Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Figuur 1 Geraamde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 24.116

Figuur 2 Geraamde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 1.484

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting worden, op grond van artikel 2.3 eerste lid van de Comptabiliteitswet 2016, elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaten voor het aangegeven jaar vast te stellen.Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en de lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de in de staat opgenomen baten-lastenagentschappen Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB), Nederlands Forensisch Instituut (NFI), Justitiële Uitvoeringsdienst, Toetsing, Integriteit, Screening (Justis), de Justitiële Informatiedienst (Justid) en de Justitiële ICT organisatie (JIO) voor 2024 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

Wetsartikel 3

De rechtspraak is, mede door de instelling van de Raad voor de rechtspraak en het principe van integraal management bij het besturen van de gerechten, verantwoordelijk voor het eigen beheer. Op grond van de bevoegdheidsverdeling is de Minister voor Rechtsbescherming niet verantwoordelijk voor de doelmatigheid van de rechterlijke organisatie, wel heeft de Minister een toezichthoudende verantwoordelijkheid. Conform artikel 93 van de Wet op de rechtelijke organisatie kan Onze Minister voor Rechtsbescherming algemene aanwijzingen geven ten aanzien van de taken zoals genoemd in artikel 91, voor zover dit noodzakelijk is met het oog op een goede bedrijfsvoering van de rechterlijke organisatie.

In deel B is naast de toelichting op beleidsartikel 32, waarin de beleidsdoelstelling van de Minister voor Rechtsbescherming ten aanzien van de rechtspleging wordt toegelicht, een apart hoofdstuk Raad voor de rechtspraak opgenomen. In dit hoofdstuk wordt de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten voor het jaar 2024 gegeven.

De Minister van Justitie en Veiligheid,

D. Yeşilgöz-Zegerius

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

1. Leeswijzer

Deze leeswijzer gaat kort in op de hoofdonderdelen van de begroting.

Groeiparagraaf

Brede welvaart in de begrotingscyclus

In deze ontwerpbegroting 2024 is in het onderdeel beleidsagenda aandacht besteed aan brede welvaart, aan de hand van een aantal brede welvaartsindicatoren op het gebied van Justitie en Veiligheid (JenV). Brede Welvaart gaat over de kwaliteit van leven in het hier en nu, rekening houdend met de mate waarin dit invloed heeft op de kwaliteit van leven van toekomstige generaties en mensen ergens anders op de wereld. Het opnemen van de bredewelvaartsindicatoren in de begrotingscyclus is een stapsgewijs ontwikkeltraject (groeimodel) van vijf jaar.

Strategische Evaluatie Agenda (SEA)

In de begroting 2022 heeft JenV een eerste uitwerking van de SEA opgenomen. Ook het komende jaar wordt nog als een overgangsjaar gezien om verbeterslagen aan te brengen in de kwaliteit van de SEA, en stapsgewijs toe te groeien naar een begroting dekkende SEA met logisch samenhangende beleidsthema’s.

Hoofdstuk 2: Beleidsagenda

In de beleidsagenda wordt ingegaan op de kernthema’s van JenV. In de beleidsagenda is onder andere opgenomen de veiligheidsagenda, een cijfermatig overzicht van de belangrijkste beleidsmatige mutaties, een overzicht met de meerjarige planning voor de strategische evaluaties en een overzicht van de risicoregelingen die vallen onder dit ministerie. Ook is met ingang van de ontwerpbegroting 2023 de openbaarheidsparagraaf opgenomen in de beleidsagenda. Dit naar aanleiding van het besluit tot actieve openbaarmaking van informatie, verbetering van de informatie­huishouding bij de ministeries en artikel 3.5 van de Wet open overheid (Woo) dat bepaalt dat een bestuursorgaan in de jaarlijkse begroting en verantwoording aandacht besteedt aan de beleidsvoornemens, de uitvoering van de Woo en andere inspanningen rondom informatiehuishouding en openbaarmaking.

Hoofdstuk 3 en 4: Beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen

In de (niet)beleidsartikelen staan de beleids- en de financiële informatie over de voorgenomen uitgaven.Met het Ministerie van Financiën is de afspraak gemaakt dat de apparaatsuitgaven van de Hoge Raad (HR), het Openbaar Ministerie (OM) en de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) niet in het centrale apparaatsartikel 91 maar apart in beleidsartikel 32 (Hoge Raad), 33 (Openbaar Ministerie) en 34 (Raad voor de Kinderbescherming) worden opgenomen. 

Hoofdstuk 5: Begroting agentschappen

De begroting van JenV heeft zeven baten-lasten-agentschappen, waarbij in de begrotingen van een aantal van deze agentschappen een afwijkende lastencategorie is opgenomen, namelijk de categorie «(materiële) programmakosten». Onder deze categorie zijn de kosten opgenomen die samenhangen met de primaire taken van deze agentschappen. De betreffende kosten worden niet als apparaatskosten gekwalificeerd.

Hoofdstuk 6: Raad voor de rechtspraak

In het wetslichaam is een apart wetsartikel opgenomen voor de Raad voor de rechtspraak. In de Wet op de rechterlijke organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering geattribueerd aan de gerechten en aan de Raad voor de rechtspraak. De Raad kent een bekostigingssystematiek die gebaseerd is op outputfinanciering en het baten-lastenstelsel. In de begroting van JenV is gekozen voor een «bijdrage-constructie». Dit betekent dat op artikel 32 «Rechtspleging en rechtsbijstand» de bijdrage aan de Raad is opgenomen en de Raad voor de rechtspraak niet in de begrotingsstaat inzake agentschappen is opgenomen. Voor de Raad is in de begroting een apart hoofdstuk opgenomen, met daarin de gevolgen van de verstrekte bijdrage op het gebied van de bedrijfsvoering.

Hoofdstuk 7: Wetgevingsprogramma

Het wetgevingsprogramma geeft een overzicht van de fase waarin de tot standkoming van de wetten zich bevindt. Hierbij worden negen fasen onderscheiden van interne voorbereiding tot Bekrachtiging, bekendmaking en inwerkingtreding.

Overzichtsconstructies

Het Ministerie van JenV levert een bijdrage aan de interdepartementale overzichtsconstructies Caribisch Nederland en de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS). De coördinatie voor de eerste overzichtsconstructie is in handen van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De Minister van Buitenlandse Zaken is verantwoordelijk voor de coördinatie van de HGIS en de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking heeft hierbinnen een coördinerende rol omtrent de verdeling van ontwikkelingssamenwerkingsgelden.

Nederlandse Herstel- en Veerkrachtplan

Het kabinet werkt momenteel hard aan de implementatie van het HVP. Over de voortgang van de implementatie van het HVP wordt de Kamer tweejaarlijks geïnformeerd. In het voorjaar van 2024 zal dit gebeuren door middel van het Nationaal Hervormingsprogramma en in het najaar door middel van een aparte Kamerbrief.     

Nederland is voornemens eind 2023 het eerste betalingsverzoek ter waarde van € 1,4 mrd. in te dienen bij de Europese Commissie. De minister van Financiën bereidt, namens het kabinet en in nauwe samenwerking met de departementen die verantwoordelijk zijn voor de verschillende maatregelen, het formele betalingsverzoek voor. Voor de maatregelen op het gebied van JenV wordt geen eerste betaalverzoek voorbereid. Over de beoordeling van het eerste betalingsverzoek door de Europese Commissie wordt de Kamer te zijner tijd geïnformeerd.

Nederland is tevens voornemens om medio 2024 het tweede betalingsverzoek bij de Europese Commissie in te dienen. Over de beoordeling van dit tweede betalingsverzoek door de Europese Commissie wordt de Kamer ook te zijner tijd geïnformeerd.

2. Beleidsagenda

2.1 Beleidsprioriteiten

Inleiding

In de beleidsagenda gaan we in op de kernthema’s van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV). In deze paragraaf benoemen we onze prioriteiten voor 2024, volgend uit het Coalitieakkoord Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst, zoals dat in 2022 door het huidige demissionaire kabinet is overeengekomen.

We leven in een tijd van transitie, van transformatie, van technologische versnelling en van crisis en onzekerheden. Onzekerheid over oorlog, over geopolitieke verhoudingen, over het klimaat, ons milieu en over onze soevereiniteit. Het ervaren van onzekerheid / onveiligheid heeft effect op de brede welvaart. Doeltreffende, verantwoordelijke en transparante instituties zijn een essentieel element voor toename en behoud van die welvaart. Het vertrouwen in instituties staat al enige tijd onder druk maar is in EU-perspectief in Nederland relatief hoog: 61,3% van de bevolking van 15+ heeft (heel veel of tamelijk veel) vertrouwen. Meer specifiek kijkend naar politie en de rechterlijke macht zien wij dat het vertrouwen 77% respectievelijk 76,6% bedroeg en dat de middellange termijntrend tussen 2015 en 2022 opwaarts is geweest.1 Toenemende onzekerheden en risico’s kunnen dit vertrouwen onder druk zetten.

Daarom zetten we ook komend jaar in op een sterke rechtsstaat – ook als het gaat om de online wereld. Veel nadruk zal liggen op een stevige aanpak van cybercriminaliteit en een goede toegang tot het recht voor iedereen, ook voor nieuwkomers. We zetten in op een migratieagenda die zowel beheersbaar als rechtvaardig en uitvoerbaar is. Ook dit is van belang voor onze brede welvaart hier en nu, elders en later. Hoewel Nederland binnen de EU in 2020 relatief gunstig afsteekt met een positief oordeel van 38% van de bevolking van 15+, is dit een duidelijke minderheid. Als gevolg van knelpunten in de migratieketen bestaat het risico dat het draagvlak voor migranten aan verdere erosie onderhevig is. Dit vergt onze blijvende aandacht.

Zeker zo prominent gaat onze aandacht uit naar de aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit, evenals van radicalisering, terrorisme en gewelddadig extremisme. Ook blijven we inzetten op de politie, zodat deze is toegerust voor de uitdagingen van de toekomst. We staan voor nationale veiligheid en doen er alles aan om slachtofferschap te voorkomen en (digitale) slachtoffers te beschermen. Daarbij hebben we specifieke aandacht voor jeugdigen.

Evenals vorig jaar passen onze prioriteiten voor het komende begrotingsjaar in een meerjarig beleid, gericht op een vitale rechtsstaat en een effectief en menswaardig migratiebeleid.

2.1.1   Sterke rechtsstaat

De rechtsstaat beschermt mensen tegen een almachtige overheid en kwaadwillende medemensen, en voorziet in vreedzame conflictbeslechting. De rechtsstaat houdt de samenleving bijeen. Nederland heeft een sterke rechtsstaat. Het is dan ook één van de minst corrupte landen ter wereld2. Het behoud van onze sterke, democratische rechtsstaat is dan ook onze eerste prioriteit. Daarom versterken we de keten, zetten we in op digitalisering en hebben alle aandacht voor onze burgers in toegang tot het recht en slachtofferschap.

Een versterkte justitiële keten

In 2024 zetten we in op het op orde te brengen van de capaciteit in de strafrechtketen, op het aanpakken van (logistieke) knelpunten daarin, op het terugdringen van zaak-voorraden en het verbeteren van de doorlooptijden. We doen dit mede in het licht van de in 2023 verschenen uitkomsten van de desbetreffende parlementaire verkenning. We zetten hiervoor o.a. het programma Tijdige rechtspraak in, evenals het Bestuurlijk Ketenberaad op de voorraden en doorlooptijden.

Ook dit jaar werken we verder aan diverse wetsvoorstellen die met elkaar het nieuwe Wetboek van Strafvordering vormen. De implementatie hiervan vergt een grote inspanning van de strafrechtketen. Het vergt het aanpassen van digitale systemen, het opnieuw inrichten van werkprocessen en het opleiden van professionals in de keten. De betrokken organisaties werken de komende jaren door aan de in 2023 gestarte voorbereidingen voor de implementatie.

We treffen de laatste voorbereidingen om het wetsvoorstel seksuele misdrijven in 2024 in werking te laten treden. Het wetgevingstraject ronden we af en het implementatietraject, dat JenV coördineert, zetten we voort. Hierbij monitoren we o.a. de capaciteit binnen de zedenteams van politie en het Openbaar Ministerie (OM). Politie en OM leiden zedenrechercheurs en -officieren van justitie op. Daarvoor gebruiken zij de middelen uit het coalitieakkoord en de Hermans-gelden.

Een sterke ‘digitale rechtsstaat’

Europese en geopolitieke ontwikkelingen zijn uiterst belangrijk voor de opbouw en het behoud van een sterke digitale rechtsstaat. In 2024 verwachten we dat een aantal Europese verordeningen en richtlijnen op het gebied van digitalisering van kracht worden die van grote betekenis zijn voor ons rechtsbestel. Met name de eJustice Verordening, de AI Verordening en wijziging van de eIDAS Verordening zorgen voor verplichtingen voor organisaties binnen ons rechtsbestel.

Ook in 2024 evalueren we of het juridisch kader nog past bij nieuwe technologieën en digitale ontwikkelingen en of het nodig is aanvullend te reguleren of bestaande normen te verhelderen. We zijn betrokken bij onderhandelingen over nieuwe EU Tech laws, zoals de AI-verordening. Rechts- en gegevensbescherming nemen we hierin mee als twee belangrijke pijlers van een democratische rechtsstaat. Daarnaast initiëren we een strategische visie op internationale gegevensstromen en gegevensuitwisseling mét aandacht voor de invloed van toenemende globalisering op rechts- en gegevensbescherming.

In 2024 ligt er een breed gedragen Nederlandse visie op het gegevensbeschermingsrecht. Dit in aanloop naar de tweede evaluatie van de AVG. Daarbij hebben we speciaal aandacht voor effectief toezicht, rechten van minderjarigen en technologische ontwikkelingen. Door die visie klaar te hebben zijn Nederlandse standpunten effectief mee te nemen in de plannen van de dan nieuwe Europese Commissie.

Betere toegang tot het recht

‘Toegang tot het recht’ houdt in dat mensen toegang hebben tot informatie, advies, begeleiding, rechtsbijstand en de mogelijkheid van een beslissing door een neutrale instantie. Ook in het digitale tijdperk. Toegang tot het recht is een voorwaarde voor een goed functionerende rechtsstaat. Daarom versterken we de toegang. In 2024 doen we dat onder andere door het verlagen van griffierechten en door het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand te vernieuwen. Dit betekent ook het voorkomen van onnodige juridische procedures van de overheid tegen burgers en versterking van de sociale advocatuur. Ook zetten we in op maatschappelijk effectieve rechtspraak, laagdrempelige alternatieve geschillenbeslechting en op herstelrecht. Het echt helpen oplossen van problemen, dat is waar het om gaat.

