Nr. 1 DEPARTEMENTAAL JAARVERSLAG 2022 JUSTITIE EN VEILIGHEID (VI)

GEREALISEERDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Gerealiseerde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x €1 mln.). Totaal € 18.229

Gerealiseerde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x €1 mln.). Totaal € 1.363

A. ALGEMEEN

1. Aanbieding van het jaarverslag en verzoek tot dechargeverlening

AAN de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de Minister voor Rechtsbescherming en de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, het departementale jaarverslag van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (VI) over het jaar 2022 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 2.37 en 2.40 van de Comptabiliteitswet 2016 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Justitie en Veiligheid decharge te verlenen over het in het jaar 2022 gevoerde financiële beheer.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken Slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Justitie en Veiligheid,

D. Yeşilgöz-Zegerius

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Op grond van artikel 2.40, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2016 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Op grond van artikel 2.40 van de Comptabiliteitswet 2016 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

2. Leeswijzer

In dit departementaal jaarverslag 2022 legt de Minister van Justitie en Veiligheid, mede namens de Minister voor Rechtsbescherming en de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, verantwoording af over het gevoerde beleid, de bereikte resultaten van dit beleid en de kosten van het beleid in 2022. In dit departementaal jaarverslag wordt tevens verantwoord over het gevoerde beheer over het jaar 2022.

Het Jaarverslag geeft een overzicht van de uitvoering van het voorgenomen beleid en daaraan gerelateerde financiële middelen en is een spiegel van de vastgestelde begroting 2022. In de loop van het jaar 2022 is twee keer een reguliere suppletoire begrotingswet gemaakt. In de maand mei de eerste suppletoire begrotingswet en in de maand december de tweede suppletoire begrotingswet. Daarnaast zijn er vijf incidentele suppletoire begrotingen opgesteld.Een aantal van de financiele mutaties in het jaarverslag zijn dus al in een eerder stadium in deze suppletoire begrotingswetten voorgelegd aan de Tweede Kamer. Samen met het departementaal jaarverslag wordt tevens de Slotwet aan de Tweede Kamer aangeboden. Hierin worden de wijzigingen ten opzichte van de tweede suppletoire begrotingswet uiteengezet.

Van begroting tot verantwoording

Inhoud van het jaarverslag

Het jaarverslag van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (Het Ministerie) bestaat uit vier onderdelen, zijnde Algemeen (A), Beleidsverslag (B), Jaarrekening (C) en Bijlagen (D).

Algemeen

Het onderdeel algemeen omvat het verzoek tot dechargeverlening en deze leeswijzer.

Beleidsverslag

Het beleidsverslag is opgebouwd uit vijf onderdelen. In de paragraaf beleidsprioriteiten staat met name een uiteenzetting op hoofdlijnen van de bereikte resultaten van het gevoerde beleid met het overzicht van de prestatieindicatoren Veiligheidsagenda.

De beleidsartikelen verantwoorden meer in detail in hoeverre de doelstellingen van Justitie en Veiligheid zijn behaald. Tevens is hier de financiële toelichting te vinden op opmerkelijke verschillen tussen realisatie en begroting. Voor het toelichten van de mutaties op het niveau van de financiële instrumenten (en eventueel artikelonderdeel) wordt gebruik gemaakt van de staffel uit de Rijksbegrotingsvoorschriften 2023. Dit is dezelfde staffel die wordt toegepast voor het toelichten van de mutaties in de suppletoire begrotingen. De toelichting op mutaties die in eerdere begrotingsstukken (waaronder suppletoire begrotingen) aan de Tweede Kamer zijn gemeld, zijn in de financiële toelichting op hoofdlijnen opgenomen. In de beleidsartikelen wordt bij ieder artikel een algemene doelstelling en de rol en verantwoordelijkheid van de Minister alsmede de beleidsconclusies beschreven.

De niet-beleidsartikelen verantwoorden de financiële afwikkeling van de apparaatsuitgaven van het kerndepartement, de nog te verdelen posten en een artikel voor geheime uitgaven. In de bedrijfsvoeringsparagraaf wordt verslag gedaan van opmerkelijke zaken in de bedrijfsvoering.

Tot slot bevat dit onderdeel in afwijking van de Rijksbegrotingsvoorschriften ook een hoofdstuk over de Raad voor de rechtspraak. Dit is in overeenstemming met de wijze waarop dit in de vastgestelde begroting 2022 is opgenomen.

Jaarrekening

De jaarrekening is opgebouwd uit de departementale verantwoordingsstaat en de samenvattende verantwoordingsstaat agentschappen, de saldibalans met de bij dit onderdeel behorende financiële toelichting, de jaarverantwoording van de agentschappen en de rapportage over de topinkomens. De verslaggevingsregels en waarderingsgrondslagen die van toepassing zijn op de in dit jaarverslag opgenomen financiële overzichten zijn ontleend aan de Comptabiliteitswet 2016 en de daaruit voortvloeiende regelgeving, waaronder de RBV2023 en de Regeling agentschappen. Voor de departementale begrotingsadministratie wordt het verplichtingen-kasstelsel toegepast en voor de baten-lasten agentschappen het baten-lastenstelsel. De resultatenrekening van een aantal agentschappen kent een afwijkende lastencategorie, namelijk de post «(materiële) programmakosten». Onder deze post zijn de kosten opgenomen die samenhangen met de primaire taken van de agentschappen. De betreffende kosten worden niet als apparaatskosten gekwalificeerd.Er zijn met ingang van 2022 twee nieuwe agentschappen in de verantwoording opgenomen, te weten de Justitiële Informatiedienst (Justid) en de Justitiële ICT organisatie (JIO). De JIO was voorheen onderdeel van de jaarrekening van het agentschap DJI. Justid was voorheen opgenomen bij het bestuursdepartement en verantwoordt dit jaar voor het eerst overeenkomstig het baten-lastenstelsel. Om die reden zijn er geen vergelijkende financiële cijfers 2021 in de resultatenrekening van deze dienst.

Bijlagen

Het jaarverslag bevat negen bijlagen, waaronder de eenmalige bijlage met betrekking tot het focusonderwerp Financieel Jaarverslag Rijk. Dit jaar wordt bij het focusonderwerp aandacht besteed aan de afwegingen die gemaakt zijn bij het indienen van spoedeisende begrotingsvoorstellen (afwijkend van het reguliere proces) zoals Nota's van Wijziging en Incidentele Suppletoire Begrotingswetsvoorstellen.Ten opzichte van vorig jaar zijn er drie bijlagen bijgekomen. Naast een bijlage met gebruikte afkortingen zijn dat een bijlage met de rijksuitgaven voor Caribisch Nederland en een bijlage met een overzicht moties en toezeggingen. De kern van deze laatste bijlage is dat deze een redelijk actuele stand van zaken rond moties en toezeggingen weergeeft en aansluit op de eerder hierover verstrekte informatie (bijlage 3 in de ontwerpbegroting 2023).

Specifieke aandachtspunten

Raad voor de rechtspraak

In de Wet op de rechterlijke organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering toegekend aan de gerechten en aan de Raad voor de rechtspraak. De Raad kent een bekostigingssystematiek die gebaseerd is op outputfinanciering. Door JenV is gekozen voor een bijdrageconstructie. Deze bijdrage is bij het beleidsartikel 32 opgenomen. Voor de Raad is in het jaarverslag zoals gebruikelijk een apart hoofdstuk opgenomen, waarin de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten wordt gegeven.

Groeiparagraaf

De Strategische Evaluatie Agenda (SEA)

In de begroting 2022 heeft JenV een eerste uitwerking van de SEA opgenomen. Over de realisatie daarvan wordt nu in het jaarverslag 2022 voor de eerste keer verantwoording afgelegd. Hiervoor gelden de eisen zoals die zijn vastgelegd in de herziene Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek 2022. Deze komen er op neer dat in de bijlage per thema van de SEA wordt ingegaan op de beleidsconclusies van in het verslagjaar afgeronde evaluaties en overige onderzoeken.

De ontwikkeling van de systematiek van beleidsdoorlichtingen naar de systematiek van de SEA is een groeiproces. JenV gebruikt de overgangsjaren om verbeterslagen aan te brengen in de kwaliteit van de SEA, zodat stapsgewijs wordt toegegroeid naar een begroting dekkende SEA met logisch samenhangende beleidsthema’s.

B. BELEIDSVERSLAG

3. Beleidsprioriteiten

3.1 Beleidsverslag

Inleiding

De Russische invasie van Oekraïne en de problemen in de asielopvang domineerden het jaar 2022. In korte tijd slaagde Nederland erin om rond 90.000 Oekraïners een veilige haven te bieden. Tegelijkertijd nam na corona de instroom van asielzoekers flink toe én stokte de uitstroom. De crisis in de asielopvang werd schrijnend geïllustreerd door de situatie in het AZC-Ter Apel waar op het ergste moment 700 mensen buiten moesten slapen. De opvang van Oekraïnse ontheemden en asielopvang vergden enorme inspanningen en gingen gepaard met - ook ten opzichte van de ontwerpbegroting - zeer hoge kosten.

