Nr. 11 NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET NADER VERSLAG

De leden van de fractie van het CDA merken op dat pensioen in de zin van de Pensioenwet niet afkoopbaar is en vragen waarom het kabinet ingrijpt in de contractsvrijheid van sociale partners waar het gaat om het afspreken van een fiscaal bovenmatig pensioen. Deze leden zien geen noodzaak tot ingrijpen, omdat de pensioenovereenkomst tot stand komt door aanbod en aanvaarding en de werknemer een ongewenst aanbod af kan wijzen, waardoor het aanbod van een onzuiver pensioen niet tot stand komt.

Deze leden merken terecht op dat een pensioentoezegging onder normale omstandigheden tot stand komt door aanbod en aanvaarding. Er zijn echter omstandigheden denkbaar waaronder die aanvaarding niet expliciet een keuze van de werknemer is. Hierbij kan onder andere worden gedacht aan de situaties dat vertegenwoordigers van werknemers en werkgevers collectieve afspraken maken waar een individuele werknemer geen invloed op kan uitoefenen. Het kabinet biedt een fiscaal kader voor de ruimte voor onder de omkeerregel vallende pensioenopbouw en acht dit kader voldoende. Werknemers die geen gebruik willen maken van een collectief overeengekomen overschrijding van dit fiscale kader moeten daar zelf een vrije keuze in kunnen maken. Daarom is voorgesteld om het mogelijk te maken fiscaal bovenmatig pensioen af te kopen.

De leden van de fractie van het CDA stellen dat de derde pijler ruimte biedt voor zover er binnen de tweede pijler onvoldoende arbeidsvoorwaardelijk pensioen is opgebouwd (via de zogenoemde «factor A»). Zij vragen waarom deze systematiek wordt losgelaten door met de nettolijfrente slechts in de derde pijler een oudedagsvoorziening op te bouwen en welke punten uit de oorspronkelijke redenering worden verworpen.

De leden van de fractie van het CDA stellen dat premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid en nabestaandenpensioen onder de Pensioenwet beter zijn beschermd dan in de derde pijler. Deze leden vrezen dat er forse gaten in de opbouw van nabestaandenpensioen gaan ontstaan en vragen of het kabinet dit wenselijk en gerechtvaardigd vindt.

Het is het kabinet niet duidelijk wat de leden van de fractie van het CDA bedoelen met de stelling dat premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid en het nabestaandenpensioen beter zijn beschermd in de tweede pijler. Ook in de derde pijler kan premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid worden geregeld en ook in de derde pijler kan een inkomensvoorziening voor nabestaandenpensioen worden opgebouwd. Bij een inkomensniveau van € 100.000 gaat het kabinet uit van een grotere financiële zelfredzaamheid. Of daadwerkelijk van de geboden ruimte gebruik wordt gemaakt laat het kabinet daarom aan de betreffende werknemers.

De leden van de fractie van het CDA maken zich zorgen of de wettelijk geboden mogelijkheid van de «risicopartnerpensioenknip» in de praktijk een reële mogelijkheid zal zijn. De leden van de fractie van D66 constateren dat het kabinet het wel of niet gebruik maken van de «risicopartnerpensioenknip» over wil laten aan (vertegenwoordigers van) werkgevers en werknemers. De leden van beide fracties vragen of het kabinet het gebruik wil monitoren en zij vragen of het kabinet hierover in gesprek is geweest met pensioenuitvoerders en of het kabinet kan ingaan op praktische problemen bij invoering van de «risicopartnerpensioenknip» bij verzekerde beschikbarepremieregelingen. De leden van de fractie van D66 vragen specifiek of het administratief gezien lastig is voor pensioenuitvoerders, omdat invoering of verlenging van een pensioencontract met een partnerpensioen op eindloonbasis met zich meebrengt dat meerdere salarissen per deelnemer moeten worden ingevoerd en geadministreerd. Deze leden vragen zich af of het kabinet in deze administratieve belasting een risico ziet dat uitvoerders daarom niet overstappen op het invoeren van een «risicopartnerpensioenknip» en of hiervoor mogelijke oplossingen bestaan.

