Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikelen 1 tot en met 3

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2024 wijzigingen aan te brengen in de departementale begrotingsstaat van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,H.M.de Jonge

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1 Leeswijzer

De eerste suppletoire begroting geeft een beeld van de uitvoering van de begroting 2024. De stand van de eerste suppletoire begroting wordt vanaf de stand van de ontwerpbegroting 2024 opgebouwd (Kamerstukken II 2023/24, 36410 VII, nr. 1).

De stand van de vastgestelde begroting 2024 is inclusief het amendement van de leden Nijboer en Grinwis (Kamerstukken II 2023/24, 36410 VII, nr. 14), het amendement van het lid Sneller (Kamerstukken II 2023/24, 36410 VII, nr. 18), het amendement van de leden Grinwis en Peter de Groot (Kamerstukken II 2023/24, 36410 VII, nr. 25) het amendement van het lid Boulakjar (Kamerstukken II 2023/24, 36410 VII, nr. 26), het amendement van het lid Beckerman (Kamerstukken II 2023/24, 36410 VII, nr. 29), het amendement van de leden Inge van Dijk en van der Graaf (Kamerstukken II 2023/24, 36410 VII, nr. 30) en het amendement van de leden Sneller en Rahimi (Kamerstukken II 2023/24, 36410 VII, nr. 57).

Vanaf de eerste suppletoire begroting 2024 wordt in de tabel budgettaire gevolgen van beleid een extra kolom toegevoegd voor het presenteren van de extrapolatie voor het jaar 2029.

Uitgangspunt bij de tabel budgettaire gevolgen van beleid is dat per artikel de beleidsmatige en technische mutaties toegelicht worden, die groter dan of gelijk zijn aan de ondergrens zoals deze in de Rijksbegrotingsvoorschriften (RBV) zijn opgenomen, de zogenaamde staffel. In het kader van transparantie of anderszins kan het voorkomen dat mutaties beneden deze ondergrenzen ook worden toegelicht.

Onderstaand is het overzicht te vinden van uitgaven in verband met coronamaatregelen per artikel.

Onderstaand is het overzicht te vinden van uitgaven in verband met maatregelen Oekraïne per artikel.

2 Beleid

2.1 Overzicht belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties

Toelichting

1. Regiodeals

De zesde tranche van de Regio Deals wordt conform afspraak vanaf de zomer van 2024 opengezet. Uitbetaling van de zesde tranche vindt plaats in 2025 en 2026. Daarom worden de middelen die in 2024 van de Aanvullende Post (AP) van het ministerie van Financien komen doorgeschoven naar 2026. In 2025 zijn reeds middelen beschikbaar voor de Regio Deals (€ 192 mln.).

2. Huurtoeslag

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft een wetsvoorstel ingediend waarbij het wettelijk minimumloon (WML) per 1 juli 2024 met 1,2% omhoog gaat en daarnaast wordt geïndexeerd. De extra verhoging van het minimumloon komt voort uit een amendement van de Tweede Kamer (Kamerstukken II 2023/2024, 36410 XV, nr. 7). In dit amendement is ook dekking voorzien voor de hogere uitgaven huurtoeslag als gevolg van de verhoging van het WML, via de inkomensparameters. In de huurtoeslagraming worden de effecten van de verhoging van het WML verwerkt. Deze effecten zijn structureel ongeveer € 60 mln.

De huurtoeslagraming is mede bijgesteld op basis van de CEP (Centraal Economisch Plan) raming van het CPB over onder andere het aantal huurtoeslagontvangers. Vanaf 2024 wordt de raming structureel verlaagd omdat minder mensen in de huurtoeslag instromen dan eerder werd verwacht op basis van de verhoging van het WML, de verlaging van de eigen bijdrage en de sterk gestegen maximum huurgrens.

De huurtoeslag is in de augustusbesluitvorming 2023 verhoogd om de koopkracht te behouden. Er is een fout ontdekt die leidt tot de neerwaartse bijstelling van de koopkrachtcijfers voor een deel van de huurtoeslag ontvangers, voornamelijk mensen in de bijstand. Er wordt vanaf 2024 structureel € 66,0 mln. toegevoegd aan de begroting om dit te herstellen. De huurtoeslag wordt verhoogd met € 3,05 per maand voor deze doelgroep.

3. Doorbouwgarantie

Er is een kasschuif van € 175,0 mln. van 2024 naar 2025 om het budget naar aanleiding van het aangenomen amendement over de doorbouwgarantie in het juiste kasritme te zetten (Kamerstukken II 2023/24, 36410 VII, nr. 14).

In 2025 wordt € 22,0 mln. technisch afgeboekt om een deel van het budget van de doorbouwgarantie te reserveren ten behoeve van investeringen in het ondernemingsklimaat microchipsector in de regio Eindhoven.

4. Herplaatsingsgarantie

Dit betreft een kasschuif van € 114,3 mln. voor de financiële herplaatsingsgarantie flexwoningen. Middels deze mutatie worden de middelen van 2029 naar 2024 geschoven voor storting in de voor de garantie ingerichte begrotingsreserve.

5. Woningbouwimpuls

De middelen ter compensatie van uitgaven voor versnelling van de huisvesting van ontheemden (€ 33 mln. voor 2025 en € 100,0 mln. voor 2026) worden vanuit de aanvullende post van het ministerie van Financiën op de BZK-begroting geboekt. Via een kasschuif worden deze middelen naar 2024 geschoven om het budget in dit jaar in te zetten voor het stimuleren van de woningbouw.

6. Vestigingsklimaat

Er zijn middelen ter beschikking gesteld aan OCW, EZK, BZK, IenW en de regio Eindhoven om het vestigingsklimaat voor de Nederlandse microchipsector te verbeteren. BZK draagt als onderdeel hiervan zorg voor verschillende maatregelen op het gebied van woningbouw in de regio Eindhoven, te weten het realiseren van additionele (studenten)woningen en gebieds maatregelen. Onder gebiedsmaatregelen vallen verbeteringen van de leefbaarheid zoals groen- en watermaatregelen.