Een derde dominant gegeven was uiteraard het in december 2021 bereikte Coalitieakkoord 2021-2025 ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’. De uitwerking van het akkoord in concrete plannen en acties vergde veel inzet van onze medewerkers.

Tegelijkertijd is er het tijdsbeeld van onvrede en protesten: boerenprotesten, anti-discriminatie/‘black-lives-matter’, het klimaat, ons slavernijverleden, de MeToo-beweging en sociale veiligheid.

En corona was nog niet voorbij: begin 2022 zorgden strenge coronamaatregelen nog voor protest in Penitentiaire Inrichtingen (PI's) en weigerden gedetineerden terug te keren naar hun cel.

Tegen deze achtergrond beschrijven we wat ons ministerie heeft bereikt en – indien van toepassing - waarom deze resultaten anders zijn dan voorzien. Dit doen we voor al onze voornemens zoals geformuleerd in de JenV-Beleidsagenda 2022.

1 Veiligheid: werken aan een weerbare samenleving

1.1 Ondermijnende criminaliteit

Preventie, repressie en financiële aanpak

De afgelopen jaren is de aanpak van ondermijning verbreed: van een regionale versterkingsbeweging naar een gezamenlijke samenhangende aanpak met als hoofdlijnen voorkomen, verstoren, bestraffen en beschermen. Om te voorkomen dat jongeren in kwetsbare wijken in de georganiseerde criminaliteit belanden, investeerden we in preventie. Ingezet is op het terugdringen van drugsgebruik. Dit onder andere door wetgeving gericht op het tegengaan van de productie van en handel in nieuwe psychoactieve stoffen en het beperken van het gebruik van lachgas als roesmiddel.

Georganiseerde criminaliteit gaat voorbij landsgrenzen. Om criminele netwerken en verdienmodellen te verstoren is daarom een internationaal offensief ingezet. Dit jaar zijn de eerste initiatieven gestart, te versterken door de Toekomstagenda. Ook investeerden we in de aanpak van logistieke knooppunten, bijvoorbeeld door extra camera’s, fysieke barrières en biometrische toegangscontrole bij smokkelroutes. En we verstoorden criminele geldstromen, o.a. door een meer intensieve aanpak van witwassen.

Om de strafrechtelijke aanpak te versterken investeerden we in integrale handhaving, opsporing, vervolging en berechting. Met de beschikbare middelen zijn partners in de strafrechtketen versterkt, waaronder politie, Openbaar Ministerie (OM), rechtspraak en reclassering. We investeerden in personeel en materiaal (zoals voor cameratoezicht) en versterkten de forensische opsporing.

In 2022 werd het Multidisciplinair Interventie Team versneld operationeel. Het ging verder onder de naam Nationale Samenwerking tegen Ondermijnende Criminaliteit (NSOC). Tot april 2024 werkt het NSOC aan een actieplan, met de focus op witwassen, dienstverlening, corruptie en geweld. De moederorganisaties stellen capaciteit beschikbaar voor interventies.

Stelsel van bewaken en beveiligen

Onze frontlinie kan kwetsbaar zijn voor invloed vanuit de georganiseerde criminaliteit. Dit jaar is dan ook ingezet op het vergroten van weerbaarheid. We investeerden in het stelsel opdat personen in dienst van de rechtsorde hun functie veilig en zonder vrees kunnen uitoefenen.

In oktober 2021 bracht de adviescommissie Toekomstbestendig Stelsel Bewaken en Beveiligen (cie. Bos) haar rapport uit. De implementatie hiervan startte in 2022; periodiek rapporteren we hierover aan de Tweede Kamer (TK). Dit jaar werden de 10 politieteams Bewaken en Beveiligen operationeel, is de landelijke Monitorcentrale Bewaken en Beveiligen uitgebreid, stelden we domeinregisseurs en maatregelenadviseurs aan en zijn de Landelijke Eenheid en het Politiedienstencentrum uitgebreid. Bij de KMar vond in 2022 een personele uitbreiding plaats met 36 fte. De KMar heeft hiermee volledig operationele teams opgericht en het afgesproken aantal subjecten in de persoonsgerichte beveiliging genomen. Tevens heeft de KMar geheel 2022 bijstand geleverd op gebied van persoonsbeveiligingscapaciteit. De realisatie van de ondersteuning door Shared Service Organisaties is nog niet volledig voltooid. Het Kenniscentrum Bewaken en Beveiligen ontwikkelde trainingen en opleidingen, stelde een meerjarig wetenschappelijke onderzoeksprogramma in en investeerde in innovatieve (technologische) beveiligingsconcepten.

Off- en online onrust en wangedrag gezamenlijk adresseren

In 2022 organiseerden we leerkringen voor bestuurders, ambtenaren en online-specialisten gericht op best practices en kennisdeling. Ook ontwikkelden we een digitale wegenkaart. Die kaart biedt lokale overheden handelingsperspectieven als sprake is van online openbare ordeverstoringen of cybercrime, evenals een actueel jurisprudentieoverzicht. Tevens brachten we het wetsvoorstel ‘strafbaarstelling gebruik persoonsgegevens voor intimiderende doeleinden’ in consultatie.

1.2 Politie: goed toegerust en voor iedereen

De politie werkte aan de Veiligheidsagenda op ondermijning, mensenhandel, cybercrime (incl. online seksueel kindermisbruik) en executie en ging verder met het ontwikkelen van meer moderne vormen van contact tussen burgers en politie. Najaar 2022 bestendigde de minister de prioriteiten voor de komende vier jaar. Dit in overleg met de gezagen en de politie. Gezien de grote druk op de politie-organisatie, het onrustige maatschappelijke klimaat is het zaak om continuiteit in de politie-organisatie in te bouwen.

Ondanks maatregelen was in 2022 opnieuw sprake van onderbezetting in de gebiedsgebonden politie; kwalitatief is dit werk wel versterkt. De Adviescommissie voor de Landelijke Eenheid (cie. Schneiders) meldt in het eindadvies: vorm de Landelijke Eenheid om naar twee separate landelijke eenheden. De korpschef diende daartoe eind 2022 een transitieplan in. Dit jaar besloot de minister het team Werken Onder Dekmantel af te bouwen en (her) op te bouwen.

In 2022 zijn verdere stappen gezet in de continue doorontwikkeling van de opsporing zodat die is toegerust op het werk van vandaag en morgen. In de eenheden is volop ervaring opgedaan met een manier van werken waarbij alle voor de aanpak van een incident of problematiek benodigde disciplines - zoals tactiek, intelligence, specialistische opsporing - worden samengebracht op het juiste moment en op de juiste plaats. Dit vergroot het actievermogen en het rendement van de politie-inzet. Ook het vakmanschap kreeg veel aandacht en er is een personele beweging ingezet met een accent op het binnenhalen van specifieke expertise, zoals data-analyse, die o.a. nodig is voor de steeds meer intelligence gestuurde opsporing.

Met Politie voor Iedereen werkt de politie aan een veilig en inclusief werkklimaat. Dit plan kent vijf prioriteiten: veilige inclusieve teams, diverse instroom, aanpak discriminatie, professioneel controleren, en het netwerk Divers Vakmanschap & Bondgenoten. De politie laat zich hierbij adviseren door een Externe Raad voor Advies en Inspiratie. Naar aanleiding van de documentaire De Blauwe Familie stelde de politie het plan Aanpak Uitsluiting, Discriminatie en Racisme op. Doel hiervan is meer sociale veiligheid binnen teams en duidelijke normen en sancties. Met het plan Daarom Blijven Ze probeert de politie (jong)afgestudeerde medewerkers te behouden. Dit jaar is ook het Arbeidsvoorwaarden-akkoord politie 2022-2024 ondertekend. Dit geeft uitdrukking aan onze waardering voor het intensieve werk van de politie.

1.3 Dreigingen opvangen en tegengaan

September 2022 publiceerden we de Rijksbrede Risicoanalyse, opgesteld door het Analistennetwerk Nationale Veiligheid. Die analyse is belangrijke input voor de Rijksbrede Veiligheidsstrategie (RbVs). Doordat deze vertraging opliep vindt de publicatie van de RbVs pas plaats in 2023. Ook het tweede Dreigingsbeeld Statelijke Actoren van eind november dient als input voor deze strategie. Dit Dreigingsbeeld is een gezamenlijk product van NCTV, AIVD en MIVD.

Brede aanpak terrorisme: robuust en wendbaar

De terroristische dreiging is veelzijdiger en veranderlijker dan voorheen. Dit jaar stelden we daarom een herijkte strategie vast: de Nationale Contraterrorisme Strategie 2022-2026. Daarin is extra aandacht voor de aansluiting tussen het zorg- en veiligheidsdomein, de groeiende rol van online (terroristische) content en veilige re-integratie tijdens en na detentie.

