Nr. 3 VERSLAG HOUDENDE EEN LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

Op grond van artikel 127 van de Wet op de Rechterlijke Organisatie kan de Minister van Justitie en Veiligheid aan het OM algemene en bijzondere aanwijzingen geven betreffende de uitoefening van de taken en de bevoegdheden. Het OM behoort zijn taak echter op afstand van de politiek uit te oefenen. Het strafproces, waaronder het opsporingsonderzoek en de berechting, en de strafrechtelijke sancties die kunnen worden opgelegd, kunnen diep ingrijpen in de grondrechten en het leven van burgers. Het is daarom in het belang van onze rechtstaat dat een aanwijzing alleen in uiterste gevallen wordt gegeven, met name als een dergelijke aanwijzing de beslissingsvrijheid van het OM kan raken. Dit geldt ook voor de aanwijzingsbevoegdheid ten aanzien van de Rechtspraak. Het gaat om een algemene aanwijzing aan de Raad voor de Rechtspraak betreffende de uitvoering van de taken van de Raad voor de Rechtspraak voor zover dit noodzakelijk is met het oog op een goede bedrijfsvoering van de rechterlijke organisatie.

De Minister van Justitie en Veiligheid onderschrijft niet de veronderstelling in de vraag «dat criminaliteit gewoon loont». Politie, Openbaar Ministerie en andere organisaties in de strafrechtketen zetten zich dag in dag uit ten volle in om criminaliteit te voorkomen en te bestrijden en om door criminaliteit wederrechtelijk verkregen vermogen af te pakken. Een aanwijzing in de sfeer van de bedrijfsvoering zal hier niets aan toevoegen. En de beslissing om strafvervolging in te stellen in individuele zaken is aan het Openbaar Ministerie en dat moet ook zo blijven. De Minister van Justitie en Veiligheid ziet geen enkele aanleiding daar als Minister in te treden door middel van een bijzondere aanwijzing.

Gezien de verwijzing naar de pagina’s 5 tot en met 8 van de Memorie van Toelichting 2^e suppletoire begroting 2023, gaan wij bij het beantwoorden van de vraag ervan uit dat de vraagsteller doelt op punt 2 van de toelichting: Retour middelen Ondermijnende Criminaliteit.

Meerdere organisaties hebben recent (in 2022) structurele middelen ontvangen voor de versterking van de justitiële keten en de bestrijding van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit. Deze middelen zijn onder andere voor het uitbreiden van de formatie en zijn, gezien de huidige arbeidsmarkt, helaas niet volledig tot besteding gekomen. Wel zien wij dat de werving van nieuwe medewerkers zijn vruchten afwerpt, waardoor eind 2023 de onderbezetting minder is dan aan het begin van het jaar.

De onderbesteding is, met uitzondering van de MIT-middelen, een gevolg van een lagere bezetting per organisatie en vertraging in voorziene projecten, waarbij ook het ontbreken van personeel bij andere (markt)partijen een rol speelt.

Specifiek per organisatie:

• • De onderbesteding bij DJI betreffende ondermijning is 11,5 miljoen euro en wordt veroorzaakt door wijzigingen in wet- en regelgeving, door ontwikkelingen in projecten, beide gecombineerd met een tekort aan personeel.

• • Het OM retourneert een bedrag van 13 miljoen euro waarvan 9 miljoen euro in verband met arbeidsmarktproblematiek (circa 80 fte).

• • Het NSOC betreft een samenwerkingsverband van zes organisaties. Van de 11 miljoen euro die bij Najaarsnota is geretourneerd, is 6,2 miljoen euro gerelateerd aan arbeidsmarktproblematiek (circa 54 fte).

Het kabinet werkt hard aan het oplossen van de problemen in de jeugdbeschermingsketen waaronder de hoge werkdruk bij de gecertificeerde instellingen (GI’s). Het heeft daartoe in 2023 op landelijk niveau – en vooruitlopend op de totstandkoming van een landelijk tarief – 25 miljoen euro (20 miljoen voor verlaging workload en 5 miljoen voor zij-instroomregeling) voor de GI’s beschikbaar gesteld. Begin oktober 2023 hebben Rijk en gemeenten na een zorgvuldig voortraject een akkoord gesloten over een gezamenlijke investering (en dekking) van structureel 60 miljoen euro in een landelijk tarief. Hiermee wordt van de workload voor jeugdbeschermers en jeugdreclasseringsmedewerkers verlaagd. Het Rijk draagt hieraan structureel 30 miljoen euro bij.

