| Ingediend | 28 september 2020 |
|---|---|
| Beantwoord | 10 november 2020 (na 43 dagen) |
| Indiener | Lammert van Raan (PvdD) |
| Beantwoord door | Wopke Hoekstra (minister financiën) (CDA), Eric Wiebes (minister economische zaken) (VVD) |
| Onderwerpen | economie natuur en milieu ondernemen organisatie en beleid |
| Bron vraag | https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kv-tk-2020Z17355.html |
| Bron antwoord | https://zoek.officielebekendmakingen.nl/ah-tk-20202021-740.html |
Ja.
Het is waar dat de klimaatambities van veel olie-en gasbedrijven niet voldoende zijn om de 1,5⁰C te halen. Het beperken van de CO2-uitstoot is een bredere verantwoordelijkheid dan alleen die van olie- en gasbedrijven en vergt bijdragen van een ieder. Het is bijvoorbeeld ook aan overheden en burgers om de juiste prikkels te geven aan bedrijven, zodat die hun investeringsgedrag aanpassen.
Shell heeft recent zijn klimaatambitie aangescherpt om al voor 2050 mondiaal klimaatneutraal te zijn. Shell neemt in Nederland steeds meer initiatieven op het terrein van duurzame energie. Het kabinet rekent erop dat de olie- en gasbedrijven, zoals Shell, de komende jaren genoeg maatregelen nemen om hun CO2-uitstoot te reduceren in overeenstemming met hun ambities en de afspraken in het klimaatakkoord. Om dat te borgen hebben we voor alle energie-intensieve industrie, waaronder Shell, een CO2-heffing die erop stuurt dat aan de ambities in Nederland wordt voldaan.
Het rapport geeft aan dat naast de CO2-uitstoot van de installaties van Shell er ook uitstoot is in de keten. Ook die uitstoot moet naar beneden en dat is een verantwoordelijkheid voor iedereen in de keten. Dat geldt dus ook bij de producten die Shell produceert zoals benzine en plastics. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt wereldwijd zowel bij Shell, als bij de afnemers en de consument. Shell is, net als andere partijen in de chemische industrie, bezig met het uitwerken van mogelijkheden om een deel van hun productie van plastics te baseren op gerecycled plastic. Dit kan helpen om ook de CO2-uitstoot van plastics naar beneden te brengen.
Dit kabinet heeft reeds zeer vergaande besluiten genomen tot het afbouwen en beëindigen van de productie in het Groninger gasveld. Het direct afbouwen van de overige olie- en gasproductie in Nederland is niet verstandig. In brieven aan de Tweede Kamer is het kleine velden beleid van het kabinet uiteen gezet (Kamerstukken 33 529, nr. 469 en 32 813; 31 239, nr. 486). Daarin heb ik toegelicht dat het van groot belang is om het gassysteem richting 2050 te verduurzamen, maar dat aardgas nu en het komende decennia nog noodzakelijk blijft voor de productie van elektriciteit en de levering van warmte aan de industrie en de gebouwde omgeving.
Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving is in 2030 de vraag naar aardgas 33,7% van het primaire energieverbruik. Zolang er nog vraag is naar aardgas, geeft het kabinet de voorkeur aan gaswinning uit de Nederlandse kleine velden op land en op zee, omdat dit beter is voor het klimaat. De CO2-voetafdruk van geïmporteerd gas is, met name door het transport, aanzienlijk groter dan die van in Nederland geproduceerd gas. Daarnaast zijn de methaanemissies in de Nederlandse gasketen (productie, transport en distributie) laag in vergelijking met andere landen. Ook voorkomt gaswinning uit Nederlandse velden dat de gasinfrastructuur voortijdig wordt ontmanteld en verwijderd, waardoor de gasinfrastructuur in de toekomst mogelijk kan worden hergebruikt voor duurzame energie. Tot slot is gaswinning uit Nederlandse kleine velden beter voor werkgelegenheid en de economie en remt productie in eigen land de toenemende importafhankelijkheid van andere landen.
