Nr. 165 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft op 24 juni 2015 overleg gevoerd met Minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap overUitgangspunten cultuurbeleid.

(De volledige agenda is opgenomen aan het einde van het verslag).

Voorzitter: Wolbert

Griffier: De Kler

De heer Van Veen (VVD): Ik concludeer dat D66 zich erg goed heeft voorbereid op deze interruptie. Er wordt mij namelijk iets in de mond gelegd wat ik niet heb gezegd. Ik lees voor wat ik heb gezegd: ze denken meer dan ooit na over hun programma en hun product, niet met als doel een subsidie in de wacht te slepen. Die verandering is in de afgelopen periode ingezet. Ik ben daar erg tevreden over. Ik herken me niet in de opmerking van D66.

Het is daarom geruststellend en goed dat de Minister inziet dat verandering van beleid onverstandig is. In de sector is behoefte aan stabiliteit. De beleidsuitgangspunten van haar voorganger worden doorgezet. Het is jammer dat de Minister, net als de instellingen, het succes niet kan, mag of durft te benoemen, zonder dat de gehele sector over haar heen valt. Gelukkig spreken de feiten in haar voordeel.

Toekomstige toelating in de culturele basisinfrastructuur (BIS) kan en mag niet vanzelfsprekend zijn voor de periode 2017–2020. Iedere instelling moet opnieuw aantonen BIS-waardig te zijn, en prestatieafspraken moeten daarbij niet vrijblijvend zijn, maar keihard. Klopt het dat de Minister de kwaliteitscriteria wil loslaten en vrijblijvendheid tot norm wil verheffen? De niet-verplichte BIS-monitor voldoet niet aan míjn verwachtingen. Ik heb hem op internet geraadpleegd. «Ondernemerschap» komt niet voor, evenmin als «marketing» of «eigen inkomsten». De BIS is een beloning voor het creëren van meerwaarde, een kwaliteitscriterium, een zekerheid dat het beste van het beste voor het publiek beschikbaar is en bij het publiek ook in de smaak valt. Over smaak valt misschien niet te twisten, over bezoekersaantallen wel. Dat geldt niet alleen voor de huidige gevestigde orde, maar ook voor de nieuwe, toekomstige toetreders. Zij verdienen ook een kans. Ik verwacht dat de Minister harde, afrekenbare criteria en doelen stelt, organisaties daaraan houdt en ze daar uiteindelijk op afrekent. Hoe ziet de Minister het proces van BIS-aanvragen? Welke initiatieven heeft ze al ontwikkeld om in 2016 tot een goede nieuwe keuze te komen? Hoe regelt de Minister dat nieuw, beter aanbod een plek krijgt? Hoe informeert ze de Kamer over het proces en de uiteindelijke keuzes? Iedereen moet een faire kans krijgen om een aanvraag in te dienen. We moeten ambitie belonen en criteria hanteren die niet onderhandelbaar maar wel realistisch, acceptabel en tijdsgebonden zijn.

De eigeninkomstennorm is zo’n niet-onderhandelbaar criterium. Het ingroeimodel wordt door de Minister losgelaten. Waarom zwakt ze een instrument af dat mensen ertoe aanzet om na te denken over hun plannen, hun programmering, hun verbinding met het publiek? Welke ambitie heeft de Minister? Heeft ze signalen dat instellingen niet aan de norm kunnen voldoen? Is het geen vorm van solidariteit als instellingen ernaar streven zo zelfstandig mogelijk te opereren, opdat de BIS voor meer kanshebbers beschikbaar blijft?

De brief van de Minister laat meer besluiteloosheid zien. Ik noem nog een voorbeeld: de decentralisatie uitkering beeldende kunst en vormgeving (DU BKV). Het besluit om voor maar liefst 13,5 miljoen euro geen tegenprestatie van gemeenten te vragen, kan ik niet rijmen met de matching- en multipliergedachte die bijvoorbeeld bij Economische Zaken bijzonder effectief is. Geen matching, geen geld: simpel. Wat is de echte reden dat de Minister die gedachte loslaat en meer dan 13 miljoen euro in de tombola van het Gemeentefonds gooit?

Ik deel de zorg van de Minister over het publiek voor de toekomst. Hoe laten we jeugd vroegtijdig kennismaken met cultuur? Het gaat niet alleen om de blokfluit of een museum- of theaterbezoek, maar ook om de creatieve vorming van kinderen. De Minister heeft 25 miljoen euro gevonden voor cultuuronderwijs in het primair onderwijs (po). Is geld daarvoor de echte oplossing? Wat heeft de combinatiefunctionaris, inmiddels buurtsportcoach, werkelijk gebracht voor cultuuronderwijs? Wil de Minister de richting bepalen en deze voor alle basisscholen regelen, ook in de regio? Kan creativiteit ook worden vormgegeven door in te zetten op de creatieve industrie, waarvan cultuur een niet onbelangrijk onderdeel is? In hoeverre kan dit worden ingepast in de Maker Movementmotie van mijn collega Lucas?

Mevrouw Bergkamp (D66): Voorzitter. «Trots van Nederland in Venetië» kopte De Telegraaf. Nederlandse kunst en cultuur zijn internationaal toonaangevend. Maar waar eerder ook ons cultuurbeleid een voorbeeldfunctie had, worden we inmiddels nauwlettend in de gaten gehouden. De negatieve toon, de omvang en het tempo waarmee bezuinigingen zijn doorgevoerd hebben hun sporen nagelaten. Dat hebben we vorige week gehoord tijdens de hoorzitting. De sector heeft zich geschikt en geprobeerd om van de nood een deugd te maken of in ieder geval de tering naar de nering te zetten. Men is daarom al blij met de toon van de Minister en de waardering die zij uitspreekt over bijvoorbeeld onze inzending in Venetië. «De Vries laat ons de wereld om ons heen met andere ogen zien», zei de Minister in De Telegraaf.

Alleen een positieve toon is niet genoeg. De Minister meent dat de sector gebaat is bij rust en ruimte. Het doel is stabiliteit, maar volgens mij is er sprake van een wankel evenwicht. Ik verwijs naar de uitspraak van het onderzoek van Berenschot: de grootste klap moet nog komen. In de quickscan lees ik dat het dan gaat over de bredere laag, nog niet eens over de businesscase, vooral bij de fondsen. Graag hoor ik hierop een reactie van de Minister. D66 wil dat de Minister de vinger aan de pols houdt en jaarlijks evalueert hoe het gaat, samen met de sector. Wil ze dit toezeggen? Hoe stuurt ze tussentijds bij als de gewenste rust en ruimte uitblijven?

De Minister dicht op belangrijke punten gaten, zoals bij het Metropole Orkest en het Tropenmuseum. Voor talentontwikkeling in de podiumkunsten wordt 1,6 miljoen gereserveerd bij het fonds. Is dat wel de beste plek? Volgens mij onderkent iedereen de belangrijke rol die de overgebleven productiehuizen hierin spelen. Ik noem ze nog steeds graag bij hun voornaam, of achternaam, het is maar hoe je ernaar kijkt. De productiehuizen verdienen een plaats in de BIS, waar ook de postacademische instellingen en presentatie-instellingen verankerd zijn. Is de Minister bereid de productiehuizen weer in de BIS onder te brengen? Wij overwegen een motie op dit punt.

De Minister wil het aantal jeugdtheatergezelschappen handhaven op acht. Op dit moment krijgen negen gezelschappen een landelijke subsidie. Wil de Minister er negen handhaven? Ieder jeugdgezelschap krijgt € 50.000 extra. Dat is heel mooi, maar waarom is het advies van de Raad voor Cultuur niet opgevolgd om veel meer te differentiëren? Profiel, kwaliteit en educatieve programma’s kunnen worden meegewogen.

Ondanks een geslaagde hoorzitting met vertegenwoordigers van allerlei disciplines stond er in de Theaterkrant een raak stuk met de vraag waarom er niet met de toekomst over de toekomst wordt gesproken. Ik bedoel daarmee de nieuwe makers en de nieuwe denkers. Jongeren moeten immers het bestel dragen en vormgeven. Daarom wil D66 graag dat er in de Raad voor Cultuur een jongerenvertegenwoordiger komt. De raad heeft zeven leden en het lijkt ons goed als in het hoogste orgaan een jongerenvertegenwoordiger zit. De raad adviseert over de lange termijn. Ik weet dat er een breed netwerk met allerlei adviseurs onder hangt, waarin jongeren heel goed vertegenwoordigd zijn. Het gaat ons om een vertegenwoordiging in de raad zelf. Wil de Minister dit oppakken? Ik heb het informeel met de raad besproken en men vindt het een leuk en goed idee. Het is misschien zelfs een sluitstuk van de inspanningen die de raad op dit vlak al heeft geleverd.

De Minister noemt een aantal knelpunten in het cultuuronderwijs. Zo is de aanpak in het primair onderwijs vaak te vrijblijvend en werken scholen en kunstinstellingen langs elkaar heen. Welke concrete maatregelen neemt de Minister? Is ze het met D66 eens dat er om de scholen te ondersteunen ook een nationaal referentiekader moet komen? Mevrouw Keijzer heeft hiervoor in een eerder debat aandacht gevraagd. Ik was heel blij verrast toen de heer Monasch gisteren in een blog zijn interesse kenbaar maakte voor het idee dat wij in eerdere overleggen hebben geopperd. Wil de Minister de regie nemen om te komen tot een goede afstemming tussen de verschillende bestuurslagen?

Ik heb eerder mijn zorgen geuit over de stagnatie van museumbezoek door schoolklassen. De Minister heeft toegezegd om met goede voorbeelden, best practices, te komen om het museumbezoek door scholen te stimuleren. Kan ze ons vertellen hoe het hiermee staat?

We zien een paar procent private financiering per jaar. Dat valt heel erg tegen. Wat de heer Zijlstra beoogde, gebeurt in praktijk nog niet. Hoewel private financiering dus nog niet oplevert wat gehoopt werd, kan de Geefwet wel degelijk een duit in het zakje doen en bijdragen aan een gezonde financieringsmix. Dit blijkt uit de positieve reacties uit de sector. We kijken met veel vertrouwen uit naar de evaluatie. Wanneer is deze beschikbaar? Kan de Minister bekijken of het plafond, dat vaak een beperking is in de flexibiliteit, eraf kan?

Kunst, cultuur en samenleving hebben elkaar nodig. De Minister heeft dit mooi verwoord als «samenwerken buiten de culturele sector als tweede natuur», maar laten we ook de initiatieven binnen de sector niet vergeten. Ik noem als voorbeeld de live-animatiefilm De Grote Oorlog van Hotel Modern. Het afstrijken van een lucifer klinkt als ontsnappend mosterdgas, het westelijke front wordt gevormd door potgrond, peterselie en roestige spijkers. Hoe kunnen we meer multidisciplinair werken? De fondsen werken nog apart. De financieringssystemen zijn verkokerd. Hoe kunnen we voorkomen dat de fondsen de flexibiliteit en de vrijheid van kwaliteit beperken met te veel regels? Kan het niet beter werken zoals in de BIS, waarin meer vrijheid is? Mijn indruk is dat de Minister een pas op plaats maakt en te weinig laat zien waar ze naartoe wil. De politiek en de sector willen de komende periode en na 2020 graag samen een stap vooruit zetten.

De heer Monasch (PvdA): Voorzitter. Het zal niemand verbazen dat de PvdA verheugd is dat Minister Bussemaker breekt met het verleden en weer investeert in de culturele sector. De plannen van het kabinet benadrukken respect voor cultuur en het belang van cultuur voor de samenleving, een belangrijke en heel welkome trendbreuk met de afgelopen jaren. Het is goed dat er 18,5 miljoen voor cultuur bij komt, waardoor er weer kansen zijn voor instituten als het Metropole Orkest en het Tropenmuseum, voor talentontwikkeling en niet te vergeten voor de postacademische instellingen, die minder bekend zijn bij het grote publiek. Dat is zeer positief. In dit verband hebben we in de Kamer ook gesproken over het behoud van het Rijksmuseum Twente. De Kamer wilde dat dit een kans zou krijgen. Het museum heeft die kans met beide handen aangegrepen en zich bewezen. Dat vertaalt zich in het voorliggende plan: het zijn goede keuzes, het is een belangrijk keerpunt en het heeft een goede toon.

De PvdA heeft bij diverse debatten in de aanloop naar het voorliggende voorstel gezegd dat rust en stabiliteit niet voldoende zijn, hoezeer sommigen in de sector dit volgens de Raad voor Cultuur en ook volgens de Minister zouden willen. Alleen rust en stabiliteit zijn voor ons als progressieve partij nooit voldoende. In de afgelopen vier jaar hebben zich nieuwe ontwikkelingen voorgedaan. Daarom moet het Kunstenplan op vier belangrijke punten meer ambitie tonen. Het eerste is de cultuureducatie. Terecht haalt de Minister verontrustende conclusies aan van het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA). Ook de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en het SCP hebben erop gewezen. Zij zien als belangrijkste maatschappelijke trend een toenemende tegenstelling die verloopt langs de scheiding tussen hoog- en laagopgeleiden. De meeste mensen zitten niet te wachten op zo’n verdeelde samenleving. Het staat haaks op ons denken over cultuur, als grote verbinder, die tegenstellingen juist overwint. Om met de vandaag overleden Thé Lau te spreken: iedereen is van de wereld en de wereld is van iedereen. Laten we proberen vanuit die boodschap ook te kijken naar cultuureducatie, waarin een groeiend onderscheid tussen de hoge en de lage cultuur begint te ontstaan. Het LKCA constateert dit ook.