7. Rijksvastgoedbedrijf

De matching van door het Rijksvastgoedbedrijf ingekochte flexwoningen met afnemers verloopt minder snel dan verwacht. Hierdoor worden de uitgaven later gefactureerd dan geraamd. De uitgavenraming voor 2023 is met € 41,8 mln. verlaagd. Deze middelen worden in 2024 weer toegevoegd aan de begroting.

8. Verduurzaming onderhoud huurwoningen

De regeling SVOH is beschikbaar voor subsidie aan kleine particuliere verhuurders gericht op verduurzaming en onderhoud. Het verduurzamingstempo in deze sector en verduurzamingsurgentie bij deze doelgroep van kleine verhuurders is nog niet hoog. Het budget is op basis van de huidige verwachtingen in het juiste kasritme gezet van 2024 (- € 11,0 mln.) naar 2027 (€ 10,0 mln.) en 2028 (€ 1,0 mln.).

Om de normering energielabels effectief en uitvoerbaar te laten zijn voor de particuliere verhuurders wordt de subsidie (meerjarig) overgeboekt vanuit de Aanvullende Post bij het ministerie van Financiën. Voor de jaren 2026 tot en met 2028 betreft dit jaarlijks € 38,8 mln. en vanaf 2029 jaarlijks € 22,4 mln. structureel.

9. Verduurzaming Vereniging van Eigenaars

Het kasritme voor de aanvragen voor Subsidieregeling Verduurzaming voor Verenigingen van Eigenaars (SVVE) wordt aangepast. De budgetten worden verschoven van 2024 (- € 27,0 mln.) naar de jaren 2026 (€ 19,0 mln.) en 2027 (€ 8,0 mln.) om de uitfinanciering van aanvragen in die jaren mogelijk te maken. De verwachting is dat het gebruik van de SVVE door VvE's de komende jaren zal toenemen.

10. Verduurzaming koopsector

Voor het Nationale Isolatieprogramma worden de gereserveerde middelen uit het meerjarenprogramma Klimaatfonds 2025 beschikbaar gesteld voor verschillende maatregelen. Voor de SVVE betreft dit in totaal € 125, 3 mln., voor 2027 € 25,3 mln., voor 2028 € 30,0 mln., voor 2029 € 35,0 mln. en voor 2030 € 35,0 mln.

11. Verduurzaming maatschappelijk vastgoed

Op basis van het amendement-Boucke c.s. op de begroting van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (Kamerstukken II 2023/24, 36410 XIII, nr. 28) wordt de subsidieregeling DUMAVA met € 40,0 mln. voor 2024 opgehoogd ten behoeve van extra middelen voor zonnepanelen op scholen.

De belangstelling voor de regeling DUMAVA groot blijft, daarom wordt het subsidieplafond verhoogd in 2024 voor de derde tranche DUMAVA. Via een kasschuif € 38,7 mln. van 2025 naar 2024 wordt het budget in het juiste kasritme gezet.

12. Warmtefonds

Bij Voorjaarsnota 2023 heeft het kabinet besloten € 300 mln. uit het Klimaatfonds beschikbaar te stellen voor de begroting van BZK. Van deze reeks is al € 88,0 mln. naar de BZK-begroting gegaan. De resterende middelen van totaal € 212,0 mln. worden vanaf 2025 (€ 35,3 mln. jaarlijks) vanuit de Aanvullende Post bij het ministerie van Financiën op de BZK-begroting geboekt.

13. Maatschappelijk vastgoed fonds

Vanuit de aanvullende post bij het ministerie van Financiën worden de in het Klimaatfonds gereserveerde middelen van € 74,9 mln. op de BZK begroting geboekt in 2025. De middelen zullen worden ingezet voor het verstrekken van dotaties aan bestaande fondsen als de Regionale energiefondsen, het Nationaal restauratiefonds (NRF), het Bank Nederlandse Gemeenten Duurzaamheidsfonds en de Energiebespaarlening voor scholen, met als doel de verduurzaming en renovatie van gebouwen voor te financieren. Met name eigenaren van klein maatschappelijk vastgoed en monumenten hebben hierdoor de mogelijkheid om een op de doelgroep aangepaste lening te krijgen.

Verder blijven de in het Klimaatfonds beschikbare middelen (€ 175,0 mln.) voor een maatschappelijk vastgoed fonds gereserveerd.

14. Nationaal Isolatie Programma (lokale aanpak woonisolatie)

De loon- en prijsbijstelling 2024 van € 49,9 mln. van het Klimaatfonds voor het Nationaal Isolatieprogramma is toegekend.

15. Nationaal Isolatie Programma (soortenmanagement)

Van het Nationaal Isolatieprogramma wordt vanuit de aanvullende post bij het ministerie van Financiën € 39,4 mln. van het Klimaatfonds op de BZK-begroting geboekt. Hiermee wordt in 2024 een tweede tranche van een subsidieregeling geopend die gemeenten in staat stelt om soortenmanagementplannen op te stellen, waardoor geisoleerd kan worden zonder kwetsbare soorten te schaden.

16. Verduurzaming Groningen en Noord-Drenthe

Om de middelen voor verduurzaming Groningen en Noord-Drenthe in het juiste kasritme te krijgen wordt er € 49,2 mln. van 2024 naar 2025 doorgeschoven.

17. Rijksvastgoedbedrijf

Om de aanbestedende rijksdiensten zoals het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) in staat te stellen om structureel uitstoot-verminderende criteria te stellen bij aanbestedingen in het kader van Stikstofbeleid, is hiervoor budget beschikbaar gesteld.Het RVB ziet echter dat projecten opschuiven in tijd door vertraging. Hierdoor zijn de geplande projecten voor 2024 vertraagd en worden voor een deel in 2025 uitgevoerd. Er wordt € 13,0 mln. van 2024 naar 2025 geschoven om zo het budget in het juiste kasritme te zetten.

18. Verduurzaming maatschappelijk vastgoed

De projecten voor verduurzaming gebouwen (Energiebesparing Rijk), binnen het Rijksvastgoedbedrijf zijn in 2022 gestart. In 2024 zou het restant van de subsidie worden verstrekt. Een van de voorwaarden van deze subsidie is dat de aanbesteding van het project dient te zijn afgerond. De aanbesteding is vertraagd, waardoor niet de gehele tranche kan worden uitgegeven in 2024. Er wordt € 13,8 mln. van 2024 naar 2025 geschoven om zo het budget in het juiste kasritme te zetten.

