Nr. 5 NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET VERSLAG

De regering is de commissie erkentelijk voor de aandacht die zij aan het onderhavige wetsvoorstel heeft geschonken en voor de gestelde vragen. Dit wetsvoorstel schrapt hechtenis als mogelijke sanctie voor niet-nakoming van twee verplichtingen: de verplichting voor EU-burgers om zich te melden ter inschrijving in de vreemdelingenadministratie bij verblijf van meer dan drie maanden en anderzijds de verplichting voor derdelands familieleden van EU-burgers om zich aan te melden om een verblijfskaart aan te vragen bij verblijf van meer dan drie maanden.

Het wetsvoorstel geeft uitvoering aan Europese jurisprudentie die hechtenis niet toelaat voor de overtreding van dergelijke «verplichtingen betreffende verblijfsdocumenten» door EU-burgers en hun familieleden.

Naar aanleiding van de vragen van de VVD- en PvdA-fracties waarom er in de praktijk geen hechtenis is opgelegd voor de niet-nakoming van deze verplichtingen en of er dan wel standaard een geldboete wordt opgelegd, heb ik de toegevoegde waarde van de meldplicht voor EU-burgers die langer dan drie maanden verblijven, onderzocht, mede in het licht van het wetsvoorstel basisregistratie personen. Daarin is de registratie niet-ingezetenen (RNI) opgenomen. Op basis van het Vreemdelingenbesluit 2000 geldt nu de verplichting voor EU-burgers om zich te melden bij de IND ter inschrijving in de vreemdelingenadministratie, bij verblijf van meer dan drie maanden.

Zoals in deze nota naar aanleiding van het verslag later wordt toegelicht, is er in de praktijk geen hechtenis of boete opgelegd voor niet-nakoming van deze meldplicht. Probleem van een intensievere handhaving van die meldplicht zou zijn dat de IND de EU-burgers die zich niet bij de IND melden, in principe niet tegenkomt. Ik ben daarom van plan om de meldplicht voor EU-burgers die langer dan drie maanden verblijven, te laten vervallen, gelijktijdig met de invoering van de RNI. Ik zal u hierover nader informeren met een separate brief.

Voortaan zal worden volstaan met de verplichting voor degenen die een half jaar ten minste twee derde van de tijd in Nederland verblijf zullen houden, om aangifte te doen van verblijf en adres bij de gemeente. Die verplichting geldt ook voor lang verblijvende EU-burgers, voor wie daarnaast de huidige meldplicht bij de IND geldt. Deze verplichting tot aangifte van verblijf en adres is geregeld in artikel 65 van de huidige Wet gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens (in de toekomst artikel 2.38 Wet basisregistratie personen). Indien er géén aangifte van verblijf en adres plaatsvindt, kan de EU-burger in de toekomst voortaan ook in beeld komen via de RNI.

De meldplicht voor EU-burgers is niet geregeld in de Vreemdelingenwet 2000 maar in het Vreemdelingenbesluit 2000 (artikel 8.12, vierde lid). Het laten vervallen van de meldplicht voor EU-burgers vereist dus geen wijziging van de Vreemdelingenwet 2000. Als het strafbare feit verdwijnt, wordt per definitie niet aan de hechtenisbepaling toegekomen.

Het onderhavige wetsvoorstel is noodzakelijk voor het schrappen van hechtenis voor derdelands familieleden van EU-burgers. Zij blijven verplicht om zich te melden bij de IND om een verblijfskaart voor lang verblijf aan te vragen. Deze verplichting is overigens ook dwingend voorgeschreven door artikel 9 van de richtlijn vrij verkeer.

Daarnaast worden met de bijgevoegde nota van wijziging enkele wetstechnische onvolkomenheden uit de Wet modern migratiebeleid hersteld. Tevens wordt met deze nota van wijziging -in het licht van Europese jurisprudentie- de sanctie van hechtenis geschrapt voor een andere administratieve overtreding door EU-burgers of hun familieleden, namelijk de weigering om een verblijfsdocument in te leveren indien het rechtmatig verblijf eindigt. Dit wordt toegelicht in de laatste alinea van deze nota naar aanleiding van het verslag, alsmede in de toelichting op de nota van wijziging.

