Nr. 1428 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De algemene commissie voor Immigratie en Asiel1 heeft op 27 april 2011 overleg gevoerd met minister Leers voor Immigratie en Asiel over:

• – de brief van de minister voor Immigratie en Asiel d.d. 13 april 2011 inzake Nadere toelichting op verzoek Dibi inzake beleidsconsequenties thematisch ambtsbericht Afghanistan (19 637, nr. 1411);

• – de brief van de minister voor Immigratie en Asiel d.d. 8 april 2011 inzake Beleidsconsequenties nieuw thematisch ambtsbericht Afghanistan (19 637, nr. 1410);

• – de brief van de minister voor Immigratie en Asiel d.d. 29 maart 2011 inzake Nieuw thematisch ambtsbericht Afghanistan over de situatie van schoolgaande kinderen (in het bijzonder meisjes) (19 637, nr. 1407);

• – de brief van de minister voor Immigratie en Asiel d.d. 21 maart 2011 inzake Vertrekmoratorium Zuid- en Centraal-Somalië (19 637, nr. 1405);

• – de brief van de minister voor Immigratie en Asiel d.d. 15 maart 2011 inzake Wijziging in het landgebonden asielbeleid voor de Democratische Republiek Congo (DR Congo) (19 637, nr. 1404);

• – de brief van de minister voor Immigratie en Asiel d.d. 22 februari 2011 inzake Beleidsvisie stroomlijning toelatingsprocedures (19 637, nr. 1400);

• – de brief van de minister voor Immigratie en Asiel d.d. 12 januari 2011 inzake Situaties waarin een verzoek om een voorlopige voorziening in Nederland mag worden afgewacht (19 637, nr. 1389);

• – de brief van de minister voor Immigratie en Asiel d.d. 26 april 2011 inzake Verslag schriftelijk overleg over wijzigingen asielprocedures op 27 april 2011 (19 637, nr. 1416);

• – de brief van de minister voor Immigratie en Asiel d.d. 21 april 2011 inzake Aanbieding afschrift van het antwoord aan de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) met betrekking tot de brief die de algemeen deken van de NOvA stuurde op 8 maart 2011 betreffende de rol van de asiel- en vreemdelingenadvocatuur in het asielproces (2011Z08600).

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Sterk

Griffier: Roovers

De heer Spekman (PvdA): Voorzitter. Ik ben gelukkig met het besluit van de minister over het ambtsbericht omdat dat een einde maakt aan de onzekerheid van een aantal meiden in het land en hun familieleden, die ik zo graag zekerheid, hun dromen en hun hoop gun. Daar wil ik de minister een compliment voor geven. Maar als hij dit besluit niet zelf had genomen, heb ik het rotsvaste vertrouwen in onze rechtspraak dat de Raad van State of het Europees Hof ook het zijne had gevonden en waarschijnlijk ook zijn verantwoordelijkheid had genomen. Uiteindelijk staat immers voor iedereen vast dat je meiden van een bepaalde leeftijd niet meer kunt terugsturen naar een land als Afghanistan. Dat is gebleken uit een notitie van de UNHCR en bevestigd in het ambtsbericht. Onze motivatie om met een brief aan de minister te komen lag in de rechten en belangen van jonge kinderen. Jonge kinderen die hier opgegroeid zijn, die deel uitmaken van de Nederlandse gemeenschap, van een school, kun je namelijk niet na zo veel jaren nog uitzetten als de overheid mede heeft gefaald. Dat was het idee achter de «wortelingsmotie» van mij en collega Voordewind, met wie ik samen bezig ben met een initiatiefwetsvoorstel in dat kader, waarin de kinderrechten centraal komen te staan, waar ook de Kinderombudsman zich over uitsprak.

Maar daar gaat het nu niet over. Dat is niet de stap die de minister heeft gezet; hij heeft een andere gezet. Daarbij gaat het over drie zaken: veiligheid, verloochenen en kinderrechten. Volgens de minister vallen tussen de 40 en 100 jonge meiden onder dit besluit. Kan hij een onderbouwing geven van deze schatting? Op eerdere vragen van mij werd geantwoord dat het ging om ongeveer 400 gevallen. Dat vond ik volstrekt overtrokken, omdat daar ook mensen bij zaten die hier nog maar kort waren. Ik heb daar vervolgvragen over gesteld. Ik vind het heel slecht dat die vragen totaal niet zijn beantwoord. Ze zijn beantwoord met de verwijzing: wij hebben nu beleid. Er is geen onderbouwing gegeven van de manier waarop het toenmalige aantal van 400 was opgebouwd. Een Kamerlid heeft het recht om die onderbouwing te vragen, niet alleen van die 400 van toen maar ook van de inschatting van de minister van de 40 tot 100 van nu. Dit moet namelijk niet de schijn van willekeur hebben. Ik zou er echt van balen als het debat daarin eindigt. Ik wil dat de minister die schijn weghaalt.

Ik heb nog vragen over het beleid van de minister, meer specifiek over kinderen die er net niet onder vallen. Als ik het ambtsbericht lees, vrees ik voor sommige verwesterde meisjes die jonger dan 10 zijn of net ouder dan 18, of voor jongetjes die ook gevaar lopen in dat land. Ik zou graag willen dat de minister naast de criteria die hij heeft, ook de risico’s meeweegt die die kinderen daar lopen op geweld en het gedwongen verliezen van hun eigen bestaan.

Ik heb ook graag een reactie van de minister op de passage in het verslag op bladzijde 14 onderaan over het zelf kiezen van de school. Daarin stelt hij dat de kinderen de school eventueel zelf kunnen kiezen. In het ambtsbericht staat juist dat het levensgevaarlijk is en dat iedere school te maken kan krijgen met geweld.

Met de criteria kan ik op zich verder leven. Het gaat om de uitwerking en het voorkomen van willekeur. Het volgende punt vind ik echter cruciaal. Ik vind het al te gemakkelijk dat de gezinssituatie als leidend criterium wordt genomen. Leidende criteria zouden moeten zijn dat je hier al veel jaren bent, dat je daardoor westerse gewoontes hebt – ook met een hoofddoekje kun je verwesterd zijn – en dat je wat ouder moet zijn, waardoor je je niet meer aan kunt passen.

Hoe gaat de besluitvorming nu precies gelet op de zekerheid van die meiden? Ik ga ervan uit dat geen enkel meisje wordt uitgezet voor de publicatie in de Staatscourant. Dat geldt dus ook voor de gezinsleden die maar enigszins onder die criteria vallen. Graag ook over dit punt een bevestiging van de minister. Ik las in het verslag namelijk dat de uitzetting doorgaat, terwijl de publicatie pas half mei plaatsvindt.

Het plan om de procedures te bekorten moet ik tot mijn spijt in sneltreinvaart behandelen. Ook dit is een zeer wezenlijk punt. Er liggen een paar zeer belangrijke voorstellen, onder andere het voorstel om de bewijslast van de asielzoeker nog verder te verzwaren. Dat vind ik zeer bezwaarlijk. Is het doel daarvan te komen tot snellere procedures en, zo ja, is de minister dan bereid om te onderzoeken of die verzwaring van de procedure zo zal uitwerken? Wij hebben ook principiële bezwaren. Wij denken dat het leidt tot veel meer onterechte afwijzingen, meer tweede asielaanvragen en mogelijk schending van het mensenrechtenverdrag. Ik krijg hier graag een reactie van de minister op.

Wij hebben ook grote bezwaren tegen de voorlopige voorzieningen. Wij wachten de ex-antetoets daarvan maar af. Ook daarbij denken wij dat sprake is van schending van mensenrechten. Dat geldt ook voor de rechtsbijstand. Ik zou graag willen dat de minister zichzelf een spiegel voorhoudt. Hij moet niet alleen bekijken wat de asielzoeker beter zou kunnen doen, maar ook zelf werken aan het verder verkorten van de doorlooptijden door een capaciteitsuitbreiding van de IND of door, wat ik heel graag wil, als overheid te stoppen met doorprocederen in zaken waarin het doorprocederen geen beleidsmatige consequenties heeft. Als de minister dat zou willen toezeggen, zou ik daar weer een beetje vrolijker van worden.

Tot slot zou ik de minister willen zeggen: akker door alle processen heen op zoek naar tijdwinst. Er ligt nu een medische zaak bij BMA. Er is een beroep ingegaan. Er is een klacht ingediend. Die zaak ligt nu al een jaar te wachten, want tijdens de klachtenprocedure kan de BMA niet verder. Dat zijn allemaal van die procedures die wij kunnen versnellen. Daarom vraag ik de minister om zichzelf een spiegel voor te houden, niet alleen te kijken naar wat de asielzoeker moet doen maar ook naar wat de overheid zelf beter zou moeten doen.

Mevrouw Van Nieuwenhuizen (VVD): Voorzitter. De titel van dit AO is de wijzigingen van de asielprocedures. Wat de VVD betreft, is het ook hard nodig om te komen tot een stroomlijning en een verkorting. Het andere onderwerp waar wij het vandaag over hebben, de verwestering van meisjes, sluit daar immers een-op-een op aan. Daarbij spreken wij namelijk over het criterium van hoe lang die meisjes dan wel hier moeten zijn. Wij hebben de problemen in de afgelopen jaren veroorzaakt doordat wij de procedures allemaal zo lang hebben laten duren. Nou is het altijd een kwestie van een goede balans vinden tussen zorgvuldigheid en snelheid, maar het feit dat wij zo over deze gevallen moeten spreken, geeft aan dat de balans te ver is doorgeslagen naar de ene kant. Wij moeten er echt voor zorgen dat er meer snelheid in de procedures komt, zodat wij dit soort gevallen in de toekomst niet meer krijgen maar ze kunnen voorkomen.

De VVD-fractie steunt de lijn die minister Leers heeft ingezet ten aanzien van het thematisch ambtsbericht. Voor ons staat een zorgvuldige individuele toetsing voorop. Het blijft uiteindelijk altijd gaan om de vraag of een individu gevaar loopt bij terugkeer. Bij deze specifieke groep meisjes uit Afghanistan is er op grond van dit thematisch ambtsbericht een aantal criteria bij gekomen, waar de minister voortaan rekening mee gaat houden. Wij vinden dat een heel goede zaak, omdat het ambtsbericht niets aan duidelijkheid te wensen overliet.

Ik heb nog wel een feitelijke vraag. In de stukken staat dat de beoordeling van de dossiers pas conform deze nieuwe werkwijze plaats kan vinden na publicatie in de Staatscourant. Ik denk het antwoord te weten maar ik wil toch zeker weten dat er niets gebeurt met alle vergelijkbare gevallen die tot die tijd openstaan, maar dat die worden aangehouden tot het moment, na publicatie in de Staatscourant, dat daar volgens de nieuwe methode naar gekeken kan worden. Anders zou er een heel rare, wrange situatie ontstaan.

Ik sluit aan bij wat collega Spekman net vroeg over de leeftijdsgrenzen. De minister zegt daarvan: die zijn niet in beton gegoten; daar kan eventueel van afgeweken worden. Waar denkt hij dan aan? Bij een dag kan ik mij iets voorstellen, maar kan het ook een jaar zijn? Graag wat meer concretisering daarvan.

Dan wil ik het nog even hebben over de stroomlijning van de procedures. De minister stelt daar rond de zomer een beeld van te hebben, dat daarna de ex-antetoets komt en dat wij dan in het najaar pas uitgewerkte voorstellen zouden krijgen. Kan het niet hier en daar wat sneller?

