Nr. 5 VERSLAG HOUDENDE EEN LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

De vaste commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, belast met het voorbereidend onderzoek van dit voorstel van wet, heeft de eer verslag uit te brengen in de vorm van een lijst van vragen met de daarop gegeven antwoorden.

De vragen zijn op 25 september 2023 voorgelegd aan de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Bij brief van 29 september 2023 zijn ze door de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking beantwoord.

Met de vaststelling van het verslag acht de commissie de openbare behandeling van het wetsvoorstel voldoende voorbereid.

De voorzitter van de commissie, Wuite

De griffier van de commissie, Meijers

Antwoord:

Alle ODA uitgaven van Nederland zijn gericht op ontwikkelingssamenwerking conform de regels van OESO/ DAC. Er is geen eenduidige definitie van «ontwikkelingssamenwerkingsbudget dat Nederland zelf ontvangt» en het is ook om andere redenen zeer complex dit te ontleden, dit wordt dan ook niet geregistreerd.

De ODA-uitgaven aan de eerstejaars asielopvang bedragen in 2.023 EUR 1.188 miljoen (18% van het ODA-budget) en dit stijgt naar verwachting naar EUR 1.736 miljoen in 2025 (24% van het ODA-budget). Daarnaast wordt een deel van het ODA-budget gebruikt voor de financiering van het BZ-apparaat dat zich inzet voor ontwikkelingssamenwerking. Dit gaat om circa EUR 345 miljoen per jaar. Een deel van deze uitgaven is in Nederland, een ander deel in ontwikkelingslanden. Uitgaven via Nederlandse NGO’s, bedrijven en andere organisaties worden gedaan met het oog op ontwikkelingssamenwerking, inclusief de uitgaven die in Nederland blijven.

Antwoord:

Bij de inzet van de middelen op de BHOS-begroting wordt niet gestuurd op kanalen. Alle ODA uitgaven van Nederland zijn gericht op ontwikkelingssamenwerking conform de regels van OESO/ DAC. Het ministerie kiest de partner waarmee het desbetreffende beleidsdoel naar verwachting het beste kan worden bereikt. Dit kan dus ook vanaf andere beleidsartikelen. Pas achteraf is duidelijk via welk kanaal is gefinancierd. De uitvoerende partijen financieren zelf ook via verschillende kanalen. Door dit samenspel van directe en indirecte financiering is de verdeling van ontwikkelingsgelden gegeven aan Nederlands bedrijfsleven niet goed vooraf te maken.

Antwoord:

Antwoord:

De motie van der Graaf/Hammelburg refereert aan de motie Grinwis c.s. (Kamerstuk 36 350, nr. 20), die vraagt een deel van de OS-buffer uit 2027 en 2028 te gebruiken om de gevolgen van de asieltegenvaller binnen het OS-budget in 2023 zo veel als mogelijk te beperken, opdat de (nood)hulp aan mensen wereldwijd hier niet onder te lijden heeft. Bij publicatie van de nieuwe CPB-cijfers (Macro-Economische Verkenningen of MEV) bleek dat het ODA-budget in 2023 toeneemt door hogere economische groei dan eerder verwacht. Dit leidt ertoe dat de ombuigingen in 2023 met EUR 165 miljoen gedempt worden. Door deze middelen in te zetten handelt het kabinet in de geest van de motie Grinwis c.s. en de motie van der Graaf/Hammelburg zonder middelen uit de toekomstige buffer in te hoeven zetten.

Antwoord:

Zie antwoord vraag 4.

Antwoord:

In onderstaande tabel ziet u hoeveel het extra budget voortkomend uit de concept-MEV (cMEV) en MEV-raming was (regel A en B), hoeveel dat totaal is (regel C) en hoeveel daarvan is ingezet om de ombuigingen te dempen (regel D). Voor 2023 is dit inclusief het gedeeltelijk verkleinen van de overprogrammering op verdeelartikel 5.4. De resterende overprogrammering bedraagt EUR 58,9 miljoen. De additionele bijstelling voortkomend uit de definitieve MEV-raming (die enkele dagen voor Prinsjesdag bekend wordt) is zoals gebruikelijk technisch verwerkt op het verdeelartikel 5.4 in verband met de korte verwerkingstijd na publicatie van de raming.

	In EUR mln.	2023	2024	2025	2026	2027	2028
A	cMEV-bijstelling	165	189	162	189	223	227
B	MEV-bijstelling (additioneel)	1	7	8	8	8	8
C	Totaal	166	197	169	197	231	236
D	Ingezet terugdraaien ombuigingen	165	189	67	45	–	–

Antwoord:

De ombuiging van EUR 3 miljoen in 2023 is niet gerealiseerd met een korting op MVO en beleidsondersteuning en heeft geen gevolgen voor organisaties. Het kasritme van het Fonds Verantwoord Ondernemen en het opvolgende programma hiervan is aangepast. Ook het kasritme voor de SER IMVO convenanten is aangepast.