19. Tafiefgefinancierde dienstverlening

De stand van de uitgavenbudgetten voor het tariefgefinancierde deel van Doc-Direkt, OBF en RIS worden op het juiste niveau gebracht.

20. Dienstverleningsovereenkomsten SSO's

De raming van de kosten van de dienstverlening van baten-lastenagentschappen die via het kerndepartement lopen voor de dienstverleningsovereenkomsten (DVA's) wordt bijsteld.

21. Kwijtschelding publieke schulden

Voor het kwijtschelden van publieke schulden door medeoverheden, in verband met de gevolgen van de kinderopvangtoeslag affaire, is door het kabinet € 230 mln. beschikbaar gesteld. Met de medeoverheden is afgesproken dat compensatie van de uitgaven en de derving van inkomsten plaats vindt op basis van nacalculatie (werkelijke kosten). Voor 2024 bedraagt het budget € 160 mln. Op basis van de realisatie van 2023 (€ 20 mln.) is een lager bedrag per jaar realistisch. Daarom wordt € 140 mln. van beschikbare budget van 2024 door middel van een kasschuif verspreid over de jaren 2025 tot en met 2028.

22. Slavernijverleden

Tijdens het vormgeven van artikel 14 was het kasritme nog niet bekend. Inmiddels heeft besluitvorming hierover plaatsgevonden en zijn middels deze kasschuif de middelen in het juiste ritme gezet.

Daarnaast vindt een overboeking plaats van circa € 66,6 mln. verdeeld over de jaren 2024 tot en met 2029 naar hoofdstuk 4 om invulling te geven aan de maatschappelijke initiatieven voor de Caribische delen van het Koninkrijk.

23. Extrapolatie 2029

In miljoenennotajaar 2024 is het jaar 2029 toegevoegd aan de begroting. De middelen voor 2029 zijn via de extrapolatie in de 1e suppletoire begroting toegevoegd.

24. Eindejaarsmarge

Dit betreft de ontvangen eindejaarsmarge van 2023.

25. Loon- en prijsbijstelling

De tranche 2024 van de loon- en prijsbijstelling is toegevoegd aan de BZK-begroting.

Toelichting

1. Huurtoeslag

De bijstelling op de ontvangsten huurtoeslag is gebaseerd op realisatiecijfers over afgelopen jaar en de verwachting dat meer terugvorderingen (en dus ook ontvangsten) zullen ontstaan (vooral omdat het gemiddelde huurtoeslagbedrag per huishouden stijgt).

2. Rijksvastgoedbedrijf

De bijstelling van de ontvangsten RVB is een optelsom van verschillende mutaties van de opdracht flexwoningen. Door een latere matching van flexwoningen die ingekocht zijn door het RVB komen bijbehorende ontvangsten later binnen dan geraamd. De ontvangstenraming voor 2023 is daarom in totaal met € 75,3 mln. verlaagd. Deze ontvangsten worden in 2024 toegevoegd aan de begroting. Ook is bij de tweede suppletoire begroting van 2023 € 12,5 mln. afgeboekt aan de uitgavenkant vanwege een lagere totale opdrachtwaarde. De ontvangsten worden nu bijgesteld met hetzelfde bedrag. Tenslotte wordt € 6,6 mln. aan geraamde ontvangsten toegevoegd vanwege aanvullende indexering van de flexwoningen.

3. Grootschallige rijksprojecten

Er wordt gestart met fase 1 van het grootschalige woningbouwproject ZuiderC in Lelystad. De geprognotiseerde ontvangsten worden vanaf 2026 toegevoegd aan de begroting.

4. Afrekening voorschotten

De ontvangsten omvatten de definitieve afrekening van 2023 van de bevoorschotting aan het RVB uit de begroting van BZK (VII).

5. Dienstverleningsovereenkomsten SSO's

Daarnaast zijn er meerontvangsten van de dienstverlening van de baten-lasten agentschappen die via het kerndepartement lopen voor de dienstverleningsovereenkomsten (DVA's). Middels een desaldering worden de geraamde kosten verhoogd.

6. Tafiefgefinancierde dienstverlening

Dit betreft tariefgefinancierde dienstverlening van OBF, RIS en Doc-Direkt. De stand van de ontvangstenbudgetten wordt voor het tariefgefinancierde deel van deze organisaties op het juiste niveau gebracht.

7. Surplussen eigen vermogen agentschappen

Deze ontvangsten hebben betrekking op de afroming van de surplussen van het eigen vermogen van het RVB (€ 11,8 mln.). Ook betreft het de afroming van de surplussen bij SSC-ICT (€ 10,7 mln.) ten behoeve van transformatie SSC-ICT en doorontwikkeling Doc Dirkt naar een SSO IHH. Verder betreft het afroming van de surplus O&P van (€ 8,8 mln.) ten behoeve van de vervanging van de HR IT-systemen van O&P Rijk.

8. Extrapolatie 2029

In miljoenennotajaar 2024 is het jaar 2029 toegevoegd aan de begroting. De middelen voor 2029 zijn via de extrapolatie in de 1e suppletoire begroting toegevoegd.

3 Beleidsartikelen

3.1 Artikel 1. Openbaar bestuur en democratie

Budgettaire gevolgen van beleid

Geschatte budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht

Van het totale uitgavenbudget op artikel 1 is 24% juridisch verplicht.

1.1 Bestuur en regio

Subsidies (regelingen)

Werk aan uitvoering

Dit betreft voornamelijk middelen voor VNG. VNG heeft de rol om de gemeentelijke deelname te organiseren in het kader van de uitvoerbaarheidstoets decentrale overheid (UDO). Een belangrijk onderdeel daarvan is het onderzoeken van de uitvoerbaarheid (onderzoeksrol), het analyseren van de resultaten van individuele gemeenten/netwerken en het signaleren van rode draden (onderzoeks- en analyserol), het toetsen van die rode draden bij gemeenten (onderzoeksrol) en het vastleggen van de resultaten van het onderzoek in een rapportage. Daarnaast worden medewerkers gefaciliteerd om deze rol goed te kunnen vervullen.