Tussen de regels door wordt ook aandacht gevraagd voor goede samenwerking in de hele vreemdelingenketen. Zou hij dat aspect daar ook nog eens goed tegenaan willen houden? Dan pak ik ook maar de problemen van INDiGO erbij. Wij zien dat alle partners in de vreemdelingenketen ondanks INDiGO nog steeds hun eigen automatiseringssystemen hebben. Nou zijn er met INDiGO ook allerlei problemen. In hoeverre biedt dit een kans om ook daar tot stroomlijning te komen? Welke van deze maatregelen kunnen wij al realiseren zonder dat INDiGO optimaal functioneert? De minister geeft aan dat daar verschillen in zitten. Ik zou dat wat meer geconcretiseerd willen hebben.

De heer Schouw (D66): Mevrouw de voorzitter. Na al het gedoe rond het verblijf van Sahar kwam de minister eindelijk tot de conclusie dat zij in Nederland kan blijven. De D66-fractie is blij met die beslissing. Ook is zij blij dat er geen quotum is bedacht, zoals door een enkele PVV’er werd gesuggereerd. Daarover gelijk maar even een paar vragen. Is er achter de schermen gesproken met een vertegenwoordiger of vertegenwoordigers van de PVV over de typische oplossing die de minister heeft gekozen?

Tegelijkertijd vinden wij het nogal bijzonder wat er is gebeurd. Een thematisch ambtsbericht was nodig om de minister en allerlei anderen ervan te overtuigen dat het meisje Sahar hier in Nederland kon blijven. Wij kunnen dus concluderen dat de terms of reference voor de periodieke ambtsberichten, de normale ambtsberichten, niet in alle gevallen afdoende waren om een asielaanvraag te beoordelen. Dit roept de prangende vraag op of de minister zonder zo’n thematisch ambtsbericht vaker omstandigheden over het hoofd ziet of heeft gezien en onterecht mensen heeft teruggestuurd naar gevaarlijke gebieden. Er was immers geen thematisch ambtsbericht. Heeft de minister daarbij stilgestaan? En welke consequenties verbindt hij daaraan?

De fractie van D66 wil ook duidelijkheid over de omstandigheden. De minister heeft het in het verslag over een combinatie van omstandigheden. Is er bij verwestering sprake van «en... en...»? Is er dus sprake is van cumulatief allerlei dingen bij elkaar opgeteld? Of is er sprake van een mix van «en... en...»? Of is verwestering een containerbegrip, zoals mijn buurvrouw net zei? Er wordt namelijk geen definitie gegeven van verwestering. Wel gelden de verblijfsduur en leeftijd als basisfactor. Voor mijn fractie is niet duidelijk op basis waarvan de minister de gestelde verblijfsduur en leeftijd gerechtvaardigd vindt, temeer daar hijzelf aangeeft dat uitzonderingen hierop niet zijn uitgesloten. Het maakt het beleid er niet eenduidig op. Het probleem is dat anderen geen rechten kunnen ontlenen aan een beleidsregel die het kabinet introduceert, aangezien die zo verschrikkelijk onduidelijk is.

Mijn stelling is, een beetje uitdagend jegens de minister: dit is geen beleidsmaatregel; hij laat hier een merkwaardige cocktail van woorden in de Kamer neervallen. Een begrip als een «thematisch ambtsbericht» komt uit de hoge hoed. Wij hadden er nog nooit van gehoord. Het geldt alleen voor Afghanistan, het mag niet gelden voor andere landen – collega’s hebben hier al over gesproken – en het nieuwe begrip «psychosociale druk» wordt geïntroduceerd, terwijl wij zo waren gewend aan het begrip «veiligheidsrisico’s» in andere landen die moeten worden beoordeeld. Nu gaat psychosociale druk ineens zwaarder wegen dan het veiligheidsrisico. Wij vinden dit een oneigenlijke manier om beleid te introduceren. Als je een beleidsregel introduceert in dit land, waar wij erg voor zijn, dan moet die helder zijn, moeten er duidelijke criteria zijn en moeten anderen daar ook rechten aan kunnen ontlenen.

De heer Schouw (D66): Daarom vraag ik daar ook naar. Er wordt een aantal begrippen geïntroduceerd en dat is allemaal prachtig, want mede door die begrippen mag Sahar blijven en hopelijk ook een aantal anderen. Maar als je in dit land beleid maakt, moet dat heel duidelijk en scherp gedefinieerd zijn. Dat is nu niet zo. Anderen kunnen daar onvoldoende rechten aan ontlenen. Ik vind dat niet verstandig. Ik hoop ook dat dit debat oplevert dat er wel helderheid komt over de verschillende begrippen.

Kan de minister nog eens uitleggen – dat begrijp ik namelijk echt niet – waarom er geen andere thematische ambtsberichten kunnen komen, bijvoorbeeld over Iran, Irak of Ivoorkust? Ook over die landen zou ik namelijk een thematisch ambtsbericht willen hebben.

Het ambtsbericht gaat niet over verwesterde minderjarige jongens. Toch oordeelt de minister dat zij geen gevaar lopen. Dat is bijzonder, want in het ambtsbericht staat er niets over. In het ambtsbericht worden aanvallen op jongensscholen echter niet uitgesloten maar alleen geconstateerd dat meisjes een groter risico lopen. Als de minister dat constateert en vervolgens die keuze maakt, dan heet dat: argumentatieve willekeur. Ik vind dat niet passen bij dit thema. De minister wijst verwesterde Afghaanse jongens dus af zonder dat hij over informatie over hen beschikt. Is hij bereid om nog eens goed naar de risico’s van deze groep te kijken?

Het tweede onderwerp op de agenda is het stroomlijnen van de toelatingsprocedure. Het is fantastisch als wij het stapelen van procedures tegengaan. Dat is echt helemaal geweldig, alleen maak ik even een bruggetje met het eerdere onderwerp: als de wetgever zijn beleidsregels niet helder definieert, dan lokt dat jurisprudentie uit. Als de minister dat nalaat, zal dat alleen maar procedures, tijdrovende zaken en kosten uitlokken. Het voorstel om de procedures te bekorten staat haaks op de daad die de minister nu voorstaat.

Over het stroomlijnen van de toelatingsprocedures valt heel veel te zeggen, maar heel veel moet nog uitgewerkt worden. Dit is een beleidsidee. De minister kan op zijn vingers natellen dat mijn fractie daar zeer kritisch over is. Wij zullen zien wat in de loop van dit jaar naar de Kamer komt, maar de minister kan op elk afzonderlijk onderdeel een forse oppositie van de fractie van de D66 verwachten.

De heer Dibi (GroenLinks): Mevrouw de voorzitter. «Ik ben vandaag zo vrolijk, zo vrolijk, zo vrolijk.» Dat twitterde de inmiddels meest bekende Friezin van Nederland op de dag dat zij te horen kreeg dat zij mocht blijven. En wat zijn wij allemaal vrolijk met haar. Ik wil daarom beginnen met een groot dankwoord aan de minister.

Toch wordt dit feestje overschaduwd door twee zaken. Ten eerste is dat de tang die de VVD en het CDA verbindt met de partij van mijn linkerbuurman, de PVV. Die partij maakt het de minister moeilijk om zijn barmhartige kant te laten zien. Het verdient daarom ook een compliment dat hij uiteindelijk toch een gaatje heeft proberen te vinden. De GroenLinks-fractie betreurt het dat hij dat gaatje langzamerhand aan het dichtsmeren is. Hij heeft in zijn reactie op de schriftelijke inbreng het accent verschoven van verwestering naar psychosociale druk.

Ten tweede wordt het feestje overschaduwd door heel vage criteria. Met het besluit van de minister is veel onzekerheid, onduidelijkheid en misschien ook wel valse hoop ontstaan. In dit debat is de inbreng van de GroenLinks-fractie dan ook dat de minister duidelijk moet maken hoe het precies zit. Ieder criterium roept vragen op. Ik loop ze langs.

• 1. Hoe zit het met verwestering? De minister wil geen definitie geven, terwijl zijn eigen persbericht kopte: «Verwestering wordt onderdeel van afweging voor terugkeer Afghaanse meisjes.» In de antwoorden noemt hij één verduidelijking: onderwijs. Is dat verwestering?

• 2. Hoe zit het met de onevenredige psychosociale druk? Dat was precies het oordeel van de rechtbank over Sahar, die haar identiteit zou moeten opgeven. Daar ging de minister tegen in beroep. Kan die psychosociale druk ook gelden voor jongens, in het bijzonder homoseksuele jongens?

• 3. De leeftijdsgrens van tien tot achttien jaar en de verblijfsduur van minimaal acht jaar. De minister geeft zelf aan dat die grenzen op zich niet hard zijn en dat is goed, maar hij legt de bewijslast daarvoor bij de individuele asielzoekster. Maar hoe kan een meisje bewijzen dat zij mikpunt wordt van spot, vernedering en geweld?

Dan zijn er nog twee criteria die grote vraagtekens oproepen.

• 4. De gezinssamenstelling. Uit de beantwoording van de minister maak ik op dat een meerderjarige broer de persoonlijke bodyguard kan zijn van een meisje in het publieke domein. Ik vraag indringend aan de minister: is dit een grapje of is dit serieus?

• 5. Frustratiegedrag van de ouders. In wat er wordt gesteld over het frustreren van procedures, kunnen wij ons allemaal vinden, maar waarom wordt er niet gekeken naar de overheid als die de beslistermijn overschrijdt? Dat het frustreren van procedures een lastige factor is, blijkt uit het feit dat Sahar mag blijven, terwijl haar ouders tot vijf keer toe het vertrek hebben gefrustreerd, zoals de minister zelf in een interview in de Volkskrant zei. Wat betekent dit criterium dan überhaupt nog?

Kortom, stel dat een meisje tussen de tien en achttien jaar oud is, minimaal acht jaar in Nederland verblijft, onderwijs geniet, geen oudere broer heeft en geen procedures heeft gefrustreerd, betekent dat dan dat zij een dermate psychosociale druk krijgt waardoor niet verlangd kan worden dat zij terugkeert naar Afghanistan? Kijk, dit zijn duidelijke criteria. Daar kunnen mensen zekerheid aan ontlenen. Wat nu op papier staat, vind ik ook beledigend jegens de Kamer. De minister denkt kennelijk dat hij daar zomaar mee weg kan komen. Ook heeft wat er nu op papier staat, heel erg veel kinderen blij gemaakt, misschien wel met een dooie mus.

Dan wil ik nog een verduidelijkende vraag stellen, waarbij ik mij aansluit bij eerdere opmerkingen van de heren Spekman en Voordewind. Het is onduidelijk of de mate van verwestering ook van toepassing kan zijn op andere landen. Ik denk aan Irak, Iran, Somalië, Congo et cetera. Is de minister bereid om aan de minister van Buitenlandse Zaken te vragen hem te informeren over de situatie daar van schoolgaande kinderen en meisjes in het bijzonder?

Waarom heeft de minister deze weg van willekeur gekozen, vol vraagtekens, mitsen en maren? Had hij niet beter voor een rechtere weg kunnen kiezen? Kunnen wij niet gewoon aannemen dat een kind dat hier voor langere tijd verblijft – ik noem acht jaar – en naar school gaat, per definitie geworteld is? Hiermee doel ik natuurlijk op de motie-Spekman/Anker (19 673, nr. 1340).