Nee, zoals toegelicht in het antwoord op vraag 4 is aardgas de komende tijd nog noodzakelijk om aan de energievraag te voldoen en is productie uit eigen land beter voor het klimaat.
Om de klimaatdoelen te halen is het belangrijk dat het energiesysteem in Nederland en in andere landen richting 2050 wordt verduurzaamd. Ik waardeer het dat Costa Rica, Nieuw-Zeeland, Denemarken, Frankrijk en Ierland via een gedeeltelijke of volledige ban op nieuwe vergunningen voor olie- en gasproductie proberen om het olie- en gasgebruik terug te brengen. In Nederland geef ik, mede gelet op de redenen beschreven in het antwoord op vraag 4, de voorkeur aan andere middelen zoals het faciliteren van de ontwikkeling van duurzame alternatieven voor aardgas en het stimuleren van energiebesparende maatregelen.
Ik verwijs u naar het antwoord op vraag 4.
Het klopt dat mijnbouwondernemingen worden gestimuleerd in de opsporing en winning van aardolie en aardgas uit de Nederlandse kleine velden. Zoals toegelicht in het antwoord op vraag 4, geeft het kabinet de voorkeur aan winning van aardgas uit Nederlandse kleine velden op land en op zee, daar waar het veilig en verantwoord kan, de voorkeur boven de import daarvan. Dat is beter voor klimaat, werkgelegenheid, behoud van kennis van de diepe ondergrond, behoud van aanwezige gasinfrastructuur en voor de energievoorzieningszekerheid. Daarnaast levert gaswinning uit de Nederlandse kleine velden gasbaten op voor het Rijk. Door het verslechterde investeringsklimaat dreigt de gaswinning uit de Nederlandse kleine velden echter in een versneld tempo af te nemen en vroegtijdig te eindigen. Daardoor dreigt ook de gasinfrastructuur (platforms, putten en pijpleidingen), die mogelijk nog kan worden ingezet in het kader van de transitie naar een duurzame energievoorziening, voortijdig te worden ontmanteld en verwijderd. In een wetsvoorstel tot wijziging van de Mijnbouwwet stel ik daarom voor de bestaande investeringsaftrek te verhogen naar 40%. Deze maatregel draagt bij aan een meer gelijk economisch speelveld voor de Nederlandse gaswinning ten opzichte van die in het Verenigd Koninkrijk, waar de laatste jaren forse maatregelen zijn getroffen om het investeringsklimaat voor de opsporing en winning van aardgas te verbeteren. Daarnaast wijzigt dit wetsvoorstel de bepalingen ten aanzien van het verwijderen en hergebruiken van niet meer in gebruik zijnde infrastructuur en de in dat kader door mijnbouwondernemingen te stellen financiële zekerheden. Die stellen mij in staat meer regie te voeren op de inzet van deze infrastructuur in het kader van de transitie naar een duurzame energievoorziening. Dit wetsvoorstel ligt thans ter behandeling in de Tweede Kamer
Nee. Het kabinet heeft ingezet op het stimuleren van duurzame energie en het geleidelijk afbouwen van het gebruik van fossiele brandstoffen in lijn met de doelen van het Klimaatakkoord van Parijs en de Sustainable Development Goals-agenda. Daar is het instrumentarium ook op gericht.
Diverse olie- en gasbedrijven zoals Shell hebben het Klimaatakkoord ondertekend en hebben zich gecommitteerd. Zij werken aan duurzame alternatieven. Zolang er nog onvoldoende duurzame alternatieven zijn, zijn in de overgangsfase nog steeds fossiele brandstoffen nodig. Bedrijven moeten de keuze maken waarin zij investeren en kunnen daarvoor reclame maken.
Een consument die vindt dat een reclame iets beweert wat niet waar is of dat reclame op een andere manier misleidt of grievend is, kan een klacht indienen bij de Reclame Code Commissie.
Zie mijn antwoord op vraag 9. Het is de eigen verantwoordelijkheid van bedrijven hoe zij communiceren zolang ze aan de richtlijnen van reclame code voldoen. Er is een Reclame Code Commissie (RCC) ingesteld die zich met oordeelsvorming bezig houdt.