Antwoord:

Door de asieltegenvaller moet er omgebogen worden binnen het ODA-budget. Beleidsartikel 1.2 betreft alleen non-ODA budget. Daarom wordt hierop niet omgebogen.

Antwoord:

Artikel 1.2 betreft non-ODA budgetten, waar geen ontwikkelingsgeld naartoe gaat.

Het programma DRIVE onder artikel 1.3 is een vraaggestuurd programma. Lokale overheden kunnen voorstellen indienen voor het ontwikkelen van publieke infrastructuur. Het Nederlandse bedrijfsleven kan inschrijven op deze voorstellen. Het streven is dat voor 70% het Nederlands bedrijfsleven er gebruik van maakt.

Antwoord:

De «Programma’s internationaal ondernemen» kunnen als volgt worden uitgesplitst naar financieel instrument en onderdeel:

Programma’s internationaal ondernemen opdrachten

• – Het onderdeel «De verbonden ondernemer» bestaat uit de «business development coaches» en de missies met en zonder bewindspersonen; EUR 5,6 miljoen;

• – Het strategische beurzenprogramma EUR 2,5 miljoen;

• – Partners for International Business (PIB) EUR 2,466 miljoen.

Programma’s internationaal ondernemen subsidies:

Antwoord:

Bedragen in EUR * 1.000.

Subartikel	Ombuiging	Uitstel van betalingen naar 2024
Marktontwikkeling en markttoegang		11.800
Economic governance and institutions	10.000	7.700
Infrastructuurontwikkeling	19.500	35.000
Duurzame productie en handel		16.000

Antwoord:

De ombuiging van EUR 30,5 miljoen op het infrastructuurprogramma bijdragen is opgebouwd uit:

• – een lagere uitputting dan eerder werd verwacht voor de programma’s ORIO en Develop to Build (D2B). Voor ORIO bedraagt de bijstelling EUR 10 miljoen en voor D2B EUR 2 miljoen. Beide programma’s worden uitgevoerd door Invest International.

• – uitstel van de verlenging van het programma Public-Private Infrastructure Advisory Facility met de Wereldbank naar 2024. Dit betreft een bedrag van EUR 5 miljoen.

• – een overheveling naar het budget voor infrastructurele programma’s subsidies van EUR 17,5 miljoen, waardoor op dit onderdeel minder hoeft te worden omgebogen.

Antwoord:

Zie antwoord op vraag 9.

Bedragen in EUR x1.000.

Programma	Uitvoerder	Bedrag 2023
Drive	Invest International	74.000
Develop2Build	Invest International	8.000
ORIO (Ontwikkelingsrelevante Infrastructuurontwikkeling)	Invest International	26.927
Private Infrastructure Development Group	Private Infrastructure Development Group	4.000
PPP (Public-private Partnership Advisory)	International Finance Corporation	8.000
PPIAF (Public-Private Infrastructure Advisory Facility)	International Bank for Reconstruction and Development	1.900

Antwoord:

Het programma met de diverse uitvoeringspartners loopt door. In plaats van in 2023 ontvangen enkele grote uitvoeringspartners de jaarlijkse subsidie in 2024. Dit gaat in overleg en heeft geen negatieve consequenties voor de liquiditeitspositie van deze uitvoeringspartners.

Antwoord:

In plaats van in 2023, ontvangt een van de grote uitvoeringspartners (Agriterra) de jaarlijkse subsidie in 2024. Dit gaat in overleg en heeft geen negatieve consequenties voor de liquiditeitspositie van deze uitvoeringspartner.

Antwoord:

Thans is een bedrag van EUR 12 miljoen aan aflossingen op de wisselfinancieringen ontvangen. De verwachting is dat het bedrag van ontvangsten tot het einde van het jaar op zal lopen naar EUR 17 miljoen. Hierdoor is in deze incidentele begroting het bedrag van de ontvangsten met EUR 10 miljoen verhoogd.

Antwoord:

Antwoord:

Een deel van de geplande betalingen aan twee voedselzekerheidsprojecten in Oost DRC zijn in 2023 aangehouden door onvoorziene vertragingen in de projectuitvoering. In het integrale plattelandsontwikkelingsprogramma TRIDE heeft de verslechterende veiligheidssituatie in Oost-DRC als gevolg van de gewapende acties van rebellengroepering M23 ervoor gezorgd dat de activiteiten in de provincie Noord-Kivu grotendeels zijn stilgelegd. Mede daardoor heeft het project in 2023 flinke vertraging opgelopen. Een voorgenomen programma (LTP) gericht op het versterken van land(gebruiks)rechten kent geen uitgaven in 2023 omdat het contracteren van geschikte uitvoerders voor dit project veel langer duurt dan verwacht.

Antwoord:

Door het aanhouden van de betalingen zijn minder boerenhuishoudens en gemeenschappen bereikt. Nederland zal zijn uiterste best blijven doen om de TRIDE en LTP-programma’s weer snel op de rails te krijgen en de projectuitvoerders waar mogelijk te assisteren bij het behalen van de beoogde resultaten. Vooralsnog wordt er niet gekort op de oorspronkelijk goedgekeurde budgetten voor deze projecten.

Antwoord:

De publieke klimaatfinanciering is onderdeel van meer dan 350 door NL gefinancierde ontwikkelingsprogramma’s die bijdragen aan de reductie van broeikasgassen (klimaatmitigatie) en/of vergroting van de weerbaarheid tegen klimaatverandering (klimaatadaptatie). Het totaal van de publieke klimaatfinanciering is afhankelijk van twee hoofdfactoren: de budgetten van de diverse beleidsartikelen en de klimaatrelevantie binnen die budgetten. De inzet uit de nota op verdere vergroening lijkt een sterker effect te hebben op de klimaatrelevantie dan voorzien. De verwachting is daarom vooralsnog dat de ombuigingen in de budgetten geen gevolgen hebben voor de in de nota «Doen waar Nederland goed in is» aangekondigde toename van de klimaatfinanciering. Voor het jaar 2023 is een specificatie opgenomen bij vraag 26.

Antwoord:

Zoals bij vraag 20 beantwoord, verwachten wij geen verandering in de omvang van de klimaatfinanciering. Bij vraag 25 wordt toegelicht hoe de ombuiging van EUR 31 miljoen neerdaalt.

Wat betreft het aanhouden van de financiering voor het programma van Gain/Care is er wat vertraging in de opstart van het nieuwe programma waardoor de 2023 betaling voor dit programma deels wordt verlaagd. De verwachting is dat dit geen verdere gevolgen heeft voor de uitvoering van het programma.

Antwoord:

Het verminderen van de budgetten voor water wordt opgevangen door de uitvoering van programma’s te vertragen. Uitgaven blijven zo in balans met het verminderde budget. Dit zal de komende jaren doorwerken in resultaatbereiking, die ongeveer evenredig zal afnemen met de vermindering van de budgetten (zie ook vraag 24).

Antwoord:

Antwoord:

De ombuiging van 4,8 miljoen euro voor waterbeheer ten laste van internationale organisaties betreft de bijdrage aan het programma Cooperation in International Waters in Africa (CIWA) van de Wereldbank. De bijdrage voor 2023 wordt doorgeschoven naar 2024.

Antwoord:

Het is de verwachting dat de ombuiging van EUR 31 miljoen volledig ziet op de multilaterale klimaatfondsen. Of dit in de praktijk ook het geval is zal mede afhangen van de gebruikelijke variatie in uitgavenritmes in de programmering ten gevolge van bijvoorbeeld vertragingen van programma’s. De EUR 31 miljoen raakt in 2023 het GEF doordat deze bijdrage wordt getemporiseerd. In 2024 kan deze betaling alsnog worden gedaan doordat Nederland anders dan andere landen kiest voor een relatief bescheiden bijdrage aan het GCF in de nieuwe middelenaanvulling (zie ook de begroting BHOS 2024).

Antwoord:

De verwachting is dat het totaal van de publieke klimaatfinanciering voor 2023 ongeveer gelijk is aan de inschatting in de HGIS-nota 2023. Dit komt omdat de klimaatrelevantie van het ingezette beleid hoger is dan eerder gedacht. We verwachten dat de klimaatrelevantie van de BHOS-beleidsartikelen stijgt van de geschatte 19% naar 20%. De veranderingen in klimaatrelevantie zijn per beleidsartikel anders. Elk jaar blijken er bovendien achteraf op beleidsartikelniveau de nodige verschillen te zijn die elkaar in het totaal (deels) opheffen. Met deze kanttekening geef ik u hierbij een overzicht in tabelvorm:

Antwoord:

De ombuigingen van EUR 4 miljoen op artikel 3.2 zijn voor 2023 volledig teruggedraaid.

Antwoord:

De ombuigingen van EUR 4 miljoen op artikel 3.2 zijn voor 2023 volledig teruggedraaid.

Antwoord:

De budgetten voor Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten (SRGR) blijven gelijk ten opzichte van 2023. De ombuigingen in 2023 zijn minder hoog dan voorzien door meevallende ramingen. Daarom kunnen een aantal geplande betalingen voor 2024 worden teruggeschoven naar 2023, waarmee ruimte ontstaat in 2024 om invulling te geven aan de implementatie van de mondiale gezondheidsstrategie.

Antwoord: Meevallende ramingen leiden ertoe dat er op het gebied van Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten (SRGR) naar verwachting geen betalingen worden uitgesteld naar 2024.

Antwoord:

De ombuigingen van EUR 4 miljoen op artikel 3.3 zijn voor 2023 volledig teruggedraaid. Zie verder het antwoord op vraag 32.

Antwoord:

De totale ombuiging op beleidsartikel 3.3 was EUR 4 miljoen voor 2023. Deze is volledig teruggedraaid, maar moet nog verdeeld worden. Daarnaast verschuift EUR 1,2 miljoen van de middelen van het amendement van het lid Hammelburg (kamerstuknummer 36 200 XVII, nr. 8) over extra ondersteuning van LHBTIQ+-organisaties in de regio Oost-, Centraal Europa en de Kaukasus naar 2024. Door de complexiteit als gevolg van de betrokkenheid van meerdere partijen in verschillende landen, kan het amendement niet volledig in 2023 worden uitgevoerd en is de periode van implementatie met een jaar verlengd.

Antwoord:

Zie antwoord op vraag 32.

Antwoord:

Het zorgvuldig ontwikkelen van maatwerk met betrekking tot Beroeps- en Hoger onderwijs per land neemt veel tijd in beslag. In een aantal landen zijn de voorbereidingen van het programma inmiddels van start gegaan. Voor het beurzen gedeelte van het Beroeps- en Hoger onderwijsprogramma is het ministerie gehouden aan vigerende Europese aanbestedingsregels. Het streven is om voor het eind van 2024 in alle deelnemende landen met het beurzenprogramma van start te gaan.

Antwoord:

De dekking voor het amendement van het lid Hammelburg (kamerstuknummer 36 200 XVII, nr. 8) over extra ondersteuning van LHBTIQ+-organisaties in de regio Oost-, Centraal Europa en de Kaukasus komt, zoals aangegeven in de Eerste suppletoire begroting 2023, uit beleidsartikel 3.4.

Antwoord:

Rekening houdend met de voortgang van lopende programma’s wordt de ombuiging opgevangen binnen art 4.3. Zo wordt op het landenprogramma Afghanistan naar verwachting dit jaar EUR 4,8 miljoen minder uitgegeven omdat de geplande EUR 7,5 miljoen niet volledig kan worden geprogrammeerd. Bij de Tweede suppletoire begroting BHOS kom ik terug op een herverdeling binnen art 4.3.

Antwoord:

Antwoord:

In 2022 zijn uit «diverse ondersteunende activiteiten» EUR 10 miljoen aan SRGR-middelen beschikbaar gemaakt voor een sociaal beschermingsprogramma van de ambassade in Benin i.s.m. UNICEF en EUR 10 miljoen aan voedselzekerheidsmiddelen voor een sociaal beschermingsprogramma van de ambassade in Ethiopië i.s.m. de Wereldbank. Deze programma’s zijn vanaf 2023 ieder voorzien van een meerjarige committering van EUR 7 miljoen uit «diverse ondersteunende activiteiten» voor sociale beschermingsprogramma’s. Ook is uit deze middelen jaarlijks EUR 7 miljoen aan voedselzekerheidsmiddelen voor sociale beschermingsprogramma’s in Mozambique gecommitteerd, net als in Ethiopië i.s.m. de Wereldbank.

Antwoord:

De vermindering van EUR 2,3 miljoen op het instrument schuldverlichting is gecompenseerd door de plus EUR 2,3 miljoen op artikel 5.2, onder het instrument Diverse ondersteunende activiteiten. Bij de Tweede suppletoire begroting BHOS wordt dit bedrag op het juiste instrument verwerkt. Per saldo is er geen sprake van een ombuiging.

Antwoord:

De Algemene Rekenkamer heeft een technische beschrijving van het verdeelartikel 5.4 gegeven in het Verantwoordingsonderzoek BHOS 2020.1 Daarin is geen appreciatie van deze werkwijze opgenomen. Voor de beantwoording van deze vraag verwijs ik u daarom graag naar de Algemene Rekenkamer zelf.

Antwoord:

Voor 2024 heeft het kabinet ervoor gekozen de intensiveringen uit het coalitieakkoord en de BHOS-nota «Doen waar Nederland goed in is» overeind te houden, waarbij humanitaire hulp volledig ontzien is. Voor 2024 betekent dit dat de bezuiniging evenredig ten laste gekomen is van de diverse subartikelen die nog niet juridisch verplicht zijn, met uitzondering van de intensiveringsbedragen. In 2023 is ervoor gekozen om alleen vrije ruimte in te zetten en waar nodig, betalingen door te schuiven. Zo wordt er onverplichte ruimte op water ingeleverd. De resultaten voor deze programma’s zullen lager uitvallen dan eerder geraamd. Daarnaast heeft het kabinet ervoor gekozen om de start en betalingen van een aantal nieuwe activiteiten uit te stellen naar 2024.