Het is de taak van het kabinet om samen met het parlement het wettelijke kader te bieden waarbinnen (vertegenwoordigers van) werkgevers en werknemers keuzen kunnen maken zoals het al dan niet invoeren van een «risicopartnerpensioenknip». Het kabinet ziet het niet als zijn verantwoordelijkheid invloed uit te oefenen op deze keuze. Daarom zal het kabinet geen verplichtingen opleggen ten aanzien van het daadwerkelijk benutten van de geboden ruimte. Het kabinet ziet het wel als zijn taak om daar waar dat op verantwoorde wijze mogelijk is belemmeringen in de uitvoering weg te nemen. In die zin onderkent het kabinet dat pensioenuitvoerders voor het uitvoeren van de «risicopartnerpensioenknip» de tot aan het moment van de knip doorgebrachte diensttijd moeten administreren en daarbij tevens het pensioengevend salaris moeten vastleggen. Pensioenfondsen moeten echter de diensttijd al vastleggen, dit bepaalt immers mede de hoogte van het pensioen. Daarnaast moeten pensioenfondsen ook vóór de pensioeningangsdatum de diensttijd nauwkeurig bijhouden in verband met vele andere gebeurtenissen zoals echtscheiding en waardeoverdrachten. Het vastleggen van het pensioengevend inkomen op het moment van de knip kan in een eindloonstelsel aanleiding zijn tot een extra handeling. Het kabinet merkt hierbij overigens op dat minder dan 1% van de deelnemers in door pensioenfondsen uitgevoerde pensioenregelingen daadwerkelijk gebruikmaakt van een eindloonregeling. Deze eventuele administratieve verzwaring is, zo blijkt uit informatie van pensioenuitvoerders die bezig zijn met de invoering van een dergelijk product, overigens op eenvoudige wijze te voorkomen door het risicopartnerpensioen steeds uit te drukken in een percentage (doorgaans 70%) van het ouderdomspensioen. Als percentage van het ouderdomspensioen volgt het risicopartnerpensioen immers automatisch de beperkingen van dat ouderdomspensioen en ontstaat de juiste uitwerking van de «risicopartnerpensioenknip» vanzelf. Deze eenvoudige verwerking is niet mogelijk ten aanzien van premieovereenkomsten, waarbij het risicopartnerpensioen afzonderlijk als een eindloontoezegging is toegezegd. In deze situatie blijft de administratieve belasting echter beperkt tot het administreren van de pensioengrondslag bij (elke) beperking van het fiscale kader, die zij toch al moeten bijhouden.

Tevens vragen deze leden waarom gekozen is voor een vrijwillige deelname van de netto-opbouw en verzekering van pensioenen boven een pensioengevend salaris van € 100.000.

Het kabinet heeft ingezet op een aftopping van het pensioengevend inkomen. De fiscale facilitering van pensioen via de omkeerregel is bedoeld om de opbouw van pensioen te ondersteunen zodat een adequate inkomensvoorziening voor de oude dag kan worden opgebouwd. Het kabinet is van mening dat bij de hoogste inkomensgroepen ondersteuning door de overheid minder nodig is en dat daarom opbouw boven een bepaalde grens geen fiscale ondersteuning via de omkeerregel meer behoeft. Het kabinet heeft deze grens bepaald bij een inkomen van ongeveer 3 keer modaal. Mensen met een inkomen boven deze aftoppingsgrens zijn volgens het kabinet goed in staat om op vrijwillige basis zelf te bepalen of zij een inkomensvoorziening voor de oude dag willen opbouwen. In de novelle is daarom de mogelijkheid geschapen om een nettolijfrente op te bouwen die de vorm kan hebben van een nettolijfrenteverzekering, -spaarrekening of -beleggingsrecht. Vanwege het vrijwillige karakter kan men er dus ook voor kiezen om het geld voor de oudedagsvoorziening te sparen via bijvoorbeeld aflossing van de hypotheek of om nu te consumeren.

Het is wel juist dat in de tweede pijler doorgaans niet wordt gekeurd. De reden daarvoor is het voorkomen dat mensen met een, al dan niet vermeend, gezondheidsprobleem een barrière ondervinden om toegang tot de arbeidsmarkt te krijgen.1

Met betrekking tot de tweede pijler vindt – kort samengevat – alleen keuring plaats in het aangaan of wijzigen van een arbeidsovereenkomst, indien aan de vervulling van de functie bijzondere eisen op het punt van de medische geschiktheid worden gesteld (artikel 4, eerste en tweede lid, van de WMK). Tevens vindt geen keuring plaats voor deelneming aan een pensioenregeling in de zin van de Pensioenwet en van de Wet verplichte beroepspensioenregeling en de Wet op het notarisambt (art 4, derde lid), en er sprake is van deelneming aan een aanvullende arbeidsongeschiktheidsverzekering die is gekoppeld aan de arbeidsverhouding (artikel 4, vierde lid). Tevens mag geen uitsluiting of vermindering van rechten worden bedongen bij het aangaan of wijzigen van dergelijke of aanvullende arbeidsongeschiktheidsverzekering in het kader van de arbeidsrelatie voor zover daarvoor een keuringsverbod geldt. (artikel 4, zesde lid).