Opdrachten

Antidiscriminatie

Dit betreft voornamelijk een overboeking naar de begroting van het Gemeentefonds. Gemeenten zetten zich in voor de preventie van discriminatie op lokaal niveau, burgers kunnen bij de gemeenten gebruik maken van de gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen. Om initiatieven voor preventie van discriminatie verder te stimuleren krijgen alle gemeenten een bijdrage in de vorm van een decentralisatie uitkering.

Bijdrage aan medeoverheden

Regio Deals

De zesde tranche van de Regio Deals wordt conform afspraak vanaf de zomer van 2024 opengezet. Uitbetaling van de zesde tranche vindt plaats in 2025 en 2026. Daarom worden de middelen die in 2024 van de aanvullende post (AP) van het ministerie van Financien komen doorgeschoven naar 2026. In 2025 zijn reeds middelen beschikbaar voor de Regio Deals (€ 192 mln.).

Waterschappen

In 2023 is corona-compensatie toegekend aan zes waterschappen. Het betrof de compensatie voor gemaakte kosten en misgelopen inkomsten in 2021 als gevolg van de coronapandemie. Door een administratieve vergissing is het bedrag dat bestemd was voor het Waterschap Aa en Maas niet in 2023 uitbetaald, zoals wel was toegezegd in de verleningsbeschikking. Het waterschap had wel recht op deze middelen en deze zijn in januari 2024 uitgekeerd.

1.2 Democratie

Subsidies (regelingen)

Politieke partijen

De structurele financiering van landelijke politieke partijen wordt per 2025 € 3,7 mln. lager in verband met het aflopen van de Jetten-gelden. Dit kan budgettaire problemen veroorzaken voor landelijke politieke partijen. Daarnaast verzoekt motie-Grinwis het kabinet ten behoeve van de kabinetsformatie en in aanloop naar de begroting voor 2025 uit te werken hoe in de continuering van de Jetten-gelden kan worden voorzien. In navolging van deze motie heeft BZK in 2025 de subsidie aan landelijke politieke partijen verhoogd met een incidenteel bedrag van € 3,7 mln.

Decentrale politieke partijen

Voor de voorbereiding van het wetsvoorstel Wet op politieke partijen (Wpp) is er subsidiebudget voor decentrale politieke partijen beschikbaar voor de jaren 2024, 2025 en 2026. De mutatie betreft voornamelijk een kasschuif van 2024 naar 2027 in verband met een jaar vertraging van de Wpp.

3.2 Artikel 2. Nationale veiligheid

Onderstaande tabel is niet gekopped aan bt van minfin maar aan onze excel.

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

Van het totale uitgavenbudget op artikel 2 is 100% juridisch verplicht.

Uitgaven

AIVD apparaat

Dit betreft een saldo van diverse mutaties.

Het ministerie van BZK ontvangt in 2024 € 17,7 mln. van het ministerie van Defensie voor de bijdrage in het kader van de kostendeling van gezamenlijke eenheden, detachering en bedrijfsvoeringskosten.

Er wordt € 0,3 mln. gerealloceerd in het kader van juridische advisering voor het programma stelselherziening Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Van het ministerie van BZK vindt een overboeking plaats van € 0,2 mln. naar het ministerie van JenV in het kader van de uitvoering van het programmaplan Cyclotron.

Daarnaast vindt een overboeking plaats van € 0,1 mln. van het ministerie van OCW naar het ministerie van BZK in het kader van de interdepartementale samenwerking Kennisveiligheid.

Ook boekt het ministerie van BZK € 0,1 mln. over naar het ministerie van JenV ten behoeve van de kennisopbouw door TNO.

Tenslotte is de loon-en prijsbijstelling tranche 2024 verwerkt. Dit gaat om € 21,5 mln. voor 2024 aflopend naar € 21,0 mln. in 2029.

3.3 Artikel 3. Woningmarkt

Budgettaire gevolgen van beleid

Geschatte budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht

Van het totale uitgavenbudget op artikel 3 is 90% juridisch verplicht.

3.1 Woningmarkt

Subsidies (regelingen)

Ouderenhuisvesting

De regeling Stimuleringsregeling Ontmoetingsruimten in Ouderenhuisvesting (SOO) wordt in 2024 opnieuw opengezet voor de derde tranche. De aanvragen die in 2023 niet gehonoreerd konden worden omdat het plafond was bereikt, kunnen hierdoor opnieuw aangevraagd worden. Ook kunnen nieuwe aanvragen ingediend worden. In totaal wordt er € 15,0 mln. aan middelen beschikbaar gesteld. Hiervan is € 14,0 mln. via een reallocatie overgeboekt vanuit de middelen voor de Woningbouwimpuls en € 1,0 mln. uit de regeling Grote Gezinnen.

Verder wordt via de eindejaarsmarge € 4,0 mln. aan kasmiddelen voor 2024 toegevoegd om een voorschot te betalen aan aanvragers uit de eerste en tweede tranche. Deze middelen zijn in 2023 niet uitbetaald aan subsidieontvangers, maar wel verplicht.

Inkomensoverdrachten

Huurtoeslag

Dit betreft een saldo van diverse mutaties.

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft een wetsvoorstel ingediend waarbij het wettelijk minimumloon (WML) per 1 juli 2024 met 1,2% omhoog gaat en daarnaast wordt geïndexeerd. De extra verhoging van het minimumloon komt voort uit een amendement van de Tweede Kamer (Kamerstukken II 2023/2024, 36410 XV, nr. 7). In dit amendement is ook dekking voorzien voor de hogere uitgaven huurtoeslag als gevolg van de verhoging van het WML, via de inkomensparameters. In de huurtoeslagraming worden de effecten van de verhoging van het WML verwerkt. Deze effecten zijn structureel ongeveer € 60 mln.

De huurtoeslagraming is mede bijgesteld op basis van de CEP (Centraal Economisch Plan) raming van het CPB over onder andere het aantal huurtoeslagontvangers. Vanaf 2024 wordt de raming structureel verlaagd omdat minder mensen in de huurtoeslag instromen dan eerder werd verwacht op basis van de verhoging van het WML, de verlaging van de eigen bijdrage en de sterk gestegen maximum huurgrens.

