Vraag 1

Kunnen we, voor de periode 1 februari 2022 tot 1 februari 2023, alle communicatie ontvangen die er is geweest, in welke vorm dan ook, over de omroep Ongehoord Nederland, tussen de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid en het bestuur van de NPO?

Er heeft, voor zover mij bekend, geen communicatie plaatsgevonden tussen de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid en het bestuur van de Nederlandse Publieke Omroep over de omroep Ongehoord Nederland.

Vraag 1

Bent u bekend met het onderzoek «Gif in de grond»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat sinds het ingaan van de Kaderrichtlijn Water in het jaar 2000 de waterkwaliteit achteruit is gegaan? Zo ja, hoe verklaart u dit?

Nee, er is sprake van een gestage verbetering van waterkwaliteit sinds het jaar 2000. Dit blijkt uit onder andere hoofdstuk 3 «Monitoring en toestand» van de Stroomgebiedbeheerplannen 2022–20272. Voor gewasbescherming wordt verwezen naar de tussenevaluatie van de nota Gezonde Groei, Duurzame Oogst3 en het Compendium voor de Leefomgeving4. Daarnaast ontvangt de Kamer binnenkort een monitoringsrapportage van het Uitvoeringsprogramma van de Toekomstvisie gewasbescherming 2030. Deze rapportage geeft over het behalen van waterkwaliteitsdoelen.

Vraag 3

Erkent u dat voor Nederland de Europese milieueisen voor 2027 bijna onmogelijk zijn om te halen met de huidige kwaliteit van ons water?

De uitvoering van de maatregelen vraagt de komende jaren een stevige inzet van alle partijen. Zoals eerder aan de Kamer gemeld (o.a. Kamerstukken 27 625, nr. 567), is de verwachting dat de doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) in 2027 niet voor iedere parameter zullen zijn behaald, maar biedt de KRW daarop een uitzonderingsmogelijkheid, mits alle maatregelen die nodig zijn om tot doelbereik te komen, zijn genomen. Maatregelen hebben tijd nodig hebben om hun effect te bereiken, zo is er tijd nodig voor planten en dieren om zich (opnieuw) te kunnen vestigen. In verband met deze zogenoemde na-ijleffecten, mogen de doelen daarom later worden behaald.

Vraag 4

Hoeveel bentazon wordt er in Nederland sinds medio jaren «80 gemeten in de bodem en het grondwater?

De meetresultaten worden ontsloten via de grondwateratlas voor bestrijdingsmiddelen. Wageningen UR heeft recent een nieuwe versie gepubliceerd van deze atlas en daarover een rapport gepubliceerd5 (in het Engels met een Nederlandse samenvatting). Verwezen wordt naar dit rapport dat o.a. een nadere analyse van 347 analyseresultaten van bentazon in grondwater geeft.
Het grondwater wordt op een diepte van 10 en 25 meter door de provincies en de waterbedrijven gemonitord op de aanwezigheid van residuen van werkzame stoffen die een toelating hebben als biocide, gewasbeschermingsmiddel en (dier)geneesmiddel en ook op de afbraakproducten van deze stoffen.

Vraag 5

Indien de berichtgeving van de Groene Amsterdammer juist is, hoe verklaart u dan dat deze stof in ons grondwater opduikt?

Het bericht in de Groene Amsterdammer dat bentazon in grondwater is aangetroffen is op zich juist. De verklaring hiervoor behoeft een toelichting op de binnen de EU geharmoniseerde toelating van gewasbeschermingsmiddelen.
Het College voor toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb, een publiekrechtelijk zelfstandig bestuursorgaan) is in Nederland de bevoegde instantie voor het toelaten van gewasbeschermingsmiddelen op de Nederlandse markt. Het Ctgb laat alleen middelen toe in Nederland als uit een Europees geharmoniseerde risicobeoordeling blijkt dat het voorgestelde gebruik geen onaanvaardbare risico’s heeft voor mens, dier en milieu. Daarbij hanteert het Ctgb voor het beoordelen van mogelijke risico’s voor de mens voor grondwater een norm van 0,1 microgram per liter (EU Drinkwaterrichtlijn 2020/2184) en van 0,01 microgram per liter voor grondwaterbeschermingsgebieden (nationaal vastgelegd in het Besluit gewasbeschermingsmiddelen en biociden). Voor de beoordeling gebruikt het Ctgb de stofeigenschappen en methodieken die de Europese autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) beschikbaar stelt en de verplichte gegevens die de toelatinghouder aanlevert6. Op basis hiervan is een toelating afgegeven.
Een toelating moet echter wel periodiek herbeoordeeld worden, op basis van de meest recente stofeigenschappen en wetenschappelijke inzichten7. De meest recente herbeoordeling van bentazonhoudende middelen in Nederland heeft in 2021 geleid tot een aanscherping van de gebruiksvoorwaarden vanwege het beschermen van het grondwater. Hierdoor mogen bentazonhoudende middelen niet meer tussen 1 oktober en 1 maart worden toegepast en sinds 1 januari 2023 is de toepassing verboden in grondwaterbeschermingsgebieden.
Naast de periodieke herbeoordeling heeft het Ctgb ook de mogelijkheid om in te grijpen op een bestaande toelating van een gewasbeschermingsmiddel als uit nieuwe wetenschappelijke inzichten blijkt dat niet meer wordt voldaan aan de toelatingsvoorwaarden. Dit kunnen, na implementatie van de nieuwe grondwateratlas en bijbehorende methodiek, ook de meetresultaten van monitoring van het grondwater zijn. Gezien de recente herbeoordeling ziet het Ctgb daar voor bentazon momenteel geen aanleiding toe. Zie ook het antwoord op vraag 6.

Vraag 6

Kunt u aangeven hoe vaak er zorgwekkende berichten zijn gedeeld met het ministerie over de bedreiging van de waterkwaliteit door de stof bentazon?

Berichten over bentazon zijn in de loop van jaren meerdere keren met het Ministerie van IenW en voorgangers gedeeld. Dit heeft er onder andere toe geleid dat Nederland de uitspoeling van bentazon heeft laten onderzoeken.8 De nieuwe versie van de grondwateratlas (zie voetnoot 5) bevat een voorstel voor een methodiek om de monitoringsresultaten te gebruiken bij de risicobeoordeling. Het Ctgb voert op dit moment een uitvoeringstoets uit. Op basis hiervan beslist de Minister van LNV over het aanreiken van deze methodiek aan het Ctgb, waarna het Ctgb deze implementeert en toepast in de toelating.

Vraag 7

Beschikken de waterschappen over voldoende personeelscapaciteit voor opsporing van stoffen, zoals bentazon, die de waterkwaliteit bedreigen?

Het toezicht op naleving van voorschriften die gelden voor het gebruik van stoffen zoals bentazonhoudende gewasbeschermingsmiddelen berust bij meerdere instanties. Beantwoording van de vraag behoeft daarom eerst een nadere toelichting op de taakverdeling en de wijze waarop deze instanties samenwerken.
Waterschappen hebben mede op grond van de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden een verantwoordelijkheid voor het toezicht op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen daar waar het de mogelijke verontreiniging van oppervlaktewater betreft. In tegenstelling tot de situatie in grondwater is bentazon geen probleemstof in oppervlaktewater voor zowel de ecologische doelen als drinkwaterbereiding. Het toezicht op de toepassing van bentazonhoudende middelen concentreert zich daarom op de gevolgen voor kwaliteit van grondwater en dan met name in grondwaterbeschermingsgebieden.
Met het oog op verontreiniging van grondwater berust het toezicht op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen bij de NVWA. Provinciale toezichthouders hebben op grond van de Waterwet ook een bevoegdheid om toezicht te houden op gebruik van gewasbeschermingsmiddelen als dit mogelijk tot verontreiniging van grondwater leidt en kunnen daarbij een beroep doen op de collega’s van de NVWA als het specifieke aspecten van de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden betreft waarvoor toezichthouders van provincies niet bevoegd zijn. Daarnaast hebben toezichthouders van de provincies de bevoegdheid om toe te zien op naleving van voorschriften voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen die voor grondwaterbeschermingsgebieden in de Provinciale milieuverordening zijn vastgelegd.
In 2021 heeft de NVWA de resultaten gepubliceerd van het toezicht op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in grondwaterbeschermingsgebieden. Hieruit bleek dat de naleving van de toepassingsvoorwaarden van gewasbeschermingsmiddelen in grondwaterbeschermingsgebieden in 2020 met 78% naleving sterk verbeterd is ten opzichte van 2017, toen de geconstateerde naleving 41% was. Desondanks wordt door 22% van de telers met percelen in grondwaterbeschermingsgebieden nog steeds gewasbeschermingsmiddelen gebruikt in strijd met de toepassingsvoorwaarden die gelden voor deze gebieden9. Om naleving te verbeteren zijn een aantal acties voorgesteld, waaronder het realiseren van de kaartlaag grondwaterbescherming in «mijn percelen» (van RVO). Dit is op 1 december 2021 doorgevoerd. Hierdoor kan een agrarische ondernemer zien of in gebruik zijnde of in gebruik te nemen percelen in een grondwaterbeschermingsgebied liggen.
De NVWA heeft voor 2023 wederom inspecties gepland op de naleving van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in grondwaterbeschermingsgebieden. Aan de hand hiervan wordt vastgesteld of de huidige capaciteit van betrokken toezichthoudende instanties gezamenlijk voldoet om adequaat toezicht te kunnen uitoefenen op het gebruik van risicovolle stoffen zoals bentazon.

Vraag 8

Kunt u aangeven wie deze pesticide gebruiken en wat dit betekent voor de drinkwaterleveringszekerheid door de impact op ons grondwater?

Het geldende wettelijke gebruiksvoorschrift10 van bentazonhoudende gewasbeschermingsmiddelen specificeert in welke gewassen en onder welke voorschriften een professionele gebruiker een middel kan toepassen. Het gebruik van bentazonhoudende middelen is sinds 1 januari 2023 niet meer toegestaan in grondwaterbeschermingsgebieden. Monitoring moet nog aantonen of dit voorschrift effectief is om drinkwaterwinningen te vrijwaren van verontreiniging met de werkzame stof bentazon. In aanvulling hierop wordt gewezen op de actie uit het in december 2022 aan uw Kamer toegezonden advies van de Studiegroep Grondwater (Kamerstukken 27 625, nr. 594): «Ontwikkel een «early warning» meetnet in het bovenste grondwater en zorg voor een snelle terugkoppeling naar toelating en beleid». Het Ministerie van IenW neemt het initiatief voor de ontwikkeling van dit meetnet en de Kamer zal over de voortgang hiervan worden geïnformeerd voorafgaand aan het Commissiedebat Water.

Vraag 9

Kunnen drinkwaterbedrijven deze stof uit het water zuiveren? Zo ja, welke maatschappelijke kosten worden hierbij gemaakt?

Met het plaatsen van een actief koolfilter is het volgens informatie van drinkwaterbedrijven mogelijk bentazon uit het water te zuiveren. Vanwege de aanwezigheid van bentazon in het grondwater heeft WMD Drinkwater, het drinkwaterbedrijf in Drenthe, bijvoorbeeld een aanpassing van de waterzuivering in Noordbargeres gerealiseerd. Dit betrof een investering van € 10 miljoen, bij een zuiveringscapaciteit van 5 miljoen kubieke meter drinkwater per jaar. De exploitatiekosten van de zuivering nemen toe, door stijging van het energieverbruik, door regeneratie van de kool en door bedrijfsvoering en onderhoud.
Na verloop van tijd raakt een actief koolfilter verzadigd en moet deze onder hoge temperatuur geregenereerd worden. Dit heeft dan ook tot gevolg dat dit proces leidt tot een verhoging van de CO2-uitstoot bij de productie van drinkwater.

Vraag 10

Bent u van mening dat het principe «de vervuiler betaalt» ook opgaat voor wie grondwater vervuilt met pesticiden? Zo nee, waarom niet?

Het principe «de vervuiler betaalt» is een algemeen principe dat niet zondermeer kan worden toegepast omdat middelen een toelating hebben die binnen geharmoniseerde EU-regelgeving tot stand is gekomen. Bij correct naleven van de voorschriften, die op grond van deze geharmoniseerde beoordeling in het wettelijk gebruiksvoorschrift zijn vastgelegd, is het niet mogelijk om kosten op de vervuiler te verhalen. Zoals aangegeven in antwoord 5, 6 en 11 kunnen monitoringsgegevens er in de toekomst wel toe leiden dat de toelating opnieuw moet worden bezien.

Vraag 11

Bent u voor een algemeen verbod op bentazon en, zo nee, waarom niet?

Nederland kan een werkzame stof niet zomaar algemeen verbieden. Verordening (EG) 1107/2009 kent een getrapt systeem. Dit getrapte systeem leidt ertoe dat eerst een werkzame stof moet worden goedgekeurd op Europees niveau, na een Europees geharmoniseerde risicobeoordeling. Vervolgens kan een gewasbeschermingsmiddel met daarin een goedgekeurde werkzame stof in een lidstaat worden toegelaten als het middel aan de toelatingsvereisten voldoet.
Zoals ook aangegeven bij antwoord 5 heeft het Ctgb de mogelijkheid om in te grijpen op een bestaande toelating van een gewasbeschermingsmiddel als uit nieuwe wetenschappelijke inzichten blijkt dat niet meer wordt voldaan aan de toelatingsvoorwaarden. Dit kunnen, na implementatie van de nieuwe grondwateratlas en bijbehorende methodiek, ook de meetresultaten van monitoring van het grondwater zijn. Gezien de recente herbeoordeling ziet het Ctgb daar voor bentazon momenteel geen aanleiding toe.
Daarnaast heeft uw Kamer op 31 januari jl. de antwoorden ontvangen op de Kamervragen van het lid Koekkoek (VOLT) over het bericht «Europese Ministers vertragen en verzwakken bescherming drinkwaterbronnen tegen bestrijdingsmiddelen»11. Hierin is aangegeven op welke wijze het kabinet invulling geeft aan de uitvoering van de motie-De Groot die oproept het gebruik van bestrijdingsmiddelen in grondwaterbeschermingsgebieden te stoppen12.

Vraag 1

Klopt het dat u op 2 februari aanstaande een gesprek heeft met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven over het vestigingsklimaat?

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat deze bedrijven tijdens dit gesprek hun weerstand zullen uiten tegen IMVO-wetgeving die ervoor moet zorgen dat bedrijven misstanden in hun productieketen moeten voorkomen?

De Catshuissessie volgt op de Strategische agenda voor het ondernemingsklimaat om tot vernieuwing van vestigings- en ondernemingsklimaat te komen. Deze heb ik in oktober jl. aan uw Kamer gestuurd (Kamerstuk 32 637, nr. 513). Vernieuwing van het vestigings- en ondernemingsklimaat vraagt om actie en daarover ben ik in dialoog met bedrijven.
Doel van de bijeenkomst is om, met elkaar, tot een beeld te komen over de consequenties van de geopolitieke veranderingen en de stapeling van maatschappelijke uitdagingen op het vestigingsklimaat. Met IMVO-wetgeving en verduurzaming in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs is het kabinet volop aan de slag, maar dit overleg is breder. Onderwerpen kunnen evenwel wel aan de orde worden gebracht door bedrijven vanuit het perspectief van de effecten op het vestigingsklimaat.
Het kabinet vindt het gelijke speelveld voor bedrijven met omringende landen van groot belang, de OESO-richtlijnen zijn daar onderdeel van.

Vraag 3

Welke bedrijven zullen exact aanschuiven bij dit overleg?

Dit jaar heeft het kabinet diverse gesprekken gehad met (duurzame) bedrijven en met MVO Nederland over MVO en IMVO. Deze krijgen ook op korte termijn een vervolg. Deze Catshuissessie gaat niet specifiek over (I)MVO, maar breed over het vestigingsklimaat, bijvoorbeeld in relatie tot geopolitieke ontwikkelingen zoals handelsbeperkingen. Bij de Catshuissessie zal ik samen met de Minister-President en andere Ministers spreken met bedrijven, te weten Dow Benelux, Heineken, Koninklijke Philips, NXP Semiconductors Netherlands, Royal Schiphol Group, SHV en VDL. Ook zitten VNO-NCW en Techleap.nl aan tafel, als vertegenwoordigers van bedrijven, start-ups/scale-ups.

Vraag 4

Zijn er ook duurzame bedrijven uitgenodigd voor dit gesprek, en zo ja, waaruit blijkt dat die bedrijven duurzaam zijn? Maken ze deel uit van het netwerk van 2000 bedrijven van MVO Nederland?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Deelt u de mening dat een gelijk speelveld juist geborgd zou moeten worden voor bedrijven die al jarenlang aantoonbaar serieus werk maken van het implementeren van de OESO-richtlijnen, klimaatbeleid en arbeidsrechten, zoals van ze wordt verwacht? Bent u bereid dit duidelijk te maken aan de deelnemers aan het gesprek?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Staan verduurzaming in lijn met Klimaatakkoord van Parijs, het akkoord over natuurbehoud dat is gesloten op de recente VN-Biodiversiteitstop en het kabinetsbeleid waarbinnen al meer dan 10 jaar lang van bedrijven wordt verwacht dat zij zich aan de OESO-richtlijnen houden, ook op de agenda van deze bijeenkomst? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 7

Kunt u deze vragen beantwoorden voor het gesprek plaatsvindt op 2 februari?

Ja.

Vraag 1

Bent u bekend met de dodelijke aanslag in het Palestijnse vluchtelingenkamp in Jenin van donderdag jongstleden?1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u van deze gewelddadige inval door het Israëlische leger?

Het hoge aantal slachtoffers als gevolg van de operatie in Jenin baart het kabinet zorgen. Het kabinet roept Israël op terughoudend te zijn met het gebruik van geweld in veiligheidsoperaties en verwacht van Israël dat ieder geweldsgebruik proportioneel is.

Vraag 3

Bent u bereid deze vorm van geweld door het Israëlisch leger stevig te veroordelen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Bent u bekend met de aanslag die vrijdagavond jongstleden plaatsvond bij een synagoge in Jeruzalem?2

Ja.

Vraag 5

Wat vindt u van deze gewelddadige actie, en hoe kijkt u naar het feit dat dit vermoedelijk een directe reactie was op de aanslag in Jenin?

De gewelddadige actie in Neve Yaakov is zeer triest en ik heb mijn afschuw hierover geuit. Spanningen lopen verder op getuige de door u genoemde voorbeelden. Het is in het belang van beide partijen om verdere escalatie te voorkomen. Nederland roept hier nadrukkelijk toe op en spreekt zich uit tegen unilaterale stappen die de situatie verder onder druk zetten. Ook op Europees niveau wordt hierop gereflecteerd om te bezien hoe de EU kan bijdragen aan de-escalatie. Ook steunt Nederland in dit kader de recente initiatieven van de VS.

Vraag 6

Bent u bereid deze vorm van geweld door de Palestijnen streng te veroordelen?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Wat is uw kijk op het gegeven dat de frequentie van agressieve acties door zowel de Palestijnen als het Israëlische leger toeneemt en verdere escalatie van het conflict dreigt? Bent u bereid dit te veroordelen, en welke vervolgstappen bent u van plan te nemen?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 8

Wat is uw reactie op het feit dat de Palestijnse Autoriteit de stilte vanuit de internationale gemeenschap over de aanval in Jenin bekritiseert, nu mede door mensenrechtenorganisaties is bevestigd dat de Palestijnen lijden onder schending van mensenrechten door het Israëlisch regime?3

Nederland heeft de VN-verklaring waarin gealarmeerd is gereageerd op de operatie in Jenin onderschreven, en beide partijen opgeroepen tot de-escalatie. Nederland blijft zich uitspreken tegen schendingen van internationaal recht en het oplopende geweld.

Vraag 9

Hoe apprecieert u het gegeven dat de Verenigde Naties hieromtrent recentelijk het Internationaal Gerechtshof gevraagd heeft de legaliteit te onderzoeken van de Israëlische bezetting en de annexatie van de Palestijnse gebieden?