De leden van de fractie van het CDA vragen voorts hoe het kabinet staat tegenover de mogelijkheid om risico’s van arbeidsongeschiktheid en overlijden verplicht te verzekeren voor werknemers die nu deze zekerheid verliezen door de beperking van het pensioengevend salaris boven de € 100.000.

Het kabinet acht het niet wenselijk om marktpartijen te verplichten om een verzekering aan te bieden voor de risico’s van arbeidsongeschiktheid of overlijden voor het inkomensdeel van werknemers boven de € 100.000 (2015). Om misverstanden te voorkomen wordt opgemerkt dat de maximering van het pensioengevend loon niet geldt voor het arbeidsongeschiktheidspensioen.

Over de achtergrond van de regels voor vrijwillige pensioenregelingen in de artikelen 117 tot en met 120 van de Pensioenwet merkt het kabinet het volgende op. De vrijwillige modules in de artikelen 117 tot en met 120 van de Pensioenwet bevatten de uitvoering van de taakafbakeningsafspraken die het kabinet met de sociale partners heeft gemaakt om de vrijheid van pensioenfondsen op de vrije markten te beperken. Dat is gedaan gelet op de reële kans op oneerlijke concurrentie en misbruik van de machtspositie die diverse pensioenfondsen (dankzij de verplichtstelling) hebben. Gemeend is dat als dat gebeurt, de bijzondere positie van pensioenfondsen en ook de verplichtstelling gevaar lopen.

Een van de afspraken is dat pensioenfondsen, afhankelijk van het aangeboden pensioenproduct, moeten voldoen aan een of meer solidariteitscriteria. Deze criteria zijn opgenomen in de artikelen 118 tot en met 120 van de Pensioenwet. Daarbij kan – in antwoord op vragen van de leden van de fractie van D66 – onderscheidenlijk voor een basispensioenregeling en voor een vrijwillige pensioenregeling sprake zijn van een uitkeringsovereenkomst, een kapitaalovereenkomst of een premieovereenkomst.

In tegenstelling tot verzekeraars dienen pensioenfondsen het uitgangspunt te volgen dat de pensioenregelingen die zij uitvoeren financieel één geheel moeten vormen (artikel 123 van de Pensioenwet). Een pensioenfonds mag meer dan één regeling uitvoeren zolang er sprake is van één financieel geheel. Dat wil zeggen dat er uiteindelijk geen afgescheiden vermogens voor de diverse basis- of aanvullende (vrijwillige) pensioenregelingen mogen bestaan. Wanneer ten aanzien van één regeling – ondanks de eis van een kostendekkende premie – een tekort ontstaat, moet uiteindelijk de mogelijkheid bestaan dat dat tekort wordt aangevuld vanuit de totale reserves van het pensioenfonds (kruissubsidiëring). Dit heeft tot gevolg dat het niet mogelijk is dat in één pensioenregeling aantasting van pensioenrechten en opgebouwde pensioenaanspraken plaatsvindt omdat voor die pensioenregeling een tekort is ontstaan, terwijl het pensioenfonds nog over voldoende middelen beschikt om die aanspraken en rechten te garanderen.

Ten aanzien van de resultaten van de Quinto-V- en Quinto-P-onderzoeken die zijn uitgevoerd in 2010 en 2011 heeft DNB aangegeven dat deze voor pensioenfondsen en verzekeraars vergelijkbaar zijn: niet alles is volledig op orde, terwijl dat wel het uitgangspunt moet zijn.

De kern van het wetsvoorstel Wet algemeen pensioenfonds is inderdaad het mogelijk maken van een gescheiden uitvoering van pensioenregelingen in één pensioenfonds door het vermogen in dit fonds goederenrechtelijk te compartimenteren. Op deze wijze kunnen schaalvoordelen in de pensioenuitvoering worden behaald, terwijl kruissubsidies tussen pensioenregelingen worden voorkomen. Er zal een compartiment zijn waarin het werkkapitaal van het APF wordt ondergebracht en er zullen pensioencompartimenten worden ingericht voor door sociale partners gekozen «collectiviteitskringen». Binnen de pensioencompartimenten die aansluiten op de door sociale partners gekozen collectiviteitkringen vormen de ondergebrachte pensioenregelingen één financieel geheel. Tussen de pensioencompartimenten (en het werkkapitaal) zullen er geen kruissubsidies kunnen zijn. Daarmee kan het fiscale systeemrisico worden ondervangen. Het APF zal worden opengesteld voor ondernemingspensioenfondsen, niet verplichtgestelde bedrijfstakpensioenfondsen en verplichtgestelde beroepspensioenregelingen.