Het LKCA zegt terecht dat de canon die op te veel plekken wordt gebruikt onvoldoende aansluit bij de belevingswereld van jongeren en nieuwe groepen in de samenleving. De Minister schrijft dat ze het advies van het LKCA ter harte neemt en in haar brief zal laten zien hoe ze dit op tal van terreinen wil keren dan wel wil bijsturen. Voor de PvdA is dit een belangrijk signaal. We zien echter in de brief te weinig terug wat dit betekent. Ja, er komt veel geld bij. Ja, dat is heel goed, ook in relatie met het muziekonderwijs. Uiteindelijk is de vraag wel hoe je dit laat landen bij jongeren van 12 of 16 jaar. Cultuureducatie is cruciaal voor de vorming van jongeren, maar ook voor de creativiteit waardoor ons land zich moet blijven onderscheiden in een globaliserende wereld. Wat ons betreft zit hierin geen vrijblijvendheid. Kan de Minister daarom aangeven hoe ze die vrijblijvendheid wegneemt? Sluit haar voorstel aan bij een stelsel rond cultuureducatie dat aangeeft wat wij jongeren willen meegeven van hun 12de tot hun 16de, in plaats van af te wachten welke honderd of duizend bloemen gaan bloeien op allerlei plekken in het land?

Een ander belangrijk punt voor de PvdA is dat er nieuw publiek moet worden bereikt, dat er nieuwe kansen moeten komen voor makers met een andere achtergrond. Daar wijdt de Minister wel woorden aan, maar ze schrijft aan het einde van haar brief dat dit iets is voor na 2020. Dat is te laat. Wij zien een ontwikkeling, zeker in de grote steden. Het publiek is zo aan het veranderen en is heel divers. Er zijn ook voorbeelden van nieuwe programmamakers die een nieuw publiek weten te bereiken. Wij zien in de brief onvoldoende vertaald hoe de Minister hieraan handen en voeten wil geven. Graag hoor ik van haar een toelichting op dit punt.

Een fatsoenlijke arbeidsmarkt en rechtpositie zijn ook aandachtspunten. Velen hebben hierop gewezen in de hoorzitting. We kunnen dit niet alleen aan de instellingen overlaten. De instelling bepaalt uiteindelijk hoe haar gezelschap eruit moet zien. Men heeft daarbij ook losse contracten nodig, maar die moeten zijn gebaseerd op een fatsoenlijk arbeidsvoorwaardenbeleid. De Minister verwijst in dat verband naar een SER-advies. Kan zij aangeven hoe zij in haar plannen de ambitie van dit kabinet vormgeeft dat mensen met een fatsoenlijk arbeidscontract en loon naar huis kunnen? Eerlijk is eerlijk, ondanks de positieve toon en de keuzes hebben veel gezelschappen gewezen op de sluimerende erosie, op de aantasting van eigen vermogen en beperkingen om verder te ontwikkelen. Ik verwijs naar de postacademische instellingen, het Koninklijk Concertgebouworkest (KCO), de Nederlandse Reisopera. Dit zijn er maar een paar. Dan hebben we ook nog het bericht dat gemeenten en provincies in toenemende mate bezuinigen. Hoe ziet de Minister als eindverantwoordelijke voor het cultuurbeleid in Nederland die ontwikkelingen?

Ik heb nog een paar losse punten die ik graag naar voren wil brengen.

De heer Monasch (PvdA): Mijn collega van de VVD heeft al gewezen op de 13,5 miljoen. Mijn collega van D66 heeft gewezen op de productiehuizen.

Er gaat 2,6 miljoen voor de festivals naar de fondsen. Er zijn een aantal festivals uit de BIS gevallen. Overweegt de Minister om een festival dat zich bijvoorbeeld richt op oude muziek of dat zich langdurig heeft bewezen op locaties tussen cultuur en natuur, theater als een laag van verbeelding over het landschap, eventueel terug te brengen in de BIS?

Waar is Cinekid gebleven, met aandacht voor de nieuwe media? De verdwijning baart ons zorgen.

De Minister schrijft in haar brief dat er een experimenteerregio moet komen. Hoe kunnen stedelijke regio’s beter samenwerken, ook met het ommeland en het platteland? Aan het woord «ommeland» hoor je al dat het Noorden dit voorstelt. Dat is des te interessanter in het kader van de activiteiten in de culturele hoofdstad. Is het Noorden een geschikte kandidaat voor de pilot?

Een van de jeugdtheatergezelschappen is de Toneelmakerij, dat een veel breder palet aan functies heeft gehad en ons duidelijk heeft gemaakt dat het erg moeilijk met het budget uit de voeten kan, zelfs met de extra € 50.000. Hoe ziet de Minister dit?

Het is goed dat de herdenking van de slavernij weer een vaste plek krijgt in dit plan. Hulde daarvoor.

Hoe staat het met de indemniteitsregeling? De Minister schrijft hierover twee zinnen in haar brief. Zij is hiermee bezig. Ik hoor graag wat de stand van zaken is.

Tot slot de pop- en dancemuziek, twee stromingen met een breed en zich constant vernieuwend publiek. Ik hoor graag van de Minister hoe de bestedingen aan popmuziek zich de afgelopen jaren hebben ontwikkeld en of zij van mening is dat alle regelingen voldoende stimulerend zijn en ruimte geven om zich te blijven vernieuwen.

De heer Jasper van Dijk (SP): Voorzitter. De nota Ruimte voor cultuur bevat veelbelovende speerpunten: meer kwaliteit, meer samenwerking, ruimte voor innovatie en profilering. Daarnaast krijgen het Metropole Orkest en het Tropenmuseum een plek in de cultuurnota. Dit zijn twee gerenommeerde instellingen waarvoor de SP zich van meet af aan heeft ingezet. Er komt nog eens ruim 18 miljoen euro bij. Wat een feest, de grauwe tijden lijken voorbij. Of gaat dit vooral over de etalage, die de uitholling van de sector moet verbloemen? De Minister maakt handig gebruik van een positieve toon. Er stond zaterdag een leuk stukje in Trouw over reframing van het beleid van Zijlstra, de voorganger van de Minister: veel nieuwe woorden, maar eigenlijk hetzelfde beleid. Een positieve toon is niet zo moeilijk. Die kost geen cent. Laten we het eens hebben over het budget. Ten opzichte van 2010 is er in totaal 225 miljoen euro per jaar minder besteed aan cultuur. Dit zagen we maandag bij Nieuwsuur. Dat is een afname van 24%. De grootste klap komt nog als de gemeenten verder bezuinigen. Dit blijkt uit onderzoek van bureau Berenschot. Hoe ziet de Minister dit?

Er komt nu ruim 18 miljoen bij. Dat is nog geen 10% van de bezuiniging van Rutte I en bovendien komt dit geld uit de cultuurbegroting zelf. Erkent de Minister dat dit een sigaar uit eigen doos is? Het is overigens wonderlijk, want de Kamer kreeg de afgelopen maanden steeds te horen dat er echt geen extra geld was. Ik heb er nog moties voor ingediend. Die werden ontraden en nu komt er ineens 18 miljoen uit de hoge hoed. De Raad voor Cultuur adviseerde overigens om een hoger bedrag, namelijk 30 miljoen, uit te trekken. Ook Kunsten «92 stelt dat 18,6 miljoen onvoldoende is, zeker met het wegvallen van de incidentele middelen, en dan hebben we het nog niet eens over de mogelijke btw-verhoging. Erkent de Minister dit?

Er wordt gesproken over 5 miljard euro aan lastenverlichting. Daar kan wel iets vanaf om de stille armoede in de cultuursector te laten afnemen. De situatie in de cultuursector is niet overal even vrolijk. 43 instellingen zijn ermee gestopt. Bureau Berenschot heeft hier onderzoek naar gedaan. Bij de podiumkunsten neemt het aantal zzp’ers, stagiaires en vrijwilligers toe en is de repetitietijd steeds korter. Dit leidt tot minder kwaliteit. Bovendien is er uit de particuliere sector nauwelijks meer geld te halen doordat cultuur een negatief imago is bezorgd, zo stelt Mark van Warmerdam. Je kunt veel oplossen met fantasie, creativiteit en inzet, maar voor sommige dingen heb je gewoon geld nodig. Anders is de kwaliteit niet te handhaven. In Nieuwsuur zagen we dat het niet alleen puinruimen is, maar ook pijn ruimen.

De heer Jasper van Dijk (SP): De heer Monasch mompelt het een beetje, maar hij zei het wel: ook de hogere inkomens zullen profiteren van de 5 miljard. Van dat immense bedrag zouden we een klein percentage kunnen nemen om de enorme schade te herstellen die in de cultuursector is aangericht. De heer Monasch heeft bij de hoorzitting het verhaal van Mark van Warmerdam gehoord. Hij gaf heel precies aan waar het fout gaat. We debatteren nu over de vraag of we daar iets aan gaan doen. Helaas heb ik daarover nog niets van de heer Monasch gehoord. Zo wil hij ook geen afstand nemen van de btw-verhoging.

De sector spreekt van uitholling van de reserves, het creatieve potentieel en de organisaties. Hoe kan de Minister dan nog volhouden dat de culturele infrastructuur niet bedreigd wordt? Er zijn veel aanwijzingen voor een steeds slechter wordende arbeidspositie van kunstenaars. Er zijn steeds meer tijdelijke krachten en er is steeds minder continuïteit. Wat doet de Minister hieraan?

Het cultuuronderwijs heeft problemen. Een aanzienlijk deel van de pas afgestudeerden aan de pabo geeft aan het vak cultuureducatie onvoldoende te beheersen. De deskundigheid van leerkrachten wordt niet hoog ingeschat, maar desondanks heeft scholing van de groepsleerkrachten geen hoge prioriteit. Nu is er een voorstel om de cultuureducatie te versterken. We zien dit met belangstelling tegemoet.

De reeds eerder genoemde btw-verhoging is funest voor de cultuursector. Kaartjes worden duurder, voorstellingen minder toegankelijk. Het voorzien in eigen inkomsten wordt moeilijker. Ook boeken worden duurder. Gaat de Minister dit echt doen? «De zelfonttakeling van de PvdA begint griezelige trekken te krijgen», schreef Bas Heijnen zaterdag in NRC Handelsblad. Prachtig, die nieuwe toon.

Op pagina 14 van de brief stelt de Minister dat het tijdelijke budget van de fondsen voor ten minste drie jaar wordt verlengd, vooralsnog met 2,5 miljoen euro per jaar. Deze middelen komen uit het bestemmingsfonds OCW, voor zover de reserves strekken. Wat gebeurt er als in de komende drie jaar de reserves op zijn of niet voldoende blijken te zijn?

Veel instellingen zijn de afgelopen jaren creatief geweest. Tegelijkertijd wordt er gesproken over een leeg Hollywooddecor, waarachter het landschap er akelig kaal uitziet. Heel veel instellingen hebben mij benaderd: de popmuziek die mijn buurman al noemde, de festivals, de postacademische instellingen, de Toneelmakerij en vele andere. Daar kom ik nog op terug.

Ik sluit af met een citaat van Mark van Warmerdam: Nog steeds leeft het mantra van de grootste regeringspartij. Het is goed dat er eens flink de bezem door is gehaald. Er mag geen dubbeltje bij, omdat Zijlstra zich niet vergist kan hebben. Pas op, want anders gaat er nog meer af. En dus zijn we blij met de toon.

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Voorzitter. Alles van waarde is weerloos. De PvdD haalt deze uitspraak van Lucebert vaker aan, omdat we strijden voor het leefbaar houden van de aarde. Juist kwetsbare waarden als natuur, milieu en mensenrechten staan niet bovenaan de verlanglijstjes van welke regeringscoalitie dan ook. Ik zeg er eerlijk bij dat er met twee zetels niet veel tijd overblijft om ook actief op de bres te springen voor cultuur, vanwege de enorme inzet die wij moeten leveren in de strijd tegen de vernietiging van de aarde. Ik zie wel parallellen. In de vorige regeerperiode waren er twee grote slachtoffers. Natuur en cultuur hebben het toen keihard te verduren gekregen. Alles van waarde is weerloos. Ik zie een parallel met natuur, een gebied waarmee ik me wel intensief bezighoud: we moeten nu er een nieuw kabinet zit al blij zijn dat de bezuiniging van 70% niet doorgaat en dat het nog maar 50% is. Echt, er wordt verwacht dat je op de tafels gaat staan en de vlag uitsteekt. Is dat wat de natuur nodig heeft? Ik geloof het niet.

Ik heb onvoldoende tijd om me in alle ins en outs te verdiepen. Ik zie hoe het gaat in de cultuursector. Ik lees en hoor uit het veld dat men naar eer en geweten heeft berekend dat er een extra impuls van 70 miljoen nodig is om iets van die massabezuiniging teniet te doen. Ik ben dan geneigd om te denken dat dit zomaar kan kloppen. Ik ben niet geneigd om van een kabinet met de VVD aan het roer te geloven dat we er met 18 miljoen wel zijn. Ik geloof het niet. Is het voorstel van de Minister gebaseerd op haar eigen analyses dat dit het bedrag is dat de sector nodig heeft om weer te kunnen bloeien, of is het een habbekrats die ze heeft weten los te peuteren? Waar is haar cijfer op gebaseerd? Vanuit het veld horen we immers een bedrag van 70 miljoen. Wat doet ze met alle input die de Kamer vorige week heeft gekregen? Ik neem aan dat haar mensen hebben meegeluisterd bij de hoorzitting. We hebben vijf uur lang gesproken met allerlei mensen en heel veel commentaren gehoord op haar nota. Geeft deze input haar aanleiding om aanpassingen te doen? Zo ja, waar dan en waarom dan? Waarom neemt ze een aantal punten niet over? Ze moet aan de Kamer uitleggen waarom de signalen die het veld geeft, niet relevant zijn of niet kloppen.

De PvdD vindt dat er meer geld bij moet voor cultuur, om ervoor te zorgen dat de sector kan bloeien. Ik ben benieuwd wat de Minister vindt van de plannen die nu in het kabinet spelen om de btw generiek te verhogen. Eerder vandaag hebben we daarover een debat gevoerd. De coalitie hield de rijen gesloten. De Minister zei dat alle moties voorbarig waren, omdat we de plannen nog gaan bespreken. Ik kan me voorstellen dat de Minister in het kabinet zegt dat ze niet gelukkig is met een verhoging van de btw op cultuur. Mogen we van haar verwachten dat ze zich hiertegen verzet of maken de heren Rutte en Wiebes de dienst uit, met steun van de oppositiepartijen die zich daarvoor lenen? De PvdD wil meer geld voor cultuur en geen verhoging van de btw.