Een Advisory Opinion van het Internationaal Gerechtshof is een gezaghebbend instrument dat bijdraagt aan de ontwikkeling van de internationale rechtsorde. Het Internationaal Gerechtshof wordt gevraagd een Advisory Opinion over de juridische consequenties van de Israëlische bezetting te formuleren.
Nederland heeft zich onthouden van stemming over de resolutie «Israeli practices affecting the human rights of the Palestinian people in the Occupied Palestinian Territory, including East Jerusalem» waar de adviesaanvraag aan het Internationaal Gerechtshof onderdeel van is. Deze aanvraag is pas laat in de onderhandelingen over deze resolutie ingebracht. Dit liet weinig tijd voor discussie over de tekst van de aanvraag, terwijl zorgvuldige formulering het Internationaal Gerechtshof beter in staat stelt alle relevante overwegingen mee te nemen.
Daarnaast bevat deze resolutie een referentie aan de heilige plaatsen in Jeruzalem waarin alleen de Arabische benaming van de Haram al-Sharif wordt genoemd. Nederland zet zich actief in binnen EU-verband om balans in te brengen in de aanduiding van de heilige plaatsen, conform motie van het Eerste Kamerlid Schalk (Kamerstuk 35 403, J).

Vraag 10

Kunt u aangeven waarom Nederland zich hieromtrent heeft onthouden van stemming, juist terwijl Nederland aangeeft het Internationaal recht te willen toepassen als het gaat om Israël?4

Zie antwoord vraag 9.

Vraag 11

Bent u bereid uit te spreken dat het Nederlandse kabinet zich inzet om te bewerkstelligen dat het internationaal recht overal wordt toegepast, ook in Israël? Kunt u aangeven hoe Nederland dit doet?

Nederland blijft de Israëlische regering consistent wijzen op haar internationaalrechtelijke verplichtingen, zowel in bilateraal als in EU-verband. Dit is bijvoorbeeld ook gebeurd tijdens de eerste contacten op politiek niveau met de nieuwe Israëlische regering. Op Europees niveau heeft de Associatieraad de mogelijkheid geboden om dit belang te onderstrepen. De opvolging van deze raad, bijvoorbeeld in de bijeenkomsten van het mensenrechten- of politieke comité, bieden hier tevens ruimte voor.

Vraag 12

Welke manieren ziet u om hieromtrent een duidelijk signaal af te geven aan de Israëlische autoriteiten?

Zie antwoord op vraag 11.

Vraag 1

Bent u ervan op de hoogte dat de NPO omroep Ongehoord Nederland een derde sanctie heeft opgelegd na onderzoek van de NPO Ombudsman?

Ja, daar ben ik van op de hoogte. De NPO heeft op 31 januari 2023 laten weten voornemens te zijn een derde sanctie op te leggen aan Ongehoord Nederland. In het kader van hoor en wederhoor, krijgt Ongehoord Nederland 14 dagen de tijd om een zienswijze te geven. Vervolgens zal de NPO besluiten of de derde sanctie zal worden opgelegd.

Vraag 2

Wat is de reden van deze derde sanctie? Verschilt deze sanctie van de vorige twee sancties en zo ja, waarin zit dat verschil?

Uit het persbericht van de NPO maak ik op dat de derde sanctie ziet op het tijdens het tweede seizoen van het programma Ongehoord Nieuws stelselmatig overtreden van de Journalistieke Code NPO. Omdat het een voornemen tot het opleggen van een sanctie betreft, is het sanctiebesluit zelf nog niet openbaar. De eerste sanctie van de NPO zag ook op de overtreding van de Journalistieke Code NPO. De tweede sanctie zag op het gebrek aan bereidheid tot samenwerking door Ongehoord Nederland.

Vraag 3

Is er vanwege deze sancties sprake van een situatie zoals bedoeld in de Mediawet op grond waarvan u de erkenning van de genoemde omroep kunt intrekken? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom is er geen sprake van die situatie?

Nee, daarvan is geen sprake. Op grond van artikel 2.33, vierde lid onder a kan de erkenning van een omroep worden ingetrokken als de raad van bestuur minimaal tweemaal een sanctie heeft opgelegd én een verzoek om intrekking heeft gedaan. Van dat laatste is op dit moment geen sprake. De NPO heeft laten weten zich te beraden op het doen van een verzoek tot intrekking.

Vraag 4

Bent u voornemens om na deze derde sanctie de erkenning van Ongehoord Nederland in te trekken? Zo ja, op welke termijn? Zo nee, hoeveel sancties kan deze omroep nog krijgen voordat u wel gaat ingrijpen?

Pas op het moment dat de NPO een verzoek tot intrekking van de erkenning doet, kan ik die afweging maken. Als de NPO besluit een dergelijk verzoek te doen, zal ik op dat moment alle relevante informatie moeten betrekken bij de afweging om al dan niet over te gaan op het intrekken van de erkenning van Ongehoord Nederland. Ik kan en wil niet vooruitlopen op deze zaken.

Vraag 5

Deelt u de mening dat de bepalingen ten aanzien van uw mogelijkheden om tegen omroepen op te treden een dode letter worden als u geen gebruik van die mogelijkheden maakt? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Er is geen sprake van een situatie waarin ik geen gebruik maak van de mogelijkheden die de Mediawet biedt. De bepalingen in de Mediawet bieden op dit moment geen grondslag om op te treden tegen Ongehoord Nederland. Zie ook het antwoord op vraag 3.

Vraag 6

Deelt u de mening dat u, ook zonder een verzoek van de NPO, de wettelijke mogelijkheid heeft om een omroepvergunning in te trekken? Zo ja, op grond van wettelijke bepaling? Zo nee, hoe interpreteert u artikel 2.33 lid 1 van de Mediawet op dit punt dan wel?

Op grond van artikel 2.33, eerste lid, is het mogelijk de erkenning van een aspirant-omroep in te trekken indien deze niet voldoet aan de eisen die gesteld worden in artikel 2.26 van de Mediawet. Het gaat bijvoorbeeld om de eis dat de omroep een vereniging is en statutair tot doelstelling heeft om media-aanbod te maken. Er zijn mij geen signalen bekend dat de omroep Ongehoord Nederland niet aan deze eisen zou voldoen.

Vraag 7

Deelt u de mening dat het niet naleven van journalistieke codes, het niet bijdragen aan de kerntaken en niet samenwerken binnen het bestel niets te maken heeft met de vrijheid van meningsuiting of vrije pers, maar ondermijning is van het publieke bestel? Zo ja, kunt u dit toelichten en deelt u dan ook de mening dat een dergelijke omroep geen belastinggeld meer zou moeten krijgen? Zo nee, waarom niet?

Het is niet aan mij om hierover te oordelen. Het mediabestel is zo ingericht dat de overheid op afstand staat. Ik vind dat een groot goed, juist vanwege het belang van vrije pers. Het oordeel is in eerste instantie aan de NPO. Ik constateer dat de NPO hier ook daadwerkelijk over oordeelt en op acteert: door het opleggen van sancties aan omroep Ongehoord Nederland. Met de opgelegde sancties is Ongehoord Nederland gekort op zijn budget.

Vraag 8

Deelt u de mening dat een wetswijziging waarmee conform de motie van het lid Mohandis c.s1 het sanctiebeleid aangescherpt gaat worden geen reden mag zijn om nu niet handelend op te treden tegen Ongehoord Nederland en dat de wet daartoe nu al voldoende handvatten voor biedt? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Een eventuele toekomstige wetswijziging is inderdaad geen reden om geldende regelgeving niet te volgen. De Mediawet biedt op dit moment geen grondslag om vanuit de bewindspersoon handhavend op te treden. Wel biedt de wet mogelijkheden voor de NPO om, indien er overtredingen worden vastgesteld, sancties op te leggen.

Vraag 9

Wat is de status van een verzoek van de NPO tot intrekking van de omroepvergunningen als u daartoe overgaat? Betekent dat, dat de desbetreffende omroep per onmiddellijk verboden wordt of kunnen zij gedurende hun erkenningsperiode dan programma’s blijven maken?

Op het moment dat de NPO een verzoek tot intrekking van de erkenning van een omroep doet, moet ik als Staatssecretaris de afweging maken om de erkenning al dan niet in te trekken. In het geval dat er besloten wordt om de erkenning van een omroep in te trekken, dan zal de omroep per direct geen onderdeel meer uitmaken van het publieke bestel en dus geen recht meer hebben op budget of zendtijd. Tegen dit besluit staat vervolgens wel bezwaar en beroep open.

Vraag 10

Deelt u de mening dat met de bestrafte overtredingen Ongehoord Nederland het vertrouwen in en aanzien van de publieke omroep als geheel schaadt? Kunt u dit toelichten?

Het is niet eerder voorgekomen dat een omroep meerdere sancties van de NPO opgelegd krijgt. De rapporten van de NPO Ombudsman en de sancties van de NPO constateren gebreken en overtredingen. Dat laat mij vanzelfsprekend niet koud. De publieke omroep zou onberispelijk moeten zijn en qua journalistieke normen en waarden een voorbeeldfunctie moeten vervullen.

Vraag 11

Welke rol ziet u voor uzelf om een nieuwe omroep niet alleen toe te laten maar er ook op toe te zien of een omroep de afgemaakte afspraken met uw departement nakomt?

Het publieke bestel is zo ingericht dat de overheid op afstand staat. Vrije media zijn een groot goed. Er zijn geen specifieke afspraken gemaakt tussen mijn departement en individuele omroepen. Het Commissariaat voor de Media houdt toezicht op de naleving van de Mediawet.

Vraag 1

Bent u ervan op de hoogte dat het Openbaar Ministerie (OM), Arrondisementsparket Amsterdam, mij per brief van 23 januari 2023 informeerde dat de bedreiger die me liet weten «Ik maak je af hoer», niet strafrechtelijk wordt vervolgd maar een reprimandegesprek door de politie krijgt want «Er is een betere oplossing dan straf», aldus de Officier van Justitie?1

Ik ben mij ervan bewust dat u dit soort berichten wekelijks krijgt en wil hier nogmaals benadrukken dat bedreigen, en in het bijzonder bedreigingen van volksvertegenwoordigers, absoluut niet thuis hoort in onze samenleving. Dit ondermijnt onze democratie, en heeft bovendien een enorme impact op de volksvertegenwoordigers zelf. Dit heeft dan ook mijn volste aandacht als Minister van Justitie en Veiligheid.

Vraag 2

Weet u dat ik dit soort brieven inmiddels wekelijks krijg?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Is het OM gek geworden?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 4

Bent u ermee bekend dat het OM meestal niets onderneemt tegen personen die mij vanuit een land buiten Europa – meestal islamitische landen – met de dood bedreigen? Weet u dat dit soort bedreigingen honderden keren per jaar plaatsvinden? Weet u dat die mensen – zoals een Pakistaan eerder daadwerkelijk heeft geprobeerd – dus onder de radar blijven en ieder moment naar Nederland kunnen komen om hun bedreigingen in de praktijk te brengen?

Uw stelling dat het Openbaar Ministerie meestal niets onderneemt tegen personen die u bedreigen uit een land buiten Europa onderschrijf ik niet.
Het Openbaar Ministerie beoordeelt aangiftes over bedreigingen tegen volksvertegenwoordigers altijd en zonder uitzondering met de grootste zorgvuldigheid.
In de beantwoording van de Kamervragen van het lid Wilders van de PVV van 22 april 2022 (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 2620) is bijvoorbeeld aangegeven dat er rechtshulpverzoeken aan Pakistan zijn gericht met het verzoek om medewerking te verlenen aan het Nederlandse strafrechtelijk onderzoek. Ondanks herhaaldelijk aandringen van de Nederlandse overheid zijn die rechtshulpverzoeken tot op heden onbeantwoord gebleven. Dit is vervolgens diverse malen op verschillende niveaus bij Pakistan onder de aandacht gebracht. Dit zullen we blijven doen. Daarnaast zijn vanwege de Nederlandse overheid op alle niveaus regelmatig ernstige zorgen geuit over de bedreigingen aan het adres van de heer Wilders. Ook dit zullen we continueren.
Het Openbaar Ministerie zet zich blijvend in om bedreigingen van volksvertegenwoordigers te onderzoeken en waar mogelijk te vervolgen. Voor het identificeren van verdachten die bedreigingen uiten via met name sociale media, waarbij veelal geen gebruik wordt gemaakt van de eigen personalia en niet de volledige personalia zijn genoemd, is nagenoeg altijd nader onderzoek nodig. Wanneer een verdachte zich in een ander land dan Nederland bevindt, is voor dat onderzoek rechtshulp nodig. Uiteindelijk is het aan het betreffende land zelf om te bepalen of en in hoeverre uitvoering kan worden gegeven aan een rechtshulpverzoek. Het Openbaar Ministerie kan – als er door het buitenland geen rechtshulp wordt verleend – alleen personen in Nederland vervolgen die rechtstreeks zijn te identificeren op basis van hun online gedane uitlatingen.

Vraag 5

Kunt u bij het OM nagaan wanneer ze hebben besloten mij vogelvrij te verklaren?

Ik wil vooropstellen dat bedreigingen, en in het bijzonder bedreigingen van volksvertegenwoordigers, absoluut niet thuis horen in onze samenleving. Dit ondermijnt onze democratie, en ik kan mij voorstellen dat dit enorme impact heeft op de heer Wilders. Dit heeft dan ook mijn volste aandacht als Minister van Justitie en Veiligheid. Ik verzet mij dan ook tegen de suggestie dat het Openbaar Ministerie de heer Wilders vogelvrij verklaard zou hebben. Het Openbaar Ministerie heeft mij laten weten zich continu in te zetten om bedreigingen van volksvertegenwoordigers te onderzoeken en waar mogelijk te vervolgen. Het Openbaar Ministerie heeft mij bovendien verzekerd dat aangiftes over bedreigingen tegen volksvertegenwoordigers altijd en zonder uitzondering met de grootste zorgvuldigheid worden beoordeeld.
De keuze om een strafbaar feit op een bepaalde manier af te doen is aan het Openbaar Ministerie; meer in het bijzonder aan de desbetreffende officier van justitie. Daarbij maakt de officier van justitie een beslissing op grond van de feiten en omstandigheden van het geval. Hierbij speelt de identiteit of politieke kleur van de volksvertegenwoordiger geen rol. Het is niet aan mij als Minister van Justitie en Veiligheid om in te gaan op individuele zaken om politieke bemoeienis te voorkomen. Dat geldt niet alleen hier en in dit soort zaken, maar in alle individuele zaken van het Openbaar Ministerie.
Het is tot slot ook aan het Openbaar Ministerie om betrokkenen goed en zorgvuldig te informeren over hun afwegingen die leiden tot het nemen van een sepotbeslissing. Het Openbaar Ministerie heeft mij laten weten altijd zijn uiterste best te doen om zo goed mogelijk zijn beslissingen te motiveren en ook altijd bereid te zijn te kijken waar dat beter kan.

Vraag 1

Bent u bekend met het fragment van NPO Radio 1 van 28 januari 2023 «Bijna niet meer rendabel om als binnenschipper te varen»?1

Ja.

Vraag 2

Heeft u inzicht in de impact die de nieuwe eisen van de Centrale Commissie voor de Rijnvaart (CCR) heeft op de binnenvaart in Nederland?

De eisen waarnaar in het fragment wordt verwezen, zijn geen nieuwe eisen van de CCR. Het betreft eisen in de Europese standaard tot vaststelling van de technische voorschriften voor binnenschepen (ES-TRIN)2, waarvan de overgangstermijn vanaf 1 januari 2035 afloopt. Vroeger golden nieuwe ingrijpende technische eisen alleen voor nieuw te bouwen schepen. In 2003 is echter, met instemming van de internationale brancheorganisaties, besloten om op termijn alle bestaande schepen aan te passen aan de stand van de techniek. Voor elke technische eis is toen, wederom met instemming van de internationale brancheorganisaties, een datum bepaald, waarop bestaande schepen aan deze eis moeten voldoen. De CCR heeft dat gedaan voor de vaart op de Rijn en de Europese Commissie voor de vaart buiten de Rijn. Deze data werden bepaald aan de hand van een onderzoek van het Duitse Versuchanstalt für Binnenschiffbau e.V., Duisburg uit 2001. De overgangstermijnen die uiteindelijk op basis van dit onderzoek zijn vastgesteld, zijn opgenomen in de ES-TRIN.
In 2011 heeft het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat opdracht gegeven aan het onderzoeksbureau KplusV om de gevolgen van de afloop van de overgangsbepalingen in kaart te brengen. Op basis van dit onderzoek en een aantal vervolgonderzoeken zijn destijds alternatieven aangenomen voor de reeks overgangsbepalingen die in 2010 en 2015 afliepen, welke voor de sector beter werkbaar zijn.
Het onderzoek uit 2011 identificeert echter ook een aantal knelpunten bij bepalingen waarvan de overgangstermijn vanaf 2035 afloopt. Het gaat hier onder andere om een aantal eisen aan verblijven, de breedte van de gangboorden, de plaats van het aanvaringsschot en het voorschip met ankernissen. Op dit moment wordt onderzoek gedaan naar de (economische) effecten van het aflopen van deze overgangsbepalingen op het aantal (kleine) schepen. Dat onderzoek zal onder andere in kaart brengen of de afname van het aantal (kleine) schepen een negatief effect heeft op het verplaatsen van goederenstromen van de weg naar het water en wat de impact daarvan is op de bedrijvigheid die nu actief gebruik maakt van deze schepen. In het voorjaar van 2023 wordt uw Kamer geïnformeerd over de resultaten van het onderzoek.

Vraag 3

Deelt u de mening dat transportvervoer over water zowel economisch als ecologisch te prefereren is boven transport over de weg?

Het verplaatsen van goederenvervoer van de weg naar spoor en water wordt gestimuleerd. Dit is onderdeel van het vigerende mobiliteitsbeleid, dat op dit punt zijn basis vindt in het coalitieakkoord «Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst».

Vraag 4

Erkent u dat een verplaatsing van watervervoer naar de weg niet verenigbaar is met de door deze regering gesteunde «modal shift»?

Het beleid is gericht op modal shift van de weg naar spoor, water en buizen. Hiermee beoogt het kabinet een omgekeerde situatie (van spoor en water naar weg) zo veel mogelijk te voorkomen.

Vraag 5

Deelt u de mening dat in Nederland onze relatie en omgang met water uniek is en niet vergelijkbaar met andere EU-landen?

De transportsector is van groot belang voor de Nederlandse samenleving.
Binnen de transportsector neemt vervoer over water een belangrijke plaats in. De binnenvaart en binnenhavens dragen in belangrijke mate bij aan economische groei, welvaart en werkgelegenheid, zowel in Nederland als in Europa.

Vraag 6

Bent u bereid om het belang van de Nederlandse binnenvaart in Brussel te verdedigen tegen CCR-regelgeving uit Straatsburg en te pleiten voor een uitzondering?

Er is geen sprake van verschil in technische voorschriften van de CCR en de EU. De voorschriften zijn in geharmoniseerde vorm ondergebracht in één technische standaard (zie de beantwoording bij vraag 2). Beide regelgevende kaders, van de EU3 en de CCR4, verwijzen naar de ES-TRIN en kennen een hardheidsclausule waarmee in individuele gevallen door de scheepseigenaar om een uitzondering van de voorschriften in ES-TRIN kan worden verzocht. De aanvraag van een hardheidsclausule wordt, afhankelijk van het type binnenschipcertificaat, door de Nederlandse delegatie ingediend bij de technische werkgroep van de EU (CESNI) of de CCR, maar het gaat om dezelfde procedure.5
Het behartigen van het belang van de Nederlandse binnenvaart is altijd het uitgangspunt bij het optreden in relevante internationale gremia. Daar is echter ook input van de sector voor nodig. Via het aanvragen van een hardheidsclausule kan de sector aantonen waar men tegenaan loopt. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat roept scheepseigenaren op van de hardheidsclausule gebruik te maken als zij niet aan de regels kunnen voldoen en zal alle medewerking verlenen aan aanvragen hiervoor. Als er meerdere aanvragen komen voor afwijking van dezelfde regels, zou dit op internationaal niveau argumenten kunnen creëren voor een meer algemene oplossing en/of herziening van deze regel.

Vraag 7

Maakt u zich zorgen om de Nederlandse binnenvaart?

Er moet de komende jaren het nodige gebeuren om de binnenvaart toekomstbestendig te maken. De maatregelen die daarvoor moeten worden genomen, zijn beschreven in de brief aan uw Kamer van 30 november 2022 over de toekomst van de binnenvaart.6 Deze maatregelen worden de komende maanden samen met de binnenvaartsector nader uitgewerkt in de vorm van een concrete actieagenda.