We continueerden de lokale aanpak van extremisme en terrorisme en investeerden in kennis en bewustwording, onder andere door trainingen van het Rijksopleidingsinstituut tegengaan Radicalisering en advies van het Landelijk Steunpunt Extremisme. Voor hun lokale aanpak zijn aan 19 gemeenten en regio’s Versterkingsgelden toegekend. Door herinrichting van de Versterkingsgelden konden gemeenten nu ook voor 2023 en 2024 geld aanvragen.

Nederland zet zich (inter)nationaal in om het online verspreiden van terroristisch materiaal tegen te gaan. Hiervoor is in 2022 o.a. de Internet Referral Unit ingericht en nam de Tweede Kamer de Uitvoeringswet aan van de verordening terroristische online-inhoud. Die wet biedt de toekomstige Autoriteit online Kinderpornografisch en Terroristisch Materiaal (ATKM) een wettige basis voor verwijderbevelen aan hosting serviceproviders.

Ook in 2022 is ingezet op een veilige en gecontroleerde vrijlating van terrorismeveroordeelden na detentie. Belangrijk onderdeel hiervan is dat we het zicht op personen versterken evenals de informatie-uitwisseling tussen ketenpartners, zowel tijdens als na detentie. Tevens rolden we het Werkmodel Veilige Re-integratie landelijk uit. Dit model biedt ketenpartners een handvat om re-integratiestappen te bepalen. Daarnaast verduidelijkten we de wet die gaat over langdurig toezicht, gedragsbeïnvloeding en vrijheidsbeperking met bepalingen over terroristische misdrijven.

Economische veiligheidsdreigingen

Eind november ontving de Tweede Kamer de kamerbrief Aanpak Statelijke Dreigingen. Die brief gaat o.a. over economische veiligheidsdreigingen en ongewenste strategische afhankelijkheden. We werkten aan de Wet veiligheidstoets investeringen fusies en overnames - in 2022 door de Tweede en Eerste Kamer aangenomen. Ook werkten we samen met het ministerie van OCW aan een pakket van maatregelen voor kennisveiligheid.

Het werk aan de vitale infrastructuur - telecommunicatie, energie- en drinkwatervoorziening – zette zich voort. We richten ons daarbij op de weerbaarheid van vitale processen en herziening van het vitaal beleid, de beleidscyclus en het vitaal stelsel. Ook droegen we bij aan de Critical Entities Resilience Directive en de Network- and Information Security 2 Directive. Beiden zijn eind 2022 aangenomen.

Eind 2022 ontving de Tweede Kamer het wetsvoorstel uitbreiding van de strafbaarheid van spionage. Hiermee gaven we invulling aan de afspraak uit het Coalitieakkoord om buitenlandse inmenging tegen te gaan. Daarnaast startte, met betrokkenheid van alle departementen, een pilot om het Rijksbreed Responskader verder uit te werken. Met dit kader kunnen we assertief optreden tegen een kwaadwillende statelijke actor. En we droegen bij aan initiatieven in EU- en NAVO-verband om hybride dreigingen aan te pakken, zoals een hybride toolbox en FIMI toolbox1.

1.4 Samen incidenten en crises beheersen

Eind 2022 was de contourennota Crisisbeheersing en Brandweerzorg klaar. Deze nota gaat in op vernieuwing van de organisatiestructuur en samenwerking en veranderingen in de brandweerzorg. Actuele praktijkervaringen met incidenten, rampen en crises komen daarin terug. De ambitie is: één landelijk dekkend stelsel voor crisisbeheersing en brandweerzorg. Om de verbinding en samenhang te versterken tussen de nationale en regionale crisisstructuur is het Instellingsbesluit Ministeriële Commissie Crisisbeheersing 2022 vernieuwd en verscheen er een nieuw Nationaal Handboek Crisisbeheersing.

Recente gebeurtenissen, zoals de bestrijding van de coronapandemie en de toestroom van ontheemden uit Oekraïne, lieten zien hoe belangrijk het is dat de overheid in tijden van nood kan terugvallen op het (staats)nood- en crisisrecht. Maar dit recht is op veel punten verouderd en het is de vraag of het nog wel goed aansluit bij huidige en toekomstige dreigingen. In december 2022 presenteerden we dan ook een kader voor het moderniseren van het (staats)nood- en crisisrecht.

Bij de brandweer is vrijwilligheid een belangrijke pijler. Om de huidige organisatie van de Nederlandse brandweer als principiële uitzondering in het (Europese) arbeidsrecht te behouden, is een onderzoek uitgezet. Daaruit blijkt2 de noodzaak om de rechtspositie van brandweervrijwilligers in het vrije-instroom-profiel meer expliciet te baseren op het concept van vrijwilligheid. Ook moet het contrast tussen vrijwillige brandweer en beroepsbrandweer worden verscherpt. Dit speelt vooral bij kazernering en consignering van brandweervrijwilligers.

Concrete stappen zijn gezet om Nederland weerbaarder te maken tegen digitale dreigingen en verstoring en uitval van systemen. Zo kwam de Nederlandse Cybersecuritystrategie gereed (incl. actieplan). Onderdeel hiervan is het samenvoegen van het Nationaal Cybersecurity Centrum (NCSC), het Digital Trust Center en het CSIRT voor digitale dienstverleners tot één nationale cyberautoriteit. Hiermee zijn we dit jaar gestart. Ook was er het eindrapport Cyclotron. Hierin staat het advies om een publiek-privaat samenwerking op te richten voor het sneller delen, analyseren en distribueren van informatie. Om het NCSC de mogelijkheid te bieden in ruimere zin informatie te delen over cyberdreigingen is de Wet beveiliging netwerk- en informatiesystemen gewijzigd. De Europese Unie stelde de herziene netwerk- en informatiebeveiligingsrichtlijn vast. De Tweede Kamer ontving de beleidsreactie op het OVV-rapport Kwetsbaar door software - Lessen naar aanleiding van beveiligingslekken door software van Citrix, evenals de publicatie van het Landelijk Crisisplan Digitaal. Daarin staat de gezamenlijke aanpak bij een digitale crisis op landelijk niveau.

1.5 Sanctietoepassing: straf is straf, gedrag telt en veilige terugkeer

De Wet straffen en beschermen trad in werking en is grotendeels geïmplementeerd. Hiermee bieden we slachtoffers genoegdoening en werken organisaties samen aan het verminderen van recidive. De invoering van het laatste onderdeel van deze wet, namelijk het informeren en raadplegen van slachtoffers bij re-integratieverlof, is vertraagd. We besloten de implementatie van de overdracht van de huidige verantwoordelijkheid van het OM aan het CJIB voor het informeren van slachtoffers in de tenuitvoerleggingsfase te koppelen aan de implementatie van de laatste tranche van de Wet.

Voor veilige terugkeer van gedetineerden werkten we aan knelpunten in re-integratie. Om hun samenwerking in de PI’s te intensiveren kregen reclassering en DJI in 2022 tezamen € 4,5 mln. Om de samenwerking verder te verbeteren is de inzet van de reclassering in de PI’s geëvalueerd. Medio 2023 wordt de evaluatie opgeleverd.

Naar aanleiding van een onderzoek van de Inspectie Justitie en Veiligheid naar de terroristenafdelingen onderzoekt DJI of en hoe re-integratie verder te verbeteren is, bijvoorbeeld door meer opleiding en arbeid op de terroristenafdeling. Ook verkent DJI of het mogelijk is om gedetineerden ten behoeve van de re-integratie op een terroristenafdeling, waar veilig eerder te laten doorstromen naar een ander regime, door een verruiming van het daarvoor geldende strafrestant.3

DJI kent drie Afdelingen Intensief Toezicht (AIT). Dit is een nieuw concept. Voor inzicht in de werking en effecten hiervan is in 2022 een evaluatie gestart. Vooruitlopende op de wijzigingen van de Penitentiaire beginselenwet hebben we in 2022 de lagere regelgeving gewijzigd om voortgezet crimineel handelen tijdens detentie beter tegen te (kunnen) gaan.

PwC concludeerde in 2022 dat de taken en middelen van DJI niet met elkaar in evenwicht waren. Het tekort van 400 miljoen is voor het grootste deel opgelost door een extra investering van € 210 mln. structureel alsmede door vier maatregelen met een opbrengst van € 178 mln. structureel. De Tweede Kamer wordt bij Voorjaarsnota 2023 geïnformeerd op welke wijze het resterende tekort zal worden opgelost, in relatie tot de meest recente ramingen voor de behoefte aan sanctiecapaciteit (PMJ). De veiligheid van medewerkers, samenleving en de gedetineerden staat hierbij centraal.