Belangrijke mijlpaal in de vernieuwing van het stelsel is een metastudie van pilots (WODC). Op basis hiervan borgen we werkzame elementen uit die pilots en implementeren we deze - voor zover hiervoor geen wetswijziging nodig is - in het stelsel. Onze inspanningen richten zich op een stelsel dat laagdrempelig is, vroegtijdig de juiste oplossingen biedt, het vertrouwen van burgers versterkt en de kwaliteit van rechtsbijstand met adequate vergoedingen daarvoor bevordert.

Recht doen aan slachtoffers en slachtofferschap voorkomen

Per 100.000 inwoners hebben 987 personen slachtofferhulp aangeboden gekregen in 2021. Om de rechten van slachtoffers te borgen gaan we door met het uitvoeren van maatregelen uit de Meerjarenagenda Slachtofferbeleid 2022-2025. Zo treedt de verschijningsplicht in werking voor de verdachte bij inhoudelijke zittingen. Ter uitvoering van het amendement van Wijngaarden wordt een algemene maatregel van bestuur vastgesteld. Het doel hiervan is de privacy van slachtoffers in het strafdossier te verbeteren.3 Ook breiden we de categorie slachtoffers van geweld- en zedenmisdrijven uit dat een beroep kan doen op de ongemaximeerde voorschotregeling bij een schadevergoedingsmaatregel in het strafproces.

In 2024 voeren we Samen tegen mensenhandel uit, met als doel: minder slachtoffers. Dat doen we door slachtofferschap te voorkomen, door snel en adequaat slachtoffers te signaleren, door ze uit de situatie te halen en hen zorg en ondersteuning te bieden en door de daders op allerlei manieren te frustreren en zowel strafrechtelijk als bestuursrechtelijk aan te pakken.

Ook cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit maken veel slachtoffers.4  Daarom investeert het OM in de aanpak van cybercrime en versterkt het de opsporingscapaciteit in het digitale domein. In de Veiligheidsagenda staat een stapsgewijze verhoging van de opsporingsambitie bij cybercrime. BZK, JenV en EZK trekken samen op om cybercrime te voorkomen door bewustwording bij potentiële slachtoffers te versterken.

2.1.2    Brede aanpak georganiseerde, ondermijnende criminaliteit

De georganiseerde misdaad heeft zich diep in onze maatschappij geworteld. Op verschillende plekken is dit pijnlijk duidelijk: in onze havens waar drugs wordt gesmokkeld, in het buitengebied waar drugsafval wordt gedumpt en in onze woonwijken waar kinderen worden geronseld voor de drugscriminaliteit. Dit ondermijnt en bedreigt onze samenleving en rechtsstaat. De aanpak van de georganiseerde drugscriminaliteit is daarom één van de topprioriteiten van het huidige kabinet. Deze is de afgelopen jaren verbreed naar een gezamenlijke en samenhangende aanpak. We zetten in op het versterken van de samenhang en samenwerking tussen partners en van initiatieven en samenwerkingsverbanden op regionaal, landelijk en internationaal niveau. Samen met partners zorgen we ervoor dat de aanpak inspeelt op veranderende omstandigheden en nieuwe vormen van ondermijnende criminaliteit. We kijken goed naar de effecten van de aanpak, zodat we waar nodig kunnen bijsturen. We bestrijden de georganiseerde, ondermijnende criminaliteit door het zoveel mogelijk te voorkomen, te verstoren en te bestraffen. En waar mogelijk bieden we bescherming.

Voorkomen

We voorkomen dat kwetsbare jongeren terechtkomen of verder afglijden in de criminaliteit. We ontwikkelen een domeinoverstijgende en gebiedsgerichte preventieve en adaptieve aanpak waarvan we kunnen leren. Dit geldt ook voor de resultaten die wij beschikbaar stellen aan partners. We dringen het drugsgebruik en de beschikbaarheid van drugs verder terug. Samen met partners ontwikkelen we een strategische visie op drugsbeleid en zorgen we ervoor dat nieuwe psychoactieve stoffen onder de Opiumwet vallen. We bieden ondernemers weerbaarheidstrainingen aan zodat ze signalen van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit herkennen en weten wat dan te doen.

Verstoren

Financieel gewin is hét motief achter georganiseerde, ondermijnende criminaliteit. Met het crimineel verdiende geld kopen criminelen macht en aanzien, ook in de bovenwereld. Daarom is het belangrijk om criminele verdienmodellen te verstoren. Crimineel geld mag niet worden witgewassen of via ondergronds bankieren de wereld over gaan. We blijven inzetten op het opsporen en vervolgen van criminele netwerken en het ontnemen van vermogen van criminelen. We ontwikkelen manieren om criminele goederen maatschappelijk her te bestemmen en een positieve rol te laten spelen in de maatschappij. Om criminele netwerken en verdienmodellen te bestrijden, gaan we internationaal nog steviger samenwerken. Internationaal werken we ook op logistieke knooppunten samen (bijv. havens Rotterdam en Antwerpen) om de cocaïnesmokkel tegen te gaan en zodoende het crimineel proces te verstoren.

Bestraffen

Drugscriminelen moeten weten dat een krachtig strafrecht tegenover hen staat. Door het strafrecht effectief in te zetten, dringen we de georganiseerde ondermijnende criminaliteit terug. We nemen gelegenheidsstructuren voor criminele netwerken weg, laten de strafmaten van zware drugsdelicten aansluiten bij de ernstige gevolgen ervan en nemen knelpunten weg bij de strafrechtelijke aanpak. In 2024 gaat het wetsvoorstel Ondermijning II in werking en breiden we de aanpak van criminele machtsstructuren verder uit naar uitvoeringsorganisaties. Daarnaast blijven we investeren in uitvoeringskracht: de Dienst Landelijk Recherche breidt uit met specialisten die criminele netwerken ontmantelen en we passen toe wat de Italiaanse anti-maffia aanpak ons leert.

Beschermen

Het extreem gewelddadige optreden van drugscriminelen bedreigt onze democratische rechtsstaat. Daarom zorgen we voor bescherming van personen, objecten en diensten met een rol in de democratische rechtsorde. Essentieel is dat zij hun werk zonder vrees kunnen uitoefenen. Ook versterken we de weerbaarheid van het lokaal bestuur en heeft de aanpak van corruptie onze aandacht. Door samen met partners het misbruik van (publieke) machtsposities voor de ondermijnende, georganiseerde criminaliteit tegen te gaan, beschermen we de rechtstaat.

2.1.3    Migratie, nationaliteit en grenstoezicht

Van veel vormen van migratie gaan gunstige effecten uit. Voor een aantal specifieke vraagstukken en (economische) sectoren is migratie zelfs essentieel. Tegelijk legt migratie extra druk op bijvoorbeeld huisvesting en onderwijs. Voor een goede balans is grip op migratie dan ook noodzakelijk. Het migratiebeleid stoelt op twee pijlers: 1) het verbeteren en versterken van legale migratie, 2) het beperken van irreguliere migratie, bestrijden van overlast en bevorderen van terugkeer bij onrechtmatig verblijf. Zo behouden en versterken we het draagvlak voor migratie in onze samenleving. Vooral bij asielopvang is dat een voorwaarde voor voldoende en goede opvang.

Reguliere migratie, grenzen en nationaliteit

Het beheer van de buitengrenzen versterken we met de implementatie van het Europese raamwerk. Hieronder vallen de Europese Grens- en Kustwachtverordening,5 de Schengenevaluatieverordening en de nieuwe of aangepaste Europese informatiesystemen. Ook de rol van publiek-private samenwerking werken we verder uit. En we blijven ons inzetten voor andere, innovatieve projecten zoals de Digital Travellers Credentials.

Ook versterken we de aanpak van mensensmokkel. Dat doen we o.a. door het operationaliseren van het beleidskader mensensmokkel 2023. Prioriteit blijft het beschermen van de openbare orde en veiligheid in relatie tot vreemdelingen. Dat gebeurt door effectief vreemdelingentoezicht en de aanpak van overlastgevende, criminele en/of onrechtmatig verblijvende vreemdelingen.

We blijven inzetten op kennismigratie en het aantrekken en faciliteren van internationaal talent. Binnen de huidige toelatingsregelingen onderzoeken we hoe innovatieve start-ups en scale-ups verder te ondersteunen. Met het oog op economische veiligheid wegen we fraudegevoeligheid en risico’s van misbruik van die regelingen hierin mee. Ook gaan we kijken naar evaluatie van de implementatie van de herziene kennismigrantenrichtlijn (Europese Blauwe Kaart) die medio november 2023 voltooid moet zijn. Om aan te sluiten op de in 2021 gewijzigde SZW-regelgeving voor inburgering van nieuwkomers in Nederland,6passen we de regelgeving inzake naturalisatie aan.

Instroom, doorstroom, opvang, uitstroom en vertrek

Het is van belang dat er een duurzaam opvanglandschap ontstaat. Medeoverheden en partners binnen de migratieketen leveren grote inspanningen bij de opvang van asielzoekers. Door de realisatie van asielopvang niet afhankelijk te laten zijn van de vrijwillige medewerking van gemeenten, kunnen tekorten worden voorkomen en asielzoekers evenwichtiger worden verdeeld over het land. Dit werken we samen met andere overheden en (keten)partners uit. Maar voor het structureel oplossen van dit vraagstuk is meer nodig. Voor meer bestuurlijk en maatschappelijke draagvlak voor asielopvang zetten we samen met andere departementen in op het wegnemen van knelpunten op het gebied van onderwijs, zorg en huisvesting. Daarnaast wordt steeds ingezet op zowel preventie, als op een harde aanpak van overlast en criminaliteit. Hiertoe geldt de brede inzet zoals uiteengezet aan de Tweede Kamer.7

Daarnaast werken we aan grip op de asielmigratie. Enerzijds door te voorkomen dat we verder gaan dan waartoe het EU recht ons verplicht en Nederland onnodig aantrekkelijker wordt voor asielmigratie dan andere EU-landen. Anderzijds zet Nederland in EU-verband in op het doeltreffend reguleren van asielmigratie vanuit de kernbeginselen van solidariteit en verantwoordelijkheid. Nederland agendeert en bevordert dat de afspraken die de EU maakt voortvarend worden geïmplementeerd. In breder internationaal verband willen we migratiepartnerschappen met voor Nederland relevante herkomst- en transitlanden, gericht op het verminderen van aankomsten in de EU en bevorderen van terugkeer.

Verder pakken we de werkvoorraden in de asielketen aan, zodat asielzoekers die mogen blijven snel met hun integratie kunnen starten. Daar staat tegenover dat asielzoekers die niet mogen blijven, daadwerkelijk terugkeren naar het land van herkomst - bij voorkeur vrijwillig, maar waar nodig gedwongen. Dit op basis van goede samenwerkingsafspraken met herkomstlanden.

Opvang ontheemden uit Oekraïne

Als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne op 24 februari 2022 kwam een grote stroom vluchtelingen naar de EU. Om dit in goede banen te leiden, activeerde de EU voor het eerst de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB). Hiermee hebben ontheemden uit Oekraïne recht op bescherming en opvang. Omdat destijds de capaciteiten van de reguliere systemen ontoereikend waren, richtte Nederland het programma-DG Oekraïense ontheemden op. Helaas lijkt een einde van het conflict voorlopig nog niet in zicht. In het najaar van 2022 heeft de Europese Commissie daarom de duur van de bescherming onder de RTB met een jaar verlengd tot maart 2024. De RTB wordt naar verwachting opnieuw verlengd tot maart 2025. We blijven ons inzetten om samen deze groep ontheemden te blijven opvangen en voorzieningen te bieden. Hierbij verschuift de focus naar het uitvoeren van langetermijnbeleid gericht op het vergroten van participatie en zelfredzaamheid.

Een robuuste keten en financiën

Samen met bestuurlijke partners werken we aan een fundamentele heroriëntatie op de inrichting van de asielketen. Uitgangspunten hierin zijn: stabiliteit, wendbaarheid en sturing. Het doel is een keten die asielzoekers en andere migranten opvangt, zowel humaan, rechtmatig als efficiënt, en die hen beoordeelt en begeleidt naar een leven in Nederland of terugkeer naar het land van herkomst.

Daarnaast werken we aan stabiele financiering van de migratieketen. In 2023 spraken we af om een hogere vaste voorraad bij het COA structureel te financieren. Hiermee kan het COA schommelingen in de opvangcapaciteit beter opvangen. Voor de IND onderzoeken we mogelijkheden tot andere financiering. Ook werken we in 2024 aan nieuwe indicatoren die een beter beeld geven van de activiteiten binnen de migratieketen.

2.1.4    Preventie

Jeugd: preventie door betere bescherming en aanpak criminaliteit

Jaarlijks hebben ongeveer 35.000 kinderen met jeugdbescherming te maken. Met het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming verbeteren en vereenvoudigen we de jeugdbeschermingsketen. Dit om kinderen en gezinnen beter te helpen. In dat kader werken we de regionale Veiligheidsteams verder uit op basis van de uitkomsten van de Adviescommissie Rechtsbescherming. In proeftuinen en regio’s proberen we gericht nieuwe werkwijzen uit en schalen we het aantal proeftuinen op. We implementeren de Hervormingsagenda om de jeugdhulp beter beschikbaar te stellen voor kinderen in de jeugdbescherming. Om de rechtsbescherming van kinderen en ouders te verbeteren, werken we onder andere een voorstel uit om rechtsbescherming structureel te verbeteren bij een jeugdbeschermingsmaatregel. Ook hierbij betrekken we de aanbevelingen van de Adviescommissie Rechtsbescherming.

De professionals in de jeugdbeschermingssector hebben onze aandacht. We zorgen voor een structurele workload-verlaging, o.a. door afspraken met gemeenten en Gecertificeerde Instellingen (GI’s) over een landelijk tarief.8 Om de administratieve lasten te verlichten vereenvoudigen we het normenkader. Bij voorjaarsnota 2023 heeft het kabinet daarom structureel 50 miljoen uitgetrokken voor jeugdbescherming, werkdrukverlaging, kwaliteitsverbetering en rechtsbescherming.

Voor de gedupeerde gezinnen van de toeslagenaffaire die te maken hebben (gehad) met uithuisplaatsing (UHP KOT) zetten we de ondersteuningsaanpak voort en borgen we de geleerde lessen van het Ondersteuningsteam in het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming. Tevens geven we uitvoering aan de Wet uitwisseling persoonsgegevens UHP KOT.

