Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Figuur 1 Geraamde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x €1 mln.). Totaal € 21.298.458

Geraamde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x €1 mln.). Totaal € 228.804

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaten voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaten opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en de lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van het in de staat opgenomen baten-lastenagentschap Paresto voor het onderhavige jaar vastgesteld. De in betreffende begroting opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake het agentschap.

De Minister van Defensie,K.H. Ollongren

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

1. Leeswijzer

Algemeen

De leeswijzer volgt de opbouw van de memorie van toelichting van de begroting. De memorie van toelichting is de uitleg bij het hierboven beschreven wetsvoorstel.

Het Ministerie van Defensie bestaat uit zeven organisatiedelen. De vier krijgsmachtdelen (Koninklijke Marine, Koninklijke Landmacht, Koninklijke Luchtmacht en Koninklijke Marechaussee) zorgen ervoor dat de militairen en het materieel klaar zijn voor inzet. Het Defensie Ondersteuningscommando (DOSCO) en het Commando Materieel en IT (COMMIT) ondersteunen door producten en diensten te leveren. De Bestuursstaf bestaat uit een aantal uitvoeringsorganisaties waaronder de MIVD en heeft daarnaast een rol in het maken van beleid.

De Minister en Staatssecretaris zijn verantwoordelijk voor het algehele beleid van Defensie. De ambtelijke leiding ligt in handen van de Secretaris-Generaal. De Commandant der Strijdkrachten - verantwoordelijk voor een groot deel van de uitvoering - is de militaire adviseur van de Minister en stuurt de Koninklijke Marine, Koninklijke Landmacht, Koninklijke Luchtmacht, Commando Materieel en IT, Defensie Ondersteuningscommando, NLD Commando Speciale Strijdkrachten en Defensie Cyber Commando aan.

Hoofdstuk 2 Beleidsagenda

Vanwege de demissionaire status van het kabinet bevat de beleidsagenda alleen bestaand beleid of de uitwerking daarvan. Waar mogelijk zal verwezen worden naar integrale documenten die eerder aan uw Kamer zijn gestuurd.

Hoofdstuk 3 Beleidsartikelen

In beleidsartikel 1 Inzet wordt de inzet van de krijgsmacht begroot. Dit betreft de bijdragen van Defensie aan crisisbeheersingsoperaties, contributies aan door de leden gemeenschappelijk gefinancierde (common funded) NAVO- en EU-operaties, inzet voor nationale en koninkrijkstaken en overige inzet. Het artikel bevat ook een overzicht van de structurele inzet die in andere beleidsartikelen is begroot, bijvoorbeeld van de Koninklijke Marechaussee en de Explosieven Opruimingsdienst Defensie.

In de beleidsartikelen 2 tot en met 5 wordt de taakuitvoering geraamd voor respectievelijk de Koninklijke Marine, Koninklijke Landmacht, Koninklijke Luchtmacht, Koninklijke Marechaussee en de aan hen gemandateerde inzet, voor zover deze niet valt onder artikel 1 Inzet.

Door de introductie van het Defensiematerieelbegrotingsfonds (DMF) zijn de middelen uit beleidsartikel 6 Investeringen per 2021 overgeheveld naar het DMF. Defensie brengt een eigen begroting uit voor het DMF.

In de beleidsartikelen 7 Commando Materieel en IT (COMMIT) en 8 Defensie Ondersteuningscommando (DOSCO) zijn de uitgaven, verplichtingen en ontvangsten geraamd voor de ondersteunende en dienstverlenende defensieonderdelen. De ondersteunende onderdelen werken met dezelfde financiële instrumenten als de krijgsmachtdelen. De uitgaven voor het Nationaal Fonds Ereschuld worden verantwoord op beleidsartikel 8 DOSCO onder het financieel instrument «schadevergoeding».

Bij de beleidsartikelen worden de beleidswijzigingen ten opzichte van voorgaande jaren uiteengezet. Vanwege de demissionaire status van het kabinet betreft dit enkel de uitwerking van staand beleid.

Hoofdstuk 4 Niet-beleidsartikelen

In het niet-beleidsartikel 10 Apparaat Kerndepartement worden de uitgaven ten behoeve van het centrale apparaat van Defensie begroot, waaronder de bestuursstaf met de defensietop, (hoofd)directies inclusief de Defensiestaf en bijzondere organisatie-eenheden. De bijzondere organisatie-eenheden van de bestuursstaf bestaan uit de Inspecteur-Generaal van de Krijgsmacht (IGK), Inspecteur-Generaal Veiligheid (IGV) die aan het hoofd staat van de Inspectie Veiligheid Defensie (IVD), de Militaire Luchtvaart Autoriteit (MLA), de Inspectie Militaire Gezondheidszorg (IMG), de Centrale Organisatie Integriteit Defensie (COID), het Militair Huis van de Koning (MHK), de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) en de Diensten Geestelijke Verzorging (DGV). Onder het financiële instrument «personele uitgaven» worden onder «uitkeringen» de uitgaven voor het Sociaal Beleidskader Defensie (SBK) van de pensioenen en wachtgelden verantwoord.

Ten slotte zijn er ramingen voor de niet-beleidsartikelen 11 Geheim, 12 Nog onverdeeld en 13 Bijdrage aan Defensiematerieelbegrotingsfonds opgenomen.

Hoofdstuk 5 Begroting agentschappen

In hoofdstuk 5 is de baten-lastendienst Paresto opgenomen.

Hoofdstuk 6 Departement specifieke informatie

In dit hoofdstuk is een aantal Defensiespecifieke onderwerpen opgenomen. Het betreft nadere informatie over pensioenen en uitkeringen, de verdeling van de apparaatsuitgaven en het overzicht formatie defensiepersoneel.

Hoofdstuk 7 Bijlagen

In de bijlagen is informatie opgenomen over de volgende onderwerpen: 7.1 Zelfstandige Bestuursorganen en Rechtspersonen met een Wettelijke Taak (ZBO/RWT’s), 7.2 een verdieping op de mutaties, 7.3 de moties en toezeggingen, 7.4 een subsidieoverzicht, 7.5 de toelichting op de Strategische Evaluatie Agenda, 7.6 een uitgavenoverzicht voor veteranen en de uitgaven voor zorg en nazorg, 7.7 een overzicht met uitgaven aan Caribisch Nederland, 7.8 een overzicht van de budgettaire gevolgen MIVD en ten slotte is in 7.9 een lijst met gebruikte afkortingen opgenomen.

Groeiparagraaf

In de begroting 2024 zijn ten opzichte van de begroting 2023 de volgende wijzigingen doorgevoerd:

In deze begroting is de nieuwe set kpi's opgenomen. Deze waren toegezegd in het commissiedebat over de Defensienota op 14 september 2022 en gepresenteerd in de Kamerbrief Rapporteren voortgang bouwen aan een toekomstbestendige krijgsmacht (Kamerstukken II 2022/23, 33 763, nr. 155). De kpi's zijn in het Jaarverslag Defensie 2022 voor het eerst opgenomen.

Tevens is paragraaf 2.3 van de begroting 2023, een overzicht van de niet-juridisch verplichte uitgaven, niet opgenomen. Dezelfde informatie wordt namelijk onder hoofdstuk 3 Beleidsartikelen per artikel weergegeven.

Toelichtingsgrens

2. Beleidsagenda

Inleiding

De veiligheidssituatie in de wereld is sinds de Russische inval in Oekraïne in hoog tempo verslechterd. De oorlog in Oekraïne toont aan dat veiligheid niet vanzelfsprekend is. De gevolgen van deze inval raken de Nederlandse bevolking en het besef van een verlies van veiligheid is groot.

Hoewel het verloop van de oorlog in Oekraïne onvoorspelbaar blijft, staat vast dat deze grootschalige conventionele landoorlog in het hart van Europa langdurig zal doorwerken in de geopolitieke verhoudingen en de veiligheidssituatie van heel Europa. Ook de dreiging voor de vitale infrastructuur van Nederland op de Noordzee is toegenomen. Er zijn geopolitieke spanningen die tot escalatie kunnen leiden. Daarnaast nopen grootschalige conflicten aan de randen van Europa, in Noord-Afrika en het Midden-Oosten tot aanhoudende alertheid.

In de afgelopen kabinetsperiode is daarom fors geïnvesteerd in Defensie. Zoals beschreven in de Defensienota 2022, stellen deze investeringen Defensie in staat militaire capaciteiten te herstellen, te moderniseren, te vernieuwen en uit te breiden. En dat is nodig. Defensie moet als gevolg van de verslechterde veiligheidssituatie sneller, vaker en langer kunnen worden ingezet. Defensie is bezig met een transformatie die moet leiden tot drie centrale effecten: de gereedheid en inzetbaarheid moet omhoog, de gevechtskracht moet gericht worden versterkt en de wendbaarheid van de organisatie moet worden verbeterd.

In 2024 wil Defensie een betrouwbare partner blijven voor de NAVO en EU. Om te groeien en te transformeren naar een toekomstgerichte krijgsmacht die past bij het actuele dreigingsbeeld en bij de vraag vanuit de samenleving en internationale gemeenschap, investeert Defensie in de actielijnen beschreven in de Defensienota 2022 en werken we samen met onze partners aan het versterken van militaire capaciteiten in Europa. Hierbij worden accenten gelegd op basis van actuele ontwikkelingen in de veiligheidscontext.

In lijn met de Defensienota 2022 blijft Defensie verder investeren in haar mensen. Zij zijn het hart van de organisatie. Het verbeteren van de arbeidsvoorwaarden, doorontwikkelen van het dienjaar en de HR-vernieuwing zijn hier onderdeel van. Met innovatieve ontwikkelingen in nieuwe domeinen zoals ruimte en Artificial Intelligence (AI) verhogen we de toekomstbestendigheid van de organisatie. Dit doen we in samenwerking met onze civiele en Europese partners en NAVO-bondgenoten. Defensie werkt aan herstel van de krijgsmacht door onder andere het versterken van een krachtige operationele ondersteuning (bijvoorbeeld door capaciteitsuitbreiding bij COMMIT, voorheen DMO) en het verhogen van inzetvoorraden. Deze transformatie kost tijd en kent uitdagingen, zoals de overspannen arbeids- en defensiemarkt en het absorptievermogen van Defensie.

De voortdurende ondersteuning van Oekraïne en met name leveringen uit (operationele) voorraden hebben consequenties voor de eigen gereedstelling en inzet. Daarnaast heeft de voortdurende militaire steun aan Oekraïne een vertragend effect op verwervingsprojecten. Defensie neemt maatregelen om deze gevolgen te mitigeren. Daarmee leidt de geleverde steun tot langdurige effecten op de gereedheid van onze krijgsmacht, die onder de huidige omstandigheden als acceptabel worden beoordeeld. Het kabinet houdt ook bij toekomstige verzoeken aandacht voor de effecten op de gereedheid.

Financiële ontwikkelingen

Defensie heeft met het Coalitieakkoord Rutte IV en de Voorjaarsnota 2022 structureel € 5 miljard aan extra middelen ontvangen. Deze middelen zijn in 2022 beschikbaar gekomen op basis van aansluiting op de rijksbrede uitgavenplafonds. Defensie zal als gevolg van krapte op de Defensiemarkt genoodzaakt zijn om bepaalde investeringen in een ander kasritme te plaatsen.

Op de NAVO-top in Wales in 2014 zijn afspraken gemaakt om ernaar te streven in 2024 de defensie-uitgaven te laten groeien naar 2% van het bbp. Als gevolg van extra middelen uit het Coalitieakkoord en de Voorjaarsnota 2022 is het Defensiebudget gestegen. Daarnaast levert het kabinet onverminderd steun aan Oekraïne. Volgens de huidige ramingen wordt aan die steun via de Defensiebegroting € 1,2 miljard in 2024 en € 495,2 miljoen in 2025 uitgegeven. Hiermee komen de totale geraamde Defensie-uitgaven als percentage van het bbp uit op 2,06% in 2024 en 1,98% in 2025.

De NAVO hanteert een richtlijn voor het definiëren van Defensie-uitgaven1. Hierin is opgenomen dat alleen uitgaven voor militaire steun aan NAVO-bondgenoten mogen worden meegerekend. Militaire steun aan derden (Oekraïne) wordt niet meegerekend als defensie-uitgaven die meetellen voor de NAVO-norm van 2%. Exclusief de geraamde uitgaven aan militaire steun aan Oekraïne komt Nederland in 2024 en 2025 uit op respectievelijk 1,95% en 1,93%.

Vanwege de verslechterde veiligheidssituatie en de daarmee gepaard gaande noodzakelijke versterking van de afschrikking en verdediging van de NAVO, hebben de bondgenoten bij de NAVO-top in Vilnius (2023) zich gecommitteerd aan de nieuwe Defense Investment Pledge (DIP). Hiermee spreken bondgenoten af om structureel minimaal 2% van het bbp te besteden aan defensie. Een besluit over de financiële invulling van de gemaakte afspraken na 2025 moet nog plaatsvinden.

Figuur 2

De in bovenstaande figuur genoemde Nederlandse berekeningswijze hanteert de bbp-ramingen van het Centraal Planbureau; de NAVO hanteert bbp-ramingen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Bron Europese bondgenoten: Burden sharing NAVO juli 2023.

Het Europees NAVO-gemiddelde in 2023 en 2024 verandert als gevolg van de toetreding van Finland en de stijgende defensie-uitgaven van onze NAVO-bondgenoten. Hierdoor stijgt het Europees NAVO gemiddelde in 2023 van 1,89% naar 1,91% en in 2024 van 2,02% naar 2,05%.

Het aantal Europese bondgenoten dat voldoet aan de NAVO-norm van 2% zal verder stijgen. Vergeleken met alle NAVO-bondgenoten komt Nederland in 2024 qua verwacht bbp-percentage op plaats tien van de eenendertig.

Onderstaande figuur toont de ontwikkeling van de Defensie-uitgaven als percentage van het bbp in de jaren 2023-2024 van de Europese NAVO-bondgenoten op basis van bruto uitgaven. Kroatië heeft aangegeven in 2024 de NAVO-norm van 2% te willen halen. Frankrijk heeft aangegeven de 2% in 2025 te behalen en Noorwegen in 2026. Italië heeft aangegeven de norm in 2028 te behalen. Portugal en Spanje hebben aangegeven de norm in 2029 te behalen. Denemarken en Slovenië hebben aangegeven de norm in 2030 te behalen. België heeft aangegeven de norm in 2035 te behalen. Voor Denemarken zijn geen gegevens voor 2024 beschikbaar. IJsland (niet in de figuur) verstrekt geen opgave aan de NAVO over de omvang van de Defensie-uitgaven; IJsland handhaaft geen staand leger. Bron: Burden sharing NAVO juli 2023

Figuur 3

In onderstaande figuur is weergegeven dat in 2024 de vijfjaars-gemiddelde investeringsquote verder stijgt tot 28,3%, waarmee Defensie voldoet aan de NAVO-richtlijn dat minimaal 20% van de uitgaven bestemd is voor vervanging van materieel en gerelateerd onderzoek. De ontwikkelingen worden in onderstaande figuur weergegeven.

Figuur 4

Brede welvaart

Op verzoek van Kabinet en Tweede Kamer publiceert het CBS jaarlijks de «Monitor Brede Welvaart & de Sustainable Development Goals». Defensie ontwikkelt indicatoren voor SDG 16, «Vrede, justitie en sterke publieke diensten». Het Factsheet Brede Welvaart 2023 bij de begroting van het ministerie van Defensie, gemaakt door het CBS, bevat de indicator vertrouwen van de bevolking in 2022 in het leger. Dit factsheet wordt gepresenteerd op Prinsjesdag.

2.1 Beleidsprioriteiten

2.1.1 Krachtige ondersteuning

In 2024 geeft Defensie verder invulling aan de prioriteiten die geschetst zijn in de Defensienota 2022, waaronder het versterken van de huidige gevechtseenheden door investeringen in voortzettingsvermogen, voorraden, combat support en combat service support.