In afwachting van een nieuw systeem voor afgifte van identiteitsbewijzen aan gedetineerden (medio 2023), zouden we een tussenoplossing verkennen. Maar dat ging niet door. Gemeenten wilden zich liever voorbereiden op de nieuwe werkwijze. Die werkwijze houdt in dat de (burgemeester van de) gemeente waarin de PI staat, bevoegd wordt om identiteitskaarten te verstrekken aan alle gedetineerden in de PI die in die gemeente is gevestigd.

1.6 Forensische zorg: professioneel en van hoge kwaliteit

Dit jaar zijn flinke stappen gezet door alle betrokkenen om de forensische zorg veiliger en beter te maken. DJI voerde een nieuwe inkoopstrategie in met ruimte voor zorgaanbieders om met DJI in gesprek te gaan over de inschrijving. DJI verwacht daardoor betere afspraken, contracten met een langere looptijd en meer stabiliteit in de sector te kunnen realiseren. Om tegemoet te komen aan de groeiende vraag naar forensische zorg kocht DJI meer capaciteit in en door aan de slag te gaan met nieuwe systemen voor stuurinformatie, is er meer zicht op in- door en uitstroom in de forensische keten.

De ketenpartners maakten afspraken over kwaliteitseisen in het Kwaliteitskader Forensische Zorg en – opdat ze bindend zijn - deponeerden deze afspraken bij het Zorginstituut Nederland. Voor de implementatie van de afspraken zijn middelen vrij gemaakt.

Ook werkten we aan het verminderen van administratieve lasten, zoals het niet meer schrijven van indirecte tijd. Door het plaatsingsbesluit te digitaliseren is ongeveer 16 % van de administratieve handelingen hieromtrent vervallen. Daarnaast beproefden we trajectindicaties en werkten we aan de Forensische Tijdlijn.4 Beide dragen bij aan doelmatigheid en doeltreffendheid van de forensische zorg.

1.7 Jeugdbescherming: aandacht voor de korte én langere termijn

In de loop van 2022 bleek de problematiek in de jeugdbescherming – en daarmee onze inzet - fors groter dan voorzien. Zo continueerden we tot medio 2022 het InterBestuurlijk Toezicht (IBT) dat in 2021 in vier jeugdbeschermingsregio’s startte. In de regio’s Rijnmond, Zuidwest en Brabant is het IBT in 2022 afgesloten. Daarnaast spraken JenV en VWS veelvuldig met o.a. de Gecertificeerde instellingen (GI’s), gemeenten, rechters, de Raad voor de Kinderbescherming en Stichting Kwaliteitsregister Jeugd en jeugdbeschermers. De zorgen werden gedeeld over de hoge werkdruk door o.a. toenemende complexe casuïstiek en personeelstekorten. We spraken maatregelen af om de kwaliteit en continuïteit van de jeugdbescherming de komende jaren beter te waarborgen.5 Dit maatregelenpakket geeft vooral verlichting op de korte termijn, o.a. met een financiële bijdrage vanuit het Rijk en een subsidieregeling om de zijinstroom te stimuleren. Dit is mede om de periode te overbruggen totdat het Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming en de Hervormingsagenda Jeugd effect hebben.

Het Toekomstscenario voorziet in een fundamenteel andere manier van werken. Het jeugdbeschermingsstelsel wordt meer gezinsgericht, eenvoudiger, lerend en transparanter. In 2022 besloten we versneld vorm en inhoud te geven aan dit scenario. Het aantal proeftuinen daartoe is uitgebreid van 6 naar 11. Met de bestaande proeftuinen maakten we afspraken over vervolgstappen.

In de Hervormingsagenda Jeugd staan afspraken over het afbakenen van de reikwijdte van de jeugdhulpplicht. Daardoor komt meer hulp beschikbaar voor kinderen die deze het hardste nodig hebben, zoals jeugdigen met een beschermingsmaatregel. Ook is in 2022 extra hulp en ondersteuning beschikbaar gesteld voor de gedupeerden gezinnen van de toeslagenaffaire.

De Raad van State adviseerde over het wetsvoorstel Verbetering beschikbaarheid zorg voor jeugdigen. Eind 2022 presenteerden we een plan om de rechtsbescherming in de jeugdbescherming te verbeteren. Gestart is met concrete verbeteringen die zonder wetswijziging mogelijk zijn.

Over de toekomst van interlandelijke adopties besloot het kabinet dat interlandelijke adoptie mogelijk moet zijn. Dit zolang er in herkomstlanden geen alternatieven zijn die minder ingrijpend zijn, en het ontwikkelperspectief van een kind ermee is gediend. Het doel is dat landen van herkomst zelf passende opvang (kunnen) gaan bieden. Om deze verandering handen en voeten te geven is na een selectieprocedure het voorstel van Stichting Wereldkinderen geselecteerd voor de vorming van één centrale bemiddelingsorganisatie. Ook stelden we criteria vast voor het beoordelen van adoptierelaties met landen van herkomst. Hiermee selecteerden we landen van waaruit adoptie weer mogelijk wordt.

1.8 Jeugdcriminaliteit: zwaardere delicten door jonge daders

In 2022 werkten we aan de preventieparagraaf van het Coalitieakkoord. Onderdeel daarvan is de brede preventie aanpak van (georganiseerde en ondermijnende) jeugdcriminaliteit, met o.a. een domein overstijgende wijkaanpak en de inzet van kansrijke en effectief bewezen interventies. Uit de Monitor Jeugdcriminaliteit 2020 bleek dat er sprake is van een concentratie van jeugdcriminaliteit bij bepaalde risicojongeren in een beperkt aantal wijken. In 2022 deed het WODC hiernaar onderzoek. Dat gaf o.a. een beeld van hotspots van (geregistreerde) jeugdcriminaliteit. Dit beeld ondersteunt het belang van de (domeinoverstijgende gebiedsgerichte) preventieve aanpak van jeugdcriminaliteit. In 2022 is deze aanpak gestart in 15 gemeenten die geprioriteerd zijn in het kader van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV). Deze aanpak stimuleert de (door)ontwikkeling van kansrijke maatregelen en de uitrol van effectief bewezen interventies. Zo is de interventie Alleen Jij Bepaalt Wie Je Bent nu in ruim 30 gemeenten ingezet.

In 2022 is een verbeterde versie ingevoerd van de risicotaxatie door het Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen. Ook is het actieplan Wapens en Jongeren geëvalueerd en is het interdepartementaal beleidsonderzoek jeugdcriminaliteit Werken aan een effectievere detentie van jeugdigen afgerond.

1.9 Passende en effectieve juridische instrumenten

Gewijzigde Wet Bibob

Op 1 oktober 2022 trad de gewijzigde wet Bibob6 in werking. Met deze wet kan een bestuursorgaan organisaties controleren die een vergunning of subsidie aanvragen, die gebouwen of grond willen (ver)kopen of op een andere manier zaken willen doen met het bestuursorgaan. De gewijzigde wet reikt verder en geeft meer mogelijkheden voor informatiedeling. Bovendien is er nu een register waarin bestuursorganen hun conclusies kunnen bijhouden en informatie kunnen opvragen via het Landelijke Bureau Bibob.

Nieuwe gegevenswet voor politie- en justitiedomein

In april 2022 informeerden we de Tweede Kamer dat de gegevenswet voor het politie- en justitiedomein niet doorgaat vanwege onvoldoende financiële middelen voor realisatie en implementatie. Om de meest prangende knelpunten op te lossen werkten we aan aanpassingen in de Wet politiegegevens. De stand van zaken daarvan is dat er overeenstemming is tussen politie, KMar, Bijzondere Opsporingsdiensten en rijksrecherche over welke knelpunten aan te pakken.

2 Effectief en toegankelijk recht

2.1 Een rechtsbestel dat werkt voor iedereen

In 2018 startte het programma om het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand meer toekomstbestendig te maken. In 2025 moet een stelsel staan waarin iedere rechtzoekende op een laagdrempelige, snelle en integrale manier een oplossing kan vinden. Deze vernieuwing bevindt zich nu middenin de pilotfase. Dit jaar werkten we aan een prototype voor een diagnose-instrument. Daarmee kunnen rechtzoekenden zelf of met hulp van een professional sneller en beter een oplossing vinden voor hun juridisch probleem. Ook is de dienstverlening aan rechtzoekenden verbeterd en laagdrempeliger gemaakt, met specifieke aandacht voor mensen die minder digitaal vaardig zijn.

In navolging van het rapport Ongekend Onrecht en op basis van casuïstiek en onderzoek (WODC) bekeken we of de zelfredzaamheidstoets onder de Wet op de rechtsbijstand nog bij de tijd is. Vooruitlopend hierop en om te voorkomen dat burgers tussen wal en schip raken ontwikkelden de Raad voor Rechtsbijstand, het Juridisch Loket en de Nederlandse Orde van Advocaten een gezamenlijke aanpak. Als deze organisaties signalen ontvangen die daartoe aanleiding geven, helpt het Juridisch Loket deze burgers snel of verwijst ze door. Voor zaken die te complex zijn om in de eerste lijn af te handelen, verstrekt de Raad (tijdelijk) een lichte adviestoevoeging aan advocaten op grond van de Regeling Adviestoevoeging Zelfredzaamheid.