Ik vraag specifiek aandacht voor de popmuziek. Het viel me op dat het woord «popmuziek» niet wordt genoemd in de nota van de Minister. In ons rondetafelgesprek bleek dat deze sector goed op eigen benen kan staan. De regelingen voor de popmuziek zijn minimaal. Ik schrok een beetje van het antwoord op mijn vraag aan het Fonds Podiumkunsten. Is er binnen de huidige structuren ruimte om iets meer te doen voor de popmuziek? Het antwoord was nee. Ik kan me voorstellen dat we niet de ene partij voor de andere willen laten gaan. Daarom blijf ik zeggen dat er geld bij moet. Is de Minister bereid het signaal van de Popcoalitie serieus te nemen? De Popcoalitie zegt dat juist de talentvolle Nederlandse artiesten, die zelf veel investeren om door te breken in het buitenland, het op kleine bedragen als € 1.500 of € 2.000 net niet voor elkaar krijgen om een tour of promotie te doen. Het gaat dus maar om kleine bedragen die de Minister moet bijplussen. Is de Minister bereid dit te doen?

Ik heb voor de Minister een OOR meegenomen, met coverboy Jacco Gardner met prachtige jarenzestigharen. Ik weet niet of de Minister van zijn muziek houdt. Het is niet mijn smaak, maar hij is een van die Nederlandse artiesten die veel gevraagd worden in het buitenland. Hij schrijft dat hij moeite heeft om alles rond te krijgen. Als we iets bijplussen, kan hij doorbreken. Tegen de VVD zeg ik: onze schatkist heeft ook iets aan een Nederlandse artiest die zijn geld in het buitenland verdient. Kan de Minister volgen wat deze talentvolle artiesten nodig hebben of wat hen blokkeert, om daadwerkelijk te kunnen bereiken wat in hen zit? Het gaat daarbij niet om heel grote bedragen die moeten worden bijgeplust. Ik geef de Minister deze OOR. Ik heb voor de Kamerleden ook een exemplaar, om de Nederlandse artiesten in de popmuziek even in het zonnetje te zetten.

Mevrouw Keijzer (CDA): Voorzitter. Fijn dat u aangeeft dat we straks een leespauze krijgen. Ik vond het niet zo leuk dat de OOR werd uitgedeeld vlak voordat ik moest beginnen.

Vorige week hadden wij een marathonzitting van 13.00 tot 18.00 uur, waarbij heel veel deskundigen aanwezig waren. Ik dank nogmaals alle sprekers en alle diehards die de sessie op de publieke tribune hebben uitgezeten. Een van de woorden die mij zijn bijgebleven, is het woord «toon». De toon van deze Minister is goed, maar het beleid niet. De vele e-mails die ik de afgelopen week heb ontvangen, onderbouwen dit. Ik heb helaas onvoldoende tijd om alle onderwerpen die mij zijn aangereikt te behandelen. De naam Cinekid is net al gevallen, dus die wil ik in ieder geval ook even noemen.

Tijdens werkbezoeken hoorde ik dat er keuzes moeten worden gemaakt, omdat instellingen anders omvallen. Minder conservatoria, hoorde ik vorige week, minder theaters, minder zalen. Niets van dit alles lees ik in de brief van de Minister. Integendeel. Op pagina 6 staat dat de culturele infrastructuur niet in zijn voortbestaan bedreigd wordt. Wat is hier aan de hand? Zijn het onterecht klagende instellingen en deskundigen, die op zoek zijn naar extra geld, of is het een de werkelijkheid ontkennende Minister? Nog vier jaar een prettige toon, en dan instellingen die omvallen, misschien wel juist de instellingen waarvan we dat niet willen. Ik hoor hierop graag een reactie van de Minister.

Waar doen we het allemaal voor? Ik lees in de brief over de intrinsieke waarde van cultuur. Of praktischer: de kracht van cultuur in de samenleving, om mensen met elkaar te verbinden, te ontroeren en te verrassen. Blijkbaar gaat er toch wat mis. Uit onderzoek blijkt dat hogeropgeleiden meer waardering hebben voor literatuur, klassieke muziek en moderne kunst. Lageropgeleiden houden meer van populaire en lokaal geproduceerde muziek, populaire televisieprogramma’s en films. De Minister citeert Gerrit Komrij: kunstenaars zijn zwanen, geen ezels die pakjes dragen. Dat stuitte mij tegen de borst. Blijkbaar zijn er dus kunstenaars en werklieden. Is dat niet een van de redenen waarom lageropgeleiden zich minder wenden tot de kunst en cultuur die wij hier bespreken? Moeten de sector en de Minister zich dit niet veel meer aantrekken?

Deze week presenteerde het CDA een rapport over de diplomacratie. Het sloot aan bij eerdere onderzoeken, waarin werd geconstateerd dat er een kloof ontstaat in de samenleving. Die kloof loopt langs het opleidingsniveau. Feit is dat de Minister na deze constatering niet komt met een aanpak van dit probleem, terwijl kunst vaak een ambacht is, waarbij je met je blote handen of een hardwerkend lijf prachtige dingen maakt. In die zin staan kunstenaars misschien wel dichter bij lageropgeleiden, die met gouden handen een ambacht uitoefenen. Probeer via die weg de verbinding te vinden. Helaas trof ik bij de Minister geen begin van dit denkproces aan. Dat is jammer.

Verbinding in de samenleving is een van die andere problemen. Onbekend maakt onbemind. Leer elkaar kennen, is het devies. We hebben een plek waar dit de hoofdmoot is: het Museumpark Orientalis van de Heilig Land Stichting. Moet de Minister dit park niet koesteren? Het CDA is blij met de grote aandacht voor cultuureducatie. Terecht stond in de brief dat toekomstig cultuurbezoek begint met wat men in zijn jeugd heeft gezien. Maar ook hier staat geen precisiering waartoe we opleiden, terwijl dat zo belangrijk is. Uiteraard noem ik hier de amateurmuziekverenigingen. Zij zijn wellicht onderdeel van muziek voor lageropgeleiden, zoals de Minister in de brief schrijft, maar ze vormen voor het CDA het hart van cultuuronderwijs aan kinderen. Het wordt tijd dat deze Minister ze in het beleid de plaats geeft die ze verdienen. Veel musici zijn ooit daar begonnen.

Tijdens de hoorzitting kwam het idee van een nationaal referentiekader voor cultuureducatie voorbij. Met mijn collega’s Bergkamp en Van Dijk was ik direct geïnteresseerd. Ik las dat de heer Monasch dat inmiddels gelukkig ook is. Zie hier een zich vormende Kamermeerderheid. Hoe wil de Minister de cultuureducatie op een hoger plan krijgen en wat vindt zij van dit idee?

Mevrouw Keijzer (CDA): Op dit moment zeg ik van niet, omdat deze taak op gemeentelijk niveau is belegd. De gemeenteraden moeten hier geld voor vinden. Op landelijk niveau kunnen we inspireren. Zo zie ik het nationale referentiekader voor cultuureducatie. Inspireer gemeenten, muziekscholen en mensen die daar besluiten nemen, om de juiste stappen te zetten om aan onze kinderen mee te geven dat muziek op alle fronten geweldig is.

Voor talentontwikkeling wordt het tijdelijke budget van de fondsen gecontinueerd. De functie van postacademische instellingen wordt behouden in de BIS en de beurzen gaan ook over. Goed zo Minister. Is de financiële verdeling tussen de Rijksakademie, de Van Eyck Academie en de ateliers niet onevenredig? Opvallend is dat talentontwikkeling is losgelaten als opdracht voor BIS-instellingen. Waarom is hiervoor gekozen? Talentontwikkeling is juist belangrijk voor de groei en bloei van de podiumkunsten. Het gevaar bestaat dat we in de toekomst mooie zalen hebben, maar dat het daar stil blijft.

Ik ben blij met het beoordelen van subsidieaanvragen op een evenwichtige spreiding van culturele voorzieningen over het land en de regio’s. Wij vinden het met veel aplomb melden van 18,6 miljoen extra niet zo goed. Kabinet, houd daar toch eens mee op. Het is niet alleen deze Minister die dat doet. We zijn niet achterlijk. Wij houden van het eerlijke verhaal. Als het schuiven met geld betreft, noem het dan ook zo. Maar de toon is goed, dat wel.

Festivals zijn bij uitstek plekken waar jong en oud, hoog en laag opgeleid zich laven aan cultuur. Hiervoor komt 2,6 miljoen extra. Versplinter dit bedrag niet maar kijk of we spraakmakende festivals van hoge kwaliteit een plek kunnen geven in de BIS. Laat ik man en paard noemen. Ik denk aan Oerol en aan het Festival Oude Muziek Utrecht. Dat zijn prachtige festivals, internationale bruggenbouwers van hoge kwaliteit. Doe iets fundamenteels in plaats van het te laten versnipperen. Dat is een groot risico. Het Fonds Podiumkunsten zegt dat het het geld met name gebruikt voor talentontwikkeling. Klopt dat?

Ik heb nog een korte vraag over de musea. Het Rijksmuseum in Amsterdam is van wereldniveau. De collectie is echter zo groot dat deze grotendeels in de depots staat. Op Schiphol hangt een kleine expositie van tien kunstwerken. Zou het niet mooi zijn als nog meer van deze collectie in het land wordt getoond? Het Louvre heeft bijvoorbeeld in 2012 een succesvolle dependance geopend in Lens. De Minister schrijft dat matching door de lokale overheid een voorwaarde is. Als er een lokaal initiatief is om een dergelijke dependance in de regio te openen, zeg in Kampen, en het Rijksmuseum kan zich daarin vinden, wat is er dan verder nodig om dit voor elkaar te krijgen? Wil de Minister hierover nadenken?

Minister Bussemaker: Voorzitter. Op 8 juni heb ik mijn plannen voor het cultuurbeleid voor de komende jaren gepresenteerd. Ik ben blij met de overwegend positieve reacties uit de cultuursector die daarop volgden. Natuurlijk is men blij met extra geld, maar men is ook blij met de waarden die ik als uitgangspunt voor het cultuurbeleid hanteer. Ik heb gemerkt dat die worden gewaardeerd. Ik merk ook dat er waardering is voor de toon. Het beleid is meer dan de toon, hoewel de toon zeker bij cultuur niet onbelangrijk is. Ik heb de afgelopen jaren ook gemerkt hoe vervelend men niet alleen de vermindering van de middelen vond, maar ook de houding. Ik ben soms geschrokken van de manier waarop die mensen en gezelschappen heeft geraakt. Ik ben blij dat de tijd van alleen terugkijken en soms omkijken in wrok voorbij is en dat we verder kunnen met een toekomstgerichte benadering, waarin kwaliteit vooropstaat. Ik wil de instellingen daarbij de ruimte geven om zich te profileren en te innoveren.

Cultuur is in staat om verbindingen te leggen. Ik hecht er zeer aan dat die verbindingen worden gelegd. De topdanseres die ik recentelijk tegenkwam, zet haar artistieke talent in om parkinsonpatiënten beter te laten bewegen. Een tophoornist leert grote groepen kinderen uit achterstandswijken een eigen instrument bespelen in een orkest. Dit zijn slechts twee voorbeelden. Ik kan ze zo aanvullen met 30 of 40 voorbeelden van de kunstenaars die ik de afgelopen maanden heb ontmoet en die allemaal zeer betrokken zijn. Ze tonen engagement met de cultuurwereld, maar ook met de wereld daarbuiten. Kunstenaars, musea en schouwburgen zijn gedreven om een bijdrage te leveren aan het onderwijs, de profilering van hun stad of regio, aan toerisme; het kan van alles zijn. Ik wil niet voorschrijven wat het moet zijn, maar ik wil ze wel stimuleren om de relatie met de buitenwereld te leggen.

Cultuur is van waarde, zeker als die ook bijdraagt aan een doel buiten de cultuursector. Het gaat om de eigenwaarde van cultuur, maar cultuurbeleid kan nooit instrumenteel ingezet worden om op de geestelijke gezondheidszorg te besparen of om de scores op de Cito-toets omhoog te brengen. Mozart is Mozart vanwege zijn muziek, en niet omdat hij de toeristenindustrie in Salzburg stimuleerde of zijn naam gaf aan een snoepje van marsepein. Ook hiervan kan ik moeiteloos 30 of 40 voorbeelden geven uit de afgelopen periode. Dat ga ik niet doen, maar ik hoop dat mijn stelling duidelijk is. Cultuur is cultuur, omdat het van waarde is. Cultuur kan een meerwaarde hebben, doordat cultuur het leven van mensen kan verrijken. Dat geldt voor mensen die regelmatig in contact komen met cultuur, maar ook voor de mensen die dat niet als vanzelfsprekend doen. Ik wil graag dat iedereen kan genieten van cultuur, omdat je er een rijker leven van krijgt en op een andere manier naar je eigen leven kunt kijken. Ik kom daar straks op terug als ik het over jongeren heb.

Dit soort inzichten wordt gelukkig breed gedeeld, niet alleen door de Raad voor Cultuur maar ook door de WRR in zijn mooie bundel essays. Ik heb het ook ervaren bij alle werkbezoeken en gesprekken die ik de afgelopen tijd heb gehad. Ik concludeer daaruit dat de sector er ook voor de periode 2017–2020 aan hecht om door te gaan op deze weg. Er moet enige mate van stabiliteit zijn. Mensen uit de sector willen geen grootscheepse wijzigingen. Datzelfde hoor ik van bestuurders van steden en provincies en lees ik in de brieven van de G9 en verschillende provincies.

Ik ben het eens met de heer Van Veen dat er sprake is van stabiliteit. In die zin is er ook sprake van enige continuïteit. Die is niet alleen geboren uit de keuze voor stabiliteit, maar ook uit de kwetsbare positie waarin de cultuursector zich bevindt. Het is allebei waar. Er is sprake van veerkracht, van energie, van het zoeken naar nieuwe relaties. Er is ook sprake van kwetsbaarheid. De heer Monasch zei dat rust alleen niet voldoende is. Natuurlijk hebben rust en cultuur een moeizame relatie. Cultuur is ook iets wat je in verwarring kan brengen, wat kan choqueren en wat je op andere gedachten kan brengen. In die zin wil ik geen rust. Ik wil wel zo veel rust dat we geen risico lopen op ongewenste gevolgen.