Ik wil daar iets aan toevoegen wat dit debat nog schimmiger maakt. De minister stelt in antwoord op mijn Kamervragen van 3 maart – ik moet eerlijk zeggen dat die antwoorden mij ook niet opgevallen waren – dat hij de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken heeft gevraagd hem te adviseren «omtrent mogelijkheden verblijf te bieden aan uitgeprocedeerde asielzoekers waarbij hun verblijf het Nederlands belang dient». Nog zo’n ontzettend moeilijk te definiëren criterium. Waar is de minister mee bezig? Als hij ruimhartig wil omgaan met kinderen die hier lang verblijven, dan moet hij daar gewoon voor kiezen. Als hij de PVV wil plezieren, strikt wil zijn en wil verdergaan met uitzetting, dan moet hij daar ook gewoon voor kiezen. Dan weet de Kamer tenminste waar zij aan toe is, maar belangrijker dan dat, dan weten kinderen en ouders waar ze aan toe zijn.

Ik kom aan mijn laatste zin, want de vraag over de politieke deal met de PVV bewaar ik voor de heer Fritsma. De minister zei dat één individu het systeem niet mag veranderen. Vandaag, in dit debat, heeft één individu, Sahar, het systeem veranderd. Ik hoop dat de minister daarachter blijft staan en nu geen terugtrekkende bewegingen gaat maken.

De heer Fritsma (PVV): Voorzitter. Ik begin ook maar meteen met het ambtsbericht over schoolgaande Afghaanse meisjes, want dat staat direct in verband met alle andere agendapunten. De PVV-fractie kan de manier waarop de minister is omgegaan met dat ambtsbericht, billijken omdat er met die aanpak voor is gezorgd dat niet honderden maar tientallen zaken in aanmerking komen voor verblijfsrecht waarbij individuele toetsing voorop blijft staan.

Het is jammer dat het zo ver heeft moeten komen dat veel gezinnen zonder zicht op verblijfsrecht zo lang in Nederland konden wonen. In die gezinnen zijn vaak kinderen op de wereld gekomen en de gezinnen konden hier jarenlang een bestaan opbouwen, nogmaals, zonder enig zicht op verblijfsrecht. Dat is de essentie van het probleem waar wij het vandaag over hebben. Hoe je het ook wendt of keert, dat probleem is veroorzaakt door de linkse politiek, die illegaal verblijf altijd heeft gedoogd of zelfs heeft beloond met een generaal pardon. Decennialang is het procedurestapelen gefaciliteerd, waardoor wij met eindeloze reeksen verblijfsaanvragen te maken kregen. Ook het terugkeerbeleid is verslonsd. Precies hierdoor konden al die gezinnen zo lang in Nederland blijven. Zaken zoals die van Sahar zijn in dit licht gecreëerd door linkse partijen, die die zaken vervolgens het hardst aangrijpen om te pleiten voor verblijfsvergunningen. Hiermee gedragen de linkse partijen zich weer als pyromanen die zelf de brandweer bellen.

De heer Dibi (GroenLinks): Dit riedeltje kende ik al. Ik wilde terug naar de eerste uitspraak van de heer Fritsma.

De minister heeft ervoor gezorgd dat het slechts om tientallen gevallen gaat en daarom kan de PVV deze actie billijken. Wij weten echter nog helemaal niet om hoeveel gevallen het gaat. De minister heeft ook heel duidelijk aangeven dat het om een veel grotere groep kan gaan. Stel dat het om een grotere groep gaat dan de tientallen waar de PVV-fractie het over heeft, kan zij dat dan niet meer billijken?

De heer Spekman (PvdA): Allereerst mijn dank aan de heer Fritsma voor het aardige compliment voor dit vooropgezette plan, waar zo’n langdurige strategie aan voorafgegaan is van de linkse politiek. Ik had het eigenlijk niet bedacht, maar het toch is vriendelijk van hem. Jammer genoeg en misschien ook wel expres hebben wij de Dublin Claim destijds verloren bij het generaal pardon en is onze wortelingsmotie niet uitgevoerd door dit kabinet. Dat hebben wij allemaal van tevoren voorzien en bedacht. Daarom zitten wij nu hier op deze manier. Als dat allemaal voorzien is, is dat een aardig compliment.

Mijn vraag gaat echter over deze groep. Ik heb de minister horen zeggen dat het om tussen de 40 en 100 meisjes zou gaan. Die hebben overigens ook nog familieleden, om de heer Fritsma gerust te stellen dat hier nog een aantal mensen onder vallen. Het gaat om 40 tot 100 meisjes. Ik wil de verzekering hebben van de heer Fritsma dat het niet tot stampij gaat leiden als er ineens 110 meisjes onder deze criteria blijken te vallen. Dat is immers nog steeds niet denkbeeldig. Het is denkbeeldig dat er 400 onder vallen. Dat geloof ik niet omdat een deel van de meiden hier nog maar kort is, misschien nog maar een halfjaar. Maar het is niet denkbeeldig dat er misschien wel 100 of 105 onder vallen. Accepteert de heer Fritsma alle consequenties van dit beleid, dat wij nu met elkaar goedkeuren?

De heer Fritsma (PVV): Die zenuwachtigheid voel ik helemaal niet, want ik heb groot vertrouwen in de maatregelen die zijn afgesproken in het gedoogakkoord. Wij hebben op verschillende terreinen stevige maatregelen afgesproken. Die staan nog fier overend. Daar heb ik alle vertrouwen in. Ik heb ook alle vertrouwen in het effect van die afgesproken maatregelen.

Voorzitter. Ik vind het belangrijk dat het onderliggende probleem wordt aangepakt en dat ervoor wordt gezorgd dat gezinnen die geen zicht hebben op verblijfsrecht, hier niet meer zo lang kunnen zijn. Dat is de essentie. Gelukkig gebeurt dat nu ook met die belangrijke maatregelen uit het gedoogakkoord. Neem het strafbaar stellen van illegaal verblijf. Niet langer is de boodschap dat je hier jarenlang probleemloos een bestaan kunt opbouwen als illegaal. Dat is altijd goed gevonden door de linkse partijen. Dat stopt nu. Neem het aanpakken van het procedurestapelen. Die eindeloze reeksen verblijfsaanvragen, waardoor vertrek steeds weer getraineerd kon worden, stoppen nu. Ook is in het gedoogakkoord afgesproken dat gezinnen met kinderen prioriteit krijgen in het terugkeerbeleid. Dat is een belangrijk punt, want kinderen krijgen is op deze manier geen ticket naar verblijfsrecht, maar eerder een ticket terug naar het land van herkomst. Dat is ook belangrijk. Door al deze maatregelen zijn er, als het goed is, geen toekomstige zaken meer van gezinnen die zonder zicht op verblijfsrecht toch een langdurig bestaan in Nederland op kunnen bouwen. Dat is voor de PVV-fractie belangrijk. Het gaat om puinruimen van decennialang wanbeleid.

In de brief van de minister over het anders inkleden van asielprocedures speelt het tegengaan van procedurestapelen een belangrijke rol. Ik heb een aparte vraag over de zogenaamde «vliegtuigtrapaanvragen». De term spreekt voor zich: vreemdelingen kunnen letterlijk tot het allerlaatste moment uitzetting tegengaan met een nieuwe verblijfsaanvraag, zelfs tot in het vliegtuig. In het procesprotocol lastminuteaanvragen verblijf, dat te vinden is op de site van de DT&V, wordt gesteld dat de vreemdeling of zijn advocaat in het geval van zo’n aanvraag kan worden doorverwezen naar de IND, waarna een beslissing over de ingediende aanvraag in Nederland kan worden afgewacht. De verwijderbaarheidsindicatie wordt dan aangepast – het is een beetje jargon; ik kan er niets aan doen – en er wordt zorg voor gedragen dat de vreemdeling wordt teruggeplaatst in het uitzetcentrum, dus vanuit het vliegtuig. De geplande terugkeervlucht wordt zo geannuleerd. Ik vind dit een vrij zorgwekkende vorm van procedurestapelen, van het traineren van vertrek of uitzetting. Daarom wil ik graag weten hoe vaak die vliegtuigtrapaanvragen plaatsvinden en of daar iets aan kan worden gedaan.

Het is vaak een probleem dat vreemdelingen veel te veel procedures opstarten, maar tegelijkertijd vindt de PVV-fractie het een probleem dat de IND te weinig procedures opstart om verblijfsvergunningen in te trekken. Dan gaat het om handhaven en bekijken of aan alle verblijfsvoorwaarden wordt voldaan. Hoe vaak is een asielstatus bijvoorbeeld ingetrokken omdat iemand op vakantie is gegaan naar het land van herkomst dat hij ontvlucht stelde te zijn?

In het verlengde hiervan moet de regel gehandhaafd worden dat de verblijfsvergunning wordt ingetrokken wanneer iemand voor een bepaalde periode niet meer in Nederland verblijft. In dat kader heb ik een vraag over al die mensen die volgens de AIVD – ik heb hier het jaarrapport van 2010 – vanuit Nederland naar Noord-Afrika, Pakistan of Afghanistan zijn gegaan om strijd te leveren. Nog los van de vraag wat wij daarvan moeten vinden, kan dit vaak niet zonder gevolgen blijven voor verblijfsrecht. Mensen zijn immers vaak een lange periode niet meer in Nederland. Wordt hier actief naar gekeken en, zo nee, kan de minister dat alsnog doen?

De heer Voordewind (ChristenUnie): Voorzitter. Ik spreek mijn waardering uit voor de minister aangezien hij tot een aangepast beleid is gekomen inzake Sahar en mogelijk met haar tussen de 40 en 100 anderen. Die bedoeling is duidelijk, maar de uitwerking roept nog vragen op. De minister schrijft dat elke zaak getoetst zal worden op het vluchtelingenschap (artikel 3 EVRM) en het nieuwe beleid. Maar dat betekent ook dat hij van mening is dat, ondanks de toets in het reguliere beleid, de uitkomst van het reguliere beleid voor het Afghaanse meisje onaanvaardbaar is gebleken. Dit moeten wij dus zien als een soort lapmiddel waarmee wij de onaanvaardbare psychosociale druk alsnog gaan repareren. Het is prima om het zo te doen, alleen moeten wij dan wel constateren dat dit nieuw beleid is en niet een incidenteel (lap)middel. Als de minister een aanvullende beleidsmaatregel wil instellen op artikel 3 EVRM, dan moeten hij dat ook gewoon zo benoemen met duidelijke criteria, zodat mensen en gezinnen, meisjes, jongens, precies weten waar zij aan toe zijn. Daar ging het precies om in de motie-Spekman/Anker, die sinds 2008 al een paar keer aan de orde is geweest. De motie is toentertijd aangenomen, maar de uitwerking strandde in dit nieuwe kabinet. De koninklijke weg zou zijn om dit via een wetsvoorstel te regelen of een nieuwe beleidsmaatregel te introduceren, zodat iedereen klip-en-klaar weet waar hij aan toe is.

Ik heb de schriftelijke beantwoording nog een keer gelezen. Daarbij kwam ik niet tot zes criteria, maar tot negen, die ik niet allemaal zal noemen, aangezien ik dan door mijn spreektijd heen ben. Daar was ik blij mee, want de minister probeert de begrippen «verwestering» en «psychosociale druk» te operationaliseren. Daar geeft hij negen criteria bij. Maar het loopt leeg wanneer hij daar nog een keer bij zegt dat het niet limitatief is, oftewel: wij weten nog steeds niet precies waar wij aan toe zijn, evenmin als de gezinnen. Ik hoop dat wij daar via dit debat iets meer duidelijkheid over kunnen krijgen. Dit geldt nu heel specifiek voor de Afghaanse situatie, voor het meisje Sahar, dat te maken heeft met psychosociale druk et cetera. Maar hoe zit het met andere landen, zoals Iran en Somalië? En hoe zit het met de leeftijdsgrens? Die grens van achttien jaar is niet heel hard, maar de psychosociale druk zal even hard aanwezig zijn als een meisje negentien jaar is en wordt teruggestuurd. Waarom dan toch die heel harde grens van achttien jaar? Een vrouw mag er misschien een dag overheen zijn maar als zij negentien of twintig is, heeft zij nog steeds precies dezelfde problemen.