Vraag 8

Welke concrete acties gaat u ondernemen om de Nederlandse binnenvaart te beschermen tegen deze nieuwe one-size-fits-all regulering?

De Nederlandse delegatie heeft zich de afgelopen jaren internationaal hard gemaakt voor versoepeling van de meest knellende technische eisen (zoals stuurhuisglas, autokranen, geluid, vluchtwegen door keukens etc.). Daarmee is de sector honderden miljoenen aan verplichte investeringen bespaard. Op dit moment wordt onderzoek gedaan naar de bepalingen die vanaf 2035 in werking treden en wat het (economische) effect is van het aflopen van de overgangsbepalingen op het aantal schepen en de mogelijke knelpunten in dat verband. Uit dit onderzoek zal moeten blijken of aanvullende maatregelen nodig en mogelijk zijn.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Definitieve aanslagen inkomstenbelasting met box 3-heffing: maak bezwaar!»?1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u van het feit dat het register belastingadviseurs iedereen, die een aanslag krijgt waarin in box 3-inkomen is inbegrepen, oproept om bezwaar te maken?

Het kabinet heeft rechtsherstel in box 3 geboden naar aanleiding van het arrest van de Hoge Raad van 24 december 20212 (het zogenoemde «Kerstarrest»). Dit rechtsherstel is geregeld in de wet Rechtsherstel box 3, die per 1 januari 2023 in werking is getreden. Vanwege de grote aantallen aanslagen waarvoor herstel geboden moet worden, is gekozen voor een methode die in grote mate geautomatiseerd is uit te voeren door de Belastingdienst, waarbij belastingplichtigen zo min mogelijk aanvullende gegevens hoeven aan te leveren.
Bij dit rechtsherstel wordt een nieuwe berekening van het box 3-inkomen gemaakt. Bij de nieuwe berekening wordt aangesloten bij de daadwerkelijk aangehouden banktegoeden, overige bezittingen en schulden. Voor elke vermogenscategorie wordt een eigen forfaitair rendementspercentage voorgesteld dat zoveel mogelijk aansluit bij het werkelijk behaalde rendement over de betreffende vermogenscategorie. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat de wetgever bij het hanteren van een forfaitair stelsel de werkelijkheid moet trachten te benaderen. Met het voorgestelde stelsel wordt het daadwerkelijk behaalde rendement zo goed mogelijk benaderd. Dit geldt in het bijzonder voor de grote groep belastingplichtigen met (voornamelijk) spaargeld, omdat de spreiding in het rendement op spaargeld beperkt is. Het forfait voor spaargeld is voor de jaren 2017–2022 vrijwel nihil.
Het werkelijke rendement van een individuele belastingplichtige kan in een belastingjaar hoger of lager zijn dan het forfaitair bepaalde rendement. Het kabinet werkt aan de invoering van een stelsel op basis van het werkelijk behaalde rendement, maar het was niet mogelijk om op korte termijn en met terugwerkende kracht al het werkelijke rendement te belasten.
Hoewel een forfaitair stelsel in box 3 de individuele werkelijkheid niet altijd geheel kan weerspiegelen, is het kabinet van mening dat met het voorgestelde stelsel naar redelijkheid uitvoering wordt gegeven aan het Kerstarrest. Ook de Afdeling advisering van de Raad van State heeft in het advies bij de Wet Rechtsherstel gewezen op het belang van een werkbare en evenwichtige afwikkeling.3 De Afdeling wijst erop dat een regeling die optimaal tegemoetkomt aan het Kerstarrest, maar niet uitvoerbaar is, uiteindelijk niet bijdraagt aan rechtsherstel voor betrokkenen.
Belastingplichtigen met een lager werkelijk rendement dan forfaitair bepaald kunnen van mening zijn dat dit onterecht is en dat hun belastingaanslag te hoog wordt vastgesteld. Het staat belastingplichtigen en belastingadviseurs vrij om gebruik te maken van de rechtsmiddelen die voor hen open staan, al is het kabinet wel van mening dat met het voorgestelde stelsel naar redelijkheid uitvoering wordt gegeven aan het Kerstarrest.
Ik blijf in overleg met de koepelorganisaties voor belastingadviseurs en fiscale dienstverleners, de Bond voor Belastingbetalers en de Consumentenbond om zo mogelijk procesafspraken te maken over procedures inzake box 3. Dit zodat deze procedures werkbaar zijn voor belastingplichtigen, adviseurs en de Belastingdienst.

Vraag 3

Hoe kan een situatie ontstaan zijn waarin het kennelijk verstandig is, voor ieder met een box 3-inkomen, om bezwaar te maken tegen zijn/haar aanslag?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Is er een inschatting te maken over welk deel van deze bezwaren mogelijk gegrond verklaard zal worden? Zo ja, wat is deze inschatting volgens u, en welke financiële consequenties heeft dit voor het kabinet? Zo nee, waarom niet?

Zoals volgt uit het antwoord op vraag 3 is het kabinet van mening dat met het in de wet Rechtsherstel box 3 geregelde rechtsherstel naar redelijkheid uitvoering wordt gegeven aan het Kerstarrest. De bezwaarschriften zullen aan de hand daarvan worden beoordeeld. Dit betekent dat bezwaarschriften waarin grieven zijn opgenomen die leiden tot een ander rechtsherstel dan uit de wet Rechtsherstel box 3 volgt, zullen worden afgewezen.

Vraag 5

Heeft de Belastingdienst voldoende capaciteit om alle bezwaren tijdig te beoordelen en af te handelen?

In de kamerbrief van 9 november 20224 omtrent de herijking uitvoeringstoets rechtsherstel box 3 is aangegeven dat de eerste inzichten op basis van de burgerreacties naar aanleiding van het geboden herstel tot nu toe zijn dat het aantal reacties in het lage (meest gunstige scenario) zitten.
Ten tijde van voornoemde kamerbrief had de Belastingdienst ongeveer 150.000 burgerreacties ontvangen. Dit aantal is nu opgelopen tot 485.000 waarvan ongeveer 85.000 burgerreacties betrekking hebben op opgelegde aanslagen waartegen tijdig bezwaar is ingediend en die betrekking hebben op de toepassing van de forfaitaire spaarvariant. In het geval belastingplichtige ook om andere redenen bezwaar heeft aangetekend dan wordt dit bezwaar binnen het reguliere werkproces afgehandeld en is dit niet in voornoemde aantallen opgenomen.
De toename van het aantal burgerreacties heeft gevolgen voor de uitvoeringscapaciteit van de Belastingdienst wat er toe leidt dat de uitvoering niet kan plaatsvinden binnen de wettelijke termijnen en er verdringing optreedt bij de behandeling. Daarom worden er door de Belastingdienst momenteel verschillende scenario’s uitgewerkt om dit risico te mitigeren en worden deze scenario’s ook met de koepelorganisaties besproken.
Ten slotte is in de voornoemde uitvoeringstoets aangegeven dat – op basis van ervaringscijfers nadat de aanslagen 2021 grotendeels zijn opgelegd, de bezwaartermijnen zijn verstreken en er zicht is op uitkomsten van eventuele beroepsprocedures – er naar verwachting in 2023 een herijking van de uitvoeringstoets zal gaan plaatsvinden.

Vraag 6

Hoe bent u, gezien de verwachting dat de trend van massaal bezwaar maken jaren zal duren, van plan om uit deze situatie te komen waarin bezwaar maken tegen iedere aanslag aan te raden valt omdat anders de kans bestaat dat er te veel belasting betaald wordt (en compensatie achteraf mogelijk niet meer kan)? Welke stappen bent u van plan hierop te nemen?

Ik acht het onwenselijk dat belastingplichtigen zich genoodzaakt voelen om tegen iedere belastingaanslag bezwaar te maken omdat anders de kans bestaat dat er te veel belasting betaald wordt zonder dat achteraf nog compensatie geboden kan worden. Dit punt raakt aan de werking van de zogenoemde massaalbezwaarprocedure.5 Naar die procedure doe ik onderzoek als gevolg van de aangenomen motie Grinwis.6 Hiermee is het kabinet immers verzocht om de gevolgen van de in 2016 doorgevoerde wetswijziging van de massaalbezwaarprocedure en het functioneren van die procedure te onderzoeken en mogelijkheden tot verbetering daarvan te bezien. In de Aanbiedingsbrief bij het pakket Belastingplan 2023 heb ik aangegeven dat ik de strekking van de motie onderschrijf en dat ik het bieden van (praktische) rechtsbescherming hoog in het vaandel heb staan.7 Mijn planning is om uw Kamer dit voorjaar opnieuw te informeren over de voortgang van het onderzoek naar de verbeteringen voor de massaalbezwaarprocedure.
Daarnaast werkt het kabinet aan de invoering van een nieuw box 3-stelsel waarbij wordt geheven op basis van het werkelijke rendement. Hoewel het werkelijke rendement in box 3 beter wordt benaderd met de aanpassingen die zijn doorgevoerd naar aanleiding van het Kerstarrest, blijft sprake van een forfaitair bepaald rendement. Een belangrijk nadeel van een forfaitair stelsel blijft dat sommige mensen belasting moeten betalen over een inkomen dat ze in werkelijkheid niet hebben genoten. De tegenhanger hiervan is dat belastingplichtigen die in de praktijk een hoog rendement op hun vermogen hebben behaald, daar relatief te weinig belasting over betalen. Met de overstap naar een stelsel op basis van werkelijk rendement sluit de heffing aan bij de individuele inkomsten uit vermogen, waardoor het aantal belastingplichtigen dat overweegt in bezwaar te gaan zeer waarschijnlijk zal afnemen. Overigens onderzoek ik naar aanleiding van onder andere een tweetal moties van de leden Stoffer en Idsinga8 de mogelijkheden voor verdere verfijning van het bestaande forfaitaire stelsel op de kortere termijn. Ik zal uw Kamer over de uitkomsten van dat onderzoek vóór 1 mei 2023 informeren.

Vraag 7

Wat zijn de meest actuele ontwikkelingen en verwachtingen wat betreft de overgang naar het belasten van reëel rendement? Per wanneer verwacht u dit in te voeren?

Op 9 februari jl. heb ik een kamerbrief gestuurd waarin de planning voor overgang naar het stelsel op basis van werkelijk rendement is weergeven. Ik heb de planning uit die brief hieronder overgenomen. De planning voor het implementatie/realisatietraject wordt na afronding van de uitvoeringstoets opgesteld.
Concept-wetgeving gereed
Eerste kwartaal 2023
Aanbieden voor internetconsultatie
Eerste kwartaal 2023
Ophalen, beoordelen en verwerken input vanuit internetconsultatie
Tweede kwartaal 2023
Uitvoeringstoets
Tweede kwartaal 2023
Uitzetten overige toetsen en vervolgens verwerken uitkomsten, waaronder:
– Wetgevingstoets
– Autoriteit Persoonsgegevens
– Raad voor de Rechtspraak
– Doenvermogentoets
– Toets van Adviescollege toetsing regeldruk
– Grondrechtentoets
Tweede kwartaal 2023 (met eventueel uitloop naar derde kwartaal 2023)
Opstellen en afstemmen realisatie/implementatieplanning
Tweede kwartaal 2023
Start realisatie/implementatie traject
Vanaf derde kwartaal 2023
Behandeling ministerraad en Adviesaanvraag Raad van State
Derde kwartaal 2023
Advies van de Afdeling advisering van de Raad van State ontvangen en respectievelijk verwerken
Vierde kwartaal 2023
Aanhangig maken bij de Tweede Kamer
Eerste kwartaal 2024
Aanhangig maken bij de Eerste Kamer
Derde kwartaal 2024
Verwachte publicatie in het Staatsblad
(Uiterlijk) December 2024
Gewenste inwerkingtreding wetgeving
Per 1 januari 2026

Vraag 8

Hoe bent u van plan om te gaan met de mogelijke situatie waarin het belasten van reëel rendement nog niet is ingevoerd, maar het belasten van forfaitair rendement steeds met succes wordt aangevochten?

Voor de belastingjaren 2017 tot en met 2022 geldt de Wet Rechtsherstel box 3. Met het op basis van deze wet geboden rechtsherstel wordt via de zogeheten spaarvariant het box 3-stelsel in lijn gebracht met het kerstarrest van 24 december 2021, zoals toegelicht bij het antwoord op vraag 3.
Door middel van de op spaarders toegespitste forfaitaire spaarvariant kan geautomatiseerd rechtsherstel geboden worden aan de belastingplichtigen bij wie de nieuwe berekening lager uitvalt dan het oorspronkelijk berekende box 3-inkomen. Deze wijze van rechtsherstel is voor belastingplichtigen het gemakkelijkst omdat het geautomatiseerd verloopt. Daarbij sluit het aan bij de uitvoeringscapaciteit van de Belastingdienst. Hiermee is naar mijn oordeel een goede balans gevonden die in samenhang met alle daarvoor in aanmerking te nemen aspecten de proportionaliteitstoets van het EVRM kan doorstaan. In een aantal procedures is onder meer door een gerechtshof beslist dat het Besluit rechtsherstel box 3 (inmiddels gecodificeerd in de Wet rechtsherstel box 3) de betreffende belastingplichtige onvoldoende rechtsherstel biedt. Tegen die beslissingen heb ik cassatieberoep ingesteld bij de Hoge Raad of zal ik op korte termijn cassatieberoep instellen. Ik heb vertrouwen in een goede afloop van deze cassatieprocedures. Ik merk hierbij op dat het kabinet werkt aan een zo spoedig mogelijke invoering van een heffing op basis van het werkelijke rendement.

Vraag 1

Wat vindt u van de handelwijze van de Rabobank dat direct wordt overgegaan tot het automatisch blokkeren van een particuliere rekening na een overboeking aan een bij de bank onbekend rekeningnummer, zoals beschreven in het artikel «Rekening geblokkeerd na gift aan kleinzoon, bank belooft beterschap»?1

Over deze individuele casus kan ik geen uitspraken doen, omdat ik niet bekend ben met de details van de zaak. In het algemeen kan ik wel aangeven dat het automatisch blokkeren van een rekening mij niet proportioneel lijkt vanwege het enkele feit dat de tegenrekening onbekend is.

Vraag 2

Is volgens u een overboeking naar een onbekend rekeningnummer een «ongebruikelijke transactie» waarvoor vanuit de poortwachtersrol van de bank dergelijke maatregelen gerechtvaardigd zijn?

Uit de uitspraak van het Kifid2 begrijp ik dat in deze casus de bank niet handelde op grond van verplichtingen als poortwachter uit de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft), maar de rekening heeft geblokkeerd vanwege vermoedens van bancaire fraude. De bank handelde in dit geval dus niet vanuit haar poortwachtersrol. Dit is desgevraagd ook bevestigd door de Rabobank. Banken volgen transacties om bancaire fraude te voorkomen.3 Hierbij kan gedacht worden aan bankhelpdeskfraude, phishing en spoofing. Banken gebruiken verschillende indicatoren om vermoedens van fraude vast te stellen. Deze indicatoren kunnen per bank verschillen. Een van deze indicatoren kan bijvoorbeeld het overboeken naar een onbekend rekeningnummer zijn. Een combinatie van indicatoren kan leiden tot vermoedens van bancaire fraude bij een bank. In zo’n geval kan de bank bijvoorbeeld de transactie tegenhouden of de rekening (tijdelijk) blokkeren. Ik vind het belangrijk dat klanten daarover zo snel mogelijk worden geïnformeerd.

Vraag 3

Wat vindt u ervan dat de Rabobank de klant er niet van op de hoogte heeft gesteld dat de rekening werd geblokkeerd?

Indien de bank overgaat tot het blokkeren van een rekening, vind ik het belangrijk dat de bank de klant daarvan tijdig op de hoogte stelt. In de uitspraak van het Kifid lees ik dat de Rabobank inmiddels eraan werkt haar systeem zo in te richten dat rekeninghouders bij een blokkade zo snel als mogelijk worden geïnformeerd.

Vraag 4

Bent u van mening dat uit de communicatie van de bank blijkt dat men bezig is met etnische profilering?

Ik vind het uitermate belangrijk dat banken hun (fraudedetectie)systemen zo inrichten dat er geen etnische profilering kan plaatsvinden. Zoals ik in het antwoord op vraag 1 aangeef, kan ik niet ingaan op individuele gevallen. Ik lees in de uitspraak van het Kifid dat in dit geval niet is komen vast te staan dat de bank zich schuldig heeft gemaakt aan etnisch profileren.

Vraag 5

Kunt u nagaan of het vaker voorkomt dat bankrekeningnummers bij de Rabobank onbekend zijn?

De Rabobank geeft desgevraagd aan dat niet alle rekeningnummers waar een overboeking naar plaats vindt bekend zijn bij de bank. Dat kan zijn doordat het bijvoorbeeld gaat om een zeer recent geopende rekening of om een (buitenlands) rekeningnummer waar nog niet eerder naar is overgemaakt. Of het vaker voorkomt dat bankrekeningnummers bij de Rabobank onbekend zijn kan de Rabobank niet zeggen omdat hierover geen data worden bijgehouden.

Vraag 6

Kunt u nagaan of een overboeking aan een onbekend bankrekeningnummer bij de Rabobank altijd automatische blokkering tot gevolg heeft en zo niet, waarom dat in dit geval wel zo was?

De Rabobank geeft desgevraagd aan dat haar transactiemonitoring werkt met indicatoren om fraude bij bancaire transacties te detecteren. Het is volgens de Rabobank bij potentiële fraude afhankelijk van de casus of een alert gegenereerd wordt waardoor de transactie wordt tegengehouden of de rekening van de klant (tijdelijk) wordt geblokkeerd. Verder geeft de Rabobank aan dat indien een alert wordt gegenereerd bij een transactie, een medewerker van de bank de betaling onderzoekt om te bepalen of de transactie uitgevoerd kan worden. Dit betekent dat rekeningen niet automatisch worden geblokkeerd.

Vraag 7

Zijn er afspraken met de banken over wanneer men overgaat tot automatische blokkering van een rekening? Zo ja, worden ze naar uw mening dan goed toegepast? Zo nee, deelt u de mening dat hierover afspraken moeten worden gemaakt?

Banken hebben een belangrijke rol in het veilig houden van het betalingsverkeer en nemen daarom maatregelen om fraude te voorkomen om zo hun klanten te beschermen. Dankzij de kennis en kunde die banken hebben over bancaire fraude en hun klanten kunnen zij zelf beslissen wat hun beleid is op het gebied van fraudedetectie via een risicogebaseerde aanpak. Er zijn geen afspraken met de banken over wanneer men overgaat tot automatische blokkering van rekeningen bij de detectie van bancaire fraude. Ik vind het belangrijk dat de bank maatregelen neemt om de klant te beschermen tegen mogelijke fraude. Daarbij kan het voorkomen dat een rekening tijdelijk wordt geblokkeerd als er bepaalde indicatoren of een combinatie van indicatoren worden gesignaleerd die kunnen wijzen op een frauduleuze transactie.

Vraag 8

Zijn er afspraken met de banken over het al dan niet gebruik van een algoritme waarop profilering plaatsvindt? Zo ja, worden ze naar uw mening goed toegepast? Zo nee, bent u van mening dat hierover afspraken moeten worden gemaakt?

Ik vind het van belang dat het betalingsverkeer toegankelijk en veilig is. Banken moeten daarom acties ondernemen om mogelijke fraude te detecteren en te voorkomen, met het doel hun klanten te beschermen. Hiervoor is ook regelmatig door uw Kamer aandacht gevraagd. Vooropgesteld moet worden dat banken zich daarbij houden aan het geldende wettelijk kader. Als het gaat om het gebruik van algoritmen en verwerking van persoonsgegevens, geldt het wettelijk kader op het gebied van mensenrechten, waaronder het recht op bescherming van persoonsgegevens. Dit is onder meer uitgewerkt in de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) en daarop gebaseerde regelgeving. Het is aan de aangewezen toezichthouders of de rechter om te bepalen in hoeverre banken zich aan deze wetgeving houden. Zoals ik ook aangeef in mijn antwoord op vraag 4 vind ik het uitermate belangrijk dat banken hun fraudedetectiesystemen zo inrichten dat er geen etnische profilering kan plaatsvinden. Ik zal daarom bij de uitwerking van de motie van het lid Azarkan (DENK) over de risicoselecties die banken ter implementatie van de Wwft gebruiken ook kijken naar fraudedetectie bij banken.4

Vraag 9

Is er naar uw mening een taak voor de Minister van Financiën om te voorkomen dat banken (onbedoeld) etnisch profileren? Zo ja, hoe denkt u deze taak te gaan invullen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 1

Hebt u kennisgenomen van de berichtgeving van Project Veritas rondom het vermeend bewust muteren van het coronavirus door Pfizer en het persbericht van Pfizer zelf dat daarop volgde?1, 2

Ja.