Mevrouw Bergkamp sprak over een wankel evenwicht. Hoewel ik blij ben dat we ruim 18 miljoen hebben kunnen vrijmaken, besef ik dat we hiermee niet alle problemen hebben opgelost. Er zijn nog steeds kwetsbaarheden in de arbeidsmarktpositie en bij instellingen die interen op hun reserves. Ik kom daar zo op terug. De vraag is hoe we dit probleem kunnen oplossen. Dat kan voor een deel met toenemend ondernemerschap. Daarin geef ik de VVD gelijk. Er is echter geen simpel verhaal dat alles koek en ei is in de cultuursector. Naar mijn idee is ook het tegenovergestelde niet het geval, dat het één grote misère is. Gelukkig zien we een beetje van beide.

Minister Bussemaker: Ik vind dit echt kwalijk. Ik ga over mijn eigen woorden. Mevrouw Ouwehand mag mij vragen wat ze wil, maar wat ze mij nu in de mond legt, gaat alle perken te buiten. Alsof ik alleen het bedrag vind dat coalitiepartners mij toestaan. Ik leg een visie voor. Ik ga daarover graag met de Kamer in debat. Kamerleden mogen mij vragen stellen en ik geef antwoord. Ik ga over mijn eigen antwoorden. Ik neem de Raad voor Cultuur serieus. Die geeft in zijn advies aan dat het wenselijk is om meer budget te hebben om daarmee de grote problemen op te lossen. Ik heb gelukkig ruim 18 miljoen kunnen vinden. Ik constateer ook dat we daarmee niet alle noden hebben opgelost. Ik heb de Kamer al eerder gemeld dat er problemen zijn waarop we nog niet het volle zicht hebben, zoals de arbeidsmarktpositie. We weten daardoor nog niet precies wat er nog meer nodig is. Ik ben hier niet blind voor. Toen ik aantrad, moest een aantal instellingen en musea de deuren sluiten. Gelukkig hebben we er in een goed debat samen voor kunnen zorgen dat zij tijdelijk overeind en open bleven. Ik ben blij dat we nu kunnen zeggen dat we dit structureler kunnen doen. Dat geldt ook voor het Metropole Orkest. We doen dit in een situatie waarin we van ver komen. Veel van de onderdelen van de cultuursector hebben het heel erg moeilijk gehad. Overigens zijn er verschillen, want het is niet overal in de cultuursector even moeilijk geweest.

Ik geef meer ruimte. Dat is mijn boodschap. De sector neemt die ruimte. Het is ook de opdracht voor de sector om die ruimte de komende jaren te blijven nemen. Ik heb daar alle vertrouwen in, want ik zie dat men nu al nieuwe wegen inslaat en probeert een ander en breder publiek te bereiken. Ik kom zo terug op de specifieke vragen van de heer Monasch. Er is een nieuwe presentatie van het aanbod en er worden verhalen verteld en gedeeld. Er wordt op nieuwe plekken gespeeld, denk aan het Residentie Orkest dat de wijken in trekt en speelt in de poptempel Paard van Troje. Denk aan de Nationale Opera, die met musici van het conservatorium in de oude wijken in Amsterdam gaat spelen. Dit zijn nieuwe manieren die van belang zijn. Het gaat dus over veel meer dan geld. Het gaat ook over de vraag wat instellingen daarmee doen. Ik ben blij met de nieuwe wegen die worden ingezet. Ik geef de instellingen in de periode 2017–2020 de ruimte om te innoveren. Dat doet men inderdaad met eigen inkomsten, met innovatie en met een nieuw publiek.

Verschillende woordvoerders vroegen of er geen noodzaak is om scherpere keuzes te maken. Ik merk dat er veel behoefte is aan stabiliteit. Dat lees ik in de brieven die ik krijg en dat hoor ik in de gesprekken die ik voer, met name met de gemeenten, de G9 en de provincies. Na de ingrijpende wijzigingen is het van belang dat we de veerkracht die de sector toont, gebruiken. Dit is dus niet het moment om top-down nieuwe stelsels op tafel te leggen of beslissingen te nemen. We moeten nu de ruimte geven voor de profilering en de innovatie, ruimte die niet vrijblijvend is en goed moet worden gebruikt.

De heer Van Veen vraagt of er kwaliteitscriteria zijn. Ligt de lat niet te laag, omdat we geen kwaliteitscriteria meer hanteren? Blijft niet alles zoals het is? Kwaliteit is voor mij het eerste uitgangspunt in het cultuurbeleid. Daar ben ik heel helder in. Voor toelating tot de BIS moeten instellingen voldoen aan drie criteria: kwaliteit, educatie en participatie, en maatschappelijke waarde. De BIS bestaat uit instellingen van hoge kwaliteit. De raad toetst de aanvragen streng. Subsidie is alles behalve vanzelfsprekend. Niemand kan er op voorhand van uitgaan dat de subsidie toch wel komt. Er moeten altijd goede aanvragen worden ingediend.

De heer Van Veen vroeg naar het aanvraagproces. Alle instellingen kunnen een aanvraag indienen voor de BIS 2017–2020. De Raad voor Cultuur beoordeelt deze op kwaliteit, educatie en participatie, en maatschappelijke waarde. Het profiel van de instellingen speelt daarbij een rol. De geografische spreiding speelt een rol voor alle aanvragen gezamenlijk.

PvdA en D66 vroegen in dit verband naar middelen voor talentontwikkeling.

Minister Bussemaker: We bespreken nu mijn uitgangspuntenbrief. In die brief wordt het kader meegegeven op grond waarvan de Raad voor Cultuur moet oordelen. Ik heb net gezegd dat er drie criteria in zitten. Het begint altijd met kwaliteit. Als men daar niet doorheen komt, kan men de subsidie sowieso vergeten. Verder betreft het educatie en participatie en maatschappelijke waarde. Het is aan de Raad voor Cultuur om die criteria te wegen. Ik dacht even te horen dat er sowieso bijna een verplicht deel uit de BIS zou moeten vallen. Dat is niet wenselijk. Als niet aan de norm van kwaliteit wordt voldaan, kan elke instelling die er nu in zit eruit vallen.

De PvdA en D66 vroegen naar middelen voor talentontwikkeling in het nieuwe plan en of we niet toch rechtstreeks productiehuizen moeten subsidiëren. Talentontwikkeling vindt plaats op verschillende manieren, bijvoorbeeld via instellingen, festivals, podia en productiehuizen. De Kamer weet dat ik talentontwikkeling als een van de zwakke plekken, de witte plekken, van de afgelopen jaren heb gesignaleerd. Ik heb hiervoor een halfjaar geleden een aantal nieuwe initiatieven gepresenteerd. Talentontwikkeling is echt heel belangrijk. Daarom heb ik de tijdelijke middelen hiervoor verlengd. Die middelen kunnen ten goede komen aan productiehuizen. We kunnen leren van de kritiek op de productiehuizen in de vorige periode. Ze verstarden en boden geen plek voor nieuwe instroom en nieuwe talenten. Als ze dat wel doen, kunnen ook productiehuizen in aanmerking komen. De productiehuizen ontvangen op dit moment middelen via het Fonds Podiumkunst, direct als meerjarige producerende instelling of indirect via de nieuwe makersregeling en andere regelingen.

De heer Van Dijk vroeg naar de reserves voor talentontwikkeling bij de fondsen. Zoals het er nu uitziet, zijn die voldoende voor drie keer 2,5 miljoen.

D66 en de PvdA vroegen in het kader van het algemene beleid of ik de vinger aan de pols wil houden door middel van een jaarlijkse rapportage. Dat doen we via Cultuur in Beeld, het rapport dat we elk jaar uitbrengen over de ontwikkelingen in de sector. We hebben op speciaal verzoek voor deze brief een korte inventarisatie gemaakt van de stand van zaken bij een aantal instellingen.

Mevrouw Bergkamp vroeg om het benoemen van een jonge nieuwe maker in de Raad voor Cultuur. Ik vind dat een goed idee, want ik wil diversiteit in het cultuuraanbod en in het publiek stimuleren. Dan is het ook belangrijk dat diversiteit aanwezig is in de Raad voor Cultuur. Daar hechten we zeer aan. Het is goed dat er niet alleen mensen met kennis van cultuur in zitten, maar ook een maker. Bijvoorbeeld in de Onderwijsraad hebben we recentelijk een leraar benoemd. Het kan echt meerwaarde hebben. Ik zal er bij toekomstige benoemingen naar kijken.

Mevrouw Keijzer (CDA): Ik wilde vragen naar de toon versus de opmerkingen van de instellingen over de financiën. Dat blokje had de Minister toch afgerond? Als dat niet zo is, wacht ik het betoog van de Minister af. Ik was wat afgeleid, want ik zat me voor te stellen dat het Metropole Orkest geen aanvraag in zou dienen. Ik kon het beeld niet helemaal helder krijgen, vandaar dat ik even wat afdwaalde.

Ik zit wel een beetje met de opmerking van de Minister dat niet alles is opgelost en dat ze de vinger aan de pols houdt. Er komen quickscans en zo bekijken we of instellingen het financieel volhouden en niet omvallen. Hoe ziet dat er dan uit? We gaan nu een proces in. Op een gegeven moment worden er aanvragen ingediend, is er geld en wordt er subsidie verleend. Dan is het eind 2017, begin 2018, en dan valt zo’n instelling om. Wat gebeurt er dan? Wat doet deze Minister, of de volgende, dan? Het gaat straks of goed met de sector en dan redden instellingen het, of het gaat niet goed. In de sector Podiumkunsten is het resultaat bijvoorbeeld negatief, om een van de conclusies aan te halen. Als dat laatste het geval is, moet de Minister niet alleen een goede toon hebben, maar ook nadenken over wat we dan moeten doen. Dan zijn we namelijk niet goed bezig en de instellingen zullen zeggen dat wij erbij waren, dat ze het in 2015 tegen ons gezegd hebben en dat wij niet wilden luisteren.

Mevrouw Bergkamp (D66): Ik probeer heel goed te luisteren naar de Minister om te ontdekken wat de reden voor deze keuze is. De reden is dat we ervoor hebben gekozen. Dat is voor mij onvoldoende. Ik vraag een VAO aan om hierover een motie in te dienen. Volgens mij hebben andere partijen ook al aangegeven dat ze dit willen. Ik zie een aantal mensen knikken. Misschien kunnen we dit regelen.

Ik gebruik mijn tweede interruptie om een vraag te stellen in aanvulling op die van mevrouw Keijzer. Hoe kunnen we de vinger goed aan de pols houden? De Minister zegt dat het een kwetsbare sector is. Ik noemde het een wankel evenwicht. De Minister herkent dat. Cultuur in Beeld is één manier om te ontdekken hoe het gaat met de sector. Mevrouw Keijzer en ik willen een beter beeld krijgen van de manier waarop het daadwerkelijk gaat, omdat er zo veel zorgen met ons worden gedeeld. Hoe kan de Minister ervoor zorgen dat wij een realistische planning krijgen en dat er vervolgens nog ruimte is om bij te sturen als dat nodig is?

Minister Bussemaker: Mag ik eerst reageren op het punt van de productiehuizen? Wij willen de maker centraal stellen en niet de instelling. Dat hebben we gedaan met de regelgeving die nu gemaakt is. Vanzelfsprekend praat ik graag met de Kamer verder als mevrouw Bergkamp een VAO aanvraagt. Ik zeg alvast dat ik iedereen die wensen heeft om te schuiven binnen het budget, zal vragen waar ik die middelen vandaan moet halen.

We maken elk jaar Cultuur in Beeld. Dat is naar mijn idee een goede manier om de vinger aan de pols te houden. We hebben ook andere manieren om dat te doen. Het advies van de Raad voor Cultuur gaat er uitgebreid op in. We hebben net de WRR-verkenning gehad. We hebben een quickscan gemaakt om te bekijken hoe instellingen ervoor staan. We voeren elk jaar een debat als onderdeel van de begrotingsbehandeling, zoals we dat bij alle onderdelen van de begroting doen: hoe staat de sector ervoor; welke accenten leggen we; welke nieuwe wegen willen we inslaan? Ik heb hierover een uitgebreid debat met de Eerste Kamer gevoerd. Die vroeg steeds hoe het precies zat. Ik besef dat het soms moeilijk te voorspellen is. Ik kom zo terug op het advies van Berenschot. Daarin wordt gedaan of de grootste problemen nog moeten komen, omdat er nog bezuinigd wordt bij gemeenten. Datzelfde verhaal hoorde ik twee jaar geleden voor de gemeenteraadsverkiezingen. Toen zei iedereen dat het helemaal mis zou gaan. Het is in veel grote gemeenten eigenlijk beter gegaan. Het is best ingewikkeld om er inzicht in te krijgen, vandaar dat we de quickscan hebben gedaan. De Kamer wil weten hoe het ervoor staat en of er echt grote problemen zijn, voor ze akkoord gaat met de volgende stap, de eerste stap voor de subsidieverlening voor de periode 2017–2020. Ik begrijp heel goed dat mevrouw Keijzer niet wil dat problemen in 2017 of 2018 boven tafel komen. Ze wil goede argumenten krijgen om daar nu een eigen afweging in te maken.