Ondersteuning van gevechtseenheden

In 2024 worden Special Operations Forces (SOF-eenheden) beter ondersteund met verbeterde communicatiemiddelen, genie, medische ondersteuning, vuursteun, logistiek en met gespecialiseerde helikoptercapaciteit. Ook wordt de ondersteuning voor het tankbataljon versterkt, de tactische luchttransportcapaciteit uitgebreid met een extra vliegtuig en de maritieme gevechtskracht uitgebouwd.

In 2024 wordt het Combat Support Ship geleverd, waardoor fregatten herbevoorraad kunnen worden op zee zodat zij langer effectief kunnen worden ingezet. Dit schip krijgt de beschikking over moderne zelfbeschermingssystemen om ook zelfstandig in het hoogste deel van het geweldsspectrum te kunnen opereren en ondersteunen. 

Vergroten van de voorraden

Eenheden moeten op sterkte zijn en voorzien van de juiste ondersteuning met voldoende voorraden, waaronder conventionele munitie voor opleiden en trainen. Defensie zet in op een verdere aanvulling van inzetvoorraden en investeert daarmee in een bijdrage van Nederland aan de gezamenlijke afschrikking en gevechtskracht.

Om, wanneer noodzakelijk, effectief deze voorraden in te kunnen zetten, dienen militairen specialist te zijn op het door hen bediende wapensysteem en daarvoor goed opgeleid en getraind te zijn. Voor deze opleiding en training (O&T) wordt per vijf jaar een jaarlijks exploitatiebudget voor O&T-munitie vastgelegd met de verbruiksnormen. De krijgsmacht zal in het vierde kwartaal van dit jaar de herziene verbruiksnormen voor 2024 en verder vastleggen. De verwachting is dat, op basis van de uitbreidingen van de krijgsmacht en de opdracht de operationele gereedheid te verbeteren, er een hoger jaarlijks verbruik van munitie voor O&T zal plaatsvinden.

In het afgelopen jaar heeft Defensie bestellingen en extra opdrachten voor munitie geplaatst (Kamerstukken II 2021/22, 35 925 X, nr. 70; Kamerstukken II 2021/22, 35 925 X, nr. 74 en Kamerstukken II 2022/23, 27 830, nr. 395). Hierdoor groeit de inzetvoorraad in 2024 en de jaren erna stapsgewijs in de richting van het niveau van een strategische voorraad op basis van de geldende NAVO-normen. In 2024 vinden deelleveringen uit het project ‘versnelde aanvulling inzetvoorraad munitie’ (Kamerstukken II 2021/22, 35 925 X, nr. 74) plaats, zoals de SPIKE long range anti-tank raketten, de lichte schouderafvuurbare LAW anti-tank raketten, evenals 155mm artilleriegranaten en mortiermunitie.

Deze versnelde aanvulling van de inzetvoorraad munitie omvat zowel NAVO-genormeerde Battle Decisive Munitions (veelal kapitale munitie) als non-Battle Decisive Munitions (veelal conventionele munitie). Deze munitiesoorten worden al binnen Defensie gebruikt of maken deel uit van vervangingsprojecten. Defensie verwerft ook munitie als onderdeel van andere (vervangings)projecten. Voor nieuwe capaciteiten voortvloeiend uit de Defensienota 2022 is het op peil brengen van de bijbehorende munitievoorraad onderdeel van deze projecten. Dit betreft onder andere de projecten Raketartillerie, Deep Strike Air en Verwerving Maritime Strike. Daarnaast voorzien lopende projecten als Vervangen surface-to-surface missile, Vervangen MK46 lightweight torpedo, Ground based Area Access Denial (GAAD), Licht Indirect Vurend Systeem (LIVS) en 155mm Precision Guided Munition (PGM) voor de PzH2000 in de introductie en voorraadvorming van nieuwe munitiesoorten. 

Nationale taken

Defensie levert elke dag een grote bijdrage aan het veilig houden van het Koninkrijk.

In de komende jaren vergroot Defensie haar capaciteiten om nationale taken uit te voeren en ondersteuning aan civiele autoriteiten te versterken. Zo worden in 2024 de eerste stappen gezet voor de versterking van de (opschaalbare) capaciteit van de Koninklijke Marechaussee (KMar) en de Nationale Reserve voor bijstand aan civiele autoriteiten. Daarnaast breidt Defensie de capaciteiten uit om bij te kunnen dragen aan de bescherming tegen chemische, biologische, radiologische en nucleaire (CBRN) dreigingen. Tot slot werkt Defensie toe naar een versterking van de command and control bij de (crisis)coördinatiecentra in Nederland, maar ook in het Caribisch deel van het Koninkrijk.

Op het gebied van bewaken en beveiligen levert Defensie een belangrijke bijdrage aan de bescherming van personen, objecten en waarden. Met name de KMar intensiveert op dit taakveld, maar ook andere defensieonderdelen leveren hierbij hun aandeel. 

Defensie werkt momenteel in samenspraak met het ministerie van Justitie Veiligheid en andere veiligheidspartners aan Landelijke Crisisplannen (LCP), waaronder het LCP Militaire Dreiging en het bijbehorende National Defence Plan (NDP). Het NDP wordt het overkoepelende militaire plan dat de Nederlandse inspanningen richting NAVO, voor nationale taken en inzet voor missies en operaties synchroniseert. Dit betreft bijvoorbeeld de inzet op Host Nation Support en militaire mobiliteit. Dit plan zal inzicht geven in welke militaire inspanningen Nederland waar pleegt. Het LCP Militaire Dreiging is een actiepunt in de Veiligheidsstrategie voor het Koninkrijk dat gestart is in 2023 en afgerond wordt in 2024. Het beschrijft de juridische kaders, besluitvormingsprocedures, strategische uitgangspunten, dilemma’s en sleutelbesluiten en de daarbij horende militaire en civiele rollen, taken en verantwoordelijkheden in het kader van de territoriale en bondgenootschappelijke verdediging van het Koninkrijk in een NAVO artikel 5 situatie.

De Russische inval in Oekraïne en de toenemende dreigingen richting onze vitale infrastructuur leiden tot extra aandacht voor de vitale infrastructuur die Nederland heeft op het land, in het luchtruim, in de Noordzee en in het cyberdomein. Defensie moet op deze domeinen een goede informatiepositie hebben en slagvaardig kunnen optreden tegen deze dreiging en eventuele aanvallen. Vanzelfsprekend houdt Defensie de dreiging op de Noordzee en Russische activiteiten met partners en bondgenoten in de gaten. Het belang van infrastructuur op de Noordzee vereist nationaal en internationaal bredere en intensievere samenwerking. Die samenwerking is en wordt verder versterkt en Defensie krijgt een permanente taak om potentiële dreigingen in beeld te brengen.

2.1.2 Een goede werkgever, verbonden met de samenleving

Defensie zet in 2024 gerichte stappen naar meer instroom en minder uitstroom, nieuwe arbeidsvoorwaarden, vernieuwde infrastructuur en het verder verbeteren van sociale en fysieke veiligheid.

Personeel

Defensie wil het vertrouwen van het personeel in de wijze waarop de organisatie wordt bestuurd verbeteren. Het herstel van de balans tussen taken en middelen is hiervoor een belangrijk uitgangspunt. In 2024 hoopt Defensie de eerste positieve effecten te zien voor meer instroom en minder uitstroom (Kamerstukken II 2022/23, 36 200 X, nr. 8). Een concreet voorbeeld is de start van twee regionale hubs voor werving in Havelte en Oirschot die extra instroom in Noord- en Zuid-Nederland moeten genereren.

Het streven is in 2023 een arbeidsvoorwaardenakkoord te sluiten voor 2024. Defensie wil afspraken maken over de bezoldiging en over elementen van de HR-vernieuwing, zoals aanstellings- en contractvormen (Kamerstukken II 2022/23, 36 200 X, nr. 83). Daarnaast wordt een aantal afspraken uit vorige akkoorden verder uitgewerkt, waaronder de herziening van de toelagen en een nieuw mobiliteitsplan. Tot slot is het op korte termijn versnellen van het reorganisatieproces een belangrijk aandachtspunt.

Reservisten

Reservisten dragen bij aan het voortzettingsvermogen en de operationele capaciteit van de krijgsmacht. In 2024 staat de uitvoering van deze visie voorop (Kamerstukken II 2022/23, 36 200 X, nr. 72). Elk defensieonderdeel maakt een analyse op hoofdlijnen van het personeelsbestand en de personele behoefte, waarin wordt bezien welke taken passen bij schaalbare capaciteit. Door bijvoorbeeld betere afspraken te maken met werkgevers werkt Defensie verder aan het verbeteren van de positie van reservisten en het stimuleren van een hogere instroom.

Veteranen

Voor hun inzet voor de veiligheid van Nederland en onze bondgenoten en het bevorderen van de internationale rechtsorde verdienen onze veteranen waardering, respect en de zorg die zij nodig hebben. Dat gebeurt op basis van het veteranenbeleid en in nauwe samenwerking met veteranen, hun relaties en verschillende organisaties en instanties, waaronder de Inspecteur der Veteranen en de Veteranenombudsman. Op die manier blijven we het veteranenbeleid continue versterken en kunnen we goede en vooruitstrevende zorg bieden. Wetenschappelijk onderzoek en innovatieve middelen zoals hulphonden spelen hierin een belangrijke rol. In 2024 zullen de resultaten van onderzoeken zoveel mogelijk worden geïmplementeerd en zullen initiatieven zoals Veteraan voor de Klas worden voortgezet. Ook zal de noodopvang voor dakloze veteranen die in samenwerking met het Leger des Heils is ontwikkeld, in 2024 gereed zijn.

Een veilige werkomgeving bij Defensie

Vastgoed

Bij het concentreren, verduurzamen en vernieuwen van het vastgoed is strategisch perspectief de groei van de krijgsmacht richting de NAVO-norm van twee procent van het bruto binnenlands product. Het streven is geen onbenutte vierkante meters vastgoed te hebben, aangezien dit geld kost dat niet aan medewerkers en materieel kan worden besteed. Het resultaat is een vastgoedportefeuille die past bij de (toekomstige) omvang van de krijgsmacht.

In het SVP 2022 zijn zes concrete projecten benoemd die als eerste in uitvoering worden gegeven. Hierbij wordt per project een zorgvuldig (ruimtelijk) proces als onderdeel van het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie (NRPD) doorlopen. Op regionaal schaalniveau worden de nieuwe activiteiten en plannen van Defensie opgenomen waarvan duidelijk is dat ze in een bepaalde regio plaatsvinden, zoals de nieuwe of gemoderniseerde kazernes in Schaarsbergen, Soesterberg, Rucphen/Roosendaal, Havelte en Assen. Deze activiteiten worden preciezer en gebiedsgericht ingevuld, in combinatie met de andere ruimtelijke opgaven die in die bepaalde regio spelen. Dit gebeurt aan de hand van ontwerpend onderzoek. Defensie stelt samen met provincies, gemeenten en betrokken maatschappelijke partijen een gemeenschappelijke, integrale gebiedsvisie op. Daarbij wordt nadrukkelijk gekeken naar ‘meekoppelkansen’: manieren om de belangen van de verschillende partijen in de regio te verbinden. Op lokaal niveau zijn een projectbesluit, het omgevingsplan en vergunningverlening instrumenten. De keuze voor óf een projectbesluit (van het Rijk of van de provincie) óf omgevingsplan (van de gemeente) geschiedt op basis van de mate van integraliteit en complexiteit van het plan en de bestuurlijke overeenstemming. Dit wordt per project bepaald. Zo is de aanpassing aan de Van Ghent kazerne in Rotterdam een lokaal project (zie ook Kamerbrief NPRD). Defensie informeert de Tweede Kamer over de uitvoering van het SVP 2022 via de "Stand van Defensie".

Nationaal Programma Ruimte voor Defensie

De gewijzigde geopolitieke situatie zorgt voor een urgente en structurele behoefte aan meer militairen, meer materieel en meer activiteiten. Dit betekent dat er meer ruimte nodig is voor de krijgsmacht om de nationale en internationale veiligheid te waarborgen. Dit gaat zowel over directe ruimte, zoals kazernes, als over indirecte ruimte om bijvoorbeeld om te kunnen varen en vliegen.

Het veiligheidsbelang is niet het enige belang dat meer ruimte vraagt in Nederland. Ook water en bodem, natuur en biodiversiteit, duurzame energieopwekking en -transport, wonen, landbouw en circulaire economie doen een beroep op extra ruimte. Om de nut en noodzaak van de ruimtelijke opgaven van Defensie transparant en integraal te wegen, wordt het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie (NPRD) opgesteld (Kamerstukken II, 2022/2023, 36 124, nr. 33).

De opgave van Nederland om de natuur te verbeteren en stikstof te reduceren heeft invloed op de activiteiten van Defensie en de ruimte die daarvoor nodig is. De huidige stikstofwetgeving maakt deze groei van Defensie op korte termijn een moeilijke opgave. In het Coalitieakkoord van het inmiddels demissionaire kabinet is daarom opgenomen dat de bijzondere positie van Defensie in ogenschouw genomen moet worden. Defensie is daarom met het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit in gesprek om de praktische gevolgen van deze bijzondere positie uit te werken (Kamerstukken II 2022/23, 34 682, nr. 105).

Duurzaamheid

Defensie heeft begin dit jaar met de uitvoeringsagenda Duurzaamheid de nieuwe duurzaamheidsdoelstellingen vastgesteld en hieraan concrete acties gekoppeld (Kamerstukken II 2022/23, 36 124, nr. 25). De acties richten zich op operationeel materieel, inclusief kampementen; vastgoed en terreinen; bedrijfsvoering en zakelijke mobiliteit. Dit gedeelte van het duurzaamheidsbeleid wordt verder toegelicht in de materieelagenda van het Defensiematerieelbegrotingsfonds.

Defensie bestendigt de samenwerking om duurzaamheid vorm te geven binnen de NAVO en het European Defence Agency (EDA). Zo werken we samen met EDA aan energie-efficiënte kampementen en onderzoeken we de mogelijkheden voor Europese samenwerking op het gebied van Sustainable Aviation Fuel (SAF). Defensie neemt deel aan NAVO-werkgroepen voor duurzaamheid en levert een bijdrage aan het in NAVO-verband op te richten expertisecentrum voor klimaat en veiligheid. De komende jaren wil Defensie bovendien met haar bedrijfsvoering bijdragen aan de rijksbrede doelstelling van Nederland circulair in 2050 om schaarste en uitputting van grondstoffen te voorkomen.

Een andere stof die ook van Defensie aandacht vraagt betreft de poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS). Defensie heeft als gevolg van het gebruik in het verleden van blusschuim op militaire luchtvaartterreinen op ten minste dertien (voormalige) locaties verontreinigingen met PFAS. Defensie zet zich in om PFAS op (voormalige) defensielocaties in kaart te brengen en waar nodig te saneren. Defensie brengt hiervoor samen met het RVB de verdachte locaties en de vervuilingsgraad in beeld. Om nieuwe verontreinigen te voorkomen onderzoeken we welke huidige bedrijfsstoffen PFAS bevatten en hoe we het gebruik en de risico’s kunnen beperken.

2.1.3 Versterken van specialismen

Defensie investeert gericht in capaciteiten en kwaliteiten waar Defensie van grote meerwaarde is. Daarmee wordt de gevechtskracht en effectiviteit van inzet vergroot. Hiervoor werkt Defensie nauw samen met bondgenoten. Defensie wil een voorloper zijn in het vergroten van standaardisatie, interoperabiliteit en specialisatie. Er zijn stappen te zetten door gezamenlijk capaciteiten te ontwikkelen en materieel te verwerven, maar ook door gezamenlijke opleidingen, onderhoud en ondersteuning. Defensie versterkt de krijgsmacht op gebieden waar deze goed in is: inlichtingen, cyber, special operations forces, geïntegreerde lucht- en raketverdediging en precisieaanvallen in vijandelijk gebied. Hiermee draagt Nederland bovendien bij aan de Europese defensiecapaciteit.