Vraag 2

Heeft u naar aanleiding van deze berichtgeving contact opgenomen met Pfizer (in Nederland) en/of andere (farmaceutische) partijen en/of betrokkenen/experts om opheldering over/toetsing van deze beweringen te verkrijgen? Zo ja, welke informatie heeft u verkregen? Zo nee, waarom niet en bent u voornemens dit alsnog te doen?

Nee, dat heb ik niet en ben ik ook niet voornemens te doen, omdat ik daar op basis van de berichtgeving en het persbericht waaraan wordt gerefereerd geen aanleiding toe zie.

Vraag 3

Weet u of het inmiddels duidelijk is of de persoon uit de video die beweringen doet over de vermeende plannen van Pfizer om zelf het coronavirus te muteren daadwerkelijk een medewerker is van Pfizer? Zo nee, gaat u dit uitzoeken?

Nee. Ik zie ook geen reden om dit te onderzoeken.

Vraag 4

Hoe reflecteert u op het door Pfizer gepubliceerde persbericht naar aanleiding van de genoemde video? Wat vindt u ervan dat de claims die in de video worden gedaan door Pfizer niet expliciet worden ontkend? Betekent dit dat bij Pfizer wel degelijk wordt nagedacht over de mogelijkheid om het coronavirus eigenhandig te muteren, teneinde vooruit te lopen op eventuele nieuwe varianten van het virus, om daarvoor op voorhand nieuwe vaccins te kunnen ontwikkelen? Hoe reflecteert u op het op deze wijze gebruiken van virussen als «verdienmodel»? Vindt u dit wetenschappelijk gerechtvaardigd, of raakt de farmaceutische industrie hiermee aan een ethische grens?

In Nederland gelden er (Europese) wetten en regels voor het genetisch modificeren van organismen, waaronder virussen. Deze verzekeren de veiligheid van mens, dier en milieu. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) ziet toe op de naleving van de regels voor het werken met genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s). Voor specifieke vragen over onderzoeksmethoden verwijs ik naar de betreffende vaccinproducent.

Vraag 5

Hoe reflecteert u op de potentiële risico’s die onvermijdelijk komen kijken bij zelfstandig muteren van het coronavirus door de farmaceutische industrie? Vindt u deze risico’s opwegen tegen de mogelijke wetenschappelijke en medische voordelen van het vooruitlopen op virusvarianten om daarvoor een vaccin te ontwikkelen? Zo ja, kunt u dit uitgebreid uiteenzetten?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Weet u of Pfizer inderdaad op dit moment inspanningen levert om het coronavirus eigenhandig te muteren?

Zie mijn antwoorden op vraag 2 en vraag 4 en 5.

Vraag 7

Wat betekent het dat Pfizer in haar persbericht spreekt over het gebruiken van het spike-eiwit van «nieuwe zorgwekkende varianten» in «samenwerking met medewerkers»? Welke partijen zijn betrokken bij dergelijk onderzoek en vanuit welke expertise en bevoegdheden?

Farmaceutische bedrijven gaan zelf over de inhoud van hun eigen persberichten. Het staat Pfizer vrij om, binnen de kaders van wet- en regelgeving, dergelijk onderzoek uit te voeren en hierin samen te werken met andere partijen.

Vraag 8

Hoe verhoudt het statement van Pfizer dat «de Amerikaanse overheid vraagt om dergelijke onderzoeken» en dat «veel bedrijven en academische instituten over de hele wereld op deze manier onderzoek doen» zich tot de Nederlandse industrie? Worden dergelijke technieken ook in Nederland verkend en/of op dit moment al ingezet, bijvoorbeeld voor andere virussen? Zo ja, was de Nederlandse overheid daar altijd al van op de hoogte en/of is daar zelfs door de Nederlandse overheid op aangedrongen? Op welke manier worden dergelijke onderzoeken gereguleerd?

Een fabrikant moet studies naar veiligheid en werkzaamheid uitvoeren om een nieuw middel of een nieuwe stof op de markt te mogen brengen. De in het persbericht genoemde technieken kunnen ook in Nederland worden toegepast, mits voldaan wordt aan de geldende wet- en regelgeving.

Vraag 9

Bent u voornemens uit te zoeken of Pfizer inderdaad bezig is met het (verkennen van) de mogelijkheden om het coronavirus zelf te muteren? Zo nee, waarom niet?

Zie mijn antwoorden op vraag 2 en vraag 4 en 5.

Vraag 10

Wordt ook in Nederland door Pfizer onderzoek gedaan met niet-infectueuze onderdelen van het coronavirus om de werking/activiteit van antivirale middelen te testen en in vitro experimenten met SARS-COV-2 cellen gedaan? Zo ja, op welke manier is de veiligheid hiervan geborgd en zijn er risico-analyses gemaakt met betrekking tot potentiële «ontsnapping» van het virus, en/of nieuwe varianten daarvan?

Zie mijn antwoord op vraag 8.

Vraag 11

Mocht Pfizer en/of andere farmaceutische bedrijven inderdaad bezig zijn met het verkennen van het eigenhandig muteren van het coronavirus, wat is daarover dan het standpunt van de Nederlandse overheid? Gaat u dit toestaan?

Zie mijn antwoord op vraag 4 en 5.

Vraag 12

Mochten farmaceutische bedrijven ook in Nederland dergelijk onderzoek gaan uitvoeren, op welke manier gaat de Nederlandse overheid hier dan toezicht op houden? Worden hiervoor eisen en richtlijnen opgesteld?

Zie antwoord vraag 11.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «US touts Biden green subsidies to lure clean tech from Europe»?1

Ja.

Vraag 2

Herkent u de signalen dat verschillende staten uit de VS, waaronder Michigan, Ohio en Georgia, hun activiteiten om Europese (investeringen van) clean tech bedrijven naar de Verenigde Staten te halen hebben opgeschroefd?

Dergelijke signalen hebben mij niet eerder bereikt, buiten het krantenartikel in de Financial Times om.
De Nederlandse overheid, in samenwerking met onder andere Nederlandse ontwikkelingsmaatschappijen, provincies, steden en gemeenten, is via de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) zelf actief met het werven van buitenlandse bedrijven, waaronder met vestigingen in de VS.
Op eenzelfde wijze hebben landen en regio’s van buiten de EU vertegenwoordigingen in de EU. Deze vertegenwoordigingen geven aan bedrijven informatie over het vestigingsklimaat in hun landen en regio’s. Dit geldt ook voor diverse Amerikaanse staten.
Er kan aangenomen worden dat de Amerikaanse staten daarbij ook informatie verstrekken over de Inflation Reduction Act. De Nederlandse overheid houdt deze activiteiten niet bij.
Ik heb de post in de Verenigde Staten en in het bijzonder de NFIA benaderd met de vraag of zij in hun netwerk in de VS hebben gemerkt dat staten zoals Michigan actief binnen de EU bedrijven proberen aan te trekken. Noch vanuit de post, noch op een andere wijze heb ik het signaal ontvangen dat er een toename zou zijn in het aantal handelsmissies en wervingsactiviteiten van Amerikaanse staatsinvesteringsfondsen in Nederland.

Vraag 3

Kunt u aangeven in hoeverre is dit ook in Nederland zichtbaar is, bijvoorbeeld door een toename van het aantal handelsmissies of wervingsactiviteiten van Amerikaanse staatsinvesteringsfondsen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Kunt u aangeven in welke sectoren of bedrijfstakken deze ontwikkeling het meest zichtbaar is?

Zoals aangegeven lijken dergelijke wervingsactiviteiten, in ieder geval binnen Nederland, beperkt te zijn. Deze zijn zodoende ook niet zichtbaar in specifieke sectoren of bedrijfstakken. We hebben nog geen signalen ontvangen dat bedrijven overwegen te vertrekken naar de VS. Wel is bekend dat een voorgenomen investering is afgeketst. In dit geval ging het om een samenwerking tussen VDL Nedcar en de Amerikaanse autofabrikant Rivian die afgelopen november voor de tweede maal niet door is gegaan. De IRA-subsidies werden als reden genoemd voor Rivian om van de deal af te zien.2 Het gaat hier echter niet om een vertrekkend bedrijf, maar een inkomende investering die niet door is gegaan.
Verschillende Nederlandse bedrijven hebben wel aangegeven grotere investeringen in de VS te overwegen vanwege de IRA. Dit betekent niet dat deze bedrijven Nederland verlaten. Zo is bekend dat het Nederlandse OCI haar fabriek in Beaumont, Texas gaat uitbreiden om blauwe ammoniak te produceren. De IRA heeft een belangrijke rol gespeeld bij dit investeringsbesluit. De blauwe ammoniak zal in Beaumont geproduceerd worden voor lokale en exportmarkten, waaronder de EU. Deze investering gaat gelijk op met een verdriedubbeling van OCI’s ammoniakterminal in Rotterdam.3
Ondernemers zien mogelijkheden om hun toeleveringsketens te diversifiëren, waarbij vestigingen, waardeketens en productiefaciliteiten in Europa van belang blijven. De IRA creëert op die manier ook groeimogelijkheden voor Nederlandse bedrijven, zoals in de offshore wind energie, waarbij Nederlandse bedrijven meegroeien met de snel stijgende sector in de VS. Een aantal bedrijven hebben zich hier ook positief over uitgelaten in de media.4
Het is hierbij relevant om te benoemen dat de EU op financieel terrein niet onderdoet voor de IRA. Zo gaat 30% van het totale EU-budget van € 1,8 biljoen naar klimaatgerelateerde projecten, wat neer komt op € 550 miljard. De EU investeert daarmee meer in klimaatgerelateerde opgaven dan de VS met de IRA en de Infrastructure Investment and Jobs Act (IIJA). Echter, het lijkt in de VS wel makkelijker voor bedrijven om aan de beschikbare middelen te komen. In de EU zijn de beschikbare financiële middelen veel meer versnipperd over lidstaten, fondsen of subsidie-instrumenten. De EU-steun gaat ook doorgaans niet verder dan pre-commerciële steun. De steun wordt in de VS vooral gegeven via belastingkortingen en lijkt daarmee simpel, overzichtelijk en voorspelbaar voor bedrijven. Door de opzet weten bedrijven veelal ex-ante hoeveel steun/toeslag ze kunnen krijgen en dat geeft zekerheid voor het opbouwen van een businesscase.
In de Europese Unie zorgen niet financiën, maar onder andere de lange doorlooptijden voor vergunningen nu voor de meeste vertraging en onzekerheid. Het kabinet bekijkt nu binnen de EU of vergunningsprocedures versneld kunnen worden. Ook zal, zoals aangekondigd in het Green Deal Industrial Plan, gekeken worden hoe bestaande fondsen beter benut kunnen worden voor het versnellen van de energietransitie.

Vraag 5

Zijn er concrete gevallen bekend van bedrijven in Nederland die door Amerikaanse functionarissen actief worden geworven met nieuwe Inflation Reduction Act-subsidies (IRA) op zak? Zo ja, hoeveel zijn dit er en in welke sector zijn deze bedrijven actief?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Zijn er Nederlandse bedrijven die zich hebben gemeld en overwegen om zelf naar de Verenigde Staten te vertrekken in verband met de ontwikkelingen rondom IRA?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 7

Welke invloed heeft deze ontwikkeling volgens u op het Nederlandse vestigingsklimaat?

Ik zie dat Amerikaanse partijen hun investeringen in Europa en Nederland vaker uitstellen. Dit geldt bijvoorbeeld voor de fabrikanten van elektrische auto’s. Dit creëert de mogelijkheid dat Amerikaanse bedrijven de komende jaren in grotere mate dan voorheen binnen de VS zullen investeren, wat de investeringen in Nederland en de EU kan verminderen. Dit wordt bevestigd door de NFIA. Ik vind dit een reden tot zorg.
Dit laat onverlet dat Nederland en de EU nog steeds een aantrekkelijke vestigingsplaats zijn voor bedrijven, mede dankzij de aanzienlijke investeringen die al binnen Nederland en de EU plaatsvinden in de verduurzaming van het bedrijfsleven en de ontwikkelingen en toepassing van nieuwe, groene technologieën. Ondanks de goede uitgangspositie die Nederland heeft, zie ik wel een toenemende druk op het vestigings- en ondernemingsklimaat. Ik heb daarom afgelopen oktober mijn strategische agenda Ondernemingsklimaat aan de Tweede Kamer gestuurd.5 Hiermee versterk en vernieuw ik het ondernemingsklimaat. We brengen de basis op orde en focussen op het stimuleren van bedrijfsactiviteiten die cruciaal zijn voor de transities en de weerbaarbaarheid van de economie op de lange termijn. Binnen de EU bekijken we ook de komende tijd wat mogelijk verder nodig is om de aantrekkingskracht en het concurrentievermogen van Nederland en de EU te versterken. Een voorbeeld hiervan zijn de voorstellen die de Europese Commissie noemt in haar Green Deal Industrial Plan van 1 februari jl.

Vraag 8

Wat stelt Nederland tegenover deze toegenomen activiteiten om ervoor te zorgen dat de investeringen in clean tech in Nederland overeind blijven?

Naast de bestaande EU-fondsen investeert Nederland samen met het bedrijfsleven aanzienlijk in bedrijfsverduurzaming en de ontwikkeling en toepassing van duurzame technologieën. Onder andere de maatwerkafspraken (€ 3 miljard uit het Klimaatfonds van € 35 miljard) en de investeringen vanuit het Nationaal Groeifonds (€ 20 miljard) zijn hier voorbeelden van. Met de maatwerkaanpak in het bijzonder biedt het kabinet een belangrijk deel van de industrie een instrument om investeringsrisico’s van duurzame investeringsprojecten in Nederland te verminderen. Het maatwerkinstrument biedt bedrijven die ambitieuze verduurzamingsdoelstellingen hebben de mogelijkheid om in intensief overleg met de overheid te werken aan een toekomstbestendig businessmodel.
Nederland heeft daarnaast een breed scala aan generieke subsidie-instrumenten, zoals de DEI+ waarmee innovatieve technieken om minder CO2 uit te stoten in productieprocessen mogelijk worden gemaakt. In aanvulling hierop zet Nederland zich in voor gerichte verruiming van de Europese staatsteunregels om groene investeringen te bevorderen, omdat gemerkt is dat bepaalde staatssteunregels beperkend werken en dergelijke investeringen vertragen.
Een van de krachten van Nederland is bovendien een goede samenwerking tussen overheid, kennisinstellingen, fondsen en bedrijfsleven. Samen met bedrijven en andere partners bevorder ik het vestigingsklimaat door onder andere in te zetten op een goede industriële en logistieke infrastructuur en het versterken van de samenhang in onze industrieclusters. Met de relevante stakeholders worden binnen programma’s activiteiten uitgerold om onder andere de circulaire economie, waterstof, groene chemie, carbon capture and storage (CCS) en clean tech te bevorderen. Uw Kamer is over deze samenwerking geïnformeerd.6

Vraag 9

Kunt u toelichten of en zo ja hoe in Nederland in gezamenlijkheid met overheid, bedrijfsleven en fondsen op deze ontwikkelingen wordt ingespeeld, om enerzijds kansen voor de industrie te benutten, en anderzijds het Nederlandse vestigingsklimaat te bevorderen?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Wanneer wordt er door de Europese Unie een knoop doorgehakt om te komen tot eigen gerichte maatregelen om de Europese economie en industrie concurrerend te houden?

De Europese Commissie heeft op woensdag 1 februari jl. een voorstel gedaan voor een «Green Deal Industrial Plan» (GDIP). Hierin staan meerdere voorstellen om het concurrentievermogen van de Europese economie en industrie te versterken. De Europese Commissie kijkt op vier verschillende onderdelen naar concrete maatregelen: op het gebied van regelgeving, toegang tot financiering, vaardigheden en handel. U bent op 6 februari jl. geïnformeerd over de inhoud van dit plan en de appreciatie van het kabinet. Het plan wordt op 9 en 10 februari a.s. besproken tijdens de buitengewone Europese Raad, waarna de Europese Commissie concrete wetgevende voorstellen zal uitwerken.

Vraag 11

Kunt u deze vragen beantwoorden voor het volgende debat met de Minister-President over de Europese Top?

Ja.

Vraag 1

Kent u het bericht «Ziek, maar huisarts woont 90 kilometer verderop»?1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u ervan dat patiënten na verhuizing bij hun «oude» huisarts moeten blijven omdat er geen huisarts in de nieuwe woonwijk voorhanden is of dat er plaats is?

Ik vind het onwenselijk dat mensen zonder huisarts komen te zitten of bij een huisarts in hun oude woonplaats moeten blijven nadat ze verhuizen.

Vraag 3

Bent u voorstander van het voorstel in het Actieplan bereikbaarheid huisarten dat huisartsen regelmatig overleg hebben met gemeenten? Zo ja, hoe kan dit contact tussen huisartsen en gemeenten worden gestimuleerd?2

Ik vind de huisvestingsproblematiek van huisartsen een urgent probleem. Daarom heb ik in het Integraal Zorgakkoord (IZA) samen met de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV), InEen, Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en Zorgverzekeraars Nederland (ZN) afgesproken om voor de zomer van 2023 tot werkbare afspraken en een handreiking voor de huisvestingsproblematiek van huisartsen te komen. Ik zie dat de druk op de huisartsenzorg momenteel groot is, en dat de huisvestingsproblematiek daar aan bijdraagt. Daarom ben ik sinds september 2022 in gesprek met bovenstaande partijen in de landelijke werkgroep huisvestingsproblematiek huisartsen. Hieraan nemen ook de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) deel.
Om de huisvestingsproblematiek op te lossen, is er van alle betrokken partijen iets nodig, zowel landelijk als regionaal. Dit geldt voor gemeenten en zorgverzekeraars, maar ook voor regionale huisartsenorganisaties en huisartsen zelf. Momenteel ben ik met de landelijke werkgroep volop in gesprek over de rollen en verantwoordelijkheden en de mogelijke oplossingsrichtingen. Ik wil niet vooruitlopen op de afspraken die in deze werkgroep gemaakt zullen worden. Conform de afspraak in het IZA zal er rond de zomer van 2023 een handreiking over de huisvestingsproblematiek van huisartsen verschijnen. Via de landelijke werkgroep ben ik eveneens bezig met de uitvoering van de motie Ellemeet en Kuiken over het in overleg met gemeenten maken van afspraken over extra huisvesting van huisartsenpraktijken.3 Ik zal uw Kamer naar verwachting in de tweede helft van 2023 informeren over de uitvoering van deze motie.

Vraag 4

Denkt u dat een positief vestigingsklimaat bij gemeenten kan bijdragen om het tekort aan huisartsen af te remmen? Wat kan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) hieraan doen?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Kunnen zorgverzekeraars gemeenten hierbij ook ondersteunen? Zo ja, hoe dan precies?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Is bij gemeenten voldoende bekend dat er vooraf al rekening kan worden gehouden met de huisvesting van een huisarts maar ook bijvoorbeeld met de vestiging van tandartsen als er een nieuwe woonwijk van enkele duizenden woningen wordt gebouwd?

Ik weet niet of dit bij alle 342 gemeenten in Nederland voldoende bekend is. Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 3, 4 en 5 ben ik momenteel met onder andere de VNG en het Ministerie van BZK in gesprek over de huisvesting van huisartsen en eerstelijns gezondheidscentra. Hierin is ook de koppeling met de grote hoeveelheid woningen die de komende jaren gebouwd zal worden in Nederland onderwerp van gesprek. Zie ook het antwoord op vraag 7.