Er zijn vragen gesteld over de ruimte die instellingen krijgen en de manier waarop ze daar gebruik van maken, al dan niet met een eigen inkomstennorm en nieuw publiek. Er is meer ruimte en ik wil ook meer ruimte geven aan instellingen. Ik zie dat veel instellingen die ruimte nu al nemen en verwacht dat ze dit de komende jaren ook doen. Dat gaat inderdaad via subsidies. Men moet die goed besteden. Dat hoeft niet altijd meer eigen inkomsten op te leveren. Als culturele instellingen nieuwe wegen ingaan en nieuwe publieksgroepen opzoeken, bijvoorbeeld een orkest dat gaat optreden op een poppodium of instellingen die wijken ingaan waar bewoners niet vanzelfsprekend elke maand een cultuurinstelling bezoeken, dan is het vaak een investering. Ik geloof dat tijdens de hoorzitting ook het voorbeeld genoemd is van de tentoonstelling Verlangen naar Mekka van het Nationaal Museum van Wereldculturen. Dit museum slaagt erin nieuwe bezoekers te trekken, om allochtone bezoekers te trekken die anders niet zo snel naar een museum komen. Dat heeft duidelijk een toegevoegde waarde: niet meer van hetzelfde, maar ander publiek. Als ik het heb over andere publieksgroepen denk ik aan groepen die niet vanzelfsprekend komen. Dat kunnen jongeren zijn, wat heel belangrijk is. Het kunnen mensen zijn uit wijken die geen grote cultuurdichtheid van instellingen kennen of allochtonen zijn die minder gewend zijn om naar een museum te gaan. Het voorbeeld van Verlangen naar Mekka laat zien dat die voorstelling wel nieuw publiek trok, maar niet direct meer eigen inkomsten opleverde. Het Nationaal Museum van Wereldculturen moest het marketingbudget verhogen en de inkomsten van het Museumcafé namen af. De inkomsten namen dus af, maar de maatschappelijke waarde nam toe. Daarmee is het een mooi voorbeeld van de toegevoegde waarde die een museum kan hebben.

Ik vind wel dat instellingen een inkomstennorm moeten hebben. Die blijf ik ook hanteren, maar ik verhoog hem niet. De bezuinigingen hebben namelijk al veel teweeg gebracht. Het is al gememoreerd: woede, ontzetting, maar ook verandering. De directeur van Museum Boerhaave zei het treffend: Ik kijk erop terug als: ergens was het een rotstreek. Maar we hebben er ons voordeel mee gedaan. Het heeft ons in korte tijd veel verder gebracht. We hebben van de nood een deugd gemaakt.

Zoals mevrouw Bergkamp zei: de tering naar de nering zetten. Museum Boerhaave probeert nu nieuw publiek te trekken, terwijl het vroeger een museum was waar men bezoekers nog weleens lastig vond. Je wist immers maar nooit wat er met de kunstwerken zou gebeuren. Het is nu een museum geworden waar veel jongere bezoekers uit Leiden en omgeving komen, om kennis op te doen, om tentoonstellingen te bezoeken, maar ook om onderzoekend te leren en soms gewoon om te spelen.

Minister Bussemaker: Het vraagt naar mijn idee een te vergaande operatie per instelling om te zeggen wat men wel of niet moet doen. Ik zie instellingen die nu al meer eigen inkomsten binnenhalen, maar die hebben misschien ook een grotere rol in het ondersteunen van andere instellingen. We willen immers ook de samenwerking stimuleren. Misschien kunnen die instellingen er meer aan doen om nieuw publiek te trekken. Ik vind het te vroeg om dit nu te doen, maar we blijven het ondernemerschap natuurlijk stimuleren. Via de stichting Cultuur+Ondernemen zorgen we ervoor dat mensen worden opgeleid. Het programma Leiderschap in Cultuur is een succesvol programma dat inmiddels 60 deelnemers hebben afgerond. De derde tranche van 40 deelnemers loopt. Dat zijn manieren om het ondernemerschap te stimuleren. We hebben met het fondsenwervingsprogramma Wijzer Werven 100 instellingen begeleid, waaronder het Onderwijsmuseum dat op 9 juli zijn deuren in Dordrecht opent. Het betreft overigens wel steeds een maatregel die de flexibiliteit van ondernemen ten goede komt. De Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten (NAPK) schrijft dit ook in haar reactie. Ik wil een en ander niet alleen in kwantitatieve aspecten zien, maar ook in kwalitatieve. Ik ben het met de heer Van Veen eens dat de ingezette lijn rond ondernemen zeer betekenisvol is voor de cultuursector en de komende jaren nog de nodige resultaten kan opleveren. Misschien dat in een volgende periode de differentiatie die hij wenst wel mogelijk is, zeker als daardoor ruimte voor nieuwe toetreders wordt gecreëerd. Dat klinkt sympathiek. Op dit moment staan echter de flexibiliteit en het creëren van ruimte, gecombineerd met het werven van nieuw publiek, voorop.

Ik heb al het nodige gezegd over het nieuwe diverse publiek. Instellingen kunnen voor de nieuwe periode voorstellen waarop zij accenten willen leggen met het oog op eigen profiel en kwaliteit. De ene instelling kan een accent leggen op een internationaal publiek, de andere trekt de wijken in. Voor alle instellingen geldt dat zij niet alleen een groter, maar vooral ook een nieuw, ander en diverser publiek moeten bereiken. De Raad voor Cultuur zal onder meer toetsen op het bereiken van dat nieuwe en diversere publiek. In de aanvraagformulieren nemen we de vraag op hoe men dat nieuwe publiek denkt te bereiken, in kwalitatieve zin. Het gaat niet alleen om het aantal nieuwe bezoekers, maar vooral om ander publiek.

Mevrouw Bergkamp vroeg naar het aanboren van private financieringsbronnen en hoe we daarbij helpen. Het is voor de ene instelling gemakkelijker om privaat geld aan te trekken dan voor de andere. Dat heeft te maken met omvang, vestigingsplaats en het type activiteiten. Dit blijkt uit de quickscans die we hebben gemaakt. De giften aan cultuur liggen in 2013 ongeveer op het niveau van 2011, namelijk rond de 290 miljoen. Met de programma’s die ik net noemde, waaronder het programma Wijzer Werven, proberen we om instellingen te helpen om meer private middelen te werven. We constateren dat 100 instellingen gebruik hebben gemaakt van het coachingsprogramma.

Mevrouw Bergkamp vroeg in dit verband naar de evaluatie van de Geefwet. In april is tijdens de Dag van de Filantropie een tussenmeting gedaan over het gebruik van de Geefwet. Gedurende dit jaar volgt nog een meting, onder andere onder vermogende Nederlanders. Zodra deze extra meting is gedaan, zal ik de Kamer informeren.

De heer Monasch vroeg naar de indemniteitsregeling. Het kabinet is bezig met het terugbrengen van het aantal garantieregelingen. Ik heb de Kamer al eerder geïnformeerd over het besluit van het kabinet om de indemniteitsregeling te continueren. Daar ben ik heel blij mee, want deze regeling wordt gecontinueerd ondanks het algemene garantiebeleid. De bedoeling daarvan is het aantal regelingen terug te brengen. De indemniteitsregeling kent een plafondbepaling. Aan die bepaling is vastgehouden. Ik weet dat er wensen zijn om dit plafond te verhogen, maar dat is gezien het algemene beeld heel veel gevraagd. Ik werk aan nieuwe afspraken over de uitvoering van de regeling, samen met musea, zodat zo veel mogelijk musea gebruik kunnen maken van de regeling. We verhogen het plafond niet, maar we proberen het gebruik van de regeling op grond van nieuwe afspraken te optimaliseren. Begin 2016 hebben we vervolgens een nieuwe, effectievere regeling.

Mevrouw Keijzer vroeg naar samenwerking en depotbeleid. Dit was de afgelopen tijd een belangrijk onderdeel van mijn beleid. Ze vroeg of we het matchen van depots niet meer kunnen stimuleren, bijvoorbeeld bij rijksmusea. Ik ben het helemaal met haar eens dat we moeten proberen om alles wat we in depots hebben meer aan het publiek te tonen. We hebben nogal een voorraad in Nederland. Daarom vond ik het heel moeilijk dat het Rijksmuseum Twente wellicht moest sluiten. Dan hadden we nog wel een museum met een groot depot en een prachtige verzameling, maar die zou niemand dan nog zien. De eerste voorwaarde is het openhouden van dit soort instellingen en dat is gelukt. De tweede is het stimuleren van samenwerking en matching. In dat kader heb ik een samenwerkingsregeling opgesteld. Daar kan men gebruik van maken via het Mondriaanfonds. Er zijn al veel mooie voorbeelden van. Het bekendste voorbeeld is het pop-upmuseum van De Wereld Draait Door. Dat is mede georganiseerd met gebruikmaking van de samenwerkingsregeling. Ik ben zelf echt enthousiast over deze regeling.

Er zijn vragen gesteld over de samenwerking met andere overheden. Het is evident dat ik zeer hecht aan de samenwerking tussen de stedelijke regio’s en het Rijk. De rijksmusea hebben een veelzijdig cultuuraanbod en bedienen het ommeland. Cultuur draagt bij aan de verbinding en emancipatie van inwoners, de identiteit en de leefbaarheid van de stad. Rijk en gemeenten hebben gezamenlijk de taak om te zorgen voor het cultuuraanbod in heel het land met regionale spreiding. Ik heb recentelijk uitgebreide gesprekken gehad met provincies en gemeenten over de wijze waarop wij het beste kunnen optrekken. Ik wil de middelen van het Rijk niet overhevelen naar de gemeenten, omdat ik verantwoordelijk ben voor de regionale spreiding en een toegankelijk stelsel in het gehele land. Als uitgangspunt heb ik met de G9-gemeenten afgesproken dat we een divers, volwaardig en geografisch zo toegankelijk mogelijk nationaal aanbod stimuleren en behouden. Dat vraagt nieuwe vormen van bestuurlijke samenwerking, zowel publiek als privaat. Ik begrijp dat burgemeester Aboutaleb dit met verve naar voren heeft gebracht tijdens de hoorzitting. Zijn betoog spreekt mij zeer aan. Hij heeft mij daarover een brief gestuurd. Ik denk graag mee over nieuwe vormen van samenwerking. Het begint met het nadenken over het vermijden van bureaucratie, over talentontwikkeling, over positionering.

Gezelschappen geven zelf aan dat ze graag een plek willen hebben in de regio en de stad en daarop aangesproken willen worden. Er zijn mooie voorbeelden van. Regio Noord heeft een cultuurprogramma Noord-Nederland. Daarin staan afspraken over bijzondere experimenten, interdisciplinaire kunstvormen en publieksbereik en participatie. Ik heb mijn medewerking toegezegd, onder andere in het bestuurlijk overleg in mei met het landsdeel Noord. In het najaar praten we hierover verder om te bekijken of Noord-Nederland kan experimenteren. Ik denk zeker dat ook de culturele hoofdstad in Friesland van groot belang is. Dat is ook een aanleiding om het Noorden de kans te geven te experimenteren.

Ook in andere regio’s gebeurt van alles. Regio Oost heeft een cultuurmanifest gemaakt voor de samenwerking tussen culturele partners en overheden. In Limburg werkt men samen in de Euregio. Daar kiest men voor samenwerking over de landsgrens met overheden, instellingen en opleidingen. Dat zijn mooie initiatieven. Net zo belangrijk zijn de samenwerkingsafspraken tussen de instellingen onderling. Bij de aanvragen voor de komende periode kunnen instellingen al een stap zetten. Ik vraag die stap zeker ook bij de afstemming van het opera-aanbod in Nederland, zodat men zo goed mogelijk de verschillende regio’s bedient.

Dit geldt ook voor instellingen en andere overheden en voor de programmering samen met de podia. Het is zorgelijk dat veel gemeenten grote schouwburgen hebben gefinancierd en die vervolgens niet vol krijgen of dat ze allemaal dezelfde gezelschappen binnen willen halen omdat ze dan een goedgevulde zaal hebben. Ik heb al gesproken over Twente. Almelo, Hengelo en tot op zekere hoogte Enschede zouden meer afspraken kunnen maken over een gezamenlijke programmering. Die stappen willen we de komende tijd zetten met de experimenten, misschien in landsdelen, misschien met de G9. Dat kan ertoe leiden dat we in de periode 2021–2024 echt met een gezamenlijke aanpak, prioritering en adviesaanvraag aan de Raad voor Cultuur kunnen komen. Dat zou ik heel mooi vinden, maar daar is tijd voor nodig. Die tijd nemen we de komende jaren.

VVD en PvdA vroegen naar de DU BKV in het kader van de samenwerking met gemeenten. De DU BKV gaat sinds 2009 via het Gemeentefonds naar de 36 grootste gemeenten waar onder de provinciehoofdsteden. Het gaat daarbij om 13,5 miljoen. Er is bewust voor gekozen om deze gelden in 36 gemeenten te concentreren vanwege de ongelijke spreiding van voorzieningen en kunstenaars over ons land. Door het onderhoud aan het Gemeentefonds zouden deze uitkeringen anders een ongelabelde algemene uitkering worden. Dit is een algemene operatie, gecoördineerd door mijn collega van BZK. De vertegenwoordigers Cultuur van de VNG hebben daarvan gezegd dat ze dit zeer onwenselijk vinden. Met het Ministerie van BZK en de VNG ben ik overeengekomen dat de decentralisatie-uitkering wordt gecontinueerd in de periode 2017–2020. Voor deze uitkering is dus de uitzondering gemaakt dat deze niet meegaat in de algemene uitkeringen – dat is teruggedraaid ten opzichte van eerdere plannen – maar een doeluitkering blijft. Het zijn dus specifieke middelen voor cultuur. Daarmee is de voorwaarde van matching vervallen, omdat matching vooral veel bureaucratie oplevert. BZK stelt dat matching niet meer past bij dergelijke uitkeringen. De tegenprestatie wordt immers niet gecontroleerd. In de vorige periode is dat ook niet gebeurd vanwege de administratieve rompslomp. We weten dat de gemeenten deze middelen inzetten voor cultuur, omdat 34 van de 36 gemeenten matchen. Ik heb er dus alle vertrouwen in dat deze middelen worden ingezet voor beeldende kunst. Zo blijkt bijvoorbeeld dat Rotterdam meer bijdraagt aan de presentatie-instelling Witte de With en showroom MAMA. Utrecht draagt bij aan BAK basis voor actuele kunst en Den Haag aan Stroom Den Haag. De middelen worden ingezet voor kunst in de openbare ruimte. Als we eisen dat er gematcht moet worden, levert dat vooral veel bureaucratie op en het risico dat wordt gezegd dat de gelden helemaal meelopen in de algemene decentralisatie-uitkering en niet meer in het bijzonder voor kunst en cultuur zijn bestemd. Dat zou ik zeer, zeer betreuren. Ik denk dat het verstandig is om het op deze manier vorm te geven.