De vragen van de leden van de fracties van de VVD, PvdA, PVV en SP worden hierna beantwoord in de volgorde van het door de commissie uitgebrachte verslag. Waar passend zijn vragen geclusterd.

De leden van de fracties van de VVD en PvdA vragen wat de aanleiding van dit wetsvoorstel is, of er meer recente uitspraken zijn en of de Vreemdelingenwet sinds 2000 niet conform Europese jurisprudentie is geweest. Voorts vragen de leden van de PvdA-fractie waarom niet eerder tot wijziging overgegaan.

De aanleiding voor dit wetsvoorstel is een inventarisatie die de Europese Commissie in 2008 voor alle EU-lidstaten heeft laten uitvoeren door wetenschappers, waarin een strijdigheid met EU-jurisprudentie werd geconstateerd.1 De Europese Commissie heeft deze bevinding van de wetenschappers vervolgens aan ons gemeld. De strijdigheid is ontstaan in 2006. Het Vreemdelingenbesluit 2000 kende tot 2006 namelijk noch een meldplicht voor EU-burgers ter inschrijving in de vreemdelingenadministratie wegens lang verblijf, noch een verplichting voor hun familieleden van buiten de EU om zich aan te melden wegens lang verblijf en een verblijfsvergunning aan te vragen. Aan hechtenis kon dus niet worden toegekomen. Pas in 2006 zijn de meldplichten geïntroduceerd in het Vreemdelingenbesluit 2000 en werd via artikel 108 van de Vreemdelingenwet 2000 hechtenis of geldboete mogelijk. Vanaf dat moment werd niet langer voldaan aan de in memorie van toelichting reeds aangehaalde Europese jurisprudentie. De reden dat er niet eerder tot wijziging is overgegaan is dat er in de praktijk nooit hechtenis voor deze overtredingen wordt opgelegd, waardoor deze puur theoretische strijdigheid niet snel naar voren is gekomen.

De leden van de fracties van de VVD en PvdA vragen hoe vaak voor het niet nakomen daadwerkelijk hechtenis is opgelegd. Indien niet wordt overgegaan tot het opleggen van hechtenis, wordt dan wel standaard een geldboete opgelegd? De leden van de PvdA-fractie vragen tot slot op welke wijze, na deze wijziging in de wet, gewaarborgd blijft dat de meldplichten worden nagekomen.

Hechtenis is een vergaande sanctie die niet direct wordt opgelegd bij het niet nakomen van administratieve verplichtingen als de meldplichten voor EU-burgers en hun familieleden. Tot nu toe is noch hechtenis noch geldboete opgelegd bij niet-nakoming hiervan. Niet-nakoming kan worden gesanctioneerd met een boete van ten hoogste 3.900 euro, ook na dit wetsvoorstel. Tot op heden heeft de strafrechtelijke handhaving van deze verplichtingen geen hoge prioriteit gehad. Overigens zal in geval van sanctionering de daadwerkelijk op te leggen boete aanzienlijk lager liggen dan eerdergenoemd maximum. In beginsel bedraagt de boete 90 euro voor de meeste overtredingen op grond van de Vreemdelingenwet 2000, zoals hierna (drie vragen verder) nader wordt toegelicht.

De leden van de VVD-fractie vragen wat de wet- en regelgeving is bij de andere EU-lidstaten. De leden van de fracties van de VVD en PvdA vragen ook of andere EU-lidstaten wel hechtenis kennen.