Vraag 7

Deelt u het standpunt dat nieuwe woonwijken met duizenden huizen alleen leefbaar zijn en blijven als er bij de bouw rekening worden gehouden met allerlei voorzieningen in die wijk, zoals een huisarts?

Ja. Samen met de Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening vraag ik gemeenten als onderdeel van het volkshuisvestelijk programma ook om een woonzorgvisie te maken. In de woonzorgvisie wordt onder meer gekeken naar de woonopgave voor verschillende aandachtsgroepen en ouderen, maar ook of er voldoende voorzieningen zijn voor de bewoners. Dit gaat onder meer om voldoende zorg- en welzijnsvoorzieningen, waaronder ook huisartsen. Met de wet versterking regie volkshuisvesting, met als beoogde ingangsdatum 1-1-2024, wordt geregeld dat de woonzorgvisie in elke gemeente een verplichting wordt.
Conform de afspraak in het IZA zal er rond de zomer van 2023 een handreiking over de huisvestingsproblematiek van huisartsen verschijnen. Deze handreiking zal ik met de Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening betrekken bij communicatie aan gemeenten omtrent het volkshuisvestelijk programma en de woonzorgvisies en richting gemeenten met plannen voor grootschalige woningbouw.

Vraag 8

Hoe kan de vestiging van gezondheidscentra verder gestimuleerd worden zodat onder andere de voordeur, administratie en telefoon gedeeld kunnen worden?

De eerstelijnszorg, waaronder de huisartsenzorg, is een belangrijke pijler onder ons zorgstelsel. In het IZA heb ik daarom stevige afspraken gemaakt over de versterking van de (organisatie van de) eerstelijnszorg. Daartoe ben ik in gesprek met eerstelijnspartijen om te komen tot een visie (voor het jaar 2030) en een plan van aanpak (tot en met 2026). Een van de uitgangspunten die hiervoor in het IZA is afgesproken is dat «zorgverleners worden ondersteund op het gebied van o.a. bedrijfsvoering, ICT en innovaties». De vorm waarin eerstelijnszorgaanbieders zich vestigen kan zeker bijdragen aan het versterken van de organisatie van de eerstelijnszorg. Ik leg dus ook de verbinding tussen de visie op de eerstelijnszorg en de handreiking die in de maak is over de huisvestingsproblematiek.

Vraag 9

In hoeverre worden huisartsen die zich melden omdat zij interesse hebben om een praktijk te starten voldoende ondersteund? Waar kunnen zij zich toe wenden om ondersteuning te krijgen bij het vestigen in een bepaalde gemeente?

Huisartsen hebben veel vrijheid om zich ergens te vestigen en ook de vorm waarin ze dat doen staat hen vrij. Daar staat tegenover dat er geen landelijk beleid is voor de ondersteuning van huisartsen die zich op een nieuwe plek willen vestigen. Dat is in eerste instantie aan de huisarts zelf. Bij het opzetten van een nulpraktijk kan de praktijkhoudend huisarts maatwerkafspraken maken met de zorgverzekeraar om de praktijk op vlieghoogte te krijgen. Ik zie dat naast de zorgverzekeraars ook regionale huisartsenorganisaties en steeds vaker ook gemeenten meedenken en helpen wanneer huisartsen zich ergens willen vestigen. Dat vind ik een goede ontwikkeling.
Wel zie ik dat, gezien de druk op de huisartsenzorg, de huisvestingsproblematiek van huisartsenpraktijken een urgent probleem is. Het vinden van passende huisvesting zou bij het vestigen van een praktijk geen onoverkomelijke drempel moeten zijn. Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 3, 4 en 5 ben ik daarom momenteel met partijen in gesprek om afspraken te maken over het oplossen van de huisvestingsproblematiek van huisartsen. Daarin zijn specifieke knelpunten bij het opstarten van nulpraktijken ook onderwerp van gesprek.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Groene toekomst van Tata Steel allerminst zeker»?1

Ja.

Vraag 2

Hoeveel en welke vergunningen moeten worden aangepast om Tata Steel te vergroenen conform het huidige voorstel?

Voor de transitieplannen van Tata Steel tot 2030, het project Heracless, zijn op hoofdlijnen aan vergunningen nodig:
Bouwvergunningen voor de realisatie van verschillende nieuwe installaties (2 Direct Reduced Iron Plants (DRI) en 3 Reducing Electric Furnace’s (REF)) en voor alle bijbehorende infrastructuur zoals kabels en leidingen en voor de aanleg van bouwvoorzieningen zoals aanlegsteigers en aanvoerwegen;
Milieuvergunningen voor emissies, geluid en veiligheidseffecten van bovengenoemde onderdelen;
Watervergunningen voor de inname en lozing van koel- en proceswater;
Een natuurvergunning (stikstofdepositie) voor de genoemde onderdelen;
Een sloopvergunning voor installaties die verdwijnen zoals voor Kooks- en Gasfabriek 2 en Hoogoven 7;
Het voornemen is om onder de Omgevingswet over ruimtelijke afwijkingen (bestemmingsplannen/omgevingsplannen) te besluiten met een zogenoemd projectbesluit. Ingeval de Omgevingswet nog niet in werking is getreden wordt een omgevingsvergunning afwijken bestemmingsplan aangevraagd.
De komende tijd wordt in steeds meer detail duidelijk welke vergunningen precies nodig zijn en wanneer. Tata Steel moet zelf complete en kwalitatief goede vergunningaanvragen indienen. Pas als Tata Steel de vergunningen heeft aangevraagd is er compleet zicht op welke vergunningen nodig zijn. Het bevoegd gezag, de provincie Noord-Holland tezamen met de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, is uitgebreid met het bedrijf in gesprek over de vergunningen.

Vraag 3

Hoeveel elektriciteit en waterstof zal Tata naar schatting nodig hebben in 2030?

Tata Steel Nederland (TSN) geeft aan te verwachten aan elektriciteit ruim 4 terawattuur (TWh) nodig te hebben rond 2030. Voor waterstof is de verwachting dat zo’n 200 duizend ton benodigd zal zijn. In de gesprekken met Tata is de energiebehoefte nadrukkelijk onderwerp van gesprek.

Vraag 4

Hoe ver is de planning voor de infrastructuur die nodig is om deze energie aan te voeren, zoals elektriciteitskabels, de waterstofbackbone en een mogelijke importterminal voor waterstof of ammoniak? Wat is nog meer nodig?

Voor de verduurzamingsplannen van Tata is energie-infrastructuur op het gebied van elektriciteit, gas, mogelijk CCS op een DRI-installatie, en waterstof de komende tijd van belang. Mocht aanvullende infrastructuur nodig zijn, dan kan het bedrijf deze behoeften in het Cluster Energie Strategie Noordzeekanaalgebied (CES NZKG) inbrengen.
Op basis van de informatie zoals door TSN is aangereikt en informatie uit de CES NZKG is geen aanvullende energie-infrastructuur meegenomen ten opzichte van wat nu in het Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat (MIEK) is ogenomen. Voor de fase na 2030 is de informatie van TSN en de CES NZKG nog ontoereikend om een beeld te schetsen over benodigde energie-infrastructuur.

Vraag 5

Hoe ziet u de gehele tijdslijn van de maatwerkafspraak en bijbehorende uitvoering met Tata tot 2030 voor u? Waar zitten binnen die tijdslijn de grootste onzekerheden volgens u?

Ik heb de planning om te komen tot een maatwerkafspraak met Tata Steel beschreven in de recente Kamerbrief over de voortgang maatwerkafspraken.2 In deze brief heb ik ook aangegeven dat er geen harde garanties gegeven kunnen worden over het tijdspad voor de maatwerkafspraken met Tata Steel. Het bedrijf is namelijk eerst aan zet om de weg naar groen staal en de specifieke ondersteuningsvraag aan het Rijk helder nader uit te werken.
TSN heeft aan het einde van het afgelopen jaar informatie over hun langetermijn-verduurzamingsplannen, zijnde een DRI-productieproces op waterstof, met ons gedeeld. Als onderdeel van deze informatie heeft TSN een vraag voor financiële ondersteuning neergelegd bij de Staat en heeft TSN de business case van het project ter onderbouwing van die vraag ingediend. De informatie moet echter nog door het bedrijf worden aangevuld met o.a. concrete financieringsplannen en de effecten van de nieuwe installaties op het klimaat en de leefomgeving. Alhoewel ik niet in detail kan treden over de aangeleverde bedrijfsvertrouwelijke informatie, is deze informatie en opvolgende analyses essentieel voor het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat om de plannen te kunnen beoordelen. Voordat de overheid een maatwerkafspraak met het bedrijf maakt, wil het inzicht hebben van het bedrijf dat de plannen technisch en financieel uitvoerbaar zijn en de risico’s afdoende gemitigeerd worden.

Vraag 6

Welke vormen van financiële steun bekijkt u binnen deze maatwerkafspraak? Hoe kijkt u aan tegen garanties, leningen, subsidies en andere instrumenten?

Vraag 7

Hoe verlopen de gesprekken met de Europese Commissie over eventuele staatssteun? Waar zitten de grootste punten van discussie? Wat zijn de grootste zorgen van de commissie? Zijn er Europese fondsen die ook ingezet kunnen worden? Indien ja, hoe faciliteert u dit?

Momenteel zijn deskundigen van mijn ministerie, met behulp van externe expertise, de plannen van het bedrijf aan het analyseren en beoordelen. Zodra ik er van overtuigd ben dat TSN’s plannen toekomstbestendig zijn en dat steun nodig is om het project te laten slagen ga ik met TSN in gesprek over mogelijke ondersteuning. Een noodzakelijke voorwaarde voor het geven van ondersteuning is dat de transitie van de staalfabriek een wezenlijke bijdrage levert aan het realiseren van de Nederlandse klimaatdoelstellingen én het verbeteren van de impact op de leefomgeving. Ook dient eerst toestemming van de Europese Commissie verkregen te zijn, vanwege de staatssteunregels van de Europese Unie. Op 21 februari jl. is ook de adviescommissie Maatwerkaanpak Verduurzaming Industrie ingesteld. Met deze externe adviescommissie wordt onafhankelijke advisering vooruitlopend op bindende maatwerkafspraken tussen de overheid en de 20 grootste industriële uitstoters geborgd.
Subsidies, borgstellingen en garantstellingen, kredieten en leningen en fiscale regelingen zijn allemaal instrumenten die mogelijk gebruikt kunnen worden voor eventuele financiële ondersteuning. Gezien de fase in het proces waar we ons nu in bevinden kan ik hier niet meer over mededelen.

Vraag 8

Ziet u dezelfde discussiepunten in Europa ook bij uw collega’s in Duitsland of Frankrijk als het aankomt op de verduurzaming van de industrie? Hoe trekt u samen op met uw collega’s?

De gesprekken met de Europese Commissie moeten nog beginnen. Voordat ik in gesprek kan met de Commissie over mogelijke staatssteun aan het bedrijf, zal ik de plannen en onderliggende ondersteuningsvraag van Tata moeten analyseren. Daarvoor is de aanvullende informatie die Tata nog zal aanleveren van belang, zoals de financieringsplannen en de impact van de plannen op het klimaat- en de leefomgeving.
Het Innovation Fund is het belangrijkste EU-fonds dat ingezet kan worden in het geval van Tata Steel. Tata Steel kan hiertoe zelf een aanvraag indienen. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) zal, indien gevraagd door het bedrijf, helpen met het indienen van een aanvraag.

Vraag 9

Hoe denkt u dat het aantal medewerkers werkzaam bij Tata Steel al zal veranderen als zij op groene waterstof over zijn? Zou Tata Steel dan meer of minder medewerkers nodig hebben?

De staatssteunregels gelden voor alle Europese lidstaten. Dat wil echter niet zeggen dat ook alle discussiepunten hetzelfde zijn, omdat in verschillende landen verschillende omstandigheden gelden. Zo is het in Zweden bijvoorbeeld makkelijker om groen staal te subsidiëren door de aanwezigheid van waterkracht en heeft Duitsland meerdere staalfabrieken die met elkaar kunnen concurreren. Daar waar mogelijk wordt informatie uitgewisseld over hoe overheden dit soort projecten het beste kunnen ondersteunen. Momenteel is er veel gaande in Europa met betrekking tot de verduurzaming van de industrie. Onlangs is het Green Deal Industrial Plan verschenen, waarin verschillende verruimingen van de staatssteunkaders worden opgenomen. De reactie van het kabinet vindt u in de Kamerbrief van 8 februari jl.3

Vraag 10

Hoeveel bedrijven in Nederland zijn afhankelijk van Tata Steel? Hoeveel indirecte werkgelegenheid verschaft dit? Zal dat naar verwachting toenemen of afnemen als Tata Steel verduurzaamt?

TSN verwacht dat in de transitiefase naar Groen Staal Tata Steel juist meer mensen nodig zal hebben, met name om de bouw van de nieuwe installaties te realiseren.
Ten behoeve van de transitie naar DRI-technologie (Direct Reduced Iron) in plaats van de bestaande hoogoventechnologie zullen andere kennis en vaardigheden nodig zijn van de mensen die betrokken zijn bij de productie van ruw ijzer en staal. Onder andere de hoogovens en de kooksgasfabrieken zullen verdwijnen en vervangen worden door DRI-installaties en elektrische ovens. Pas wanneer de gehele transitie is uitgevoerd zal naar verwachting het aantal mensen afnemen. Voor die werknemers die werken bij installaties die worden uitgefaseerd, is recent met de bonden een Sociaal Akkoord Groen Staal afgesloten.

Vraag 11

Bent u het met de indiener eens dat de crisis- en herstelwet noodzakelijk is om het vergunningverleningstraject te versnellen gezien de grote mogelijke CO2-winst en andere redenen, zoals het versneld verminderen van de afhankelijkheid van Russisch gas?

Het is niet mogelijk om aan te geven hoeveel bedrijven afhankelijk zijn van Tata Steel.
Uit een onderzoek4 dat door Oxford Economics in juli 2019 is uitgevoerd, in opdracht van de Europese brancheorganisatie van staalbedrijven (EUROFER), blijkt bij benadering dat bij Tata Steel Nederland het aantal indirecte banen 48.800 en het aantal geïnduceerde banen 28.200 bedraagt. Binnen deze laatste twee categorieën vallen echter ook mogelijk banen die gerelateerd of geïnduceerd zijn door de staalindustrie in andere landen. Tata Steel biedt in Nederland direct werk aan ruim 11.000 personen. Daarvan werken er ongeveer 9000 op de locatie in IJmuiden. Tata Steel verwacht ten behoeve van de verduurzaming ongeveer 700 extra tijdelijke banen te creëren.

Vraag 12

Hoe staat het in dat verband met de uitvoering van de motie-Erkens/Boucke over het versnellen van de doorlooptijden (Kamerstuk 36 200-XIII, nr. 37)?

Wij zijn het met de indiener eens dat het belangrijk is om het vergunningverleningstraject zo snel mogelijk te doorlopen, zolang dit zorgvuldig kan en voldoet aan de wet- en regelgeving. De provincie Noord-Holland is het belangrijkste bevoegde gezag voor de vergunningverlening. De provincie Noord-Holland heeft verschillende instrumenten die ingezet kunnen worden voor de vergunningverlening overwogen. De crisis- en herstelwet blijkt echter niet toepasbaar omdat het project Heracless (waar het nu om gaat bij Tata Steel) niet valt onder één van de categorieën van de crisis- en herstelwet.
De verwachting is dat de vergunningverlening van het project Heracless van Tata Steel tot stand komt onder de Omgevingswet. In dat geval is de crisis- en herstelwet al vervallen, want die gaat op in de Omgevingswet. De provincie Noord-Holland is voornemens voor het project Heracless onder de Omgevingswet de projectbesluitprocedure toe te passen en de vergunningverlening te coördineren. Hiermee verloopt het proces van vergunningverlening zo snel mogelijk. Mocht het project Heracless niet onder de Omgevingswet tot stand komen (bijvoorbeeld door verder uitstel of omdat de vergunningen voor 1 januari 2024 kunnen worden aangevraagd) dan is de provincie Noord-Holland voornemens om de vergunningverlening te coördineren via een provinciale coördinatieregeling. Met deze regeling wordt het vergunningverleningstraject ook versneld. Ook bij de toepassing van het projectbesluit of de provinciale coördinatieregeling geldt nog steeds dat het verloop van de gehele procedure voor een belangrijk deel wordt bepaald door de tijdigheid en kwaliteit van de vergunningaanvragen, onderzoeken en andere documentatie die Tata Steel aan moet leveren.

Vraag 13

Kunt u een gedetailleerd overzicht geven van de voortgang van alle maatwerkafspraken? Hoeveel mensen werken hieraan bij het Ministerie van EZK en welke andere overheden worden bij dit proces betrokken?

Op vrijdag 24 maart is uw Kamer per brief geïnformeerd over de uitvoering van deze motie.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het besluit van Provincie Utrecht om de kosten van klimaatverandering mee te wegen in de beleidsafwegingen en -keuzes?1

Provincies spelen een belangrijke rol in de klimaattransitie, niet alleen met hun beleid maar ook met hun aanbestedingen. Het is logisch dat zij de kosten van klimaatverandering, samen met andere maatschappelijke kosten, meenemen in hun besluitvorming. De provincie Utrecht neemt een voortrekkersrol door actief te kijken naar hoe zij het beste klimaatkosten kunnen meenemen.

Vraag 2

In hoeverre neemt de rijksoverheid de kosten van (toekomstige) klimaatverandering mee in haar beleidskeuzes? Zit dit in de Algemene Leidraad voor maatschappelijke kosten-batenanalyses? Of in het integraal afwegingskader (IAK) voor beleid en regelgeving? Als dit nog niet gebeurt, bent u dan bereid om een methode te ontwikkelen om de kosten van (toekomstige) klimaatverandering mee te wegen in alle beleidskeuzes?

Het IAK biedt beleidsmakers en wetgevingsjuristen brede, praktische normen waaraan goed beleid en goede regelgeving moeten voldoen. Binnen het IAK is het van belang om zowel de beoogde als de niet-beoogde milieueffecten in kaart te brengen. De effecten van beleid en/of projecten op klimaatverandering worden meegenomen via CO2-prijzen. Voor de beleidsbeoordeling met maatschappelijke kosten-batenanalyses (MKBA’s) wordt daarbij geadviseerd om het voorgenomen beleid niet alleen af te zetten tegen het Welvaart en Leefomgeving (WLO)-hoog- en WLO-laag-scenario maar ook een gevoeligheidsanalyse uit te voeren bij CO2-prijzen die passen bij een tweegradenverkenning. Dit gebeurt ook in de MKBA-praktijk. Met de gevoeligheidsanalyse wordt getoetst of de uitkomsten van de MKBA ook nog robuust zijn bij CO2-prijzen passend bij een toekomst met twee graden opwarming.

Vraag 3

Op welke beleidsterreinen vindt u het opportuun om de kosten van (toekomstige) klimaatverandering mee te wegen in de beleidskeuzes? En voor welke dus niet? Graag een toelichting.

Onze wereld zal onder invloed van klimaatverandering voortdurend en ingrijpend blijven veranderen. Daarmee raakt klimaatverandering aan veel beleidsterreinen. Ik wil er geen op voorhand uitsluiten. Het meewegen van de kosten van (toekomstige) klimaatverandering uitgedrukt in een CO2-prijs is verder vooral van belang voor beleid op beleidsterreinen met grote effecten op de uitstoot van broeikasgassen. (In die CO2-prijs worden de kosten van allerlei inspanningen om de uitstoot te beperken meegenomen.) Dit is omdat de vertaling van (toekomstige) klimaatverandering in het hanteren van andere CO2-prijzen daar mogelijk tot andere beleidsvoorkeuren leidt. Voor beleid zonder grote effecten op de uitstoot van broeikasgassen is dit dus minder relevant.