Als het gaat om interlandelijke adoptie staan we voor een grote transformatie-opgave en is een wetsvoorstel in voorbereiding waarin het nieuwe, striktere stelsel van interlandelijk adoptie wordt vastgelegd. Een nieuwe Centrale Bemiddelingsorganisatie Interlandelijke adoptie krijgt vorm. In overleg met de vergunninghouders worden de landendossiers overgedragen aan deze nieuwe organisatie en bouwen de huidige vergunninghouders hun werkzaamheden verder af naar eind 2025. Daarnaast zetten we in op het verder doorontwikkelen van het expertisecentrum interlandelijke adoptie en ondersteunen we belangenorganisaties betrokken bij interlandelijke adoptie.

Door in te zetten op een brede domein-overstijgende wijkaanpak voorkomen we dat jongeren afglijden naar criminaliteit of na een overtreding draaideurcriminelen worden. Dit doen we onder andere door vroegtijdig kwetsbaarheden en risico’s te signaleren en in te zetten op bewezen methodes en gedragsinterventies. In het coalitieakkoord heeft het (nu demissionair) kabinet middelen uitgetrokken voor een domein-overstijgende en gebiedsgerichte preventieve aanpak van jeugdcriminaliteit; dit om de leefbaarheid en veiligheid te bevorderen en justitiële functies in de wijk te versterken. In het kader van Preventie met gezag ondersteunen we daarom 27 gemeenten bij de uitvoering van hun domein-overstijgende, gebiedsgerichte aanpak van (georganiseerde en ondermijnende) jeugdcriminaliteit. Aanvullend daarop zetten we in op het ondersteunen van (kleinere) gemeenten en gebieden waar de risico’s voor jeugdcriminaliteit meer aanwezig zijn dan elders.

Aanpak personen met verward gedrag

Om ervoor te zorgen dat personen met verward gedrag passende zorg en ondersteuning krijgen en niet onnodig met politie en justitie in aanraking komen, investeren we ook in 2024 in de samenwerking tussen de zorg-, ondersteuning- en veiligheidsdomeinen. We organiseren in alle veiligheidsregio’s een werkconferentie. Daarnaast besluiten we hoe de aanpak van personen met verward gedrag te financieren. Voor de levensloop-aanpak komen we eveneens tot een besluit over de financieringswijze en de uitvoering daarvan. Hiervoor voeren we een uitvoeringstoets uit.

Aanpak in detentie

In de Factsheet Brede welvaart 2023 bij deze begroting is te zien dat in 2020 per 100.000 inwoners 63 personen gedetineerd waren, en dat dit aantal ten opzichte van de meeste andere EU-lidstaten relatief laag is.9

Vanaf dag één van detentie werken we aan re-integratie. Daarom verbeteren we de ketensamenwerking rond re-integratie. Dat doen we door ervoor te zorgen dat medewerkers van DJI, de reclassering en (ook de kleine) gemeenten elkaar beter weten te vinden. Daarnaast vergroten we de kennis van de mogelijkheden tot informatiedeling. De eind 2023 uitgerolde nieuwe werkwijze voor de uitgifte van ID-kaarten aan gedetineerden zetten we in 2024 voort en monitoren deze. Immers: zonder identiteitsbewijs geen goede re-integratie.

Een klein deel van de gedetineerden zoekt continu naar mogelijkheden om ook tijdens detentie criminele activiteiten voort te zetten. Er is een breed gedragen gevoel van ernst en urgentie om dit aan te pakken. Daarom maken we het voor deze specifieke groep mogelijk om de contacten met de buitenwereld vergaand te beperken. Om strengere regels te kunnen opleggen – zoals minder belmomenten en minder bezoekers - passen we wet- en regelgeving aan. We introduceren visueel toezicht op gesprekken tussen hoog risico-gedetineerden en hun advocaat en een maximum van twee advocaten met wie een gedetineerde vertrouwelijk kan communiceren. In 2024 is een extra ontsluitingsweg naar de PI Vught klaar voor de hoog risico transporten van het Bijzonder Ondersteuningsteam. We investeren in de weerbaarheid van medewerkers en intensiveren de internationale samenwerking en kennisdeling. Daarnaast werken we aan een Detentie Intelligence Unit (OM, DJI en politie) voor gezamenlijke analyse en het uitwisselen van data. Georganiseerde criminaliteit moet immers georganiseerd worden bestreden.

Beter straffen

Eind 2022 startte een lange-termijnverkenning naar mogelijkheden om het sanctiestelsel en de sanctietoepassing te verbeteren en verder te ontwikkelen.10 Medio 2023 selecteerden we een aantal maatregelen om meer maatwerk te bieden en beter rekening te houden met de omstandigheden van de gestrafte (zoals behoud van werk of huisvesting). We verwachten daarmee recidive effectiever te voorkomen en re-integratie te verbeteren. In 2024 werken we samen met de ketenpartners de gekozen maatregelen verder uit. Daarbij brengen we in kaart: de eventueel benodigde wijzigingen in wet- en regelgeving, het doenvermogen van burgers, de effectiviteit en de uitvoerbaarheid van de maatregelen en de financiële en operationele impact.

2.1.5    Nationale veiligheid

De strategie is onder coördinatie van de NCTV samen met alle departementen, Caribische delen van het Koninkrijk en vertegenwoordigers van Veiligheidsregio’s opgesteld. Uitvoering van de strategie vraagt de inzet van iedereen: niet alleen van overheden, maar ook van burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties.

Crisisbeheersing: naar een robuust en landelijk dekkend stelsel

Recente crises onderstrepen het belang van een robuuste en toekomstbestendige inrichting van de crisisbeheersing en brandweerzorg in Europees en Caribisch Nederland. Het kabinet heeft de contouren opgesteld van één samenhangend landelijk dekkend stelsel. De meerjarige landelijke agenda crisisbeheersing bundelt en richt de gezamenlijke ambities en activiteiten van ministeries, veiligheidsregio’s en andere betrokken publieke en private partners. In dat kader zetten we in 2024 aanzienlijke stappen.11Voor het versterken van de crisisbeheersing hebben we via de Brede Doeluitkering Rampenbestrijding (BDuR) een budget beschikbaar gesteld, oplopend tot structureel € 83 mln. vanaf 2026.

Cybersecurity, vitale belangen, statelijke dreigingen en economische veiligheid

Nederland is hoogontwikkeld, innovatief en sterk internationaal verbonden. Cybercriminaliteit, (digitale) spionage, ongewenste buitenlandse overnames en investeringen, inmenging, verstoring en sabotage bedreigen onze veiligheid, economie en samenleving. Dit kan ervoor zorgen dat burgers minder vertrouwen hebben in onze digitale infrastructuur en onze rechtsstaat. Die dreiging wordt versterkt door veranderende geopolitieke verhoudingen, technologische ontwikkelingen en de afhankelijkheid en verwevenheid van digitale systemen. Dit brengt grote risico’s met zich mee. Niets doen kan tot grote schade leiden.

Ook in 2024 doen we er alles aan om ongewenste buitenlandse inmenging tegen te gaan en onze economische veiligheid te versterken. In dit kader ligt het wetsvoorstel uitbreiding strafbaarheid spionage ter behandeling voor in de Tweede Kamer, gericht op inwerkingtreding in 2024. De inzet van het kabinet op economische veiligheid richt zicht vooral op het tegengaan van ongewenste kennis- en technologieoverdracht en het mitigeren van risicovolle strategische afhankelijkheden en het bevorderen van onze economische sterktes in strategische waardeketens (‘promote’-beleid), waarvoor primair het ministerie van EZK verantwoordelijk is. Samen met andere departementen en partners werken we dit jaar ook aan het Rijksbreed responskader.

Bewaken en beveiligen

Ook in dit stelsel staat de te beveiligen persoon centraal. In 2024 gaan we verder met acties gericht op de toekomstbestendige inrichting. De verbetertrajecten - die al liepen vóór het besluit om het stelsel te vernieuwen en verbeteren - zetten we verder door (o.a. de versterking van de capaciteit bij Politie en KMar om beveiligingsmaatregelen uit te voeren).14

Radicalisering, terrorisme en gewelddadig extremisme

In het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 58 staat dat de terroristische dreiging vanuit het buitenland tegen Europa en Nederland is toegenomen en de extremistische dreiging in Nederland zich verbreedt. Opnieuw wordt de jihadistische beweging genoemd als voornaamste dreiging en blijft een terroristische aanslag vanuit rechts-terroristische hoek voorstelbaar. Daarnaast heeft Nederland in toenemende mate te maken met anti-institutioneel extremisme.

Met dit dreigingsniveau blijft het van cruciaal belang om terroristisch en extremistisch geweld in een zo vroeg mogelijk stadium de kop in te drukken. Nederland heeft daarvoor een stevige en brede aanpak van terrorisme, een hoog niveau van kennis en expertise en beproefde samenwerkingsverbanden. Onze inzet voor 2024 bouwt dan ook voort op voorgaande jaren, waarbij we – aan de hand van de dreiging - doorlopend bezien of het huidige pakket aan maatregelen volstaat of dat aanscherping nodig is. Als kader hiervoor gelden de Nationale Contraterrorismestrategie 2022-2026.

Lokaal, nationaal en internationaal doen we er alles aan om tijdig signalen te onderkennen en aanslagen te voorkomen. We hebben extra aandacht voor de dreiging die uitgaat van potentieel gewelddadige extremistische eenlingen. Dit geldt ook voor het anti-institutioneel extremisme en de verspreiding van complottheorieën van extremistische aard. Het verspreiden van deze theorieën kan afbreuk doen aan het publieke vertrouwen in de democratische instituties, leiden tot polarisatie of aanzetten tot opruiing, bedreigingen of geweld. Daarnaast vraagt het online domein om meer en nieuwe (technologische) oplossingen voor signalering en detectie, en tegen het verspreiden van gewelddadig extremistische en terroristische content.

Ook in 2024 hebben we aandacht voor veilige re-integratie na detentie, in samenhang met de maatregel tot intrekking van het Nederlanderschap na een onherroepelijke veroordeling voor een terroristisch misdrijf (artikel 14, tweede lid, Rijkswet op het Nederlanderschap).

2.1.6    Politie: basis op orde, goed toegerust en klaar voor de toekomst

De Monitor Brede Welvaart van het CBS raakt met een aantal indicatoren aan de politie, in het bijzonder aan het beeld van veiligheid in Nederland. De monitor laat zien dat het slachtofferschap van misdaad zich gunstig ontwikkelt en dat gevoelens van onveiligheid in de buurt niet toenemen.

Visie op de politiefunctie

Onze samenleving verandert steeds sneller, onder meer als gevolg van internationalisering, digitalisering, polarisatie en sociale media. Het is belangrijk om te weten wat deze ontwikkelingen betekenen voor de politiefunctie in de toekomst, zodat deze relevant en legitiem blijft én kan blijven rekenen op een breed draagvlak. We werken aan een visie op de politiefunctie met als doel: een stevig verankerde politiefunctie en zelfbewuste organisaties, die met gezag kunnen opereren in de samenleving van de 21ste eeuw.

Een goed toegeruste politieorganisatie

In 2024 werken we verder aan een goed toegeruste politieorganisatie. Als gevolg van eerder genomen besluiten van het huidige (demissionaire) en vorige kabinetten, stijgt de operationele formatie van de politie. Het betreft o.a. formatieve uitbreidingen voor agenten in de wijk, de afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel (AVIM), zeden, bewaken en beveiligen en ondermijning. Grote cohorten aspiranten leiden we op. Zij bezetten nieuwe formatieplaatsen en vervangen vertrekkende operationele medewerkers. We zien een verbetering in de bezetting van operationele functies en we doen er alles aan om dit in 2024 voort te zetten.

Voorts gaan we door met de transitie van de Landelijke Eenheid. Het streven is dat vanaf 1 januari 2024 twee separate landelijke eenheden bestaan: een eenheid landelijke expertise en operaties en een eenheid landelijke opsporing en interventies. Daarnaast werken we aan de doorontwikkeling van de twee landelijke eenheden (de tweede transitiestap), waarbij het vak centraal staat. We realiseren de eerste ambities, o.a. de capaciteitsversterking van de Dienst Landelijke Recherche. Ook blijven we ons inspannen voor werkcultuur en leiderschap. De monitoringscommissie Schneiders blijft deze transitie van de Landelijke Eenheid volgen.

Binnen de organisatie is blijvend aandacht voor uitsluiting, discriminatie en racisme. Met Politie voor Iedereen werken we aan een veilige, inclusieve en diverse organisatie die meebeweegt met ontwikkelingen in de samenleving.

Ook versterken we de forensische geneeskunde. Hiervoor maakt het kabinet ca. € 17 mln. vrij in 2024, oplopend naar ca. € 22 mln. per 2027. We werken aan de concentratie van dienstverlening aan de politie voor forensisch medisch onderzoek en lijkschouw door de GGD-en en verwante organisaties. En we zorgen ervoor dat het beroep van forensisch arts aantrekkelijker wordt.

Meldkamerdomein

Voor onze veiligheid is het belangrijk dat burgers snel geholpen kunnen worden, hulpverleners snel ter plaatse zijn en dat zij hun werk veilig kunnen uitvoeren. De continuïteit van de 112-keten en de meldkamervoorzieningen van de hulpdiensten moet goed geborgd zijn. Daarom treffen we continu maatregelen om de beschikbaarheid van C2000 zo hoog mogelijk te houden en starten we voorbereidingen om C2000 te vervangen door een nieuwe missie kritische voorziening.

In 2024 verstevigen we het multidisciplinair meldkamerdomein en werken we toe naar gemeenschappelijk beheer van de meldkamervoorzieningen en een concentratie van tien gemeenschappelijke meldkamers in 2025. We ontwikkelen een visie op het meldkamerdomein na 2025 en streven ernaar om informatiebeveiligingsbeleid verder in de hulpdiensten - politie, brandweer, ambulance en KMar - te verstevigen en te implementeren. Voor alerteren wordt NL-Alert in 2024 verder doorontwikkeld. Hiermee vergroten we het bereik en wordt het gebruik efficiënter. Ook werken we aan de toekomst van het Waarschuwings- en Alarmeringssysteem.

2.2 Veiligheidsagenda

In de Veiligheidsagenda staan de landelijke beleidsdoelstellingen voor politie voor de periode 2023 t/m 2026. Volgens de Politiewet 2012 stelt de Minister, gehoord het College van procureurs-generaal en de regioburgemeesters, minstens eens per vier jaar landelijke beleidsdoelstellingen vast voor de taakuitvoering van de politie. De afspraken uit de Veiligheidsagenda zijn complementair aan de lokale veiligheidsagenda’s en laten ruimte aan het gezag om lokaal, en daar waar het gezag landelijk ligt, landelijk, keuzes te maken en prioriteiten te kunnen stellen ten aanzien van de taakuitvoering van de politie.