Zoals hieronder wordt aangegeven in het antwoord op de vragen 17 en 18 is het ook mijn inzet om te komen tot afbouw van nationale en internationale subsidiering van fossiele brandstoffen. Maar zolang er onvoldoende duurzame alternatieven zijn voor aardgas is stimulering van gaswinning uit de Nederlandse kleine velden nodig. Daarnaast worden duurzame alternatieven voor aardgas gefaciliteerd en energiebesparende maatregelen gestimuleerd.
Het adviesbureau PwC heeft de zowel de «kale» energieprijzen in Nederland en andere landen onderzocht, als de prijzen van elektriciteit en gas inclusief heffing (Energiebelasting en ODE). De uitkomsten maken deel uit van de speelveldtoets 2020 (pp. 74–77), die op Prinsjesdag als bijlage bij het wetsvoorstel voor een CO2-heffing aan de Kamer is gestuurd (zie: Kamerstuk 32 813, nr.308).
PwC concludeert daarin de groothandelsprijzen voor elektriciteit en gas in Nederland ten opzichte van omringende EU-landen relatief laag zijn, maar hoog ten opzichte van de landen buiten de EU, zoals de VS. Daarbij lag in de periode 2015–2019 gemiddelde groothandelsprijs voor elektriciteit in Nederland tussen die in Duitsland (lager) en België (hoger) in. Van gas was de prijs juist in Duitsland hoger en in België lager.
Voorts concludeert PwC dat de effectieve belastingdruk voor grootverbruikers van de heffingen en accijnzen op elektriciteit en gas in Nederland met name door de verhoging van de ODE toeneemt t.o.v. andere landen. Doordat Nederland net als andere EU-landen (verschillende) vrijstellingen en teruggaveregelingen hanteert, is de impact voor een deel van de energie-intensieve bedrijfstakken beperkt. Landen buiten de EU hanteren volgens PwC geen heffing voor grootverbruikers.
Hieruit maak ik op dat de energieprijzen voor de industrie relatief laag of hoog zijn, al naar gelang zij meer concurreren met bedrijven in Europa of daarbuiten.
Ik heb het bericht gelezen dat de Britse premier opdracht heeft gegeven het gebruik van staatsgaranties voor exportfinanciering, die hebben bijgedragen aan de financiering van projecten voor fossiele brandstoffen over de hele wereld, te herzien. Zoals hieronder wordt aangegeven in het antwoord op de vragen 17 en 18 is het ook mijn inzet om te komen tot afbouw van nationale en vooral internationale afspraken over financiële prikkels voor fossiele brandstoffen. Maar zolang er onvoldoende duurzame alternatieven zijn voor aardgas is stimulering van gaswinning uit de Nederlandse kleine velden nodig. Daarnaast worden duurzame alternatieven voor aardgas gefaciliteerd en energiebesparende maatregelen gestimuleerd.
Ja. Het kabinet vergroent het instrumentarium voor buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking vanuit de ambitie om de ontwikkeling van duurzame energie te stimuleren en het gebruik van fossiele brandstoffen geleidelijk af te bouwen. Dit is in lijn met de doelen van het Klimaatakkoord van Parijs en de Sustainable Development Goals-agenda. Zoals aangekondigd in de brief van de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking «Internationaal financieren in perspectief: kansen pakken, resultaten boeken» van 14 februari 2019 (Kamerstuk 34 952, nr. 44), gaat er vanaf dit jaar geen nieuwe steun meer uit het bilaterale financieringsinstrumentarium voor buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking naar steenkolenprojecten en naar de exploratie en ontwikkeling van nieuwe olie- en gasvoorraden in het buitenland. Daarnaast zet Nederland bij multilaterale banken in op zo ambitieus mogelijke klimaatfinancieringsdoelstellingen, inclusief een uitfasering van de financiering van fossiele energieprojecten.