Vraag 4

Wat vindt u een goede CO2-prijs wanneer het gaat om het meewegen van de kosten van klimaatverandering in rijksbeleid? Wat vindt u van de methode van het Planbureau voor de Leefomgeving om te rekenen met de efficiënte CO2-prijs? Wat is de huidige efficiënte CO2-prijs? Kunt u reflecteren op het verschil tussen de efficiënte CO2-prijs en de door Provincie Utrecht gehanteerde CO2-prijs?2

Een goede CO2-prijs is een prijs die huidige en toekomstige kosten vanuit het brede welvaartsperspectief zo goed mogelijk reflecteert en tot stand komt op basis van een consistente en transparante werkwijze. In 2022 hebben het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving nog een aanvulling op de Algemene MKBA-leidraad gepubliceerd om het bredewelvaartsperspectief beter mee te nemen. Zij werken bovendien aan een nieuwe WLO-studie (verwacht in 2024) waarbij de efficiënte CO2-prijzen geactualiseerd worden.
De efficiënte CO2-prijs is de prijs die nodig is om de cumulatieve CO2-reductie in een scenario tegen de laagst mogelijke kosten te realiseren. Hantering van de efficiënte CO2-prijs is een praktische manier om in een MKBA te bepalen of een voorgenomen maatregel efficiënt bijdraagt aan het behalen van de beoogde emissiereductie (in het gegeven scenario). De efficiënte CO2-prijs is daarmee een nuttig instrument.
De huidige efficiënte CO2-prijzen (zoals gehanteerd door de planbureaus in WLO-hoog, WLO-laag en de twee-gradenverkenning) zijn als volgt:
De prijs die Utrecht hanteert is hoger dan de hierboven vermelde prijzen. De verschillen worden verklaard door verschil in aanpak. De planbureaus hanteren het concept van preventiekosten; de kosten van de inspanningen om de uitstoot te beperken. De prijs die de Provincie hanteert is gebaseerd op «maatschappelijke kosten» (Social Cost of Climate Change); de kosten (schade) die zouden ontstaan bij het ontbreken van beleid. Daarbovenop hanteren zij ook nog een risico-opslag (25%) om het risico van het overschrijden van «kantelpunten» mee te nemen. «Kantelpunten» zijn momenten waarop klimaatverandering plotseling extra versnelt, doordat een kritische grens overschreden is, bijvoorbeeld door het afbreken van een landijsmassa. Kantelpunten zijn moeilijk te voorspellen en dus hanteert men de risico-opslag als benadering.

Vraag 5

Bent u bereid om, zoals Provincie Utrecht graag wil, mee te werken aan het komen tot een landelijke CO2-prijs voor beleidskeuzes? Zo nee, waarom niet?

Ja. Zoals hierboven is aangegeven zijn er door de planbureaus ook al landelijke CO2-prijzen vastgesteld. De planbureaus zullen de WLO-scenario’s in 2024 actualiseren, inclusief aangepaste CO2-prijzen en inclusief een scenario met wereldwijde opwarming in 2100 «well below» twee graden. Tijdens de voorbereiding zal vanuit het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat verzocht worden om te reflecteren op de Utrechtse aanpak.

Vraag 6

Bent u bereid om minsters te verzoeken om in hun (duurzame) jaarverslagen te rapporteren over de kosten van (toekomstige) klimaatverandering als gevolg van de beleidskeuzes? Zo nee, waarom niet?

Dit laat ik graag aan de Ministers zelf. Zij kunnen zelf de meerwaarde daarvan beoordelen. Overigens span ik mij samen met andere departementen in voor consistente weergave van klimaatuitgaven, zoals ik aangaf in mijn reactie op de kamerbrief Inzicht in uitgaven klimaatbeleid van de Algemene Rekenkamer.

Vraag 7

Bent u bereid om Ministers te verzoeken om de klimaatkosten in de beslisnota’s op te nemen zodat de klimaatimpact van het gevoerde beleid voor iedereen inzichtelijk wordt? Zo nee, waarom niet?

Ik laat het graag aan de Ministers om dit per geval te beoordelen. Bij besluiten met (potentieel) grote klimaateffecten is het natuurlijk belangrijk om deze goed in kaart te brengen en in de besluitvorming te betrekken. Het klimaatbeleid wordt rechtvaardiger en kan rekenen op meer draagvlak als desinvesteringen worden voorkomen. Wanneer men MKBA’s gebruikt dienen de klimaatkosten sowieso al meegenomen te worden. Andere besluiten zullen echter geen of slechts heel beperkte klimaateffecten hebben. Dan is het de moeite niet waard om dit uitgebreid in kaart te brengen.

Vraag 1

Met hoeveel gemeenten is reeds gesproken over het realiseren een tweede aanmeldcentrum voor asielzoekers?

In algemene zin is de behoefte aan aanvullende aanmeldcentra uitgezet aan gemeenten, onder andere via de Provinciale Regietafels. Overigens gaat het niet alleen om volwaardige aanmeldcentra zoals Ter Apel, maar ook om locaties waar asielzoekers de eerste stappen van het asielproces kunnen doorlopen en die dus een zogeheten «aanmeldfunctie» vervullen. Hierbij kan gedacht worden aan de processtappen rond identificatie en registratie en medische controles. Uiteraard wordt met iedere gemeente die zich daartoe bereid toont in gesprek getreden, in de eerste plaats door het COA.

Vraag 2

Met hoeveel gemeenten wordt momenteel nog gesproken? En in hoeveel gevallen zijn de gesprekken gestrand?

Momenteel zijn de gesprekken met een tweetal gemeenten in (ver)gevorderd stadium. Zoals uw Kamer is geïnformeerd op 19 oktober jl. heeft het verzoek van het COA om te komen tot een aanmeldcentrum in Bant, een andere vorm gekregen. Een potentiële bijdrage door de gemeente zal gericht worden op nareizigers en er wordt nu gezocht naar een locatie.

Vraag 3

Kunt u aangeven welke redenen gemeenten geven om de realisatie van een aanmeldcentrum te weigeren? Wat kunt u doen om deze bezwaren weg te nemen?

De beweegredenen van gemeenten zijn divers en in hoge mate situationeel bepaald. In een brief aan uw Kamer bracht ik op basis van praktijkervaringen bij het openen van duurzame opvanglocaties veelvoorkomende afwijzingsgronden in beeld. Het gaat bijvoorbeeld om afspraken die het college van burgemeester en wethouders hebben gemaakt met de gemeenteraad over het openen van nieuwe locaties en het behoud en het sluiten van bestaande locaties. In algemene zin kan gesteld worden dat deze en andere afwijzingsgronden ook voorkomen bij de zoektocht naar aanvullende aanmeldcentra, met als kanttekening dat de lokale dynamiek ten aanzien van draagvlak een nadrukkelijker rol speelt. Daarbij leeft het beeld dat een aanmeldcentrum een grootschalige locatie betreft waarvoor niet of onvoldoende maatschappelijk draagvlak gevonden kan worden. Samen met het COA en andere ketenpartners wordt gewerkt om reacties adequaat te adresseren, waarbij het uiteindelijk aan het gemeentebestuur is om al dan niet in te stemmen met de realisatie van een aanmeldcentrum of een andersoortige opvanglocatie.

Vraag 4

Welke mogelijkheden heeft u verder om gemeenten te verleiden toch akkoord te gaan?

Het COA hecht grote waarde aan het bestaan van lokaal draagvlak en het opbouwen van een constructieve samenwerkingsrelatie met gemeenten. Dit vertaalt zich naar de thans geldende uitvoeringspraktijk dat het COA wensen en behoeften van een gemeente met maximale welwillendheid zal proberen te accommoderen. Zo kan gedacht worden aan afspraken die betrekking hebben op het aantal op te vangen asielzoekers en de looptijd van een aanmeldcentrum. Ook over aanpalende beleidsthema´s, variërend van toegang tot voorzieningen zoals onderwijs en zorg en zorgen over leefbaarheid en veiligheid, kunnen afspraken worden gemaakt. Daarbij merk ik op dat de ervaring van het COA is dat de vestiging van een aanmeldcentrum of een gelijksoortige opvanglocatie stimulering van de lokale economie met zich meebrengt, met name in de vorm van lokale leveranciers en middenstand. Door de aanwezigheid van een veelheid aan ketenpartners leidt het bovendien tot een werkgelegenheidsimpuls. Het streven is er altijd op gericht om een optimaal functioneren van de locatie in de plaatselijke gemeenschap te bewerkstelligen.

Vraag 5

Wanneer bent u van plan over te gaan op het inzetten van ruimtelijk instrumentarium als de gesprekken niks opleveren, zoals beschreven in de brief van 25 mei 2022 (Kamerstuk 19 637, nr. 2901)?

Ik hecht eraan om te benoemen dat ik blijf inzetten om op vrijwillige basis en in goede samenwerking met medeoverheden te komen tot de opening van een aanmeldcentrum. Zoals genoemd in het antwoord op vraag 2 zijn daartoe gesprekken gaande. Op dit moment is daarom geen sprake van de inzet van het ruimtelijk ordeningsinstrumentarium.

Vraag 6

Wat is de stand van zaken met de realisatie van de extra opvangplekken in de gemeente Noordoostpolder, zoals beschreven in antwoorden op eerdere vragen van D66 (kenmerk 2022D42478)?

Het COA wil een opvanglocatie openen in de gemeente Noordoostpolder, waar 300 nareizigers kort kunnen verblijven voor aanmelding bij de IND in Zevenaar. Het COA heeft eind januari een officieel verzoek bij de gemeente Noordoostpolder ingediend om een opvanglocatie te openen. Het COA en de gemeente zijn in gesprek om tot een eventuele concrete uitvoering te komen.

Vraag 7

Welke gevolgen heeft een tweede (of volgend) aanmeldcentrum voor de manier van werken zoals deze nu in Ter Apel gebruikelijk is? Blijven alle faciliteiten en diensten op Ter Apel aanwezig of is het de bedoeling dat een deel van deze diensten op een andere locatie wordt ondergebracht? Op welke manier wordt hier over nagedacht?

Bij de huidige zoektocht naar aanvullende aanmeldcentra wordt bezien in hoeverre het asielproces, al dan niet gedeeltelijk, ook op andere locaties kan worden doorlopen, zoals nu reeds gebeurt in Budel en Zevenaar. Het is daarbij in beginsel niet de bedoeling om diensten uit Ter Apel ergens anders onder te gaan brengen. Wel wordt ernaar gestreefd om de aanmeldfunctie op verschillende locaties in het land te laten plaatsvinden om de afhankelijkheid van één aanmeldcentrum te reduceren.

Vraag 1

Hoe vaak komt het in Nederland voor dat accountants vrijwillig hun licentie inleveren?1

Het artikel van het Financieel Dagblad (FD) waarnaar wordt verwezen, beschrijft dat vier accountants van EY Duitsland vrijwillig hun licentie hebben ingeleverd naar aanleiding van een onderzoek van de Duitse toezichthouder in het kader van de Wirecard zaak. Nederland kent geen licenties, maar beroepstitels: Accountant-Administratieconsulent (AA) en registeraccountant (RA). Daarnaast zijn accountantsorganisaties die wettelijke controles wensen te verrichten vergunningplichtig. Deze beroepstitels zijn wettelijk beschermd en slechts voorbehouden aan hen die ingeschreven staan in het register van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants (NBA). In het register van de NBA stonden per 31 december 2021 in totaal 22.626 accountants ingeschreven. Ten opzichte van het voorgaande jaar waren in totaal 610 accountants uit het register gehaald, waarvan 536 personen zelf hun beroepstitel hebben ingeleverd. Daar kunnen verschillende redenen aan ten grondslag liggen, zoals een pensionering.

Vraag 2

Hoe vaak komt het in Nederland voor dat licenties van accountants door de toezichthouder worden ingetrokken?

De Autoriteit Financiële markten (AFM) heeft enkel een mandaat als toezichthouder op accountantsorganisaties en beschikt daarom niet over de mogelijkheid om beroepstitels van individuele accountants in te trekken. Als de AFM van mening is dat een accountant niet (meer) over een beroepstitel zou mogen beschikken, kan de AFM een tuchtklacht indienen bij de Accountantskamer. De Accountantskamer kan in een uitspraak besluiten de inschrijving van een accountant in het beroepsregister (tijdelijk) door te laten halen door het bestuur van de NBA. Ook andere private personen en rechtspersonen, zoals de NBA, kunnen klachten indienen bij de tuchtrechter. In het jaar 2021 heeft de Accountantskamer in totaal 18 keer een uitspraak gedaan in een tuchtzaak waarbij een doorhaling in het accountantsregister is opgelegd, variërend in duur van 1 maand tot 2 jaar.2 Ten slotte kan het bestuur van de NBA de inschrijving van een accountant in het beroepsregister doorhalen op basis van andere specifieke wettelijke gronden, zoals het overlijden van de ingeschrevene of bepaalde rechterlijke uitspraken.3

Vraag 3

Welke lessen worden er door de Nederlandse toezichthouder getrokken uit de affaire met Wirecard in Duitsland?

Het toezicht van de AFM op accountantsorganisaties en verslaggeving van beursgenoteerde bedrijven draagt bij aan betrouwbare en relevante (niet-)financiële informatievoorziening.4 Toezicht kan echter niet alle incidenten voorkomen. Voor wettelijke controles bij organisaties van openbaar belang, zoals beursgenoteerde ondernemingen, gelden aanvullende kwaliteitswaarborgen, waaronder een opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordeling en strenge onafhankelijkheidsvereisten. In toezichtonderzoeken van de AFM wordt teruggekeken naar werkzaamheden die in het verleden zijn verricht, waardoor het mogelijk blijft dat ongewenste situaties – bijvoorbeeld een zaak als Wirecard – aan het licht komen.

Vraag 4

Kunt u aangeven of een Duitse accountant die ofwel zijn licentie vrijwillig heeft ingeleverd, of waarvan de licentie is ingetrokken, wel in Nederland of een ander EU-land aan de slag kan gaan?

Een buitenlandse accountant die in Nederland als AA of RA wil werken dient lid te zijn van de NBA, een Verklaring Omtrent het Gedrag Natuurlijke personen aan te vragen en te beschikken over een Verklaring van Vakbekwaamheid. De NBA is verantwoordelijk voor de afgifte van de Verklaring van Vakbekwaamheid. Aan accountants binnen de Europese Unie of de Europese Economische Ruimte wordt deze verklaring uitsluitend afgegeven als de accountant in zijn eigen land, op basis van de daar gevolgde opleiding, bevoegd is tot het verrichten van wettelijke controles. Een Duitse accountant die ofwel zijn licentie vrijwillig heeft ingeleverd, of waarvan de licentie is ingetrokken, is niet bevoegd tot het verrichten van wettelijke controles. In dat geval zal de NBA geen Verklaring van Vakbekwaamheid afgeven, waardoor het voor deze accountant niet mogelijk is om in Nederland als AA of RA werkzaam te zijn.

Vraag 5

Deelt u onze mening dat voor een adequate controle op mogelijke fraude door bedrijven (een expliciete taak van een accountants bij het controleren van de boeken), zij hun kennis en onafhankelijkheid moeten kunnen borgen?

Ik deel deze mening zeker. Voor de taakuitoefening van een accountant gelden strikte gedrags- en beroepsregels. Daaronder vallen de fundamentele beginselen van objectiviteit, professionaliteit, vakbekwaamheid en zorgvuldigheid. Zo regelt het fundamentele beginsel van objectiviteit dat de accountant zich bij zijn afwegingen niet ongepast laat beïnvloeden.5 Onafhankelijkheid is een aspect van objectiviteit en is vereist bij de uitvoering van assurance-opdrachten.6 Dit geldt ongeacht het onderwerp of thema waaraan de accountant in het kader van een accountantscontrole aandacht moet geven. Bij de controle op mogelijke fraude door bedrijven is het dus van belang dat de onafhankelijkheid van de accountant adequaat geborgd is.
Het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid regelt dat de accountant zijn kennis, inzichten en vaardigheden op het niveau houdt dat vereist is om een professionele dienst op een adequate wijze te kunnen verlenen.7 Regels over Permanente Educatie (PE) geven nadere invulling aan het fundamentele beginsel vakbekwaamheid en zorgvuldigheid. Deze regels gelden ook voor de controle op mogelijke fraude. De verplichting tot PE houdt in dat een accountant aan zijn kennis en vaardigheden moet werken om de beroepstitel te kunnen blijven behouden. Dit wordt in een portfolio vastgelegd. Daarnaast moeten openbaar accountants, intern accountants en overheidsaccountants die werkzaamheden (gaan) verrichten ten behoeve van de controle van een jaarrekening elke twee jaar een kennistoets afleggen. Ten slotte is er elk jaar een verplicht onderwerp waar een accountant minimaal acht uur studietijd aan moet besteden. Voor 2023 is dat het thema duurzaamheid.

Vraag 6

Welke regels zijn er voor accountants met betrekking tot het zitting nemen in de Raden van Toezicht van voormalige klanten?

In de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) is bepaald dat de persoon die als externe accountant verantwoordelijk is geweest voor het uitvoeren van een wettelijke controle, na het beëindigen van zijn werkzaamheden als externe accountant bij die controlecliënt gedurende een periode van ten minste een jaar geen functie aanvaardt als beleidsbepaler bij die controlecliënt, lid van het auditcomité of een orgaan met gelijksoortige taken van die controlecliënt, of als lid van het toezichthoudende orgaan van die controlecliënt. Indien de controlecliënt een organisatie van openbaar belang is, bedraagt deze periode ten minste twee jaren.8 Daarnaast gelden er vergelijkbare door de NBA opgestelde beroepsregels voor bepaalde accountants die weliswaar niet verantwoordelijk waren voor de uitvoering van de wettelijke controle, maar daar wel nauw bij betrokken zijn geweest.9 Ten slotte kunnen de beroepsregels van de NBA in bepaalde gevallen de uitvoering van opdrachten verbieden als andere accountants die daar eerder bij betrokken waren, een belangrijke functie, zoals bestuurder, lid van het auditcomité of in een andere functie van waaruit hij invloed van betekenis op het assurance-object kan uitoefenen, zijn gaan vervullen bij een cliënt waarvoor de opdracht eerder werd uitgevoerd.10
Voor zover deze regels niet of niet langer van toepassing zijn en de voormalige klant van de accountant een rechtspersoon is, dan geldt de algemene norm om tegenstrijdige belangen te mitigeren. Dit betekent dat een commissaris of toezichthouder niet mag deelnemen aan de beraadslaging en besluitvorming indien hij daarbij een direct of indirect persoonlijk belang heeft dat tegenstrijdig is met het belang van de rechtspersoon en de daaraan verbonden onderneming of organisatie.11

Vraag 7

Klopt het dat een accountant zijn licentie kan behouden, terwijl hij of zij zich praktisch nauwelijks meer met accountancy bezighoudt, om bijvoorbeeld later dit vak weer op te pakken?

Bij vraag 5 heb ik een aantal fundamentele beginselen uit de gedrags- en beroepsregels van de NBA uiteengezet waar een accountant zich aan moet houden. Een accountant die voornemens is een opdracht uit te gaan voeren, zal zich op grond van deze regels af moeten vragen of hij over de vakbekwaamheid beschikt om de opdracht uit te voeren. Als dit niet het geval is, bijvoorbeeld doordat de betreffende accountant zich niet of nauwelijks met accountancy bezighoudt, dan kan de accountant daar door middel van het tuchtrecht op worden aangesproken of civielrechtelijk voor aansprakelijk worden gesteld.

Vraag 8

Klopt het dat een accountant ontheffing kan krijgen van de verplichting tot het bijhouden van vakkennis als hij of zij minder dan 200 uur per kalenderjaar accountantswerkzaamheden uitvoert, terwijl hij of zij wel de licentie behoudt?

Nee. Deze mogelijkheid bestond tot 2021 op basis van oude regels voor het bijhouden van vakkennis. Deze ontheffingsmogelijkheid gold nadrukkelijk niet voor accountants die in het openbare beroep werkzaam waren bij de uitvoering van wettelijke controles, andere assurance-opdrachten en opdrachten tot het samenstellen van jaarrekeningen. Inmiddels is een fundamenteel ander systeem ingevoerd ten aanzien van het bijhouden van vakkennis, waardoor de uitzondering waar in deze vraag naar wordt verwezen niet meer geldt.

Vraag 9

Indien het antwoord op de vragen 7 en 8 «ja» is, acht u dat gewenst in een zeer aan verandering onderhevig zijnde maatschappelijk context waarbinnen een accountant opereert?

Ik ben van mening dat de eisen die worden gesteld aan de vergunningverlening door de AFM, gedrags- en beroepsregels van de NBA, de werking van het tuchtrecht en eventuele civielrechtelijke aansprakelijkheid voldoende waarborgen bieden voor een adequate uitvoering van opdrachten door accountants.