Er is gekozen voor een set kwantitatieve en kwalitatieve afspraken met een realistisch ambitieniveau. Zij zijn gemaakt in de overtuiging dat het van belang is om een meerjarige koers uit te zetten, maar tevens in het bewustzijn dat een vierjarig kader de nodige wendbaarheid en flexibiliteit behoeft. In onderstaande tabel worden de prestatie-indicatoren voor de kwantitatieve afspraken uit de Veiligheidsagenda gepresenteerd. Een toelichting, ook op de gemaakte kwalitatieve afspraken, is te vinden in de Veiligheidsagenda 2023-2026.

2.3 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

De onderstaande tabellen bevatten de belangrijkste mutaties voor respectievelijk de uitgaven en ontvangsten sinds de begroting 2023. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen mutaties bij Voorjaarsnota 2023 en bij Miljoenennota 2024. De mutaties die groter zijn dan € 10 mln. worden toegelicht en, indien politiek relevant, worden ook kleinere mutaties toegelicht.

Toelichting

1. Forensische geneeskundeForensisch medische expertise en lijkschouw spelen een belangrijke rol bij het voorkomen en opsporen van misdrijven. Om te komen tot een toekomstbestendige dienstverlening van forensische geneeskunde en daarmee ook een versterking van de keten (waaronder zedenzaken, kindermishandeling en huiselijk geweld) is er een goed werkend systeem van forensische geneeskunde nodig. Dat systeem zal een impuls krijgen ten aanzien van het kunnen opleiden van voldoende forensisch artsen, ten aanzien van dienstverlening GGD aan Politie en ten aanzien van het moderniseren van de Wet op de lijkbezorging. Voor het totaalpakket aan taken t.a.v. forensische geneeskunde in 2024 het budget met € 9 mln. verhoogd, met een oploop naar € 12,6 mln. vanaf 2027.

2. Cybersecurity politieOp het gebied van cybersecurity blijft de digitale dreiging zich ontwikkelen en daarmee nemen ook de risico’s toe. De weerbaarheid tegen digitale aanvallen kan worden vergroot zodat deze aanvallen sneller kunnen worden gedetecteerd en hersteld. Dit om zowel de continuïteit van de ICT-voorzieningen te kunnen verbeteren maar ook om de integriteit en de exclusiviteit van onze gegevens te borgen. Vanuit de motie-Hermans zijn incidentele middelen beschikbaar gesteld voor het verbeteren van cybersecurity bij de politie. Daarnaast zijn er vanuit het Coalitieakkoord middelen ingezet ten behoeve van cybersecurity. Het budget wordt in 2024 aanvullend hierop opgehoogd met € 18,4 mln. met een oploop naar € 38,7 mln. vanaf 2027.

3. Recherche Samenwerkingsteam (RST)Op basis van het Convenant Financieringssystematiek recherchesamenwerkingsteam d.d. 4 juli 2019 worden de voor het Recherche samenwerkingsteam beschikbare ondermijningsmiddelen overgeheveld van begrotingshoofdstuk 4 Koninkrijksrelaties naar begrotingshoofdstuk 6 Justitie en Veiligheid. In aanvulling op de reeds beschikbare middelen ontvangt JenV in 2023 een bedrag van € 12,2 mln. inclusief de extra middelen in het kader van de landspakketten en voor 2026 € 17,9 mln. Daarnaast ontvangt JenV loon- en prijsbijstelling hierover voor de jaren 2025 en 2026 voor totaal € 1,2 mln.

4. Balanspositie meldkamersDit betreft een bijstelling van de balanspositie meldkamers in 2023 en 2024 met € 45 mln. en in 2025 met € 10 mln.

5. Meerjaren Productie Prognose (MPP)De raming van de Meerjaren Productie Prognose leidt in 2023 tot een budgetverhoging van € 1.132,8 mln. die oploopt tot € 1.350,7 mln. in 2026. Vanwege de onzekerheid in de asielprognose worden de middelen nu budgettair verwerkt voor de periode 2023 tot en met 2026, waarbij in 2026 uitgegaan wordt van het uitgavenniveau in 2025. In de ramingen is uitgegaan van het medio scenario van de MPP. De verhoging wordt voornamelijk veroorzaakt door de kosten van de hogere asielinstroom en bezetting van de opvang bij COA voor € 91,8 mln. in 2023 met een oploop naar € 957,9 mln. in 2026. Een deel van de hogere kosten wordt gedekt door de hogere ODA-toerekening, zie punt 25. Ook zijn er meerkosten voorzien voor de (crisis) noodopvang voor € 700 mln. in 2023 en € 325 mln. in 2024. De effecten van de hogere asielinstroom zijn ook zichtbaar bij de organisaties IND, Nidos, VWN, de politie in het kader van de identificatie en registratietaak (IenR) en de Raad voor de rechtspraak. Het negatief eigen vermogen, ad € 26 mln. van IND is volgens de geldende regels tevens aangevuld naar 0.

6. ICT- vernieuwing Raad voor RechtsbijstandDe processen en processtappen waarmee de Raad uitvoering geeft aan de Wet op de rechtsbijstand (Wrb) wordt ondersteund door diverse applicaties. Het huidige applicatielandschap dat het Wrb-proces ondersteunt, is sterk verouderd en een deel van de processen en processtappen is niet gedigitaliseerd. Omdat het continuïteitsrisico voor het operationeel houden van het Wrb-applicatielandschap toeneemt wordt het huidige applicatielandschap op korte termijn vervangen door een nieuw applicatielandschap. Voor uitvoering hiervan wordt € 21,4 mln. beschikbaar gesteld in 2023.

7. Vertraging programma stelselvernieuwing rechtsbijstandHet programma stelselvernieuwing loopt al drie jaar. Door onder andere vertraging als gevolg van de coronamaatregelen is een looptijd tot 1 januari 2025 niet meer haalbaar. Daarom is de looptijd van het programma met één jaar verlengd, tot 1 januari 2026. Het wetsvoorstel wordt aan het einde van de looptijd van het programma in consultatie gebracht.

8. Kasschuif rechtsbijstandHet meerjarige budget voor de toevoegingen, stelselherziening en ICT-vernieuwing over de jaren heen wordt door middel van deze kasschuif in overeenstemming gebracht met de uitgaven.

9. Kosten intensivering verkeershandhavingOm de verkeersveiligheid te bevorderen wordt geïntensiveerd op verkeershandhavingsmiddelen. Met deze middelen worden extra verkeershandhavingsmiddelen aangeschaft en onderhouden.

10. Prognosemodel Justitiële Keten (PMJ)Het Prognosemodel Justitiële Keten (PMJ) raamt de capaciteitsbehoefte van de justitiële keten. De grootse mutaties vinden plaats bij de rechtsbijstand, waarbij het budget meerjarig wordt verhoogd met € 27,3 mln. in 2023 met een afloop naar € 24,3 mln. in 2028 doordat er meer toevoegingen worden geraamd dan vorig jaar. Het PMJ-budget voor de Raad voor de rechtspraak wordt in 2023 verlaagd met € 8,4 mln., met een verdere verlaging naar € 20,4 mln. in 2028; hierbij is rekening gehouden met de gevolgen van de verlaging van de griffierechten die vanuit het coalitieakkoord worden gecompenseerd. Het Prognosemodel raamt ook de capaciteitsbehoefte van DJI. Op basis hiervan wordt in 2023 het PMJ-budget DJI verlaagd met € 31,1 mln.

11. Hoge segment bewaken en beveiligen KMar (Koninklijke Marechaussee)Dit betreft een structurele overheveling van middelen naar het ministerie van Defensie voor ondermijning-gerelateerde doelstellingen van de KMar betreffende bewaken en beveiligen (hoog segment). De toekenning volgt uit de Miljoenennota 2022, waarmee het vorige kabinet (Rutte III) structureel € 434 mln. euro vrij heeft gemaakt vanaf 2022 voor de bestrijding van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit.

12. Kasschuif verkeershandhavingsmiddelenBij de aanbesteding voor de vervanging van digitale flitspalen was rekening gehouden met de planning dat de masten in 2022 en 2023 werden uitgerold. Deze planning is niet haalbaar. De verwachting is nu dat de masten in drie jaar zullen worden geïmplementeerd. In verband met een aangepaste planning van aanbesteding en uitrol van verkeershandhavingsmiddelen wordt het kasritme aangepast via een kasschuif.

13. Programma EMMAHet Openbaar Ministerie heeft vanaf 2022 structurele compensatie ontvangen voor de hogere kosten van het meerjarenplan van het Informatievoorziening (IV)-domein. In 2022 is er echter vertraging ontstaan bij het IV-programma Emma. Het budget wordt daarom doorgeschoven naar 2023.

14. Kasschuif ondermijningOp het onderdeel ondermijning wordt een kasschuif toegepast naar de jaren 2024, 2025 en 2026. Het betreft diverse programma’s waaronder preventie, diverse wetgeving (waaronder NPS) en beleid/regelgeving rond strafrechtelijke aanpak en de (vertraagde) implementatie van het Beslag Informatie Systeem (BIS).

15. Kasschuif Wetboek van StrafvorderingVoor de implementatie van het nieuwe wetboek van Strafvordering zijn bij het Coalitieakkoord middelen beschikbaar gesteld. Uitgaande van de invoering van het nieuwe wetboek medio 2026 worden de middelen middels een kasschuif beschikbaar gesteld in de jaren waarin naar verwachting ook de uitgaven zullen plaatsvinden.

16. Actieprogramma Grip op OnbegripDit betreft een overboeking van middelen naar de begroting van VWS voor uitbreiding van het actieprogramma Grip op Onbegrip. Het programma richt zich op de regionale samenwerking tussen partijen uit het zorg-, veiligheids- en sociaaldomein. Politie, gemeenten en zorgaanbieders gaan intensiever samenwerken om te voorkomen dat personen met verward gedrag of onbegrepen gedrag onnodig in aanraking komen met de politie.

17. Bijdrage Commissie De WinterDe regeling tegemoetkoming voor slachtoffers jeugdzorg (naar aanleiding van Commissie de Winter) wordt door het Schadefonds Geweldsmisdrijven (SGM) uitgevoerd. De kosten hiervan worden door VWS en JenV gedekt. Voor de uitvoeringskosten 2023 wordt door VWS € 23,3 mln. en door JenV € 26,5 mln. beschikbaar gesteld.

18. Bijstelling DJI In verband met de Rijksbrede dekkingsopgave wordt vanaf 2024 het DJI budget neerwaarts bijgesteld met € 15 mln.

19. JeugdbeschermingHet kabinet heeft in 2023 € 43 mln. en vanaf 2024 structureel € 50 mln. beschikbaar gesteld voor jeugdbescherming. Het doel is om met de beschikbare middelen onder andere de werkdruk voor de professionals in de jeugdbescherming te verlagen (Gecertificeerde Instellingen en Raad voor de Kinderbescherming). De jeugdbeschermers moeten hierdoor meer tijd krijgen om kwetsbare kinderen en gezinnen beter te helpen.

20. Werkdrukverlaging jeugdbescherming (van GF) Vanwege de urgente werkdrukproblematiek bij de gecertificeerde instellingen (GI's) voor jeugdbescherming heeft het Rijk € 10 mln. extra per jaar beschikbaar gesteld aan de GI's in de jaren 2022 tot en met 2025 ten behoeve van werkdrukverlaging. Aanvullend is besloten om in 2023 10 mln aan het gemeentefonds te onttrekken om de de acute problematiek in de jeugdbescherming aan te pakken. Deze middelen worden overgeheveld naar de begroting van JenV om via een subsidie te verstrekken aan de GI's.

21. Kasschuif Expertisecentrum interlandelijke adoptie Ten behoeve van het expertisecentrum adoptie, als opvolging van aanbevelingen van de Commissie Joustra, zijn extra middelen beschikbaar gesteld. Na aanvang van de implementatie blijkt dat een aangepast kasritme benodigd is. Hiervoor wordt een kasschuif toegepast om de middelen beschikbaar te stellen in latere jaren, wanneer naar verwachting ook de uitgaven zullen plaatsvinden.

22. Regeling Waterschade Limburg (WTS) Er is uitloop van 2022 naar latere jaren omdat de afhandeling van de schademeldingen op grond van de Regeling tegemoetkoming schade 2021 door RVO niet altijd met de gewenste snelheid kan plaatsvinden. Voor de regeling Tegemoetkoming waterschade Limburg wordt een kasschuif toegepast om de middelen beschikbaar te stellen voor begrotingsjaar 2023.

23. Bewaken en Beveiligen Het stelsel Bewaken en Beveiligen is een belangrijk instrument in het beschermen van de democratische rechtsstaat en in de strijd tegen georganiseerde criminaliteit. Na eerdere ingezette verbeteringen wordt het stelsel de komende jaren vernieuwd. Het stelsel moet eenduidiger, meer gericht op dreiging en transparanter worden. Vernieuwingen betreffen onder meer de wijze van ontsluiten en analyseren van informatie over dreiging en de wijze van organiseren met één gezag bij de NCTV. Voor het versterken van de capaciteit en de vernieuwing van het stelsel zijn er meer middelen nodig. In 2023 wordt € 14 mln. toegevoegd aan het budget. Vanaf 2027 is er structureel € 112 mln. extra budget.

24. Entry Exit System (EES) op Amsterdam Airport Schiphol (AAS) Voor de implementatie van Entry Exit Systeem op Schiphol zijn aanvullende middelen nodig. De middelen waren beschikbaar in 2022 maar zijn niet tot besteding gekomen. Via de eindejaarsmarge wordt nu deze € 14,5 mln. toegevoegd in 2023.

25. ODA (Official Development Assistance) toerekeningDe kosten van de eerstejaarsasielopvang worden (deels) toegerekend aan het budget voor ontwikkelingssamenwerking ODA. Als gevolg van de hogere bezetting bij COA wordt ook de toerekening aan ODA van eerstejaarsasielopvang verhoogd. Voor 2026 wordt uitgegaan van het uitgavenpatroon van 2025.

26. Verschuiving uitgaven Gemeentelijke opvang Oekraïners Dit betreft een afboeking van de verplichtingen voor de kosten van de gemeentelijk opvang. Een groter deel van de gemeenten heeft een voorschot aangevraagd in 2022 voor de opvang van ontheemde uit Oekraïne (GOO, Gemeentelijke Opvang Oekraïners en POO, Particuliere Opvang Oekraïners). Dit betekent dat het bedrag, voor de opvang in 2022, dat geraamd staat in 2023 verlaagd kan worden.