Materieelproces en extra capaciteiten

Het Defensie Materieelproces (DMP) is in 2023 geactualiseerd. De financiële ondergrens is opgehoogd, de mandateringsgrens is opgehoogd en DMP-brieven worden geclusterd. Deze aanpassingen passen bij een slagvaardige organisatie, die groeit en verantwoordelijkheden neerlegt waar ze het meest effectief worden uitgedragen. De verwachting is dat Defensie hierdoor voor een deel van de gemandateerde projecten versnelde (financiële) verplichtingen aan kan gaan, omdat er geen sprake is van parlementaire behandeling van een D-brief. In de materieelagenda van het Defensiematerieelbegrotingsfonds worden specifieke trajecten voor nieuwe materieel investeringen toegelicht.

Duurzaam materieel

Aangezien het grootste deel van de directe CO2-uitstoot het gevolg is van vliegen, varen en rijden met operationeel materieel is het verduurzamen van dit materieel van groot belang. Defensie doet dit door stapsgewijs biobrandstoffen bij te mengen in de operationele brandstoffen tot uiteindelijk 30% in 2030 en door duurzaamheid bewust mee te wegen bij de aanschaf van nieuw materieel. Defensie verduurzaamt haar operationeel materieel met als voorbehoud dat eventuele operationele risico’s redelijkerwijs gemitigeerd kunnen worden. Daarom moet bij iedere behoeftestelling een bewuste afweging over duurzaamheid gemaakt worden. Voor deze afweging ontwikkelt Defensie een kader.

Defensie is een van de ondertekenaars van het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en Inkopen (MVOI). Een resultaat hiervan is bijvoorbeeld dat inkopers van Defensie worden opgeleid om duurzaamheid in het inkoopproces toe te passen.

2.1.4 Meer Europese samenwerking

Samenwerking is essentieel om onze veiligheid te waarborgen, multilateraal en bilateraal. In 2024 blijft Nederland daarom nauw samenwerken met onze bondgenoten en partners om de Nederlandse en gezamenlijke belangen te kunnen verdedigen.

Samenwerking in NAVO- en EU-verband

De NAVO is de hoeksteen van onze collectieve verdediging. Trans-Atlantische samenwerking blijft van cruciaal belang voor de veiligheid van Nederland en van alle bondgenoten. Voor de Europese vrede en veiligheid is het ook essentieel dat Europese landen een grotere eigen militaire bijdrage leveren aan het bondgenootschap en daarmee aan de veiligheid van Europa. Een zelfredzamer Europa, met meer militaire capaciteiten van Europese landen, draagt bij aan de versterking van de NAVO en de EU.

De oorlog in Oekraïne heeft de noodzaak tot meer en betere samenwerking verder onderstreept. Investeringen moeten zo veel mogelijk gezamenlijk worden gedaan om fragmentatie tegen te gaan en stappen te zetten op interoperabiliteit en inwisselbaarheid. Alleen daarmee kunnen Europese landen daadwerkelijk meer militaire capaciteiten realiseren. De Kamer wordt via de DMP-brieven geïnformeerd over de inzet van Defensie op dit vlak. Ook zet Defensie in op gezamenlijke aanschaf van onder andere munitie ter ondersteuning van Oekraïne. Hiermee worden schaalvoordelen bereikt en meer zekerheid geboden aan de industrie. Via de Defensienota 2022 is structureel € 30 miljoen beschikbaar gesteld voor de cofinanciering van projecten uit het Europees Defensiefonds (EDF) en voor Europese defensiesamenwerking, dat onder andere gebruikt kan worden om als kartrekker bepaalde ontwikkelingen of projecten in de EU aan te jagen. Hierdoor kan in een vroeg stadium van capaciteitsontwikkeling Europese samenwerking worden aangegaan. Het huidige demissionaire kabinet beoogt actief gebruik te maken van nieuwe EU-instrumenten voor gezamenlijke aanschaf, zoals EDIRPA2 en ASAP3. Ook wordt in 2024 een bijdrage geleverd aan EU missies en operaties en het Europese hoofdkwartier (MPCC).

Voor de NAVO reserveert Nederland vanaf 2023 extra budget voor de mogelijke verhoging van de contributie, waarmee NAVO gemeenschappelijke kosten financiert. Defensie blijft een militaire bijdrage leveren aan de afschrikking en verdediging van de NAVO. De militaire capaciteiten die daarbij ingezet worden, zijn bijvoorbeeld de maritieme vlootverbanden, air policing en snelle interventie capaciteiten. Nederland levert ook een militaire bijdrage aan de NAVO posture aan de oostflank in Enhanced Forward Presence in Litouwen.

In de toekomst gaat NAVO werken met een nieuw NATO Force Model (NFM) wat richting geeft aan het geheel aan benodigde eenheden. Dit model plaatst eenheden/capaciteiten in een drietal grote clusters van gereedheid (tiers), die zijn gekoppeld aan de Family of Plans. Het NFM kent daarnaast een ‘vrij’ inzetbare set van eenheden in de Allied Response Force, die inzetbaar zijn voor de drie kerntaken (collective deterrence & defence, crisis management en cooperative security).

Landen geven zelf aan wanneer en voor hoelang bepaalde capaciteiten in tiers aangeboden worden. De concrete impact van het NFM op de krijgsmacht zal zich gaandeweg het proces nader aftekenen. Het NFM vraagt in elk geval om krijgsmachten die in de breedte een hogere gereedheid kennen, en waarvan de eenheden vaker/langer stand-by staan. Dit vereist van alle bondgenoten dat eenheden beschikken over een hogere gereedheid, zoals geoefendheid en voorraadniveaus.

Overige multilaterale samenwerking

Defensie zet zich ook binnen de kleinere multilaterale verbanden in voor een sterkere en veiligere wereld. Binnen de Northern Group, de Joint Expeditionary Force (JEF) en het European Intervention Initiative (EI2) wordt de samenwerking met gelijkgestemde Europese landen versterkt. Hierbij is aandacht voor de toegevoegde waarde van elk verband, om duplicatie te voorkomen. Zo richt de JEF zich onder andere op oefeningen en andere militaire activiteiten in Noord-Europa, het Arctisch gebied en de Baltische regio, samenwerking in een hybride context, bescherming van vitale infrastructuur op de Noordzee, verbetering van interoperabiliteit en inlichtingenuitwisseling. De Northern Group is een discussieforum over gemeenschappelijke veiligheids- en defensieaangelegenheden, met de focus op noordelijk Europa en het Baltische zeegebied. Het EI2 werkt toe naar een gezamenlijke Europese strategische cultuur. Door regelmatig te overleggen en informatie uit te wisselen over de strategische omgeving en inzetscenario’s, wordt nadere samenwerking en interoperabiliteit gestimuleerd.

Bilaterale samenwerking

Nederland investeert in de hechte bilaterale samenwerking die de afgelopen jaren in het bijzonder is opgebouwd met de strategische partners België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Noorwegen, het VK en de VS. In 2024 wordt dit voortgezet en bekeken hoe de samenwerking met deze landen verder verdiept kan worden. Nederland wil nadrukkelijk niet alleen de samenwerking met onze strategische partners verdiepen. Ook wordt samen met andere (Europese) partners zoals Finland en Zweden gekeken hoe de samenwerking kan worden versterkt. Door samenwerking wordt de kwaliteit en effectiviteit van onze krijgsmacht (die van onze partners) vergroot. Nederland blijft hierin een voortrekkersrol vervullen.

Missies en operaties

Deelname aan missies en operaties behoort tot de kerntaken van Defensie. Missies en operaties zijn onderdeel van een bredere inzet, verbonden met de prioriteiten van het Nederlandse buitenland- en veiligheidsbeleid. Defensie wil proportioneel en in verhouding met vergelijkbare lidstaten bijdragen aan EU- en NAVO-missies en VN-vredesoperaties, in klein of groot verband. Zo levert Nederland vanaf 2023 tot en met 31 juli 2025 een aanvullende bijdrage aan de EU-operatie in Bosnië en Herzegovina, EUFOR Althea. Nederland streeft ernaar ook in 2024 samen met partners bij te dragen aan een stabiel Irak, waarin burgers beschermd worden en waarin gewerkt wordt aan een duurzame ontwikkeling van de veiligheidssector. Daarnaast blijft Nederland in 2024 actief in verschillende andere missies. In multilateraal verband zet Nederland ook in op het verbeteren van de effectiviteit van missies en verschillende soorten vredes- en stabiliteitsoperaties en –activiteiten. Ook in 2024 vergt besluitvorming over verlenging van bestaande bijdragen aan missies en operaties en eventuele bijdragen in het kader van de drie hoofdtaken van Defensie iedere keer weer een zorgvuldige afweging. Om de activiteiten van Defensie in het buitenland tijdig en beter te richten, blijft Defensie investeren in strategic foresight ofwel het vergroten van het anticiperend vermogen. Daarnaast implementeert Defensie een uitgebreid stappenplan dat toeziet op het minimaliseren van risico’s, het doen van onderzoek en transparantie ten aanzien van burgerslachtoffers. Aan uitwerking en implementatie van de (middel) lange termijnstappen in dit actieplan wordt in 2024 verder gewerkt.

2.1.5 Innoverend vermogen en nieuwe domeinen

Onderzoek, technologieontwikkeling en innovaties zijn het fundament voor een technologisch hoogwaardige en toekomstbestendige krijgsmacht. Alleen zo kan Defensie tegenstanders bijhouden, interoperabel zijn met bondgenoten en de oorlog van morgen winnen.

Research & Technology (R&T) en kort-cyclisch innoveren

Ruimtedomein

Aan de hand van de Defensienota 2022 en de Defensie Ruimte Agenda geeft Defensie de komende jaren invulling aan het implementeren van het ruimtedomein binnen de krijgsmacht. CLSK is verantwoordelijk voor het inrichten van de personele basiscapaciteit voor het Defensie Space Security Center dat de komende jaren uitgroeit tot minimaal 25 VTE uit de verschillende krijgsmachtdelen. Het Center gaat daarmee vanaf 2024 invulling geven aan de benodigde kennisopbouw, het uitvoeren van operationele Space Situational Awareness capaciteit en de opbouw van operationele satellietcapaciteit (Kamerstukken II 2022/23, 27 830, nr. 405). Deze capaciteiten worden, waar mogelijk, ook aan de EU en NAVO aangeboden.

Het ontwikkelen van capaciteiten voor het ruimtedomein zoals beschreven in de Defensie Ruimte Agenda, is geheel in overeenstemming met de in 2023 door de EU gepubliceerde Ruimtestrategie voor Veiligheid en Defensie. De uitwerking en implicaties van zowel de Defensie Ruimte Agenda als de EU Ruimtestrategie vormen een belangrijk onderdeel voor de nog te ontwikkelen interdepartementale lange termijn ruimteagenda.

Arbeidsextensief werken

2.1.6 Informatiegestuurd werken en optreden

Effectieve inzet van de krijgsmacht hangt meer en meer af van digitale data en informatie. Defensie streeft ernaar wereldwijd gesynchroniseerd in alle domeinen militaire operaties slimmer, sneller en sterker uit te voeren door informatiegestuurd te opereren. Defensie moet, om de ambities te behalen die zowel in de Defensienota 2022 als de IGO beleidsvisie zijn beschreven, de technologische voorsprong vergroten en behouden met aandacht voor privacy, betekenisvolle menselijke controle en verantwoord gebruik.

Multidomein optreden (MDO)

Het dreigingsbeeld laat zien dat conflicten zich gelijktijdig in verschillende domeinen kunnen afspelen: niet alleen op het land, in de lucht en op zee, maar tegenwoordig ook in de ruimte en in het cyberdomein. Het is daarom nodig om gelijktijdig in de vijf verschillende domeinen georkestreerd op te treden. In de kern is MDO het samenspel tussen de domeinen land, lucht, zee, cyber en ruimte, waarbij simultaan effecten gecreëerd worden in zowel de fysieke, virtuele en cognitieve dimensies (Kamerstukken II 2022/23, 36 124, nr. 35). Dit geeft Defensie de mogelijkheid het initiatief te nemen, synergie te bewerkstelligen, het tempo van opereren te dicteren en daarmee een strategisch, operationeel of tactisch voordeel te behalen en behouden op potentiële tegenstanders. Een hoge graad van informatievoorziening en -verwerking is randvoorwaardelijk om MDO te kunnen uitvoeren.

Informatievoorziening

Technologische ontwikkelingen veranderen de omgeving waarin de krijgsmacht opereert. Ontwikkelingen op het gebied van informatietechnologie bieden steeds meer mogelijkheden voor de bestuurlijke, militaire en bedrijfsmatige informatievoorziening binnen Defensie. Tegelijk biedt het nieuwe mogelijkheden voor potentiële tegenstanders om anderen te beïnvloeden.

Informatiegestuurd Optreden (IGO) is het leidende concept om de krijgsmacht in staat te stellen sneller de juiste informatie te verzamelen en analyseren teneinde de situatie beter te begrijpen (informatie als doel). Op die manier kunnen commandanten snellere en betere besluiten nemen om met de beschikbare middelen de gewenste effecten te bereiken (informatie als middel).

Een veranderende veiligheidssituatie, complexe juridische kaders, integratie in bondgenootschappelijke commandostructuren, personele krapte en grote technologische veranderingen vragen steeds om zorgvuldige militaire, ethische en juridische afwegingen omtrent informatieverwerking op alle niveaus. Zo werkt Defensie, onder meer in NAVO- en EU-verband, aan kaders en toezicht op het gebruik van kunstmatige intelligentie voor militaire doeleinden. Ook het rapport van de commissie Brouwer onderkent deze gecompliceerde context. Defensie beziet of en hoe de eerste verzamelde casuistiek binnen de huidige kaders kan worden opgelost en dus effectief kan worden uitgevoerd.

Het programma Defensie Open op Orde werkt aan een verbeterde informatiehuishouding om op transparante wijze in de publieke, politieke en ambtelijke informatiebehoefte te voorzien. Hierbij investeert Defensie in de informatievoorziening met verbetering van de werkstromen, opslag, behandeling en archivering van documenten. Daarnaast moderniseert Defensie met programma’s als Roger en HR IT de materieel- en personeelslogistieke informatiesystemen.

Commandovoering

Commandovoering is de militaire functie die de besluitvorming en bevelvoering van de krijgsmacht op alle niveaus omvat, en daarmee essentieel is in het vermogen om op basis van de juiste informatie tot de beste beslissingen te komen. MDO en IGO zijn niet mogelijk zonder modernisering van de commandovoering. Naast de infrastructurele vernieuwingen met onder meer de programma’s GrIT en FOXTROT zal Defensie toepassingen implementeren die de besluitvorming en bevelvoering ondersteunen door actuele situaties en handelingsopties inzichtelijk te maken. Om succesvol te zijn in moderne conflicten en crises en gericht te sturen, moet Defensie informatie snel en slim verkrijgen, verwerken en verspreiden. De Beleidsvisie IGO en de Defensie Strategie Data Science en AI 2023-2027 zijn hiervoor richtinggevend.

Om dit te realiseren, zijn moderne data science- en kunstmatige intelligentietechnieken nodig met personeel dat kennis heeft van de toepassing ervan in een militaire context. Defensie investeert de komende jaren in de integratie van data science en AI in de lopende processen en faciliteert daarbij de benodigde randvoorwaarden, waaronder hoogwaardige IT en specialistische kennis en kunde in nauwe samenwerking met EU- en NAVO-partners, kennisinstellingen en industrie.