Vele woordvoerders hebben gesproken over cultuuronderwijs. Ik hecht daar ook zeer aan. Cultuuronderwijs is onmisbaar voor de ontwikkeling van jonge mensen tot kritische volwassenen. Dat is belangrijk voor henzelf, maar ook voor de samenleving. Lessen in literatuur, theater, media of erfgoed zijn niet alleen leuk, maar ook noodzakelijk voor de brede vorming van kinderen en jongeren. Cultuuronderwijs wordt te veel als een soort franje gezien. Het moet meer zijn dan dat. Het moet een integraal onderdeel van het onderwijs zijn. Mijn doel is dat elk kind met cultuur in aanraking komt, niet één keer per jaar met een leuk uitstapje naar een museum, maar als integraal onderdeel van het onderwijs.

De heer Monasch vroeg terecht aandacht voor de verdeelde samenleving. Ook de WRR en het SCP schetsen in hun rapporten dat de tegenstellingen in sociale netwerken en sociale smaak steeds scherper worden. Mevrouw Keijzer noemde de verschillende opleidingsniveaus onder bevolkingsgroepen. Als we niet uitkijken, zien zij elkaar nooit meer. Cultuur kan een manier zijn om mensen bij elkaar te brengen en kennisverschillen of economische verschillen te overbruggen. Daarvoor is cultuuronderwijs van heel groot belang. Het is mooi om Thé Lau vandaag even te memoreren: iedereen is van de wereld en de wereld is van iedereen. Dat is een mooie methode voor cultuuronderwijs. Cultuuronderwijs moet daarom een plek krijgen in het curriculum van basisscholen en middelbare scholen. Daar zijn we mee bezig. Er loopt ook een discussie over onderwijs2032, een initiatief van de Staatssecretaris. Natuurlijk moet cultuuronderwijs bij het curriculum aansluiten, maar we moeten er tegelijkertijd voor waken dat elk thema een nieuw onderwijsprogramma wordt. Dat hoeft naar mijn idee niet. Ik zie heel mooie voorbeelden waarin cultuuronderwijs wordt gecombineerd met taal en rekenen, geschiedenis, aardrijkskunde of wat dan ook. Cultuuronderwijs kan helpen in de versnelling van de verandering die we in het gehele onderwijs zien, niet alleen in het primair en voortgezet onderwijs (vo), maar ook bij het mbo. «Nieuwsgierigheid» en «creativiteit» zijn zeer belangrijke begrippen bij het opleiden voor de toekomst.

De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en de Akademie van Kunsten hebben recentelijk een expertmeeting georganiseerd over het nieuwsgierige kind. Daarbij benadrukten zij dat het belangrijk is dat leerlingen een creatieve en onderzoekende houding ontwikkelen. Dat weten we ook uit OECD-onderzoek. We hebben cultuur en creativiteit nodig, niet alleen voor onze individuele vorming en het overbruggen van tegenstellingen, maar ook als voorbereiding op de arbeidsmarkt van de toekomst. Die zal een beroep doen op vaardigheden en kwaliteiten die ons onderscheiden van robots. Er liggen nog veel kansen om met een flexibele en open geest te kijken, om cultuuronderwijs te verbinden met andere vakken en om het te verbinden met makersonderwijs. Dat is een beweging die mij zeer aanspreekt en die ik in het mbo ook zie. Het is eigenlijk onderzoekend leren, waarbij gebruik van techniek en creativiteit vaak samengaan. We nemen dit zeker mee in de discussie over het curriculum van de toekomst voor po en vo. Ik ben heel blij dat we in het mbo al een aantal maatregelen hebben genomen, zoals het stimuleren van makersonderwijs. Recentelijk hebben we de mbo-cultuurkaart gemaakt. Cultuureducatie heeft een heel belangrijke plek in de samenwerking met de decentrale overheden. We hebben met gemeenten en provincies eind 2013 het bestuurlijk kader Cultuur en Onderwijs ondertekend. Dat kader is leidend bij de uitwerking van de vervolgplannen voor cultuuronderwijs. Ik wil het programma Cultuureducatie met kwaliteit in het primair onderwijs met mijn collega-bestuurders na 2017 voortzetten voor nog eens vier jaar.

Schoolbesturen, culturele instellingen en gemeenten hebben de afgelopen jaren op lokaal niveau afspraken gemaakt over de manier waarop bijvoorbeeld musea en muziekscholen kunnen bijdragen aan de kwaliteit van cultuuronderwijs.

De gemeenten maken daarbij ook gebruik van cultuurcoaches, de vroegere combinatiefuncties die ook voor sport worden gebruikt. Het gaat erom dat cultuureducatie niet alleen op school plaatsvindt, maar ook in de wereld daarbuiten en dat de koppeling wordt gevonden. De cultuurcoaches kunnen die bruggen bouwen. Een mooi voorbeeld is Annemiek Tekstra uit Oosterhout. Zij geeft tekenlessen, maar zet ook allerlei projecten op kunstgebied en cultureel gebied op. Dat deed ze eerst binnen de school, maar nu als cultuurcoach voor heel het onderwijs.

Er ligt een leerplankader Kunstzinnige oriëntatie dat scholen houvast moet bieden bij het geven van cultuuronderwijs. Het is de uitwerking van de kerndoelen, waarin staat wat wij van leerlingen verwachten als zij van de basisschool komen. Voor het middelbaar onderwijs hebben wij de Jongerenpas en het vak culturele en kunstzinnige vorming (ckv) weten te behouden. Voor de mbo-studenten hebben we recentelijk de mbo-kaart gefinancierd. Er gebeurt echt veel. De komende tijd wil ik meer doen aan het vergroten van het eigenaarschap van scholen. Kijk naar het rapport Cultuur in de kanteling van het LKCA. Het is een mooi rapport dat aangeeft wie er verantwoordelijk is voor de kwaliteit. Het geeft ook aan dat er een structurele plek voor cultuuronderwijs in het curriculum van scholen moet komen en dat de schoolbestuurders echt aan zet zijn. Zij moeten cultuuronderwijs een plek geven in hun onderwijsvisie. Ik wil ze daarbij helpen door de deskundigheid van scholen te stimuleren en het LKCA en het Fonds Cultuurparticipatie te vragen om scholen nadrukkelijker te ondersteunen bij de verankering van cultuuronderwijs in de school. Mijn ervaring is dat cultuurinstellingen heel veel doen, maar dat scholen vaak de indruk hebben dat ze er nog iets bij moeten doen. Zij moeten geholpen worden om cultuuronderwijs vanzelfsprekender te maken. Dat moeten ze doen met de lokale voorzieningen, met ondersteuning, met zzp’ers die er steeds meer zijn en met de cultuurcoaches.

Minister Bussemaker: Dit is een opdracht voor de toekomst. Die weg moeten we zorgvuldig bewandelen. Ik wil met de gemeenten zorgen voor een goede aansluiting van het cultuuronderwijs op de kerndoelen, waarvoor wij zelf verantwoordelijk zijn, en de voorzieningen buiten de school. Deze thema’s willen we opnemen in het programma Cultuureducatie met kwaliteit. We hebben fors geïnvesteerd in cultuureducatie. Dat mag niet voor niets zijn geweest. Het moet ergens landen. Ik heb hier een referentiekader, een doorlopende leerlijn. Ik geef het document door aan de griffier. We hebben er de afgelopen tijd hard aan gewerkt. In dit document staat wat leerlingen van verschillende groepen moeten leren in de verschillende onderdelen als onderzoeken, oriënteren, uitvoeren, evalueren, allemaal in het kader van de cultuureducatieleerlijn Beeldend. Er is echt al veel beschikbaar. Scholen zijn hier al een jaar mee aan het werk. Ik merk dat het ze houvast biedt. Het geeft een heldere beschrijving voor leerlingen en leraren.

Ik heb het begrip «kwaliteit» laten uitwerken door het LKCA. Dat biedt houvast voor het begrip «kwalitatief onderwijs», ook voor de onderwijsinspectie. Op mijn verzoek onderzoekt de inspectie in 2016 de kennis, vaardigheden en houding op het gebied van vakken voor kunstzinnige oriëntatie van leerlingen in groep 8. Er is een stevig kader. Om te bepalen hoe het verder moet, hebben we het onderzoek van de onderwijsinspectie nodig. We moeten dit voor po en vo meenemen in de discussie onderwijs2032. Eind dit jaar komt de Platform Onderwijs2032 met de inzichten. Het is onbespreekbaar dat alle investeringen voor niets zijn geweest. Die moeten de komende tijd ergens landen. Stap voor stap maken we voortgang. Dat constateer ik ook als ik naar zo’n leerlijn kijk en de manier waarop die wordt gebruikt. Toen ik aantrad, hadden we daar alleen een paar incidentele voorbeelden van, soms op regionaal niveau. Met de Stichting Leerplanontwikkeling Nederland (SLO) hebben we een landelijk kader. De inspectie controleert vanaf volgend jaar wat daarmee wordt gedaan.

Minister Bussemaker: In het kader van de jeugd kom ik bij de vraag van mevrouw Bergkamp over het jeugdtheater. Komt er extra aandacht voor het jeugdaanbod door de bezuiniging van één instelling in de BIS? Nee. In deze periode is er, evenals in 2013–2016, plaats voor acht jeugdtheatergezelschappen in de BIS. Het aanbod voor de jeugd van 0 tot 18 neemt in het cultuuraanbod een bijzondere plaats in. Daarmee kunnen kinderen en jongeren vaak voor het eerst kennismaken met podiumkunsten. Dit is een andere impuls. Daarom heb ik hiervoor gekozen. Het is heel belangrijk dat de jeugdtheatergezelschappen wat extra ruimte krijgen, juist vanwege de prioriteit die we geven aan cultuureducatie.

Mevrouw Bergkamp en de heer Monasch vroegen of we kunnen differentiëren in normbedragen. De jeugdpodiumkunsten doen het goed. Er wordt interessant werk gemaakt. We willen daarin regionale spreiding. Ik heb gekozen voor transparantie en geef elk gezelschap € 50.000. Als we differentiëren zou het ene gezelschap meer krijgen, maar het andere misschien minder. Daar zitten ook veel nadelen aan.

Minister Bussemaker: De negende instelling kreeg eenmalig een bedrag op basis van een rechterlijk besluit, voor zover ik begrijp op grond van procedures en niet op grond van de kwaliteitscriteria. Het is een besluit van de rechter. Daar kan ik niet in treden.

De heer Monasch vroeg specifiek naar de Toneelmakerij. Dit is een van de acht jeugdtheatergezelschappen die in de afgelopen periode geld heeft gekregen. Het heeft net als de andere gezelschappen een groot bereik met vrije voorstellingen en voorstellingen op scholen. Het gezelschap kan in de nieuwe periode een aanvraag indienen, voor € 550.000. Ik weet dat het naar zijn idee meer dan anderen lijdt, omdat het erg in subsidie is teruggegaan als gevolg van de bezuinigingen in de huidige periode. Er worden minder bezuinigingen op provinciaal niveau verwacht, maar ik kan lokale of provinciale bezuinigingen niet repareren. Als ik daarvoor extra compensatie geef, gaat dit ten koste van de andere jeugdtheatergezelschappen. Het komt uit de lengte of uit de breedte.

Mevrouw Bergkamp vroeg naar de Museumeducatie Prijs. De Nederlandse Museumvereniging is begin 2015 gestart met de Taskforce Museumeducatie onder het motto «in onze musea komt het onderwijs tot leven». Tot 15 juni konden musea goede voorbeelden aanmelden. Selectiecriteria waren de aansluiting bij het curriculum en een vernieuwende en overdraagbare aanpak, een goede link met het cultuuronderwijs dus. Een vakjury zal het beste samenwerkingsproject selecteren. Ik heb een prijs van € 50.000 ter beschikking gesteld, die ik in oktober uitreik.

Ik kom bij de vragen over de financiële positie en de arbeidsmarkt. Daarover heb ik al het een en ander gezegd. De Raad voor Cultuur, maar ook Kunsten «92 en de sector vragen aandacht voor de positie van kunstenaars. De bezuinigingen hebben grote invloed gehad, evenals de economische crisis. Het aantal zzp’ers is hoog en de arbeidsomstandigheden staan onder druk. Terecht stelt de heer Monasch dat de flexibilisering op de arbeidsmarkt in bijna alle bedrijfstakken een grote rol speelt.

Kunstenaars hebben vaak een gemengde beroepspraktijk, soms met een laag inkomen uit hun werk als kunstenaar. Ik vind met de commissieleden dat medewerkers in de cultuursector een fatsoenlijk inkomen moeten verdienen. Passie voor het vak mag niet leiden tot overbelasting of onderbetaling. Als we spreken over decent work geldt dat ook voor de cultuursector. Net als elke sector is de cultuursector zelf verantwoordelijk voor afspraken over bezoldiging en arbeidsvoorwaarden. Die kennen in de cultuursector wel een eigen dynamiek. De sector is klein, zeer gedifferentieerd en heeft een lage organisatiegraad. Slechts een klein deel van de sector beschikt over een cao. Er zijn veel zzp’ers. Het is best lastig te overzien. Het is belangrijk dat het kennisniveau in de sector verder wordt ontwikkeld. Die ontwikkeling is onderdeel van het programma van Cultuur+Ondernemen, waarmee we zzp’ers, werkgevers en werknemers in de cultuursector verder willen helpen om hun verantwoordelijkheid te nemen.

Er moeten voldoende gegevens zijn om te kunnen leren en het kennisniveau verder te ontwikkelen. Daarom verzamelen we gegevens over werken in de cultuursector. Ik heb de Raad voor Cultuur en de SER gevraagd om een verkenning uit te brengen. Deze komt eind 2015 uit. Om mijn verzoek wordt hierin ingegaan op de positie van vaste krachten, zzp’ers, stagiairs en vrijwilligers. Dit moet in zijn totaliteit worden bezien, ook voor de toekomst. Ik laat daarnaast het CBS onderzoek doen naar de ontwikkeling van het aantal werknemers en zelfstandigen in de cultuursector. De resultaten daarvan komen beschikbaar in de publicatie Cultuur in Beeld. Die verschijnt net als voorgaande jaren in het najaar.