Bij de introductie van de juridische techniek van de goederenrechtelijke scheiding van vermogens horen consequenties voor de bedrijfsvoering van het APF, waaronder eisen aan de administratieve inrichting en de governance van het pensioenfonds. Er moet immers worden gewaarborgd dat de administraties van de verschillende pensioencompartimenten adequaat worden gescheiden en dat ook in de dagelijkse praktijk van de pensioenuitvoering beslissingen ten aanzien van bepaalde pensioencompartimenten louter worden genomen in het belang van en effect sorteren voor het pensioencompartiment in kwestie. De goederenrechtelijke voorwaarden worden dus in samenhang met andere wettelijke eisen aan de inrichting van algemeen pensioenfondsen gepresenteerd. Het kabinet meent dat de voorgestelde wijzigingen een zorgvuldige discussie over de inrichting van pensioenfondsen en dus een separaat wetsvoorstel vereisen. Het kabinet is voornemens dit voorstel voor de zomer in te dienen en beoogt de Wet algemeen pensioenfonds per 1 januari 2015 in werking te kunnen laten treden.

De leden van de fractie van de PvdA vragen naar de gevolgen van het wetsvoorstel voor de verlaagde opbouwpercentages en franchisebedragen van artikel 10aa van het Uitvoeringsbesluit loonbelasting 1965.

Het kabinet is voornemens om deze verlaagde opbouwpercentages evenredig aan te passen aan de voorgestelde verlaging van het maximaal in een middelloonregeling te hanteren opbouwpercentage van 2,15% naar 1,875%. Dit heeft een verlaging van de opbouwpercentages in een middelloonregeling van artikel 10aa van het Uitvoeringsbesluit loonbelasting 1965 naar 1,701% en 1,788% tot gevolg. Zoals reeds is aangegeven in de nota naar aanleiding van het verslag bij het wetsvoorstel voor de Wet verlaging maximumopbouw- en premiepercentages pensioen en maximering pensioengevend inkomen6 zullen de bedragen van de verlaagde AOW-franchises budgettair neutraal worden berekend. De faciliteit van uitruil tussen het maximumopbouwpercentage en de minimumfranchise blijft bestaan, zodat aan de onderkant van het inkomensgebouw extra opbouwruimte mogelijk is.

De leden van de fractie van het CDA vragen het kabinet aan te geven wat de fiscaal maximale vervangingsratio’s zijn van een werknemer uit 1958 die op zijn 67,5e jaar met pensioen gaat en van een werknemer uit 1988 die met zijn 71,5e jaar met pensioen gaat, na de wijziging van de maximale pensioenopbouw naar 1,875%. Voor de gevraagde vervangingsratio’s verwijst het kabinet naar de nota naar aanleiding van het verslag bij dit wetsvoorstel.

Ook vragen deze leden hoeveel lager de maximale vervangingsratio van de persoon uit 1988 is ten opzichte van de persoon uit 1958 bij verschillende salarisniveaus. De volgende tabel geeft de relatieve daling weer van de voor de werknemer uit 1988 geldende vervangingsratio van het gemiddeld genoten loon ten opzichte van de vervangingsratio voor de werknemer uit 1958.

De leden van de fractie van het CDA vragen of de veronderstelling klopt dat het pensioengevend maximumsalaris en de AOW-franchise pro rata worden verlaagd voor werknemers die een parttimedienstverband hebben.

Het maximum voor het pensioengevend loon en de AOW-franchise kunnen in geval van een deeltijddienstbetrekking de facto inderdaad naar rato worden toegepast. Voor het maximum voor het pensioengevend loon is dit voor de duidelijkheid expliciet bepaald in het voorgestelde artikel 18ga van de Wet op de loonbelasting 1964 (Wet LB 1964). Net als bij de franchise volgt dit echter ook reeds uit artikel 10a van het Uitvoeringsbesluit loonbelasting 1965. De deeltijdfactor dient op grond van het laatstgenoemde artikel te worden verwerkt in de voor de pensioenopbouw meetellende pensioengevende diensttijd. De pensioengrondslag (pensioengevend loon minus de AOW-franchise) wordt dan berekend op basis van een voltijddienstbetrekking en vervolgens vermenigvuldigd met de deeltijdfactor.