De huurtoeslag is in de augustusbesluitvorming 2023 verhoogd om de koopkracht te behouden. Er is een fout ontdekt die leidt tot de neerwaartse bijstelling van de koopkrachtcijfers voor een deel van de huurtoeslag ontvangers, voornamelijk mensen in de bijstand. Er wordt vanaf 2024 structureel € 66,0 mln. toegevoegd aan de begroting om dit te herstellen. De huurtoeslag wordt verhoogd met € 3,05 per maand voor deze doelgroep.

Bijdragen medeoverheden

Caribisch Nederland

Er vindt een reallocatie plaats van € 7,6 mln. voor onder andere de verhuurdersubsidie aan de BES-eilanden van het instrument inkomensoverdrachten (huurtoeslag), zodat dit budget op het juiste instrument bijdrage medeoverheden verantwoord wordt.

3.3. Woningbouw

Subsidies (regelingen)

Garanties

Doorbouwgarantie

Er is een kasschuif van € 175,0 mln. van 2024 naar 2025 om het budget naar aanleiding van het aangenomen amendement over de doorbouwgarantie in het juiste kasritme te zetten (Kamerstukken II 2023/24, 36410 VII, nr. 14).

In 2025 wordt € 22,0 mln. technisch afgeboekt om een deel van het budget van de doorbouwgarantie te reserveren ten behoeve van investeringen in het ondernemingsklimaat microchipsector in de regio Eindhoven.

Storting/onttrekking begrotingsreserve

Herplaatsingsgarantie

Dit betreft een kasschuif van € 114,3 mln. voor de financiële herplaatsingsgarantie flexwoningen. Middels deze mutatie worden de middelen van 2029 naar 2024 geschoven voor storting in de voor de garantie ingerichte begrotingsreserve.

Bijdrage aan medeoverheden

Woningbouwimpuls

In de BZK-begroting 2024 was circa € 273,5 mln. beschikbaar voor de woningbouwimpuls. Naar aanleiding van aangenomen amendementen bij de behandeling van de begroting 2024 is in totaal € 60 mln. afgeboekt (Kamerstukken II 2023/24, 36410, nr. 25; Kamerstukken II 2023/24, 36410 VII, nr. 26; Kamerstukken II 2023/24, 36410, nr. 29). Het totale saldo aan mutaties bij de Eerste suppletoire begroting 2024 is € 89,5 mln. Hieronder worden de grootste mutaties bij de eerste suppletoire begroting 2024 toegelicht.

De middelen voor de woningbouwimpuls die in 2023 niet zijn uitgegeven, € 120,3 mln., worden in 2024 aan de begroting toegevoegd via de 100% eindejaarsmarge.

De middelen ter compensatie van uitgaven voor versnelling van de huisvesting van ontheemden (€ 33 mln. voor 2025 en € 100,0 mln. voor 2026) worden vanuit de Aanvullende Post van het ministerie van Financiën op de BZK-begroting geboekt. Via een kasschuif worden deze middelen naar 2024 geschoven om het budget in dit jaar in te zetten voor het stimuleren van de woningbouw.

Het resterende bedrag is € 303,0 mln. Hiervan wordt € 300 mln. ingezet voor de reeds gecommuniceerde zesde tranche van de woningbouwimpuls (Kamerstukken II 2023/24, 32847, nr. 1128).

Woondeals

Er vindt een reallocatie plaats van € 5,5 mln. van de regeling Woningbouwimpuls (ook onder bijdrage aan medeoverheden) voor de ondersteuning van de woondeals door middel van een bureau.

Grootschallige woningbouwgebieden

Er vindt een reallocatie plaats van € 85,7 mln. van de regeling Woningbouwimpuls (ook onder bijdrage aan medeoverheden) naar de regeling Grootschallige Woningbouwgebieden voor bijdragen ten behoeve van de voorfinanciering van het publieke tekort in de grondexploitaties van woningbouwontwikkelingen.

Versnelling huisvesting

Er vindt een reallocatie plaats van € 20,0 mln. van de regeling Woningbouwimpuls (ook onder bijdrage aan medeoverheden) voor de Stimuleringsregeling Flex- en Transformatiewoningen (SFT). Met deze regeling wordt de bouw van flex- en transformatieprojecten voor ontheemde Oekraïners, mensen met een verblijfsvergunning en anderen die met spoed een woning zoeken gestimuleerd. Daarnaast worden er middelen gerealloceerd voor de uitvoeringskosten van het RVO naar artikel 4, circa € 0,6 mln. Wegens het centraal opdrachtgeversschap worden deze uitvoeringskosten verantwoord op artikel 4.

Overlooplocaties

Dit betreffen middelen voor bijdragen aan gemeenten voor locaties voor de realisatie van de flexwoningen (Flexcity's), waarvoor in 2024 het tweede deel van de overeenkomsten gesloten wordt. Via de eindejaarsmarge wordt hiervoor € 6,7 mln. aan de middelen toegevoegd in 2024.

Vestigingsklimaat

Er zijn middelen ter beschikking gesteld aan OCW, EZK, BZK, IenW en de regio Eindhoven om het vestigingsklimaat voor de Nederlandse microchipsector te verbeteren. BZK draagt als onderdeel hiervan zorg voor verschillende maatregelen op het gebied van woningbouw in de regio Eindhoven, te weten het realiseren van additionele (studenten)woningen en gebieds­ maatregelen. Onder gebiedsmaatregelen vallen verbeteringen van de leefbaarheid zoals groen- en watermaatregelen.

Bijdrage aan agentschappen

RVB

Dit betreft een saldo van diverse mutaties.

De matching van door het RVB ingekochte flexwoningen met afnemers verloopt minder snel dan verwacht. Hierdoor worden de uitgaven later gefactureerd dan geraamd. De uitgavenraming voor 2023 is met € 41,8 mln. verlaagd. Deze middelen worden in 2024 weer toegevoegd aan de begroting.

Daarnaast leidt de vertraagde matching tot aanvullende kosten voor werkzaamheden bij het RVB en tot het langer stallen van gebouwde flexwoningen op de beschikbaar gestelde distributielocaties. De totale tegenvaller betreft circa € 10,1 mln. Om deze kosten te dekken wordt € 5,8 mln. van de Aanvullende Post bij het ministerie van Financiën op de BK-begroting geboekt. Aanvullend wordt € 4,3 mln. gedekt door eveneens vertraagde ontvangsten.