Verder investeert Defensie in de modernisering van hoofdkwartieren, commandoposten, communicatie- en informatiesystemen, en in de uitbreiding van (onbemande) sensoren op land, zee en in de lucht. Tot slot is het nodig dat bestaande en nieuwe militaire capaciteiten een hoog niveau van interoperabiliteit hebben om informatie uit te kunnen wisselen en samen effectief op te treden. Defensie werkt daartoe samen met bondgenoten aan standaardisatie, bijvoorbeeld in het kader van het NAVO-brede programma Federated Mission Networking.

Inlichtingen

Inlichtingen zijn essentieel voor zowel de politiek-strategische besluitvorming als voor de militaire commandovoering op strategisch, operationeel en tactisch niveau. Ze geven inzicht in de positie, mogelijkheden en intenties van (potentiële) tegenstanders, zodat Nederland in staat is tijdig te anticiperen op dreigingen, handelingsopties uit te werken en besluiten te nemen omtrent en tijdens inzet van de krijgsmacht.

Zowel de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) als de krijgsmacht kunnen inlichtingen verzamelen en verwerken, maar de rechtsgrond en bevoegdheden verschillen. Waar de MIVD een permanente taak heeft op basis van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv 2017), is in Nederland de krijgsmacht gebonden aan een inzetmandaat en de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Het is niettemin van levensbelang dat de inlichtingenfuncties van beide organisatiedelen interoperabel zijn om samen tot de best mogelijke informatiepositie te komen. Defensie zal daarom hierin blijven investeren, zowel organisatorisch als in personeel en informatietechnologie.

De MIVD blijft nauw samenwerken met de AIVD. Een van de gezamenlijke uitdagingen daarbij is het laten aansluiten van de wettelijke kaders bij de hedendaagse technologische complexiteit en dynamiek van de operationele inlichtingenpraktijk. Op basis van de rapporten van de Evaluatiecommissie Wiv (ECW) en de Algemene Rekenkamer uit 2021 werkt Defensie samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aan een herziening van de Wiv 2017 met duidelijke kaders voor de toepassing van geautomatiseerde data-analyse van grote gegevensverzamelingen en voor het laten aansluiten van wet op de technische realiteit en dynamiek van activiteiten in het cyberdomein.

Inlichtingenonderzoeken van de MIVD zijn onmogelijk zonder internationale coöperatie. Naast de goede bilaterale samenwerkingen, blijft Defensie de komende jaren investeren in multilaterale inlichtingenstructuren van de NAVO en de EU.

Cyber

Zowel de maatschappij als Defensie zijn afhankelijk van een veilige en betrouwbare digitale infrastructuur. De grote mate van digitalisering biedt statelijke en criminele actoren mogelijkheden om cyberaanvallen in te zetten voor onder meer spionage, diefstal, afpersing en sabotage.

Defensie werkt daarom doorlopend aan het verbeteren van de cyber weerbaarheid. Defensie beschermt de eigen netwerken en computersystemen, maar daarnaast hebben de krijgsmacht en de MIVD een rol om samen met civiele en internationale partners Nederland digitaal veilig te houden. Bovendien moet de krijgsmacht tijdens een gewapend conflict in staat zijn in coalitieverband cyberoperaties uit te voeren en te synchroniseren met activiteiten op zee, land, in de lucht en de ruimte.

Defensie herziet komend jaar de Defensie Cyberstrategie uit 2018. Deze strategie is primair gericht op het vergroten van militaire cybercapaciteiten. De nieuwe cyberstrategie bouwt daarop voort en speelt in op de continue ontwikkelingen in het cyberdomein. Naast de impact van technologische vernieuwingen in de kunstmatige intelligentie en kwantumcomputing, spelen daarbij ook de geopolitieke situatie en de niet aflatende cyberdreigingen een rol.

De nieuwe strategie werkt onder meer uit hoe militaire cyberoperaties bijdragen aan de proactievere aanpak van de nieuwe Nederlandse Cybersecurity- en Internationale Cyberstrategieën en hoe Defensie cyber en elektromagnetische activiteiten uitvoert en integreert in multidomein-operaties in crisis- en oorlogstijd. Tot slot blijft Defensie werken aan een effectief samenstel van militaire en civiele cyberentiteiten in NAVO- en EU-verband. Defensie zet zich in de uiteenlopende multilaterale initiatieven goed op elkaar te laten aansluiten en stimuleert bondgenoten elkaar uit wederzijds belang te ondersteunen bij het vergroten van de gezamenlijke digitale weerbaarheid.

Figuur 5

Figuur 6

2.2 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

Toelichting

Mutaties 1e incidentele suppletoire begroting

De eerste incidentele begroting 2023 betreft middelen voor militaire steun aan Oekraïne.

Mutaties 1e suppletoire begroting

Met de 1e suppletoire begroting 2023 zijn onder andere middelen voor arbeidsvoorwaarden, steun aan Oekraïne en de loon- en prijsbijstelling toegevoegd aan de begroting. Vanwege een aantal kasschuiven is het budget voor 2024 naar boven bijgesteld. Het betreft het doorschuiven van arbeidsvoorwaardenmiddelen, voor een nog verder uit te werken en in te voeren Individueel Keuzebudget (IKB) en een gemoderniseerd toelagenstelsel, conform afgesproken in het arbeidsvoorwaardenakkoord 2021-2023. Ook is een deel van de militaire steun aan Oekraïne vanuit 2023 doorgeschoven naar 2024, omdat de steun leidt tot uitgaven in 2024. Daarnaast betreft het een aantal overige kasschuiven, onder andere voor het programma Defensie Open op Orde en verscheidene mutaties om het budget gedurende de begrotingsperiode in het juiste ritme te plaatsen.

Mutaties 2e incidentele suppletoire begroting

De tweede incidentele begroting 2023 betreft middelen voor militaire steun aan Oekraïne. De kabinetsbijdrage in de arbeidskostenontwikkeling 2023 is hoger dan eerder geraamd. Daarnaast zijn de premielasten gedaald. Het incidentele verschil t.o.v. CEP 2022 blijft, voor zover nog niet in nieuwe arbeidsvoorwaardelijke afspraken opgenomen, beschikbaar voor arbeidsvoorwaarden door middel van een kasschuif naar 2024.

Persoons beveiliging binnenland

Het stelsel bewaken en beveiligen is een belangrijk instrument in het beschermen van de democratische rechtsstaat en cruciaal in de strijd tegen de georganiseerde criminaliteit. Defensie draagt bij aan het aantal te bewaken en te beveiligen personen door de oprichting van een eenheid Persoonsbeveiliging Binnenland. Hiervoor wordt structureel € 50,0 miljoen aan de Defensiebegroting toegevoegd.

Aanvullende middelen Oekraïne

Dit betreft het toevoegen van budget voor uitgaven ten behoeve van het leveren van militaire steun aan Oekraïne en voor de vervanging van materieel uit de eigen voorraad dat reeds is geleverd aan Oekraïne.

Overige interdepartementale budgetoverhevelingen

Per saldo stijgt de begroting van Defensie in 2024 als gevolg van de interdepartementale budgetoverhevelingen met € 10,7 miljoen, waarvan bijdragen van het ministerie van Justitie en Veiligheid voor de aanpak van ondermijning en het systematisch uitvoeren van grenscontroles op alle secundaire luchthavens die zowel inkomende als uitgaande extra-Schengenvluchten verwerken.

2.3 Strategische Evaluatieagenda

Inleiding

Elke minister is op basis van de Comptabiliteitswet 2016 verantwoordelijk voor het periodiek onderzoeken van de doeltreffendheid en doelmatigheid van het gevoerde beleid. Hiervoor maken alle departementen sinds 2021 gebruik van de Strategische Evaluatieagenda (SEA), die jaarlijks in de begroting met Prinsjesdag verschijnt.

Per thema wordt de financiële grondslag nader uitgewerkt. Raadpleeg de Defensienota 2022 voor een uitgebreide toelichting op de SEA-thema’s. Klik hier om de Defensienota 2022 te downloaden.

Periodieke rapportages

In tabel 3 is zichtbaar wanneer Defensie welke rapportage oplevert. Voor een verdere onderbouwing van de Strategische Evaluatieagenda, zie bijlage 7.5: Uitwerking Strategische Evaluatieagenda.

Beleidsdoorlichtingen

De SEA vervangt op termijn de systematiek van beleidsdoorlichtingen. In de periode 2023-2024 voert Defensie daarom de laatste twee beleidsdoorlichtingen uit. Dit is een beleidsdoorlichting van artikel 2 Koninklijke Marine en een beleidsdoorlichting van artikel 3 Koninklijke Landmacht. Na 2024 voert Defensie geen beleidsdoorlichtingen meer uit, maar syntheseonderzoeken per SEA-thema. De uitkomsten van deze syntheseonderzoeken worden in een zogenoemde «periodieke rapportage» met de Kamer gedeeld (zie tabel 4). Deze verandering is voortgekomen uit de Rijksbrede Operatie Inzicht in Kwaliteit en aangekondigd in de vierde voortgangsrapportage van de operatie (Kamerstukken II 2021/22 31 865, nr. 184, bijlage 2).

Klik hier om het jaarverslag 2022 van het Ministerie van Defensie te downloaden, met in bijlage 2 een overzicht van afgerond evaluatie- en overig onderzoek.

Een interactieve weergave van de SEA is beschikbaar op www.rijksfinancien.nl.

2.4 Overzicht risicoregelingen

Defensie kent één openstaande garantie. Dit betreft een overeenkomst met de Vereniging Verbond van Verzekeraars over de verzekerbaarheid van personeel. De looptijd is onbepaald en er is geen gegarandeerd bedrag vastgesteld. De overeenkomst regelt de verhouding tussen het Ministerie van Defensie en de Vereniging met als doel de belemmeringen die defensieambtenaren in het maatschappelijk verkeer ondervinden als gevolg van uitsluitingsclausules bij levensverzekeringen, gekoppeld aan de financiering van een woning, weg te nemen.

3. Beleidsartikelen

3.1 Artikel 1 Inzet

A. Algemene doelstelling

Alle drie de hoofdtaken vergen meer inzet vanwege de toegenomen instabiliteit in de wereld. Om deze taken te kunnen uitvoeren stelt Defensie militaire eenheden gereed die daarvoor kunnen worden ingezet.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen en daadwer-kelijk inzetten van eenheden om de veiligheid van het eigen en bondge-nootschappelijk grondgebied te handhaven. Verder is de Minister in samenwerking met bondgenoten verantwoordelijk voor de uitvoering van bijdragen aan missies voor conflictpreventie, crisisbeheersing en vredesopbouw, wereldwijd. Het Koninkrijk der Nederlanden draagt daarmee bij aan de handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde. De eenheden kunnen ook worden ingezet voor nationale taken en het verlenen van (internationale) noodhulp.

Onder Beleidsartikel 1 Inzet wordt een overzicht geboden van de inzet van de krijgsmacht. Dit betreft de bijdragen van Defensie aan crisisbeheersingsoperaties, contributies aan common funded NAVO- en EU-operaties, inzet voor nationale en koninkrijkstaken en overige inzet. Het artikel is daartoe uitgebreid met een niet-financieel overzicht voor de structurele inzet voor nationale en koninkrijkstaken, bijvoorbeeld door de KMar en de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD). In Beleidsartikel 1 is ook de begroting opgenomen van de additionele uitgaven voor inzet onder verantwoordelijkheid van de Commandant der Strijdkrachten. In de beleidsartikelen 2 tot en met 5 wordt de taakuitvoering begroot voor marine, landmacht, luchtmacht, de marechaussee en de aan hen gemandateerde inzet, voor zover deze niet valt onder artikel 1.

C. Beleidswijzigingen

NAVO-bondgenoten besloten in de periode voor en na de illegale Russische invasie van Oekraïne tot aanvullende maatregelen om het NAVO-verdragsgebied te beschermen, Rusland af te schrikken en bondgenoten bij te staan. Als onderdeel van dit pakket aan maatregelen zijn extra eenheden aan de oostflank van het verdragsgebied ontplooid. Nederland levert hier als NAVO-bondgenoot een actieve bijdrage aan.

In VN-verband zal Nederland daarnaast bijdragen blijven leveren aan VN-missies in het Midden-Oosten. De mandaten voor UNTSO en UNIFIL zijn verlengd tot en met 31 juli 2025. De bijdrage aan UNDOF wordt beëindigd. De einddatum van de Nederlandse bijdrage is in goed overleg met de VN vastgesteld op augustus 2023. Dit is aan de Kamer gecommuniceerd in de Jaarlijkse Voortgangsrapportage Overige Missiebijdragen.

Defensie blijft ten slotte Vessel Protection Detachments (VPD's) inzetten ter bescherming van de koopvaardij. Dit wordt begroot en verantwoord onder overige inzet.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel «juridisch verplicht» heeft betrekking op de uitgaven voor levering van goederen en/of diensten van de lopende missies. Voor 2024 is 36,9% juridisch verplicht. De voorziening voor de verwachte verlenging van de huidige missies of voor nieuwe missies is juridisch gezien nog niet verplicht.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Overzicht missies en operaties

Figuur 7 Overzicht missies en operaties

Toelichting uitgaven per missie

Toelichting per missie

Litouwen (eFP)

De NAVO besloot na de illegale annexatie van de Krim door Rusland in 2014 tot de versterking van de afschrikking- en verdedigingsfunctie van de oostflank. Onderdeel hiervan is de vooruitgeschoven aanwezigheid in de Baltische staten en Polen: enhanced Forward Presence (eFP). eFP bestaat op dit moment uit circa 4.500 militairen, verdeeld over een viertal multinationale Battle Groups. eFP brengt tot uitdrukking dat een schending van het verdragsgebied leidt tot de onmiddellijke betrokkenheid van het bondgenootschap. eFP draagt actief bij aan geloofwaardige afschrikking van Rusland en het geruststellen van bondgenoten in Baltische Staten en Polen. In het geval van een aanval stuit de tegenstander namelijk niet alleen op de lokale strijdkrachten, maar tevens op een multinationale NAVO-eenheid.

Nederland neemt sinds 2017 met circa 270 militairen deel aan de multinationale Battle Group in Litouwen. Het kabinet Rutte III heeft eind 2021 besloten om het aflopende nationale kader voor eFP te verlengen tot en met 31 december 2024. De langjarige Nederlandse bijdrage aan de multinationale Battle Group verhoogt hierbij de ervaring met het gezamenlijk optreden met strategische partners waaronder Duitsland, Noorwegen en België. De eFP-inzet biedt, mede vanwege de goede trainingsmogelijkheden in de regio, de mogelijkheden aan inkomende rotaties voor het realiseren van de vooraf gestelde trainingsdoeleinden. De inzet roteert veelal tussen de 13e Lichte Brigade (13 LtBrig) en de 43e Gemechaniseerde Brigade (43 MechBrig) van het Commando Landstrijdkrachten.

Brede veiligheidsinzet Irak

In een eerder stadium heeft het kabinet besloten tot een aanvullende inzet van een infanteriecompagnie ten behoeve van Force Protection voor de NAVO Missie in Irak (NMI). Dit is een inzet van circa 145 militairen en ondersteunende capaciteiten voor de duur van tenminste één jaar van 1 januari 2024 tot en met 31 december 2024. Het kabinet verlengt daarnaast de huidige inzet van adviseurs ten behoeve van NMI, de Europese Adviesmissie in Irak (EUAM) en de hervorming in de Koerdische Autonome Regio (KAR) in Irak tot en met 31 juli 2025. Ook blijft Nederland binnen dezelfde periode betrokken binnen Operation Inherent Resolve (OIR) met militaire adviseurs en stafofficieren. De Force Protection-compagnie, die het kabinet eerder beschikbaar had gesteld ten behoeve van OIR, heeft in mei 2023 haar beveiligings- en bewakingstaken overgedragen aan bondgenoten.