De leden van de fractie van het CDA vragen of de aftopping ook van toepassing is op deelnemers van het pensioenfonds die op 1 januari 2015 wegens arbeidsongeschiktheid al premievrije voortzetting van de pensioenopbouw hebben. Deze deelnemers, zo merken de leden op, kunnen zich niet meer voor de voortgezette opbouw boven de aftoppingsgrens van € 100.000 verzekeren, hetgeen ingrijpende gevolgen kan hebben. De leden verwijzen naar het besluit van de Staatssecretaris van Financiën van 20 december 2013 waarin wordt toegestaan dat een op 31 december 2013 reeds ingegane premievrijstelling op grond van een verzekeringsovereenkomst die niet is aangepast aan de Wet verhoging AOW- en pensioenrichtleeftijd (Wet VAP), niet behoeft te worden aangepast en vragen of deze uitzondering alleen geldt bij een lopende premievrije voortzetting op grond van een verzekeringsovereenkomst en niet op grond van een pensioenovereenkomst. Zij concluderen daaruit dat de premievrije voortzetting van deelnemers in een bij een pensioenfonds ondergebrachte pensioenregeling ingaande 1 januari 2015 volledig moet voldoen aan het dan geldende Witteveenkader en vragen of het kabinet dit kan bevestigen en of aan deze bezwaren tegemoet wordt gekomen.

Voor de vraag of het nieuwe fiscale kader geldt, is relevant of er sprake is van een uitgewerkte rechtsverhouding. Bij door pensioenfondsen uitgevoerde pensioenovereenkomsten is dat doorgaans niet het geval. Dit betekent dan dat ook voor deelnemers met een premievrij voortgezette pensioenopbouw bij het pensioenfonds vanaf 1 januari 2015 de aftoppingsgrens geldt.

Pensioenfondsen zijn uitvoerders van pensioen in de zin van de Pensioenwet. Hierbij gaat het om tussen de werkgever en werknemer overeengekomen inkomensvoorzieningen (dus om een arbeidsvoorwaarde), ook wel aangeduid als de tweede pijler. In het voorliggend wetsvoorstel heeft het kabinet ervoor gekozen dat de nettolijfrente geen pensioen is in de zin van de Pensioenwet waardoor pensioenfondsen niet kunnen optreden als uitvoerder van een nettolijfrente. Het kabinet is zich ervan bewust dat ook andere keuzes denkbaar zijn.

Bij de afweging om nettolijfrente uit te sluiten als pensioen in de zin van de Pensioenwet hebben de volgende punten een rol gespeeld. De uitgangspunten van de nettolijfrente sluiten beter aan bij de derde pijler dan bij de tweede pijler. Bij de tweede pijler gaat het in de kern om arbeidsvoorwaardelijke solidaire regelingen (met eisen zoals een verplichte levenslange uitkering en een werkgeversbijdrage van minimaal 10%). Bij de nettolijfrente gaat het echter om een vrijwillige oudedagsvoorziening die openstaat voor iedereen met een inkomen boven de aftoppingsgrens, ongeacht of men werknemer of bijvoorbeeld ondernemer (inclusief zzp’er) of resultaatgenieter is. Het kabinet is van mening dat het opbouwen van een oudedagsvoorziening boven de aftoppingsgrens een geheel vrijwillige keuze zou moeten zijn op individueel niveau, zonder dat deze keuze wordt beïnvloed door bijvoorbeeld de werkgever. De uitgangspunten van de nettolijfrente sluiten dan ook beter aan bij de uitgangspunten van de derde pijler. Ook qua vormgeving – een vrijwillig (netto)lijfrenteverzekering, (netto)lijfrentespaarrekening of (netto)lijfrentebeleggingsrecht – sluit de nettolijfrente aan bij de thans gangbare derdepijlerproducten.

Bij de keuze om pensioenfondsen uit te sluiten, heeft ook meegespeeld dat, net zoals bij de reeds ingetrokken excedentregelingen, er geen goede scheiding mogelijk is tussen het vermogen waaruit pensioenuitkeringen worden gedaan waarop een fiscale claim rust (als gevolg van de omkeerregel) en het vermogen waaruit onbelaste netto-uitkeringen worden gedaan. Bij het wetsvoorstel Wet pensioenaanvullingsregelingen hebben de toezichthouders DNB en AFM erop gewezen dat deze scheiding belangrijk is. Zonder deze scheiding bestaat een fiscaal systeemrisico waarbij bruto-inleg (in)direct wordt gebruikt voor netto-uitkeringen waarover geen belasting is geheven.