Ten aanzien van het bilaterale generieke exportinstrumentarium (handelsmissies, ambassadeondersteuning en exportkredietverzekeringen) geldt er weliswaar geen inperking, maar is al wel begonnen met vergroening van de verzekeringsportefeuille. Dit gebeurt door de focus te leggen op de ondersteuning van projecten op het terrein van klimaatadaptatie en de energietransitie, bijvoorbeeld door het voor Nederlandse bedrijven aantrekkelijker te maken om voor het uitvoeren van duurzame projecten een beroep te doen op de exportkredietverzekering.
Dit overzicht kan op dit moment helaas nog niet met voldoende zorgvuldigheid worden gegeven. Op 2 oktober 2020 is de ekv-monitor 2019 met de bijbehorende aanbiedingsbrief aan de Kamer gestuurd (Kamerstuk 2020Z17845). Daarin kunt u lezen dat Atradius Dutch State Business dit jaar de opdracht heeft gekregen met behulp van een externe consultant een methode te ontwikkelen om het aandeel fossiel in de portefeuille op een objectieve manier te kunnen meten. Dat is op dit moment nog volop in ontwikkeling. In de monitor Exportkredietverzekering over 2020 zal hierover worden gerapporteerd.
Atradius Dutch State Business (ADSB) is voor de Staat uitvoerder van de exportkredietverzekering (ekv). ADSB heeft zelf geen projecten in tegenstelling tot FMO. Het verzekert alleen op kostendekkende basis exporttransacties van exporteurs voor het risico op non-betaling. Over de inzet van de ekv bij de vergroening en fossiel is op 2 oktober 2020 de ekv-monitor 2019, met de bijbehorende aanbiedingsbrief, aan uw Kamer gestuurd (Kamerstuk 2020Z17845).
Ten aanzien van FMO ziet de Staat als aandeelhouder erop toe dat het in staatsdeelnemingen geïnvesteerde maatschappelijke vermogen op verantwoorde wijze wordt beheerd door de deelneming. In dat licht is de Staat van mening dat staatsdeelnemingen een goed begrip dienen te hebben van de mogelijke impact van klimaatverandering op hun bedrijfsactiviteit en dat zij verantwoordelijkheid nemen voor hun impact op klimaatverandering. Als aandeelhouder verwacht de Staat dat staatsdeelnemingen vooroplopen in klimaat- en milieuprestaties in hun sector, inclusief initiatieven om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Dit betekent dat staatsdeelnemingen proactief maatregelen dienen te nemen om nadelige milieueffecten te verminderen, naast naleving van nationale en internationale milieueisen.
FMO heeft in 2013 reeds doelstellingen opgesteld om de bijdrage aan CO2-uitstoot te verminderen. De bank heeft verder het doel gesteld om de portfolio in lijn te brengen met de 1,5 graad doelstelling. Daarnaast streeft de bank ernaar om de broeikasgas efficiëntie van de portfolio te verbeteren en financiert FMO koolstof negatieve transacties. De staat is aandeelhouder op afstand. Het is aan FMO zelf om te bepalen hoe specifieke projecten zich verhouden tot klimaat gerelateerde doelstellingen en andere (impact) doelstellingen.
Op 14 september jl. heb ik de Kamer mede namens de Staatssecretaris van Financiën mijn brief over financiële prikkels voor fossiele brandstoffen doen toekomen (Kamerstuk 32 813 nr. 566). Deze brief is ook aan de orde geweest tijdens het Notaoverleg Klimaat en Energie van 7 oktober jl.