Onnodige procedures in het bestuursrecht zijn verder teruggedrongen, bijvoorbeeld door voor gemeenten vanuit burgerperspectief een digitaal bezwaarplatform te ontwikkelen. Door wetgevingsdialogen met uitvoeringsorganisaties en gemeenten pakten we knellende wet- en regelgeving aan. Hierbij sloten we aan bij Ongekend Onrecht en Klem tussen Balie en Beleid. Deze rapporten benadrukken dat de burger en zijn of haar probleem centraal moeten staan en niet de procedure. In dit verband werken de ministeries van BZK en JenV aan enkele wijzigingen van de Algemene wet bestuursrecht (Awb).

Ook is gewerkt aan de kwaliteit van beleid en wetgeving. Hiertoe namen we nieuwe initiatieven, maakten we beter gebruik van bestaande instrumenten en bouwden daarop voort. Zoals het (stimuleren van het gebruik van het) Integraal AfwegingsKader voor beleid en regelgeving (IAK), de versterking van de wetgevingstoetsing en beter waarnemen en benutten van signalen uit de praktijk. Ook investeerden we in een betere aansluiting van de rechtspraak op behoeften van burgers. Daarbij deden we ervaring op in (verplichte) experimenten met eenvoudigere procedures. Voorbeelden zijn de schuldenrechter en de wijkrechtbank in Oost-Brabant. De rechtspraak investeerde in experimenten met maatschappelijk effectieve rechtspraak, ook in het strafrecht. Openbare en toegankelijke rechtspraak is een groot goed. Daarom zette de rechtspraak ook in 2022 in op zoveel mogelijk online publiceren van uitspraken.

Belangrijke resultaat was de uitspraak in november 2022 van de rechtbank in de zaak tegen de verdachten van het neerhalen van vlucht MH17. In deze zaak zijn kosten noch moeite gespaard om verdachten voor de onafhankelijke rechter te brengen.

2.2 Kortere doorlooptijden

Kortere doorlooptijden stond ook in 2022 op de agenda als onderdeel van de meerjarige afspraken tussen de rechtspraak en JenV. In het programma Tijdige Rechtspraak (2020 ‒ 2023) zetten de gerechten de activiteiten voort. Het programma bestaat uit het deelprogramma Slimmer Roosteren en Plannen en het - door betere communicatie - vergroten van voorspelbaarheid voor rechtzoekenden. Onder dit deelprogramma ontwikkelt de rechtspraak een landelijk raamwerk voor het rooster- en planproces en werkt men aan IT-ondersteuning daarvan.

2.3 De digitale rechtsstaat en rechtsbescherming

In 2022 zette de rechtspraak belangrijke stappen met het programma Digitale Toegang Civiel recht en Bestuursrecht. De strafrechtsketen startte met de landelijke uitrol van het digitaal procesdossier. Daarnaast zijn de eerste multimediavoorzieningen in ontwikkeling voor het bestrijden van veelvoorkomende criminaliteit. Hiermee komt beeld- en audiomateriaal beschikbaar voor politie, OM en rechtspraak. Door het ketenbrede slachtofferportaal verbeterden we de dienstverlening, en het tijdelijke programma Digitalisering Strafrechtketen kreeg opvolging door het Duurzaam Digitaal Stelsel - het structurele samenwerkingsverband in de strafrechtketen waarmee de digitalisering van de keten verder gestalte krijgt.

2.4 Focus op preventie en bescherming van kwetsbare en hulpbehoevende burgers

Scheiden zonder schade

Voor vroegtijdige hulp en ondersteuning ontwikkelden we het DigiPlein. Daar kunnen ouders, kinderen en professionals laagdrempelig terecht voor informatie en ondersteuning en een Digitaal Maatje. Ook deden we ervaring op met de inzet van een gezinsvertegenwoordiger en een specialist contactverlies. Als coördinator van het scheidingsproces verbindt de gezinsvertegenwoordiger professionals uit zorg en recht. Daarnaast zijn de nieuwe procedures Gezamenlijke Toegang Ouders als pilot getoetst bij de rechtbank. In februari heeft het eindcongres van het programma Scheiden zonder Schade plaatsgevonden, waarna in maart de eindrapportage is opgeleverd.

Slachtofferzorg: een sterkere positie van slachtoffers

Per 1 juli 2022 trad het eerste deel van de Wet uitbreiding slachtofferrechten (WUS) in werking. Om de impact te kunnen bepalen van het privacy-onderdeel van de WUS zochten we o.a. naar helderheid over de (juridische) verdeling van verantwoordelijkheden en samenwerking tussen en met de betrokken ketenpartners. We spraken hierover met OM, politie en de rechtspraak. Naar aanleiding van een onderzoek van de Inspectie Justitie en Veiligheid stelde de politie een verbeterplan vast om de uitvoering van de Individuele Beoordeling te verbeteren. Daarnaast is de werkwijze van de Individuele Beoordeling bij de recherche en meldkamer geïmplementeerd. Bij deze implementatie betrok de politie ook het verbeterplan.

Samen tegen mensenhandel

Zomer 2022 startte het proces om samen met betrokken organisaties het programma Samen tegen Mensenhandel te herijken. Doel is te komen tot een gezamenlijke langetermijnvisie en strategie. De methodiek die we hiervoor gebruikten is Opgave Gericht Werken en sluit aan bij het Beleidskompas7. We organiseerden twee ronde tafels waaraan zo’n 80 deelnemers met elkaar in gesprek gingen over trends, (oorzaken van) problemen en oplossingen in de aanpak van mensenhandel. Dit leverde o.a. een bloemlezing op.

Seksuele misdrijven: preventie, repressie én publiek-private acties

In 2022 dienden we het Wetsvoorstel seksuele misdrijven in bij de Tweede Kamer. In lijn met internationale verplichtingen moderniseert dit voorstel de seksuele misdrijven in het Wetboek van Strafrecht. Het maakt meer seksueel overschrijdend gedrag strafbaar. Om de inwerkintreding van de wet (beoogd in 2024) goed voor te bereiden, zijn we een implementatietraject gestart. Het doel daarvan is de organisaties in de strafrechtketen en overige organisaties te faciliteren zodat zij in staat zijn om deze wet uit te voeren op het moment dat de wet in werking treedt.

2.5 Discriminatie en racisme: meer coördinatie en integratie noodzakelijk

Dit jaar publiceerde de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme het Nationaal Programma tegen Discriminatie en Racisme. Ook werkten dit jaar verschillende ministeries, waaronder JenV, aan een interdepartementale aanpak van online discriminatie.

3 Migratiebeleid: integraal, uitvoerbaar en rechtvaardig

Het jaar 2022 was een bewogen jaar met een crisis door de stroom van ontheemden veroorzaakt door de Russische invasie van Oekraïne en de crisis in de opvang. Dit vroeg extra inspanningen en forse opgaven. Vanaf het moment dat de eerste Oekraïners in Nederland arriveerden, schaalden we op naar een crisisstructuur. Ook de opvangcrisis vroeg de nodige extra inspanningen. Het totaalaantal asielaanvragen steeg fors ten opzichte van de afgelopen jaren.

Figuur 1 Cijfers opvang vluchtelingen uit Oekraïne in Nederland

Figuur 2 Cumulatief aantal asielzoekers uit de afgelopen jaren

Bron: IND (Asylum Trends Monthly Report on Asylum Applications in The Netherlands, december 2022)

3.1 Versterkte migratieketen

Ook in 2022 werkten we aan betere samenwerking in en sturing op de migratieketen. Dit deden we op basis van de adviezen van EY die begin 2021 de IND en de asielketen hebben doorgelicht, leidend tot een verbetertraject voor de IND en een veranderopgave voor de gehele migratieketen. De IND verandert aan de hand van de thema’s sturing op en binnen de IND, personeel en productiviteit, cultuur en informatievoorziening. De veranderopgave migratieketen richt zich op: bewuster werken vanuit de ketengedachte, verbeteren van de governance en sturing, optimaliseren keteninformatievoorziening, bekostiging passend bij de dynamiek van de asielketen.

3.2 Minder overlast, meer terugkeer

Overlast en criminaliteit van asielzoekers ondermijnt het draagvlak voor opvang. Asielzoekers die dat doen pakken we sneller en harder aan. Dat doen we door crimineel gedrag te bestraffen, overlastgevende asielzoekers sober op te vangen, snel over hun aanvraag te beslissen en als duidelijk is dat ze niet in Nederland mogen blijven, zorgen voor terugkeer.