De leden van de fractie van de PvdA vragen of het juist is dat het (nu al) wettelijk mogelijk is om een regeling zonder toepassing van de omkeerregel in de tweede pijler uit te voeren. De uitvoering van een regeling zonder toepassing van de omkeerregeling in de tweede pijler is alleen mogelijk ingeval er sprake is van een afsplitsing van fiscaal bovenmatig pensioen als bedoeld in artikel 18, derde lid, van de Wet LB 1964. Deze afsplitsing van fiscaal bovenmatig pensioen is alleen mogelijk indien een werkgever uiterlijk op het eerste moment van overschrijden van de fiscale begrenzingen een verzoek tot splitsing doet aan de inspecteur van de Belastingdienst. Bij dit verzoek moet de werkgever aangeven welk deel van de pensioenaanspraak zuiver is en welk deel onzuiver. Het onzuivere deel wordt direct in de heffing van box 1 betrokken. De waarde van het afgesplitste bovenmatige deel van de pensioenaanspraak wordt jaarlijks aan de Belastingdienst gerenseigneerd en tot het box 3-vermogen van de werknemer gerekend. Van deze thans bestaande mogelijkheid wordt in de praktijk vrijwel geen gebruik gemaakt.

Overigens wordt voorgesteld om een niet via de omkeerregel-gefaciliteerd pensioen vanaf 1 januari 2015 niet langer onder de werkingssfeer van het afkoopverbod in de Pensioenwet te laten vallen. Vanaf dat moment is dit pensioen afkoopbaar

De leden van de fractie van de PvdA vragen of het klopt dat een nettoregeling in de tweede pijler voor de overheid per deelnemer niet tot extra budgettaire kosten leidt.

Uitvoering van een nettoregeling in de tweede pijler in plaats van in de derde pijler leidt voor de overheid niet tot hogere budgettaire kosten per deelnemer. Als uitvoering van een nettoregeling in de tweede pijler tot gevolg heeft dat het aantal deelnemers in de regeling toeneemt vallen de totale budgettaire kosten voor de overheid wel hoger uit.

De leden van de fractie van de PvdA hebben gevraagd of het klopt dat de wettelijke voorschriften inzake pensioencommunicatie wel in de tweede pijler en niet in derde pijler van toepassing zijn.

Het kabinet merkt hierover op dat de voorschriften inzake pensioencommunicatie die opgenomen zijn in de Pensioenwet en de Wet verplichte beroepspensioenregeling alleen van toepassing zijn op tweedepijlerpensioen (pensioen in de zin van de Pensioenwet). Voor derdepijlerproducten gelden er op grond van de Wet op het financieel toezicht (Wft) en zelfregulering van de sector soortgelijke voorschriften ten aanzien van de communicatie over het product (precontractuele informatieverplichtingen, waaronder de financiële bijsluiter voor complexe financiële producten en jaarlijkse op de persoon toegesneden informatieverstrekking). De mate waarin deelnemers behoefte hebben aan extra communicatie kan overigens ook afhangen van de complexiteit van het product.

De leden van de fractie van de PvdA vragen of het voor deelnemers makkelijker is als de nettolijfrente in de tweede pijler uitgevoerd kan worden, bij voorkeur door dezelfde uitvoerder van hun pensioen, zodat zij een beter overzicht van hun totale pensioen hebben en niet geconfronteerd worden met meer uitvoerders dan nodig. Ook de leden van de fractie van D66 vragen of veel deelnemers het niet prettig zouden vinden om hun pensioen in één hand te houden en of dit niet ook de uitvoeringskosten zou drukken. Tevens vragen de leden van de fractie van de PvdA of het klopt dat de uitvoeringskosten per deelnemer in de tweede pijler lager zullen zijn, onder andere doordat er gebruikgemaakt kan worden van de reeds bestaande deelnemersadministratie en dit niet dubbel aangelegd hoeft te worden.

Het is niet in zijn algemeenheid aan te geven of deelnemers het makkelijker zouden vinden als de nettolijfrente ook door pensioenfondsen kan worden uitgevoerd, zodat zij een beter overzicht hebben van hun pensioen. Een aanspraak op een nettolijfrente zal, bij uitvoering ervan door een pensioenfonds, separaat op het pensioenoverzicht moeten worden vermeld. Sommige deelnemers kunnen dit prettig vinden, aangezien ze één overzicht hebben waarop de verschillende oudedagsvoorzieningen staan waaraan wordt deelgenomen. Er kunnen echter ook deelnemers zijn die een dergelijk overzicht, waarop meerdere regelingen staan met een verschillend fiscaal regime (bruto versus netto), juist complex vinden en minder overzichtelijk dan duidelijk onderscheiden overzichten van de brutoregeling en de nettoregeling. DNB heeft bij het voorstel voor de pensioenexcedentregelingen gewezen op de communicatie-opgave die zou gelden als een pensioenfonds meerdere regelingen met een verschillend regime binnen één rechtspersoon zou uitvoeren. 7