Grootschalige Rijksprojecten

Er wordt gestart met fase 1 van het grootschalige woningbouwproject ZuiderC in Lelystad. De benodigde middelen worden voor de jaren 2024 (€ 11,1 mln.) tot en met 2029 (€ 10,1 mln.) beschikbaar gesteld.

Ontvangsten

Dit betreft een saldo van diverse mutaties.

De bijstelling op de ontvangsten huurtoeslag is gebaseerd op realisatiecijfers over afgelopen jaar en de verwachting dat meer terugvorderingen (en dus ook ontvangsten) zullen ontstaan (vooral omdat het gemiddelde huurtoeslagbedrag per huishouden stijgt).

De bijstelling van de ontvangsten RVB is een optelsom van verschillende mutaties van de opdracht flexwoningen. Door een latere matching van flexwoningen die ingekocht zijn door het RVB komen bijbehorende ontvangsten later binnen dan geraamd. De ontvangstenraming voor 2023 is daarom in totaal met € 75,3 mln. verlaagd. Deze ontvangsten worden in 2024 toegevoegd aan de begroting. Ook is bij de tweede suppletoire begroting van 2023 € 12,5 mln. afgeboekt aan de uitgavenkant vanwege een lagere totale opdrachtwaarde. De ontvangsten worden nu bijgesteld met hetzelfde bedrag. Tenslotte wordt € 6,6 mln. aan geraamde ontvangsten toegevoegd vanwege aanvullende indexering van de flexwoningen.

Er wordt gestart met fase 1 van het grootschalige woningbouwproject ZuiderC in Lelystad. De geprognotiseerde ontvangsten worden vanaf 2026 toegevoegd aan de begroting.

3.4 Artikel 4. Energietransitie gebouwde omgeving en bouwkwaliteit

Budgettaire gevolgen van beleid

Geschatte budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht

Van het totale uitgavenbudget op artikel 4 is 96% juridisch verplicht.

4.1 Energietransitie en duurzaamheid

Subsidies (regelingen)

Subsidie verduurzaming en onderhoud huurwoningen (SVOH)

Dit betreft een saldo van diverse mutaties.

In 2023 zijn middelen (€ 7,0 mln.) van de subsidie verduurzaming en onderhoud huurwoningen (SVOH) ingezet voor de regeling Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed (DUMAVA). Deze middelen worden nu weer teruggeboekt.

De regeling SVOH is beschikbaar voor subsidie aan kleine particuliere verhuurders gericht op verduurzaming en onderhoud. Het verduurzamingstempo in deze sector en verduurzamingsurgentie bij deze doelgroep van kleine verhuurders is nog niet hoog. Het budget is op basis van de huidige verwachtingen in het juiste kasritme gezet van 2024 (- € 11,0 mln.) naar 2027 (€ 10,0 mln.) en 2028 (€ 1,0 mln.).

Om de normering energielabels effectief en uitvoerbaar te laten zijn voor de particuliere verhuurders wordt de subsidie (meerjarig) overgeboekt vanuit de Aanvullende Post bij het ministerie van Financiën. Voor de jaren 2026 tot en met 2028 betreft dit jaarlijks € 38,8 mln. en vanaf 2029 jaarlijks € 22,4 mln. structureel.

Energiebesparing koopsector

Dit betreft een saldo van diverse mutaties.

Er vindt een reallocatie plaats van € 5,5 mln. in 2024, € 7,0 mln. per jaar voor de jaren 2025 en 2026 en € 5,5 mln. in 2027 naar ontzorgen vereniging van eigenaren (VvE) om de uitgaven op de juiste subsidie te kunnen verantwoorden.

Het kasritme voor de aanvragen voor Subsidieregeling Verduurzaming voor Verenigingen van Eigenaars (SVVE) wordt aangepast. De budgetten worden verschoven van 2024 (- € 27,0 mln.) naar de jaren 2026 (€ 19,0 mln.) en 2027 (€ 8,0 mln.) om de uitfinanciering van aanvragen in die jaren mogelijk te maken. De verwachting is dat het gebruik van de SVVE door VvE's de komende jaren zal toenemen.

Voor het Nationale Isolatieprogramma worden de gereserveerde middelen uit het meerjarenprogramma Klimaatfonds 2025 beschikbaar gesteld voor verschillende maatregelen. Voor de SVVE betreft dit in totaal € 125, 3 mln.: voor 2027 € 25,3 mln., voor 2028 € 30,0 mln., voor 2029 € 35,0 mln. en voor 2030 € 35,0 mln.

Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed (DUMAVA)

Dit betreft een saldo van diverse mutaties.

Er vindt een reallocatie plaats van € 5,2 mln. naar de bijdrage aan het agentschap RVO voor de uitvoering van de regeling Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed en het Programma Utiliteitsbouw.

In 2023 zijn middelen (€ 7,0 mln.) van de subsidie verduurzaming en onderhoud huurwoningen (SVOH) ingezet voor de regeling Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed (DUMAVA). Deze middelen worden nu weer teruggeboekt.

Op basis van het amendement-Boucke c.s. op de begroting van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (Kamerstukken II 2023/24, 36410 XIII, nr. 28) wordt de subsidieregeling DUMAVA met € 40,0 mln. voor 2024 opgehoogd ten behoeve van extra middelen voor zonnepanelen op scholen.

Via een overboeking van € 7,0 mln. vanuit het scholenfonds van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen wordt budget toegevoegd voor zonnepanelen op de schoolgebouwen naar aanleiding van het amendement van het lid Boucke (Kamerstukken II 2023/24, 36410 XIII, nr. 28).

De belangstelling voor de regeling DUMAVA groot blijft, daarom wordt het subsidieplafond verhoogd in 2024 voor de derde tranche DUMAVA. Via een kasschuif € 38,7 mln. van 2025 naar 2024 wordt het budget in het juiste kasritme gezet.

Voor de programmatische aanpak van maatschappelijk vastgoed wordt uit het Klimaatfonds vanaf 2025 in totaal € 50 mln. vanuit de aanvullende post bij het ministerie van Financiën op de BZK begroting geboekt. In 2025 wordt er € 2,6 mln. beschikbaar gesteld oplopend naar € 10,8 mln. in 2029. Deze middelen worden ingezet voor extra capaciteit en ondersteuning bij de uitvoering van gebundelde renovatieprojecten van het maatschappelijk vastgoed.  