Als wij naar een rechtvaardig en consequent beleid willen gaan, moeten er dan ook geen andere thematische ambtsberichten komen over landen als Somalië, Iran, Irak en misschien Jemen? Is de minister bereid om zulke thematische ambtsberichten ook voor die landen te laten opstellen?

Met het vertrekmoratorium voor Zuid- en Centraal-Somalië zijn wij in principe blij. Dat is immers een erkenning van de schrijnende situatie in Somalië, maar ik had ook Kamervragen gesteld over een christen die naar Noord-Somalië en Somaliland was teruggegaan. In het licht van psychosociale druk wijs ik erop dat de minister in zijn beantwoording heeft gesteld dat zo’n christen prima terug kan naar Somalië als hij zijn geloof maar niet al te veel profileert. Wij gaan niet over individuele zaken praten maar het argument van de minister was: hij heeft er gewoond als christen en had toen geen problemen maar geeft dat nu als argument aan. Wij hebben die zaak toen helemaal uitgeplozen. Dat geldt overigens niet alleen voor deze zaak; wij krijgen nu ook andere rapporten waarin wordt gesteld dat de christenen die het overleven, het juist overleven omdat ze de psychosociale druk voelen en hun geloof heel erg verborgen houden. Dat betekent dat ze elke vrijdag naar de moskee moeten gaan, ondanks dat zij bekeerd zijn tot het christendom, en dat zij er alles aan moeten doen om literatuur, Bijbels et cetera te verstoppen. Dat is toch niet de godsdienstvrijheid die wij in het buitenlands beleid als speerpunt hebben benoemd? Over psychosociale druk gesproken, moeten wij voor de christenen ook niet een lijn trekken, aangezien zij onder dezelfde psychosociale druk toch proberen hun geloof te belijden?

Ik kom op het stroomlijnen van de toelatingsprocedures. «Een snelle asielprocedure, waarin zorgvuldig beslist wordt wie wel en wie geen recht op verblijf heeft, is van groot belang. Asielzoekers moeten zo snel mogelijk duidelijkheid krijgen over hun aanvraag.» Deze quote is niet van deze minister, maar van de vorige minister. In het vorige kabinet is een heel duidelijke lijn uitgezet. Het verbaast mij enigszins dat de minister nu weer nieuwe maatregelen aankondigt terwijl wij de uitwerking van de eerste set maatregelen om de procedures te verkorten nog niet eens scherp in beeld hebben. Wij weten nog niet in hoeverre die een goed resultaat opleveren. Toch gaan wij alweer tot nieuwe maatregelen over. Wij hebben nog niks geëvalueerd en toch zet de minister al nieuw beleid in.

Een ongedocumenteerde asielzoeker moet natuurlijk aannemelijk kunnen maken dat hij in Nederland moet kunnen blijven. De minister verzwaart de bewijslast daarvan voor de asielzoeker. Vergroot de minister daarmee niet het gat met de jurisprudentie van het Europees Hof, dat juist zegt dat hij het aannemelijk moet maken? De minister wil dat gat nu weer vergroten. Krijgt hij daardoor niet steeds meer interim measures, spoedaanvragen et cetera, waardoor de procedure misschien wel weer langer wordt?

Over nareizende familieleden heeft de ChristenUnie een motie aangenomen gekregen. Ik zie dit toch terug als aanscherping van beleid, maar kan ik ervan uitgaan dat geen extra drempels worden opgeworpen voor nareizende familieleden? Daar is toen een motie over aangenomen. Kan de minister bevestigen dat dat niet gebeurt?

Mevrouw Gesthuizen (SP): Voorzitter. Ik wil voorstellen om van Sahars naam geen zelfstandig naamwoord meer te maken. Ik stel voor dat wij vanaf nu allemaal spreken over verwesterde meisjes en jongens en niet over «Sahars».

Ook ik juich het ambtsbericht en het besluit van de minister toe. Ik heb echter wel met enige verbijstering gelezen hoe hij zich in alle bochten wringt om goed te praten dat hij volkomen verwesterde kinderen terug wil sturen naar situaties waarin zij zich niet zullen kunnen bewegen, uiten en ontplooien. Hoe valt dit te rijmen met verplichtingen die volgen uit het internationaal Verdrag inzake de rechten van het kind? De minister geeft in zijn antwoorden aan dat dit verdrag niet zo ver reikt dat er bijzonder beleid moet worden gevoerd voor verwesterde Afghaanse meisjes. Daar heeft hij deels gelijk in. Het verdrag noopt naar de mening van de SP-fractie namelijk tot bijzonder beleid voor alle kinderen die hun aard moeten verloochenen en afstand moeten doen van hun ontwikkelingsmogelijkheden als ze worden teruggestuurd naar een kansloze omgeving. Graag een reactie.

Een van de eerste dingen die je leert als je met asielproblematiek aan de slag gaat, is dat geen twee zaken gelijk zijn. Daarom is het goed om individuele gevallen op hun individuele omstandigheden te beoordelen, maar het feit dat geen twee zaken identiek zijn, betekent niet dat meerdere zaken niet gelijksoortig kunnen zijn. Zij kunnen in zo grote mate overeenkomen dat verschillende uitkomsten onrechtvaardig, onverklaarbaar en dus ook onverdedigbaar zijn. Daar gaat het nu om in gelijksoortige zaken van verwesterde Afghaanse kinderen. In al die gelijksoortige zaken past dan ook alleen maar een gelijksoortige uitkomst. Is de minister dat met mij eens?

Kan de minister nu niet volmondig toegeven dat zijn criteria willekeurig zijn? Waarom is gekozen voor acht jaar en bijvoorbeeld niet voor vijf jaar? Heeft hij berekend hoeveel kinderen hieronder zouden vallen bij een criterium van vijf jaar? En laten wij de vraag van de veiligheidsrisico’s eens omdraaien. Vindt de minister de veiligheidsrisico’s voor schoolgaande kinderen aanvaardbaar? Wat is dan aanvaardbaar? Laat ik het heel hard stellen: hoeveel slachtoffers onder deze schoolgaande kinderen vallen er voor de minister onder de term «aanvaardbare veiligheidsrisico’s»? Mijn mening is dat het antwoord nul zou moeten zijn, maar ik hoor graag hoe de minister daarover denkt.

De stroomlijning van de asielprocedures is het volgende punt op de agenda. Ik heb met enige verbazing gelezen dat de minister zijn beleid baseert op de situatie dat INDiGO functioneert. Ik wil hem aanraden om te zorgen voor een plan B. Maar goed, in de zomer horen wij meer van hem over de stand van zaken van INDiGO. In hoeverre zal een ex-ante-uitvoeringstoets echter betrouwbaar zijn als wordt uitgegaan van onvolledige gegevens? Hoe kan hij garanderen dat de ex-antetoets die wij eind 2011 ontvangen, betrouwbaar zal zijn?

Wat zullen de cijfermatige gevolgen zijn van de problemen met de Dublin Claims jegens Griekenland? Hoe zal het de cijfers beïnvloeden nu mensen niet naar Griekenland teruggestuurd kunnen worden?

In een op de vier beroepsprocedures wordt asiel gegrond verklaard. Dat duidt toch niet op een zorgvuldige procedure? De minister kan toch niet tevreden zijn met een uitvoering waarbij een kwart van de beslissingen uiteindelijk niet blijkt te deugen? Het ligt toch voor de hand dat vreemdelingen in beroep gaan als zij 25% kans maken in het gelijk te worden gesteld? Ziet de minister dit probleem? Dit cijfer moet toch drastisch omlaag door middel van betere besluitvorming bij de IND? Graag een reactie.

Ik betreur het dat de minister zo terughoudend is om de Raad van State advies te vragen. Dat is namelijk ook niet gebeurd bij de voorgestelde wijzigingen rond de voorlopige voorziening. Hij zegt dat het niet gebruikelijk is om een voorgenomen wijziging van de Vreemdelingencirculaire, zoals in dit geval, voor advies aan de Raad van State voor te leggen. Dat vindt hij niet nodig, evenals hij het niet nodig vond om de ingrijpende tweede nota van wijziging bij de implementatie van de terugkeerrichtlijn voor advies voor te leggen. Waar is de minister eigenlijk bang voor? Als hij draagvlak zoekt voor zijn maatregelen op het gebied van vreemdelingenrecht, zou hij er goed aan doen om vaker advies aan de Raad van State te vragen. Ik vraag dat met nadruk omdat de minister ook zijn andere belangrijke adviesorganen op het gebied van vreemdelingenrecht, de commissie-Meijers, de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken, bij voortduring opzijzet. Wil de minister dit toezeggen?

Mevrouw Sterk (CDA): Voorzitter. Ik zal eerst iets zeggen over het stroomlijnen van de asielprocedures en vervolgens over het nieuwe thematisch ambtsbericht.

Onze fractie is blij met de voorstellen die nu op tafel liggen om concreet wat te doen aan de ellenlange procedures. Die ellenlange procedures zijn niet goed voor de asielzoeker, de gezinsleden en de overheid. Snel en zorgvuldig werken schept snel duidelijkheid en voorkomt dat mensen lang in onzekerheid verkeren met alle negatieve sociale en emotionele gevolgen van dien. Het bespaart ook kosten. Bovendien moet worden voorkomen dat situaties blijven ontstaan waar de Kamer de afgelopen jaren zo vaak over heeft gesproken met verschillende politieke duidingen, namelijk situaties waarin gezinnen met kinderen soms meer dan tien jaar als asielzoeker leven tussen hoop en vrees zonder perspectief op integratie of waarin ze meedoen in de Nederlandse samenleving en ondertussen door schoolbezoek vernederlandsen. Deze kinderen leven te lang tussen hoop en vrees. Telkens weer worden zij geconfronteerd met situaties die ons voor een geweldig dilemma stellen: aan de ene kant een streng en rechtvaardig asielbeleid waarbij de echte vluchteling recht op verblijf moet krijgen, en aan de andere kant de confrontatie met kinderen die buiten elke schuld van zichzelf hier wortelen. Het toestaan van andere dan echte vluchtelingen is geen oplossing. Daar zijn andere vormen van hulp voor die veel effectiever en veel goedkoper zijn. Daarom is het de hoogste tijd dat de regering dit oppakt. Wij zullen de minister steunen in het nemen van maatregelen die tot doel hebben procedures te stroomlijnen en het stapelen van procedures tegen te gaan. Maar wij hebben nog wel een aantal vragen naar aanleiding van de brief van 22 februari, waarin de minister zijn plannen ontvouwt.

Schat hij in dat de uitvoerende instanties relatief eenvoudig kunnen overstappen op de nieuwe procedures? Daarbij refereer ik ook specifiek aan het INDiGO-systeem. Heeft hij al inzicht in de vraag welke maatregelen concrete wetswijzigingen vereisen? Kan de minister nog steeds voor het einde van 2011 een allesomvattend en uitgewerkt uitvoeringsplan aan de Kamer voorleggen? In hoeverre raakt de inrichting en uitvoering van het Nederlandse asielbeleid aan Europese wet- en regelgeving? Zorgvuldigheid is belangrijk maar het is ook zaak dat deze zaken met grote spoed worden ingevoerd om op korte termijn de eerste resultaten te kunnen realiseren.