Om nog in 2023 tot een rechtmatige besteding te komen van de middelen die bij voorjaarsnota (VJN) 2023 aan de JenV-begroting zijn toegevoegd, is een voorwaarde dat deze middelen daadwerkelijk in 2023 door de GI’s worden uitgegeven. Gezien de tijd die het vergt om nieuwe medewerkers aan te trekken, te begeleiden en op te leiden, was dat geen realistische optie meer, mede gezien de signalen dat niet alle GI’s de reeds beschikbaar gestelde subsidie voor 2023 volledig konden inzetten. Door de GI’s is aangegeven dat de workloadverlaging, die mogelijk wordt gemaakt door het akkoord over het landelijk tarief, in behapbare realistische stappen («inlooppad») dient plaats te vinden omdat het anders een te grote investering vergt – ook voor de al in dienst zijnde jeugdbeschermers. Afgesproken is om met een realistisch inlooppad van 2 jaar in 2025 in alle jeugdregio’s te komen tot de gewenste workload.

Uit gegevens van de Jeugdautoriteit blijkt dat in 2022 bij 10 van de 14 GI’s sprake was van een negatief resultaat. Dit negatieve resultaat is gedekt uit eigen middelen van de GI’s (reserves).1

GI’s hadden te maken met dalende cliëntenaantallen (minder opbrengsten uit tarieven) en hebben daarnaast zelf extra geïnvesteerd in de verlaging van de werkdruk van de jeugdbeschermers. De cijfers over 2023 zijn nog niet bekend. Op dit moment zijn er bij de Jeugdautoriteit en het Rijk geen signalen bekend over GI’s waarbij als gevolg van de financiële situatie sprake zou zijn van continuïteitsrisico’s.

Van 1 januari 2023 t/m 4 december 2023 (peildatum 4 december 2023) hebben zich 35.910 ontheemden uit Oekraïne ingeschreven in de basisregistratie personen (BRP). Dit aantal is exclusief de zogenoemde derdelanders. Het aantal BRP-inschrijvingen inclusief derdelanders bedraagt 36.810.

Deze aantallen zijn lager dan het aantal waarmee begin 2023 rekening werd gehouden op basis van de prognose instroom, namelijk een instroom van 47.500 Oekraïense ontheemden in 2023.

In 2023 heeft de IND minder uitgegeven dan begroot. Ten eerste omdat het aantal bezwaren lager uitviel, ten tweede omdat er minder O-documenten zijn verstrekt dan begroot. De meeste ontheemden hebben een sticker gekregen als verblijfsbewijs, wat minder arbeidsintensief is.

De projectmatige aanpak bespoediging afhandeling asielaanvragen loopt voor de periode van een jaar en is gestart in mei 2023. Van de totaal 13.000 netto af te handelen zaken in dit jaar, stonden er voor 2023 10.000 zaken en voor 2024 3.000 zaken in de planning.

In 2023 zijn er minder dan de geplande 10.000 extra zaken van Syriërs en Jemenieten afgedaan. Dat heeft onder andere te maken met een latere start van het project en het later kunnen werven en inzetten van de benodigde externe arbeidscapaciteit. Daarnaast is van een deel van nog niet afgedane zaken het voorwerk al gedaan, maar is de zaak nog niet volledig afgerond. Deze zaken worden naar verwachting begin volgend jaar afgedaan.

De prognose voor dit jaar is 6.700 afgedane zaken. De doelstelling blijft gelijk; vanuit het project worden in totaal 13.000 zaken afgedaan.

Voor 2023 zijn er tot en met november ca. 5.410 asielaanvragen door AMV geregistreerd door de IND. Dit zijn er meer dan over dezelfde periode zijn geregistreerd in 2022.2 Deze aantallen zijn echter niet direct te relateren aan de aantallen waar de ODA toerekening zich op baseert.

Voor de toerekening van eerstejaarsasiel aan ODA zijn namelijk afspraken gemaakt tussen JenV en BHOS. Daarbij wordt op basis van de prognoses binnen de migratieketen – de Meerjaren Productie Prognose – geraamd hoeveel van de bezetting van COA toegerekend mag worden aan ODA. Ten aanzien van de AMV’s geldt dat bij de ODA-toerekening van eerstejaarsasiel bij de najaarsnota de verwachting naar boven is bijgesteld. Aangezien de kosten van de opvang van AMV’s fors hoger liggen dan reguliere asielzoekers heeft deze verhoging ook effect op de ODA toerekening.

Nidos voert voor alle amv’s de voogdij uit en is voor een deel van deze amv’s verantwoordelijk voor de huisvesting. Zodra een amv een verblijfsstatus ontvangt, stroomt hij vanuit het COA door naar de kleinschalige opvang van Nidos of een van haar contractpartners.

Omdat Nidos niet voldoende opvangplekken kan vinden, is de capaciteit van de kleinschalige opvang momenteel niet voldoende om alle amv’s met een verblijfsstatus die bij het COA worden opgevangen te laten doorstromen naar de kleinschalige opvang van Nidos. Hierdoor is er sprake van een wachtlijst voor de kleinschalige opvang bij Nidos. Jongeren verblijven noodgedwongen langer bij het COA, waardoor de verzorgingskosten van Nidos lager uitvallen dan verwacht. Hoewel de instroom van amv’s hoog blijft, vallen de kosten voor Nidos dit jaar daarom lager uit.

Het Ministerie van Justitie en Veiligheid is voortdurend, samen met het COA, in gesprek met provincies en gemeenten om afspraken te maken over (reguliere) opvangplekken.

Bij de augustusbesluitvorming zijn de middelen voor samenwerkingsverbanden voor het Ministerie van Justitie en Veiligheid beschikbaar gekomen vanuit de reservering Spreidingswet op de Aanvullende Post. Op dat moment liepen er nog diverse gesprekken met provincies en gemeenten om tot een overeenkomst te komen. Richting de najaarsbesluitvorming is duidelijk geworden dat een aantal van deze gesprekken en de besluitvorming hieromtrent niet nog in 2023 tot een afronding komen. Op de reeds gemaakte afspraken met individuele provincies en gemeenten kan ik niet ingaan.

Per abuis is in de 2^de suppletoire begroting een meevaller genoemd van 8,8 miljoen euro.

Het betrof hier een overboeking naar een aantal ketenpartners ter dekking van de kosten die zij hebben gemaakt in het kader van het Duurzaam Digitaal Stelsel.

Financieel gewin is hét onderliggende motief van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit. Financieel gedreven criminelen kunnen onze rechtsstaat en de integriteit van ons financiële stelsel ernstig ondermijnen. Dit heeft enorme negatieve impact op de samenleving. De Minister van Justitie en Veiligheid zet daarom vol in op het verstoren en voorkomen van de criminele geldstromen én op het afpakken van het criminele vermogen, inclusief het maatschappelijk herbestemmen ervan.

De ketenpartners van de afpakketen hebben zich verenigd in het Coördinerend Beraad Afpakketen, dat wordt voorgezeten door het Ministerie van Justitie en Veiligheid. In gezamenlijkheid worden stappen gezet om de afpakresultaten, zowel kwantitatief als kwalitatief, te verbeteren. Daarbij is er enerzijds aandacht voor een goede beheersing van de afpakketen en het oplossen van de nog resterende onvolkomenheden. Anderzijds wordt samen bezien welke maatregelen kunnen worden genomen om meer crimineel vermogen te (laten) ontnemen.

Het Ministerie van Justitie en Veiligheid pakt de regierol, door het Coördinerend Beraad bijeen te roepen en zo gestructureerd het gesprek te voeren over de kwaliteit van het afpakproces, de uitdagingen in het ontnemen van crimineel vermogen en de mogelijke oplossingen daarvoor. Ook wordt regelmatig in samenwerking met de betrokken partners besproken wat de voortgang is op deze onderwerpen en welke interventies kunnen helpen om progressie te blijven boeken. In de strafrechtelijke afpakketen wordt nauw samengewerkt door de (bijzondere) opsporingsdiensten, het Openbaar Ministerie en het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB). Meer specifiek heeft het Openbaar Ministerie samen met de ketenpartners een vermogensdossier ontwikkeld en is de implementatie hiervan begonnen. Het vermogensdossier biedt inzicht in de actuele vermogenspositie van de verdachte, houdt bij welke onderzoekshandelingen reeds hebben plaatsgevonden, wat het resultaat daarvan is geweest en draagt bij aan een efficiëntere en effectievere executie. Een goed opgezet vermogensdossier verhoogt de kans op een uiteindelijke succesvolle incasso door het CJIB. Daarnaast ontwikkelt het CJIB een werkwijze waarbij vermogen continu wordt gemonitord, zodat zoveel mogelijk informatie over en wijzigingen in het vermogen van een veroordeelde zichtbaar worden. Door de informatie uit het te ontwikkelen vermogensdossier te koppelen aan informatie uit de executiefase blijft er van opsporing tot executie zicht op vermogen.

Het bedrag dat in totaal is uitgegeven aan de tegemoetkomingsregeling voor slachtoffers van geweld in de jeugdzorg bedraagt 125.513.497 euro. Van dit bedrag is 112.340.000 euro toegekend aan slachtoffers en is 13.173.497 euro besteed aan de uitvoering van de regeling.

De reden dat er in 2023 minder middelen waren vereist dan geraamd, is gelegen in het feit dat bij de raming van de middelen voor 2023 geen rekening is gehouden met de middelen die voor deze regeling in 2022 al waren overgeboekt. Hierdoor is een deel van het bij VWS gereserveerde bedrag in 2023 vrij komen te vallen.

Van de 27.231 ingediende aanvragen zijn er 22.468 toegekend, 3.939 afgewezen, 48 nog in behandeling. De resterende aanvragen zijn ingetrokken of buiten behandeling gesteld.

De verplichtingen op artikel 37 zijn opgehoogd met betrekking tot het budget Bijdrage medeoverheden van het Nationaal Programma Oekraïense ontheemden voor de opvang van Oekraïense ontheemden met € 1,15 mld. Bij Najaarsnota is gebleken dat het beschikbare verplichtingenbedrag te laag was voor de omvang van de voorschotten die door de gemeenten worden opgevraagd om de opvang van Oekraïense ontheemden te bekostigen. Naast de opvang gaat dat ook om transitiekosten die de gemeenten kunnen aanvragen voor het gereed maken van vastgoed voor opvang. Zowel de aanvragen met betrekking tot de voorschotten voor opvangkosten als ook de transitiekosten zijn hoger dan eerder ingeschat.

Daarnaast zijn ook de verplichtingen opgehoogd met € 60 miljoen voor de opdrachten met betrekking tot Nationaal Programma Oekraïense ontheemden omdat de verplichting voor zorgkosten hoger uitvalt dan eerder voorzien.

Het gaat bij de verhoging grotendeels om verplichtingen die nog moeten worden aangegaan. Gemeenten hadden tot 1 oktober om een voorschot aan te vragen voor de opvang van Oekraïense

Ontheemden. Deze worden daarna behandeld en dit leidt tot de verplichting en betaling van het voorschot.

In het geval er voor iedere asielzoeker een reguliere asielopvangplaats beschikbaar was, was het begrote reguliere budget voldoende geweest om in de asielopvang te voorzien. Echter, is dit wegens gebrek aan reguliere plekken niet de realiteit.

De kosten van een plek in noodopvang of crisisnoodopvang zijn op basis van ervaringscijfers twee keer zo hoog als een reguliere plek. De verwachte kosten van noodopvang en crisisnoodopvang voor 2023 komen uit op 918 miljoen euro. Het COA streeft naar het realiseren van zo veel mogelijk locaties met reguliere opvangplekken en langdurige afspraken, maar is daarbij afhankelijk van o.a. gemeenten.

De projectmatige aanpak bespoediging afhandeling asielaanvragen loopt voor de periode van een jaar en is gestart in mei 2023. Van de totaal 13.000 netto af te handelen zaken in een jaar, stonden er voor 2023 10.000 zaken en voor 2024 3.000 zaken in de planning.

Er zijn dit jaar minder dan de geplande 10.000 extra zaken van Syriërs en Jemenieten afgedaan. Dat heeft onder andere te maken met een latere start van het project en het later kunnen werven en inzetten van de benodigde externe arbeidscapaciteit. Daarnaast is een deel van nog niet afgedane zaken onderhanden en wordt naar verwachting begin volgend jaar afgedaan.

Uw Kamer heeft de motie Brekelmans/Van den Brink aangenomen waarin de regering wordt verzocht schriftelijk horen voor kansrijke asielzoekers af te schaffen en zorg te dragen dat de IND bij kansrijke asielzoekers een fysiek nader gehoor afneemt.3 Uw Kamer wordt binnenkort geïnformeerd over de uitwerking van de motie.

De prognose voor dit jaar is 6.700 afgedane zaken. De doelstelling blijft gelijk; vanuit het project worden in totaal 13.000 zaken afgedaan.

In 2023 is schriftelijk horen toegepast binnen project Bespoediging Afhandeling Asielaanvragen (BAA). Uw Kamer heeft de motie Brekelmans/Van den Brink4 aangenomen waarin de regering wordt verzocht schriftelijk horen voor kansrijke asielzoekers af te schaffen en zorg te dragen dat de IND bij kansrijke asielzoekers een fysiek nader gehoor afneemt.

Het stoppen met schriftelijk horen heeft als gevolg dat bij de zaken die hiervoor in aanmerking kwamen alsnog fysiek gehoord moeten worden. Een fysiek gehoor kost meer tijd dan schriftelijk horen. Uw Kamer wordt over de uitwerking van de motie binnenkort geïnformeerd.

Ook wordt een gedeelte van het werk door externen uitgevoerd, en een ander gedeelte door ervaren beslismedewerkers van de IND, waardoor in relatief korte tijd meer personeel beschikbaar was om op deze zaken ingezet te worden. Daarnaast worden IV verbeteringen, die efficiënter werken mogelijk moeten maken onderzocht.

Het is op dit moment nog te vroeg om te bepalen wat wel en wat niet wordt doorgezet vanuit project BAA naar het reguliere IND-werk. Na afloop van het project zal worden geëvalueerd welke ervaringen en werkwijzen geschikt zijn om te behouden binnen het reguliere Asiel besliswerk en welke niet.

Uit de tweede kwartaalrapportage van dit jaar bleek dat Nidos in 2023 een bedrag van 23,4 miljoen euro zou overhouden. Er is dus sprake van een meevaller. Hierop is dit bedrag afgehaald van het Nidos-kader op de begroting van JenV.

Nidos voert voor alle amv’s de voogdij uit en is voor een deel van deze amv’s verantwoordelijk voor de huisvesting. Zodra een amv een verblijfsstatus ontvangt, stroomt hij vanuit het COA door naar de kleinschalige opvang van Nidos of een van haar contractpartners.

Omdat Nidos niet voldoende opvangplekken kan vinden, is de capaciteit van de kleinschalige opvang momenteel niet voldoende om alle amv’s met een verblijfsstatus die bij het COA worden opgevangen te laten doorstromen naar de kleinschalige opvang van Nidos. Hierdoor is er sprake van een wachtlijst voor de kleinschalige opvang bij Nidos. Jongeren verblijven noodgedwongen langer bij het COA, waardoor de verzorgingskosten van Nidos lager uitvallen dan verwacht. Hoewel de instroom van amv’s hoog blijft, vallen de kosten voor Nidos dit jaar daarom lager uit.

Het Ministerie van Justitie en Veiligheid is voortdurend, samen met het COA, in gesprek met provincies en gemeenten om afspraken te maken over (reguliere) opvangplekken.

Bij de augustusbesluitvorming zijn de middelen voor samenwerkingsverbanden voor het Ministerie van Justitie en Veiligheid beschikbaar gekomen. Op dat moment liepen er nog diverse gesprekken met provincies en gemeenten om tot een overeenkomst te komen. Het zwaartepunt van deze gesprekken lag in de tweede helft van 2023, omdat in deze periode ook een toename in de instroom van asielzoekers is te zien. Richting de najaarsbesluitvorming is duidelijk geworden dat een aantal van deze gesprekken en de besluitvorming hieromtrent niet nog in 2023 tot een afronding komen. Om deze reden is besloten om een deel van de beschikbaar gestelde middelen bij de najaarsnota als onderuitputting aan te melden.

Op de reeds gemaakte afspraken met individuele provincies en gemeenten kan ik niet ingaan.

De opgenomen € 55 miljoen heeft betrekking op de te verwachten dwangsommen voor asiel (45 miljoen euro) en nareis (10 miljoen euro) voor 2023 en 2024 samen.

Het bedrag heeft geen betrekking op BNTB-zaken uit 2022.