Voor de komende subsidieplanperiode vind ik het vooral belangrijk dat instellingen realistische plannen maken en indienen. Daarbij moeten ze oog houden voor de arbeidsvoorwaarden en omstandigheden van werknemers. Het is van belang dat men een haalbaar plan maakt, zodat een instelling niet onverhoopt te veel hooi op zijn vork neemt en daardoor tijdens de BIS-periode in de problemen komt. Daarbij moet men ook rekening houden met de arbeidsvoorwaarden. Gelukkig heeft dit de aandacht van de sociale partners, zo blijkt uit de gesprekken aan de cao-tafels en uit het sectorplan Cultuur.

Mevrouw Bergkamp vroeg naar de bezuiniging en het rapport van Berenschot.

Minister Bussemaker: Ik zal het snel doen. Ik was nog bij het onderzoek van Berenschot. Ik ben niet zo pessimistisch als Berenschot, want de uitgaven voor cultuur van gemeenten nemen tussen 2010 en 2014 met 6% af. Gemeenten bezuinigen minder dan Berenschot verwacht. De rijksuitgaven stijgen licht. Op basis van de voorlopige en onvolledige cijfers schetst Berenschot naar mijn idee een te negatief beeld. We blijven dit volgen.

Er gaat 2,6 miljoen extra naar de fondsen voor festivals. In mijn adviesaanvraag aan de Raad voor Cultuur heb ik naar witte vlekken in de BIS gevraagd. Daar kwamen de festivals uit. Er is nu plek voor vier festivals, drie voor film en één voor podiumkunsten. De raad heeft mij het advies gegeven om de fondsen de financiële middelen en de verantwoordelijkheid te geven om festivals te ondersteunen. Dat advies heb ik overgenomen. Festivals zijn er voor alle disciplines. Voor iedere discipline is er een belangrijke rol ten aanzien van talentontwikkeling. De fondsen bepalen welke festivals geld krijgen.

Cinekid is een van de festivals die de afgelopen jaren gebruik hebben gemaakt van de Festivalregeling van het Filmfonds. Dat kan het ook voor de komende periode weer doen. Omdat ik zie hoe belangrijk de positie van de festivals is, hebben we daarvoor extra middelen. Voor het Filmfonds is dat ruim € 600.000.

Mevrouw Ouwehand vroeg naar Jacco Gardner. Ik ken hem en heb hem uitgebreid gesproken bij Eurosonic Noorderslag 2014. Ik heb zijn muziek gekregen en beluisterd en ik luister er nog steeds met regelmaat naar. Hij is overigens ook een van de mensen die geld hebben gekregen uit wat wij het snelloket noemen, een loket voor popmusici die naar het buitenland gaan. Ik weet niet of mevrouw Ouwehand erbij was, maar een of twee jaar geleden is daarover een heftig debat gevoerd. Daarbij werd ook Caro Emerald veelvuldig genoemd. Sommigen zeiden dat het een schande was dat er geld aan reiskosten werd besteed. Ik constateer dat deze middelen heel goed worden besteed, omdat het helpt om mensen als Caro Emerald en Jacco Gardner in het buitenland een podium te geven. Dat blijft dus ook zo. De sector is met het fonds en OCW in gesprek om een internationaliseringsplan te maken. Het is heel goed dat we hiermee doorgaan.

De heer Monasch vroeg hoe de bestedingen voor de popmuziek zich hebben ontwikkeld. Ook daarover hebben we eerder uitgebreid gesproken. Ik heb een verkenning laten doen naar de financiering in Canada. Daarover hebben we een brief geschreven. Op hoofdlijnen is er geen aanleiding om hiervoor de gehele subsidiestructuur om te gooien. Popmuziek kan via het Fonds Podiumkunsten en via de creatieve industrie aan zijn trekken komen. De sector werkt aan een internationaliseringsagenda. Dat is een heel mooi initiatief.

Mevrouw Keijzer vroeg of de verdeling voor de postacademische instellingen niet onredelijk is. Alle instellingen dienen een aanvraag in. Daarin geven zij zelf aan hoeveel plekken zij kunnen aanbieden. De Raad voor Cultuur adviseert over de verdeling. Ik ben eerlijk gezegd heel blij dat we iets voor de postacademische instellingen kunnen doen. Overal ter wereld spreek ik kunstenaars die aangeven hoe uniek deze voorzieningen zijn. Ik denk dat ze op langere termijn cruciaal zijn voor de talentontwikkeling en de vernieuwing van de cultuursector in Nederland en daarbuiten.

De heer Van Veen (VVD): Voorzitter. Ik wil niet snel gaan praten en ik wil ook niet zeggen dat ik het kort houd, want dat wil ik niet. Ook al heb ik vijf minuten spreektijd om al deze onderwerpen te bespreken, dan nog blijft het gevoel bestaan dat het veel te kort is. Ik wil niet kort zijn.

De Minister kijkt voor de BIS-criteria naar de Raad voor Cultuur en de raad kijkt naar de Minister. Ik ben niet gerustgesteld. Pagina 92 en 93 zijn niet duidelijk. Men praat over kwantitatieve prestaties die moeten worden geleverd. Als ik de Minister vraag welke kwantitatieve prestaties dat zijn, weet ze dat niet. Vervolgens zegt de raad dat het Ministerie van OCW deze prestaties moet vaststellen. Dit is voor mij onduidelijk.

Dat geldt ook voor de toezegging die de heer Van Dijk min of meer kreeg over een realistisch salaris. Volgens mij kan de Minister geen toezeggingen doen over het salarisniveau van mensen die in de BIS vallen, omdat dit niet is opgenomen in de BIS-voorwaarden. Transparantie is noodzakelijk. Ik roep de Minister op om hiervoor te zorgen, om de cultuursector inzicht te geven in de ontwikkelingen in deze cijfers en de voorwaarden waaraan instellingen moeten voldoen om in de BIS opgenomen te worden.

Bij het cultuuronderwijs zie ik één heel groot probleem: de Minister gaat niet over de wijze waarop scholen uitvoering geven aan het cultuuronderwijs. Dat is jammer. Scholen bepalen zelf hoe ze dit vormgeven. De Minister geeft aan dat ze tot 2020 25 miljoen extra uitgeeft om betere leraren voor de klas te krijgen. Daarmee dekken we zeker de ommelanden niet af. Ik ben er dus echt erg bezorgd over. Hoe zorgt de Minister ervoor dat het po uitvoering geeft aan haar wens?

De 13,5 miljoen decentralisatie-uitkering bedraagt omgerekend per gemeente € 375.000. Hieraan worden geen voorwaarden gesteld om administratieve lasten te voorkomen. Daarom schaffen we de matching af. Ik snap dat niet. We hadden 13,5 miljoen voor kwaliteit en we gooien het gewoon in de tombola. We hopen dat we slagen met € 375.000 per gemeente, zonder garanties dat we er iets voor terugkrijgen.

Mevrouw Bergkamp (D66): Voorzitter. Ik dank de Minister voor haar beantwoording. Het beeld voor de cultuursector blijft echter diffuus. In de interactie met de Minister hebben wij vastgesteld dat ook zij zorgen heeft over de kwetsbaarheid van de sector. Ik heb vragen gesteld over de manier waarop we de vinger goed aan de pols kunnen houden. We moeten daarbij niet alleen naar de BIS kijken. We zien in de quickscans dat met name de door de fondsen gefinancierde instellingen het lastiger hebben. Er zijn verschillende rapportages en quickscans, maar het blijft heel lastig om de staat van de cultuursector vast te stellen. Kan de Minister bezien hoe deze rapportages en quickscans jaarlijks of halfjaarlijks gebundeld kunnen worden, zodat de Kamer beter de vinger aan de pols kan houden?

Wanneer komt de definitieve evaluatie van de Geefwet?

Dank voor de toezegging van de Minister dat er in de Raad voor Cultuur een jonge maker komt. Ik ben er heel blij mee dat dit gaat gebeuren en dat het idee enthousiast is ontvangen.

Ik ben niet tevreden over de beantwoording over de productiehuizen. Daarover heb ik reeds een VAO aangekondigd.

Ik ben een beetje geschrokken van het feit dat er maar geld is voor acht jeugdtheaters en niet voor negen. Dat wil zeggen dat er € 500.000 wordt bezuinigd. De negende instelling heeft daadwerkelijk subsidie gehad. De rechter heeft hierover uitspraak gedaan. Het valt nu niet meer onder de rechter. Kan de Minister hier alsnog een toelichting op geven?

Verder vraag ik me af waarom er voor de jeugdtheaters niet wordt gewerkt met gedifferentieerde normbedragen conform het advies van de Raad voor Cultuur. Daarmee maak je onderscheid. Dat gebeurt ook bij andere instellingen, dus ik snap dat niet.

Ook D66 heeft zorgen over de positie van de kunstenaar. Ik heb dit punt niet in mijn inbreng genoemd, omdat mijn collega’s het ruimschoots hebben behandeld. Ook ik kijk uit naar het rapport van de SER om te bekijken wat we kunnen doen.

Tot slot de Museumeducatie Prijs en de best practices. De Minister heeft gezegd dat zij bij de prijsuitreiking is. Het is echter een beetje stil rond de best practices. Ik zou het mooi vinden als daar meer ruchtbaarheid aan wordt gegeven. Bring it out, show it, het is mooi.

Verder heb ik een aantal vragen gesteld over de verkokering van het financieringssysteem. Die zijn niet beantwoord.

De heer Monasch (PvdA): Voorzitter. Ik dank de Minister voor haar beantwoording. Ik blijf me zorgen maken over het bereiken van nieuw publiek. Nieuw publiek bereik je met andere makers, makers die niet alleen kijken naar de volgende opvoering van Hamlet of iets van Ibsen en dat dan op zijn westers vertaalt. Het bereiken van nieuw publiek vraagt om een andere programmering, andere theaterstukken en een andere repertoirekeuze. Ik hoor tijdens werkbezoeken dat die andere makers nog op de opleiding zitten. Ze komen wel, maar daar moeten we dus nog lang op wachten. Ik heb in het eerdere debat het voorbeeld gegeven van Nasrdin Dchar, die volle zalen trekt. Het publiek in het Theater aan het Spui ziet er bij hem totaal anders uit – heel gemêleerd – dan bij het Nationaal Toneel. Dit soort makers moet gestimuleerd worden en kansen krijgen. Hoe kan dit een veel steviger plek krijgen in de volgende aanvraagprocedure?

Wij horen dat er bij ensembles die via de fondsen worden gefinancierd, vaak wat knelt met de rechtspositie. Kan de Minister daar iets over zeggen?

De antwoorden op de vragen over de 13,5 miljoen vind ik ook te kort door de bocht. Is het mogelijk dat de Minister voor het VAO een overzicht geeft van de doelen waaraan de gemeenten dit geld besteden? Zo moeilijk kan matchen niet zijn.

De Minister verhoogt het plafond in de indemniteitsregeling niet. Ze zegt dat dit rijksbeleid is. Dat is niet helemaal juist. Het Rijk vraagt bij garanties een zekerheidsstelling, namelijk een kleine premie. De vraag is of we de regeling kunnen uitbreiden om een premie van de instelling te vragen. Het alternatief is dat we niets uitbreiden en dat men een commerciële premie moet betalen die vele malen hoger is dan een rijksgegarandeerde indemniteitsverzekering. Kan de Minister ook meer in die richting kijken? Ik heb toevallig Wonen in mijn portefeuille. Daar speelt deze discussie ook. Daar wordt gekeken naar het vragen van een lage premie.

Ik herhaal dat het debat van vanavond slechts het begin is. We zullen hier nog vele malen op terugkomen. We sluiten ons aan bij het VAO en bereiden een aantal moties voor.

De heer Jasper van Dijk (SP): Voorzitter. We hebben een mooie etalage, maar ook een uitholling van de sector. Het gevolg hiervan is een verschraling van het aanbod. Extra geld zou mooi zijn, en dat is er: 5 miljard maar liefst. Wil de Minister daarvoor vechten in de Trêveszaal?

De arbeidsmarktpositie van de kunstenaars is zorgelijk. De Minister is hiermee bezig. We volgen dit op de voet en komen erop terug.

Er is extra inzet op cultuureducatie, maar er zit een zekere vrijblijvendheid in. Daarmee bestaat het risico van witte vlekken, regio’s waar instellingen of scholen zich niet inzetten voor muziekonderwijs of extra kunstonderwijs. Dan houden we het probleem dat er weinig aanbod is. Hierover hebben we bij de hoorzitting uitgebreid gesproken. Het is een punt waarop wij mogelijk volgende week al kunnen terugkomen middels een motie. Volgens mij zijn de collega’s daar wel voor te porren.

De btw-verhoging hangt als een donkere wolk boven de sector. Het risico daarbij is dat niet alleen de mooie plannen in het water vallen, maar ook de positieve toon zijn grondslag gaat missen.

Mevrouw Ouwehand (PvdD): Voorzitter. Ik dank de Minister voor haar beantwoording. Ik wil geloven en onderstrepen dat zij de cultuursector een warm hart toedraagt, maar het moet nog wel blijken. De signalen die wij hebben gekregen, zijn er niet voor niets. De PvdD blijft zich zorgen maken over het budget. Dat is de basis. Om dit te illustreren antwoordde de Minister op mijn vragen over de popmuziek dat we een debat hebben gehad, omdat er discussie was over de vergoeding van Caro Emerald. Dat klopt; de VVD maakte daar een punt van en dan heb je een hevig debat. De Minister zegt nu dat we blij moeten zijn dat het snelloket nog bestaat. Artiesten kunnen bij het snelloket een vergoeding aanvragen om hun reiskosten en overnachting te dekken als ze in het buitenland optreden. Die VVD-woordvoerder, de voorganger van de heer Van Veen, kletste gewoon uit zijn nek en had geen punt. Daarom is die persoon ook vervangen. De heer Van Veen zou zoiets nooit doen. Iemand zegt «schande», vervolgens hebben we er een debat over en moeten we blij zijn dat het punt in elk geval is gehandhaafd. Maar er is meer nodig. In de popsector is hevig bezuinigd. Iedereen is tevreden met het snelloket. Ik kom niet voor niets met het voorbeeld van Jacco Gardner. Hij is echt gevierd. Hij wordt internationaal gevraagd en toch is hij een artiest bij wie we moeten vrezen dat hij leegloopt. Men moet namelijk geld toeleggen op een doorbraak in het buitenland. De Minister overlegt met de sector over de export. Dat overleg loopt al twee jaar. Het Muziek Centrum Nederland (MCN) is wegbezuinigd, de productiehuizen zijn wegbezuinigd. Er moet meer geld bij. Zoveel geld is er niet voor de popsector. Kan de Minister toezeggen dat dit er wel komt?