EUFOR Althea

Nederland ondersteunt landen in de Westelijke Balkan, inclusief Bosnië en Herzegovina. In april 2023 is door het kabinet besloten tot inzet van een infanteriecompagnie van het Korps Mariniers (100 tot 150 militairen voor de periode oktober 2023 tot oktober 2024), evenals inzet van een Human Intelligence (HUMINT) team (maximaal 10 personen) voor de periode juni 2023 tot en met 31 juli 2025. Deze bijdrage is in aanvulling op de 4 Nederlandse staffunctionarissen die sinds januari 2023 werkzaam zijn op het hoofdkwartier van EUFOR Althea te Sarajevo.

Contributies

Nederland draagt met contributies bij aan de gemeenschappelijke uitgaven voor crisisbeheersingsoperaties van de NAVO en militaire missies en operaties van de EU. Deze contributies staan los van een eventuele Nederlandse deelname aan een specifieke missie van de NAVO of de EU. Ook de jaarlijkse bijdrage aan de Strategic Airlift Capability (SAC) C-17, gehuisvest op Papa Air Base te Hongarije, is onderdeel van de contributies. Dit is een internationaal samenwerkingsverband van twaalf landen, waaronder tien NAVO-lidstaten, en voorziet in een deel van de Nederlandse behoefte aan strategic airlift.

Kleine bijdragen

In onderstaand overzicht staan de kleinschalige Nederlandse bijdragen met een financiële omvang van minder dan € 2,5 miljoen per jaar.

Opbouw regionale vredeshandhavingscapaciteit

Programma’s voor regionale vredeshandhavingscapaciteit worden door derden (met name door het Ministerie van Buitenlandse Zaken) gefinan-cierd en mede door Defensie uitgevoerd.

Toelichting op nationale inzet krijgsmacht

Structurele nationale takenDefensie voert structurele taken uit ten behoeve van civiele overheden. De financiële middelen van deze structurele taken zijn opgenomen in de verschillende begrotingsartikelen van Defensie. Deze structurele taken zijn vastgelegd in wet- of regelgeving, inclusief ministeriële besluiten, maar ook convenanten of arrangementen. Onder de structurele taken vallen de taken van de Koninklijke Marechaussee, de Kustwachten in Nederland en het Caribisch gebied, luchtruimbewaking, de Bijzondere Bijstandseenheden en de Explosievenopruiming.

Militaire bijstand en steunverlening (Financiering Nationale Inzet Krijgsmacht (FNIK))

Defensie verleent militaire bijstand voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid en voor de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde. Deze inzet wordt bekostigd vanuit dit artikel via de afspraken die zijn gemaakt in het convenant FNIK. Deze bijstand wordt zowel door de Koninklijke Marechaussee geleverd als door andere eenheden van Defensie. Daarnaast wordt bijstand verleend in geval van een ramp of crisis of in geval van de vrees voor het ontstaan daarvan.

De tabel indicatieve inzet voor 2024 geeft de geprognosticeerde nationale inzet weer, aangezien bijstandsverzoeken niet (altijd) te voorspellen zijn. De inzet van Defensie bij de beveiliging van rechtbanken is daarvan een voorbeeld.

Toelichting op ontvangsten

De ontvangsten hebben betrekking op de eventuele vergoedingen van de EU, NAVO, VN en partnerlanden voor de door Nederland geleverde diensten of ingezette personele en materiële middelen. Ook wordt de bijdrage van de reders voor de inzet van VPD’s hier geraamd.

3.2 Artikel 2 Koninklijke Marine

A. Algemene doelstelling

De marine levert operationeel gerede maritieme expeditionaire capaciteit (zowel vloot als mariniers) ter verdediging van de nationale territoriale wateren en ter bescherming van de koopvaardij en helpt bij crisisbeheer-singsoperaties, humanitaire hulpoperaties en rampen. De marine kan zelfstandig operaties uitvoeren en kan ook samen optreden met de landmacht, luchtmacht, marechaussee en buitenlandse bondgenoten.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en samenstelling van de marine alsmede de (mate van) gereedheid van maritieme eenheden. De marine is verantwoordelijk voor het operationeel gereedstellen en in stand houden van deze eenheden. Defensie rapporteert hierover aan de Kamer via de Stand van Defensie die twee keer per jaar wordt verzonden (begroting en jaarverslag). De marine is inzetbaar voor zowel internationale als nationale taken. Om de inzetbaarheidsdoelen te bereiken, worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van de marine gereed gesteld. De in de beleidsagenda genoemde transitie geeft veel mogelijkheden en kansen.

Tevens vormt de marine de beheersorganisatie voor zowel Kustwacht Nederland als de Kustwacht Caribisch Gebied.

C. Beleidswijzigingen

Opdrachten

De Koninklijke Marine zet zich wereldwijd in voor de veiligheid van Nederland op en vanuit zee. Om actuele en toekomstige dreigingen tegen te gaan, moeten de schepen van de marine worden uitgerust met betere sensoren en bewapening om een vijand op grotere afstand te kunnen aangrijpen, gaan ze opereren met onbemande vaartuigen en drones en dit alles in genetwerkt verband. In 2024 vind een first of class lancering van een Tomahawk langeafstandsraket plaats vanaf een LCF. Het Korps Mariniers gaat meer verspreid optreden met zelfstandige, kleine, lichte en genetwerkte eenheden om heimelijk optreden mogelijk te maken en effectiever te zijn tegen moderne dreigingen. De mariniers krijgen hiervoor de beschikking over langeafstandsvuursteun, tactische luchtverdedigingscapaciteit, onbemande systemen en nieuwe lichte vaar- en voertuigen.

Maritiem optreden kan niet zonder samenwerking met partnerlanden. De unieke en vergaande integratie met de Belgische marine wordt met de gezamenlijke vervanging van de mijnenjagers en M-fregatten zo mogelijk nog verder uitgebouwd. Dit geldt eveneens voor de al vijftig jaar bestaande integratie van de operationele marinierseenheden van het Verenigd Koninkrijk en Nederland in UK/NL Amphibious Force. De afspraken hierover zijn recent opnieuw vastgelegd. In 2024 maakt een LCF een wereldreis, in samenwerking met enkele partnerlanden. Nationaal op de Noordzee en in het Caribisch deel van het Koninkrijk werkt de marine nauw samen met andere defensieonderdelen, de Kustwacht, overheidsorganisaties en het bedrijfsleven.

Personeel en organisatie

Het personeel van de marine is de belangrijkste factor in het mogelijk maken van de transitie. Gelet op het aantal onvervulde vacatures op het moment is het op de korte termijn dan ook de eerste prioriteit om personeel te behouden en nieuw personeel aan ons te binden. Aanvullende maatregelen die de marine ook in 2024 neemt in het kader van behouden en binden, zijn bijvoorbeeld het versneld omscholen van personeel voor functies waarvoor onvoldoende personeel is een eigen technische opleiding samen met zeevaartscholen en het intensiveren van de samenwerking met civiel-maritieme opleidingsinstellingen.

Ook zijn er maatregelen om de behoefte aan menskracht te verminderen. Gelet op de structurele personele krapte wordt de bedrijfsvoering opnieuw bezien en gaan de ontwerpen van nieuwe schepen uit van kleinere bemanningsgroottes. Om het resultaat van al deze maatregelen te maximaliseren werkt de marine aan de professionalisering van het Human Resources (HR) personeel en betere ondersteuning met data-analyses.

Materieel en ondersteuning

Meer standaardisatie en familievorming, minder complexe en makkelijker te vervangen systemen gaan bij het onderhoud helpen. Bij de logistieke ondersteuning en bevoorrading verschuift de nadruk van efficiënt naar effectief. Uitgangspunt is het op tijd en op locatie beschikbaar hebben van voldoende reservedelen. De marine blijft bij het voorziene onderhoud intensief samenwerken met de industrie. Uitgangspunt daarbij is wel dat de marine waar dan ook, dichtbij of ver weg, de vloot varend en operationeel kan houden. De marine streeft verder samen met de industrie in Nederland naar synergie en een Maritime Maintenance Valley in Den Helder die onderlinge capaciteits- en kennisuitwisseling en concentratie van onderhoud mogelijk maakt.

De komende jaren komt er een revitalisatie van de marinehaven in Den Helder. Dit betreft zowel fysieke ruimte voor bijvoorbeeld het afmeren van de grotere schepen als vergunningsruimte voor bijvoorbeeld zoneringen rond munitie-opslag. Voor een toekomstbestendige ontwikkeling van het bredere havengebied van Den Helder werken Defensie en de marine nauw samen met de provincie Noord-Holland en de gemeente Den Helder. Een gezamenlijke bestuurlijke overeenkomst is getekend. In 2024 wordt verder invulling gegeven aan deze opgave, waaronder het vernieuwen van de legering in combinatie met de verbetering van de leefbaarheid van Den Helder.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel «Juridisch verplicht» heeft betrekking op de leveringen van goederen en/of diensten, waarvan overeenkomsten zijn aangegaan voor de financiële instrumenten «opdrachten, personele en materiële uitgaven». Verplichtingen onder gereedstelling betreffen onder meer de operationele rantsoenen en contracten die zijn aangegaan voor het gereedstellen van de eenheden. Bij de personele uitgaven wordt ervan uitgegaan dat het budget voor salarissen, gebaseerd op de organieke sterkte, voor 2024 volledig verplicht is. Daarnaast worden de reeds aangegane verplichtingen voor externe inhuur ook als juridisch verplicht gezien. Voor de personele exploitatie betreft het met name de opleidingen. Onder de materiële uitgaven betreft dit voornamelijk uitgaven voor het zelfstandig aanschaffen van bedrijfsmiddelen. Ook worden er opdrachten gegeven aan o.a. kennisinstituten voor innovatieprojecten.

In totaal is voor 2024 88,5% juridisch verplicht ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Opdrachten

GereedstellingGereedstelling omvat de geraamde uitgaven die worden gedaan voor opwerk- en oefenactiviteiten. Dit betreft onder andere operationele zaken, zoals voeding aan boord van schepen en voeding voor mariniers, de inhuur van oefenterreinen en schietbanen, uitgaven bij havenbezoeken en uitgaven bij lanceringen.

Personele uitgavenDe personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen, woon-werkverkeer, reservisteninzet, lokaal personeel Antillen en inhuur personeel. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen en overige personeelsgebonden uitgaven.

Materiële uitgavenMateriële uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit goederen en diensten ten behoeve van de bedrijfsvoering, zoals kantoorinrichting en kantoorartikelen, transport en voorlichting. Daarnaast worden hier de uitgaven voor restaurant gerelateerde diensten, kennisontwikkeling, technologische ontwikkeling en innovatie, schadevergoedingen en kosten voor betalingsverkeer verantwoord.

Groene DraeckDe Groene Draeck is in 1957 door de Nederlandse bevolking aan toenmalig kroonprinses Beatrix geschonken. De Staat gaf bij deze gelegenheid mede het onderhoud van de Groene Draeck als geschenk. De kosten voor het onderhoud aan de Groene Draeck worden begroot en verantwoord bij het Ministerie van Defensie zolang Prinses Beatrix gebruik maakt van de Groene Draeck. In de planperiode 2021 t/m 2025 is maximaal € 435.000 (5 maal € 87.000) beschikbaar voor onderhoud, waarbij de daadwerkelijke uitgaven kunnen fluctueren over de jaren heen.

Er is voor het benodigde meerjarige groot onderhoud inmiddels € 244.699 aan onderhoudskosten gemaakt. Dit meerjarig onderhoud wordt door tussenkomst van de Dienst Koninklijk Huis (DKH) bij een specialistische werf uitgevoerd. Van het totaal beschikbare onderhoudsbudget tot en met 2025 resteert € 190.301. De meerkosten in de planperiode boven de € 435.000 voor het onderhoud aan de Groene Draeck komen voor rekening van de eigenaresse.

Kustwacht Caribisch gebiedDe Kustwacht Caribisch gebied is een Koninkrijk organisatie die is belast met de maritieme rechtshandhaving in het Caribische deel van het Koninkrijk. Bestrijding van de handel in drugs, de bestrijding van vuurwapensmokkel en de bestrijding van mensenhandel, mensensmokkel en illegale immigratie hebben prioriteit. Daarnaast levert de Kustwacht een belangrijke bijdrage aan de veiligheid op het water door het uitvoeren van zoek- en reddingsoperaties en visserij-, scheepvaart- en milieu-inspecties. De Kustwacht functioneert op basis van de Rijkswet Kustwacht. Het jaarplan en jaarverslag doorlopen een separaat besluitvormend (door de Rijksministerraad) en parlementair proces, waarbij inzicht wordt gegeven in taken, middelen en procesindicatoren. Het jaarplan wordt voorbereid door de Kustwachtcommissie, die is samengesteld uit vertegenwoordigers van de vier landen en één keer per jaar bijeenkomt. De Rijksministerraad stelt het jaarplan van de Kustwacht vast.

De Kamer ontvangt de specifieke begroting voor de Kustwacht in het «Jaarplan 2024 Kustwacht voor het Koninkrijk der Nederlanden in het Caribisch Gebied» nadat de Rijksministerraad dit jaarplan heeft vastgesteld.

Kustwacht NederlandDe Kustwacht Nederland is een nationale organisatie, waarvan het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) het coördinerend ministerie is. Defensie is de beheerder van de Kustwacht en draagt met de marine en de marechaussee bij aan de dienstverleningstaken (bijvoorbeeld ruimen van explosieven), de handhavingstaken (bijvoorbeeld grensbewaking) en maritime security. Tevens levert de marine de directeur Kustwacht. In bijlage 3 van de begroting van het Mobiliteitsfonds is de overzichtsconstructie Kustwacht Nederland opgenomen. Daarin staat hoe de uitgaven met betrekking tot de Kustwacht Nederland worden begroot op de verschillende hoofdstukken van de rijksbegroting.

3.3 Artikel 3 Koninklijke Landmacht

A. Algemene doelstelling

De Koninklijke Landmacht draagt op het land bij aan vrede, vrijheid en veiligheid in Nederland en daarbuiten. De landmacht doet dit met professionele en goed getrainde militairen en hoogwaardige technologie. Zij gaan door waar anderen moeten stoppen. Onder de zwaarste omstandigheden voeren zij gevechtsoperaties uit, bieden humanitaire hulp, ondersteunen bij rampen en ondersteunen dagelijks de civiele autoriteiten in Nederland.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en samenstelling van de landmacht alsmede de mate van gereedheid van de grondgebonden eenheden. De landmacht is verantwoordelijk voor het operationeel gereed stellen en in stand houden van de eenheden. De landmacht is inzetbaar voor zowel internationale als nationale taken. Om de inzetbaarheidsdoelen te bereiken, worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van de landmacht gereed gesteld. De landmacht zal zich inzetten om in de toekomst alle eenheden volledig operationeel gereed te kunnen stellen. Defensie rapporteert hierover aan de Kamer via de Stand van Defensie die twee keer per jaar wordt verzonden (begroting en jaarverslag).

C. Beleidswijzigingen

Algemeen

De oorlog in Oekraïne en de veranderende veiligheidssituatie vereisen een landmacht die is voorbereid op grootschalige gevechtsoperaties, om zo bij te dragen aan afschrikking en de verdediging van Nederland en het NATO-verdragsgebied. Het gevecht van verbonden wapens, met als hoeksteen het brigadeniveau, vormt de basis voor het tactische optreden. Om gevechtskracht, zelfstandigheid en aanpassingsvermogen te vergroten, transformeert de landmacht haar brigades naar zelfstandige, gespecialiseerde commands. Het Korps Commandotroepen, het Integrated Air & Missile Defence Command en het Eerste Duits-Nederlandse Legerkorps ontwikkelen zich verder met een focus op warfighting. De mens is en blijft te allen tijde het hart van de Koninklijke Landmacht.

Internationale inzet

De landmacht ondersteunt Oekraïne in beginsel ook in 2024 met trainingen en materieel. Met een gevechtseenheid in Litouwen voor Enhanced Forward Presence (eFP) en een substantiële bijdrage aan de Very High Readiness Joint Task Force (VJTF) maken landmachteenheden deel uit van de NATO Response Forces (NRF). Het Eerste Duits-Nederlandse Legerkorps staat bovendien gereed als Land Component Command. Daarnaast is deelname gepland aan de EU-Battlegroup en missies zoals NATO mission in Iraq (NMI). Verder staan altijd eenheden gereed voor onvoorziene inzet.

Nationale inzet en evenementen

Landmachteenheden voeren continue een veelvoud aan nationale operaties en steunverleningen uit in het kader van handhaving van de rechtsorde, openbare orde en veiligheid. In het kader van Host Nation Support (HNS) coördineert en ondersteunt de landmacht onder andere de verplaatsingen van internationale troepen, zoals Amerikaanse rotaties ten behoeve van de Operatie Atlantic Resolve, over Nederlands grondgebied.

Middelen

Door personele en materiële tekorten zijn eenheden verminderd inzetbaar. De voortdurende ondersteuning van Oekraïne en met name leveringen uit (operationele) voorraden hebben consequenties voor de eigen gereedstelling en inzet. Defensie neemt maatregelen om deze gevolgen te mitigeren. Daarmee leidt de geleverde steun tot langdurige effecten op de gereedheid van onze krijgsmacht, die onder de huidige omstandigheden als acceptabel worden beoordeeld. De middelen, die met het coalitieakkoord zijn toegekend, verbeteren op termijn ook de operationele gereedheid, maar de krapte op de arbeidsmarkt en de mondiale vraag, hogere prijzen en langere levertijden, vertragen dit proces. Bij innovatieprojecten ligt de focus op artificialintelligence en onbemande systemen.

Internationale Militaire Samenwerking

De integratie met de Duitse landmacht is uniek en een voorbeeld voor Europese samenwerking. Naast het integreren van eenheden werkt de landmacht samen aan kennis- en doctrineontwikkeling, operationele behoeftestellingen en verwerving. Samen met Duitsland draagt de landmacht bij aan de grotere formaties waar NATO om vraagt. Daarnaast traint de landmacht regelmatig met Frankrijk en Noorwegen en voet de landmacht missies structureel uit in internationaal verband. Andere strategische partners zijn de Verenigde Staten het Verenigd Koninkrijk, België en Luxemburg.

Gereedstelling

Grotere en veelal internationale oefeningen, met een focus op het hoogste geweldsspectrum, bereiden eenheden van de landmacht, ondanks de tekorten, voor op hun rol binnen de eerste hoofdtaak van de krijgsmacht. Vanaf 2025 staat de gereedstelling ten behoeve van het nieuwe NATO Force Model centraal. 2024 is het transitie- en voorbereidingsjaar voor deze belangrijke omslag. Daarnaast blijft een bijdrage aan de 2^e en 3^e Hoofdtaak onverminderd belangrijk.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel «Juridisch verplicht» heeft betrekking op de leveringen van goederen en/of diensten, waarvan overeenkomsten zijn aangegaan voor de financiële instrumenten «opdrachten, personele en materiële uitgaven». Verplichtingen onder gereedstelling betreft onder meer de operationele rantsoenen en contracten die zijn aangegaan voor het gereedstellen van de eenheden. Bij de personele uitgaven wordt ervan uitgegaan dat het budget voor salarissen, gebaseerd op de organieke sterkte, voor 2024 volledig verplicht is. Daarnaast worden de reeds aangegane verplichtingen voor externe inhuur ook als juridisch verplicht gezien. Voor de personele exploitatie betreft het met name de opleidingen. Onder de materiële uitgaven betreft dit voornamelijk uitgaven voor het zelfstandig aanschaffen van bedrijfsmiddelen. Ook worden er opdrachten gegeven aan o.a. kennisinstituten voor innovatieprojecten.

In totaal is voor 2024 89,0% juridisch verplicht ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Opdrachten

Gereedstelling

Gereedstelling omvat de geraamde uitgaven die worden gedaan voor opwerk- en oefenactiviteiten. Dit betreft onder andere de operationele rantsoenen, voeding en operationele zaken, waaronder het huren van oefenterreinen.

Schadevergoedingen

Dit betreft schadevergoedingen in de breedte. De uitgaven zijn tot heden marginaal waardoor er geen budget is geraamd.

Personele uitgaven

Personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten, uitgaven voor toelagen, woon-werkverkeer, reservisteninzet en inhuur personeel. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen en overige personeelsgebonden uitgaven.

Materiële uitgaven

Materiële uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit goederen en diensten ten behoeve van de bedrijfsvoering. Deze uitgaven vallen niet onder de instandhoudingsuitgaven van materieel, infrastructuur en IT. Daarnaast worden hier de uitgaven voor zelfstandige kleine aanschaffingen, kennisontwikkeling, technologische ontwikkeling en innovatie en kosten voor betalingsverkeer verantwoord.

3.4 Artikel 4 Koninklijke Luchtmacht

A. Algemene doelstelling

De Koninklijke Luchtmacht is een modern en technologisch krijgsmachtdeel dat wereldwijd actief is. De luchtmacht ondersteunt bestrijding van internationale onrust en biedt hulp bij rampen. In Nederland zorgt ze voor veiligheid vanuit de lucht door onder andere bewaking en verdediging van het luchtruim. Hiervoor beschikt het krijgsmachtdeel over hooggekwalificeerd personeel, vliegtuigen, helikopters en andere wapensystemen.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en de samenstelling van de luchtmacht en van de mate van gereedheid van de luchtmacht. De luchtmacht is verantwoordelijk voor het operationeel gereedstellen en in stand houden van de lucht- en grondgebonden capaciteit van de krijgsmacht. De luchtmacht is inzetbaar voor zowel expeditionaire taken als (inter)nationale taken. Om de inzetbaarheidsdoelen te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van de luchtmacht gereed gesteld. Defensie rapporteert hierover aan de Kamer via de Stand van Defensie die twee keer per jaar wordt verzonden (begroting en jaarverslag).

C. Beleidswijzigingen

OpdrachtenDe Koninklijke Luchtmacht kent geen significante wijzigingen in nationale operaties ten opzichte van het voorgaande jaar. De Koninklijke Luchtmacht levert, samen met de Belgische luchtmacht, het gehele jaar een bijdrage aan de luchtruimbewaking van de BENELUX, met twee jachtvliegtuigen ondersteund door de luchtgevechtsleiding (Quick Reaction Alert). De Chinook en Cougar helikopters staan gedurende zes maanden beschikbaar voor de zogenaamde Fire Bucket Operations (FBO). De bijdrage aan FBO gebeurt op basis van beschikbaarheid. Daarnaast staat voor eventuele strategische medische evacuatie een team 24/7 beschikbaar.

Ten behoeve van de snel inzetbare eenheden (SIC) heeft de Koninklijke Luchtmacht het gehele jaar vier F-35’s (met een opbouw naar acht), vier AH-64's, zes CH-47's, een NH-90 en de MQ-9 gereed voor het NATO Readiness Initiative (NRI). Gedurende het gehele jaar stelt de luchtmacht daarnaast ook een NH-90 beschikbaar aan de Standing NATO Maritime Group One (SNMG1) en een NH-90 aan het Stationschip Caribisch Gebied (SSCG).

MiddelenIn 2024 wordt verdere uitvoering gegeven aan de opdrachten uit de Defensienota 2022. De activiteiten gericht op het gereedstellingsproces zijn afhankelijk van de kwantiteit en kwaliteit aan menskracht en het deelnemen aan kwalitatief hoogwaardige oefeningen. Met de beschikbare financiële middelen zal in 2024 derhalve, naast het gebruik en instandhouding van wapensystemen, ook worden gekeken naar het intensiveren van activiteiten tot (decentrale) werving en behoud van personeel.

Digitale transformatie en innovatieDe ontwikkeling naar de 5th Gen Airforce bestaat onder andere uit de transitie van diverse wapensystemen naar modernere configuraties. Ook het omvormen richting Informatie Gestuurd Optreden (IGO) maakt er onderdeel van uit. Naast een volledig vernieuwde en gemodificeerde vloot, een wendbare en adaptieve organisatie, speelt de verdergaande digitalisering en dataficering (onder andere door de toepassing van big data en data science) daarin een belangrijke rol. In 2024 worden verdere stappen gezet in lijn met de Defensienota 2022.

Geoefendheid en inzetbaarheidDoor de toegenomen directe dreiging zijn met name oefeningen op grotere schaal noodzakelijk, evenals oefeningen op de hogere geweldniveaus en in grotere verbanden. Dit om de geoefendheid voor de eerste hoofdtaak op peil te kunnen brengen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel «Juridisch verplicht» heeft betrekking op de leveringen van goederen en/of diensten, waarvan overeenkomsten zijn aangegaan voor de financiële instrumenten «opdrachten, personele en materiële uitgaven». Verplichtingen onder gereedstelling betreft onder meer de operationele rantsoenen en contracten die zijn aangegaan voor het gereedstellen van de eenheden. Bij de personele uitgaven wordt ervan uitgegaan dat het budget, gebaseerd op de organieke sterkte, voor salarissen voor 2024 volledig verplicht is. Daarnaast worden de reeds aangegane verplichtingen voor externe inhuur ook als juridisch verplicht gezien. Voor de personele exploitatie betreft het met name de opleidingen. Onder de materiële uitgaven betreft dit voornamelijk uitgaven voor kennisinstituten voor innovatieprojecten maar ook bedrijfsmiddelen en dieptereinigingen.

In totaal is voor 2024 89,9% juridisch verplicht ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Opdrachten

Gereedstelling

Gereedstelling omvat de geraamde uitgaven die worden gedaan voor opwerk- en oefenactiviteiten, alsmede de daarbij behorende huur van oefenterreinen en andere operationele zaken. In 2024 zullen er zowel in Nederland als in het buitenland nationale en multinationale oefeningen plaatsvinden. In enkele van deze oefeningen staat het beoefenen van geïntegreerde inzet met de landmacht en/of marine centraal.

Personele uitgaven

Personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten, uitgaven voor toelagen, woon-werkverkeer, reservisteninzet en inhuur personeel. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen (zowel vliegeropleidingen als andersoortige opleidingen), dienstreizen en overige personeelsgebonden uitgaven.

Materiële uitgaven

Materiële uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit goederen en diensten ten behoeve van de bedrijfsvoering, zoals kantoorinrichting en kantoorartikelen, transport en voorlichting. Daarnaast worden hier de uitgaven voor kennisontwikkeling, technologische ontwikkeling en innovatie en schadevergoedingen verantwoord.

3.5 Artikel 5 Koninklijke Marechaussee

A. Algemene doelstelling

De Koninklijke Marechaussee (KMar) waakt over de veiligheid van Nederland en het Caribisch gedeelte van het Koninkrijk der Nederlanden. Wereldwijd wordt de marechaussee ingezet op plaatsen van strategisch belang. Van koninklijke paleizen tot aan de buitengrenzen van Europa. Van luchthavens in Nederland en het Caribisch gebied tot oorlogs- en crisisgebieden overal ter wereld.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is beheersverantwoordelijk en verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang, samenstelling en de vereiste mate van gereedheid van de KMar. De uitvoering is opgedragen aan de KMar. Het gezag over de KMar berust bij meerdere ministeries. Afhankelijk van de betreffende taak zijn dat de ministeries van Justitie en Veiligheid (inclusief de Directoraat-Generaal Migratie, het Openbaar Ministerie en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid), Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Defensie.

De Militaire Politiezorgtaak (art 4 lid 1 b PW) wordt zowel nationaal als internationaal en tijdens missies, oefeningen en andere inzet uitgevoerd. Door de uitvoering van deze taken levert de KMar een continue bijdrage aan de veiligheid van de Staat en de integriteit van de Krijgsmacht.

Geplande inzet

Het takenpakket van de KMar is gericht op de veiligheid van de Staat en kent drie hoofdtaken: de grenspolitietaken, bewaken en beveiligen en (inter)nationale en militaire politie(zorg)taken. Deze taken worden hieronder in meer detail beschreven.

1. Grenspolitietaak

De grenspolitietaken van de KMar worden uitgevoerd op basis van de Politiewet, de Vreemdelingenwet en de Schengengrenscode. Vanuit de grenspolitietaak richt de KMar zich op de bestrijding van illegale migratie, grensoverschrijdende criminaliteit en terrorisme. Naast de grenspolitietaken voert de KMar op de aangewezen luchthavens ook de politietaak uit. Deze taken worden (binnen juridische kaders en zo veel mogelijk) informatie- en risico gestuurd verricht door het optimaal benutten van zowel de informatiepositie van de KMar als die van de ketenpartners, in het fysieke en het digitale domein.

2. Bewaken en Beveiligen

De KMar geeft conform artikel 4 Politiewet 2012 uitvoering aan de bewaking en beveiliging van bepaalde objecten, diensten en personen. Als zelfstandige taken zijn opgedragen het waken over de veiligheid van de leden van het koninklijk huis, de uitvoering van de politietaak ten behoeve van Nederlandse en andere strijdkrachten, waaronder bewaking en beveiliging van tot die strijdkrachten behorende personen, de beveiliging van de burgerluchtvaart, de uitvoering van de politietaak, waaronder bewaking en beveiliging, op verboden plaatsen alsmede op het terrein van de ambtswoning van de Minister-President en het verrichten van beveiligingswerkzaamheden ten behoeve van De Nederlandsche Bank N.V. Daarnaast kan de KMar in assistentieverlening aan de politie uitvoering geven aan de bewaking en beveiliging van objecten en diensten alsmede de persoonsbeveiliging van de daartoe door de Minister van Justitie en Veiligheid aangewezen personen. Tot slot kan de KMar in (militaire) bijstand aan de politie worden ingezet ten behoeve van persoonsbeveiliging van andere dan door de Minister van Justitie en Veiligheid aangewezen personen. Bovendien kan voor overige bewakings- en beveiligingstaken eveneens een beroep worden gedaan op de KMar op grond van hoofdstuk 5 van de Politiewet 2012 (Bijstand).

3. (Inter)nationale en militaire politie(zorg)taken

Om de inzetbaarheidsdoelen ten behoeve van de hoofddoelstellingen van Defensie te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van de KMar gereed gesteld.

Binnen de pijler (inter)nationale- en (militaire) politie(zorg)taken valt een onderscheid te maken tussen militaire politiezorgtaken, civiele vredes- en internationale taken (waaronder de NAVO Militaire Politietaken en Stability Policing taken), defensietaken en de taken van de liaison officieren in het buitenland. In de Politiewet zijn de militaire politiezorgtaken voor Defensie opgedragen aan de KMar. Door het uitvoeren van die taak, onder het gezag van het Openbaar Ministerie, levert de KMar een belangrijke bijdrage aan de integriteit van de Krijgsmacht. De uitoefening van deze taken beperkt zich niet alleen tot het Nederlands grondgebied; de KMar gaat ook mee tijdens uitzendingen, inzet en oefeningen van Nederlandse militaire eenheden buiten Nederland. De KMar kan onder aansturing van de CDS bijvoorbeeld als een «combat support force enabler» internationaal worden ingezet op militaire politietaken-functies, ter ondersteuning van militaire operaties onder bevel van een militaire commandant. De KMar heeft in Caribisch Nederland dezelfde taken als in Europees Nederland, hoewel op een andere wettelijke basis. Zo is de KMar onder andere verantwoordelijk voor de grensbewaking van de luchthavens en de zeegrenzen op de eilanden Bonaire, Sint-Eustatius en Saba en verantwoordelijk voor de uitvoering van de politietaak op de door Onze Ministers en Onze Minister van Defensie aangewezen luchthavens op Bonaire, Sint Eustatius en Saba, alsmede de beveiliging van de burgerluchtvaart. Op Sint-Eustatius en Saba is de KMar belast met de uitvoering van het vreemdelingentoezicht. De KMar ondersteunt daarnaast het politiekorps Caribisch Nederland. Vanuit de militaire politiezorgtaak is de KMar vanuit haar eigen taakstelling ook aanwezig in de Caribische landen van het Koninkrijk (Aruba, Curaçao en Sint Maarten). Daarnaast levert de KMar op basis van het protocol inzake de inzet van personeel vanuit de flexibele inzetbare pool Koninklijke Marechaussee (hierna: flexpool) ondersteuning aan eerdergenoemde landen, daar waar extra capacitaire inzet of overdracht van kennis en vaardigheden benodigd is. Tevens speelt de KMar in het kader van het protocol over de versterking grenstoezicht in de Caribische landen van het Koninkrijk een grote rol bij de versterking van het grenstoezicht in de landen Curaçao, Aruba en Sint Maarten. Ook ondersteunt de KMar het International Criminal Court (ICC) in een leidende rol bij het tot stand komen van het zogenoemde «Forensic Rotational Model» door het benaderen van mogelijke partnerlanden en het ontwikkelen en verzorgen van zogenoemde predeploymenttrainingen. Tot slot is de KMar beschikbaar voor militaire bijstand in het gehele Koninkrijk.

C. Beleidswijzigingen

Versterking Defensie Organisatie

In 2024 wordt voorzien in een kwalitatieve versterking van de staf KMar. Hiermee wordt expliciet gestuurd op resultaten en effecten die bijdragen aan de realisatie van de Defensienota 2022, een toename van de operationele gereedheid en sturing op de departementale taken.

Internationale Ondermijning

In de aanpak van ondermijnende (drugs- en migratie-)criminaliteit richt de KMar zich op samenwerking met andere opsporingsdiensten en publiek private partijen. Voor de versterking van de multidisciplinaire aanpak in relatie tot Latijns-Amerika is er vanaf 2024 een capaciteitsuitbreiding van het samenwerkingsverband Expertise Centrum Identiteitsfraude en Documenten (ECID). Dit draagt bij aan een verbeterde informatiepositie, het opwerpen van barrières door trainingen te geven bij/aan buitenlandse autoriteiten en draagt bij aan opsporingsonderzoeken. De capaciteit heeft als primair inzetgebied de geprioriteerde landen in de LAC-regio, waaronder Colombia en Suriname. Daarnaast wordt de afdeling Intelligence versterkt met het doel relevante informatie te ontsluiten voor coördinatiecentra waarin de KMar haar positie versterkt. Op basis van de betere informatievoorziening kunnen meer intelligence-producten gegenereerd worden die o.a. bijdragen aan de bestrijding van ondermijning.

Migratiepartnerschappen

Omdat de terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers en de beperking van irreguliere instroom voor Justitie en Veiligheid (JenV) van primair belang zijn, is onder leiding van het ministerie van JenV en het ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ) een samenwerking gestart onder de naam Migratiepartnerschappen. Acht geprioriteerde bron- en transitlanden krijgen in ruil voor (betere) medewerking op het gebied van migratie onder meer expertise en informatie aangeboden. De KMar neemt deel aan deze samenwerking en heeft hiervoor vanuit JenV inmiddels structurele financiering toegezegd gekregen. De KMar werkt met JenV de handelingsopties uit om de beperkt beschikbare capaciteit juist in te zetten.

Wetboek van Strafvordering

De implementatie van het gemoderniseerde Wetboek van Strafvordering (WvSv) is vooralsnog gepland in 2026. Het wetstraject is in volle gang. De KMar is zelf verantwoordelijk voor de implementatie en heeft hierbij een programmatische aanpak. Waar nodig wordt er samen gewerkt met de andere organisaties in de Strafrechtketen. Het keten implementatie team (KIT) nieuw WvSv is facilitair en ondersteunend hierin. Het programmaplan wordt momenteel verder uitgewerkt. Het betreft een ingrijpend en complex programma waarbij voor de KMar de grootste uitdagingen liggen bij het afstemmen en herinrichten van werkprocessen, het tijdig opleiden van al het executieve personeel en het op orde hebben van de IV-systemen en koppelvlakken.

Persoonsbeveiliging binnenland

Het stelsel bewaken en beveiligen staat onder druk. In de Voorjaarsnota 2022 heeft het kabinet daarom budget beschikbaar gesteld om het stelsel integraal te versterken en zo onder andere te voorzien in extra capaciteit vanwege de groei van het aantal personen dat beveiliging nodig heeft. Het op te richten KMar contingent kan uiteindelijk (Q4 2024) in de beveiliging van vijf Te Beveiligen Personen (TBP's) voorzien in het nationale domein in het hoge segment. Dit is aanvullend op de drie TBP's die de KMar momenteel voorziet van persoonsbegeleiding. De capaciteit voor persoonsbegeleiding wordt in 2024 en 2025 uitgebreid naar respectievelijk vier en vijf TBP's.

Inrichten decentrale CIO

Om binnen Defensie I&T kennis, competenties en ontwikkeling van de I&T governance verder op te bouwen wordt er binnen de KMar (en de andere Defensieonderdelen) een decentrale Chief Information Office (CIO) ingericht. Dit draagt bij aan een betere positionering van het IV domein binnen de KMar wat de wendbaarheid en samenwerking bevordert. 

Vergroten Cyberreadiness

De KMar verhoogt de cyberreadiness door het creëren van een solide (cyber) inlichtingenpositie en door de bedrijfsvoering digitaal weerbaarder te maken. Ook investeert de KMar in militaire en offensieve cybercapaciteiten die multidomein kunnen worden ingezet waarbij wordt gestreefd naar een juridisch correct optreden.

General aviation

Nederland kent verschillende kleine, secundaire luchthavens die zowel inkomende als uitgaande extra-Schengenvluchten verwerken. Deze secundaire luchthavens zijn echter niet allemaal aangewezen als grensdoorlaatpost. Dit is in strijd met de Schengengrenscode (SGC). De KMar gaat hier systematisch grenscontroles uitvoeren, conform de SGC. Hiervoor worden vanaf 2024 de benodigde structurele middelen ter uitbreiding van de benodigde capaciteit toegevoegd aan de KMar begroting.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel «Juridisch verplicht» heeft betrekking op de leveringen van goederen en/of diensten, waarvan overeenkomsten zijn aangegaan voor de financiële instrumenten «opdrachten, personele en materiële uitgaven». Verplichtingen onder gereedstelling betreft onder meer de operationele rantsoenen en contracten die zijn aangegaan voor het gereedstellen van de eenheden. Bij de personele uitgaven wordt ervan uitgegaan dat het budget voor salarissen, gebaseerd op de organieke sterkte, voor 2024 volledig verplicht is. Daarnaast worden de reeds aangegane verplichtingen voor externe inhuur ook als juridisch verplicht gezien. Voor de personele exploitatie betreft het met name de opleidingen. Onder de materiële uitgaven betreft dit voornamelijk uitgaven voor het zelfstandig aanschaffen van bedrijfsmiddelen. Ook worden er opdrachten gegeven aan o.a. kennisinstituten voor innovatieprojecten.

In totaal is voor 2024 84,5 % juridisch verplicht ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Opdrachten

Gereedstelling/instandhouding

Gereedstelling omvat de geraamde uitgaven die worden gedaan voor (de ondersteuning van) de operationele taakuitvoering alsmede voor opwerk- en oefenactiviteiten. Dit betreft o.a. de operationele rantsoenen, civiele taken en operationele zaken, waaronder het huren van oefenterreinen en de inzet van tolken.

Personele uitgaven

Personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen, woon-werkverkeer en inhuur personeel. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen, internationale verhuizingen en overige personeelsgebonden uitgaven. Gelet op het vullingspercentage zoekt de KMar, indien reguliere vulling gelet op de krapte van de arbeidsmarkt niet mogelijk blijkt, naar alternatieve mogelijkheden voor inhuur. 

Materiële uitgaven

Materiële uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit goederen en diensten ten behoeve van de bedrijfsvoering, zoals kantoorinrichting en kantoorartikelen, transport, voorlichting. En verder de uitgaven voor evenementenondersteuning, de uitgaven voor kennis, technologische ontwikkeling en innovatie, schadevergoedingen en kosten voor betalingsverkeer etc.

3.7 Artikel 7 Commando Materieel en IT

A. Algemene doelstelling

De Defensie Materieel Organisatie (DMO) heeft sinds 25 april 2023 een nieuwe naam. De organisatie heet voortaan Commando Materieel en IT (COMMIT). COMMIT zorgt voor de verwerving van modern, robuust en kwalitatief hoogwaardig en inzetbaar materieel en de beschikbaarstelling van IT-middelen, brandstof, munitie, kleding en uitrusting aan de defensieonderdelen. COMMIT vergroot de impact van de ondersteuning door een integrale en innovatieve aanpak van materieel- en IT-projecten, (wapen)systeem-logistiek en ketenlogistiek.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de aanschaf en de instandhouding van materieel en de afstoting van overtollig materieel van de krijgsmacht. Om de inzetbaarheidsdoelen te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van COMMIT gereed gesteld. De functie van National Armaments Director (NAD) is belegd bij het COMMIT. Uit hoofde hiervan ontwikkelt en versterkt het COMMIT de internationale samenwerking op het gebied van IT en materieel (NAVO, EU, multinationaal en bilateraal).

C. Beleidswijzigingen

Het COMMIT ondersteunt bij het bereiken van de drie effecten zoals benoemd in de beleidsagenda: verhogen van de gereedheid en inzetbaarheid, versterking van de gevechtskracht en een verbeterde wendbaarheid van de organisatie. De nadere uitwerking daarvan, inclusief gemaakte keuzes gericht op meer Europese samenhang, met als gevolg schaalvoordelen en toegenomen interoperabiliteit, is opgenomen in de Defensienota 2022. Voor het COMMIT betekent dit onder andere ondersteuning van de transitie naar een informatiegestuurde en technologisch hoogwaardige krijgsmacht, het vergroten van de voorraden (bijvoorbeeld munitie, kleding & uitrusting) en diverse verbeteringen op het gebied van projectvoering, inkoop en afstoting van defensiematerieel en personele en logistieke ondersteuning. In het jaar 2024 blijft, voor het COMMIT, de nadruk liggen op de structurele personele groei van de organisatie. Deze groei is nodig om de opdrachten uit de Defensienota 2022 te kunnen uitvoeren. De opdrachten met het daarbij behorende budget zijn opgenomen in het Defensiematerieelfonds.

Onder de vlag van National Armaments Director ontwikkelt en versterkt het COMMIT ook de internationale samenwerking op het gebied van IT en materieel (NAVO, EU, multinationaal en bilateraal). Specifiek op het gebied van duurzaamheid levert het COMMIT een bijdrage door in toenemende mate biologische of synthetische brandstof te leveren.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel juridisch verplicht heeft betrekking op de leveringen van de financiële instrumenten opdrachten, personele en materiele uitgaven. Verplichtingen onder gereedstelling betreft onder meer de brandstoffen voor inzet van de wapensystemen en voertuigen. Bij de personele uitgaven wordt ervan uitgegaan dat het budget voor salarissen voor 2024 volledig verplicht is. Daarnaast worden de reeds aangegane verplichtingen voor externe inhuur ook als juridisch verplicht gezien. Voor de personele exploitatie betreft het met name de opleidingen. Onder de materiële uitgaven betreft dit voornamelijk uitgaven voor het zelfstandig aanschaffen van bedrijfsmiddelen. Ook worden er opdrachten gegeven aan o.a. kennisinstituten voor innovatieprojecten.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Gereedstelling

Gereedstelling omvat de geraamde uitgaven voor brandstof en smeermiddelen. De prijzen van met name brandstoffen zijn zeer flexibel als gevolg van de snel wijzigende brandstofprijzen en dollarkoersen.

Personele uitgaven

Personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen, woon-werkverkeer en inhuur van personeel. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen en overige personeelsgebonden uitgaven. Het COMMIT investeert in de kwaliteit van haar mensen en de flexibiliteit en diversiteit van het personeelsbestand. De belangrijkste capaciteiten van het COMMIT zijn de kennis en ervaring van het personeel.

Materiële uitgaven

Materiële uitgaven bestaan bij het COMMIT hoofdzakelijk uit goederen en diensten ten behoeve van de bedrijfsvoering.

3.8 Artikel 8 Defensie Ondersteuningscommando

A. Algemene doelstelling

Het Defensie Ondersteuningscommando (DOSCO) ondersteunt de krijgsmacht in haar taken. Het DOSCO doet dit door te zorgen voor personele diensten, zoals werving en opleidingen, maar ook huisvesting, vastgoed, catering, beveiliging, bewaking, facilitaire zaken, gezondheidszorg, logistiek en transport. Het DOSCO voorziet zelf in die ondersteuning en koopt een deel van de producten en diensten in bij organisaties buiten het ministerie van Defensie.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor een doeltreffende en doelmatige ondersteuning van de krijgsmacht. Het DOSCO krijgt, net als de operationele commando’s, een generieke gereedstellingsopdracht. Vooralsnog ontvangt DOSCO een gereedstellingsopdracht voor specialistische medische zorg en strategisch transport.

C. Beleidswijzigingen

De groei van Defensie heeft gevolgen voor de defensiebrede ondersteuning die het DOSCO levert. De uitwerking en implementatie van de plannen en mogelijke verdere intensiveringen in Defensie hebben de komende jaren invloed op deze ondersteuning. Het DOSCO ontwikkelt zich naar een wendbare en schaalbare ondersteuner die altijd en overal ondersteuning levert. Het ondersteuningscommando zet in op effectieve dienstverlening door processen te optimaliseren en datagedreven werken mogelijk te maken. Door haar vakmensen de ruimte en het vertrouwen te geven om hun werk goed en veilig te kunnen doen, komt DOSCO tot een nog betere ondersteuning.

Door extra te investeren in met name vastgoed, strategisch transport, geneeskundige ondersteuning en capaciteit voor bewaken en beveiligen worden grote defensiebrede achterstanden ingelopen. De transitie naar een versterkte en snel inzetbare krijgsmacht heeft ook effect op de ondersteuning die het ondersteuningscommando levert. Het DOSCO haakt daarbij vroegtijdig aan zodat de (financiële) gevolgen voor de ondersteuning goed ingeschat kunnen worden en de ondersteuning tijdig en adequaat georganiseerd wordt.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel «juridisch verplicht» heeft betrekking op de leveringen van goederen en/of diensten, waarvan overeenkomsten zijn aangegaan voor de financiële instrumenten «opdrachten, personele en materiële uitgaven». Bij de personele uitgaven wordt ervan uitgegaan dat het budget voor salarissen, gebaseerd op de organieke sterkte, voor 2024 volledig verplicht is. Daarnaast worden de reeds aangegane verplichtingen voor externe inhuur ook als juridisch verplicht gezien. Voor de personele exploitatie betreft het met name de opleidingen en lopende contracten voor werven personeel en juridische dienstverlening. Onder de materiële uitgaven betreft dit voornamelijk uitgaven voor het zelfstandig aanschaffen van bedrijfsmiddelen, de defensiebrede facilitaire ondersteuning en catering.

Voor 2024 is 59,0 % juridisch verplicht ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

Het percentage bestuurlijk gebonden verplichtingen betreft de volledige regelingen voor schadevergoedingen, het Nationaal Fonds Ereschuld en de Reservering schadevergoedingen Chroom 6.

Voor 2024 is 7,9 % bestuurlijk gebonden ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Schadevergoeding

De uitgaven voor het Nationaal Fonds Ereschuld worden bij het DOSCO verantwoord onder het financieel instrument schadevergoeding. Dit fonds is ingesteld voor militairen die een handicap, trauma of andere aandoening hebben opgelopen tijdens missies naar het buitenland. Hierin zijn de budgetten voor schadevergoedingen en regelingen voor schadevergoedingen voor veteranen ondergebracht. De uitgaven hiervoor kennen een fluctuerend verloop en meer (jonge) veteranen doen een beroep op compensatie. Om deze reden zijn de budgetten tot en met 2027 eerder al aanzienlijk verhoogd. Daarnaast worden geraamde uitgaven voor uitkeringen in verband met Chroom 6 en overige schadevergoedingen onder het instrument schadevergoeding verantwoord.

Personele uitgaven

Personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen, woon-werkverkeer en inhuur van het personeel. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen, internationale verhuizingen en overige personeelsgebonden uitgaven. De salarissen van het attaché personeel worden afzonderlijk gepresenteerd, omdat deze uitgaven onder het Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) attachébudget vallen.

De budgetten voor het eigen personeel stijgen de komende jaren als gevolg van het arbeidsvoorwaardenakkoord 2021-2023 en met name door extra budget dat vanuit de Defensienota is toegekend. De budgetten voor 2024 en volgende jaren zijn hoger dan het budget dat voor 2023 geraamd is. Dit budget is onder andere door krapte op de arbeidsmarkt verlaagd, waarbij er ingevuld is met externe inhuur.

Materiële uitgaven

Onder materiële uitgaven worden de geraamde uitgaven voor overige materiële exploitatie en de attachés weergegeven. De uitgaven voor de overige materiële exploitatie bestaan onder andere uit catering, facilitaire dienstverlening, mediadienstverlening, gezondheidszorg, beveiliging, energie en water, schoonmaak en wereldwijd transport van personen en goederen.

De budgetten voor de overige materiële exploitatie voor 2024 en volgende jaren zijn lager dan het budget dat voor 2023 geraamd is. Dit verschil wordt voornamelijk veroorzaakt doordat er in 2023 extra budget van € 88 miljoen voor energie is toegekend vanwege de gestegen prijzen en € 39 miljoen voor transport als gevolg van de toegenomen vraag hiernaar.

4. Niet-beleidsartikelen

4.1 Artikel 9 Algemeen

Algemene doelstellingHet kerndepartement voert een aantal defensiebrede taken uit. Dit zijn het verstrekken van subsidies voor defensie-gerelateerde (maatschappelijke) taken, het bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken, de bekostiging van instellingen voor kennisopbouw, het bijdragen aan internationale organisaties, het uitvoeren van opdrachten, schadevergoedingen en de bijdrage aan rijksbrede en defensiebrede beleidsopdrachten.

A. Budgettaire gevolgen

B. Toelichting op de financiële instrumenten

Subsidies

Defensie verleent subsidies aan instellingen die een toegevoegde (maatschappelijke) waarde hebben, en die defensiebeleid voor bijzondere doelgroepen uitvoeren, omdat zij hierin gespecialiseerd zijn (waaronder veteranen). De defensiesubsidies worden verleend met als doel instandhouding van de instellingen, zodat deze hun toegevoegde waarde kunnen blijven leveren. De subsidies zijn gecategoriseerd in subsidies voor veteranenzorg en subsidies voor cultureel erfgoed en tradities. Daarnaast worden subsidies verstrekt aan onderwijs en kennis- en technologieontwikkeling. Bijlage 7.4 geeft een overzicht van de subsidies weer.

Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken

Defensie draagt bij aan kennisopbouw en innovatie-ontwikkeling. Het Maritiem Research Instituut (MARIN), het Koninklijk Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) en de Nederlandse organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO) ontvangen een jaarlijkse bijdrage om hun defensie-specifieke kennisbasis in stand te houden. Vanuit de opgebouwde kennis laat Defensie zich adviseren en ondersteunen bij de beleidsvorming, verwerving en onderhoud van materieel, opleiding en training, bedrijfsvoering en operationeel optreden. Met de uitvoering van onderzoeksprogramma’s en -projecten krijgt de Strategie-, Kennis- en Innovatieagenda 2021–2025 invulling. De overige bijdragen aan begrotingshoofdstukken zijn de bijdragen aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor de instandhouding van de Adviesraad Internationale Vraagstukken en de Atlantische Commissie.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Defensie draagt jaarlijks met een contributie bij aan de NAVO-exploitatie. Tijdens de in 2022 gehouden NAVO top te Madrid zijn door de lidstaten afspraken gemaakt om de contributiebijdragen de komende jaren te verhogen. De verhogingen betreffen voornamelijk de bijdragen aan de NAVO-commandostructuur, infrastructuur en de AWACS vliegtuigen. Daarnaast vervult Nederland tot medio 2024 de functie van Chairman of the Military Committee (CMC) te Brussel.

Opdrachten

In de Defensienota is beschreven dat Defensie investeert in haar personeel: arbeidsvoorwaarden worden verbeterd en er komt een nieuw Human Resources (HR)-model. Voor de implementatie van het nieuwe HR-model en het nieuwe pensioencontract is ondersteuning benodigd. Het budget voor opdrachten betreft voornamelijk de jaarlijkse bestedingen aan derden voor de ondersteuning van beleid en rechtspositionele ondersteuning. Daarnaast zijn ook beleidsuitgaven voor het defensiebreed implementeren van energie- en milieuwetgeving (stikstof en omgevingswet) hier onderdeel van.

Bekostiging

‘Bekostiging’ zijn bijdragen aan instellingen, zoals de Stichting Faciliteiten Centraal Georganiseerd Overleg Militairen en de ondersteuning van organisaties die deel uitmaken van de sector Defensie.

Schadevergoedingen

De schadevergoedingen (voorheen: Inkomensoverdrachten) zijn bestemd voor doelgroepen die schade ondervinden van defensiebeleid. Hieronder vallen de uitgaven voor de uitkeringsregeling voor chroom-6 slachtoffers: de Regeling Uitkering chroom-6 Defensie (zie Kamerstukken II 2017/18, 34 775 X, nr. 126 en Kamerstukken II 2020/21, 35 570 X, nr. 92). Verder vallen hieronder de schade-uitkeringen Srebrenica (zie Kamerstukken II 2019/20 35 450 X, nr. 2), uitgaven voor herstelprojecten in Hawija (zie Kamerstukken II 2020/21, 27 925 nr. 766).

4.2 Artikel 10 Apparaat Kerndepartement

Algemene doelstelling

Inzet is de kerntaak van Defensie. De bestuursstaf geeft hier namens de minister sturing aan door het formuleren van het defensiebeleid, het aansturen van de uitvoering door de commandant der strijdkrachten, het toewijzen van middelen aan alle defensieonderdelen, het leveren van kwalitatief hoogwaardig inlichtingen- en veiligheidsinformatie, het toezicht houden op verschillende Defensie specifieke taken, het opstellen van kaders voor de defensiebrede bedrijfsvoering en het bijdragen aan militaire pensioenen en uitkeringen.

A. Budgettaire gevolgen

B. Toelichting op de financiële instrumenten

Algemeene toelichting Bestuursstaf artikel 10

De Bestuursstaf, bestaande uit het Directoraat-Generaal Beleid, Ressort PSG, de Defensiestaf, de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) en de bijzondere organisatie eenheden, draagt zorg voor de sturing van, het beleid voor en het toezicht op Defensie. De Bestuursstaf adviseert en ondersteunt ook de bewindspersonen bij het besturen van de organisatie en het afleggen van verantwoording aan het parlement. De uitgaven die daarmee gemoeid zijn, zijn vooral salarissen voor burger- en militair personeel, persoonsgebonden uitgaven, externe inhuur en overige exploitatie. De bijzondere organisatie eenheden van de Bestuursstaf bestaan uit de Inspecteur-Generaal van de Krijgsmacht (IGK), Inspecteur-Generaal Veiligheid (IGV) die aan het hoofd staat van de Inspectie Veiligheid Defensie (IVD), de Militaire Luchtvaart Autoriteit (MLA), de Inspectie Militaire Gezondheidszorg (IMG), de Centrale Organisatie Integriteit Defensie (COID), Diensten Geestelijke Verzorging (DGV) en het Militair Huis van de Koning (MHK).

Als grootste eenheid ressorterend onder de Bestuursstaf is de MIVD belast met de ondersteuning van Defensie op het gebied van het leveren van kwalitatief hoogwaardige inlichtingen- en veiligheidsinformatie. Daarmee levert de MIVD een onmisbare bijdrage aan de opbouw, de gereedstelling en de inzet van de krijgsmacht en de informatiepositie van Nederland. In de Defensienota is beschreven dat het slagveld digitaliseert en dat het toegenomen aanbod van informatiebronnen nieuwe mogelijkheden opent, maar ook risico’s kent. De uitgaven die binnen artikel 10 gemoeid zijn omvatten vooral salarissen voor burger- en militair personeel, persoonsgebonden uitgaven en overige niet gecentraliseerde exploitatie-uitgaven.

Personele uitgavenDe personele uitgaven bestaan uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen en reiskosten woon-werkverkeer. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, dienstreizen en overige persoonsgebonden uitgaven.

De post Uitkeringen betreft de militaire pensioenen, AOW-gat compensatie, Uitkering Gewezen Militairen en verstrekking van uitkeringen in het kader van de sociale zekerheid, waaronder het Sociaal Beleidskader en overige regelingen voor voormalig defensiepersoneel.

De komende jaren is budget beschikbaar voor het versterken van de toezichthouders veiligheid, integriteit en de luchtvaartautoriteit, voor de taskforce Host Nation Support (operationele logistiek), voor de ondersteuning van informatievoorziening en parlementaire processen, kennis en beleidsontwikkeling voor de omgevingswet, energie en duurzaamheid en capaciteit voor compliance en veiligheidsfuncties bij de MIVD.

Materiele uitgavenDe komende jaren wordt tevens aandacht besteed aan vastgoed, duurzaamheid (in het bijzonder stikstof) en omgeving. De Verduurzaamroute Vastgoed en de roadmap Energietransitie worden gebruikt voor het aanjagen van innovatie. Verder draagt de verduurzaming bij aan de reductie van CO2 en stikstof. Tevens zal de komende jaren aandacht worden besteed aan het programma Defensie Open Op Orde om binnen vijf jaar te voldoen aan vigerende wet- en regelgeving. Tot slot bereidt Defensie zich verder voor op de omgevingswet in de rol van zowel aanvrager als verlener van vergunningen.

Om de inzetbaarheidsdoelen te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden (budgettair vallend onder het kerndepartement, aansturing door CDS) gereed gesteld.

C. Totaaloverzicht apparaatsuitgaven/kosten

4.3 Artikel 11 Geheim

AlgemeenHet niet-beleidsartikel Geheim op basis van artikel 2.8 van de Comptabili-teitswet 2016 kent geen artikelonderdelen. Dit niet-beleidsartikel is bestemd voor de verplichtingen, uitgaven en ontvangsten waarvoor geldt dat openbaarmaking via toedeling aan een expliciet beleidsartikel niet in het belang van de Staat is.

A. Budgettaire gevolgen

B. Toelichting op de financiële instrumenten

De geheime uitgaven worden jaarlijks toegelicht aan het college van de Algemene Rekenkamer en het bevat tevens het budget voor MIVD gerelateerde uitgaven ten behoeve van internationale inzet.

4.4 Artikel 12 Nog onverdeeld

AlgemeenHet niet-beleidsartikel Nog onverdeeld bestaat uit verplichtingen, uitgaven en ontvangsten. Uitgaven worden onderverdeeld naar loonbijstelling, prijsbijstelling, nog onverdeeld en een eventuele taakstelling (negatief bedrag).

A. Budgettaire gevolgen

B. Toelichting op de financiële instrumenten

Artikel 12 is een begrotingstechnisch artikel van waaruit diverse doorverdelingen plaatsvinden naar andere artikelen van de defensiebegroting. Op dit moment zijn nog niet alle middelen uit het arbeidsvoorwaardenakkoord doorverdeeld aan de defensieonderdelen. Daarnaast resteert nog budget dat voortkomt uit de middelen die met de Voorjaarsnota 2022 zijn toegevoegd aan de defensiebegroting. Dit budget wordt eveneens nog nader verdeeld binnen de defensiebegroting.

4.5 Artikel 13 Bijdrage aan Defensiematerieelbegrotingsfonds

A. Algemene doelstelling

Op dit artikel worden de bijdragen vanuit de reguliere begroting aan het Defensiematerieelbegrotingsfonds verantwoord.

B. Budgettaire gevolgen van beleid

5. Begroting agentschappen

5.1 Paresto

Algemeen

Het baten-lastenagentschap Paresto maakt deel uit van het Defensie Ondersteuningscommando (DOSCO). Paresto is een professionele interne cateringorganisatie die in opdracht van Defensie een pakket aan cateringondersteuning levert aan haar gehele organisatie en aan (NAVO)-bondgenoten op Nederlands grondgebied. Dit gebeurt met een sterke focus op kwaliteit én met de wensen van gasten en opdrachtgevers als uitgangspunt.

Begroting van baten en lasten

Toelichting bij begroting baten en lasten

Baten

Omzet moederdepartement

De omzet moederdepartement bestaat uit de aanneemsom en grotendeels de opbrengst die Paresto in rekening brengt voor onder meer banqueting- en maatwerkactiviteiten. De aanneemsom bestaat uit de aan de opdrachtgever in rekening gebrachte bedragen om conform de opgestelde afspraken ondersteuning te leveren op de locaties.

De toename van de omzet moederdepartement ten opzichte van 2023 is voor een groot deel te verklaren door de stijging van de aanneemsom als gevolg van de effecten van de nieuwe arbeidsvoorwaarden voor 2023 en de ontvangen compensatie voor prijsverhogingen.

Omzet overige departementen

De omzet overige departementen betreft de opbrengst die Paresto in rekening brengt voor onder meer de lakeien van de Dienst Koninklijk Huis, maar ook opdrachten voor andere rijksdiensten zoals politie en justitie.

Omzet derden

De omzet derden betreft met name de opbrengst van hetgeen Paresto in haar bedrijfsrestaurants in rekening brengt bij zowel de eigen defensiemedewerkers als eventuele andere gasten. Voor 2023 werd uitgegaan van een hogere omzet (post COVID), maar kijkende naar de realisatie lijken de cijfers eerder aan te sluiten bij voorgaande jaren en slechts in beperkte mate te stijgen. Het begrootte bedrag voor 2024 is daarmee significant lager dan het begrootte bedrag voor 2023.

Lasten

Personele kosten

Vanwege een toename van het gebruik van PAS en de groei van Defensie neemt de personele bezetting in 2024 toe tot 776 eigen vte’n. Dit verklaart deels de stijging in personele kosten. Het andere deel wordt veroorzaakt door de aangepaste arbeidsvoorwaarden. Waar nodig doet Paresto een beroep op externe inhuur. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het vervangen van zieke collega’s, piekdrukte of noodzakelijke inzet tijdens (grote) evenementen. Gezien de ontwikkelingen op de flexibele arbeidsmarkt, de veranderingen in flexwetgeving en het mogelijk uitblijven van het herstel van de uitzendmarkt, zoekt Paresto steeds meer naar mogelijkheden om eigen personeel in te zetten.

Materiële kosten

De materiële kosten bestaan voor een groot deel uit kosten van de ingrediënten voor maaltijden en consumpties.

De overige materiële kosten bestaan uit exploitatiekosten van zowel Bedrijfsvoering & Ondersteuning i.o. als de locaties en de afleverkosten van de grootste leverancier. Deze laatste post is de reden voor de stijging.

Afschrijvingskosten

De afschrijvingskosten hebben betrekking op de (verwachte) aanschaf van divers kleiner materieel dat niet via een ander assortiment aangeschaft kan worden.

Kasstroomoverzicht