Vraag 10

Kunt u deze vragen beantwoorden vóór het Commissiedebat over Accountancy op 30 maart 2023?

Ja.

Vraag 1

Kent u het bericht «Asieldeal wéér onder vuur van rechter: uitspraak hekelt nu ook ander onderdeel van het akkoord»1? En kent u uitspraak van rechtbank Den Haag over de verlenging van de beslistermijn2?

Ja.

Vraag 2

Kunt u reflecteren op de vraag hoe het kan dat de verhoogde instroom van Oekraïners, Afghanen en de opname van Dublinclaimanten niet kan worden opgevangen door de verhoogde besliscapaciteit bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst terwijl de personeelscapaciteit van de Immigratie- Naturalisatiedienst ongeveer 75% hoger is ten opzichte van 2017?

De IND heeft in 2022 te maken gehad met aanzienlijk hogere instroom dan aanvankelijk was voorspeld. Deze hoge instroom kwam onder andere door het vervallen van de coronareisbeperkingen, de machtsovername door de Taliban in Afghanistan, het instromen van ex-Dublinzaken in de nationale procedure (juiste vanwege reisbeperkingen naar andere EU-landen), maar ook de instroom van nareizigers. Verder is de instroom uit onder meer Syrië, Turkije en Jemen onverminderd hoog geweest en nam ook het aantal alleenstaande minderjarige vreemdelingen (hierna AMV) dat naar Nederland kwam verder toe. In 2022 zijn in totaal 35.535 asielaanvragen ingediend, een toename van 40% ten opzichte van het jaar daarvoor. Deze aantallen zijn exclusief ontheemden uit Oekraïne. Hoewel de aanvragen van deze groep niet worden meegeteld bij het aantal asielaanvragen in 2022, heeft dit wel effect op de organisatie van de IND.
In 2022 is de prognoses van de instroom meerdere malen omhoog bijgesteld. Het aantrekken en volledig opleiden van nieuwe medewerkers kost ongeveer een jaar. Het aannemen van nieuwe medewerkers leidt dan ook niet meteen tot een hogere productie. Daarnaast is de beoordeling van asielaanvragen de afgelopen jaren complexer en bewerkelijker geworden, waardoor er meer medewerkers nodig zijn om hetzelfde aantal zaken af te doen. Het is voor de IND niet mogelijk de instroom bij te houden met als resultaat dat asielzoekers soms lang moeten wachten op een gehoor of een beslissing van de IND. De IND probeert met de beschikbare capaciteit de wachttijd zo kort mogelijk te houden maar realiteit is dat dit met de verwachte instroom voor dit jaar een bijzonder lastige opgave gaat worden.

Vraag 3

Hoe gaat u ervoor zorgen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst nieuwe asielaanvragen binnen de termijn van zes maanden kan behandelen?

Ook voor dit jaar is de verwachting dat de asielinstroom hoger is dan de behandelcapaciteit van de IND. De IND is naar verwachting in staat om met de capaciteit die beschikbaar is in 2023 op een vergelijkbaar aantal zaken als in 2022 een beslissing te nemen.
In mijn brief van 3 februari 2023 heb ik uw Kamer bericht dat ik de beslistermijn van zaken die instromen na 1 januari 2023 tot 1 januari 2024 zal verlengen met 9 maanden. Eerder heb ik dit al gedaan voor zaken die vóór 1 januari 2023 zijn ingestroomd.

Vraag 4

Kunt u verklaren waarom het aantal openstaande asielaanvragen bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst blijft oplopen, en momenteel hoger is dan tijdens de start van de speciale taskforce begin 2020, terwijl de personeelscapaciteit van de Immigratie- Naturalisatiedienst sinds 2019 is toegenomen met 1.000 fte?

De instroom van asielzoekers is dermate hoog dat met de huidige werkwijze en het geldende beleid de IND niet in staat is tijdig op alle asielaanvragen te beslissen.
De IND kan echter niet onbeperkt de besliscapaciteit blijven uitbreiden en loopt hiermee tegen tal van beperkingen aan wat betreft personeel.
Het absorptievermogen van de IND is in die zin beperkt aangezien nieuwe medewerkers in het asielproces opgeleid moeten worden door ervaren medewerkers en het opleidingstraject (zoals reeds in het antwoord op vraag 2 genoemd) ongeveer een jaar in beslag neemt.
Daarnaast neemt de IND ook nieuw personeel aan voor andere werksoorten dan asiel. De groei in personeel komt dan ook niet enkel en alleen ten goede aan de afhandeling van asielaanvragen.

Vraag 5

Hoe gaat u ervoor zorgen dat de grote achterstand van de te behandelen asielaanvragen bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst wordt opgelost?

Er zijn in de afgelopen periode diverse maatregelen genomen die zien op een verhoging van de productiecapaciteit van de IND. Dit gaat bijvoorbeeld om forse investeringen d.m.v. werving van nieuwe medewerkers, professionalisering van de strategische en operationele sturing, het efficiënter inrichten van het asielproces door bijv. doelgroepgerichte benadering van asielaanvragen (kansrijk-kansarm), schriftelijk horen en de inzet van specialistische externe bureaus. Ook kijkt de IND constant naar slimme manieren om te werken en een slimme inzet van het beschikbare personeel.
Deze maatregelen zorgen er echter niet voor dat ingelopen wordt op de voorraad. De IND heeft geen invloed op de omvang van de instroom van asielzoekers en heeft daarnaast te maken met een toenemende complexiteit bij de behandeling van asielaanvragen en een rechtspraak die steeds hogere eisen stelt aan de besluitvorming.
Ik ben continu met de IND in gesprek over de benodigde maatregelen om de voorraden weg te werken. Dit zal bovendien ook onderdeel uit maken van de brede heroriëntatie op het asiel- en opvangstelsel waarbij gekeken wordt naar beleid, de uitvoering van dat beleid en het asiel en opvangstelsel.

Vraag 6

Kunt u verklaren hoe er opnieuw grote achterstanden zijn ontstaan bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst nadat de werkzaamheden van de speciale taskforce in 2021 zijn afgerond?

Zie het antwoord op vraag 2.

Vraag 7

Hoe gaat u ervoor zorgen dat de besliscapaciteit van de Immigratie- en Naturalisatiedienst voldoende is om het aantal asielaanvragen bij te houden?

Het is vrijwel onmogelijk om de IND organisatie zo in te richten dat ook in jaren waar Nederland te maken heeft met een zeer hoge instroom, de IND voldoende capaciteit heeft om het aantal asielaanvragen bij te houden. Het is niet mogelijk personeel eenvoudig en op korte termijn op te schalen.
Het beslissen op een asielaanvraag is echt mensenwerk en is – mede door de complexiteit van beleid en jurisprudentie – iets dat tijd kost. Ik ben met de IND in gesprek over de mogelijkheden om flexibeler te werken, in het bijzonder bij een hoge instroom. Dit vergt mogelijk aanpassingen in de werkprocessen van de IND, maar mogelijk ook in het geldende beleid.

Vraag 8

Welke impact heeft de uitspraak van rechtbank Den Haag over de verlenging van de beslistermijn (Zaaknummer: NL22.21969) op het wetsvoorstel herziening regels niet tijdig beslissen in vreemdelingenzaken (Kamerstuk 35 749, nr. 2)?

In genoemde uitspraak van 6 januari jl. heeft de rechtbank Den Haag, zittingsplaats Amsterdam geoordeeld dat de maatregel, om de wettelijke beslistermijn van zes maanden voor asielaanvragen categoriaal te verlengen met maximaal 9 maanden, niet rechtsgeldig is genomen, omdat er geen sprake is van een situatie als bedoeld in artikel 42, vierde lid, onder b, Vw. Het wetsvoorstel heeft geen betrekking op dit onderdeel en wordt derhalve niet geraakt door deze uitspraak.
Ik merk overigens op dat de zittingsplaatsen Arnhem en Den Bosch hebben geoordeeld dat voornoemde maatregel wel rechtsgeldig is.3 Vanwege het belang van deze maatregel voor de beslispraktijk van de IND is besloten om tegen de uitspraak van zittingsplaats Amsterdam hoger beroep in te stellen. Ondertussen wordt de toepassing van de maatregel voortgezet.

Vraag 9

Kunt u een inschatting geven van het financiële risico van dwangsommen voor de Immigratie- en Naturalisatiedienst in 2023, uitgaande van de uitspraak van rechtbank Den Haag (Zaaknummer: NL22.21969) waaruit blijkt dat de generieke verlenging van de beslistermijn (WBV 2022/22) niet rechtsgeldig is?

Zie ook het antwoord op vraag 8, waarin ik heb aangegeven dat niet alle zittingsplaatsen van de rechtbank Den Haag negatief oordelen over de generieke verlenging en dat ik hoger beroep heb ingesteld tegen bedoelde uitspraak van de zittingsplaats Amsterdam.
De IND berekent op dit moment de financiële risico’s van dwangsommen zowel in het scenario dat de IND de beslistermijn kan verlengen als in het scenario dat het verlengen van de beslistermijn niet rechtsgeldig is. Duidelijk zal zijn dat in het laatste scenario het risico op dwangsommen aanzienlijk hoger zal zijn. Op korte termijn zal ik uw Kamer hierover nader informeren.

Vraag 1

Herinnert de Minister-President zich zijn antwoorden van 3 mei 2022 op mijn vragen van 22 april 2022 aangaande tegen mij uitgesproken fatwa’s en dreigementen?

Ik ben op de hoogte van de beantwoording van 3 mei 2022 op de vragen van 22 april 2022.

Vraag 2

Kunt u aangeven of er aangaande de volgende zaken inmiddels mensen zijn opgespoord, aangehouden, vervolgd, veroordeeld of uitgeleverd: – de over mij uitgesproken fatwa uit 2018 uit Pakistan waarin opgeroepen werd mij te vermoorden, – de uitspraak van Al Qaida uit 2020 waarin ik als mede-doelwit werd verklaard bij hun dreigementen aan het adres van het Franse blad Charlie Hebdo en de vele doodsbedreigingen uit 2022 uit islamitische hoek na de aanslag op Salman Rushdie in de VS, waarin gesteld werd dat ik de volgende ben, – de over mij uitgesproken recente fatwa uit 2022 uit Pakistan waarin opnieuw werd opgeroepen mij te vermoorden, – de uitspraak van voormalig premier Khan van Pakistan die mij publiekelijk een blasphemist noemde, waar daar en elders in de islamistische wereld de doodstraf op staat, – de uitspraak van Pakistaanse TLP-leider Jalali die opriep mij te executeren? Kunt u dat voor alle in deze vraag genoemde zaken apart benoemen?

Ik kan niet ingaan op individuele zaken, het Openbaar Ministerie is de aangewezen instantie om u, als betrokkene, vertrouwelijk over dergelijke zaken te informeren of vragen over specifieke zaken te beantwoorden.
Wel kan ik verwijzen naar de beantwoording van de Kamervragen van het lid Wilders van de PVV van 22 april 2022 (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 2620) waarin is gemeld dat er rechtshulpverzoeken aan Pakistan zijn gericht met het verzoek om medewerking te verlenen aan het Nederlandse strafrechtelijk onderzoek naar aanleiding van onder andere de fatwa uitgesproken in 2018. Die rechtshulpverzoeken zijn tot op heden onbeantwoord gebleven. Dit is diverse malen op verschillende niveaus bij Pakistan onder de aandacht gebracht. Ook uit de Nederlandse overheid op alle niveaus regelmatig ernstige zorgen over de bedreigingen aan het adres van de heer Wilders.
Het Openbaar Ministerie zet zich blijvend in om bedreigingen van volksvertegenwoordigers te onderzoeken en waar mogelijk te vervolgen. Het Openbaar Ministerie heeft mij laten weten dat veelal niet kan worden vastgesteld welke personen uitlatingen hebben gedaan of in welk land deze zouden verblijven, zodat geen rechtshulpverzoek kan worden gedaan.
Het Openbaar Ministerie kan alleen personen in Nederland vervolgen die rechtstreeks zijn te identificeren op basis van hun online gedane uitlatingen. Zelfs in die gevallen zijn de mogelijkheden voor vervolging afhankelijk van de medewerking van het betreffende land waar de verdachte woonachtig is of verblijft, bijvoorbeeld naar aanleiding van een rechtshulpverzoek aan het betreffende land. Het OM weegt voortdurend alle factoren af om te beoordelen welke mogelijkheden er zijn.

Vraag 3

Wat heeft u en wat hebben justitie, Buitenlandse Zaken, de NCTV en de AIVD in al deze zaken concreet gedaan om opsporing, aanhouding, vervolging, veroordeling of uitlevering gerealiseerd te krijgen?

Zoals in het vorige antwoord benoemd heeft de Nederlandse overheid bij de Pakistaanse autoriteiten herhaaldelijk aangedrongen op een reactie op de rechtshulpverzoeken die naar Pakistan zijn gestuurd. Dit zal de Nederlandse overheid blijven doen.
Ik kan verder niet ingaan op de stand van zaken en voortgang in lopende individuele strafzaken. Over specifieke zaken doet de AIVD in het openbaar ook geen uitspraken.

Vraag 4

Bent u ervan op de hoogte dat ik daarnaast vorig jaar bijna 1.000 keer met de dood ben bedreigd door moslims in binnen- en buitenland? Wat doet u en wat hebben justitie, Buitenlandse Zaken, de NCTV en de AIVD hiermee gedaan? Hoevaak zijn betrokkenen vervolgd, hoe vaak zijn ze niet vervolgd en hoe vaak hebben ze slechts een reprimande of foei-gesprek gehad? Kunt u deze cijfers ook geven met bedreigingszaken richting politici die lid zijn van een coalitiepartij?

Ik ben er van op de hoogte dat het lid Wilders bedreigd wordt en ik keur deze bedreigingen stellig af. Zoals in deze en eerdere beantwoording op uw Kamervragen van 16 december 2022 gesteld, horen bedreigingen en in het bijzonder bedreigingen van onze volksvertegenwoordigers, absoluut niet thuis in onze samenleving.
Ik kan echter niet ingaan op zaken betreffende bedreigingen richting individuele volksvertegenwoordigers. Het is niet aan mij als Minister in te gaan op individuele zaken, juist om politieke bemoeienis te voorkomen. Het Openbaar Ministerie gaat over de vervolging van strafbare feiten.
In zijn algemeenheid kan ik u het volgende melden. Het Openbaar Ministerie en de politie zetten zich continu in om bedreigingen van volksvertegenwoordigers te onderzoeken. Wanneer de bedreiging wordt beoordeeld als strafbare bedreiging, wordt door het team bedreigde politici in beginsel aangifte opgenomen en wordt nader onderzoek verricht. Het Openbaar Ministerie beoordeelt iedere aangifte van mogelijke bedreiging van een politicus op strafbaarheid en beslist welke afdoening aangewezen is. Welke afdoening in een individueel geval passend is, wordt door het Openbaar Ministerie beoordeeld op grond van de feiten en omstandigheden van het geval. De vraag of betrokkene al dan niet lid is van een coalitiepartij speelt daarbij absoluut geen enkele rol.
Voor het identificeren van verdachten die bedreigingen uiten via met name sociale media, waarbij veelal geen gebruik wordt gemaakt van de eigen personalia en niet de volledige personalia zijn genoemd, is nagenoeg altijd nader onderzoek nodig. Wanneer een verdachte zich in een ander land dan Nederland bevindt, is voor dat onderzoek rechtshulp nodig. Wanneer met een land geen rechtshulpverdrag bestaat, leert de ervaring dat die rechtshulp in dit soort zaken moeizaam gaat. Het Openbaar Ministerie kan – als er door het buitenland geen rechtshulp wordt verleend – alleen personen in Nederland vervolgen die rechtstreeks zijn te identificeren op basis van hun online gedane uitlatingen.
Zoals in de voorgaande beantwoording gegeven, spreekt de Nederlandse overheid op alle niveaus regelmatig ernstige zorgen uit over de bedreigingen aan het adres van de heer Wilders. Onlangs gebeurde dit nog tijdens het gesprek van de Minister van Buitenlandse Zaken met zijn Pakistaanse collega op 18 januari jl., tijdens de hoogambtelijke politieke consultaties met Pakistan op 8 februari jl. en het gesprek tussen de Minister-President met de premier van Pakistan op 20 februari jl.
Alle ontvangen berichten met (vermeende) bedreigingen van personen in het Rijksdomein, worden door de NCTV ter duiding doorgestuurd aan de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.
De AIVD kijkt vanuit zijn onderzoeksgebieden of er concrete of voorstelbare dreigingen zijn tegen een persoon, object of dienst die valt in het zogenoemde Rijksdomein. De inlichtingen van de AIVD dragen bij aan het stelstel dat onder meer politici, bewindspersonen en diplomatieke objecten bewaakt en beveiligt. De AIVD stelt in het kader van het stelsel bewaken en beveiligen dreigings- en risicoanalyses op. Ook kan de AIVD in inlichtingenonderzoeken informatie verkrijgen over een persoon of organisatie die zich mogelijk schuldig maakt aan strafbare feiten. De AIVD kan dan een ambtsbericht uitbrengen aan het Openbaar Ministerie.

Vraag 5

Hoeveel interesse hebben het OM en de AIVD überhaupt in zaken betreffende een politicus van de oppositie?

Het gegeven dat een bedreigde volksvertegenwoordiger onderdeel is van de oppositie of de coalitie speelt absoluut geen enkele rol voor de uitvoering van de taken van de AIVD of het Openbaar Ministerie.

Vraag 6

Bent u ervan op de hoogte dat ik wekelijks, zo niet dagelijks, filmpjes krijg toegestuurd met beelden die vaak op de meest grove en beeldende manier laten zien dat en hoe ik moet worden vermoord? Heeft u zelf wel eens de moeite genomen ze te bekijken? Zo nee, waarom niet? Wat vindt u ervan en wat doet u en wat hebben justitie, Buitenlandse Zaken, de NCTV en de AIVD hiermee gedaan?

Ja, daar ben ik van op de hoogte. Ik heb meerdere van deze weerzinwekkende filmpjes en berichten gezien. Vooropgesteld, ik keur deze bedreigingen ten zeerste af. Naast dat ik me kan voorstellen dat het een enorme impact op de heer Wilders heeft, ondermijnt het onze democratie wanneer volksvertegenwoordigers worden bedreigd. Het Openbaar Ministerie beoordeelt aangiftes over bedreigingen tegen volksvertegenwoordigers altijd en zonder uitzondering met de grootste zorgvuldigheid.
Zoals gesteld in de beantwoording op vraag 4, worden alle ontvangen berichten met (vermeende) bedreigingen van personen in het Rijksdomein, door de NCTV ter duiding doorgestuurd aan de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.
Voor de taak van de AIVD verwijs ik u naar het antwoord op vraag 4.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de grote zorgen in de regio over de afsluiting van de Haringvlietbrug en de Heinenoordtunnel in verband met renovatiewerkzaamheden in combinatie met ernstige filevorming op onder meer de N571?

Ik ben mij bewust van de regionale zorgen over de afsluiting van de Haringvlietbrug en de Heinenoordtunnel in verband met renovatie werkzaamheden. Ik wil daarbij benadrukken dat de Haringvlietbrug en de Heinenoordtunnel niet tegelijkertijd dicht gaan als gevolg van de geplande renovatie werkzaamheden.

Vraag 2

Onderkent u de zorgen zoals verwoord in de brandbrief?

Ik begrijp de zorgen uit de regio zoals verwoord in de brief. Rijkswaterstaat neemt maatregelen om de hinder te beperken. Rijkswaterstaat informeert en voert ook periodiek overleg met de betrokken gemeenten, provincies, veiligheidsregio’s, (vaar)weggebruikers en ondernemers over de hinder en de te nemen maatregelen. Ik ben zelf op 6 februari langsgegaan bij de Heinenoordtunnel en heb daar gesproken met de ondernemersvereniging uit de Hoekse Waard en Goeree-Overflakkee.

Vraag 3

Bent u voornemens overlast als gevolg van de genoemde afsluitingen zoveel mogelijk te beperken, daarbij de in de brandbrief genoemde knelpunten en zorgen in acht te nemen en de genoemde aanbevelingen in overweging te nemen?