Dan het andere punt op de agenda: het nieuw thematisch ambtsbericht over de situatie van schoolgaande kinderen in Afghanistan. Onze fractie vindt het voor Sahar en haar familie ook goed dat er een einde is gekomen aan de onzekerheid. Zij waardeert het dat de minister zelf het initiatief heeft genomen Buitenlandse Zaken te vragen om een geactualiseerd ambtsbericht en om vervolgens op basis van het nieuw ambtsbericht nadere invulling te geven aan het beleid voor jonge, schoolgaande meisjes uit Afghanistan die zouden moeten terugkeren. Onze fractie hecht aan een zorgvuldige en individuele toetsing op basis van ambtsberichten die door Buitenlandse Zaken worden opgesteld. Deze onafhankelijkheid voorkomt willekeur en zal een belangrijke basis behoren te blijven voor het Nederlands asielbeleid.

Hoewel onze fractie in tegenstelling tot andere geen voorstander is van het spreken over individuele zaken, is de zaak-Sahar inmiddels zo bekend dat er niet over spreken ook iets onwerkelijks zou hebben. Vandaar dat ik mij deze uitzondering permitteer. De zaak-Sahar heeft duidelijk gemaakt dat het asielbeleid, met name de procedures, op de schop moeten. Ik heb hier zojuist al een aantal opmerkingen over gemaakt. Hij maakt ook duidelijk hoe moeilijk het is om kinderen na vele jaren te moeten zeggen dat ze terug moeten omdat ze helemaal uitgeprocedeerd zijn.

Uit het recente ambtsbericht blijkt dat het voor jonge meisjes die verwesterd zijn, in het bijzonder moeilijk is om in het Afghanistan van nu een nieuwe toekomst op te bouwen. Juist op de leeftijd dat ze hun persoonlijkheid ontwikkelen, worden ze sterk beïnvloed door westerse waarden, terwijl de waarden voor jonge meisjes in Afghanistan geheel anders zijn. Onze fractie steunt de minister daarom in de aangekondigde beleidswijziging. Die heeft geen categoriaal karakter, maar daarbij wordt nog steeds op individuele basis getoetst. Met de wijziging worden alle Afghaanse meisjes evenmin over één kam geschoren maar wordt gekeken naar hun persoonlijke, medische en gezinssituatie, leeftijd, verblijfsduur, reden voor de verblijfsduur et cetera. Daarin worden ook contra-indicaties meegewogen, bijvoorbeeld in hoeverre ouders de procedures hebben gefrustreerd of in welke mate de overheid iets te verwijten is voor de lengte van de procedures. Hiermee wordt recht gedaan aan zorgvuldigheid en rechtvaardigheid.

Wanneer gaat de minister op basis van concrete uitwerking van dit beleid de nog in procedure zijnde vergelijkbare «Sahars» – ik gebruik het woord nog één keer, mevrouw Gesthuizen – afhandelen? Wanneer verwacht hij dat deze groep finale duidelijkheid heeft?

Minister Leers: Voorzitter. Ik dank de geachte afgevaardigden voor hun bijdrage.

Wij spreken vandaag over twee belangrijke onderwerpen die nauw samenhangen. Vooral mevrouw Van Nieuwenhuizen merkte dat terecht op. In de afgelopen zes maanden dat ik minister ben, heb ik regelmatig verzoeken tot asiel voorbij zien komen waarbij sprake was van procedures die tien, twaalf jaar en soms nog wel langer duren, zonder dat er al een keuze was gemaakt om al dan niet een verblijfsvergunning te verlenen. Daarbij is mij opgevallen dat het nooit om één procedure gaat, maar meestal om steeds opnieuw ingezette procedures, zowel op asiel- als reguliere gronden. Het beeld dat wel eens in de media bestaat dat deze zaken door de overheid worden getraineerd, wil ik wegnemen. Ik vind het belangrijk om die nuance aan te brengen, overigens niet om de veroordeling uit te spreken dat anderen daar debet aan zijn, met name de asielzoekers zelf. Het is niet de overheid die mensen jaren laat bungelen en jarenlang in het ongewisse laat. Het gaat heel vaak om mensen die verschillende malen een afwijzing krijgen, vaak ook op een andere verblijfsgrond, zonder dat er iets nieuws wordt ingebracht in de procedures.

Nogmaals, dit zeg ik niet om de mensen ervan te beschuldigen dat zij iets doen wat niet mag. Ik begrijp wel degelijk dat vreemdelingen elke kans grijpen die ze maar krijgen om uiteindelijk een status te krijgen. Ze hebben veel op het spel gezet en veel geïnvesteerd, ook vaak in financiële zin. Het is voor hen heel erg zuur als hun hoop de bodem in wordt geslagen, terwijl ze veel geld hebben betaald, vaak duizenden euro’s, en misschien al snel met lege handen komen te staan. Dan verzetten ze zich tegen die teleurstellende uitkomst. Dat leidt niet zelden tot lange procedures, omdat een asielzoeker zich niet kan neerleggen bij de afwijzing van zijn of haar verzoek. Maar het stelsel dat wij nu kennen, maakt deze situatie ook mogelijk. Dat geef ik meteen toe. Een procedure voeren is vaak zonder risico en kan vaak zonder kosten, zoals wij allemaal weten. Daarnaast geeft een procedure niet zelden langer de tijd om rechtmatig verblijf en opvang te krijgen in Nederland. Er is dus ook alles voor te zeggen om gebruik te maken van die procedures.

Daar zit precies mijn waarneming en verantwoordelijkheid. Aan de ene kant wil ik recht doen en zorgvuldig zijn, mensen kansen bieden en internationale normen op dat punt eerbiedigen, want ik vind dat belangrijk. Aan de andere wil ik de integriteit van het systeem bewaken. Wij bieden mensen die asiel aanvragen, nogal wat in Nederland. Wij bieden hun opvang en huisvesting gedurende de procedure. Na inwilliging van een procedure maken ze deel uit van onze gemeenschap. Als je dat doet, moet je ook zorgvuldig zijn, duidelijk durven zijn en zeggen: in dit geval wel, in dat geval niet. Daar moet je ook snelheid in betrachten.

Om het draagvlak voor het asielbeleid te behouden moet er toegang zijn voor iedereen die dat nodig heeft, maar moeten wij ook snel, zorgvuldig en duidelijk zijn. Dat is van belang voor de samenleving maar ook voor de asielzoeker zelf. Maar als wij daar verder met elkaar over doorpraten, zullen wij elkaar daarin vast kunnen vinden.

Ik ben erg blij dat de Kamer deze twee thema’s, namelijk de Afghaanse meisjes en de beleidsvisie stroomlijning toelatingsprocedure, bij elkaar heeft gebracht. Als er één goede illustratie zou kunnen zijn van waar het om gaat, dan is het deze. Enerzijds is er de noodzaak om de toelatingsprocedure te stroomlijnen en te verkorten, anderzijds om eerlijke beslissingen te nemen over schrijnende gevallen of situaties zoals ze zich voordoen bij deze Afghaanse meisjes.

De heer Schouw (D66): Ik zie uit naar de rationele, gestructureerde lijn die de minister nu heeft ingezet, maar ik zal hem toch even vertellen waarom ik tot mijn bewoordingen kwam. Er is een speciaal – dat vind ik dus een novum – thematisch ambtsbericht gevraagd rondom één persoon. In het verleden kenden wij wel meer thematische ambtsberichten maar niet om een situatie rondom één persoon nader te duiden. Je ziet het ook in de opdrachtverlening: het gaat om bijzondere meisjes in Afghanistan. Zou de minister dat nog eens kunnen toelichten?

Mijn vervolgvraag is: is de minister bereid, zoals heel veel mensen hier aan tafel, om veel vaker te gaan werken met die thematische ambtsberichten, bijvoorbeeld voor jongetjes in Afghanistan en kinderen die wij terugsturen naar Ivoorkust? Daar heb ik geen letter over gelezen in zijn brief. Daarmee werpt hij dat punt van argumentatieve willekeur eigenlijk een beetje in mijn schoot.

Minister Leers: Ik kom daar dadelijk zeer uitgebreid op terug. Ook de heer Dibi heeft daar om gevraagd.

Ik zeg niks nieuws als ik betoog dat het recht op asiel bescherming beoogt te bieden tegen vervolging en onmenselijke behandeling, of bescherming te bieden om klemmende humanitaire redenen. Maar wij moeten ook voor ogen houden dat het asielrecht niet bedoeld is om mensen betere ontplooiingskansen te bieden. Als een asielverhaal te licht wordt bevonden om asiel te verlenen, dan is het helder en vragen wij de betreffende persoon terug te keren naar het land van herkomst. Dat betekent dat hij zich in het land van herkomst opnieuw moet aanpassen aan de maatschappij. Dat geldt voor iedereen. Of iemand nou uit Afghanistan komt of uit een ander land, hij zal zich na terugkeer moeten aanpassen. Dat is nooit gemakkelijk. Het is voor niemand prettig om terug te moeten gezien de kwaliteit van onze levensomstandigheden.

Uit het thematisch ambtsbericht blijkt dat zich weer aanpassen uitzonderlijk moeilijk is voor Afghaanse meisjes die lang in het buitenland hebben verbleven en die, zoals dat dan heet, een westerse levensstijl hebben aangenomen. De noodzakelijke aanpassing kan in individuele gevallen een grote psychosociale druk op deze meisjes leggen. Die meisjes ondervinden bij terugkeer naar Afghanistan een onevenredige druk. Dat kan leiden tot een verblijfsvergunning in Nederland. Daar zit het beleid op. Het gaat dus om specifiek beleid, voor een specifieke groepering, gebaseerd op een specifieke situatie in een land. Dat is de kern. Wij maken dus een zorgvuldig onderscheid tussen andere landen en Afghanistan. Ik heb beleid ontwikkeld waarin, net als in elk beleid, grenzen bestaan. Elke grens van afweging sluit bepaalde mensen uit. Uiteraard leidt dat altijd tot de discussie: waarom heb je de grens zo gelegd en niet zo? Ik zal daar dadelijk gedetailleerd op ingaan, maar ik wil nu al gezegd hebben dat een keuze maken per definitie inhoudt dat je een grens aangeeft en zegt: die groep wel en die groep niet. Ik ben ervan overtuigd dat ik op basis van het ambtsbericht ben gekomen tot een verstandige en zeer weloverwogen beleidswijziging. Die ga ik toelichten aan de hand van alle gestelde vragen. Dan wordt het palet duidelijk.

Er werd gevraagd: waarom hebben wij die ambtsberichten gevraagd en wat doen wij ermee? Een algemeen ambtsbericht is een objectief door de minister van Buitenlandse Zaken vastgesteld bericht over een land. Dat wordt aan mij aangeboden en vormt voor mij het oog op dat land. Ik moet erop kunnen vertrouwen dat in zo’n bericht de feitelijke situatie goed wordt weergegeven. In een algemeen ambtsbericht komen in elk geval de politieke, de veiligheids- en de mensenrechtensituatie aan de orde. Als daar aanleiding voor bestaat, wordt in een ambtsbericht ook ingegaan op de positie van specifieke groepen, zoals etnische en religieuze minderheden, vrouwen en minderjarigen. Die algemene ambtsberichten verschijnen periodiek. Die komen regelmatig terug. Ze zijn gebaseerd op informatie van openbare en vertrouwelijke bronnen. Bij de opstelling maakt het ministerie van Buitenlandse Zaken gebruik van allerlei organisaties: non-gouvernementele organisaties en de Verenigde Naties. Het ministerie kijkt naar vakliteratuur en de berichtgeving in de media. Ook kunnen bevindingen ter plaatse en vertrouwelijke informatie worden meegenomen in die ambtsberichten. Dan heb ik het over onze PV, die ook vertrouwelijke informatie kan geven. Dat wordt allemaal verwerkt in die ambtsberichten.