In de brief en ook tijdens het debat heb ik aangegeven dat dergelijke financiële prikkels niet passen bij de energietransitie en dat de herziening van de Richtlijn energiebelastingen kansen biedt voor de afbouw van de fiscale regelingen, waarbij de internationale concurrentiepositie wordt gehandhaafd. Voorafgaand aan de Europese discussie over aanpassing van de Richtlijn Energiebelastingen zal ook in de nationale evaluatie van de energiebelastingen aandacht worden besteed aan deze financiële prikkels en aan de mogelijkheden om daar zelfstandig, maar met oog voor het gelijke speelveld, veranderingen in aan te brengen. In de nationale evaluatie energiebelasting (incl. ODE) wordt in het bijzonder aandacht besteed aan het in kaart brengen van informatie die relevant is voor de inschatting van de mogelijkheden en haalbaarheid om fossiele subsidies uit te faseren. De planning is om deze evaluatie in het eerste kwartaal van 2021 af te ronden. De evaluatie zal worden gedeeld met de Tweede Kamer en wordt daarna mede gebruikt in de Europese discussie over de aanpassing van de Richtlijn Energiebelastingen.
Zie antwoord vraag 17.
De fondsen die financiële instellingen beheren en investeren kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de energietransitie. De Nederlandse financiële sector heeft ook toegezegd om hier een bijdrage aan te leveren en zich daarmee ook gecommitteerd aan het klimaatakkoord.
Als onderdeel van dit klimaatcommitment ondernemen instellingen actie om het CO2-gehalte van hun relevante financieringen en beleggingen in kaart te brengen. Uiterlijk in 2022 presenteren zij ook welke acties ze nemen om bij te dragen aan het klimaatakkoord van Parijs. In deze actieplannen gaan zij ook in op hun reductiedoelstellingen voor 2030 voor al hun relevante financieringen en beleggingen. De afbouw van fossiel kan daarbij een onderdeel zijn van deze actieplannen. Het is echter aan de financiële instellingen zelf om een eigen afweging te maken over wat zij opnemen in deze actieplannen.
Daarnaast geldt over het algemeen dat het kabinet van alle Nederlandse bedrijven die internationaal ondernemen, waaronder banken, verzekeraars en pensioenfondsen, verwacht dat zij de OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen (OESO-richtlijnen) en de UN Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGP’s) naleven. Dit houdt onder meer in dat bedrijven Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen(IVMO)-beleid opstellen, bijvoorbeeld over of zij wel of niet investeren in fossiele energiebedrijven, dit beleid naleven en hier ook verantwoording over afleggen. Op het gebied van IMVO zet het kabinet, zoals aangekondigd in de beleidsnota «Van voorlichten tot verplichten: een nieuwe impuls voor IMVO» (Kamerstukken II 2020–2021, 2020Z19175), in op een doordachte mix van maatregelen met een verplichting tot het toepassen van gepaste zorgvuldigheid (bij voorkeur op Europees niveau) als belangrijkste element.
Zie de antwoorden op vragen 14, 17 en 18.
De «Finance in Common Summit» is een bijeenkomst van en voor ontwikkelingsbanken, waarbij overheden geen prominente rol zullen spelen (https://financeincommon.org/). Er is in de aanloop naar deze bijeenkomst dan ook geen uitzicht op een rol voor de Nederlandse rijksoverheid. Wel zal FMO, samen met de Europese bilaterale ontwikkelingsbanken (EDFI’s), de ruimte krijgen om hun leiderschap op klimaatbeleid te onderstrepen.
Nee. Bedrijven als Shell en BP zijn niet alleen grote uitstoters, maar ook belangrijke spelers om tot oplossingen te komen. De klimaatdag heeft laten zien dat het goed is om bedrijven als Shell uit te nodigen, niet alleen om te vertellen wat ze doen, maar ook om ze kritisch te kunnen bevragen. Daarmee is volgens mij ook voorkomen dat ze zich duurzamer voordoen dan ze zijn.
Zie antwoord vraag 22.
Nee. De klimaatdag heeft inmiddels plaatsgevonden en Shell heeft daar aan deelgenomen.
Nee, dat is helaas niet gelukt.
Op 28 september jl. heeft het lid Van Raan (PvdD) vragen gesteld aan de ministers van Economische Zaken en Klimaat en van Financiën over de klimaatplannen van olie- en gasbedrijven (kenmerk 2020Z17355). In verband met de benodigde interdepartementale afstemming kunnen de vragen niet binnen de gestelde termijn beantwoord worden. De vragen zullen zo snel mogelijk worden beantwoord.