Wat betreft de uitvoeringskosten zullen uitvoerders in de tweede pijler (pensioenfondsen, verzekeraars, premiepensioeninstellingen) inderdaad voordeel kunnen hebben van het gebruik van reeds bestaande deelnemersadministraties. Het is echter niet in zijn algemeenheid aan te geven of dit voordeel tot gevolg heeft dat de uitvoeringskosten daardoor per deelnemer per definitie lager zullen zijn in de tweede pijler in vergelijking tot aanbiedingen die zijn te verwachten van aanbieders in de derde pijler (banken, beleggingsinstellingen, verzekeraars). Voor zowel de tweede als de derde pijler geldt dat de uitvoeringskosten van aanbieders verschillend zijn, afhankelijk onder meer van de schaal en de aard van het pensioenproduct dat wordt uitgevoerd (lijfrenteverzekering, lijfrentespaarrekening of lijfrentebeleggingsrecht), maar ook efficiëntie van de aanbieder. Voor een adequate vergelijking zullen per pensioenuitvoerder die het betreft alle soorten uitvoeringskosten moeten worden vergeleken met proposities van aanbieders in de derde pijler, dus naast de kosten van de pensioenadministratie ook de kosten die zijn verbonden aan het vermogensbeheer.

De leden van de fractie van het CDA vragen naar de gevolgen van afkoop van de nettolijfrente waardoor de toepassing van de box 3-vrijstelling vervalt. In het bijzonder vragen zij of de box 3-vrijstelling ook vervalt ten aanzien van eerdere jaren waarin gebruik is gemaakt van de vrijstelling voor de nettolijfrente.

De nettolijfrente is bedoeld om te voorzien in inkomen op de oude dag. Daarom is geregeld dat de toepassing van de vrijstelling voor box 3 vervalt op het moment waarop de nettolijfrente geheel of gedeeltelijk wordt afgekocht. In antwoord op de vraag van de leden van de fractie van het CDA merkt het kabinet op dat het hierbij gaat om de box 3-vrijstelling vanaf dat tijdstip en niet de box 3-vrijstelling voor het verleden. Vanwege het verlies van de fiscale faciliteit van de box 3-vrijstelling voor de gehele aanspraak, acht het kabinet het minder waarschijnlijk dat de nettolijfrente wordt aangewend voor andere doeleinden dan een oudedagsvoorziening. Niettemin zal het kabinet dit monitoren en zo nodig aanvullende maatregelen treffen.

Naar aanleiding van de vraag van de leden van de fractie van D66 nader in te gaan op de mogelijkheden van indexatie bij pensioenfondsen die een langetermijnherstelplan hebben, kan worden opgemerkt dat in de nota naar aanleiding van het verslag is beschreven welke randvoorwaarden van toepassing zijn bij het verlenen van indexatie. In het licht van het herstelplan is het daarbij essentieel dat een fonds met een dekkingsgraad onder het vereiste eigen vermogen binnen de daarvoor gestelde termijn kan herstellen. Daarbij kan worden aangetekend dat indexatieverlening gedurende een langetermijnherstelplan niet per definitie hoeft te leiden tot onevenwichtigheden. Daarvoor dient het geheel aan te nemen maatregelen in ogenschouw te worden genomen. Ook de huidige Pensioenwet vraagt daarbij van pensioenfondsen om op evenwichtige wijze de belangen van de diverse groepen belanghebbenden te behartigen. In die zin valt ook niet uit te sluiten dat het bij een evenwichtig pakket aan maatregelen past om de premies te verhogen en eventueel tijdelijk boven kostendekkend niveau vast te stellen, zoals de leden van de fractie van D66 vragen.

Naar aanleiding van de vraag of inhaalindexatie verboden is voor pensioenfondsen met een langetermijnherstelplan, wijst het kabinet erop dat de voornemens ten aanzien van de indexatie, zoals die zijn verwoord in de memorie van toelichting, inderdaad leiden tot striktere regels ten aanzien van de «(inhaal)indexatie». De bedoelde regels zullen er inderdaad toe leiden dat een fonds waarvan de dekkingsgraad ver is weggezakt onder de dekkingsgraad die behoort bij het vereiste eigen vermogen, niet snel tot (inhaal)indexatie kan overgaan. De precieze uitwerking van de indexatieregel zal deel uitmaken van het wetsvoorstel inzake de herziening van het FTK. Uitgangspunt is daarbij dat een fonds in enig jaar slechts indexatie mag verstrekken in een mate die het naar verwachting (op grond van het daarvoor beschikbare eigen vermogen boven het minimaal vereiste eigen vermogen) ook in de toekomst kan waarmaken.