In 2022 intensiveerden we de aanpak van overlast door € 45 mln. structureel beschikbaar te stellen, door sobere opvang voor asielzoekers met een kansarme asielaanvraag en door terugkeer te bevorderen.8 Om de aanpak te versterken is dit jaar een Coördinator Nationale Aanpak Overlast aangesteld.9 Door samen te werken in de vreemdelingenketen en met politie en OM, voorkomen we dat overlastgevers uit beeld verdwijnen en later elders opduiken. Om overlast in de publieke ruimte te beperken is een mobiel straatteam opgericht. In Ter Apel zetten ketenpartners zich in om procedures van overlastgevende asielzoekers snel en slagvaardig te behandelen. Als duidelijk is dat de asielzoeker geen rechtmatig verblijf heeft, zetten we in op (gedwongen) terugkeer of overdracht aan de verantwoordelijke lidstaat.10

Om opvanglocaties veilig en leefbaar te houden blijft een gerichte aanpak noodzakelijk in de opvang van (overlastgevende) asielzoekers en het adequaat begeleiden van bewoners. In 2022 startte het COA een aantal pilots: Overlastgever (vroegtijdig) in beeld, Samenwerking met Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO) en het Ambulant OndersteuningsTeam. Ook lopen er gesprekken met de gemeente Almere over de mogelijkheid de voormalige PI als locatie voor sobere opvang in gebruik te nemen.11 Daarnaast kijken we doorlopend of meer maatregelen noodzakelijk en mogelijk zijn.

Terugkeer realiseren heeft een stevige internationale component en is sterk afhankelijk van samenwerking met derde landen. In 2022 gingen we hiervoor migratiepartnerschappen aan met derde landen. Het doel van de partnerschappen is om terugkeer te bevorderen en instroom te beperken en daarmee overlast te voorkomen in prioritaire landen. Ook in Europees verband acteerden we door het gezamenlijke EU-terugkeerbeleid tussen EU-lidstaten te verbeteren.

3.3 Reguliere migratie

Vanuit de wens kennismigranten te ontvangen en aan te trekken hebben we in 2022 ingezet op de implementatie van de Europese Richtlijn Blauwe Kaart. Met een verblijfsvergunning Europese Blauwe Kaart kan een hoogopgeleide werknemer in Nederland wonen en werken. Daarnaast is de Start-Up regeling geëvalueerd en is in de beleidsreactie toegezegd om de duur van de verblijfsvergunning voor startende ondernemers naar twee jaar te verlengen. Ook is toegezegd de aanbeveling uit te werken om het goedkeuringsproces van facilitators los te koppelen van de verblijfsvergunning. Hiermee dragen we bij aan de afspraak uit het Coalitieakkoord om innovatieve start-ups en scala-ups te ondersteunen.

3.4 Inzet op grenzen

Een toekomst- en crisisbestendig Schengengebied is belangrijk. Prioriteiten in 2022 waren het versterken van de buitengrenzen, het verbeteren van analyse en risico-gestuurde monitoring en informatiegestuurde controles aan de binnengrenzen, en het versterken van de governance van het Schengengebied evenals van waarborgen in tijden van crisis. In 2022 leidde dit tot continue aandacht en inzet van autoriteiten (waaronder de KMar) in de grensregio’s.

Oktober 2022 werd de nieuwe verordening voor het Schengenevaluatiemechanisme van kracht. Dit mechanisme is bedoeld om periodiek en ad hoc lidstaten te toetsen in hoeverre zij het Schengenacquis goed toepassen. Dan gaat het o.a. om buitengrensbeheer, terugkeer, informatiesystemen, politiesamenwerking, visumbeleid en dataprotectie. Ook is ingezet op efficiënt en effectief grensbeheer in het kader van General Aviation. Daarbij gaat het om het al dan niet definitief aanwijzen van kleine luchthavens als grensdoorlaatpost.

Een interdepartementale visie is opgesteld voor integraal grensbeheer tot 2030. Hoofddoelen voor het Nederlandse grensbeheer zijn het beschermen en vergroten van de veiligheid, effectiever voorkomen en tegengaan van illegale grensoverschrijding en secundaire migratie, en efficiënter faciliteren van de grenspassages van bonafide reizigers. Voor geïntegreerd grensbeheer en terugkeer vergroot Nederland zijn bijdrage in personeel aan Frontex. Dit conform de EU afspraken.

Naast de implementatie van de 6 centrale Europese informatiesystemen in de veiligheids- en migratieketen12 zijn er ontwikkelingen waardoor de grensautoriteit voorafgaand aan de grenspassage steeds vaker beschikt over digitale passagiersdata. Om het grenstoezicht goed in te richten en uit te voeren is nauw samengewerkt met stakeholders: beleid, uitvoering, toezicht en private organisaties (maritiem- en luchtvaartsector). Samenwerking is essentieel omdat systemen en techniek steeds nauwer met elkaar zijn verbonden én vanwege Europese en nationale wetgeving. Aandachtspunten hierbij zijn de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer voor cybersecurity/ grenstoezicht.

3.5 Gemeenschappelijke aanpak migratie en asiel binnen Europa

Om het gemeenschappelijk Europees asielstelsel (GEAS) verder te hervormen stelde de Europese Commissie in 2020 een nieuw Pact voor Migratie en Asiel voor. In 2022 zetten we de behandeling hiervan voort. Ook is dit jaar een Raadspositie bereikt op de ontwerp-Eurodacverordening en Screeningsverordening, alsook een gedeeltelijk akkoord op de Asielprocedureverordening.

4 Tot slot: opgaven voor de organisatie van JenV

In 2022 stond voor het thema Hybride Werken ‘leren en experimenteren’ centraal. Dit betekent: pilots, enquêtes en handreikingen. Hiermee zorgen we ervoor dat het hybride werken een plek heeft in huisvesting, personeel, organisatie, digitale voorzieningen en sociale relaties. In het kader van transparantie en informatievoorziening zijn we gestart met de opzet van een Centrale Eenheid WOO (Wet Open Overheid) en sturen we beslisnota’s mee met stukken aan het Parlement.

Op de prioriteiten van de Regeringscommissaris Open op Orde werken we aan archivering en duurzaam beschikbaar zijn van o.a. e-mail, chatberichten en websites en het versterken van de capaciteit voor informatiehuishouding. Ook is ingezet op JenV-brede thema’s, zoals ‘Papier uit de ketens’, ‘Digitalisering Werkprocessen’ en ‘Datakwaliteit’. Het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI) is voor JenV in 2022 bekrachtigd. Partijen die het Manifest ondertekenen verklaren daarmee doelbewust hun inkoopkracht in te zetten voor een zo groot mogelijke impact op maatschappelijke (transitie)doelen. De duurzaamheidsopgave kenmerkte zich door de CO2-prestatieladder en 15% gasreductie rijksbreed.

3.2 Veiligheidsagenda

Toelichting

In 2022 is een stabilisatie te zien van het aantal csv (criminele samenwerkingsverbanden)-onderzoeken. Daarmee blijft het aantal csv-onderzoeken op een structureel hoger niveau dan in voorgaande jaren. Met 1.672 onderzoeken is de doelstelling voor 2022 ruimschoots gerealiseerd.

De ambitie voor 2022 was om 180 miljoen euro via de strafrechtelijke weg in beslag te nemen. Dit is voor 82% gerealiseerd. Dat dit resultaat lager is dan vorig jaar komt vooral doordat in 2022, vanwege de overstap naar een ander registratiesysteem, op een smallere basis wordt gerapporteerd. Hierdoor kan in het afgesloten jaar nog niet alle beslag informatie zijn ingevoerd, terwijl in dat jaar het beslag wel al in de onderzoeken is gelegd. Het beeld is echter wel dat, indien er in 2022 op dezelfde wijze als voorgaande jaren zou zijn geregistreerd, de prestaties vergelijkbaar zouden zijn met die in 2021.

De resultaatafspraak voor 2022 betrof 220 door de politie bij het OM aan te leveren verdachten van mensenhandel. Dit zijn er 186 geworden. De realisatie schommelt flink door de jaren heen. In de afgelopen drie jaar was een stijgende lijn zichtbaar. In 2022 blijft het resultaat wat achter bij de ambitie. Daarbij geldt echter dat niet alle onderzochte signalen van mensenhandel leiden tot een OM-verdachte mensenhandel. Dit vanwege de bewijsbaarheid en/of grotere effectiviteit van andere, gerichte interventies zoals het opwerpen van barrières en het stopzetten van de uitbuiting.

De doelstelling voor cybercrime regulier is in 2022 is ruimschoots behaald. Wel liggen de resultaten in 2022 op een lager niveau dan voorgaande jaren. Ook de doelstelling voor de fenomeenaanpak en het aandeel toegepaste alternatieve interventies wordt in 2022 ruim gehaald. Het aantal high tech crime onderzoeken ligt daarentegen in 2022 onder de norm. Door toenemende professionalisering van zware, georganiseerde cybercriminaliteit vereisen deze complexe onderzoeken steeds meer capaciteit. Daarnaast loopt er momenteel nog een groot aantal complexere onderzoeken.