De loon- en prijsbijstelling van € 36,5 mln. van het Klimaatfonds voor de regeling DUMAVA voor 2025 is toegekend. Daarnaast is de loon- en prijsbijstelling tranche 2024 verwerkt. Dit gaat om € 8,1 mln. voor 2024 aflopend naar € 3,7 mln. in 2029.

Nationaal programma lokale warmtetransitie

Er vindt een reallocatie plaats voor de jaren 2024 (- € 6,0 mln.) en 2025 (- € 6,0 mln.) van subsidies naar artikel 11 apparaatsuitgaven om de uitgaven op het juiste instrument te kunnen verantwoorden.

Energietransitie en duurzaamheid

Dit betreft een saldo van diverse mutaties.

Er vindt een reallocatie plaats voor de jaren 2024 (€ 3,0 mln.) en 2025 (€ 2,0 mln.) van bijdrage aan agenschappen en er vindt een reallocatie plaats voor de jaren 2024 (€ 5,0 mln.) en 2025 (€ 8,8 mln.) van bijdrage aan medeoverheden, beiden naar subsidies om de uitgaven op het juiste instrument te kunnen verantwoorden.

De middelen voor de campagne energiebesparing die in 2023 niet zijn uitgegeven, € 3,3 mln., worden in 2024 aan de begroting toegevoegd via de 100% eindejaarsmarge.

Daarnaast is de loon- en prijsbijstelling tranche 2024 verwerkt. Dit gaat om € 4,0 mln. voor 2024 aflopend naar € 3,0 mln. in 2029.

Stimuleringsregeling Aardgasvrije Huurwoningen

De ontwikkelingen in relatie tot de warmtenetten en de vertraging in de warmtewet leidt tot onzekerheid bij aanvragers en de vertraging van nieuwe projecten. Hierdoor worden er in 2024 minder aanvragen verwacht dan geraamd. Het beschikbare budget van 2024 wordt aangepast op de verwachte aanvragen en doorgeschoven naar 2026. In 2025 staat er voldoende budget.

Warmtefonds

Bij Voorjaarsnota 2023 heeft het kabinet besloten € 300 mln. uit het Klimaatfonds beschikbaar te stellen voor de begroting van BZK. Van deze reeks is al € 88,0 mln. naar de BZK-begroting gegaan. De resterende middelen van totaal € 212,0 mln. worden vanaf 2025 (€ 35,3 mln. jaarlijks) vanuit de aanvullende post bij het ministerie van Financiën op de BZK-begroting geboekt.

Nationaal Groeifonds

De tweede tranche van de regeling Toekomstbestendige leefomgeving wordt opengesteld. Via een kasschuif van 2025 naar 2024 wordt er € 4,6 mln. aan middelen in 2024 beschikbaar gesteld voor de reguliere subsidiebeschikking.

Biobased bouwen

Er vindt een reallocatie plaats voor de jaren 2024 (- € 10,5 mln.) en 2025 (- € 6,9 mln.) van subsidies energietransitie en duurzaamheid naar subsidies bouwregelgeving en bouwkwaliteit om de uitgaven op het juiste artikelonderdeel te kunnen verantwoorden.

Maatschappelijk vastgoed fonds

Vanuit de aanvullende post bij het ministerie van Financiën worden de in het Klimaatfonds gereserveerde middelen van € 74,9 mln. op de BZK begroting geboekt in 2025. De middelen zullen worden ingezet voor het verstrekken van dotaties aan bestaande fondsen als de Regionale energiefondsen, het Nationaal restauratiefonds (NRF), het Bank Nederlandse Gemeenten Duurzaamheidsfonds en de Energiebespaarlening voor scholen, met als doel de verduurzaming en renovatie van gebouwen voor te financieren. Met name eigenaren van klein maatschappelijk vastgoed en monumenten hebben hierdoor de mogelijkheid om een op de doelgroep aangepaste lening te krijgen.

Verder blijven de in het Klimaatfonds beschikbare middelen (€ 175,0 mln.) voor een maatschappelijk vastgoed fonds gereserveerd.

Ontzorgen vereniging van eigenaren

Er vindt een reallocatie plaats van € 5,5 mln. in 2024, € 7,0 mln. per jaar voor de jaren 2025 en 2026 en € 5,5 mln. in 2027 van energiebesparing koopsector om de uitgaven op de juiste subsidie te kunnen verantwoorden. Deze waren per abuis op energiebesparing koopsector geboekt.

Bijdrage aan medeoverheden

Nationaal Isolatieprogramma (lokale aanpak woningisolatie)

Dit betreft een saldo van diverse mutaties.

Er vindt een reallocatie plaats voor de jaren 2024 (- € 5,0 mln.) en 2025 (- € 8,8 mln.) naar subsidies van bijdrage aan medeoverheden om de uitgaven op het juiste instrument te kunnen verantwoorden.

De loon- en prijsbijstelling 2024 van € 49,9 mln. van het Klimaatfonds voor het Nationaal Isolatieprogramma is toegekend. Daarnaast is de loon- en prijsbijstelling tranche 2024 verwerkt. Dit gaat om € 9,6 mln. voor 2024, € 12,4 mln. voor 2025 en € 9,6 mln. voor 2027.

Nationaal Isolatie Programma (soortenmanagement)

Van het Nationaal Isolatieprogramma wordt vanuit de aanvullende post bij het ministerie van Financiën € 39,4 mln. van het Klimaatfonds op de BZK-begroting geboekt. Hiermee wordt in 2024 een tweede tranche van een subsidieregeling geopend die gemeenten in staat stelt om soortenmanagementplannen op te stellen, waardoor geisoleerd kan worden zonder kwetsbare soorten te schaden.

Daarnaast is loon- en prijsbijstelling van 2024 van € 1,2 mln van het Klimaatfonds toegevoegd. Daarnaast is de loon- en prijsbijstelling tranche 2024 verwerkt. Dit gaat om € 10,1 mln. voor 2024 en € 1,3 mln. voor 2025.