De leden van de fractie van het CDA wijzen erop dat het doel van het afschaffen van de btw-koepelvrijstelling is gelegen in het voorkomen van concurrentieverstoring. Concurrentieverstoring kan volgens genoemde leden ook worden voorkomen door alle pensioenfondsen te laten profiteren van de btw-vrijstelling. Zij vragen daarom welke budgettaire gevolgen deze maatregel zou hebben. Ook vragen zij of het kabinet bereid is deze maatregel in overweging te nemen.

Zoals al eerder is aangegeven, is de koepelvrijstelling aan zeer strikte voorwaarden gebonden. Zo moet het samenwerkingsverband van pensioenuitvoerders tegen kostprijs werken en mag het samenwerkingsverband niet naar winst streven. De btw-richtlijn 2006 voorziet niet in de mogelijkheid dat pensioenfondsen buiten de voorwaarden van deze koepelvrijstelling om hun pensioenadministratiediensten btw-vrij betrekken van andere aanbieders.

De leden van de fractie van het CDA vragen of het bij het kabinet bekend is dat de Belastingdienst de bepalingen rondom de fiscale begrenzingen in de artikelen 18a, zevende lid, 18b, zevende lid, en 18c, vijfde lid, van de Wet LB 1964 in de uitvoeringspraktijk niet kan handhaven. Zij vragen of het kabinet bereid is deze bepalingen te laten vervallen nu het pensioenstelsel overgaat naar een middelloonstelsel.

Het kabinet heeft via de Belastingdienst signalen ontvangen dat het vooral voor pensioenuitvoerders bewerkelijk is om bijvoorbeeld de 100%-toets van artikel 18a, zevende lid, van de Wet LB 1964 goed uit te voeren. De 100%-grens geldt als absolute bovengrens van het op te bouwen ouderdomspensioen (inclusief de ingebouwde AOW). De 100%-grens is in de wet opgenomen om de fiscale begeleiding van sparen voor de oude dag aan een maximum te binden en daarbij aan te sluiten bij het inkomensvervangende karakter van pensioen, waarmee een pensioen van meer dan 100% van het pensioengevend loon niet goed te verenigen is. Deze bovengrens mag – als uitzondering op de hoofdregel – wel worden overschreden indien dit het gevolg is van bijvoorbeeld een inkomende waardeoverdracht, onderlinge ruil van pensioensoorten of een actuariële herrekening van de opgebouwde pensioenaanspraken na het verhogen van de pensioenrichtleeftijd. Het blijkt in de praktijk voor pensioenuitvoerders tot een behoorlijke administratieve belasting te leiden om op de juiste wijze vast te stellen of, waardoor en in hoeverre er een mogelijkheid tot het overschrijden van de 100%-grens is ontstaan. Ik ben daarom bereid met inachtneming van de doelstelling van de 100%-grens nader te onderzoeken of het mogelijk is deze bepalingen aan te passen en daarmee de uitvoering eenvoudiger te maken.

De leden van de fractie van het CDA vragen of het klopt dat op basis van de nu voorgestelde maatregelen ook de voor 1 januari 2014 opgebouwde pensioenaanspraken afkoopbaar zijn voor zover zij uitgaan boven de begrenzingen van de hoofdstukken IIB en VIII van de Wet LB 1964, zoals die vanaf 1 januari 2014 luidden.

De voorgestelde maatregelen hebben geen gevolgen voor de eerder binnen de toen geldende fiscale kaders opgebouwde pensioenaanspraken. Dit volgt uit artikel 38b van de Wet LB 1964. Daar is bepaald dat voor bestaande pensioenaanspraken de op het moment van ontstaan van deze aanspraken in de Wet LB 1964 opgenomen begrenzingen van toepassing blijven. Het beperken van het fiscale pensioenkader heeft dus niet tot gevolg dat de eerder opgebouwde pensioenaanspraken met terugwerkende kracht als fiscaal bovenmatige, afkoopbare aanspraken (kunnen) worden aangemerkt. Er is geen contact geweest met de pensioenuitvoerders omdat geen sprake is van de door de leden van de fractie van het CDA veronderstelde extra afkoopmogelijkheden. Dit in reactie op een vraag van genoemde leden hierover.

De leden van de fractie van het CDA wijzen op de formulering van lijfrenten en pensioen bij de vrijstelling van erfbelasting in artikel 32 van de Successiewet 1956. Zij vragen of het kabinet kan bevestigen dat de nettolijfrente niet is vrijgesteld van erfbelasting en of dat de bedoeling is.

Het kabinet meent dat het wenselijk is om de nettolijfrente voor de vrijstelling van de erfbelasting op dezelfde wijze te behandelen als fiscaal gefaciliteerde lijfrenten waarvan de premies in aftrek zijn gebracht op het box 1-inkomen. De novelle wordt daarom op dit punt via een nota van wijziging aangepast.