Bij het verschijnen van een algemeen ambtsbericht bezie ik of het landgebonden asielbeleid ten aanzien van het betreffende land opnieuw dient te worden bepaald. Ik beklemtoon dat geen twijfel kan bestaan over de objectiviteit van de wijze van totstandkoming, de inhoud alsmede de geraadpleegde bronnen. Daar houd ik mij ook strikt aan, want als ik dat kompas zou bezoedelen door daar zelf informatie aan toe te voegen of daar wat mee te rommelen, dan maak ik van dat ambtsbericht een instrument dat niet meer hanteerbaar zal zijn. Het ambtsbericht is dus ontzettend belangrijk voor mij.

Een thematisch ambtsbericht is geen novum. Ik kan de minister van Buitenlandse Zaken altijd vragen om een ambtsbericht op een specifiek thema toe te spitsen. Dat gebeurde in het verleden en dat is nu gebeurd. Zo zijn er eerder thematische ambtsberichten uitgebracht over bijvoorbeeld de Oeigoeren in China. De suggestie van de heer Schouw dat het hier een novum betreft, is dus werkelijk uit de lucht gegrepen. Het slaat nergens op, want er zijn al veel van deze ambtsberichten in het verleden verschenen.

Minister Leers: O, ik ben blij dat hij dat ook vindt. Hij zegt: vergelijkbare gevallen moeten gelijk behandeld worden. Daarover zijn wij het helemaal met elkaar eens. Ik snap zijn hele verhaal dus niet.

De heer Schouw vroeg of er geen thematisch ambtsbericht moet worden opgevraagd voor andere landen. Dit thematisch ambtsbericht heb ik gevraagd omdat mij tegenstrijdige berichten bereikten van enerzijds de UNHCR en anderzijds de BBC. Naar aanleiding van deze concrete punten heb ik besloten dat het verstandig zou zijn om te vragen: hoe gaat het nou precies? Is het positief of niet? Ik heb dat gedaan in het geval van Afghanistan. Een aanwijzing dat in andere landen een situatie bestaat zoals in Afghanistan, heb ik niet. De situatie voor vrouwen in andere landen laat zich niet vergelijken met die in Afghanistan. Dat staat niet alleen in het ambtsbericht over Afghanistan maar blijkt ook uit andere bronnen. Elke indicator van de human development index geeft aan dat Afghanistan telkens onderaan staat. Ik wilde met het oog op mijn beleid precies weten hoe de situatie is in een land dat zo slecht scoort op de positie van vrouwen. Er was dus geen concrete algemene aanleiding om dat ook bij andere landen te doen maar wel bij Afghanistan. Daarom heb ik dat thematisch ambtsbericht gevraagd. Er is voor mij geen aanleiding om over elk land waar wij mensen naar uitzetten, een thematisch ambtsbericht op te vragen. Het is aan de orde in Afghanistan. Daarom heb ik die vraag gesteld.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Waar baseert de minister die informatie op? Hij heeft immers pas onlangs het nieuwe criterium psychosociale druk voor meisjes gehanteerd, waarbij het bijvoorbeeld erover gaat dat ze niet naar school kunnen gaan. Dat vraagt dan toch om nieuwe informatie vanuit Somalië? Het gaat mij niet om Somalië of meer asielzoekers. Het gaat mij om het voorkomen van willekeur zodat wij geen heel grote onzekerheid in het land kunnen krijgen bij gezinnen die nu ook hoop hebben op een verblijfsvergunning. Graag krijg ik daar nog een reactie op.

Ook komt de minister straks over het leeftijdscriterium te spreken. Als een vrouw achttien is, net negentien wordt of misschien wel twintig is en teruggaat naar Afghanistan, dan zal de psychosociale druk er niet minder om zijn. Daar wil ik ook graag duidelijkheid over voor de mensen die precies in die leeftijdscategorie zitten.

Minister Leers: De heer Voordewind plakt de hele tijd het etiket «willekeur» op een beleid dat niet willekeur is maar een zuivere afweging. Iedere keer opnieuw moet je afwegen of iets kan. Dat is geen willekeur maar een afweging. Zoals ik al zei: ik heb die informatie wel, omdat ik een ambtsbericht heb over Somalië. Op basis daarvan heb ik een heldere indicatie over wat daar wel en niet aan de orde is. Het ambtsbericht over Afghanistan behoefde een nadere nuancering of bijstelling omdat ik tegengestelde berichten kreeg: aan de ene kant de berichten van de BBC waarin werd gesteld dat het beter aan het worden was, aan de andere kant de berichten van de UNHCR waarin nadrukkelijk werd aangegeven dat de situatie daar aan het verslechteren was. Dat was voor mij de aanleiding om een nadere inkleuring van het ambtsbericht te willen hebben. De informatie over Somalië is nog steeds consistent. Ik heb zie dan ook geen aanleiding en heb niet de behoefte om een verdere thematische uitdieping te vragen. Mocht dat wel zo zijn, dan wil ik dat natuurlijk. Dat lijkt mij vanzelfsprekend. Daarom zeg ik mede tegen de heer Dibi: gelijke gevallen, gelijke behandeling. Daar sta ik voor.

De heer Schouw kleurde dat punt nog wat verder in en zei: de minister wijst Afghaanse jongens af. Dat is geen juiste weergave van de werkelijkheid. Voor Afghaanse jongens geldt de gebruikelijke, individuele, zorgvuldige asieltoets. Natuurlijk kan die tot asielvergunning leiden als de zaak daartoe aanleiding geeft. Wij kijken ook naar de individuele situatie en kwetsbaarheden, bijvoorbeeld naar de vraag of iemand homo is of naar de religieuze situatie. Die afwegingen maken wij met elkaar. Voor Afghaanse jongens zie ik niet dezelfde aanleiding om een aanvulling te maken in de zin van bijzonder beleid. De positie van jongens in Afghanistan is immers een volstrekt andere dan die van meisjes. Dat ziet de heer Schouw toch ook? Het is toch niet zo moeilijk om dat te zien? Een jongen heeft bij terugkeer een aanzienlijk betere positie dan een meisje. Voor een meisje kan een onevenredige psychosociale druk ontstaan. Dan is de conclusie: dat is niet te accepteren. Voor een jongen in Afghanistan is dat een volstrekt andere situatie.

Minister Leers: Voorzitter. Ik heb veel verteld over het beleidskader. Ik hoop dat ik ieder die daar vragen over heeft gesteld, heb geantwoord. Het is een verkeerde gedachte om alleen verwestering als uitgangspunt te nemen bij dit beleid. Verwestering is een onderdeel dat wordt meegewogen in het geheel. Daarnaast speelt een aantal omstandigheden een rol die per keer, per individueel geval, worden afgewogen. Daarbij spelen ook een rol de gezinssamenstelling, de medische omstandigheden en, niet te vergeten – daar heeft de heer Fritsma een streep onder gezet – de contra-indicatie wanneer men moedwillig de procedures heeft gefrustreerd. Het kan namelijk niet zo zijn dat naar een van de criteria wordt toe gewerkt, in die zin dat men zegt: ik ga proberen om aan het criteria acht jaar tegemoet te komen door maar procedure op procedure te stapelen.

Hoe ben ik dan uiteindelijk gekomen tot de inschatting van een honderdtal vergunningen? Daarbij is de vraag gesteld of dat een quotum is. Nee, het is geen quotum. In alle antwoorden op dit punt heb ik telkens aangegeven dat het een schatting is. Ik kan niet met 100% zekerheid via een optelsom aangeven of het er precies 40, 110 of 280 zullen zijn. Ik verwijs overigens naar een eerdere berekening van de heer Spekman, die op ongeveer 40 kinderen uitkwam. Van de 830 gevallen die wij ooit hebben gehad in de procedure, zijn er naar mijn inschatting nog 400 in Nederland. Dat heb ik de Kamer laten weten. Dat betreft alle Afghaanse meisjes tussen de nul en achttien jaar. Op die groep van 400 kun je de criteria loslaten in grote lijnen, zoals ik die heb aangegeven. Dan kom je op een groep uit, zoals ik al schattend heb aangegeven, van tussen de enkele tientallen tot honderd. Dat is een globale indicatie van de mogelijke omvang van de groep waar wij mee te maken zullen hebben. Ik kan niet met zekerheid vaststellen hoeveel er op dit moment nog in Nederland verblijven. Dat weet ik niet. Om te weten wat dit betekent voor de werkzaamheden ten behoeve van de beleidsindicaties, ben ik proberen na te gaan hoe groot naar alle waarschijnlijkheid de totale groep is waar wij mee te maken gaan krijgen. Ik ben op dat aantal uitgekomen.

Minister Leers: Ik ben heel erg blij met dit verdere debatje omdat het duidelijk maakt dat het beleidskader niet gebaseerd is op willekeur maar op een aantal concrete en een aantal meer zachte, geïndividualiseerde elementen. Het is precies zoals de heer Spekman zei: het is een weegschaal. Ieder individueel geval moet gewogen worden. Aan de ene kant staat de leeftijd en die categorie. De leeftijd (tussen tien en achttien jaar) en de verblijfsduur (acht jaar) zijn niet met een schaartje te knippen. Je kunt niet zeggen dat iemand die net zeven en een half jaar hier is, niet meer meedoet. Ook zo iemand moet je wel degelijk in beschouwing nemen. Ook zo iemand kan met onevenredige psychosociale druk worden geconfronteerd. Het is dus een weegschaal. Die weging moet de IND doen. Daar zitten twee vaste elementen in: leeftijd en verblijfsduur. Daarnaast zit nog een aantal zachtere elementen. Juist om een en ander te individualiseren is dat van belang. Anders hadden wij een soort categoriaal beleid, waarin je zou kunnen zeggen: iedereen die acht jaar hier is en tussen de tien en achttien jaar is, valt in die categorie. Maar dat is niet terecht omdat je ook moet kijken of iemand uiteindelijk in staat is om zich aan te passen en daarbij niet een te grote psychosociale druk ontstaat. Sommige meisjes zijn wel degelijk beter in staat tot die aanpassing dan andere. Dat moet gewogen worden. Dat is het beleid dat aan de orde is. Laten wij namelijk één ding met elkaar afspreken: het gaat om meisjes en gezinnen die uitgeprocedeerd zijn, die in principe verplicht zijn om terug te gaan. Teruggaan betekent aanpassen. Dat is voor niemand leuk maar dat zal moeten gebeuren, tenzij die aanpassing een onacceptabele, onevenredige psychosociale druk neerlegt. Daar is het beleidskader op gebaseerd. Die weging zal de IND moeten doen. Die doet niets anders. Die is dagelijks bezig met het wegen van asielverhalen van mensen. Als dat wordt toegepast op de groep die wij kennen, dan hebben wij naar verwachting een groep van tussen enkele tientallen en honderd meisjes. Maar dat zal dadelijk moeten blijken omdat die weging nog moet plaatsvinden. Duidelijker kan ik het niet maken. Ik ben de heer Spekman dankbaar voor zijn vragen. Het betreft een individuele weging met twee harde criteria en een aantal zachtere criteria.

Over dit beleid is lang nagedacht. Het heeft mij de afgelopen maanden indringend beziggehouden en daar is ook weer kritiek op gekomen. Mij zit het echter ontzettend dwars dat wij te maken hadden met zodanig lange procedures dat meisjes tien, twaalf jaar, misschien nog wel langer, aan de onderkant van de samenleving leven. Om nu van hen vragen om terug te gaan vind ik heel erg lastig. Daarom ben ik gaan kijken of wij een oplossing konden vinden, geen discretionaire oplossing maar een oplossing via een goed geordend beleidskader, omdat het ook voor andere meisjes moet gelden. Die oplossing heb ik de Kamer voorgelegd.