27. Bekostigingsbesluit Veiligheidsregio’s in het kader van Oekraïne De veiligheidsregio's spelen een belangrijke rol bij de coördinatie van de opvang van ontheemden uit Oekraïne en zorgen voor de eerste opvang bij aankomst in Nederland. Daartoe worden zij bekostigd via het Bekostigingsbesluit eerste opvang ontheemden Oekraïne door veiligheidsregio's.

28. IND Kosten Oekraïne De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) moet voor alle Oekraïners zorgen voor de juiste toelatingspapieren behorend bij hun status. Om deze extra kosten te dekken wordt het budget in 2023 en 2024 verhoogd met € 17,5 mln.

29. Knooppunt Coördinatie Informatie Oekraïne (KCIO) Het KCIO verzorgt het verzamelen en inzichtelijk maken van de informatie van veiligheidsregio's en gemeenten over de beschikbare plekken en bezetting in de gemeentelijke opvang en de particuliere opvang. De kosten hiervan worden voor de jaren 2023 tot en met 2024 gedekt.

30. Opvang GOO en POO Oekraïense ontheemden Conform de Bekostigingsregeling opvang ontheemden Oekraïne krijgen de gemeenten een vergoeding voor het realiseren en exploiteren van plekken in de gemeentelijke en de particuliere opvang voor ontheemden uit Oekraïne. Dit is de schatting van de kosten bovenop het al geraamde bedrag in de begroting voor de komende jaren.

31. Regeling Medische Zorg Ontheemden (RMO) en tolken zorg Oekraïne opvang De zorg van ontheemden uit Oekraïne is geregeld via de RMO. Dit zijn de geschatte kosten bovenop het al geraamde bedrag in de begroting voor 2023 en 2024.

32. NGO's (non-gouvernementele organisatie) Oekraïne opvang Bij de opvang van ontheemden uit Oekraïne wordt gebruik gemaakt van de diensten van NGO's die daarvoor een subsidie ontvangen. Het betreft onder andere VWN (Vluchtelingen Werk Nederland), het Rode Kruis en RefugeeHomeNL.

33. Opvang ontheemden OekraïneDeze post betreft de overheveling vanaf de Aanvullende Post van de Rijksbegroting naar de JenV-begroting ten behoeve van de te dekken kosten van de gemeentelijke en particuliere opvang van ontheemden uit Oekraïne in 2023.

34. Apparaatsuitgaven OekraïneHet budget apparaatsuitgaven wordt verhoogd met € 7,4 mln. in 2023 en € 14,2 mln. in 2024. De middelen zijn benodigd voor eigen personeel, externe inhuur en overig materieel ten behoeve van ontheemden uit Oekraïne.

35. Besparingsverlies Jeugdzorg Het kabinet heeft besloten de extra besparing van 100 miljoen euro in 2024 voor Jeugdzorg door gemeenten te laten vervallen, JenV hevelt hiertoe € 10 mln. over naar de begroting van VWS.

36. Slavernijverleden Het kabinet heeft besloten om een pakket maatregelen te financieren in het kader van de kabinetsreactie op het rapport van bevindingen van het Adviescollege dialooggroep slavernijverleden `Ketenen van het verleden’. Het gaat om een bedrag van incidenteel € 200 mln. en een structurele bijdrage van € 8 mln. voor de ondersteuning van de werkzaamheden van het op te richten Herdenkingscomité. De dekking vindt plaats via een verdeelsleutel over alle departementen. Voor de dekking van het incidentele bedrag van € 200 mln. bedraagt de bijdrage vanuit het ministerie van JenV € 10,9 mln. in 2023 en circa € 0,4 mln. structureel vanaf 2024. Deze bijdrage wordt overgeheveld naar de begroting van BZK.

37. Commissie de WinterDe uitvoeringskosten 2023 voor de Commissie de Winter worden door JenV intern gecompenseerd.

38. Bijdrage Rijksbrede dekkingsopgaveIn verband met de Rijksbrede dekkingsopgave stelt JenV diverse programmabudgetten neerwaarts bij. Het aandeel van JenV is (uitgaven en ontvangsten) € 117,7 mln. in 2023 oplopend naar € 189,6 mln. vanaf 2028. De belangrijkste genomen maatregelen zijn het beleidsmatig verhogen van de boetes met 10% en een aanpassing van de verlaging griffierechten. Ook is op diverse onderdelen onderuitputting geboekt waar de uitgaven lager worden ingeschat dan begroot. Naast deze maatregelen is er ook een efficiencytaakstelling opgenomen in de eerste suppletoire begroting.

39. Aanvullende prijsbijstelling 2022JenV ontvangt naast de prijsbijstelling 2023 een aanvullende prijsbijstellingstranche voor het verschil in 2022 tussen CEP 2022 (Centraal Economisch Plan) en CEP 2023. Deze aanvullende prijsbijstelling is doorverdeeld naar de desbetreffende artikelen

40. Eindejaarsmarge 2022De eindejaarsmarge 2022 is met deze mutatie aan de begroting van JenV toegevoegd.

41. Loonbijstelling 2023 De tranche loonbijstelling 2023 is met deze mutatie aan de begroting van JenV toegevoegd en is vervolgens verdeeld naar de desbetreffende artikelen.

42. Prijsbijstelling 2023 De jaarlijkse prijsbijstelling wordt met deze mutatie toegevoegd aan de JenV-begroting en is vervolgens verdeeld naar de desbetreffende artikelen.

43. Dekking uit Eindejaarsmarge De eindejaarsmarge 2022 is ingezet ter dekking van de kaseffecten van overlopende verplichtingen en overige tekorten.

44. Desaldering bijzondere bijdragen politieBijzondere bijdragen politie € 10,5 mln. Deze middelen worden gebruikt voor dekking van uitgaven binnen de politiebegroting.

45.Bewaken en BeveiligenIn de Voorjaarsnota 2022 heeft het kabinet € 100 mln. (structureel vanaf 2025) beschikbaar gesteld om het stelsel Bewaken en Beveiligen integraal te versterken om zo onder andere te voorzien in extra capaciteit vanwege de groei van het aantal personen dat beveiliging nodig heeft. De politie ontvangt vanaf 2025 structureel € 65 mln. voor o.a. het uitbreiden van de Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKBD), persoonsbegeleidingstaken en het cameratoezicht.

46. Dienst Landelijke EenheidIn de Kamerbrief van 18 november 2022 over de transitie Landelijke Eenheid heeft JenV aangegeven om aanvullend € 20 mln. structureel vrij te maken binnen de ondermijningsgelden om gelijk een betekenisvolle stap te zetten in het realiseren van ambities gericht op de versterking van de aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit door de Landelijke Eenheid. Door middel van deze mutatie worden de middelen overgeheveld van het artikelonderdeel ondermijning naar de politie.

47. Kasschuif cao politieDe  kabinetsbijdrage in de arbeidskostenontwikkeling 2023 is hoger dan eerder geraamd. Daarnaast zijn de premielasten gedaald. Het verschil t.o.v. CEP 2022 blijft, voor zover nog niet in nieuwe arbeidsvoorwaardelijke afspraken  opgenomen, beschikbaar voor arbeidsvoorwaarden door middel van een kasschuif naar 2024.

48. Verlaging griffierechtenDe verlaging van de griffierechttarieven leidt tot een verlaging van de financiële drempel om een geschil aan de rechter voor te leggen. Hierdoor zal het aantal zaken dat bij de rechter wordt aangebracht naar verwachting toenemen. Door een toename van het aantal zaken zal ook het beroep op gesubsidieerde rechtsbijstand toenemen. De verwachte structurele kosten van de verlaging van de griffierechten worden gedekt uit de middelen die na de bijstelling bij Voorjaarsnota beschikbaar zijn. Daarnaast zijn middelen uitgetrokken voor overige flankerende maatregelen om de toegang tot het recht te vergroten.

49. Wet registratie sekswerkersTen behoeve van de wet registratie sekswerkers waren middelen gereserveerd op het artikel nog te verdelen. Deze worden nu overgeheveld naar het juiste beleidsartikel.

50. Kasschuif wetboek van strafvorderingVoor de implementatie van het nieuwe wetboek van Strafvordering zijn in het coalitieakkoord middelen gereserveerd. Uitgaande van de invoering van het nieuwe wetboek medio 2026 zijn de middelen bij de eerste suppletoire begroting 2023 middels een kasschuif verdeeld over de jaren waarin naar verwachting ook de uitgaven zullen plaatsvinden. Deze kasschuif wordt nu gecorrigeerd waarbij rekening wordt gehouden met de ontvangen loon- en prijsbijstelling

51. Ondermijning vertraging initiatievenDe landelijke trend is dat initiatieven zijn vertraagd door te weinig arbeidscapaciteit. Er is te weinig arbeidscapaciteit door een lagere instroom, een hoger verloop of doordat organisaties in dezelfde vijver arbeidscapaciteit aan het werven zijn. Daarnaast spelen er soms praktische problemen waardoor werving niet mogelijk is, denk hierbij bijvoorbeeld aan een omvangrijke reorganisatie (KMar) waardoor uitbreidingen niet gerealiseerd kunnen worden. Tevens hebben organisaties via meerdere bronnen extra middelen ontvangen en kost het tijd om dit goed te organiseren.

52. Meerjarenbegroting MH17Doordat er op dit moment geen nieuwe rechtszaken gerelateerd aan MH17 gestart worden is begonnen aan een afbouw in activiteiten ten opzichte van de eerder opgestelde raming. Voor de jaren 2024 e.v. worden nog voornamelijk kosten gemaakt gerelateerd aan langlopende verplichtingen zoals beheer en afschrijving omtrent huisvesting (het JCS gebouw) en ICT voorzieningen omtrent het archiveren van de stukken van het MH17 proces. Het resterende budget wordt door middel van deze mutatie overgeboekt naar Financiën.

53. Middelen aanpak ondermijningIn het coalitieakkoord zijn er vanaf 2023 extra middelen uitgetrokken voor de aanpak van georganiseerde criminaliteit. Een deel van de middelen is toegekend aan de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) voor het terugdringen van de georganiseerde criminaliteit tijdens detentie.

54. Bewaken en beveiliging PersoonsbeveiligingHet stelsel bewaken en beveiligen is een belangrijk instrument in het beschermen van de democratische rechtstaat en cruciaal in de strijd tegen de georganiseerde criminaliteit.  Defensie/Koninklijke Marechaussee (KMar) draagt ook bij aan het aantal te bewaken en te beveiligen personen door de oprichting van een eenheid Persoonsbeveiliging Binnenland. Hiervoor is structureel € 50 mln. vanaf 2024 gealloceerd voor Defensie/KMar.

55. IND dwangsommenDoor de hoge instroom en de bestaande voorraad lukt het de IND niet om voor alle zaken de beslistermijnen te halen. Bij het overschrijden van de beslistermijnen is de IND dwangsommen verschuldigd aan de aanvrager. Op basis van de laatste raming zal dat naar verwachting € 55 mln. bedragen in de periode tot en met 2024.

56. Nationaal programma Oekraïense vluchtelingenDe raming voor het Nationaal programma Oekraïense vluchtelingen is met € 447,1 mln. naar beneden bijgesteld. Dit wordt veroorzaakt doordat minder opvangplekken voor Oekraïense ontheemden nodig zijn dan eerder geraamd. Daarnaast is de raming voor subsidies en opdrachten naar beneden bijgesteld op basis van inzichten in de realisaties van 2022 en de aangevraagde voorschotten voor 2023. Ook de raming van 2024 is hierop aangepast.

57. Voorschotbetaling opvang- en transitiekostenEen technische correctie van € 730 mln. voor het kasbudget voor de gemeentelijke en particuliere opvang van 2023 ter herstel van een onterechte kas-verplichtingenboeking van het voorjaar. 

58. Middelen bevorderen opvangJenV heeft middelen beschikbaar gekregen voor het maken van afspraken met gemeenten en provincies om meer reguliere opvang te realiseren. Daarnaast zijn middelen vrijgemaakt voor de versterking van de Provinciale regie tafels (PRT’s) waar over de asielopvang in de provincie wordt overlegd. Ook zijn middelen vrijgemaakt voor DGM (Directoraat-Generaal Migratie) om de komst van de spreidingswet voor te bereiden. De middelen komen uit de reservering spreidingswet op de Aanvullende Post van de Rijksbegroting en worden met deze mutatie ad € 34,4 mln. overgeheveld naar de JenV-begroting.

59. Reservering meevaller ten behoeve van tegenvallers NajaarsnotaBetreft het saldo van mee- en tegenvallers die in de Prinsjesdag suppletoire begroting 2023 zijn verwerkt. Deze middelen zijn beschikbaar voor tegenvallers in het najaar.

60. Kasschuif artikel nog onverdeeldMet deze kasschuif worden de middelen in de begrotingsjaren op het artikel nog onverdeeld in lijn gebracht met de verwachte besteding.

61. Kasschuif personeelskosten 2023De kabinetsbijdrage in de arbeidskostenontwikkeling 2023 is hoger dan eerder geraamd. Daarnaast zijn de premielasten gedaald. Het incidentele verschil t.o.v. CEP 2022 blijft, voor zover nog niet in nieuwe arbeidsvoorwaardelijke afspraken opgenomen, beschikbaar voor arbeidsvoorwaarden door middel van een kasschuif naar 2024.

62. Bijstelling artikel nog onverdeeldDit betreft een technische correctie op de middelen op het artikel nog onverdeeld.

Toelichting

1. Bijstelling verlaging griffierechten In verband met de Rijksbrede dekkingsopgave wordt de in het coalitieakkoord opgenomen verlaging van de griffierechten gedeeltelijk bijgesteld. Dit leidt tot lagere uitgaven bij de ZM, Hoge Raad en Rechtsbijstand en tot hogere ontvangsten.

2. Prognosemodel Justitiële Keten (PMJ)Als gevolg van de ontwikkelingen in de geraamde instroom van zaken op basis van de PMJ, waarin sprake is van een te betalen griffierecht, ijn de verwachte ontvangsten voor de griffierechten in 2023 neerwaarts bijgesteld met € 8,5 mln. in 2023 en in 2024 verhoogd met € 24,8 mln. met een afloop naar € 2,6 mln. in 2028. Bij het CJIB worden de administratiekosten de eerste drie jaren neerwaarts bijgesteld met € 3,2 mln. in 2023 en € 8,5 mln. in 2024 en 2025. Hierna wordt de raming verhoogd tot € 3,4 mln. in 2028.

3. Boeten en Transacties (BenT) De raming van de boete en transactiegelden is verlaagd. Hierbij is rekening gehouden met de benodigde vervanging van flitspalen en de stopzetting van enkele trajectcontroles in de komende jaren. De ontvangsten zijn meerjarig neerwaarts bijgesteld. In 2023 met € 149,7 mln. met uiteindelijk een verlaging van € 241,3 mln. in 2028.