Voor het thema online seksueel kindermisbruik hebben de resultaten zich richting de doelstelling ontwikkeld, hoewel de inzet gericht op met name keyplayers fors achter de gewenste ambitie is gebleven. Dit wordt veroorzaakt door onderbezetting vanwege uitstroom (vaak pensionering) van medewerkers en een hoog aantal moeilijk te vervullen vacatures. De prioriteit ligt nu bij de meest ernstige zaken waarbij sprake is van actueel misbruik.

In de afgelopen periode zijn er bij de justitiële inrichtingen weer meer plaatsten beschikbaar gekomen om de executietaken van de politie te laten uitvoeren. In 2022 zijn in totaal 26 kansrijke dossiers van onvindbare veroordeelde personen aangeboden. Van de aangeboden dossiers moet de politie 40% positief afdoen. In 2022 zijn alle aangeboden dossiers positief afgedaan. Daarmee is de doelstelling ruimschoots behaald.

3.3 Realisatie periodieke rapportages / beleidsdoorlichtingen

In het kader van de operatie Inzicht in Kwaliteit is in de begroting 2022 het gebruikelijke overzicht met een planning van beleidsdoorlichtingen omgevormd tot een Strategische Evaluatie Agenda (SEA). In navolging daarvan wordt in het jaarverslag hierover verantwoording afgelegd. Het doel van de SEA is te komen tot betere en meer bruikbare inzichten in de maatschappelijke toegevoegde waarde op belangrijke beleidsthema’s, het meer benutten van dit inzicht en daarmee uiteindelijk hogere maatschappelijke toegevoegde waarde van beleid. Daarmee komt de focus meer te liggen op de integrale en samenhangende beleidsaanpak van een beleidsthema en minder op de afzonderlijke beleidsonderdelen. Met de SEA wordt tevens beoogd onderzoeken beter te laten aansluiten op de beleidscyclus en wordt meer recht gedaan aan ontwikkelingen op een beleidsveld. Op deze wijze kunnen ook leerervaringen worden benut om het beleid tussentijds bij te sturen als dat nodig blijkt. Deze verantwoording draagt hieraan bij.

Voor het meest recente overzicht van de programmering van periodieke rapportages / beleidsdoorlichtingen, zie het overzicht Ingepland en uitgevoerd onderzoek op rijksfinancien.nl.

Voor de realisatie van andere onderzoeken, zie «Bijlage 3».

Onderstaand treft u een toelichting aan van de beleidsdoorlichtingen die in 2022 zijn uitgevoerd.

Beleidsdoorlichting artikel 32 Rechtspleging en Rechtsbijstand

Voor artikel 32 Rechtspleging en rechtsbijstand is in 2022 een beleidsdoorlichting uitgevoerd over de periode van 2016 tot en met 2020. In de beleidsdoorlichting is de doeltreffendheid en doelmatigheid van het beleid op de terreinen rechtspleging en rechtsbijstand onderzocht door middel van de indicatoren kwaliteit, toegankelijkheid en productiviteit. Doeltreffendheid wordt beoordeeld aan de hand van ‘kwaliteit’ en ‘toegankelijkheid’. Doelmatigheid wordt beoordeeld aan de hand van ‘productiviteit’.

Op hoofdlijnen concluderen de onderzoekers t.a.v. de rechtspraak dat de doeltreffendheid van de rechtspraak in de periode van 2016 tot en met 2020 enerzijds is verbeterd en anderzijds heeft geleden onder, met name, de coronapandemie. De Wet prejudiciële vragen heeft een positief effect gehad op de rechtseenheid en daarmee de kwaliteit van de rechtspraak. Daarnaast hebben de aanpassingen in de bekostigingssystematiek en de Wet herziening gerechtelijke kaart bijgedragen aan de doeltreffendheid van de rechtspraak De toegankelijkheid van het stelsel stond onder druk: minder burgers schakelden rechtshulp in terwijl het aantal burgers dat rechtsproblemen ervoer min of meer gelijk bleef. Daarnaast loopt de algemene waardering van verschillende doelgroepen in het rechtsbestel uiteen. Waar rechtszoekende en curatoren tevreden lijken (waarderingsscores van respectievelijk 77 en 75 uit 100), zijn professionals en met name slachtoffers beduidend kritischer (scores van respectievelijk 67 en 58 uit 100). Wat betreft de doeltreffendheid van het rechtsbestel zijn er dus ook nog verbeterpunten. De doelmatigheid van het beleid nam in de periode 2016 tot en met 2020 af. Wederom speelde de coronapandemie hierin een belangrijke rol. Als gevolg van de coronamaatregelen liepen (vanaf 2020) de doorlooptijden en werkvoorraden namelijk op. Daarnaast hadden de verhoogde bezetting, het afgenomen zaaksvolume en het toegenomen kostenniveau tot gevolg dat de arbeidsproductiviteit en kostenproductiviteit afnamen.

Op hoofdlijnen concluderen de onderzoeken t.a.v. de rechtsbijstand dat: De doeltreffendheid van het stelsel gesubsidieerde rechtsbijstand zich in de periode van 2016 tot en met 2020 voornamelijk in positieve zin heeft ontwikkeld. De inzet op digitalisering van de dienstverlening heeft ervoor gezorgd dat de nulde- en eerstelijnsvoorzieningen gedurende de coronapandemie goed bereikbaar bleven. Over het algemeen zijn rechtzoekenden tevreden over de kwaliteit en toegankelijkheid van dienstverleners. Wat de doeltreffendheid drukt het spanningsveld tussen, enerzijds, de focus op specialisatie en, anderzijds, het behouden van voldoende aanbod en capaciteit van dienstverleners op de gevraagde terreinen. De doelmatigheid van het stelsel gesubsidieerde rechtsbijstand heeft zich in de periode 2016 tot en met 2020 in positieve zin ontwikkeld. De herijking van de vergoedingen voor gesubsidieerde rechtsbijstandsverleners is hiervan de voornaamste oorzaak geweest. Daarnaast is in deze periode ook aandacht besteed aan enkele reeds geïdentificeerde beperkingen, zoals het aanvragen van extra uren bij bewerkelijke zaken. Tegelijkertijd kan de doelmatigheid verder verbeterd worden wanneer ook de andere geïdentificeerde knelpunten geadresseerd worden. Daarnaast werd na 2018 ook specifiek aandacht besteed aan de systematiek rondom het aanvragen van extra uren, een onderdeel wat eerder als doelmatigheidslek werd geïdentificeerd. Verschillende ontwikkelingen in periode lopend van begin 2016 tot eind 2020 hebben een positieve impact gehad op de productiviteit van het beleid ten aanzien van gesubsidieerde rechtsbijstand. Vooropgesteld dragen de herijkte vergoedingen voor rechtsbijstandsverleners bij aan een meer doelmatig systeem.

3.4 Risicoregelingen

31. Inkoop Max

In de stand is de meerjarige verplichting opgenomen aan de Politie, in het kader van het prepensioen en levensloopregeling (Inkoop Max regeling). De verplichtingen die hieruit voortvloeien zijn gerelateerd aan de bedragen welke als vordering in de jaarrekeningen van de politie worden opgenomen (Kamerstukken II, 2013-2014, 29 628, nr. 407). De veplichting bestaat ultimo 2022 enkel nog uit een kortlopende verplichting waarvan de verrekening in 2023 plaatsvindt.

33. Garantiestelling Faillissementscuratoren dienst JUSTIS

De garantstellingsregeling faillissementscuratoren (GSR) is voor faillissementen waarin sprake lijkt te zijn van kennelijk onbehoorlijk bestuur, maar in de boedel onvoldoende middelen aanwezig zijn om onderzoek te doen of een procedure te starten en zo onrechtmatig aan de boedel onttrokken gelden en goederen terug te halen.

34. Garantstelling Hypothecaire leningen aan JJI's

Het feitelijk risico van de verleende garanties aan particuliere jeugdinrichtingen betreft borgstellingen ten behoeve van het restantbedrag van leningen die particuliere inrichtingen zijn aangegaan ter financiering van de gebouwen. Zonder garantie verlening was het niet mogelijk tegen gunstige condities dergelijke leningen bij externe financiers af te sluiten. Omdat DJI de kapitaalslasten van de betreffende leningen bovennormatief vergoedt aan de inrichtingen was het uit efficiency-overwegingen van belang dat de leningen tegen een zo gunstig mogelijk rentepercentage konden worden afgesloten.

Leenfaciliteit

Deze organisaties hebben toegang tot het geïntegreerd middelenbeheer bij de RIjkshoofdboekhouding (RHB) van het Ministerie van Financiën (MvF). Voor de financiering van investeringen kunnen ze een beroep doen op de leenfaciliteit van MvF. In deze garantstelling is bepaald dat wanneer er niet aan de verplichtingen wordt voldaan die uit de overeenkomst van geldlening voortvloeien, MvF deze verplichting ten laste zal brengen van het Ministerie van JenV. Met ingang van de verantwoording 2019 worden ook de uitstaande leningen van de interne partijen die ressorteren onder het Ministerie opgenomen in dit overzicht.