Dan is meteen de reactie: die oplossing is politiek; die hebt u natuurlijk bekonkeld. Daar neem ik afstand van. Ik heb mijn beleidskader uitgewerkt. Natuurlijk heb ik de coalitiepartners verteld dat ik dit ging inbrengen. Het is echter mijn beslissing geweest om niet de uitspraak van de rechter af te wachten, maar om zelf te kiezen voor de invulling van het beleid. Ik ben het namelijk aan mijn stand verplicht om dat als minister te doen. Ik heb aan de coalitiepartners duidelijk gemaakt hoe ik het ging doen. Er is geen sprake van dat hier een dealtje gemaakt zou zijn over een aantal of wat dan ook. Dat verwerp ik echt, want dat raakt mij diep. Alleen al de suggestie vind ik diep bedroevend. Dat is niet mijn stijl van opereren in de Kamer en dat zal ik nooit doen. Ik wil op een integere manier met beleid komen. Dan maak ik duidelijk aan mijn coalitiepartners – dat zijn immers mijn politieke vrienden op de eerste plaats – hoe ik het ga doen. Natuurlijk ga ik daarna ook met de Kamer daarover in debat. Maar mijn beleid is mijn beleid. Ik ben niet opgedragen om wat dan ook even voor elkaar te boksen met een quotum of een aantal. Daar neem ik dus afstand van. Ik heb mijn inschatting over de effecten van het beleid gedeeld. Die staan ook in de brief opgenomen. De keuze om tot dit speciale beleidskader te komen, heb ik gemaakt naar aanleiding van mijn conclusie dat ik behoefte had aan een thematisch ambtsbericht. Zo is het tot dit beleid gekomen.

De heer Spekman (PvdA): Ik begrijp dat. Ik begrijp ook dat de minister voorzichtig is in zijn toezeggingen hierover, want dit gaat over het veiligheidsrisico, het risico van schending van art. 3 EVRM. Maar ik lees in het ambtsbericht: «...waarbij meisjes slachtoffer zouden zijn geworden van een gasaanval op meisjesscholen in o.a. Kunduz en Kabul.» Dat staat op bladzijde 4 – ik heb ze zelf genummerd, want er zat geen nummering bij. Daaronder staat: «In de steden, met name de grote steden Kabul, Herat en Mazar-e-Sharif, zijn de risico’s over het algemeen kleiner, maar ook daar vinden geregeld veiligheidsincidenten plaats.» Dat is net iets anders dan de interpretatie van de minister of de IND, die natuurlijk onder de verantwoordelijkheid valt van de minister, of van wat er in het verslag staat. Daar staat namelijk dat het de verantwoordelijkheid is van het meisje om een school te zoeken waar zij veilig kan zijn, terwijl er in het ambtsbericht staat dat dat ontzettend lastig is. Er kan immers overal sprake zijn van geweld; dat is zeer fluctuerend en kan zelfs plaatsvinden in een relatief veilige plek als Kabul.

De voorzitter: Meestal besluiten wij dat toch als de Kamer een tweede termijn heeft gehad? Het lijkt mij goed dat de heer Dibi daar morgen goed op doorvraagt.

Is de minister al klaar met het eerste blok en kan hij verdergaan met het tweede blok?

Minister Leers: Voorzitter. Ik had ook hier een mooie inleiding bij voorbereid, waarin ik nog eens wilde uitleggen wat de ratio is achter de versnelling. Daarmee had ik al een aantal vragen kunnen beantwoorden, bijvoorbeeld waarom ik nu, na de nieuwe asielprocedure, weer zo snel met een verandering kom. Die inleiding geef ik graag nog een keer te zijner tijd. Nu concentreer ik mij vooral op de concrete vragen. De versnelling en het nog pragmatischer en duidelijker maken van het asielstelsel is vooral ingegeven door situaties zoals wij die vanavond hebben besproken. Ik wil voorkomen dat in de toekomst nog situaties ontstaan waarin mensen tien, twaalf jaar of nog langer moeten wachten op duidelijkheid. Ik wil zoeken hoe wij een en ander kunnen verbeteren, niet alleen aan de kant van de asielzoeker maar ook aan de kant van de overheid. Ik leg niet alle verantwoordelijkheid bij de mensen die in procedure zijn. Natuurlijk moeten ook de keten, de IND, de DT&V en alle andere organisaties, beter op elkaar afgestemd zijn en zelf de versnelling ter harte nemen. Die spiegel wil ik ook mijzelf voorhouden. Ik wil kijken of wij daar ook versnelling in kunnen aanbrengen.

De heer Spekman stelde dat verkorting van doorlooptijden ook een investering vergt. Dat klopt. Ik weet nog niet zeker hoe het financiële plaatje gaat uitzien als je die versnelling ook daadwerkelijk wilt doorzetten, maar in het regeerakkoord zijn daar wel extra middelen voor opgenomen. Bij de opstelling van het regeerakkoord werden snelle, integere en duidelijke procedures als van groot belang gezien. Daar is geld voor gereserveerd. Uiteraard zal ik alleen maar investeringen doen als die leiden tot een besparing. Ik zal dus proberen om die procedures helder, duidelijker en beter te maken, maar ook om te kijken hoe de overheid het financieel zorgvuldig kan doen.

De heer Spekman zegt dat het goed zou zijn als ook de overheid stopt met doorprocederen. Hij zou willen dat de minister voortaan alleen nog maar in hoger beroep gaat bij de Raad van State als er zeer zwaarwegende consequenties voor zijn beleid of de bestaande jurisprudentie aan vastzitten als hij dat niet doet. Ik snap waarom hij dat vraagt, maar dat is al staande praktijk. Ik kan mij voorstellen dat hij daar twijfels over heeft, maar hij moet zich realiseren dat in hoger beroep gaan soms juist van belang is om de rechtseenheid te waarborgen. Dan moet ik een uitspraak van de rechter hebben om het beleidskader daaraan te kunnen aanpassen. Als de rechter in een individuele zaak een oordeel geeft dat niet strookt met overige uitspraken van rechters of jurisprudentie van de Raad van State, dan is het van belang om in hoger beroep te gaan om de rechtseenheid te waarborgen. Dat doe ik dan echt niet omdat ik een individuele vreemdeling dwars wil zitten, maar soms is die noodzaak er omwille van de integriteit van het asielbeleid. Ik zeg in ieder geval toe dat ik zorgvuldig zal bekijken wanneer wij wel en niet in hoger beroep gaan. Overigens verwijs ik de heer Spekman naar de cijferbijlage bij het schriftelijk overleg. Daarin staat dat 77% van de hoger beroepsprocedures die ik heb ingesteld in asielzaken, gegrond worden verklaard. Dat geeft de noodzaak aan.

Minister Leers: 77% van de zaken die de Staat instelt, worden gegrond verklaard, tegen 3% van de hoger beroepen ingesteld door vreemdelingen. Die cijfers moeten toch ook tot de verbeelding spreken?

Ga ik alle werkprocessen doorakkeren om tot versnelling te komen? Dat is precies wat we gaan doen. De diensten zijn over de hele breedte aan het bekijken waar werkprocessen efficiënter kunnen.

Mevrouw Van Nieuwenhuizen vroeg of het hier en daar wat sneller kan en wat zij concreet kan verwachten. Een aantal maatregelen die horen bij de beleidsvisie, is reeds ingevoerd, bijvoorbeeld de verschuiving en verzwaring van de bewijslast en de beperking van de mogelijkheid om een voorlopige voorziening af te mogen wachten in Nederland. Dat laatste staat ook op de agenda van vandaag, maar die is al ingevoerd. Bij de uitwerking van die maatregelen zal ik voortdurend beoordelen wat op directe termijn kan worden ingevoerd, wat eventueel sneller is. Maar voor sommige zaken is aanpassing van hogere wet- en regelgeving nodig, waardoor het wat langer zal duren. Ik zou de Kamer een nadere uitwerking kunnen geven van wat wij precies gaan doen, maar dat komt wellicht nog aan de orde aanstaande woensdag gehaktdag.

De heer Voordewind vroeg: verschuift u de bewijslast bij ongedocumenteerden omdat u afschrikwekkend wilt zijn? Nee, dat is niet aan de orde. Ik wil vooraf weten aan wie ik een vergunning geef. Als iemand geen papieren heeft maar wel een geloofwaardig en zwaarwegend asielrelaas, dan kan hij voor een vergunning in aanmerking komen. Maar als hij geen papieren heeft, stellen wij wel hogere eisen aan de geloofwaardigheid. Hier is opnieuw die weging aan de orde. Sommige mensen zijn hun papieren kwijt. Dat kan zo zijn omdat ze zijn moeten vluchten en daarbij echt niet dachten om nog gauw de papieren te pakken. Dat kan, maar dan zal er een geloofwaardig asielverhaal moeten zijn. Dat betekent dat de bewijslast stevig komt te liggen bij degene die de asielvergunning vraagt. Dat lijkt mij een logische gedachte. Is dat in strijd met het EVRM? Nee, wij sluiten aan bij de jurisprudentie van de Raad van State. Daarvan mag natuurlijk worden aangenomen dat die binnen de grenzen van het EVRM blijft.

De heer Spekman vroeg of het nieuwe vovo-beleid wel in lijn is met het EVRM. Ik ben ervan overtuigd dat het daarin past. In het EVRM staat dat iedereen daadwerkelijk een rechtsmiddel moet kunnen uitoefenen. Wat mij betreft, moet de toegang tot de rechter zijn gegarandeerd. Bij de vovo heb ik ook gekeken naar de situatie dat men de voorlopige voorziening niet meer kan afwachten; men kan een spoed-vovo indienen. Dat betekent wel degelijk dat de rechtsgang is gewaarborgd.

De heer Spekman vroeg: het is toch een recht om je te kunnen wenden tot de rechter; hoe verhoudt zich dit nu tot «no cure, no fee»; is dat niet een schending van het EVRM? Het recht om een oordeel van de rechter te vragen blijft bestaan. De vraag is wel, als er geen nieuwe feiten of omstandigheden zijn, of een tweede of volgende asielaanvraag gewenst is en of dit in extenso op kosten van de gemeenschap moet kunnen gebeuren. Wij gaan voorstellen om daar een differentiatie in te gaan aanbrengen. Vaak hoeft daar niet veel extra werk voor gedaan te worden, zeker als er geen nieuwe feiten aan de orde zijn. Daarvoor kun je differentiëren in de tarieven, die je beschikbaar stelt aan de advocatuur.

De afspraken over de overheveling van de nareizigers naar het reguliere domein moeten wij nog eens precies nagaan. In het regeerakkoord zijn die naar het reguliere beleid overgeheveld. Dat gebeurt vooral om pragmatische redenen en niet om opnieuw drempels op te werpen. Maar ik werk dat nog verder uit in een schriftelijke beantwoording, als de Kamer mij toestaat.

Mevrouw Sterk vroeg: schat u in dat de uitvoerende instanties relatief eenvoudig kunnen overstappen op de nieuwe procedure? Voor het overstappen op de nieuwe procedure zijn tal van maatregelen nodig. Zo worden in de praktijk van de IND de toetsing in de eerste asielprocedure en de behandeling van de vervolgaanvragen anders. De IND verwacht deze maatregelen in grote mate te kunnen realiseren binnen het huidige wetgevingstraject. Natuurlijk wordt daarbij de nodige flexibiliteit van de IND gevraagd, maar ook zij onderschrijft het belang en vindt het van grote betekenis om de wijziging gaandeweg in de aanpak in te passen. Ik ben het echter helemaal met mevrouw Sterk eens dat dat toch nog wat vraagt. Daarom is de ex-ante-uitvoeringstoets eraan toegevoegd. Ik wil precies weten wat al die wijzigingen precies betekenen qua werktempo en werkinzet. Al die resultaten en te verwachten effecten gaan wij in de ex-ante-uitvoeringstoets onderbrengen.