Een overzicht van de wet- en regelgeving is opgenomen in de bijlage bij deze nota naar aanleiding van het verslag. Hiervoor heb ik gegevens gebruikt van de conformiteitsstudie voor de richtlijn vrij verkeer die wetenschappers voor alle EU-lidstaten hebben verricht in 2008, in opdracht van de Europese Commissie. Denemarken2 en Ierland3 hebben, net als Nederland, hechtenis gesteld op het nalaten (zich aan te melden en) een verblijfskaart aan te vragen door derdelands familieleden van EU-burgers. Denemarken en Ierland kennen overigens geen sanctie van hechtenis voor het niet-aanmelden door EU-burgers ter inschrijving in de vreemdelingenadministratie wegens een verblijf van meer dan drie maanden.

Tot slot vragen de leden van de VVD-fractie of het wetsvoorstel financiële gevolgen heeft voor de Rijksbegroting en of de regering meent dat ingezet moet worden op wijzigingen van de gezinsherenigingsrichtlijn.

De leden van de fracties van de PvdA en PVV vragen hoe hoog de maximale geldboete is, dan wel wordt voor niet-nakoming van de meldplichten en wat er gebeurt wanneer de boete niet wordt betaald.

De maximale geldboete blijft ongewijzigd: geldboete van de tweede categorie. Op grond van artikel 23, vierde lid, van het Wetboek van Strafrecht is dit een boete van maximaal 3.900 euro. Het gaat hier om een maximumbedrag, in werkelijkheid zijn de feitelijk op te leggen boetes lager. Uit het zogenoemde Feitenboekje van het Openbaar Ministerie van januari 2013, een lijst van overtredingen met vaste boetetarieven, blijkt dat de boete in beginsel 90 euro bedraagt voor de meeste overtredingen op grond van de Vreemdelingenwet 2000.4 Een hogere boete kan echter worden opgelegd indien men bijvoorbeeld blijvend nalaat een verplichting na te komen.

De leden van de PvdA-fractie vragen voorts of de regering het in dit kader juridisch houdbaar acht om de eigen onderdanen voor het niet nakomen van inschrijfverplichtingen wel hechtenis op te leggen, terwijl niet-onderdanen daarmee niet worden bedreigd. Zij vragen wat de rechtvaardiging van dit onderscheid is en of de regering de noodzaak ziet om die dreiging van hechtenis voor de eigen onderdanen eveneens te schrappen.

Bij nota van wijziging van 26 oktober 2012 op het wetsvoorstel Wet basisregistratie personen wordt bewerkstelligd dat ook de Nederlandse onderdanen niet met hechtenis worden bedreigd voor het niet nakomen van soortgelijke inschrijfverplichtingen. Het betreft hierbij de verplichting tot inschrijving in de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens (GBA). De hechtenis vervalt dus ook voor het niet nakomen van soortgelijke inschrijfverplichtingen door eigen onderdanen. Dit wordt gerealiseerd door artikel 4.11 van de nota van wijziging van 26 oktober door hechtenis als sanctie voor niet-inschrijving in de GBA te laten vervallen. Overigens wordt daar een systeem van bestuursrechtelijke handhaving geïntroduceerd.5

De leden van de fracties van de PvdA en PVV vragen waarom en op welke wijze het specifiek opleggen van hechtenis, vanwege het nalaten van de beide meldplichten, een inbreuk vormt op het vrije verkeer van EU-burgers. De leden van de PvdA-fractie vragen waarom dit niet geldt voor het stellen van de meldplicht op zich, of voor het opleggen van een geldboete in het geval van nalaten.

De leden van de fracties van de PVV en SP vragen tot slot wat er gebeurt wanneer de boete niet wordt betaald.

Voorts vragen de leden van de SP-fractie in hoeverre de mogelijkheid van hechtenis voor andere overtredingen dan de meldplichten voor EU-burgers en hun familieleden nu reeds theoretisch is. Indien dit het geval is vragen de leden zich af waarom artikel 108, eerste en tweede lid, van de Vreemdelingenwet 2000 dan niet worden aangepast. Mochten deze leden niet worden aangepast, dan vragen de leden van de SP-fractie waarom in deze gevallen geen sprake is, of zal zijn, van een belemmering van het vrije verkeer van personen.

De staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, F. Teeven