Grote, complexe infrastructurele renovatie werkzaamheden als deze gaan onvermijdelijk gepaard met hinder voor gebruikers en omwonenden. Samen met de betrokken partijen zoekt Rijkswaterstaat naar oplossingen om de door u genoemde knelpunten en zorgen, waar dat kan te mitigeren en waar mogelijk de veroorzaakte hinder te beperken. Daarbij worden de ervaringen bij eerdere vervangings- en renovatieprojecten zoveel mogelijk gebruikt bij volgende projecten. Bij de renovatie van de Heinenoordtunnel is bijvoorbeeld gebruik gemaakt van de kennis en ervaring die is opgedaan bij de renovatie van de Velsertunnel.
Voor zowel het project Haringvlietbrug als de renovatie van de Heinenoordtunnel is een groot en divers pakket aan flankerende maatregelen voorzien en getroffen. Deze richten zich op alternatieve vervoermogelijkheden. Hierbij kan o.a. gedacht worden aan: extra openbaar vervoer (zowel trein als bus); extra capaciteit voor P+R-locaties; tijdelijke aanpassingen aan infrastructuur voor extra doorstroming; grootschalige omleidingsroutes; pendeldiensten van openbaar vervoer door de Tweede Heinenoordtunnel; een tolvrije Kiltunnel tijdens werkzaamheden; het stand-by houden van bergers in geval van snelle afhandeling bij pech en ongevallen; voorzieningen voor brandweer (dubbele oproepen aan kazernes bij brand, zodat de aanrijdtijden altijd gehaald worden), voorzieningen voor politie en ziekenwagens; aanpassingen aan verkeersregelinstallaties.
Ook zijn er gesprekken gevoerd met zeer veel ondernemers zoals zorginstellingen, landbouwbedrijven en recreatieondernemingen over hun (alternatieve) vervoersmogelijkheden. Veel ondernemers hebben momenteel al plannen en afspraken gemaakt om zich op de voorziene hinder in te stellen. De Provincie Zuid-Holland, de gemeente Hoeksche Waard en waterschap Hollandse Delta dragen financieel bij aan de kosten van de maatregelen die voor de Heinenoordtunnel worden ingezet.

Vraag 4

Wat gaat u doen om ervoor te zorgen dat onder meer de betrokken gemeenten tijdig en volledig geïnformeerd worden over knelpunten en mitigerende maatregelen?

Vanaf de start van de projecten worden de stakeholders betrokken. De zorgpunten uit de brief van de SGP-raadsleden komen daarbij ook aan de orde. Rijkswaterstaat informeert de stakeholders periodiek en zal dat blijven doen tot het einde van het project. De gemeenten worden periodiek zowel ambtelijk als bestuurlijk geïnformeerd. Naast de periodieke overleggen worden regelmatig informatieavonden gehouden; worden webinars georganiseerd; wordt een Nederlandse website onderhouden en een internationale website in negen talen gefaciliteerd. Er wordt een digitale nieuwsbrief verspreid en ook zijn 50.000 flyers met informatie verspreid bij regionale benzinestations.

Vraag 5

Hoe wordt ervoor gezorgd dat cruciale voorzieningen als huisartsenposten en apotheek niet in de problemen komen?

Rijkswaterstaat is in gesprek met de vier betrokken veiligheidsregio en met overkoepelende hulp- en zorgorganisaties, de zogenaamde witte kolom. Met deze organisaties worden afspraken gemaakt over de te treffen maatregelen, met name in verband met de afsluiting van de Haringvlietbrug. Tijdens de afsluiting van de Heinenoordtunnel kunnen hulpdiensten gebruik blijven maken van de Tweede Heinenoordtunnel. Rijkswaterstaat verwacht op korte termijn definitieve afspraken te kunnen maken.

Vraag 6

Hoe wordt gezorgd voor het faciliteren van medische spoedtransporten naar academische ziekenhuizen?

In het periodieke zorgoverleg wordt samen met de ziekenhuizen en de ambulancediensten gezocht naar oplossingen voor de verminderde bereikbaarheid tijdens de werkzaamheden aan de Haringvlietbrug. Daarbij wordt zoveel mogelijk ingezet op het verlenen van zorg op het eiland zelf en op het verlenen van de zorg aan de zijde van het eiland waar de zorg nodig is. In het maatregelenpakket dat door de veiligheidsregio’s en de witte kolom aan Rijkswaterstaat is voorgelegd zijn onder andere tijdelijk extra ambulances en extra personeel opgenomen. Hierover heeft op 8 februari een Bestuurlijk Overleg plaatsgevonden met onder meer de vier betrokken Veiligheidsregio’s. De daarin inmiddels overeengekomen afspraken en financiering worden binnenkort vastgelegd in een bestuursovereenkomst.

Vraag 7

Op welke wijze wordt gezorgd voor goede alternatieve openbaar vervoer (ov)-verbindingen met voldoende capaciteit?

De openbaar vervoerbedrijven moeten tijdens de afsluiting van de Haringvlietbrug, net als het overige verkeer, gebruik maken van de omleidingsroutes. Als de Heinenoordtunnel afgesloten wordt, is er voor het openbaar vervoer een alternatief via de Tweede Heinenoordtunnel. Omdat de klep van de Haringvlietbrug één geheel is, is er tijdens de vervanging van de klep geen verkeer over de brug mogelijk. Reizigers die van het openbaar busvervoer gebruik maken moeten rekening houden met extra reistijd. Connexxion en Arriva zullen hun dienstregelingen aanpassen. Routes, haltes en reistijden worden eveneens aangepast. De NS verhoogt de capaciteit van de treinen tussen Zeeland/West-Brabant en Rotterdam.

Vraag 8

Ziet u mogelijkheden voor de in de brandbrief genoemde pontverbinding voor landbouwverkeer tussen de Hoeksche Waard en Goeree-Overflakkee en een veerverbinding voor werknemers?

Rijkswaterstaat spant zich in om een pontverbinding voor voetgangers en fietsers te realiseren, evenals een pontverbinding voor het landbouwverkeer. Landbouwers worden daarbij meegenomen. De onderzoeken naar deze verbindingen (doelgroepen, tijden, aantal, locaties) zijn nagenoeg afgerond.

Vraag 9

Komt er voor inwoners van de Hoeksche Waard een tijdelijke vrijstelling voor de tolheffing bij de Kiltunnel aangezien deze verbinding tijdens de genoemde afsluitingen de belangrijkste ontsluitingsroute zal zijn?

Ja, zoals altijd bij afsluitingen van de Haringvlietbrug of Heinenoordtunnel zal de Kiltunnel tolvrij zijn. Rijkswaterstaat heeft dat afgekocht.

Vraag 1

Hebt u kennisgenomen van het item «Binnen 2 dagen naar de huisarts lukt vaker niet dan wel, huisartsen maken zich zorgen over oplopende wachttijden»?1

Ja.

Vraag 2

Herkent u de nijpende situatie in de huisartsenzorg in Flevoland, zoals beschreven in het item, ook in andere provincies in Nederland? Is de problematiek overal in Nederland vergelijkbaar, of zijn er regio’s waar dit niet, of minder, speelt?

Ik ben bekend met de signalen dat sommige mensen enkele werkdagen moeten wachten voordat ze bij hun huisarts op afspraak langs kunnen komen. Uit de brief van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) die de Minister voor Langdurige Zorg en Sport (LZS) en ik 13 oktober jl. hebben ontvangen blijkt duidelijk dat de toegankelijkheid van de zorg, waaronder de huisartsenzorg, onder druk staat en dat deze druk toeneemt.2 De NZa en IGJ schetsen dat in sommige regio’s huisartsen de dagzorg afschalen, wat betekent dat er minder spreekuren zijn en dat er voorrang wordt gegeven aan patiënten met ernstige klachten. De druk op de huisartsenzorg speelt door heel Nederland. Uit cijfers van het NIVEL blijkt dat in alle regio’s in Nederland meer dan 60% van de praktijken aangeeft op korte termijn een tekort aan huisartsen te verwachten. In sommige regio’s, zoals Flevoland, is het ervaren tekort groter dan in andere regio’s.3

Vraag 3

Wat vindt u ervan dat de helft van de respondenten uit het, in het item aangehaalde, onderzoek aangeeft niet binnen twee dagen bij hun huisarts terecht te kunnen voor «niet-urgente» zorg?

Onder de Zorgverzekeringswet (Zvw) heeft iedereen recht op toegankelijke huisartsenzorg. Ik vind het belangrijk dat aan de normen voor toegankelijkheid van zorg wordt voldaan. Zorgverzekeraars hebben een zorgplicht om toegankelijke huisartsenzorg te borgen. Ook zullen zij zich maximaal moeten inspannen om de zorg regionaal passend te organiseren. De NZa houdt toezicht op de uitvoering van de zorgplicht door zorgverzekeraars, waarbij in de beleidsregel toezichtkader zorgplicht zorgverzekeraars Zvw is opgenomen: «De toegangstijd tot de huisarts bedraagt voor burgers maximaal 3 werkdagen; 80% van de burgers moet binnen 2 werkdagen terechtkunnen.»4 Zorgverzekeraars hebben de plicht om zich maximaal in te spannen dat deze normen gehaald worden in de regio. Maar om de huisartsenzorg toegankelijk te houden zijn meerdere partijen nodig. De zorgverzekeraar kan het niet alleen. Zoals de NZa in de recente monitor contractering huisartsenzorg en multidisciplinaire zorg constateerde, is het een gezamenlijke opgave van huisartsen, regionale samenwerkingsverbanden en zorgverzekeraars.5 Hiervoor is goede regionale samenwerking nodig.
Vanwege hun zorgplicht hebben de zorgverzekeraars hierin een grote verantwoordelijkheid. De NZa verwacht dat zorgverzekeraars, als dat nodig is, een leidende rol pakken in de regio om de zorg toegankelijk te houden. Waar de NZa merkt dat dit niet het geval is, worden zorgverzekeraars daarop aangesproken. In de signaleringsbrief van 13 oktober 2022 concluderen de NZa en IGJ dat het op sommige plekken in Nederland knelt, ondanks de gezamenlijke inspanningen van partijen om voldoende huisartsenzorg te garanderen.6
Om te zorgen dat de huisartsenzorg nu en in de toekomst toegankelijk blijft heb ik in het IZA onder meer afspraken gemaakt om «meer tijd voor de patiënt» landelijk op te schalen, de avond-, nacht- en weekendzorg door huisartsen anders te organiseren en de administratieve lasten aan te pakken.

Vraag 4

Hoe wordt bepaald wat «niet-urgente» zorg is en op basis van welke criteria gebeurt dit? Hoe verhoudt zich dit tot de zorgplicht die de Nederlandse Staat heeft tot het waarborgen van de volksgezondheid?

Binnen de gehele huisartsenzorg wordt de triage (urgentiebepaling) uitgevoerd op basis van het Nederlandse Triage Systeem (NTS).7 Dit systeem helpt in de bepaling welke zorgvraag als urgent gezien kan worden of niet. Binnen de huisartsenzorg wordt veelal gewerkt met de NHG-TriageWijzer.8 Deze is in 2022 geactualiseerd volgens het NTS, richtlijnen en inzichten rondom triage en spoedbehandeling bij de huisarts.
De overheid moet maatregelen treffen ter bevordering van de volksgezondheid. Dit is voor de zorg gedaan door het instellen van de zorgverzekeringswet. In deze wet is opgenomen dat mensen recht hebben op zorg zoals omschreven in deze wet. De uitvoering van de wet is neergelegd bij zorgverzekeraars. Zorgverzekeraars hebben een zorgplicht voor hun verzekerden en moeten er voor zorgen dat zij de (huisartsen)zorg ontvangen waar zij recht op hebben. Dit geldt zowel voor urgente als niet-urgente zorg. Er gelden verschillende normen voor urgente dan wel niet-urgente zorg. Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 2 hebben de NZa en IGJ op 13 oktober 2022 via een signaleringsbrief aan mij en de Minister voor Langdurige Zorg en Sport aangegeven dat de toegankelijkheid van de zorg in toenemende mate onder druk staat. Wij nemen dit signaal serieus en bezien samen met de NZa en IGJ welke extra stappen nodig zijn. Daarnaast heb ik in het IZA afspraken gemaakt om de druk op de huisartsenzorg te verlichten, waaronder het landelijk opschalen van «meer tijd voor de patiënt», een andere organisatie van de avond-, nacht- en weekendzorg door huisartsen en de aanpak van administratieve lasten.

Vraag 5

Wat zijn de medische gevolgen van het oplopen van de wachttijden in de huisartsenzorg en het inboeten aan kwaliteit van deze zorg? Kunt u inzichtelijk maken of en welke complicaties dit oplevert? Hoeveel «niet-urgente» casussen worden door de langere wachttijd wel urgent? Welke gevolgen heeft dit voor de druk op de (huisartsen)zorg?

In de huisartsenzorg zijn normen vastgesteld voor de wachttijden. Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 4 wordt er gewerkt met een triagesysteem om urgente en niet-urgente zorg te scheiden. Ik heb geen signalen dat urgente zorg niet geleverd wordt, dat de wachttijden voor niet-urgente zorg structureel overschreden worden of dat er medische gevolgen zijn.

Vraag 6

Wat vindt u ervan dat steeds meer mensen zonder huisarts komen te zitten, omdat huisartsen uitvallen en er geen vervanging is? Wat betekent dit voor de algemene volksgezondheid en de druk op de (complexe en ziekenhuis)zorg?

Ik vind het onwenselijk dat mensen zonder huisarts komen te zitten. De huisartsenzorg en eerstelijnszorg in den brede is een belangrijke pijler onder ons zorgstelsel en draagt bij aan de kwaliteit, betaalbaarheid én toegankelijkheid van onze zorg. Ik heb geen gegevens over hoe de druk op de huisartsenzorg van invloed is op de algemene volksgezondheid en de druk op de (complexe en ziekenhuis)zorg. Wel is het zo dat de eerstelijnszorg, waaronder de huisartsenzorg, veel zorgvragen zelf kan afhandelen. Deze zorg is in veel gevallen direct toegankelijk voor mensen met een zorgvraag en is vaak dichtbij georganiseerd en relatief goedkoop. De huisarts is ook poortwachter naar meer specialistische zorg, waarmee in veel gevallen onnodige gespecialiseerde zorg kan worden voorkomen. Om de eerstelijnszorg verder te versterken en toekomstbestendig in te richten trekt dit kabinet extra geld uit, waarover ik in het IZA afspraken heb gemaakt met betrokken partijen.

Vraag 7

Weet u hoe groot het huisartsentekort in de toekomst zal zijn? Hoeveel mensen in Nederland zullen er als gevolg hiervan zonder (vaste) huisarts komen te zitten?

Er zijn geen precieze cijfers over hoe groot het absolute huisartsentekort in de toekomst zal zijn. Het NIVEL heeft onderzocht hoeveel huisartsenpraktijken een tekort aan huisartsen (en doktersassistenten) verwachten.9 Er zijn geen gegevens bekend over hoeveel mensen in Nederland geen (vaste) huisarts hebben.

Vraag 8

Wat vindt u ervan dat zorgverzekeraars steeds lagere tarieven bedingen voor fysiotherapie, waardoor fysiotherapeuten hun werk niet naar behoren kunnen uitvoeren en patiënten niet de (gehele) behandeling krijgen die zij nodig hebben? Weet u wat hiervan de gevolgen zijn voor de volksgezondheid op de langere termijn, niet in de laatste plaats ook met het oog op de vergrijzing en de complexere zorgvragen van mensen?

Ik vind het een ongewenste situatie als fysiotherapeuten ervaren dat zij hun werkzaamheden niet naar behoren kunnen uitvoeren door lagere tarieven en patiënten niet de (gehele) behandeling krijgen die zij nodig hebben. Ik ben van mening dat de fysiotherapie een belangrijke rol speelt in de eerstelijnszorg en het versterken hiervan, naast de huisarts en de wijkverpleging. We hebben alle professionals hard nodig. Daarbij verwacht ik dat zorgverzekeraars en zorgaanbieders hun rol conform het IZA oppakken en bijdragen aan passende zorg door afspraken te maken over tarieven en het verbeteren van de kwaliteit van de zorg. Tegelijkertijd is met de partijen van het IZA afgesproken om het contracteerproces te verbeteren. In het tweede kwartaal van 2023 wordt daartoe een verkenning opgeleverd. De verkenning gaat onder meer in op de mogelijkheden en de noodzaak voor kleine zorgaanbieders, waaronder vaak ook paramedici, om gezamenlijk op te trekken in het contracteerproces en hoe dit kan worden vereenvoudigd. De verkenning wordt in samenspraak met zorgaanbieders, zorgverzekeraars, ACM en NZa gerealiseerd.

Vraag 9

Hoe wordt bepaald of aan de «randvoorwaarden van het nieuwe kwaliteitskader fysio- en oefentherapeutische zorg» wordt voldaan? Wat zijn daarvoor de criteria en hoe zijn deze opgesteld? Wanneer valt iets onder «passende zorg» en op welke gronden is dat vastgesteld? Welke overwegingen spelen hierbij een rol? Wanneer is de zorg van «toegevoegde waarde» en wanneer niet? Op welke manier spelen financiële overwegingen hierin een rol en/of zijn leidend?

Recent heb ik de Tweede Kamer de programmalijn van het Zorginstituut voor het traject «Naar een passende aanspraak voor eerstelijns fysio- en oefentherapie»10 gestuurd. Het Zorginstituut brengt zijn eindadvies over een passende aanspraak voor fysio- en oefentherapeutische zorg uit wanneer aan de randvoorwaarden van hun programmalijn is voldaan. In hun programmalijn beschrijft het Zorginstituut waaraan het Kwaliteitskader Fysio- en Oefentherapie moet voldoen, hoe de principes van passende zorg integraal samen komen en wanneer de zorg van toegevoegde waarde is. Het primaire doel van een kwaliteitskader is het beschrijven wat goede passende zorg is voor de patiënt en hoe dat bereikt kan worden, ongeacht de aanspraak en financiering van fysio- en oefentherapeutische zorg.

Vraag 10

Waarom wordt «de stand van de wetenschap en praktijk» als leidend genomen in het kabinetsadvies over de fysio- en oefentherapeutische zorg, in plaats van de zorgbehoefte van de patiënt op persoonlijk niveau? Wordt hierdoor niet te generaliserend gewerkt, wat de kwaliteit van zorg en daarmee de volksgezondheid op de langere termijn niet ten goede komt?

De zorgbehoefte van de patiënt staat altijd centraal bij de keuze voor een behandeling en komt in samenspraak tussen zorgverlener en patiënt tot stand.
Dit is passende zorg. Tegelijkertijd geldt voor de zorgverzekering dat alle zorg die onderdeel uitmaakt van het basispakket moet voldoen aan de wettelijke criteria, zoals de stand van de wetenschap en praktijk. Dit geldt dus ook voor fysio- en oefentherapeutische zorg. Het is daarmee een logisch uitgangspunt voor het traject dat het Zorginstituut doorloopt.

Vraag 11

Hoe gaat u zorgen voor passende tarieven voor fysiotherapeuten en betaalbaarheid voor de zorgvrager?

Zoals eerder aangegeven verwacht ik dat zorgverzekeraars en zorgaanbieders hun rol conform het IZA oppakken en bijdragen aan passende zorg door afspraken te maken over tarieven en het verbeteren van de zorg. Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 8, werk ik daarnaast met partijen aan het verbeteren van het contracteerklimaat.

Vraag 12

Hoe gaat u het beroep van huisarts en fysiotherapeut weer aantrekkelijk maken voor jonge mensen, zodat meer mensen voor deze beroepsgroepen zullen kiezen?

In het IZA heb ik met partijen afspraken gemaakt om het beroep van huisarts aantrekkelijker te maken, waaronder het landelijk opschalen van «meer tijd voor de patiënt», een andere organisatie van de avond-, nacht- en weekendzorg door huisartsen en de aanpak van administratieve lasten. Zoals hierboven aangegeven werk ik voor de fysiotherapie aan het verbeteren van de aanspraak en het verbeteren van het contracteerproces voor kleine zorgaanbieders. Door het verbeteren van de aanspraak (welke zorg onder de basiszorgverzekering valt), kan de rol en inzet van de fysiotherapeut in de eerste lijn verbeterd worden.