Verduurzaming Groningen en Noord-Drenthe

Om de middelen voor verduurzaming Groningen en Noord-Drenthe in het juiste kasritme te krijgen wordt er € 49,2 mln. van 2024 naar 2025 doorgeschoven.

Bijdrage aan agentschappen

RVO.nl (uitvoering Energieakkoord)

Dit betreft een saldo van diverse mutaties.

Er vindt een reallocatie plaats voor de jaren 2024 (- € 3,0 mln.) en 2025 (- € 2,0 mln.) van bijdrage agentschappen naar subsidies om de uitgaven op het juiste instrument te kunnen verantwoorden.

De huidige bepaling van energieprestatie voor gebouwen wordt doorontwikkeld en aangepast op de wijzigingen die voortvloeien uit de richtlijn Energy Performance of Buildings Directive IV (richtlijn energieprestatie van gebouwen). Ook de monitoring en analyse van geregistreerde energielabels blijft een belangrijk onderwerp. Hiervoor wordt vanaf 2024 € 4,0 mln. jaarlijks aan middelen beschikbaar gesteld, aflopend naar € 2,0 mln. in 2029.

RVO.nl (Energietransitie en duurzaamheid)

Er vinden diverse reallocaties plaats vanuit subsidies op artikel 4 voor de kosten die het RVO maakt voor het uitvoeren van deze subsidieregelingen.

Rijksvastgoedbedrijf

Om de aanbestedende rijksdiensten zoals het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) in staat te stellen om structureel uitstoot-verminderende criteria te stellen bij aanbestedingen in het kader van Stikstofbeleid, is hiervoor budget beschikbaar gesteld. RVB ziet echter dat projecten opschuiven in tijd door vertraging. Hierdoor zijn de geplande projecten voor 2024 vertraagd en worden voor een deel in 2025 uitgevoerd. Er wordt € 13,0 mln. van 2024 naar 2025 geschoven om zo het budget in het juiste kasritme te zetten.

Verduurzaming maatschappelijk vastgoed

De projecten voor verduurzaming gebouwen (Energiebesparing Rijk), binnen het Rijksvastgoedbedrijf zijn in 2022 gestart. In 2024 zou het restant van de subsidie worden verstrekt. Een van de voorwaarden van deze subsidie is dat de aanbesteding van het project dient te zijn afgerond. De aanbesteding is vertraagd, waardoor niet de gehele tranche kan worden uitgegeven in 2024. Er wordt € 13,8 mln. van 2024 naar 2025 geschoven om zo het budget in het juiste kasritme te zetten.

Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken

Kennis- en innovatieprogramma emissiearme bouwproducten (stikstof)

Ten behoeve van het TNO-programma Emissieloos bouwen wordt voor de jaren 2024 tot en met 2026 jaarlijks € 4,5 mln. overgeboekt naar de begroting van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

Verduurzaming maatschappelijk vastgoed

De loon- en prijsbijstelling 2025 van € 5,5 mln. van het Klimaatfonds voor het verduurzaming maatschappelijk vastgoed is toegekend. Daarnaast is de loon- en prijsbijstelling tranche 2024 verwerkt. Dit gaat om € 4,6 mln. voor 2026 aflopend naar € 0,9 mln. in 2029.

Energietransitie Gebouwde Omgeving (EGO)

Van het Nationaal Isolatie Programma wordt vanuit de Aanvullende Post bij het ministerie van Financiën vanaf 2026 tot en met 2030 jaarlijks € 4,9 mln. van het Klimaatfonds op de BZK begroting geboekt, voor de bijdrage aan innovatiebudget meerjarige missiegedreven innovatieprogramma's inclusief uitvoeringskosten.

Van deze middelen wordt een meerjarige overboeking naar het ministerie van Economische Zaken en Klimaat gedaan voor Missiegedreven Onderzoek, Ontwikkeling en Innovatie (MOOI) Gebouwde omgeving en voor de regeling Demonstratie Energie- en Klimaatinnovatie (DEI+) aardgasloos.

Uitfaseren van slechte labels

Het kabinet is voornemens utiliteitsgebouwen met een slecht energielabel uit te faseren. Er wordt € 2,0 mln. toegekend voor 2025 en 2026 en de rest gereserveerd in het Klimaatfonds. De middelen zijn bestemd voor het toezicht en de handhaving op deze aankomende verplichting en de implementatie van deze taak bij bevoegd gezag. Ook zijn middelen gereserveerd voor communicatie door het bevoegd gezag vooruitlopend op de inwerkingtreding.

4.2 Bouwregelgeving en bouwkwaliteit

Subsidies

Biobased bouwen

Dit betreft een saldo van diverse mutaties.

Er wordt in totaal € 63,7 mln. vanuit het Klimaatfonds voor de nationale aanpak biobased bouwen beschikbaar gesteld, waarvan € 18,1 mln. vanuit de aanvullende post bij het ministerie van Financiën overgeboekt naar de BZK begroting voor de normering en stimulering van biobased bouwen. Met deze maatregel wordt beoogd om de markt voor biobased bouwmaterialen (verder) te ontwikkelen. Vanaf 2025 worden jaarlijks middelen ingezet voor het ontwikkelen van biobased productkaarten in de Nationale Milieudatabase, monitoring en de financiering van de uitvoeringsorganisatie. De rest van de beschikbare middelen € 44,7 mln. worden vanuit het Klimaatfonds toegekend aan de ministeries van LNV, I&W en EZK.

Er vindt een reallocatie plaats voor de jaren 2024 (€ 10,5 mln.) en 2025 (€ 6,9 mln.) naar subsidies bouwregelgeving en bouwkwaliteit artikel 4.2 van subsidies energietransitie en duurzaamheid artikel 4.1 om de uitgaven op het juiste artikelonderdeel te kunnen verantwoorden.

Verder vindt er een reallocatie plaats voor 2024 (- € 4,2 mln.) naar bijdrage andere begrotingshoofdstukken artikelonderdeel energietransitie en duurzaamheid om een overboeking voor biobased bouwen naar het ministerie van Economische Zaken en Klimaat te kunnen uitvoeren.

3.5 Artikel 5. Ruimtelijke ordening en omgevingswet

Budgettaire gevolgen van beleid