Rekening-courant limiet

De betreffende organisaties hebben bi de RHB een rekening-courant faciliteit, waarbij JenV garant staat voor de aanzuivering van een mogelijk debetsaldo wanneer de betrokken organisaties daarbij in gebreke blijven.

3.5 Openbaarheidsparagraaf

In de kabinetsreactie op het rapport ‘Ongekend onrecht’ heeft het kabinet onder andere maatregelen aangekondigd gericht op actieve openbaarmaking van informatie en op verbetering van de informatiehuishouding bij de ministeries (‘Open op orde’).Verder schrijft artikel 3.5 van de Wet open overheid voor dat een bestuursorgaan in de jaarlijkse begroting aandacht besteedt aan de beleidsvoornemens inzake de uitvoering van de Wet open overheid (Woo) en in de jaarlijkse verantwoording verslag doet van de uitvoering ervan (de openbaarheidsparagraaf). Het doel van de Woo is een open overheid, die zorgdraagt voor een adequate en toegankelijke informatievoorziening op basis van een ordentelijke informatiehuishouding. De uitdagingen op het vlak van informatiehuishouding binnen JenV zijn omvangrijk en divers van aard en over een periode van jaren ontstaan. Redenen hiervoor zijn onder meer een explosieve groei van data en informatie, het sterk toegenomen gebruik ervan, personele krapte en complexe wet- en beleidsstelsels die met deze informatie uitgevoerd en ondersteund moeten worden. De veelheid en verscheidenheid aan deelnemende JenV-onderdelen en organisaties, die ook nauw samenwerken in ketens zoals bijvoorbeeld de strafrechtketen en de migratieketen, kennen onderlinge afhankelijkheden en maken het tot een zeer uitdagend geheel. Het programma Open op Orde werkt samen met de lijnorganisaties aan de meerjarige (2021-2026) veranderopgave. De Nationale Politie en Rechtspraak hebben o.b.v. hun rechtstatelijke positie een eigen actieplan ingediend en ook eigen budget toegekend gekregen. Hierover vindt separaat verslaglegging plaats. Inhoudelijk wordt daar waar kan samengewerkt als één JenV.

Op voorhand worden uitsluitingscriteria toegepast zoals bijvoorbeeld ‘of elders ook financiering is gevraagd’ of ‘betreft het uitsluitend een vraag om mensen zonder dat daar resultaat aan gekoppeld is’. Wat overblijft zijn de initiatieven die deel uitmaken van het programmaportfolio Open op Orde.

Omdat veel initiatieven grote investeringen vragen en daarmee vaak ook een lange doorlooptijd kennen, worden de initiatieven uitgewerkt in kleinere werkpakketten. De werkpakketten kennen een doorlooptijd van normaliter 3 tot 5 maanden en vertegenwoordigen een waarde van ongeveer € 250.000,-. Op deze manier blijft het programma wendbaar en is eventueel bijsturen en/of herprioriteren tijdig mogelijk.

Ook deze werkpakketten worden geordend. Dit gebeurt op basis van hun bijdrage aan kritieke succesfactoren in de Informatiehuishouding. Voor elk initiatief wordt bepaald wat de meest waardevolle werkpakketten zijn die als eerste opgepakt worden. Er is dus niet alleen sprake van het prioriteren van initiatieven maar er van het ordenen van werkpakketten binnen een initiatief. De ordening van werkpakketten vindt plaatst binnen de backlog van elke afzonderlijke prioritaire categorie.

JenV heeft dit geconcretiseerd in het volgende schema, van Input naar Impact.

De ordening gebeurt op basis van de bijdrage van het werkpakket aan vijf kritieke succesfactoren voor het verbeteren van de informatiehuishouding: «waar we beter in moeten worden»:Verbeterde duurzame toegankelijkheid, het vermogen dat aanwezige en gebruikte gegevens (incl. documenten en content) leesbaar en in de oorspronkelijke vorm beschikbaar blijven gedurende de wettelijke termijn.Verbeterde traceerbaarheid van processtappen, het vermogen om de wijze waarop een resultaat tot stand is gebracht te reconstrueren op basis van de doorlopen stappen die tot dit resultaat hebben geleid.Vergrote betrouwbaarheid van gegevens, het vermogen om de waarde (data) van een gegeven (betekenis) op een juiste manier te kunnen duiden in termen van betekenis, authentiek, controleerbaar, correcte substitutie.Vergrote kenbaarheid van de datacontext, het vermogen om de juiste context van de beschikbare data (waardes) te interpreteren (transitie van ‘data’ naar 'informatie'). Om juist gebruik van data te verhogen is het noodzakelijk om de betekenis (zie 'betrouwbaarheid gegevens') en de context te weten waarin de data is ontstaanVerbeterde beschikbaarheid en juiste IHH kennis en kunde, de vaardigheden van medewerkers vormen een belangrijke component om het gestelde doel te behalen. Zowel in termen van communicatie met de maatschappelijke doelgroepen als het beheren en (door)ontwikkelen van de benodigde oplossingen.

De initiatieven en de daaruit afgeleide werkpakketten vallen allen onder ééń van de gedefinieerde actielijnen.

Actielijn 1: Informatieprofessionals:

JenV heeft besloten om het budget van 2022 en 2023 beschikbaar te houden om veranderingen door te kunnen voeren. JenV verhoogt de capaciteit van IHH door de bestaande populatie bij of om te scholen door het actief aanbieden van trainingen en opleidingen. Daar waar noodzakelijk wordt de formatie uitgebreid met nieuw personeel. Voor werving en ambtelijk vakmanschap is een proeftuin gestart. Voor HRM-IHH is een community opgericht welke bijdraagt aan de noodzakelijke dialoog tussen HRM en IHH.

Actielijn 2: Volume en aard van de informatie:

Implementatie handreiking emailarchivering als onderdeel van passieve openbaarmakingVoor het BD wordt de e-mail veiliggesteld. Uit de rapportage over een uitgevoerde Proof of Concept van een technische oplossing blijkt een aantal risico's voor de continuïteit van de bedrijfsvoering van JenV. Ook zijn er vraagtekens bij de reikwijdte van de voorgestelde e-mailarchivering. JenV heeft, in afwachting van antwoorden op deze vraagstukken, onder voorbehoud ingestemd met de door BRC voorgestelde oplossing voor e-mailarchivering. Gesprekken over de toepasbaarheid van de geboden functionaliteit en mogelijke performance issues lopen nog. Afhankelijk van de uitkomsten wordt duidelijk of JenV kan aansluiten bij de voorgestelde oplossing.

Implementatie beleidslijn berichtenapps als onderdeel van passieve openbaarmakingVoor de implementatie van de beleidslijn voor berichtenapps geldt dat bij JenV het berichtenverkeer van de bewindspersonen wordt veiliggesteld. Het voornemen is dat het Dienstencentrum ook het berichtenverkeer van de leden van de Kleine Bestuursraad gaat veiligstellen. Dit wordt in 2023 nader uitgewerkt en gerealiseerd.

Implementatie web archivering als onderdeel van actieve openbaarmakingAlle websites van JenV worden inmiddels gearchiveerd. Deels door vanuit het BD aan te sluiten op de overeenkomst met GW Crossmedia en deels doordat organisaties rechtstreeks een contract hebben afgesloten onder de mantelvoorwaarden met GW Crossmedia.

Implementatie Werkwijze openbaarmaking Beslisnota's / Kamerstukken als onderdeel van actieve openbaarmakingJenV maakt de beslisnota's en kamerstukken openbaar op haar websites, in afwachting van een centrale voorziening dan wel een nog te maken verwijs index zoals bijvoorbeeld algoritmes.overheid.nl.

Aansluiting op PLOOI als onderdeel van actieve openbaarmakingDe reden waarom er nog geen aansluiting op Plooi heeft plaatsgevonden is bekend. Daar waar JenV actief openbaar moet maken gebeurt dat op de websites van de desbetreffende organisaties van JenV.

Eigen activiteiten

In aanvulling op de bovengenoemde BRC-prioriteiten identificeerde JenV - in lijn met de doelstellingen van Open op Orde - twee aanvullende prioritaire categorieën. JenV brede prioriteiten en uitvoeringsorganisatie specifieke prioriteiten. Van de drie eerder genoemde taskforces werken twee daarvan aan de JenV brede prioriteiten. Dit zijn papier uit de ketens en het verbeteren van de datakwaliteit (in de keten).

Taskforce Papier uit de ketens als onderdeel van passieve openbaarmakingDoor papieren dossiers digitaal toegankelijk te maken kunnen eventuele Woo verzoeken in de toekomst sneller en beter afgehandeld worden. