Nr. 1883 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Veiligheid en Justitie heeft op 19 juni 2014 overleg gevoerd met Staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie over:

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 24 juli 2013 met een reactie op de uitzending van EenVandaag over het Nederlandse 1F-beleid ten aanzien van Afghanen (Kamerstuk 19 637, nr. 1703);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 14 november 2013 waarin de rapportagebrief Internationale Misdrijven (Kamerstuk 33 750 VI, nr. 27);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 31 januari 2014 waarin een overzicht van de samenwerking op justitieel terrein met Rwanda (Kamerstuk 33 750 VI, nr. 108);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 11 april 2014 met de beantwoording van vragen van de commissie voor Veiligheid en Justitie over de uitwerking en behaalde resultaten in het kader van de ketenbrede aanpak inzake opsporing en vervolging van internationale misdrijven (Kamerstuk 19 637, nr. 1808);

• − de brief van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 11 juni 2014 met een reactie het rapport met betrekking tot een klacht over de Minister van Veiligheid en Justitie van de Nationale ombudsman inzake artikel 1F (Kamerstuk 19 637, nr. 1852).

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Jadnanansing

Griffier: Tielens-Tripels

De heer Recourt (PvdA): Voorzitter. Artikel 1F van het Vluchtelingenverdrag zorgt ervoor dat degenen die oorlogsmisdaden of misdaden tegen de menselijkheid hebben gepleegd, niet kunnen rekenen op bescherming, ook niet in Nederland. Dat is terecht. We beschermen slachtoffers en geen daders. Ik heb heel schrijnende gevallen gezien van slachtoffers die in asielzoekerscentra weer geconfronteerd werden met hun beulen. Ik ben trots op het feit dat Nederland voorloper is met een beleid op dit terrein. Het is goed dat wij bekijken wie er bescherming verdient en wie zeker niet. Daarmee zijn we er echter niet. Ik heb straks een aantal vragen op dit punt.

Ik benadruk nogmaals dat ik trots ben op het 1F-beleid, maar er zitten wel een paar rafelranden aan. Op die rafelranden wil ik vandaag de nadruk leggen. De rafelranden raken vooral de mensen aan wie 1F is tegengeworpen, maar die niet terug kunnen, omdat zij op hun beurt vervolging vrezen in het land waaruit zij gevlucht of vertrokken zijn. Die mensen vallen tussen wal en schip. Gedurende een poosje is dat mogelijk. De situatie in het land van herkomst kan immers veranderen. Als het echter heel lang duurt en de mensen een gezin met kinderen hebben, dan gaat die lange duur op een gegeven moment wegen en wordt de situatie schrijnend. Daarvoor vraag ik in dit debat graag de aandacht. In Nederland geldt het vooral voor een groep Afghaanse vluchtelingen. Er zijn ook burgemeesters die er ten behoeve van hun burgers aandacht voor vragen. Dat is terecht. Compleet ingeburgerde gezinnen dreigen gescheiden te worden. Kinderen dreigen mogelijk hun vader te verliezen of worden zelfs met uitzetting bedreigd. Deze gezinnen leven vaak al jaren met het zwaard van Damocles boven hun hoofd. Soms geldt dat voor het hele gezin en soms hebben gezinsleden, vrouw en kinderen, door het tienjarenbeleid wel een verblijfsvergunning. Hoe gaat de Staatssecretaris om met de situaties van lang verblijvende gezinnen? Is hij met de burgemeesters in gesprek geweest en wat zijn de uitkomsten daarvan?

We snappen dat de Staatssecretaris terughoudend is met het verlenen van verblijfsvergunningen aan 1F'ers en dat moet zeker zo blijven. Deelt hij echter de mening dat de mensen niet oneindig en uitzichtloos in een situatie van uitzetting of niemandsland moeten blijven, waarbij perspectief ontbreekt? Wat is op de lange termijn een realistisch einddoel voor deze groep? Hoe gaat de Staatssecretaris het oplossen?

In de schriftelijke ronde van dit algemeen overleg is op pagina 18 uiteengezet hoe het beleid er ongeveer uitziet. De vreemdeling moet aannemelijk maken dat een vertrek naar een derde land niet mogelijk is, een proportionaliteitstoets enzovoorts. In de praktijk hebben we in een tiental gevallen met succes een beroep gedaan op dit beleid. Er is in Nederland echter een groep van ruim 100 Afghanen die echt al heel lang, vijftien of twintig jaar, in deze positie verkeert. Wat is de relatie tussen deze groep en het beleid dat op pagina 18 is geschetst? Zijn er nog andere criteria die niet op pagina 18 staan? Waar wringt de schoen voor de groep Afghanen?

Het is overigens mooi dat de clausule geen dode letter is. Dank daarvoor. Ik heb nog een wat technischer vraag. Is het toepassen van het beleid een soort discretionaire afweging van de feiten? Of wordt er echt strak aan de hand van een beleidskader geturfd of iemand aan alle voorwaarden voldoet, en volgt daarna nog de discretionaire afweging?

De Partij van de Arbeid ziet graag dat bij de beoordeling veel waarde wordt toegekend aan het belang van kinderen. We moeten het onze Nederlandse kinderen niet willen aandoen om op te groeien in een situatie waarbij het bestaan uitzichtloos en onzeker blijft. Dat is vreselijk.

De heer Recourt (PvdA): Ik ben mijn betoog niet voor niets begonnen met de boodschap dat mensen die oorlogsmisdaden hebben gepleegd geen verblijfsvergunning in Nederland krijgen en niet welkom zijn. Om die reden hebben we het 1F-beleid en is Nederland voorloper op dit punt, overigens deels op instigatie van de PvdA-fractie, die altijd een warm voorstander van het beleid is geweest. In dit algemeen overleg vraag ik aandacht voor de rafelrand. Het beleid keur ik aan alle kanten goed, maar aan de praktische uitvoering zitten een paar humanitaire problemen. Er zitten mensen klem. Voor hen moet een oplossing komen.

Ik heb nog maar weinig tijd, zodat ik heel snel op mijn twee andere onderwerpen moet ingaan. Eén betreft het onderwerp snelheid, waaraan andere collega's ook wel zullen toekomen. Het is van het grootste belang dat bij asielaanvragen actief bekeken wordt of aan mensen ook 1F kan worden tegengeworpen. Dat voorkomt dat het pas jaren later gebeurt, nadat de mensen al gevestigd zijn. Blijft de Staatssecretaris in de 1F-unit investeren en wordt deze ook in Europees verband opgepakt?

Dit is meteen een bruggetje naar mijn laatste opmerkingen over het strafrechtelijk vervolgen van 1F'ers. We hebben het nu namelijk over vreemdelingen- en bestuursrecht. In Nederland kun je oorlogsmisdadigers vervolgen, ook als de feiten elders in de wereld zijn gepleegd. Op welke manier kan daaraan in Europees verband meer handen en voeten worden gegeven? Het blijft een ontzettend moeilijk proces om ook het strafrechtelijk bewijs boven tafel te krijgen. Kan voor deze groep een apart Europees tribunaal worden opgericht? Kan er samenwerking worden gezocht met Europol en Interpol? Is het mogelijk om het opsporings- en onderzoeksteam uit te breiden, zodat we wat meer slagkracht hebben om bewijs boven water te krijgen? Wat zijn de ambities van de Staatssecretaris voor het vervolgen van 1F'ers? Of legt hij zich neer bij het feit dat het eigenlijk nauwelijks gebeurt?

De heer Azmani (VVD): Met alle respect voor de heer Recourt – ik acht hem hoog – maar dit vind ik echt onbegrijpelijk. Al jaren wordt de betrouwbaarheid van het ambtsbericht ter discussie gesteld, terwijl tot aan de hoogste rechter is geoordeeld dat je de officieren en onderofficieren inderdaad terecht artikel 1F kunt tegenwerpen. Vandaag voeren we een debat over de vraag of het mogelijk is om aan hen die hier al langer dan tien jaar zijn, een verblijfsvergunning te verlenen. Dan bied je een bepaalde voedingsbodem en een bepaald klimaat, waarvan men zegt: misschien heb ik hier toch nog wel recht op een verblijfsvergunning. Ik worstel daarmee. Als je voornoemde vraagstukken ook vanuit de politiek opwerpt, geef je de 1F'ers immers het recht om hier langer te verblijven. Je moet juist bij voorbaat een heel duidelijk signaal afgeven dat 1F'ers een vertrekplicht hebben. Zij worden niet voor niets uitgesloten op grond van het Vluchtelingenverdrag. De heer Recourt weet heel goed dat het een zeer strenge toets is. Een rechtbank, een meervoudige kamer of de Raad van State komt niet zomaar tot die conclusie of dat oordeel. Dan houdt het gewoon op. Dan moet een duidelijk signaal worden afgegeven. We moeten vandaag het politieke debat op dit onderwerp niet voeren eigenlijk, omdat het een impasse veroorzaakt voor de vluchteling die het daadwerkelijk betreft.

Ik acht het onaanvaardbaar dat zich in Nederland personen bevinden die het humanitair oorlogsrecht op grove schaal hebben geschonden. Wordt er maximaal inhoud gegeven aan de opsporing en de strafrechtelijke vervolging van deze lieden? Kan er geen tandje bij? Oorlogsmisdadigers mogen immers nooit vrijuit gaan. Mijn vervolgvraag is of, ingeval er geen vervolging mogelijk is, het maximale gedaan wordt om ervoor te zorgen dat de mensen Nederland verlaten omdat zij die rechtsplicht hebben. De heer Fritsma had het daar ook al over in een interruptie. Worden ze wel voldoende op de hielen gezeten? Wanneer ze Nederland verlaten, moeten ze ook geen opvang krijgen in een andere EU-lidstaat. De werkgroep Afghanistan Watch maakt zich bijvoorbeeld zorgen over de mogelijkheid dat mensen die hier verdacht worden van oorlogsmisdaden, asiel krijgen in een andere EU-lidstaat. Kan de Staatssecretaris deze zorgen wegnemen? Zo nee, is hij bereid om dit onderwerp in Europees verband te agenderen om te voorkomen dat 1F'ers elders in Europa een legaal verblijf kunnen bewerkstelligen? Is de Staatssecretaris tevens bereid om te pleiten voor een gezamenlijke EU-inzet richting de landen van herkomst, zoals Afghanistan, om aldaar de rechtsmacht te verbeteren in navolging van bijvoorbeeld Rwanda? Naar Rwanda kan nu wel gedwongen worden uitgezet, dankzij de succesvolle inzet van de Staatssecretaris, zonder in strijd te zijn met artikel 3 EVRM.

Net als destijds met de Afghanen, maakt de VVD zich thans zorgen over het feit dat onder de huidige piekinstroom van Syriërs en, gelet op de recente ontwikkelingen in Irak, de nieuwe instroom van Irakezen, mensenrechtenschenders zitten die in ons land hun heil zoeken. Deelt de Staatssecretaris deze zorgen? Welke extra inspanningen worden verricht om te voorkomen dat we aan deze nieuwe misdadigers verblijf verlenen? Wat betekent het bijvoorbeeld voor de 1F-unit of voor de IND in zijn geheel? Wordt er al geanticipeerd op specifieke informatievragen aan Buitenlandse Zaken op dit punt?

Tot slot vraag ik de Staatssecretaris naar de huidige stand van zaken betreffende de Somalische piraten die het lef hebben om hier asiel aan te vragen, terwijl zij op onze militairen hebben geschoten. Zijn zij op grond van artikel 1F inmiddels al afgewezen en uitgezet? Zo nee, wanneer verwacht de Staatssecretaris dat dit wel gebeurt?

De heer Fritsma (PVV): Voorzitter. Helaas is Nederland voor heel veel oorlogsmisdadigers een veilige haven. Van alle genocideplegers, terroristen en andere moordenaars krijgen wij altijd de meest prominente exemplaren binnen. Of het nu gaat om de Filipijnse rebellenleider José Sison, de nummer twee architect van de Rwandese genocide, Jean-Baptiste Mugimba, of om islamitische bommenleggers, ze weten de weg naar Nederland haarfijn te vinden. Dit komt natuurlijk door het veel te uitnodigende en veel te softe vreemdelingenbeleid dat we hier hebben. Dit leidt ook tot de enorme asieltsunami van de afgelopen tijd. Deze wordt voornamelijk gedomineerd door Eritreeërs en Syriërs. Vooral de laatste groep is door de Staatssecretaris actief uitgenodigd. Als je namelijk onder druk van de PvdA steeds benadrukt dat vrijwel alle Syriërs die naar Nederland komen een verblijfsvergunning krijgen, dan is dat natuurlijk niet aan dovemansoren gericht. Het erge bij deze uit de hand gelopen asielstroom is dat we geen flauw idee meer hebben wie we binnenkrijgen. Terroristen en oorlogsmisdadigers kunnen gewoon zonder papieren meeliften met de EU-pendeldiensten die zijn opgezet tussen Noord-Afrika en Europa. Na aankomst in een Zuid-Europese haven kan men ongecontroleerd doorreizen naar Nederland. De PVV vindt het volstrekt onacceptabel dat Al Qaida-strijders of ISIS-koppensnellers zo gemakkelijk ons land kunnen binnenkomen. Is de Staatssecretaris het hiermee eens? Wat gaat hij eraan doen om dit niet langer te laten gebeuren? Graag ontvang ik een heldere reactie, want de PVV is bang dat we ook op het terrein van veiligheid een veel te hoge prijs gaan betalen voor het opendeurenbeleid dat de Staatssecretaris tot nu toe in stand laat.

Wat betreft de problematische asielinstroom is de vraag hoeveel 1F'ers de laatste tijd eruit gepikt zijn. Gezien de gruwelen van de oorlog in Syrië, in combinatie met een hogere asielinstroom vanuit dat land, wil ik precies weten hoeveel Syrische asielzoekers inmiddels zijn aangemerkt als 1F'er. De PVV vreest overigens dat het slechts het topje van de ijsberg is. Veel terroristen en oorlogsmisdadigers komen immers zonder papieren binnen en zijn dus moeilijk te ontmaskeren.

Niet alleen de instroom van oorlogsmisdadigers en terroristen is een probleem, maar ook de geringe uitstroom is zorgwekkend. Wie hier eenmaal is, is vrijwel niet meer weg te krijgen. Hoewel er is gezegd dat Nederland geen plek is voor oorlogsmisdadigers, bewijst de praktijk helaas anders. Je ziet het aan de cijfers. Minder dan één op de zes 1F'ers heeft Nederland aantoonbaar verlaten. Dus meer dan vijf op de zes 1F'ers hebben in dit land helaas wel degelijk een veilige haven gevonden. Met andere woorden, de Nederlandse bevolking wordt opgezadeld met lieden die de meest afschuwelijke misdaden hebben gepleegd, maar die zij niet kwijt kan. Wat gaat de Staatssecretaris doen om veel meer 1F'ers uit Nederland weg te krijgen?

De beroerde situatie komt niet alleen door het falende terugkeerbeleid van het kabinet, maar ook doordat het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens heilig is voor het kabinet. Dat verdrag bepaalt immers dat vreemdelingen niet mogen worden teruggestuurd naar hun land van herkomst als ze daar gevaar lopen. Dit geldt natuurlijk voor heel veel 1F'ers die naar aanleiding van de door hen gepleegde gruweldaden vaak op wraak kunnen rekenen ingeval ze weer in hun thuisland opduiken. En dus vallen ze onder bescherming van artikel 3 EVRM en zijn ze onuitzetbaar. Ik roep de Staatssecretaris op om het verdrag op te zeggen. Laat Nederland niet langer een vrijhaven zijn voor oorlogscriminelen en terroristen.

Het is spijtig dat het kabinet niet leert van de fouten uit het verleden. Wat eerder gebeurde met Afghaanse oorlogsmisdadigers, die we tot op de dag van vandaag niet kwijt kunnen, gaat ook gebeuren met Syrische oorlogsmisdadigers. Voor beide groepen stond en staat de deur wagenwijd open. Ook de Syrische terroristen zullen, net als de Afghaanse oorlogsmisdadigers, onuitzetbaar blijken te zijn. Als de Staatssecretaris denkt dat het nu anders zal gaan met de Syriërs, nodig ik hem uit om dat aannemelijk te maken.

Volgens bronnen in Irak zouden zich in Nederland ook vijf voormalige Jash-leden ophouden die door het Iraakse hoge tribunaal in Bagdad worden gezocht voor oorlogsmisdaden en volkerenmoord. Hoe staat het met deze groep? Zijn ze inmiddels uitgezet? Zo nee, waarom niet?

De manier waarop veel politici en linkse actiegroepen nu omgaan met Afghaanse oorlogsmisdadigers helpt overigens niet om het probleem op te lossen. Als je de Afghanen trakteert op verblijfsvergunningen, is dat een absurde beloning van gepleegde gruweldaden. Het is dan ook niet moeilijk om te raden waar andere of toekomstige terroristen hun heil gaan zoeken als het in hun thuisland wat te heet onder de voeten wordt. Kortom, de PVV vindt het echt onbegrijpelijk dat er partijen zijn die het opnemen voor oorlogsmisdadigers. Er is net ook over gesproken. Wat dat betreft ben ik het met de heer Azmani eens. Als je pleit voor het verlenen van verblijfsvergunningen aan deze groep, dan is het einde echt zoek. Ik roep de Staatssecretaris op om dat niet te laten gebeuren. Ik roep hem ook op om de bepaling waarin staat dat na tien jaar aan deze groep alsnog een verblijfsvergunning kan worden verleend, te laten varen. Deze zet 1F'ers natuurlijk niet aan om uit Nederland weg te gaan. Sterker nog, het houdt ze eerder hier.

Ik heb nog één andere vraag.

De heer Schouw (D66): Voorzitter. We hebben vandaag een complex en ingewikkeld onderwerp bij de kop. We spreken er als Kamer regelmatig over. Natuurlijk is ook de D66-fractie het eens met iedereen die zegt dat Nederland geen vrijhaven mag worden voor oorlogsmisdadigers. Daarover zijn we het allemaal heel snel eens. Als je echter het 1F-dossier bekijkt, dan zijn er enkele problemen die we bij de kop moeten nemen. We moeten bekijken of we deze een vervolg kunnen geven, of we deze op een nette en fatsoenlijke manier kunnen oplossen. Er is gewoon een aantal problemen. Asielzoekers die een 1F-indicatie krijgen, wordt het recht op asiel ontnomen. Maar door het non-refoulementbeginsel kunnen zij veelal niet worden teruggestuurd naar het land van herkomst. Het is net al eventjes aan de orde gekomen. Effectief eindigen deze mensen dus in Nederland op straat. Er zijn eigenlijk twee problemen. Ten eerste is het natuurlijk heel schrijnend voor personen die, misschien onterecht, een 1F-indicatie hebben gekregen. Ten tweede is het onwenselijk dat personen die daadwerkelijk oorlogsmisdaden hebben begaan, niet effectief worden vervolgd en blijven leven aan de rand van de Nederlandse samenleving. Daar zou je eigenlijk iets aan moeten doen.

Ik wil twee punten benadrukken. Eerst kom ik op het ambtsbericht. We hebben er eerder over gesproken. Ik wil niet zeggen dat het de bron van alle ellende is, maar er is een hoop gedoe en discussie over. In 2000 bracht toenmalig Minister van Buitenlandse Zaken zo'n ambtsbericht uit, waarin kort samengevat staat dat alle onderofficieren van de veiligheidsdiensten ernstige misdaden hebben begaan. Dat er misdaden door de veiligheidsdiensten zijn gepleegd, staat natuurlijk wel vast. De heer Azmani gaf er net een illustratie van. De kern van het probleem in het ambtsbericht zit natuurlijk in het woordje «alle». Van deze Afghaanse vluchtelingen is immers geen individuele betrokkenheid of schuld vastgesteld. Ze zijn nooit veroordeeld of zelfs maar vervolgd. Eigenlijk is hun schuldverklaring uitsluitend gebaseerd op het ambtsbericht. Daarom begrijp ik alle discussie en commotie van de afgelopen jaren goed. Experts hebben ernaar gekeken, zoals Amnesty International en de United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). Die roepen eigenlijk al heel lang en heel indringend dat we het beter moeten bekijken. Zij concluderen, op basis van eigen onderzoek, dat niet kan worden gezegd dat alle medewerkers van de veiligheidsdiensten misdrijven op hun geweten hebben. Ik begrijp dat het politiek ingewikkeld is, maar mijn fractie zou er graag een stap verder in willen komen. De vorige keer heb ik oud-minister Leers hierover indringend gesproken. Wat is een manier om een stap verder te komen? Een onafhankelijk onderzoeksinstituut, zoals het NIOD, kan bijvoorbeeld worden gevraagd om er nog eens naar te kijken. Er is namelijk massaal en langdurig discussie over het ambtsbericht. Waarom zouden we niet aan het NIOD vragen om het eens beter te bekijken? Het onderzoek zou zich moeten richten op het vermeende roulatiesysteem binnen de Afghaanse veiligheidsdiensten en er zou meer gekeken moeten worden naar de mate van dwang.

Ik breng het heel voorzichtig als een suggestie voor de Staatssecretaris. Waarom doe ik dat? Omdat ik het onderwerp niet verder wil politiseren. Ik wil bekijken of we een stap kunnen zetten richting een oplossing voor het ambtsbericht. Dan zijn we iets verder.

De heer Schouw (D66): Er zijn voortdurend discussies over de wijze waarop het roulatiesysteem werkte en over de mate van dwang. We moeten deze discussie beëindigen door nog een laatste stap te zetten. Die laatste stap zou het kabinet kunnen zetten door bijvoorbeeld in overleg te gaan met het NIOD en te vragen of men het een onderzoekbare optie vindt. Dan hebben we hopelijk over een halfjaar of een jaar een rapport en kunnen we er definitief een streep onder zetten. Die streep staat er nu nog niet onder, met het risico dat we over een halfjaar of een jaar weer hierover spreken. Het is in ons aller belang om de discussie over het ambtsbericht een keer te beëindigen. Dat doen we niet door domweg te zeggen dat het ambtsbericht goed was, is en blijft. Dat helpt niet.

Ik breng nog even onder de aandacht dat Nederland gastland is van verschillende internationale hoven en tribunalen en dat mijn fractie trots is op de gemeente Den Haag als hoofdstad van vrede en recht. De D66-fractie vindt het fantastisch dat hier allerlei internationale instellingen en organisaties gevestigd zijn. Het betekent wel dat wij een speciale verantwoordelijkheid hebben op het terrein van vrede en recht. Nederland moet voorop blijven lopen in het tegengaan van straffeloosheid in de wereld.

Ik heb een paar concrete vragen over een onderwerp dat al even aan de orde is gekomen, namelijk de drie Congolese getuigen van het Internationaal Strafhof. Zij zijn overgeleverd aan de Nederlandse rechtsmacht. Zij hebben al eerder asiel aangevraagd in Nederland, na hun getuigenis bij het Strafhof, en kregen 1F tegengeworpen. Klopt het dat de Congolese getuigen momenteel in vreemdelingendetentie verblijven? Op welke juridische grond is dat? Wat gebeurt er met hen als zij de detentie verlaten? Zullen zij dan net als andere 1F'ers illegaal in Nederland verblijven? Beschouwt de Staatssecretaris deze mensen als een gevaar voor de Nederlandse samenleving? Hoe werkt dit uit in het beleid?

Tot slot doe ik een dringend beroep op het kabinet om mee te denken over een belangrijk punt in dit algemeen overleg: een definitieve objectivering en mogelijke herziening van het ambtsbericht uit 2000.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Voorzitter. Laat ook ik beginnen met de huidige situatie voor Afghaanse 1F'ers, mensen die tegengeworpen hebben gekregen dat zij bij de Khad/WAD officier of onderofficier zijn geweest en zelf aannemelijk moeten maken dat zij niet betrokken zijn geweest bij oorlogsmisdaden. Ik begin met het wijzen op enkele tegenstrijdigheden in de redenering van de Staatssecretaris die ik uit de beantwoording van de Kamervragen heb gehaald. Allereerst werpt de Nederlandse overheid op dit moment Afghaanse mensen categoriaal 1F tegen en keert zij de bewijslast om. Hierdoor is er geen sprake van een individuele toetsing. Ik ontvang graag een reactie van de Staatssecretaris op deze constatering.

Het tweede punt is dat de Staatssecretaris zegt dat veel informatie in de 1F-dossiers te weinig aanknopingspunten bevat om überhaupt strafrechtelijk onderzoek te starten, maar dat het volgens hem niets zegt over de kwaliteit van de informatie die wij hebben ontvangen via het ambtsbericht. Hij maakt zelf de vergelijking met de journalistiek. Die kan immers op basis van een anonieme bron ook een stuk publiceren. En dus zou ook de IND op basis van anonieme bronnen conclusies moeten trekken. Dat is erg interessant. Dat punt over de journalistiek klopt. Maar het is toch een beetje vreemd dat als een vreemdeling in zijn onderzoek met anonieme bronnen komt, deze linea recta in het verticale archief belanden, oftewel in de prullenbak? Deze zijn voor de IND, en zelfs voor de rechters en de Staatssecretaris zelf, nog nooit een reden geweest om middels de discretionaire bevoegdheid af te wijken van een standpunt. Hoe zit het nu eigenlijk? Waarom is een anonieme bron bij zo'n ambtsbericht wel aanleiding om mensen decennialang ernstige zaken tegen te werpen, maar geldt het omgekeerd niet?

Het derde punt betreft de verhouding met het strafrecht. De Staatssecretaris geeft aan dat de vraag of iemand die 1F tegengeworpen krijgt ook strafrechtelijk wordt vervolgd, niet relevant is. Veel partijen vragen echter vandaag wederom hoe het zit. Volgens de Staatssecretaris is het voldoende als er genoeg aanwijzingen zijn om iemand niet in Nederland te willen hebben, ook als niet bewezen kan worden dat iemand de feiten waarvan hij wordt verdacht daadwerkelijk heeft gepleegd. De suggestie van de SP is om een tijdslimiet te verbinden aan de periode dat een 1F'er in Nederland verblijft en hij geen recht heeft op zaken. Overigens kan hij wel zijn slachtoffers tegenkomen. Ik sluit volledig aan bij de kritiek die de heren Recourt en Schouw hierover hebben geuit. Het is immers de feitelijke situatie. We doen alsof we de slachtoffers beschermen, maar zij kunnen natuurlijk hun daders onder de 1F'ers tegenkomen. Die 1F'ers lopen vervolgens rechteloos rond in ons land, zonder dat ze worden vervolgd. De Staatssecretaris wijst de kritiek daarop van de hand door te stellen dat het misdrijf niet verjaart. Dan zitten we weer in de strafrechtdiscussie. Wat is het nu? Is het wel of niet strafrechtelijk? Moeten we er met de bril van het strafrecht naar kijken of niet? Als je stelt dat misdrijven niet verjaren, maak je gebruik van de terminologie die in het strafrecht geldt. Je kunt als Staatssecretaris niet lukraak een beetje shoppen. Ik ontvang hierop graag een reactie.

Ik heb een laatste opmerking over de Afghaanse situatie. Ik ga ervan uit dat er zeker mensen tussen zullen zitten die zich schuldig hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden en aan de lijst met gruwelijkheden die de heer Azmani hier heeft opgelezen en die wij allen hebben kunnen inzien voordat we het debat aangingen. Er zullen echter ook mensen tussen zitten die niet schuldig zijn. Hoe moet die laatste groep nu aannemelijk maken dat zij niet betrokken is geweest bij oorlogsmisdaden? Wat dat betreft, sluit ik me aan bij de oproep van de heer Schouw om nader te onderzoeken wat nu precies de waarde van het ambtsbericht is. We hebben er ook in de schriftelijke ronde naar gevraagd. Op dit moment is Afghanistan veel toegankelijker dan veertien jaar geleden, toen de situatie nog totaal anders was, en is het mogelijk om ook de Afghaanse regering te vragen om eraan mee te werken. Het zou een nieuw licht op de zaak kunnen werpen. Dat lijkt me niet alleen in het belang van de Nederlandse Staat, maar ook in het belang van de slachtoffers en de onschuldige 1F'ers. Tot zover mijn opmerkingen over Afghanistan.

Ik kom op het kinderpardon, dat ook met 1F te maken heeft. De Staatssecretaris stelt dat het belang van de Staat boven het belang van het kind gaat bij het tegenwerpen van 1F. Dit is ook het geval bij het niet toekennen van een kinderpardon, ook al voldoen de kinderen verder wel aan de formele criteria die de coalitie heeft gesteld. Op grond van artikel 2 van het Kinderrechtenverdrag mag de vraag welke rechten een kind heeft, eigenlijk niet afhankelijk zijn van de omstandigheden of de achtergrond van de ouders. Mag ik op deze constatering een reactie van de Staatssecretaris?

De Staatssecretaris geeft aan dat Nederland veel meer ervaring heeft met het tegenwerpen van 1F dan andere landen en ook meer expertise heeft op dit terrein. Kan de Staatssecretaris alsnog een onderbouwde reactie geven op de signalen dat in heel veel andere landen op een heel andere manier met 1F-tegenwerping wordt omgegaan? Je kunt toch niet zomaar zeggen dat wij het beter weten en dat het daarbij blijft? We willen toe naar een gemeenschappelijk Europees asielbeleid. Daaraan wordt gewerkt. We, behalve wellicht de PVV, zien de noodzaak ervan in om tot samenwerking te komen, voor ons eigenbelang te gaan en elkaar te versterken in de gemeenschappelijke aanpak. Dan is het heel raadzaam om te bekijken hoe andere landen het lezen en om niet voortdurend te zeggen dat zij het allemaal mis hebben en wij het goed zien.

Ik kom op de duurzaamheids- en proportionaliteitsgids.

Staatssecretaris Teeven: Voorzitter. Dank aan de commissieleden voor het agenderen van dit belangrijke onderwerp. Het is overigens een onderwerp waarbij achtereenvolgende kabinetten van uiteenlopende kleur en samenstelling een niet wezenlijk ander beleid hebben gehanteerd. Er zit een heel bestendige gedragslijn in van de bewindslieden die met het onderwerp te maken hebben gehad. In die traditie wil ik voortgaan met het onderwerp.

Een aantal commissieleden heeft al vastgesteld dat artikel 1F van het Vluchtelingenverdrag gaat over zeer ernstige oorlogsmisdrijven, misdrijven tegen de menselijkheid, ernstige niet-politieke misdrijven, maar ook over misdrijven of handelingen die ingaan tegen de doelstellingen en beginselen van de Verenigde Naties. De heer Azmani heeft een aantal misdrijven opgesomd. Een aantal leden heeft reeds gezegd dat er vele slachtoffers in Nederland verblijven. Ieder beleid betreffende 1F en de personen aan wie 1F is tegengeworpen, treft ook de slachtoffers. Kort voor dit debat heb ik nog een brief ontvangen van de Federatie van Afghaanse Vluchtelingen Organisaties in Nederland (FAVON), die mij nadrukkelijk vraagt om de door voorgaande kabinetten ingeslagen weg niet los te laten en vooral niet soepel te zijn. Dat even daargelaten. Ik wil alleen melding maken van het feit dat meer mensen aandacht vragen voor het onderwerp.

Alle commissieleden hebben aangegeven dat Nederland geen vrijhaven wil zijn voor 1F'ers. Ik ben het daar helemaal mee eens. We hebben een zorgvuldige procedure om de betrokkenheid bij mensenrechtenschending vast te stellen op basis van een individuele toets, inclusief gerechtelijke waarborgen. Deze wil ik vasthouden. In de rapportagebrief Internationale misdrijven, die ik afgelopen periode heb verzonden, staat dat we ook op strafrechtelijk terrein behoorlijke inspanningen plegen. Ik zal daarover dadelijk nog wat zeggen. Het betreft natuurlijk geen grote aantallen, maar de inspanningen die de afgelopen jaren zijn gepleegd op het terrein van de strafrechtelijke vervolging zijn groot en zijn ook geïntensiveerd. Nederland is koploper op dat terrein.

Andere landen en mensenrechtenorganisaties beschouwen Nederland als voorbeeld wat betreft de strafrechtelijke aanpak van oorlogsmisdadigers, zowel kwantitatief als kwalitatief. De deskundigheid en de diversiteit aan vervolgingen die hier hebben plaatsgevonden, zowel de zaken betreffende Afghanistan en Rwanda als andere zaken, worden internationaal geprezen. Als je strafrechtelijk wilt opsporen en vervolgen, is het goed om vast te stellen dat door tijdsverloop en de vernietigende werking van gewapende conflicten getuigen, documentair bewijs en forensisch bewijs naarmate de tijd vordert over het algemeen schaarser worden en moeilijker te traceren zijn. In de afgelopen elf jaar zijn veertien verdachten van internationale misdrijven vervolgd in tien strafzaken. Ik spreek over de periode vanaf 2003, omdat Nederland op dat moment daadwerkelijk is begonnen met het vervolgen van mensenrechtenschenders en mensen die zich misdroegen in conflicten. Het betreft verdachten uit de Democratische Republiek Congo, Rwanda, Afghanistan, Liberia en Sri Lanka. Een elfde strafzaak tegen een Afghaanse militair is vorig jaar tot een einde gekomen door het overlijden van de verdachte. Een twaalfde, Afghaanse, zaak is in afwachting van de planning voor een zitting bij de rechtbank. Ik geef hiermee aan dat de strafrechtelijke inspanningen toch wel aanzienlijk zijn. In vier zaken zijn personen aangehouden om uitgeleverd te worden. Er is ook een uitleveringsprocedure gestart. Het betreft twee uitleveringsverzoeken van Bosnië en twee uitleveringsverzoeken van Rwanda. In een van deze zaken is de uitlevering onlangs door de Hoge Raad toegestaan geacht. Onlangs is er ook een persoon die in Georgië wordt verdacht van foltering aangehouden op basis van een uitleveringsverzoek van de Georgische autoriteiten. We doen dat binnen de in 2012 door dit kabinet ingestelde Taskforce Internationale Misdrijven, waarin het Landelijk Parket, de Nationale Politie, de IND en de Koninklijke Marechaussee samenwerken. Er wordt niet alleen samengewerkt in het kader van een strafrechtelijke vervolging, maar ook in het kader van het barrièremodel.

Ik ben het met de commissieleden eens dat je moet bekijken hoe je de «rafelranden» van het 1F-beleid, zoals de heer Recourt het noemt, voor de toekomst kunt voorkomen. Bij de huidige instroom vanuit bijvoorbeeld Syrië en Eritrea wordt er wel degelijk bekeken hoe we kunnen voorkomen dat de Syriër die hier nu asiel aanvraagt en een verblijfsstatus krijgt, over 15 tot 20 jaar zijn slachtoffer tegenkomt bij Albert Heijn in Waddinxveen, zoals dat 20 tot 25 jaar geleden gebeurde met de Afghanen. Die situatie moeten we zo veel mogelijk voorkomen, maar dat is natuurlijk niet altijd mogelijk.

Gisteren heb ik een regulier overleg gehad met VluchtelingenWerk. Ik heb VluchtelingenWerk verzocht om, mocht men beschikken over informatie waaruit blijkt dat aan sommige mensen die hier een asielprocedure starten 1F kan worden tegengeworpen, omdat er een ernstig vermoeden bestaat dat zij zich schuldig hebben gemaakt aan mensenrechtenschendingen, deze informatie in een vroeg stadium met de immigratieautoriteiten te delen. Het is immers best mogelijk dat de IND het op dit moment zelf niet kan onderkennen, maar op basis van informatie van anderen kan het natuurlijk alsnog noodzakelijk zijn om 1F tegen te werpen. Wat we op dit moment met de Afghanen meemaken, kijkend naar de situatie van 25 jaar geleden, moeten we voorkomen in relatie tot Syrië.

Staatssecretaris Teeven: Ik zal uitgebreid erop ingaan, want de heer Recourt heeft in zijn inbreng ook duidelijk gesproken over schrijnendheid. Een en ander kan een manier zijn om, in geval van heel schrijnende situaties, tot de oplossing te komen. Ik wil het echter niet als beleid hanteren. Je moet het per individuele casus bekijken. Dat doen we overigens al en is niet nieuw. Ook mijn voorgangers hebben het de afgelopen tien tot vijftien jaar gedaan.

Ik noemde al even het barrièremodel. Dat is een manier om ervoor te zorgen dat mensen Nederland niet binnenkomen, waardoor je aan hen geen 1F hoeft tegen te werpen. Op strafrechtelijk terrein betekent het model dat, wanneer een persoon 1F tegengeworpen heeft gekregen en hij of zij in Nederland aanwezig is en blijft, allereerst wordt bekeken of de persoon kan worden uitgeleverd aan een land waar de feiten zijn gepleegd ofwel aan een internationaal tribunaal. Wanneer dat niet kan, zal worden bekeken of strafrechtelijk onderzoek in Nederland mogelijk is en of dit tot een bevredigend resultaat kan leiden. De problemen die hierbij spelen, staan in de rapportagebrief. Het is afhankelijk van tal van factoren. Heeft Nederland bijvoorbeeld rechtsmacht of kan er bewijs worden vergaard in het land waar het feit is gepleegd? Door tijdsverloop wordt het problematischer. Daarnaast kan bijvoorbeeld de veiligheidssituatie in het land zijn veranderd of ontbreken er rechtshulprelaties. Al die zaken kunnen van belang zijn.

Mevrouw Gesthuizen en de heer Schouw hebben opnieuw het verschil tussen vreemdelingenrecht en strafrecht aan de orde gesteld. Iedere keer moeten we vaststellen dat het bij het vreemdelingenrecht gaat om een ernstige reden om te veronderstellen dat een vreemdeling zich schuldig heeft gemaakt aan de in artikel 1F genoemde gedragingen. Ook uit de UNHCR-richtlijnen volgt – de organisatie is vandaag al even aan de orde gekomen – dat voor de invulling niet behoeft te worden voldaan aan de bewijsrechtelijke standaard. Je kunt het nadrukkelijk scheiden. De ernstige reden volgt bijvoorbeeld uit toepassing van de «knowing and personal participation»-toets en moet worden aangetoond door middel van een goed onderbouwd en gemotiveerd besluit. De onderbouwing is in principe vormvrij. De verklaringen van de vreemdeling zelf dienen volledig innerlijk consistent en niet onaannemelijk te zijn, en moeten stroken met de algemene situatie in het land van herkomst. Wat betreft Afghanistan kom je dan bijvoorbeeld, maar niet alleen, op het ambtsbericht uit 2000. Er kunnen sinds 2000 ook andere dingen gebeurd zijn, waardoor de situatie die in het ambtsbericht is beschreven wordt onderbouwd. Er zijn onder meer twee strafzaken voor het Haagse hof, waarin door meerdere leidinggevenden en getuigen uit Afghanistan onder ede is verklaard over het bestaan van een roulatiesysteem in 2007. Ik verwijs de Kamer naar de uitspraak van het gerechtshof Den Haag in de zaak tegen een persoon die onder de naam «Hesam» openbaar is geworden. Als de Kamer interesse heeft, kunnen we de vindplaats noemen. Dat wat in het ambtsbericht wordt beweerd over het roulatiesysteem, is in de strafzaak nader onderbouwd. Zowel getuigen als verdachten hebben hierover mededelingen gedaan. De 1F-tegenwerping hoeft in het bestuursrecht dus niet enkel op basis van het ambtsbericht te worden onderbouwd. De informatie kan ook nader worden geschraagd door bevindingen in een strafzaak.

Mevrouw Gesthuizen en de heer Schouw hebben mij gevraagd of het niet onbevredigend is als er geen strafrechtelijke vervolging volgt. Hiervoor heb ik net mogelijke redenen genoemd. Is het niet onbevredigend dat de tegenwerping van 1F niet wordt ingetrokken als de strafrechtelijke vervolging niet kan plaatsvinden? Dat kun je zo niet kunt zeggen. De bestuursrechtelijke tegenwerping van 1F is namelijk gebaseerd op het ernstige vermoeden en dat is iets anders dan het strafrechtelijk bewijs. Ik acht het onjuist en onwenselijk dat het niet succesvol vervolgen, dan wel het niet vervolgen, in concrete zaken wordt gekoppeld aan het al dan niet tegenwerpen van 1F. Die zaken kun je niet aan elkaar koppelen, omdat ze op een verschillende rechtsbasis gestoeld zijn.

Mevrouw Gesthuizen maakt een verwijzing naar de strafrechtelijke verjaring. Uitgangspunt in het vreemdelingenbeleid is dat het niet verjaart dat mensen hun beul kunnen tegenkomen en dat Nederland geen vrijhaven hoeft te zijn. Dat is een heel andere optiek dan bij de strafrechtelijke verjaring.

Mevrouw Gesthuizen en de heer Schouw spraken over andere landen. Hoe moet je nu, gelet op andere landen, met het Nederlandse 1F-beleid omgaan? Artikelen 12 en 17 van de EU-kwalificatierichtlijn komen grotendeels overeen met artikel 1F van het Vluchtelingenverdrag. Hierin worden de lidstaten verplicht om een vreemdeling uit te sluiten van de in de richtlijn beschreven internationale bescherming als er een ernstige reden is om te vermoeden dat de vreemdeling betrokken is bij de genoemde ernstige misdrijven. De EU-kwalificatierichtlijn biedt wel ruimte om aan 1F'ers die niet kunnen terugkeren ook geen status te verlenen. Dat is ook wat Nederland doet. Net als in Nederland geldt ook in een aantal andere EU-lidstaten dat een 1F'er dient te vertrekken, eventueel naar een derde land. Als dat niet kan, is het onthouden van een verblijfsstatus legitiem. Je kunt er politiek van alles van vinden, maar het huidige Nederlandse 1F-beleid is wel conform de internationale en Europese regelgeving. Het Nederlandse 1F-beleid verschilt op dit punt niet van dat van andere lidstaten. De toets voldoet ook aan de eisen die door het Europees Hof zijn gesteld. Overigens heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State bevestigd dat het ook geldt voor de toets in het bijzondere 1F-beleid voor bepaalde categorieën vreemdelingen. De commissieleden hebben bijvoorbeeld het beleid voor onderofficieren en officieren van de Khad/WAD aan de orde gesteld. Hierbij is sprake van omkering van de bewijslast.

Je kunt het leuk vinden of niet, maar het is een feitelijke constatering dat Nederland voorloper is wat betreft expertise en ervaring met de toepassingen van 1F. Wij waren ook het eerste land met een gespecialiseerde 1F-unit. Een aantal landen is gevolgd. Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk hebben inmiddels ook zo'n unit. In Frankrijk, Polen, België en Luxemburg worden momenteel medewerkers op dit punt getraind. Het blijkt ook uit de cijfers. Waar de meeste Europese landen constateren dat het aantal 1F-tegenwerpingen slechts een fractie is van de totale instroom, is dat voor Nederland niet anders. In tegenstelling tot veel andere landen verstrekt Nederland ook de onderliggende cijfermatige gegevens. Als je deze relateert aan de totale asielstroom, dan volgt daaruit dat het aantal 1F-tegenwerpingen de afgelopen jaren gemiddeld 0,2% betrof. Dat cijfer is inclusief de niet-asielprocedures, waartoe de meeste landen zich beperken.

De heer Recourt heeft mij gevraagd of ik de noodzaak zie en de mogelijkheden heb om verder te investeren in de taken van de 1F-unit. Die mogelijkheden zijn er. Ik zie ook mogelijkheden om de taken van de specialisten te verbreden buiten het specialisatiegebied van 1F, door bijvoorbeeld de concrete terugkeer eraan te koppelen. Ik zie ook de meerwaarde van het investeren in de keten en van, wat nu al gebeurt, het nog intensiever koppelen van de 1F-unit aan de Taskforce Internationale Misdrijven en aan het Team Internationale Misdrijven (TIM) van de Nationale Politie. We kunnen nog effectiever zijn als we internationaal beter gaan samenwerken wat betreft de informatie die in verschillende landen van herkomst beschikbaar is over mensen van wie het vermoeden bestaat dat er sprake is van mensenrechtenschending.

De heer Azmani wees op de vrees van veel slachtoffers dat mensen die 1F krijgen tegengeworpen toch asiel krijgen in Europa. Ik heb al iets gezegd over de kwalificatierichtlijn, maar ook via de intergouvernementele consultaties over asiel en migratie vraagt Nederland steeds aandacht voor dit probleem, opdat we niet een gelijke situatie krijgen als met de Afghanen. Aan het eind van de jaren tachtig en het begin van de jaren negentig voerde Nederland namelijk een heel actief beleid op het tegenwerpen van 1F en werd van mensen de verblijfsstatus in Nederland ingetrokken. Mensen aan wie 1F in Nederland was tegengeworpen, vertrokken en masse naar Duitsland waar ze opnieuw een verblijfsstatus kregen. Dat proberen we nu op deze wijze te voorkomen.

De heer Fritsma vroeg hoeveel 1F-onderzoeken er in de eerste maanden van dit jaar zijn geweest. Wat Syrië betreft, zijn er 60 1F-onderzoeken geweest. Het betrof vijftien vreemdelingen met de Syrische nationaliteit en vijf vreemdelingen met een Eritrese nationaliteit. In alle 60 zaken is geconstateerd dat 1F van toepassing is.

De heer Fritsma refereerde aan het opzeggen van het EVRM. Dat zal de Nederlandse regering niet doen. Dat is totaal geen oplossing, maar dat hebben we reeds op andere momenten in andere overleggen met elkaar gedeeld. Het lijkt me dus overbodig om er uitgebreid op in te gaan.

Staatssecretaris Teeven: De heer Fritsma probeert het mij uit te leggen. Ik zal trachten het de heer Fritsma nog een keer uit te leggen. Soms konden er wél mensen worden uitgezet naar Afghanistan. Artikel 3 EVRM is voor sommige mensen dus uiteindelijk geen beletsel gebleken. Er zijn voorbeelden van Afghaanse mensen die geen verblijfsstatus hadden en die, zoals sommige commissieleden zeggen, hier tussen de wal en het schip vielen, maar die uiteindelijk toch vrijwillig zijn teruggegaan naar Afghanistan. Er zijn ook mensen naar derde landen teruggegaan. En op dit moment zetten we mensen uit naar Rwanda, van wie we tien jaar geleden aannamen dat ze nooit meer terug konden. De situatie wijzigt dus wel degelijk in de tijd en artikel 3 EVRM hoeft niet een blijvend beletsel te zijn. Maar om daar nu het hele verdrag voor op te zeggen, gaat de Nederlandse regering echt een stapje te ver. Dat wil zij niet.

Mevrouw Gesthuizen sprak over de anonieme bronnen. Zij vroeg of het te controleren is of de bronnen betrouwbaar zijn. Het is natuurlijk niet helemaal zonder reden dat de bronnen worden afgeschermd. Het verstrekken van belastende informatie kan gevaar opleveren voor de verstrekkende persoon in het betreffende land waarmee Buitenlandse Zaken communiceert. Het is niet zo dat de bronnen voor niemand inzichtelijk zijn. In een aantal ambtsberichten zijn bepaalde passages weggelakt, maar de onderliggende stukken zijn soms wel op vertrouwelijke wijze inzichtelijk gemaakt voor de rechter. Bovendien toetst de rechter of de beperkte kennisname voor de vreemdeling gerechtvaardigd is, dus of bepaalde passages in de ambtsberichten wel terecht zijn weggelakt. We hebben natuurlijk ook de check die de voormalige Rechtseenheidskamer op een bepaald moment heeft ingevoerd. Er is dus wel degelijk een check om het ambtsbericht uit 2000 tussentijds te controleren. Ik verwijs ook naar eerdere algemene overleggen die tussen mij en de Kamer, maar ook tussen mijn voorgangers en de Kamer, zijn gevoerd. Daarin is gezegd dat de waarheidsgetrouwheid en de juistheid van het ambtsbericht uit 2000 in de loop der jaren eerder duidelijker dan minder duidelijk is geworden. In dat verband heb ik ook verwezen naar de uitspraken van het Haagse gerechtshof in twee strafzaken in hoger beroep. Deze zijn door de Hoge Raad bevestigd.

Staatssecretaris Teeven: Je kunt natuurlijk iedere keer de discussie opnieuw starten. Ik wil het niet allemaal opnieuw doen, omdat ik er een beetje van uitga dat het bekend is bij de commissie. In de tussentijd is er echter wel gekeken naar het ambtsbericht. Het is niet zo dat het ooit in 2000 is gemaakt en dat er tot 2014 nooit meer discussie over is geweest. Onder meer de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) heeft het in 2008 bekeken, evenals het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Ik verwijs naar Kamerbrieven van oktober 2009 en januari 2010. Er is een toetsing geweest door de hoogste nationale rechter, zie de Afdelingsuitspraken van november 2004, september 2009 en april 2012. In 2007 en 2008 zijn er uitspraken geweest in de strafzaken tegen Afghaanse leidinggevenden van de Khad/WAD. In het ambtsbericht is steeds opnieuw vastgesteld dat het roulatiesysteem, waarnaar de heer Schouw verwijst, wel degelijk aanwezig wordt geacht. Ik zeg natuurlijk niet dat ik gelijk heb. Maar het gelijk van achtereenvolgende Nederlandse kabinetten lijkt te zijn bevestigd in de uitspraak van het Haagse gerechtshof van 29 januari 2007. Hierin werd opgetekend uit de mond van een hooggeplaatste militair, die tevens Staatssecretaris politieke en juridische zaken in Afghanistan was – wie weet het beter dan iemand in Afghanistan? – dat alle Khad-chefs op de hoogte waren van het roulatiesysteem, dus dat er een bestaan van een roulatiesysteem was. De structuur binnen de Afghaanse veiligheidsdiensten was dat je gedurende een bepaalde periode ook even uit de wind werd gehouden. Het is dus wel degelijk aan de orde geweest.

Er is nog iets, zeg ik tegen de heer Schouw. De D66-fractie vraagt om een nieuw onderzoek, maar als je opnieuw met een onderzoek komt, dan ontstaat er nieuwe hoop bij de groep mensen over wie we hier spreken. Als die hoop blijft bestaan, dan zal het gevolg zijn dat alle mogelijkheden worden aangegrepen om niet uit Nederland te vertrekken. De mensen over wie wij hier spreken, hebben nationaal alles benut wat je maar kunt benutten om het aan te vechten. Zij zijn op elk niveau uitgeprocedeerd. Dan kun je nog naar het Europees Hof gaan, maar ook dat heeft tot op heden niet tot een ander oordeel geleid. Als kabinet en Kamer moet je dan op een gegeven moment tot de conclusie komen dat het geen zin heeft om iedere keer opnieuw het ambtsbericht aan te vechten. Dat wil het huidige Nederlandse kabinet ook niet doen. We willen niet de discussie heropenen, ook niet vanwege het feit dat er sinds 2000 op andere manieren onderbouwing van het ambtsbericht heeft plaatsgevonden. Eigenlijk is het door de jaren heen eerder sterker dan zwakker geworden.

Staatssecretaris Teeven: De heer Schouw gaat een beetje voorbij aan de argumenten die ik net genoemd heb. Ik heb gezegd dat in de tien jaar na 2000 ook andere argumenten zijn opgekomen, waarmee het ambtsbericht eerder wordt onderbouwd dan aangevochten. Wat een onafhankelijke instantie betreft, noem ik juist de uitspraken van de Raad van State uit 2004, 2008 en 2010, waarin de constateringen uit het ambtsbericht nog eens worden bevestigd. Een rechter heeft ernaar gekeken. Dan hebben we toch alles gedaan wat je in een rechtsstaat mag verwachten?

Ik snap dat er mensen in Nederland zijn die er belang bij hebben om iedere keer een discussie te hebben over het ambtsbericht. De vraag is of je als kabinet daaraan gevolg moet geven. Dat wil het eigenlijk niet. Een en ander is volledig in lijn met wat mijn voorgangers ook hebben gedaan. Ik heb nog meer reden om het niet te doen op dit moment, omdat de signalen dat het ambtsbericht klopt eerder sterker dan zwakker zijn. Ik wil er dus eigenlijk niet in bewegen, zeg ik in alle vriendelijkheid tegen de heer Schouw.

De heer Recourt heeft gerefereerd aan een gesprek met de burgemeesters en vroeg naar de uitkomsten. In het reguliere overleg dat wij driemaandelijks hebben met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) wordt het onderwerp regelmatig aan de orde gesteld. Dan lichten ook de burgemeesters hun kijk op de zaak toe. Een aantal burgemeesters, minder dan tien, heeft gebruikgemaakt van de mogelijkheid die mijn voorganger heeft geboden om inzage te krijgen in het dossier van de in hun gemeente verblijvende 1F'ers. Het beeld dat ik van de IND en ook van de VNG heb vernomen, was dat de burgemeesters meer begrip hadden voor het overheidsstandpunt, nadat de zaken nog eens expliciet waren toegelicht. De heer Recourt stelt ook het punt aan de orde, dat er in een individuele casus altijd schrijnende situaties kunnen zijn die niets met het beleid te maken hebben, maar die toch aanleiding geven om zo'n zaak op een andere wijze te beoordelen. Als er aanleiding voor is, dan zullen we dat zeker doen.

De heer Recourt refereerde aan de proportionaliteitstoets. Wat betreft de invulling van deze toets is het de combinatie van alle omstandigheden van het individuele geval die het uitzonderlijke maakt in de situatie van diegenen die tot nu toe op basis van de duurzaamheids- en proportionaliteitstoets een vergunning hebben gekregen. In de omstandigheid dat niet lichtelijk tot vergunningverlening wordt overgegaan, komt die weging ook tot uiting. Vanwege de ernst van de verweten gedragingen, wordt op voorhand aan de belangen van de Staat een groot gewicht toegekend. De heer Recourt refereerde hieraan. Telkens zullen we opnieuw een afweging moeten maken tussen de aard en de ernst van de artikel 1F-tegenwerping, de individuele belangen en de bijzondere situatie waarin de concrete 1F'er verkeert. Ik heb goed notie genomen van wat de heer Recourt erover zei. Het is echter een wezenlijk andere situatie dan die waarin de familieleden van de 1F'er verkeren, omdat we met hen inmiddels anders omgaan dan tien jaar geleden. Alle elementen nemen we erin mee, dus medische factoren en sociale factoren, maar ook de vraag of het gezinsleven buiten Nederland uitgeoefend kan worden. Die mogelijkheden zijn er soms ook en worden nadrukkelijk meegewogen. Wanneer gezinsleden van een 1F'er rechtmatig verblijf hebben, betekent dat niet noodzakelijkerwijs dat ook aan de 1F'er verblijf moet worden toegestaan. Er zijn voorbeelden waarbij het hele gezin, ook degenen die inmiddels verblijfsrecht hadden in Nederland, naar het buitenland zijn vertrokken om het gezinsleven uit te oefenen.

De heer Fritsma heeft mij gevraagd om het te laten varen. Ook in het geval van 1F'ers is het van belang dat er een mogelijkheid is om bij uitzonderlijk schrijnende situaties de afweging te kunnen maken om te berusten in het verblijf in Nederland, maar daarbij past grote terughoudendheid. Als Staatssecretaris moet je echter altijd rekening kunnen houden met schrijnende situaties, ingeval je dat wenst. Het afschaffen van het instrument doet geen recht aan de bijzonder schrijnende situaties die soms kunnen ontstaan, omdat je dan geen enkele correctiemogelijkheid meer hebt.

Ik hecht eraan om te zeggen dat de heer Sison geen 1F'er is geweest. De heer Fritsma noemde deze naam een aantal keren in de openbaarheid. Het is goed om het nog even te benadrukken.

De regelgeving laat niet toe dat 1F'ers een uitkering ontvangen. Ik mag erop vertrouwen dat gemeenten deze naleven. Cijfers over het onderwerp zijn overigens niet beschikbaar, maar ik ken geen situaties die op iets anders wijzen. Ook op dit punt nodig ik de heer Fritsma uit om mij informatie te verstrekken als het anders mocht zijn.

Staatssecretaris Teeven: Mij zijn daarvan geen voorbeelden bekend. Met betrekking tot de heer Sison is mij inderdaad bekend dat er ooit een uitkering is verstrekt. Mij is echter ook bekend dat deze uitkering inmiddels weer is ingetrokken, maar dat wordt even nagekeken.

Een aantal Kamerleden heeft opmerkingen gemaakt over de toepassing van de discretionaire bevoegdheid. Bij een aantal 1F-gevallen is deze toegepast. Een voorbeeld betreft een man die ernstig ziek was. Er was sprake van ernstige dementie en psychische stoornissen. Constante begeleiding van familie was noodzakelijk, hetgeen niet mogelijk was in het land van herkomst. In een ander geval was er sprake van een in Nederland overleden echtgenote en in Nederland verblijvende kinderen, waarbij de betrokken man praktisch volledig afhankelijk was van de zorg van zijn kinderen. Bj deze voorbeelden heeft de weging anders uitgepakt.

Wat betreft het Khad/WAD-beleid wordt er nog weleens een significante uitzondering gemaakt. Mevrouw Gesthuizen vroeg hiernaar. Ik hecht eraan om dit met de Kamer te delen. Een uitzondering op het Khad/WAD-beleid wordt in beginsel gemaakt als wordt voldaan aan drie cumulatieve voorwaarden: een vreemdeling is als zij-instromend officier bij de Khad/WAD binnengekomen, hij heeft niet gerouleerd en hij is tijdens zijn diensttijd niet bevorderd. Verder kan een vreemdeling ook andere verweren indienen waardoor hij gevrijwaard kan worden van artikel 1F. Je kunt denken aan het handelen onder dwang of concrete zelfverdediging. Ook in die gevallen zijn er uitzonderingen gemaakt op het beleid.

Staatssecretaris Teeven: Op het moment dat iemand een beroep doet op een verblijfsstatus en komt met nieuwe omstandigheden waarmee voldaan wordt aan de drie voorwaarden die ik net noemde, kan dit leiden tot een uitzondering op het Khad/WAD-beleid op basis waarvan 1F niet wordt tegengeworpen. Dat gebeurt dus al op dit moment.

Ik heb nog een andere vraag van de heer Recourt liggen. Wil Nederland een 1F'er met een artikel 3 EVRM-beletsel tot terugkeer naar zijn herkomstland, oneindig in Nederland laten leven in een uitzichtloze situatie? Hierop ben ik al uitgebreid ingegaan. Op het moment dat de Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V) de uitzetting ter hand neemt van iemand die 1F'er is, wordt voordat de feitelijke uitzetting zijn beslag krijgt, opnieuw bezien of artikel 3 nog van toepassing is. De heren Fritsma en Azmani refereerden ook hieraan. De DT&V monitort met betrekking tot de 1F'ers uit de caseload wel degelijk of, opnieuw kijkend naar wat er bijvoorbeeld in Afghanistan speelt, in een concrete situatie het artikel 3-beletsel nog bestaat op het moment dat we de uitzetting ter hand nemen. Mogelijk was dit ooit wel het geval. Door bijvoorbeeld een verandering van het bewind of een wijziging in de samenstelling van de regering in het herkomstland, kan echter de dreiging van artikel 3 niet meer zo of helemaal niet meer aanwezig zijn. Het omgekeerde is ook mogelijk. Irak is hiervan een voorbeeld. Je kunt soms een situatie hebben waarin je naar Irak uitzet. Als de situatie echter wijzigt en de machtsverhoudingen in een herkomstland veranderen, kan dit leiden tot het herleven van het artikel 3 EVRM-beletsel. Hiermee wil ik aangeven dat het laten leven in een uitzichtloze situatie in Nederland niet oneindig duurt. Een en ander wordt bepaald door de ouderdom en de persoonlijke situatie van degene aan wie 1F is tegengeworpen, maar ook door een wijziging van de situatie in het herkomstland.

De heer Azmani vroeg hoe de terugkeer van de afgestrafte piraten verloopt. Ook de heer Fritsma heeft hierover een opmerking gemaakt. Nederland zet in op de terugkeer van alle 25 Somalische piraten die in Nederland zijn berecht. We hebben met Somalië afspraken gemaakt over de gedwongen terugkeer van personen die afgestraft zijn wegens piraterij. Op basis hiervan is een persoon op donderdag 22 mei jl. uitgezet naar Somalië. Eerder hebben tien Somalische piraten ervoor gekozen om terug te keren in ruil voor strafonderbreking. Deze regeling voor strafonderbreking na 50% heb ik met de Kamer gewisseld en is onder mijn voorganger Leers tot stand gekomen. Alle overige personen verblijven op dit moment in strafrechtelijke dan wel in vreemdelingenrechtelijke detentie. We zetten erop in om op korte termijn het Wetboek van Strafrecht te wijzigen, opdat alleen vreemdelingen met een bestendige vorm van verblijf in aanmerking kunnen komen voor een voorwaardelijke invrijheidstelling. Dat is een andere situatie dan die er op dit moment bestaat.

Wordt het maximale gedaan om het vertrek uit Nederland realiseren? De caseload bij de DT&V is goed in beeld. Er worden maximale inspanningen geleverd om vreemdelingen uit Nederland te laten vertrekken. Ik heb met de Kamer al over de Syriërs gesproken.

De heer Schouw heeft mij vragen gesteld over de procedure van de drie uit Congo. Wat is de stand van zaken bij het hof? Het is natuurlijk een lopende procedure. Wat betreft Nederland geldt het uitgangspunt van geen vluchthaven, ook niet in deze concrete zaken. Tegelijkertijd houden we onze verplichtingen in het kader van het Zetelverdrag voor ogen – deze moeten we wel meewegen – en de samenwerking met de hoven. Op dit moment bevinden betrokkenen zich in grensdetentie op grond van artikel 6 van de Vreemdelingenwet.

Er zijn opmerkingen gemaakt over de ontwikkelingen met betrekking tot ISIS. Ook de IND volgt de ontwikkelingen in Syrië en Irak op de voet. Op dit moment loopt er bij de IND een speciaal project dat zich richt op de Arabische Lente. Daarbij wordt ingezet op het ontwikkelen van nieuwe risicoprofielen en indicatorlijsten voor het herkennen van potentiële 1F'ers in de instroom, het versterken van de informatiepositie, het meer inzetten op een EU-netwerk om informatie te delen en het delen van best practices.

Tot slot kom ik op de vraag van mevrouw Gesthuizen over het kinderpardon. Deze begunstigende regeling is mede ingegeven door het belang van het kind. Dat belang wordt bij het kinderpardon afgewogen tegen andere maatschappelijke belangen, in het bijzonder de bescherming van de openbare orde. Op dit moment wordt er geen vergunning verleend in geval van aspecten van openbare orde. Wat het kabinet betreft, is er dan ook geen strijd met het Verdrag inzake de rechten van het kind (IVRK). Als criminele antecedenten van de ouder niet worden tegengeworpen, om maar een voorbeeld te noemen, dan zou de ouder met criminele antecedenten na verstrekking van een vergunning aan het kind in voorkomende gevallen een beroep op artikel 8 EVRM kunnen doen. Dat acht het kabinet onwenselijk.

De heer Recourt (PvdA): Voorzitter. Ik zeg het tot in het oneindige, maar ik geef grote steun aan dit beleid dat consistent is en maakt dat oorlogsmisdadigers geen plek hebben in Nederland. Ook tegen de heer Fritsma zeg ik dat we het strengste beleid van Europa hebben op dit punt. Het heeft allemaal de volle steun van mijn fractie. Een puntje dat is blijven liggen, is het feit dat wij, ook met het licht op hetgeen nu in Irak en Syrië gebeurt, beter kunnen samenwerken met landen als Duitsland, België, Frankrijk enzovoorts om kennis te vergaren over wat er nu gebeurt op het terrein van oorlogsmisdaden in die landen en om sneller te kunnen optreden op het moment dat potentiële oorlogsmisdadigers of mensenrechtenschenders asiel aanvragen in Nederland. Met het uitwisselen van informatie valt nog wat te winnen.

Ik kom weer terug op dat ene punt dat ik de kern van mijn inbreng bij dit debat heb gemaakt, namelijk de groep die hier al tien of twintig jaar zit met de onmogelijkheid om terug te keren naar het land van herkomst en waarvoor de tijd steeds meer gaat drukken. Die mensen zitten vast tussen twee werkelijkheden. Ondanks het feit dat ik het van harte steun dat oorlogsmisdadigers hier geen plek hebben, moet je op een gegeven moment wel de menselijkheid laten prefereren. Ik kan me goed vinden in het antwoord op pagina 12 van het schriftelijke overleg dat we met de Staatssecretaris hebben gehad. Hierin staat dat regelmatig opnieuw wordt beoordeeld of artikel 3 EVRM nog van toepassing is. Wanneer artikel 3 EVRM zich duurzaam verzet tegen terugkeer naar het land van herkomst, voorziet het beleid in een duurzaamheids- en proportionaliteitstoets om te voorkomen dat een vreemdeling in een zeer uitzonderlijke schrijnende situatie komt te verkeren. Daarover hebben we vaak gesproken.

Ik begrijp uit dit debat dat het aan de 1F'er is om de overheid te vragen om er nog eens naar te kijken, maar dat het ook gebeurt op het moment dat de uitzetting weer ter hand wordt genomen. Ik snap dat het geen harde barrière is en dat het nog eens individueel bekeken moet worden. De tijd maakt echter dat het schrijnender en schrijnender wordt. Op enig moment voldoe je aan de criteria. Dat heb ik de Staatssecretaris nog niet horen zeggen. Ik heb hem wel horen zeggen dat hij inzet op een hard beleid, maar dat hij de schrijnendheid ziet en deze individueel zal beoordelen aan de hand van het beleid. Ik ontvang graag nadere informatie over de tijdsduur en eindigheid van de situatie waarin mensen tussen wal en schip vallen.

De heer Azmani (VVD): Voorzitter. Het is van belang om op te merken dat er grenzen zitten aan de verantwoordelijkheid van de Nederlandse overheid. Op het moment dat er een beroep wordt gedaan op het Vluchtelingenverdrag, maar het beroep ongegrond is omdat iemand een artikel 1F-indicatie heeft gekregen, houdt de verantwoordelijkheid van de overheid op. Iemand heeft dan de rechtsplicht om Nederland te verlaten. Het kan niet zo zijn dat door het negeren van de rechtsplicht er verblijf ontstaat. Vanuit de menselijke kant, begrijp ik en kan ik best invoelen dat het een heel lastige situatie is voor de gezinnen en kinderen die hier wel verblijf hebben gekregen. De slachtoffers van de 1F'ers hebben echter ook kinderen in Nederland. Die belangen moeten ook worden meegewogen op het moment dat je tot een oordeel wilt komt. Ik kan me best voorstellen dat de ouders ook behoorlijk getraumatiseerd kunnen zijn op basis van wat er in bijvoorbeeld Afghanistan heeft plaatsgevonden. Mijn fractie heeft geen twijfels over deze rechtsstaat. Ik hoef dus ook geen nader onderzoek, maar het is in aller belang dat er gewoon duidelijkheid over is.

De Staatssecretaris en zelfs de heer Fritsma spraken over «fouten» in het verleden. Ik weet dat de heer Fritsma het zo niet heeft bedoeld, maar ik zie geen fouten. Het is geen fout van de Staat dat een verblijfsvergunning is verleend omdat men iets niet wist en daar pas op een later moment achter is gekomen met het ambtsbericht. De mensen hebben zelf ook niet aangegeven dat ze mogelijk vreselijke wreedheden hadden gepleegd. Ik voel ook geen enkele compassie voor het feit dat we misschien in eerste instantie een verblijfsvergunning hebben verleend en deze vervolgens hebben ingetrokken, omdat het bewust is ontkend.

Tot slot heb ik nog één vraag openstaan over de gezamenlijke inzet op Europees terrein ten aanzien van de situatie bijvoorbeeld in Afghanistan om de rechtsmacht te vergroten, zodat er mogelijk geen schendingen meer zijn in de toekomst bij terugkeer. Hetzelfde is eigenlijk gebeurd in Rwanda, door de succesvolle inzet van deze Staatssecretaris. Het memorandum of understanding (MoU) is getekend. Hoe ziet de Staatssecretaris de ontwikkeling ten aanzien van Afghanistan? Moet er een veel grotere inzet vanuit de EU zijn om die rechtsmacht daar op termijn ook te verkrijgen? Mensen kunnen dan daadwerkelijk terugkeren en daar eventueel ook hun straf op een humane en rechtswijze manier uitzitten.

De heer Fritsma (PVV): Voorzitter. In de eerste plaats beginnen de problemen in Nederland met oorlogsmisdadigers en terroristen natuurlijk bij de instroom. Mensen kunnen heel gemakkelijk van Noord-Afrika naar Europa reizen en worden daartoe gefaciliteerd door de EU. Zij kunnen vervolgens ongecontroleerd doorreizen naar Nederland. Gelet op de gruwelen in Syrië en Irak, is het voor de PVV onacceptabel dat de overtocht zo gemakkelijk is. In het ergste geval moet Nederland een hoge prijs betalen als het misgaat.

In de tweede plaats zijn er natuurlijk ook problemen met de uitstroom. Helaas wijzen de cijfers uit dat Nederland al een veilige haven is voor oorlogsmisdadigers en terroristen. De Staatssecretaris heeft in zijn brief daarover aangegeven dat er 630 1F'ers zijn geregistreerd en dat ongeveer 100 van hen aantoonbaar Nederland hebben verlaten. Dat is minder dan één op de zes. Dus meer dan vijf op de zes 1F'ers zijn niet weggegaan en dat moet echt anders. Ik roep de Staatssecretaris nogmaals op om de uitstroom van 1F'ers echt te verbeteren.

Als ik het met de Staatssecretaris eens ben, moet ik dat ook zeggen. De lijn om streng te blijven tegen officieren en onderofficieren van Khad/WAD is goed. Ik ben het er ook mee eens dat deze mensen geen hoop gegeven moet worden. Tot en met de hoogste rechter is namelijk vastgesteld dat deze mensen een 1F-status hebben – deze krijg je niet zomaar – en dat deze mensen weg moeten. Elke discussie om de mensen hier te houden, draagt eraan bij dat ze niet weggaan. Daarnaast ben ik bang dat ook andere 1F'ers het horen. Er moet hard worden opgetreden tegen de daders.

Ik heb nog één kleine onbeantwoorde vraag over de gezochte Irakezen. Het hoger tribunaal in Bagdad zoekt nog vijf voormalige Jash-leden die in Nederland zouden zijn. Wat is de stand van zaken rond hun uitzetting? Het schijnt dat deze mensen bijzonder vervelende dingen hebben uitgespookt in hun land van herkomst.

De heer Schouw (D66): Voorzitter. Je hoeft het niet altijd met elkaar eens te zijn om de Staatssecretaris dank te zeggen voor zijn beantwoording. Ik heb nog vier punten.

In het begin van zijn beantwoording zei de Staatssecretaris dat hij en de hele commissie het erover eens zijn dat Nederland geen vrijhaven mag zijn voor 1F'ers. Volgens mij hebben we echter gezegd dat Nederland geen vrijhaven mag zijn voor oorlogsmisdadigers en dat is nu net het verschil. 1F'ers zijn natuurlijk vermeende oorlogsmisdadigers. Het is goed dat we ons dat realiseren.

Mijn tweede opmerking is dat ik hoop put uit dit soort bijeenkomsten. Als je het niet doet, waar ben je dan? De Staatssecretaris heeft het belang van kinderen van 1F'ers benadrukt. Ik heb het zo verstaan dat de Staatssecretaris het als een inspanningsverplichting voelt om ervoor te zorgen dat kinderen van 1F'ers op de goede manier in de samenleving verder kunnen, via de voordeur of via de achterdeur. Heb ik dat goed verstaan?

Mijn derde opmerking heeft te maken met het punt van de heer Recourt, de 150 mannen en de schrijnendheid. Ook op dit punt proef ik bij de Staatssecretaris een soort bereidheid om er heel goed en zorgvuldig naar te kijken. Hij gaat niet zelf op zoek naar de dossiers, maar als mensen er zelf mee komen, dan zal hij het goed en zorgvuldig beoordelen en goed toetsen op de schrijnendheid. Als dat de winst kan zijn, dan is het goed.

Mijn vierde opmerking betreft het ambtsbericht. Op dit punt zijn de Staatssecretaris en mijn fractie het niet eens. In het ambtsbericht wordt geconcludeerd dat alle medewerkers van de veiligheidsdiensten misdrijven op hun geweten hebben. Zijn ook andere landen in 2000 tot diezelfde conclusie gekomen? Op basis van mijn informatie lijkt dat niet het geval en heeft Nederland een unieke positie ingenomen door het in 2000 zo op te schrijven.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Voorzitter. Ik haak aan op het laatste punt dat de heer Schouw inbracht. Ik breng nogmaals onder de aandacht van de Staatssecretaris – hij weet het zelf ook – dat onze eigen Raad van State reeds geconcludeerd heeft dat het niet in alle gevallen zo hoeft te zijn. Ik vraag de Staatssecretaris bij dezen nogmaals om de duurzaamheids- en proportionaliteitstoets niet pas achteraf, na tien jaar, uit te voeren – dat is namelijk het moment waarop je aan de toetsing van de cumulatieve voorwaarden toekomt – maar om vooraf in het veelbesproken ambtsbericht een aanpassing te maken en te zeggen dat het niet in alle, maar in vrijwel alle gevallen geldt. Daarmee kun je heel veel onrecht voorkomen, maar heb je tegelijkertijd nog evenveel mogelijkheden en middelen in handen om degenen die zich wel degelijk schuldig hebben gemaakt aan ernstige mensenrechtenschendingen aan te pakken.

Dan komen we weer te spreken over het recht. De redenering die de Staatssecretaris op dit punt aanhoudt, is een beetje curieus. Hij haalt eigenlijk het vreemdelingenrecht en het strafrecht door elkaar door te zeggen dat zaken nu eenmaal niet verjaren. Hij zei letterlijk in zijn eerste termijn dat het op grond van het vreemdelingenrecht zo is dat het tegenkomen van je beul niet verjaart. Nee, dat klopt. Maar goed, als we het dan over recht hebben, dan wil ik het ook wel heel exact en precies zien. Op welke beleidsregel in het vreemdelingenrecht is deze constatering van de Staatssecretaris gestoeld? Ik ken het jargon over de verjaringstermijnen uit het strafrecht, maar waar vind ik nu die beleidsregel in het vreemdelingenrecht? Of verzint de Staatssecretaris dat nu gewoon zelf tijdens dit algemeen overleg? Als je het over recht hebt, dan moet je heel secuur redeneren. Daarom staat het ook met woorden opgeschreven en kun je de termen en verschillende rechtsgebieden niet door elkaar husselen.

Ik zou graag op werkbezoek gaan bij de instanties die zich bezighouden met het onderzoek naar de 1F'ers die wel vervolgd kunnen worden. Ik zal bekijken of ik dat kan organiseren. Misschien willen er collega's mee.

Tot slot is het heel curieus dat de Staatssecretaris hier in eerste termijn heeft gezegd dat artikel 2 van het IVRK niet voor ons geldt. Ik citeer: «De Staten die partij zijn, nemen alle passende maatregelen om te waarborgen dat het kind wordt beschermd tegen alle vormen van discriminatie of bestraffing op grond van de omstandigheden of de activiteiten van, de meningen geuit door of de overtuigingen van de ouders, wettige voogden of familieleden van het kind.» Ik kan me niet voorstellen dat het Nederlandse kabinet boven artikel 2 lid 2 van het IVRK staat.

Staatssecretaris Teeven: Voorzitter. Allereerst kom ik op de vragen van de heer Recourt inzake Syrië en Irak. Het project Arabische Lente dat bij de IND loopt, is er juist op gericht om te bekijken op welke wijze we bij de behandeling van 1F-situaties en het al dan niet tegenwerpen van artikel 1F van het Vluchtelingenverdrag, de beste informatie tussen landen naast elkaar kunnen leggen. Hierin proberen we een nieuwe werkwijze tot stand te brengen.

De heer Recourt gaf aan dat er een groep van 150 mensen vastzit tussen twee werkelijkheden. Is de tijd een harde barrière? Nee, de tijd is geen harde barrière. Mensen kunnen tot hun overlijden in Nederland 1F tegengeworpen krijgen. Op zich zit er geen barrière in het ouder worden van de persoon aan wie 1F is tegengeworpen, in de trant van: nu moet het maar eens afgelopen zijn. Maar het omgekeerde is ook waar. Door het voortschrijden van de tijd kunnen persoonlijke situaties nijpender, schrijnender en uitermate schrijnend worden. Op deze manier moet ernaar worden gekeken, dus dat zal ik de komende tijd ook doen. De heer Recourt mag mij ook houden aan de beantwoording van vraag 12 in de schriftelijke beantwoording. Als het er staat, zal ik ermee omgaan.

De heer Azmani maakte een opmerking over de rechtsmacht. Hij weet dat er in Afghanistan een andere infrastructuur is dan een aantal jaren geleden. Ik heb nog meegemaakt dat je in 2003, 2004 en 2005 in Kabul in Afghanistan zonder enig probleem in je spijkerbroek en zonder enige beveiliging over straat kon lopen. De situatie is anno 2014 wezenlijk anders. Dat betekent ook dat de hele beoordeling per definitie niet gemakkelijk is geworden. In sommige gebieden wel, maar lang niet overal. Rwanda is een land met een heel stevige staatsstructuur – hiervan kun je van alles vinden – en een heel duidelijk systeem van rechtsmacht, openbaar ministerie en zittende magistratuur en een heldere wijze waarop met het recht wordt omgegaan. In Afghanistan is het ingewikkelder, daarom is het soms ingewikkelder om daarop een beroep te doen.

De heer Fritsma zegt dat Nederland al een veilige haven is. Dit herken ik niet. Het enkele feit dat er in de afgelopen 30 tot 35 jaar aan honderden mensen 1F is tegengeworpen, is op zich geen reden om te constateren dat Nederland een veilige haven is. Dan zou heel Europa en Noord-Amerika een veilige haven zijn. Dat is niet de manier waarop je ernaar moet kijken. Je zou zelfs kunnen zeggen dat als je het probleem niet inzichtelijk maakt en je aan niemand 1F tegenwerpt, je geen veilige haven bent. Dat is de omgekeerde redenering, die ook niet waar is.

De heer Fritsma refereerde aan de vijf in Nederland gezochte Irakezen. Ik kan niet ingaan op individuele zaken. Echter, zodra wij vernemen dat er door buitenlandse autoriteiten wordt gezocht naar personen die internationale misdrijven hebben gepleegd, wordt binnen de taskforce bekeken welke stappen er gezet moeten worden. Daarbij wil ik het op dit moment laten.

Ik kom op de vier kanttekeningen die de heer Schouw plaatste. Zijn constatering is juist dat Nederland geen vrijhaven moet zijn voor oorlogsmisdadigers en mensenrechtenschenders. De andere kant van het verhaal is natuurlijk wel dat artikel 1F van het Vluchtelingenverdrag een internationaal beginsel is. Het is niet iets wat Nederland zelf heeft verzonnen. De VN heeft het lang geleden, in 1954 en 1961, opgenomen. Het is niet iets wat vervolgens door Nederland is herontwikkeld. We passen 1F van het Vluchtelingenverdrag toe.

De tweede opmerking ging over de kinderen. Ik heb in mijn eerste termijn al aangegeven dat kinderen van 1F'ers niet het slachtoffer hoeven te zijn van de vermeende ernstige gedragingen van hun vader, en in een aantal gevallen van hun moeder. Het betreft immers vaak mensen die hier in Nederland geboren zijn. Dat is het beleid geweest van de voormalige achtereenvolgende Nederlandse kabinetten, en dat zal door dit kabinet ook niet worden veranderd.

Ik schakel door naar de opmerking van mevrouw Gesthuizen over artikel 2 van het IVRK, zeker in relatie tot haar opmerking in eerste termijn over het kinderpardon. Je kunt een kind dat onder het kinderpardon valt, niet als hoofdpersoon beschouwen. Daarmee accepteren we dat de nevenpersonen in de overgangsregeling dan ook een verblijfsstatus krijgen, ook al zou aan deze mensen 1F kunnen worden tegengeworpen of hebben zij criminele antecedenten. Dat is een stap te ver. Die zaken zijn aan elkaar gekoppeld.

Mevrouw Gesthuizen vroeg of het punt inzake de verjaring mijn eigen verzinsel was.

Staatssecretaris Teeven: Het is een wezenlijk ander verhaal. Dat moet in je in alle situaties individueel bekijken. Dat hebben we nu precies in een aantal gevallen gedaan. Je kunt de vergelijking trekken met criminele antecedenten van ouders. Daar kijken we ook naar bij de overgangsregeling van het kinderpardon.

Ik kom op de derde opmerking van de heer Schouw. Ik heb geen idee of het een groep van 150 personen betreft, maar ik heb al uitgesproken dat er bereidheid is om hiernaar te kijken. Ik wacht gewoon af welke casussen worden aangedragen en deze zal ik bekijken. Ik kom zelf tot een veel kleinere groep, maar ik hoorde de Kamerleden een ander aantal noemen. We zullen bezien of hierbij uitermate schrijnende situaties voorkomen.

Andere landen kijken ook naar ambtsberichten. Ik roep in de herinnering dat Nederland eind jaren negentig te maken had met een uitzonderlijk hoge instroom vanuit Afghanistan, zodat het Ministerie van Buitenlandse Zaken grote inzet heeft gepleegd om duidelijkheid te krijgen over de achtergronden van mensenrechtenschendingen en het begaan van oorlogsmisdrijven in Afghanistan.

Tegen mevrouw Gesthuizen kan ik zeggen dat 1F inderdaad niet verjaart. Ook in de correspondentie die de afgelopen jaren tussen achtereenvolgende kabinetten en de Kamer is gevoerd, is ervan uitgegaan dat er geen sprake is van verjaring. Ik verwijs mevrouw Gesthuizen hiernaar, maar ik wil het ook wel schriftelijk doorgeven. Ik heb alle vragen beantwoord.