Mevrouw Sterk vroeg of wij al inzicht hebben in welke maatregelen concrete wetswijzigingen vereisen. Gedeeltelijk hebben wij hier al inzicht in, gedeeltelijk ook nog niet, omdat wij namelijk nog aan het uitwerken zijn hoe een en ander geregeld gaat worden. Art. 29 van de Vreemdelingenwet behoeft aanpassing als je de asielgronden zo veel mogelijk in overeenstemming zou gaan brengen met de internationale bescherming. Dan zou je art. 29c naar de reguliere asielgronden moeten brengen. Dat betekent nogal wat. Over de vraag of dat gewenst is, zou ik wel eens de discussie willen aangaan met de Kamer. Dat moeten wij bekijken. Ik sta daar open voor, want het heeft zijn voor- en nadelen. Uniformering in Europees verband is immers ook van grote betekenis.

Mevrouw Sterk vroeg: kan de minister nog steeds voor het eind van 2011 een allesomvattend en uitgewerkt uitvoeringsplan aan de Tweede Kamer voorleggen? Ja, dat is nog steeds mijn bedoeling. Het is ambitieus, maar ik probeer daar het maximale uit te halen. Maar ook hier moet ik eerst de ex-ante-uitvoeringstoets en de resultaten van zien.

Mevrouw Van Nieuwenhuizen (VVD): Mevrouw Sterk stelde de vraag of er nog een alomvattend plan voor het einde van het jaar kan komen. Ik vind het alomvattende niet zo belangrijk. Ik vind het juist interessanter om zo snel mogelijk met individuele maatregelen en acties te komen. Ik hoop dat de minister niet gaat wachten tot er een alomvattend plan is, maar dat wij de vaart erin houden.

Daar koppel ik meteen de volgende vraag aan waar hij ook nog geen antwoord op heeft gegeven. Wat betekent de problematiek van INDiGO voor al deze verschillende onderdelen? De minister hoeft nu niet in extenso per maatregel aan te geven of die al dan niet door INDiGO in de problemen komt, maar ik zou wel graag een keer een terugkoppeling krijgen van de vraag waar wij daar hinder van gaan ondervinden.

Minister Leers: De indruk is wel eens gewekt dat door het malheur dat wij met INDiGO hadden, alles nu plat valt. Dat is niet zo. Andersom is INDiGO ook niet het wondermiddel waarmee dadelijk alles tien keer sneller gaat. Voor zover ik op dit moment kan overzien, heeft INDiGO geen grote betekenis voor de versnelling van de asielprocedure zoals ik dat wil doen.

De eerste vraag van mevrouw Van Nieuwenhuizen was of ik alles op alles laat wachten tot ik het eindplaatje kan laten zien. Nee, alles wat ik eerder kan inbrengen, zal ik eerder inbrengen. Dat zeg ik graag toe.

Overigens, dat de inrichting en uitvoering van het Nederlands asielbeleid de Europese wet- en regelgeving raakt, is duidelijk. Die vraag heb ik net al een beetje beantwoord met de discussie over art. 29a, b, c en de verdere uitwerking, maar daar kom ik graag nog een keer op terug. Alle Europese richtlijnen en uitwerkingen daarvan zoals de procedurerichtlijn, de kwalificatierichtlijn en de Dublinverordening, hebben hun effect op het Nederlands asielstelsel. Daar hebben wij op een of andere manier rekening mee te houden. Wij krijgen straks de implementatie van de terugkeerrichtlijn. Ook die aspecten raken beslist het Nederlands asielstelsel.

De heer Voordewind vroeg waarom wij dit nu allemaal doen. Hij suggereert dat wij eigenlijk zouden moeten wachten op een evaluatie van de eerder genomen maatregelen. Hij zegt: eigenlijk is de verbeterde asielprocedure koud van start; wacht nou even daarop. Ik ben het met hem eens. Wij hebben nu een halfjaar gewerkt met de verbeterde asielprocedure. Ik zal de Kamer na de zomer informeren over de eerste ervaringen hiermee. Na drie jaar gaan wij pas de echte evaluatie doen, zo hebben wij afgesproken. Dat betekent niet dat wij tot die tijd op onze handen gaan zitten terwijl er reële en wat mij betreft urgente mogelijkheden zijn om tot een versnelling te komen. Ik beoog nu juist om aan de snelheid, zorgvuldigheid en duidelijkheid te werken. Die drie criteria zullen steeds terug te zien zijn in mijn aanpak. Ik ben ervan overtuigd dat je ook tussentijds verbeteringen moet aanbrengen, vooral omdat een verbeterde asielprocedure kan bijdragen aan het voorkomen van allerlei vervolgprocedures. Het gaat mij er juist om te bekijken hoe wij een rechtvaardig, streng maar ook duidelijk beleid krijgen en hoe wij de verschillende onderdelen goed op elkaar kunnen afstemmen.

Mevrouw Gesthuizen vroeg waarom voor het vovo-beleid niet de Raad van State is geconsulteerd. Ik heb in de schriftelijke antwoorden al aangegeven dat het geen gebruik is om elk beleid of gevallen waarin geen sprake is van beleid, aan de Raad van State voor te leggen. Bij de Raad van State ga je vooral in consultatie over wetsvoorstellen en AMvB’s. Als je iets niet doet, ga je niet aan de Raad van State vragen: vindt u het goed dat ik het niet doe of wat is uw oordeel over iets wat wij niet doen? Onlangs heeft de Kamer besloten om de Raad van State advies te vragen over de invoering van de terugkeerrichtlijn. Als zulke wijzigingen aan de orde zijn, is advies vragen logisch. Als er geen sprake is van beleid, hoeven wij niet telkens naar de Raad van State te gaan. Daarin heb ik de normale weg bewandeld.

Mevrouw Gesthuizen vroeg waarom een kwart van de asielberoepen gegrond wordt verklaard. In 2010 zijn veel zaken gegrond verklaard vanwege Dublin/Griekenland. Daarnaast is de motivering van de geloofwaardigheid reden van gegrondverklaring, bijvoorbeeld ook de toepassing van art. 15c van de Definitierichtlijn. Mevrouw Gesthuizen moet zich realiseren dat een deel van deze zaken nog in hoger beroep loopt. Het zal dus moeten blijken of de uitspraak die in eerste instantie is gedaan, ook ten finale houdbaar is. Van de hoger beroepszaken die ik instelde, wordt gemiddeld 77% gegrond verklaard. Ik doe dat ook niet zomaar. Heel vaak wordt dat ook bevestigd.

De heer Fritsma wees op het vliegtuigtrapprotocol en vroeg waarom mensen een en ander mogen afwachten. Ik ben twee weken geleden bij de uitzetting van een aantal uitgeprocedeerde asielzoekers naar Nigeria geweest. Toen heb ik het met eigen ogen kunnen zien. Wat daar gebeurt, is heel zorgvuldig. Mensen worden uitgezet en als er toch nog behoefte is om een beroep in te dienen, wordt bekeken of niet al eerder een beroep is ingediend en of er nieuwe informatie beschikbaar is. Betreft het een eerste asielverzoek, dan worden de mensen in de gelegenheid gesteld om dat ter plekke te doen en af te wachten in Nederland totdat daarover beslist is. Een herhaald asielverzoek waar al meerdere malen over gesproken is zonder dat er nieuwe feiten aan de orde zijn, wordt ter plekke afgedaan. Dat gebeurt allemaal zorgvuldig. Er wordt goed gekeken naar de motivering. Men kan dus niet in elk geval op de vliegtuigtrap het vertrek frustreren en afdwingen dat men in Nederland een en ander kan afwachten.

Hoe vaak wordt een vergunning ingetrokken wegens verblijf elders, was ook een vraag van de heer Fritsma. Dat wordt helaas niet betrouwbaar geregistreerd. Wij registreren dat wel als wij weten dat het hoofdverblijf wordt verplaatst. Als een asielzoeker naar zijn land van herkomst gaat, trekken wij zijn asielvergunning voor bepaalde tijd in. Dan is het duidelijk en is die asielvergunning niet meer aan de orde. Ik vind het heel belangrijk dat de IND hier scherp op opereert. Ik zal nog eens aan de IND vragen of wij dat consequent doen. In dit verband verwijs ik ook naar het regeerakkoord.

Minister Leers: Voor zover ik weet, registreren wij niet, maar als er aanleiding toe is, zullen wij de vergunning wel intrekken. Ik beloof dat ik deze vraag nog schriftelijk zal proberen te beantwoorden, waardoor ik misschien wat nauwkeuriger kan zijn.

De heer Voordewind had het over de Somalische christen die is teruggekeerd. Ik snap heel goed waar hij naar vraagt. Het is ook een lastige afweging. Ik wil nu niet over individuele gevallen spreken. Dat wilde de heer Voordewind ook niet, maar wij weten beiden waar het over gaat. Ik zal nog eens heel goed hiernaar kijken. Ik ben het namelijk ten principale met hem eens dat iemand zijn geloof moet kunnen belijden. Dat is heel belangrijk. Het is iets anders als iemand bij wijze van spreken op elke hoek van de straat ook anderen probeert te overtuigen, zeker in landen waar dat niet is toegestaan. Maar dat iemand in principe de gelegenheid moet hebben om zijn geloof te belijden, deel ik helemaal. Daar moeten wij ook rekening mee houden. Ik neem dit punt nog eens even op, want ik heb ook andere gevallen waar nog even naar gekeken moet worden. Ik zeg niets toe maar misschien kan dat tot een en ander leiden. Omdat ik daar zorgvuldig in wil zijn, ga ik het nu niet makkelijk afdoen met een ja of nee. Ik voel mee met wat de heer Voordewind zegt. Ik hoop dat ik daar even mee mag volstaan; ik denk dat wij beiden weten welk geval het betreft.

De cijfermatige gevolgen van Dublin/Griekenland. Naar aanleiding van de uitspraken van het Europees Hof heb ik ongeveer 2000 asielzaken die eerder waren gepland in Griekenland, naar mij toe getrokken. Die moeten wij dus zelf gaan afwikkelen. Dat zal de nodige organisatorische problemen met zich brengen. Ik ben nog precies aan het afwegen hoe wij dat versneld kunnen doen, want ik wil die achterstand snel oplossen, ook om die mensen duidelijkheid te geven.

De heer Spekman stelde: geen advies BMA als er een tuchtzaak dient. Ook deze vraag is voortgekomen uit een individueel geval, dat mij welbekend is. Daarbij is een klacht ingediend bij het medisch tuchtcollege over de rol van de BMA-arts in relatie tot de asielprocedure. Laten wij afspreken dat wij eerst het oordeel van het tuchtcollege afwachten. Dat is daarmee bezig. Het lijkt mij dan ook verstandig dat ik dat oordeel betrek bij een verdere structurele discussie daarover. Wij kunnen de zaak ondertussen niet gaan voorleggen aan een andere arts, want die riskeert dan immers in eenzelfde klachtenprocedure terecht te komen vanwege zijn rol in de asielprocedure. Dat is het lastige in dit geval. Ik moet daar even mee volstaan. De klacht betreft niet een individuele arts maar meer die van BMA-arts. Dat is het probleem. Daarom wil ik graag even het oordeel van het tuchtcollege afwachten.