4. Verhogen boetes In verband met de Rijksbrede dekkingsopgave verhoogt JenV de boetes met ingang van 2024.

5. Afpakken Met deze mutatie wordt de afpakraming op de JenV-begroting vanaf 2026 bijgesteld tot het niveau in de jaren tot en met 2025.

6. Behoud trajectcontroles BenT Om de komende jaren een aantal trajectcontroles (TC’s) te vervangen zijn extra middelen nodig vanwege stijgende prijzen van aanschaf en onderhoud van TC's. Daarnaast wordt het huidige budget meer ingezet voor andere handhavingsmiddelen zoals verplaatsbare digitale flitspalen (flexflitsers) en camera's met handhelddetectie systemen waarmee op handheld telefoongebruik gehandhaafd kan worden (focusflitsers). Dit compenseert op termijn de ramingsbijstelling van de BenT-ontvangsten.

7. Intensivering Verkeershandhaving Met de intensivering van de verkeershandhaving stijgen ook de ontvangsten van de Boeten en Transacties.

8. Outputfinanciering Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) DJI dient over 2022 op basis van de outputfinancieringssystematiek een bedrag van € 85 mln. terug te betalen aan het moederdepartement.

9. Afrekening INDDe Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) moet bij de afrekening van de opdracht 2022 € 14 mln. euro terugbetalen aan het moederdepartement.

10. Desaldering bijzondere bijdragen politieBijzondere bijdragen politie € 10,5 mln. Deze middelen worden gebruikt voor dekking van uitgaven binnen de politiebegroting.

11. Verlaging griffierechtenDe middelen ter dekking van de gevolgen van de verlaging van de griffierechten waren als één totaalbedrag geboekt op de ontvangstenraming (in de eerste supp. begroting 2022 en eerste supp. begroting 2023). De middelen hebben aan de ene kant betrekking op de mindere ontvangsten aan griffierechten maar bevatten tevens een component van extra uitgaven door een toename van het aantal zaken. Deze extra uitgaven component wordt met onderhavige boeking op de ontvangsten gecorrigeerd (zie ook nummer 48 bij de tabel belangrijkste uitgavenmutaties).

12. Rechtsbijstand overschrijding liquiditeitsnormAls gevolg van een overschrijding van de liquiditeitsnorm bij de Raad voor rechtsbijstand (verhouding tussen kortlopende bezittingen en kortlopende schulden) ultimo 2022 en de daaruit volgende terugbetaling aan JenV, worden de ontvangsten met € 90,8 mln. verhoogd.

13. AfpakramingDe structurele reeks afpakraming op de JenV-begroting die bij de eerste suppletoire begroting vanaf 2026 naar boven is bijgesteld wordt met deze mutatie aangepast door de reeks in te laten gaan vanaf het jaar 2025 in plaats van vanaf 2026 zoals opgenomen in de eerste suppletoire begroting 2023.

2.4 Openbaarheidsparagraaf

In de kabinetsreactie op het rapport ‘Ongekend onrecht’ heeft het kabinet onder andere maatregelen aangekondigd gericht op actieve openbaarmaking van informatie en op verbetering van de informatiehuishouding bij de ministeries (‘Open op orde’). Verder schrijft artikel 3.5 van de Wet open overheid voor dat een bestuursorgaan in de jaarlijkse begroting aandacht besteedt aan de beleidsvoornemens inzake de uitvoering van de Wet open overheid (Woo) en in de jaarlijkse verantwoording verslag doet van de uitvoering ervan (de openbaarheidsparagraaf). Het doel van de Woo is een open overheid, die zorgdraagt voor een adequate en toegankelijke informatievoorziening op basis van een ordentelijke informatiehuishouding.

Op het gebied van de Woo wordt gewerkt aan het optimaliseren van de Woo-afhandeling door centralisatie en uniformering van het Woo-proces binnen het bestuursdepartement van JenV. Er wordt in dit verband een afzonderlijk organisatie onderdeel opgericht (start najaar 2023) dat zich volledig richt op de Woo-afhandeling en ook op het verder vormgeven van actieve openbaarmaking. Ook de capaciteit wordt hiervoor uitgebreid. Hiermee gaat het ministerie voor een meer tijdige afhandeling van Woo-verzoeken, maar streeft het ook naar meer openheid en transparantie. Beslisnota’s worden al actief openbaar gemaakt, Woo-besluiten worden gepubliceerd op de website, bereikbaarheidsgegevens van het ministerie zijn daar eveneens te vinden en informatie bestemd voor de Tweede Kamer is standaard openbaar. Nu wordt ingezet op alle andere informatiecategoriën die in de Woo worden genoemd. 

In 2021 is JenV gestart met de planvorming en eerste realisatie in het kader van Open op Orde. De uitdagingen op het vlak van informatiehuishouding binnen JenV zijn omvangrijk en divers van aard en over een periode van jaren ontstaan, onder meer door een explosieve groei van data en informatie, het sterk toegenomen gebruik ervan, personele krapte en complexe wet- en beleidsstelsels die met deze informatie uitgevoerd en ondersteund moeten worden. De veelheid en verscheidenheid aan deelnemende JenV-onderdelen en organisaties, die ook nauw samenwerken en onderlinge afhankelijkheden kennen in de verschillende ketens van JenV, maken het tot een zeer uitdagend geheel. De kabinetsdoelstellingen ten aanzien van de verbetering van de informatiehuishouding zijn ambitieus, waarbij realistische verwachtingen ten aanzien van tempo van de realisatie versus geformuleerde ambities een belangrijk aandachtspunt vormen.

Om de veranderopgave te kunnen managen is een programma opgezet. Dit programma werkt met een meerjarig portfolio opgebouwd langs de vier actielijnen van Open Op Orde en ingedeeld in drie categorieën:

Prioriteiten regeringscommissaris: Deze prioriteiten kenmerken zich door een centraal kader vanuit het Bureau Regeringscommissaris (BRC), waarbij de basis is gezamenlijke, uniforme oplossingen voor alle deelnemende departementen te bewerkstelligen. In deze categorie ontzorgt het programma de organisaties in het voldoen aan en aansluiten op de ontwikkelde oplossingen. Vooralsnog is 20% van de toegewezen gelden door JenV aan deze prioritaire categorie toegekend. Dit is mede ingegeven door het uitblijven van centrale systeem oplossingen. Ingeval de centrale oplossingen meer beschikbaar komen zal de verdeling van het budget wijzigen.

JenV brede prioriteiten: Dit zijn papier uit de ketens, digitalisering van de werkprocessen en het verbeteren van de datakwaliteit (in de keten). Aan deze prioriteiten wordt door de taskforces van het programma gewerkt aan de hand van een centrale JenV aanpak, waarbij de deelnemende organisaties vanuit het programma ontzorgd worden om invulling te geven aan deze 3 prioriteiten. Eén gezamenlijke werkwijze, herhaalbare processtappen en één gezamenlijke oplossing per prioriteit zijn hiervoor gehanteerde sleutelbegrippen. Hiervoor wordt door JenV 40% van het toegewezen budget gereserveerd, gelijkelijk verdeeld over de drie taskforces.

Prioriteiten uitvoeringsorganisaties: In deze categorie wordt door (individuele) organisaties gewerkt aan specifieke initiatieven die een directe bijdrage leveren aan de doelen van Open op Orde en niet in de eerder genoemde categorieën vallen. Deze projecten worden (deels) gefinancierd vanuit de POK/IHH-gelden (Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag/Informatiehuishouding). Het programma ondersteunt en helpt de uitvoeringsorganisaties bij het aanscherpen van de planvorming en waar gewenst de uitvoering.

Tot op heden heeft de vraag naar middelen elke keer het beschikbaar gestelde budget vele malen overschreden. Voor de komende jaren zal het verschil tussen budget en benodigde middelen naar verwachting groter worden. De oorzaak hiervan ligt in het afnemen van de reeks vanuit POK/IHH en de toename van zowel de kosten voor centrale oplossingen voor e-mail archivering en archivering van berichtenapps als de groeiende verandercapaciteit van JenV.

Omdat veel initiatieven grote investeringen vragen en daarmee vaak ook een lange doorlooptijd kennen, worden de initiatieven uitgewerkt in kleinere werkpakketten. De werkpakketten kennen een doorlooptijd van normaliter 3 tot 5 maanden en vertegenwoordigen een waarde van ongeveer € 0,25 mln. Op deze manier blijft het programma wendbaar en is eventueel bijsturen en/of herprioriteren tijdig mogelijk.

Binnen het programma draait het om op een transparante en zo objectief mogelijke wijze te bepalen wat direct opgepakt kan worden en wat nog niet. Een multidisciplinair team (JenV inhoudelijk, architectuur, bedrijfskundig, informatiemanagement en business control) voert de beoordeling van de werkpakketten uit. Door dit bij één team te beleggen is consistentie en objectiviteit gewaarborgd.

2.5 Strategische Evaluatie Agenda (SEA)

Eén van de resultaten van de Operatie Inzicht in Kwaliteit is dat het Rijksbrede evaluatiestelsel is herzien. In het kader van deze herziening is onder meer de Strategische Evaluatie Agenda (SEA) bij de begroting 2021 geïntroduceerd en in de Rijksbegrotingsvoorschriften verankerd. In plaats van (ex post) beleidsdoorlichtingen op het niveau van begrotingsartikelen worden met de SEA (evaluatie)onderzoeken geprogrammeerd voor belangrijke beleidsthema's van het departement gedurende de gehele beleidscyclus (zowel ex ante, ex durante als ex post). Daarbij omvat een beleidsthema een inhoudelijk logisch en herkenbaar samenhangend beleidsterrein.

Het doel van de SEA is te komen tot betere en meer bruikbare inzichten in de werking, (voorwaarden voor) doeltreffendheid en doelmatigheid van het beleid op de gekozen thema's en manieren om beleid beter/effectiever te maken, óók tussentijds (beleidsleren). In optima forma biedt de SEA een overzicht van de belangrijke beleidsthema’s van een departement, een korte toelichting per thema waar de behoefte aan inzicht ligt en een bijpassende agendering van evaluatieonderzoek. In de begroting 2022 heeft JenV een eerste uitwerking van de SEA opgenomen. Evenals begrotingsjaar 2023 geldt het begrotingsjaar 2024 als een overgangsjaar. JenV gebruikt deze overgangsjaren om verbeterslagen aan te brengen in de kwaliteit van de SEA, zodat stapsgewijs wordt toegegroeid naar een begroting dekkende SEA met logisch samenhangende beleidsthema’s.

Voor het meest recente overzicht van de realisatie van beleidsdoorlichtingen, klik op deze link: Status beleidsdoorlichtingen. Voor een nadere onderbouwing van de beleidsthema's op de strategische evaluatie agenda en een toelichting op de geplande evaluatieonderzoeken zie «Bijlage 5: Uitwerking Strategische Evaluatie Agenda».

2.6 Overzicht risicoregelingen

Inkoop Max

In de stand is de meerjarige verplichting opgenomen die JenV heeft aan de politie, in het kader van het prepensioen en levensloopregeling (Inkoop Max regeling). De verplichtingen die hieruit voortvloeien zijn gerelateerd aan het bedrag dat als vordering in de jaarrekening van de politie wordt opgenomen15. De regeling loopt in het jaar 2023 af.

Faillissementscuratoren

De garantstellingsregeling faillissementscuratoren (GSR) biedt curatoren de mogelijkheid om in faillissementen waarin sprake lijkt te zijn van kennelijk onbehoorlijk bestuur, maar in de boedel onvoldoende middelen aanwezig zijn, toch onderzoek te kunnen doen of een procedure te starten om onrechtmatig aan de boedel onttrokken gelden en goederen terug te halen. Per 1 juni 2023 is de garantstellingsregeling herzien. Deze is in overeenstemming gebracht met het Rijkskader voor risicoregelingen. Bij de uitgaven in het «overzicht uitgaven en ontvangsten garanties» betreft het de opdrachten tot betaling.

Hypothecaire leningen aan JJI's

Het feitelijk risico van de verleende garanties aan particuliere jeugdinrichtingen betreft borgstellingen ten behoeve van het restantbedrag van leningen die particuliere inrichtingen zijn aangegaan ter financiering van de gebouwen. Zonder garantie verlening was het niet mogelijk tegen gunstige condities dergelijke leningen bij externe financiers af te sluiten. Omdat DJI de kapitaallasten van de betreffende leningen bovennormatief vergoedt aan de inrichtingen was het uit efficiencyoverwegingen van belang dat de leningen tegen een zo gunstig mogelijk rentepercentage konden worden afgesloten.

2.7 Overzicht coronamaatregelen

Brede aanpak instrumenten bedrijfsbeëindigingen

Het kabinet heeft tijdelijke middelen beschikbaar gesteld om een brede aanpak van bedrijfsbeëindigingen te faciliteren voor ondernemers die mede als gevolg van COVID-19 willen stoppen met hun bedrijfswerkzaamheden.

3. Beleidsartikelen

3.1 Artikel 31. Politie

A. Algemene doelstelling

Een veilige samenleving met behulp van een goed functionerende politie.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister heeft ten aanzien van het politiekorps en brandweerkorps Bonaire, Sint Eustatius en Saba (Caribisch Nederland) een financierende en regisserende rol. De beheersverantwoordelijkheid voor het politie- en brandweerkorps Bonaire, Sint Eustatius en Saba, berust bij haar.17

C. Beleidswijzigingen

Visie op de politiefunctie

Onze samenleving verandert steeds sneller, onder meer als gevolg van internationalisering, digitalisering, polarisatie en sociale media. Het is belangrijk om te weten wat deze ontwikkelingen betekenen voor de politiefunctie in de toekomst, zodat deze relevant en legitiem blijft én kan blijven rekenen op een breed draagvlak. We werken aan een visie op de politiefunctie, met als doel een stevig verankerde politiefunctie en zelfbewuste organisaties, die met gezag kunnen opereren in de samenleving van de 21^ste eeuw.

Een goed toegeruste politieorganisatie

In 2024 wordt de transitie van de Landelijke Eenheid voortgezet. Het streven is dat er vanaf 1 januari 2024 twee separate landelijke eenheden bestaan: een eenheid landelijke expertise en operaties en een eenheid landelijke opsporing en interventies. Daarnaast zal in 2024 gewerkt worden aan de tweede stap van de transitie, namelijk de doorontwikkeling van de twee landelijke eenheden, waarbij het vak centraal wordt gesteld. Er zal in 2024 ook worden gewerkt aan het realiseren van de eerste ambities, waaronder de versterking van de capaciteit van de Dienst Landelijke Recherche. Tot slot zullen de inspanningen op het vlak van de werkcultuur en het leiderschap in 2024 worden voortgezet. De monitoringscommissie Schneiders zal de transitie van de landelijke eenheid blijven volgen.

Tot slot zullen in 2024 maatregelen worden getroffen om de forensische geneeskunde te versterken. Hiervoor maakt het kabinet ca. € 17 miljoen vrij in 2024, oplopend naar ca. € 22 miljoen per 2027. In 2024 zal worden gewerkt aan de concentratie van de dienstverlening aan de politie op het terrein van forensisch medisch onderzoek en lijkschouw door de GGD-en en verwante organisaties. Tevens wordt er ingezet op de vergroting van de aantrekkelijkheid van het beroep van forensisch arts.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het juridisch verplichte deel van de bijdragen aan ZBO’s/RWT’s heeft betrekking op uitgaven voor de politie en de Politieacademie op grond van wetgeving, de beheersovereenkomst met de politie voor de jaarlijkse exploitatiekosten van C2000 en de uitgaven voor internationale samenwerking. De juridisch verplichte opdrachten omvatten onder andere de meerjarige contracten met de telecomaanbieders in verband met tapkosten.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

31.2 Bekostiging politie

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Politie

De politie levert een belangrijk aandeel aan het handhaven en vergroten van de veiligheid in Nederland. De politie ontvangt daartoe, op basis van artikel 33 van de Politiewet 2012, algemene- en bijzondere bijdragen. De doelstelling is het beschikbaar stellen van personeel en materieel ten behoeve van een effectieve taakuitvoering en adequaat beheer van de politie.

De algemene bijdrage wordt jaarlijks als lumpsumbedrag ter beschikking gesteld aan de politie en komt volledig ten gunste van de reguliere politietaken. Het beleid is erop gericht de politie de nodige flexibiliteit te geven om de middelen zo doelmatig en doeltreffend als mogelijk in te zetten en de afgesproken doelstellingen te realiseren.

De bijzondere bijdragen worden meerjarig verstrekt voor een specifiek omschreven doel. Hiervan is onder meer sprake bij de Dienst Speciale Interventies € 72 mln. en het Recherche Samenwerkings Team (RST) € 18 mln. Verder worden nieuwe middelen in het kader van ondermijning en de motie Hermans in beginsel toegekend als bijzondere bijdrage.

Vanuit de motie-Hermans zijn incidentele middelen beschikbaar gesteld voor het verbeteren van cybersecurity bij de politie. Daarnaast zijn er vanuit het Coalitieakkoord middelen ingezet ten behoeve van cybersecurity. Het budget wordt in 2024 aanvullend hierop opgehoogd met € 18,4 mln. met een oploop naar € 38,7 mln. vanaf 2027.

Een andere taak is het uitzenden van politiefunctionarissen naar crisisgebieden. Deze taken worden apart begroot en verantwoord als onderdeel van het artikelonderdeel 31.3.

Besteding bijdragen

De bijdragen vanuit de JenV-begroting worden door de politie aangewend voor de in de Politiewet opgenomen taken. Nog niet bestede middelen uit in eerdere jaren verstrekte bijzondere bijdragen worden hier eveneens voor ingezet. De onderstaande tabel geeft op hoofdlijnen inzicht in de bestedingsrichting van de aan de politie ter beschikking gestelde middelen.

De volledige begroting van de politie is als separate bijlage met de JenV-begroting meegezonden. In de begroting van de politie wordt per post nader ingegaan op de wijze waarop de aan de politie beschikbaar gestelde middelen worden ingezet.

In onderstaande tabellen is informatie opgenomen over de formatie (tabel 13) en de bezetting (tabel 14) die in algemene zin te relateren is aan de beleidsdoelstellingen. De bezetting en formatie van de politie, met name het operationele deel, en de opleidingen zijn belangrijke onderwerpen. Deze zijn onder de tabel kort toegelicht.

Bron: bijlage 5 Begroting en beheerplan politie 2024-2028

De verstrekte bijdragen vanuit de JenV-begroting zijn primair ter financiering van de formatie. De formatie is binnen de politie conform het Inrichtingsplan en 'Besluit verdeling sterkte en middelen politie' verdeeld over de regionale eenheden, landelijke eenheid, Politieacademie, Politie Dienstencentrum en staf korpsleiding.

Politieacademie - Politieonderwijs

Het zelfstandig bestuursorgaan Politieacademie is verantwoordelijk voor het verzorgen van het politieonderwijs, de examinering daarvan en de uitvoering van wetenschappelijk onderwijs waarmee invulling wordt gegeven aan de kennisfunctie. De Politieacademie ontvangt een eigen budget waarmee onder andere de personele kosten van de directeur en zijn plaatsvervanger worden betaald en de kosten voor extern wetenschappelijk onderzoek. De bekostiging van het personeel en de middelen die door de korpschef om niet ter beschikking worden gesteld aan de Politieacademie, voor de uitvoering van haar wettelijke taken, zijn opgenomen in de algemene bijdrage aan de politie.

Bijdragen medeoverheden

Brandweerkorps en Politiekorps Caribisch Nederland

De Minister is korpsbeheerder van het brandweer- en politiekorps Caribisch Nederland. Ter bekostiging van de personele en materiële uitgaven van deze korpsen wordt een bijdrage verstrekt. De jaarlijks vastgestelde begroting vormt de wettelijke grondslag voor de bekostiging van de beide korpsen van Caribisch Nederland.

Opdrachten

Taptolken

Het beheer van het taptolkenbudget is met de 1^e suppletoire begroting 2022 meerjarig overgedragen van JenV naar de Politie.

31.3 Kwaliteit, arbeidsvoorwaarden en beheer meldkamers

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Internationale samenwerkingsoperaties

In opdracht van de Minister voert de politie activiteiten uit in het kader van internationale politiesamenwerking en de uitzending van poitiefunctionarissen naar internationale (civiele) missies en operaties. Die activiteiten zijn voor een groot deel gebaseerd op de visie internationale politiesamenwerking en de bijbehorende strategische agenda.

Beheer meldkamers

Voor het beheer van de meldkamers ten behoeve van de hulpdiensten van politie, brandweer, ambulance en KMar, wordt jaarlijks een bijzondere bijdrage aan de politie verstrekt. Dit is een multidisciplinaire financiële bijdrage die tot stand is gekomen uit een bijdrage van alle hulpdiensten. Het beheer is ondergebracht bij het organisatieonderdeel Landelijke Meldkamer Samenwerking LMS van de politie. Het beheer heeft betrekking op facilitaire dienstverlening, huisvesting en het beheer van de ICT voorzieningen voor de meldkamers, waaronder het C2000 netwerk en het gemeenschappelijk meldkamersysteem. In de regeling hoofdlijnen van beleid en beheer meldkamers is de multidisciplinaire governance en de beleids- en beheercyclus beschreven. Binnen deze multidisciplinaire governance vinden aan de hand van het jaarlijks vast te stellen beleids- en bestedingsplan voor het beheer van de meldkamers integrale afwegingen plaats over de inzet van het beschikbare budget.

Bijdragen medeoverheden

Bijdragen in het kader van de kwaliteit van de politiezorg

Dit budget wordt gebruikt voor de ondersteuning van de regioburgemeesters bij het overleg met en de advisering aan de Minister over de taakuitvoering door en het beheer ten aanzien van de politie.

Subsidies

Opsporing

Deze subsidie wordt verstrekt aan de onafhankelijke Stichting Meld Misdaad Anoniem voor de exploitatie van de meldlijn Meld Misdaad Anoniem, zodat burgers makkelijker een bijdrage kunnen leveren aan de bestrijding van criminaliteit in Nederland.

Stichting Arbeidsmarkt en Opleidingsfonds Politie (SAOP)

De Stichting Arbeidsmarkt en Opleidingsfonds Politie, het A&O fonds voor de sector politie, subsidieert, adviseert en registreert scholings-, arbeidsmarkt- en werkgelegenheidsprojecten. Het primaire doel van de SAOP is het bevorderen van het goed functioneren van de arbeidsmarkt van de politie en het stimuleren van opleidingsactiviteiten. Dit doet de SAOP met behulp van een financiële bijdrage die zij op basis van arbeidsvoorwaardelijke afspraken ontvangt van de Minister.

Opdrachten

Providers

De Staat heeft, op grond van de Regeling kosten aftappen en gegevensverstrekking, een overeenkomst gesloten met de grote telecomaanbieders. Deze overeenkomst wordt periodiek vernieuwd.

Op grond van hoofdstuk 13 Telecommunicatiewet zijn telecomaanbieders verplicht om hun netwerken en diensten aftapbaar te maken en mee te werken aan aftappen en gegevensverstrekkingen over hun klanten. De Staat vergoedt bepaalde kosten die aanbieders in dit verband maken.

3.2 Artikel 32. Rechtspleging en rechtsbijstand

A. Algemene doelstelling

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

B. Rol en verantwoordelijkheid

C. Beleidswijzigingen

Verbetering van de toegang tot het recht

Toegang tot het recht houdt in dat mensen toegang hebben tot informatie, advies, ondersteuning bij het oplossen van een geschil, rechtsbijstand en de mogelijkheid van een beslissing van een neutrale instantie. Toegang tot het recht is een voorwaarde voor een goed functionerende rechtsstaat.

Het is van belang dat onze juridische infrastructuur in staat is om, ook in het digitale tijdperk, burgers en bedrijven zo goed mogelijk toegang tot het recht te bieden. Daarom is in 2023 de aanpak «Versterking toegang tot het recht» gepresenteerd. In deze aanpak wordt de toegang tot het recht versterkt langs drie pijlers: 1. informatie, 2. advies en ondersteuning en 3. uitspraak van een neutrale instantie. De ambitie is om de toegang tot het recht integraal vorm te geven. In 2024 wordt verder gegaan met het uitvoeren en/of in gang zetten van maatregelen om de toegang tot het recht te versterken, worden stappen gezet om de genomen maatregelen te monitoren en wordt de integrale aanpak verder vormgegeven. Gelet op de voornoemde pijlers - die ook terugkomen bij de stelselvernieuwing rechtsbijstand – wordt daarbij ook de wisselwerking met deze stelselvernieuwing betrokken.

Wet kwaliteit incassodienstverlening

Op 10 mei jl. is door de Eerste Kamer het wetsvoorstel kwaliteit incasso­ dienstverlening aangenomen. Deze wet is een uitwerking van een opdracht uit het regeerakkoord Rutte III 2017-2021. De wet heeft als doel het innen en incasseren van private vorderingen in de buitengerechtelijke fase op een maatschappelijk verantwoord niveau te laten plaatsvinden en de kwaliteit van de incassodienstverlening te verbeteren. Om dit te bereiken zijn bij wet kwaliteitseisen aan de incassodienstverleners gesteld. Deze zijn in hoofdlijnen opgenomen maar zijn nader uitgewerkt in een Algemene Maatregel van Bestuur. Het besluit kwaliteit incassodienstverlening is op 2 mei jl. aanhangig gemaakt bij de Raad van State.

Stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand

Het jaar 2024 staat in het teken van de voortzetting van de gefaseerde aanpak voor de vernieuwing van het stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand, conform de in 2022 en begin 2023 gewijzigde koers van het programma. Belangrijke mijlpaal in 2023 was de uitvoering door het WODC van een metastudie van de pilots die onder de paraplu van het programma hebben plaatsgevonden. Op basis van deze studie worden de werkzame elementen uit de pilots in 2024 geborgd en geïmplementeerd in het stelsel, voor zover deze geen wetswijziging nodig hebben. In 2024 wordt tevens verder gewerkt aan de uitwerking van de pijlers van de stelselvernieuwing ten behoeve van de vormgeving van het wetsvoorstel in 2025. Deze inspanningen zijn erop gericht om een vernieuwd stelsel op te leveren dat laagdrempelig is en vroegtijdig de juiste oplossingen voor problemen biedt, (onnodige) procedures tussen burgers en overheid voorkomt, en daarmee het vertrouwen van burgers in de overheid versterkt, en de kwaliteit van rechtsbijstand met adequate vergoedingen daarvoor bevordert.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht zijn de bijdragen aan ZBO’s en RWT’s. Dat geldt ook voor de bijdrage voor de kosten voor de rechtsbijstand in de vorm van toevoegingen en piketten (opdrachten) en de bijdrage aan de Raad voor de rechtspraak. Ook de opdrachten in het kader van de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP) zijn volledig juridisch verplicht.

De subsidies die op dit artikel worden verantwoord zijn geheel juridisch verplicht. Dit heeft in hoofdzaak betrekking op de subsidierelaties met de Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC), het Juridisch Loket (hJL), de Nederlandse Vereniging voor de rechtspraak (NVvR), de Academie voor Overheidsjuristen en de Academie voor Wetgeving.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Hoge Raad (HR)

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in het Koninkrijk op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. De Hoge Raad bevordert de rechtseenheid en de rechtsontwikkeling. Ook kan hij rechtsbescherming bieden in de individuele zaken die aan hem worden voorgelegd. Hij doet dit door te beslissen op cassatieberoepen, die worden ingesteld om de raad te laten beoordelen of het gerechtshof — en in voorkomende gevallen de rechtbank — in zijn uitspraak het recht juist heeft toegepast en of de gegeven motivering deugdelijk is. Aan deze taken wordt tevens invulling gegeven door te beslissen op prejudiciële vragen in het civiele en fiscale recht en op vorderingen van de procureur-generaal bij de Hoge Raad tot cassatie in het belang der wet. De Hoge Raad en de procureur- generaal hebben daarnaast nog enkele bij wet opgedragen bijzondere taken.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van de Raad voor Rechtsbijstand. De RvR is belast met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand, die ervoor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel.

Bureau Financieel Toezicht (BFT)

Het Bureau Financieel Toezicht houdt financieel toezicht op notarissen en gerechtsdeurwaarders. Ook is het belast met het toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT).

Subsidies

Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC)

De SGC behandelt klachten van consumenten tegen ondernemers door middel van bindende adviezen. De SGC heeft op dit moment 64 geschillen­ commissies die klachten in een groot aantal sectoren behandelen. De SGC ontvangt voor een deel van de kosten van de koepelorganisatie een subsidie van JenV. De geschillencommissies leveren met hun laagdrempelige werkwijze een belangrijke bijdrage aan duurzame geschil oplossing en vormen een alternatief voor de gang naar de rechter

Stichting het Juridisch Loket (hJL)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van het Juridisch loket. Het Juridisch Loket is een advies- en doorverwijsinstelling voor eerstelijns rechtshulp, die ervoor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel.

Overige subsidies

Dit betreft de subsidie die de SGC ontvangt voor de instandhouding van de commissie Algemeen (vangnetcommissie) ter uitvoering van de Imple­ mentatiewet buitengerechtelijke geschillenbeslechting consumenten.

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het bureau WSNP coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de Wspn-bewindvoerder die een schuldsanering naar behoren afwikkelt. De wetswijziging Wsnp is 7 februari 2023 door de Eerste Kamer als hamerstuk aangenomen en op 1 juli jl. in werking getreden. Bij de behandeling is de duur van het traject in beginsel gehalveerd. Er is besloten ook te kijken naar het Besluit vergoedingen bewindvoerder schuldsanering waarvan de beoogde inwerkingtredingsdatum 1 januari 2024 is.

Toevoegingen Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand verstrekt toevoegingen aan een advocaat of mediator voor de verlening van rechtsbijstand aan rechtzoekenden met een laag inkomen en vermogen. In onderstaande tabel is een uitsplitsing in uitgaven en in aantallen weergegeven van de productiegegevens van de Raad over de verschillende onderdelen binnen de rechtsbijstand.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Autoriteit Persoonsgegevens (AP)

In de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) staat dat elke lidstaat van de Europese Unie een gegevensbeschermingsautoriteit heeft die onafhankelijk toezicht houdt op het gebruik van persoonsgegevens. In Nederland is dat de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De taken en bevoegdheden van de AP staan in de AVG en zijn verder uitgewerkt in de Uitvoeringswet AVG (UAVG). De AP houdt toezicht, doet onderzoek, geeft adviezen (bijvoorbeeld over nieuwe wet- en regelgeving die gaat over de verwerking van persoons­ gegevens), geeft voorlichting over privacywet­geving, verstrekt informatie en verschaft helderheid over de uitleg van wettelijke normen. De AP is bij de uitvoering van haar taken gehouden aan de bepalingen van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). In het Coalitieakkoord 2021-2025 is opgenomen dat wettelijk wordt geregeld dat algoritmes worden gecontroleerd op transpa­rantie, discriminatie en willekeur en dat een algoritmetoezichthouder dit bewaakt. Deze algoritmetoezichthouder is ondergebracht bij de directie Coördinatie Algoritmes van de AP. De Staatssecretaris Koninkrijksrelaties en Digitalisering is beleidsmatig verantwoordelijk voor deze directie. Het budget stijgt van € 36,8 mln. in 2023 naar € 40,1 mln. in 2024. Gedeeltelijk komt dit voort uit de toekenning van loon- en prijsbijstelling van € 2.3 mln. en voor het overige deel is het de resultante van de toevoeging van oplopende gelden uit het Coalitieakkoord. De budgetreeks stabiliseert in het jaar 2026.

College voor de Rechten van de Mens

Het College voor de Rechten van de Mens (hierna: het College) is het nationale mensenrechteninstituut van Nederland. Als onafhankelijke toezichthouder belicht, beschermt en bevordert het College de mensen rechten in zowel Europees als Caribisch Nederland. Daartoe voert het College de taken uit die bij de Wet College voor de rechten van de mens zijn opgedragen. Het College doet onderzoek, adviseert de regering en het parlement, rapporteert aan internationale comités, geeft voorlichting, bevordert mensenrechteneducatie en oordeelt in individuele gevallen over discriminatie. Het College is tevens toezichthouder voor het VN-verdrag handicap. Het rapporteert jaarlijks over de manier waarop dat verdrag in Nederland wordt uitgevoerd en nageleefd.

Nederlands Register Gerechtelijke Deskundigen (NRGD)

Het NRGD waarborgt en bevordert de kwaliteit van de inbreng van deskundigen in de rechtsgang. Indien een deskundige, zoals een psycholoog, toxicoloog of orthopedagoog, zich als gerechtelijk deskundige wil laten registreren, dient de aanmelding getoetst te worden door het NRGD. Het NRGD heeft een wettelijke basis (Wet deskundigen in strafzaken) en is onafhankelijk.

Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (StAB)

De StAB adviseert, door middel van deskundigenberichten, op verzoek van de Raad van State en de rechtbanken over geschillen op het terrein van de fysieke leefomgeving zoals milieu, ruimtelijke ordening, water, bouw en schade.

Bijdrage medeoverheden

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak (Rvdr)

De Minister voor Rechtsbescherming bekostigt de rechtspraak via de Raad voor de rechtspraak. De Raad voor de rechtspraak (Rvdr) is het landelijk orgaan van de Rechtspraak, die verder bestaat uit de rechtbanken, de gerechtshoven, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. De Raad bevordert de kwaliteit en eenheid van de rechtspraak, verzorgt de financiën, houdt toezicht en ondersteunt de bedrijfsvoering bij de gerechten. De Raad spreekt zelf geen recht. In dit artikelonderdeel wordt de totstandkoming van de bijdrage van de Minister voor Rechtsbe­scherming aan de Raad voor de rechtspraak toegelicht.

Prijsafspraken

In het besluit Financiering Rechtspraak 2005 is bepaald dat de prijzen voor de Rechtspraak voor een periode van drie jaar worden vastgesteld en opgenomen in de begroting van JenV. Er zijn met de Rvdr prijsafspraken gemaakt voor de periode 2023-2025.

Instroom, financiering en productie

Conform de Wet op de rechterlijke organisatie heeft de Rvdr zijn begro­tingsvoorstel ingediend bij de Minister voor Rechtsbescherming op basis van de in- en uitstroomramingen uit onder andere het Prognosemodel Justitiële ketens, op basis van de prijzen zoals zijn vastgelegd in het Prijsakkoord 2023-2025. Hieruit volgt dat de instroom neerwaarts is bijgesteld ten opzichte van de instroomprognose in de vorige begroting.

Met deze bijdrage is onderstaande productieafspraak met de Raad voor de rechtspraak gemaakt.

Toelichting

In de mutatie in de bijdrage aan de Rvdr is compensatie voor loon- en prijsontwikkeling (loon- en prijsbijstelling) verwerkt, een verlaging vanwege de geraamde daling van het aantal rechtszaken (Prognosemodel Justitiële Ketens) en aanvullingen in het kader van de aanpak van ondermijning. Tevens is de bijdrage verhoogd vanwege geraamde groei van het aantal vreemdelingenzaken (Meerjaren Productie Prognoses (MPP) Vreemdelingenketen).

Subsidies

Subsidie Rechtspleging

De subsidie Rechtspleging betreft met name een subsidie aan de Nederlandse Vereniging voor de Rechtspraak (NVvR).

Subsidie Wetgeving

De subsidie Wetgeving betreft een subsidie aan de Stichting Recht en Overheid (Academie voor Wetgeving en Academie voor Overheidsjuristen) en aan het Nederlandse Juristencomité voor de mensenrechten (NJCM).

Ontvangsten

Griffierechten

Het Ministerie van JenV ontvangt griffierechten van burgers, overheden, bedrijven en ander rechtspersonen die civiele of bestuursrechtelijke procedures starten. Deze ontvangsten dalen vanwege de verlaging van de griffierechten vanaf 2024.

3.3 Artikel 33. Veiligheid en criminaliteitsbestrijding

A. Algemene doelstelling

Een veiligere samenleving door een doelmatige en effectieve rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding, en door versterking van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit door de decentrale overheden.

B. Rol en verantwoordelijkheid

Opsporing en vervolging

De Minister heeft een regisserende rol. Zij is beleidsverantwoordelijk voor het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid en financiert daartoe onder andere het Openbaar Ministerie (OM) en het Nationaal Forensisch Instituut (NFI).

Het OM is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde (Wet op de rechtelijke organisatie). Het voert het gezag over de opsporing door politie en bijzondere opsporingsdiensten, beslist over de vervolging van strafbare feiten en ziet erop toe dat de opgelegde straf naar behoren wordt uitgevoerd.

Veiligheid en lokaal bestuur

Op het gebied van veiligheid en lokaal bestuur heeft de Minister een stimulerende rol. Zij is belast met het ontwikkelen van visie, beleid en samen­ werkingsvormen op het terrein van de bestuurlijke aanpak van onveiligheid en criminaliteit.

Inspanningen zijn er op gericht het lokaal bestuur en het bedrijfsleven zo effectief en efficiënt als mogelijk in staat te stellen de veiligheid te vergroten en weerbaar te maken tegen onveiligheid en criminaliteit met een integrale en preventieve aanpak. Door de (wettelijke) toerusting van de burgemeester ten aanzien van zijn openbare orde taak en het aanpakken van criminaliteit tegen en gefaciliteerd door het bedrijfsleven, onder andere door het bewaken van de bestuurlijke integriteit (Bibob) en de inzet van de Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC’s).

JenV faciliteert en ondersteunt de aanpak van de meest voorkomende vormen van overlast, zoals overlast gerelateerd aan uitgaan, voetbal en evenementen. Dit wordt ingevuld samen met het lokale bestuur, onder andere via structureel overleg met de VNG en gemeenten.

JenV is in staat in- en extern coalities te vormen die nodig zijn om lokaal bestuur en bedrijfsleven in staat te stellen onveiligheid en criminaliteit te bestrijden.

Binnen het Actieprogramma Veilig Ondernemen 2023-2026 van het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing wordt door overheid en bedrijfsleven intensief samengewerkt om criminaliteit te voorkomen en terug te dringen. JenV stimuleert deze publiek-private samenwerking op nationaal, regionaal en lokaal niveau. Daarbij ligt de focus op de aanpak van criminaliteit tegen het bedrijfsleven en het (on)bewust faciliteren van criminaliteit door het bedrijfsleven. In dit actieprogramma staan geprioriteerd: de aanpak preventie cybercrime voor het bedrijfsleven, de aanpak georganiseerde ondermijnende criminaliteit en de gebiedsgerichte aanpak van (vermogens)criminaliteit.

Vervolging en berechting van verdachten van het neerhalen van vlucht MH17

De Minister is verantwoordelijk voor het strafrechtelijke vervolgings- en berechtigingsmechanisme en financiert daarvoor onder andere het Openbaar Ministerie (OM), de rechtspraak en de politie.

De vervolging en berechting van de verdachten van het neerhalen van de vlucht MH17 heeft in Nederland plaatsgevonden onder de Nederlandse wet, ingebed in internationale steun en samenwerking. Hiertoe is nauw samengewerkt met het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

C. Beleidswijzigingen

Zeden/mensenhandel

Het kabinet heeft € 27,5 mln. structureel vrijgemaakt voor de versterking van de aanpak van (online) seksuele misdrijven20 , waarmee onder meer in dekking van de financiële gevolgen van het wetsvoorstel seksuele misdrijven wordt voorzien. Ook wordt geïnvesteerd in de versterking van de capaciteit van de politie (inclusief keteneffecten), het Expertisebureau Online Kindermisbruik (EOKM) en de versterking van de online aanpak.

Verder is in het coalitieakkoord € 2 mln. structureel vrijgemaakt voor de voortzetting en versterking van het programma ‘Samen tegen mensen­ handel’.

Cybercrime

Het coalitieakkoord heeft een intensivering voor de aanpak van cybercrime mogelijk gemaakt. Het OM wordt versterkt om de kennis en capaciteit voor de aanpak van cybercrime op niveau te brengen, en de internationale en publiek-private samenwerking verder te ontwikkelen. Daarmee wordt invulling gegeven aan de motie-Groothuizen en Van Toorenburg van 26 november 2020. Naast opsporing, vervolging en verstoring van criminele activiteiten is de preventie van cybercrime een belangrijk onderdeel.

Daarvoor is een campagneprogramma voor bewustwording voorzien, waarbij personen en organisaties worden voorgelicht over de risico’s van cybercrime en de mogelijkheden er maatregelen tegen te nemen. Het campagneprogramma wordt samen met de ministeries van EZK en BZK vormgegeven. Daarmee wordt deels invulling gegeven aan de motie- Ephraim van 16 december 2021 en de motie-Hermans van 19 januari 2022.

Experiment gesloten coffeeshopketen

Het experiment wordt voortgezet. Voorgesteld is uitbreiding met een grote stad. De benodigde voorbereidingen daarvoor zijn in gang gezet, waaronder een wetswijziging om mogelijk te maken dat het experiment wordt uitgebreid naar 11 deelnemende gemeenten. Deze uitbreiding brengt extra kosten met zich mee (o.a. voor onderzoeken).

Sekswerk

De wijzigingen uit het coalitieakkoord met betrekking tot het wetsvoorstel regulering sekswerk (Wrs) zijn doorgevoerd in een nota van wijziging. De wijziging op het punt van het vergunning gesprek brengt hogere kosten met zich mee. Voor de financiering van het wetsvoorstel is voor 2024 € 15 mln. en de jaren daarna jaarlijks € 10 mln. beschikbaar gesteld. De uitstapprogramma’s zijn structureel gemaakt en uitgebreid. Sinds 1 januari 2021 is er een structurele financieringssystematiek en wordt het budget via een decentralisatie-uitkering uit het Gemeentefonds aan 18 aangewezen gemeenten uitgekeerd. Voor de Decentralisatie-Uitkering Uitstapprogramma’s Prostituees (DUUP) is sinds 2023 jaarlijks € 6 mln. ter beschikking gesteld.

In 2024 wordt ingezet op uitvoering van het plan van aanpak om de rechtspositie van sekswerkers te versterken. De toegang tot verzekeringen, zakelijke bankrekeningen en andere financiële dienstverlening zijn onder meer onderdeel van dit plan. In het plan is ook aandacht voor de bejegening van sekswerkers, de stigmatisering van sekswerk, voorlichting en hulpverlening aan sekswerkers en geweld tegen sekswerkers.

Verkeershandhaving

De Voorjaarsnota 2023 bevat een intensivering voor de geautomatiseerde verkeershandhaving. Het betreft twee categorieën aan extra middelen. Ten eerste middelen om de bestaande trajectcontroles op het hoofdwegennet te kunnen behouden. Het eerdere budgettaire kader was onvoldoende om alle trajectcontroles op het hoofdwegennet te vervangen. Met dit extra budget wordt dit wel mogelijk gemaakt.

Ten tweede zijn er extra middelen om de landelijke uitrol van traditionele en innovatieve vormen van geautomatiseerde verkeershandhaving verder te versterken. Met deze middelen worden extra verkeershandhavingsmiddelen zoals vaste flitspalen, focus- en flex flitsers aangeschaft en onderhouden. Hiermee kan op snelheid, roodlichtnegatie en afleiding in het verkeer gehandhaafd worden. Extra handhaving is nodig om de verkeersveiligheid te vergroten en het stijgend aantal verkeerslachtoffers terug te dringen. Het SWOV heeft berekend dat intensivering van de geautomatiseerde snelheidshandhaving een groot aantal slachtoffers per jaar kan voorkomen. Met deze intensivering wordt dit mogelijk gemaakt.

D. Budgettaire gevolgen van beleid