Ik maak me nog steeds zorgen over de muziekscholen. Ook daarover zal ik een motie voorbereiden.

Mevrouw Keijzer (CDA): Voorzitter. Ik dank de Minister voor haar uitgebreide beantwoording. Ik wil nog drie punten noemen. We hebben gesproken over een nationaal referentiekader voor cultuureducatie. Ik ben zo vrij geweest het stuk te pakken waaruit de Minister citeerde, het nationaal referentiekader. Bij groep 3–4 staat bij dansen: de leerling kan binnen de context van de opdracht de danselementen tijd, ruimte en kracht onderzoeken en de uitdrukkingsmogelijkheden ervan verkennen. Ja, dit is dus wat ik niet bedoel. Ik ga broeden op een goede, mooie motie over wat we wel bedoelen en leg die voor aan mijn collega’s om hem samen in te dienen bij het VAO. Volgens mij willen we allemaal hetzelfde bereiken. De vraag betreft de weg waarlangs.

Hoe kunnen we tot een dependance van een museum komen, zoals die in Lens in Frankrijk bestaat voor het Louvre? De Minister gaf een wat algemeen antwoord, maar ik bedoelde heel concreet het geval dat een gemeente hiertoe een verzoek doet en er sprake is van matching en financiering. Ik vraag niet aan de Minister om een dependance uit de grond te stampen. Is ze bereid om met gemeenten in gesprek te gaan over de wijze waarop het leenverkeer tot stand kan komen?

Het laatste punt dat ik nu wil noemen is de reden dat we dit allemaal doen: hoe zorgen we ervoor dat ook laagopgeleide mensen zich herkennen in de kunstsector waarover wij spreken? Op die vraag is geen antwoord gekomen. Ik bekritiseerde de Minister op het citaat van Gerrit Komrij dat ze gebruikte, dat kunstenaars zwanen zijn en geen ezeltjes. Ik realiseer me heel goed dat ik die oproep eigenlijk elders moet doen, bijvoorbeeld op de bijeenkomst die wij altijd eind augustus hebben op de Uitmarkt in Amsterdam. Het is een oproep aan de culturele sector.

Wil de Minister nadenken over de manier waarop ze het Museumpark Orientalis bij de Heilig Land Stichting wat meer kan koesteren? Ook op die vraag heb ik geen antwoord gekregen. Het park is een plek waar men kennis kan opdoen over de verschillende achtergronden van mensen. Zo komen mensen tot elkaar. Zo kan kunst ook verbinden.

Minister Bussemaker: Voorzitter. Ik loop de verschillende vragen kort langs. Er is veel gepasseerd. Ik kan heel uitgebreid antwoord geven, maar indachtig het ordevoorstel van de heer Monasch denk ik dat er voor verschillende thema’s een ander vervolg komt.

De heer Van Veen vroeg naar de kwantitatieve prestaties. Die staan naar mijn idee echt wel in de stukken. De eigen inkomsten zijn kwantitatieve prestaties. We maken met alle instellingen in de BIS prestatieafspraken. Dat zijn kwantitatieve afspraken over het aantal voorstellingen, het publiek, het aantal schoolkinderen et cetera. Daarbovenop komt de eigeninkomstennorm. Die wordt weliswaar niet verhoogd, maar die blijft wel.

Ik kan geen toezeggingen doen over salarissen. Dat is een verantwoordelijkheid van de sector. Bij andere sectoren zou het ook heel raar zijn als ministers daarover toezeggingen doen. Ik vind wel dat instellingen hun verantwoordelijkheid moeten nemen door verantwoorde voorstellen in te dienen bij de Raad voor Cultuur.

Ik ben vanzelfsprekend voor transparantie.

Misschien is 25 miljoen niet voldoende om invloed uit te oefenen op de manier waarop scholen uitvoering geven aan cultuureducatie. Die 25 miljoen zijn extra middelen voor muziekonderwijs. Daar komt nog eens 25 miljoen privaat geld bij. We hebben de reguliere middelen voor cultuureducatie. Die zijn voor een deel apart gepositioneerd in een begroting. Voor het andere deel vragen we alle instellingen die geld krijgen uit de BIS, om iets aan cultuureducatie te doen. Die middelen tellen we bij elkaar op.

Minister Bussemaker: Ik beschouw deze opmerking als een waarschuwing. Die neem ik zeer ter harte.

De 13,5 miljoen voor de DU BKV is vrij ingewikkelde materie. Ik informeer de Kamer voor het VAO schriftelijk over de gang van zaken. De Kamer moet zich goed realiseren dat we een regeling voor de cultuur hebben behouden. Er is niet alleen een discussie over de regelingen in de cultuursector, maar veel breder over alle uitkeringen die naar gemeenten gaan. Er kan dus ook aan de andere kant getrokken worden. Ik vind het niet zo belangrijk om de matching vast te leggen, omdat ik zie dat er overal wordt gematcht. Ik zeg de Kamer voor het VAO een quickscan toe. Ik kan niet in detail voor alle 36 gemeenten aangeven hoeveel middelen naar welke instelling gaan, maar ik kan daar wel meer informatie over geven. Ik heb al een aantal voorbeelden genoemd. Ik hoop dat ik daarmee de heren Van Veen en Monasch tegemoetkom.

Minister Bussemaker: Mevrouw Bergkamp vroeg naar cijfers en een quickscan. Ik probeer alles zo veel mogelijk samen te voegen in Cultuur in Beeld. Dat doe ik één keer per jaar. Andere organisaties komen ook met onderzoeken, zoals Berenschot. Dat kan ik niet voorkomen. Ik probeer alles zo veel mogelijk in één stuk voor de begrotingsbehandeling aan de Kamer toe te sturen. De Kamerleden kunnen de informatie dan betrekken bij hun betoog.

De quickscans hebben we speciaal op verzoek van de Kamer gedaan, met het oog op het debat van vandaag.

Een van de negen theatergroepen heeft incidenteel geld gehad. Dat betrof een schikking en het bedrag was minder dan € 500.000. Het is gefinancierd uit incidenteel geld. Mooier kan ik het niet maken.

Voor de Geefwet moet nog een meting worden gedaan. Dat heb ik in eerste termijn al aangegeven. De uitkomst daarvan is er naar verwachting aan het einde van het jaar. Die moet worden verwerkt. De Kamer ontvangt begin 2016 de evaluatie.

Ik zal het goede nieuws over de Museumeducatie Prijs met enthousiasme verder uitdragen, want ik ben daar enthousiast over. Ik hoop dat anderen dit ook zullen doen.

Ik weet niet of er echt sprake is van verkokering bij de fondsen. Ik constateer juist dat de fondsen flexibeler zijn dan de BIS. We hebben aandacht gevraagd voor interdisciplinaire aanvragen. Die mogen niet tussen wal en schip vallen. Dat is ook een aandachtspunt bij de talentontwikkelingsregelingen. Ik heb de fondsen heel expliciet gevraagd om ervoor te zorgen dat de aanvragen die cross-overs zijn of die over verschillende terreinen gaan aan bod kunnen komen. Ik weet dat de fondsen heel goed samenwerken.

Minister Bussemaker: Dan moet ik wel een aanleiding hebben. We hebben deze discussie gevoerd toen we de regeling voor talentontwikkeling maakten. Wij hadden een voorstel gedaan waarin de makers centraal stonden en het eigenlijk niet meer uitmaakte bij welke discipline iets zat. Mede op verzoek van de Kamer is de regeling aangepast. Die is net van start gegaan. Ik weet dat de fondsen goed samenwerken. Ik zal de oproep nogmaals overbrengen aan de fondsen, maar ik wil niet de eerdere discussie over de talentontwikkelingsprogramma’s overdoen.

De heer Monasch meent dat nieuw publiek om andere makers vraagt. Dat klopt. Dat betekent dat andere makers moeten worden opgeleid. De kunstopleidingen moeten zich dit aantrekken. Ik wil het graag volgen, maar uiteindelijk moet er doorstroming komen. De instellingen moeten daarnaar kijken. We hebben overigens een Code Culturele Diversiteit. Dat is een manier om ervoor te zorgen dat er op alle niveaus aandacht is voor diversiteit, niet alleen in de plaats waar men optreedt, maar ook bij degene die men daarbij betrekt. Het zal een belangrijk onderdeel zijn voor het bereiken van nieuw publiek, maar het moet wel duurzaam zijn. Daar heb je nieuwe makers bij nodig. Dit is een open uitnodiging aan de instellingen.

Het punt van de arbeidspositie geldt voor de BIS-instellingen maar ook voor fondsen. Instellingen dienen een verzoek in bij een fonds. Dat moet een haalbaar voorstel zijn. Daarbij gelden dezelfde uitgangspunten.

Ik kom bij het voorstel om de indemniteitsregeling met een kleine premie uit te breiden. Die premie moet dan ook weer worden berekend. Dat doet het voordeel van de indemniteit teniet. Er is naar gekeken en uiteindelijk is besloten om het niet te doen.

Minister Bussemaker: Het is een beetje technisch. Er is naar gekeken en ik heb begrepen dat dit niet werkt in deze sector. We zijn in overleg met de sector om te bekijken hoe we de indemniteitsregeling simpeler kunnen maken en op die manier meer geld vrij kunnen spelen. Deze informatie is begin volgend jaar beschikbaar. Ik ben bereid om deze vraag en het antwoord daarop beter onderbouwd dan ik nu kan doen, bij het indemniteitsdossier mee te nemen. Dan bekijken we voor de zekerheid ook hoe het in de woningbouw is geregeld en waarom het daar wel kan en bij ons niet. Dat wil ik ook wel weten. Ik kan het nu niet uit mijn mouw schudden.

Mevrouw Ouwehand sprak over de popmuziek. Als de Kamer wil dat deze sector meer geld krijgt, wil ik weten waar het vandaan moet komen. Het gaat ergens anders af. Het is van belang dat er financiering is voor popmuziek en dat het snelloket er is. Er zijn mogelijkheden bij het Fonds Podiumkunsten en bij het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Er is een Popcoalitie. De exportwaarde stijgt jaarlijks. Dat is goed nieuws. Er is misschien op onderdelen aandacht nodig, maar vanuit de sector wordt met de overheid bekeken hoe we de internationalisering van de popmuziek verder kunnen vormgeven. Ik bestrijd dat er niets gebeurt en dat we alleen blij kunnen zijn met het snelloket. We hebben hierover eerder gedebatteerd.

Minister Bussemaker: Voor de popmuziek is dat een opdracht voor de sector en voor de overheid. De Kamerleden kunnen de opdracht om hierop met een antwoord te komen niet alleen bij mij neerleggen. Dat vraagt echt samenwerking. Ik ben blij dat er goede voorstellen en ideeën uit de popsector komen. We verwachten dat we binnen enkele maanden, in september of oktober, na de zomer, met voorstellen komen. Dan wordt mevrouw Ouwehand op haar wenken bediend.

De btw-verhoging heeft niet alleen voor de popmuziek gevolgen, maar voor heel veel podiumkunsten. Natuurlijk is dat niet leuk. Overigens is dit een heel andere discussie dan eerder speelde. Het betreft nu een keuzemenu. Daarover is vandaag gedebatteerd in de Tweede Kamer. Btw-verhogingen zijn onderdeel van een eventueel breder gesteund initiatief uit de Kamer. Dan moet het ook daar worden bediscussieerd. Btw-verhogingen hebben vervelende consequenties, maar ook heel positieve. Die moeten integraal worden afgewogen. Ze kunnen positief uitwerken voor initiatieven, economische groei en de arbeidsmarktpositie, ook voor de cultuursector. Laten we de discussie echter overlaten aan degenen die er vandaag in de plenaire zaal over hebben gesproken. Dat gesprek wordt vast een dezer dagen voortgezet.

Ik ben benieuwd naar de motie over cultuureducatie.

Ik ben voor een dependance naar het voorbeeld van het Louvre en voor uitlenen. Het is een van de onderdelen van de regeling om tot samenwerking te komen. Ik noemde het voorbeeld van het pop-upmuseum. Dat is bedoeld om de collectie in depots meer zichtbaar te maken. In het najaar organiseer ik hierover een conferentie met gemeentelijke bestuurders. Ik zal collectiemobiliteit daar agenderen. Dank voor de suggestie om dit met gemeenten te bespreken.

De voorzitter Hiermee zijn we aan het einde van dit algemeen overleg. Ik heb de volgende toezeggingen genoteerd:

• – Voor de behandeling van de cultuurbegroting ontvangt de Kamer de publicatie Cultuur in Beeld.

• – De Kamer ontvangt de evaluatie van de Geefwet begin 2016.

• – Voor het VAO wordt de Kamer schriftelijk geïnformeerd over de gang van zaken rond de 13,5 miljoen van DU BKV. In die brief wordt ook ingegaan op de 36 gemeenten en de matching door 34 daarvan.

• – Begin 2016 ontvangt de Kamer een brief met de aanpassingen van de indemniteitsregeling.

• – Voor de begrotingsbehandeling ontvangt de Kamer voorstellen voor popmuziek en poppodia.

Naar aanleiding van het ordevoorstel van de heer Monasch verwachten wij van hem in de procedurevergadering een voorstel over de behandeling van de rest van de agenda. Of wil hij dit anders regelen?

De voorzitter: Prima, dat kan in de procedurevergadering.

Mevrouw Bergkamp heeft een VAO aangevraagd. Zij zal de eerste spreker zijn. Daarmee zijn we echt aan het einde van dit algemeen overleg. Ik dank de Minister en haar medewerkers, ik dank de leden voor hun inbreng en de mensen op de publieke tribune voor hun belangstelling.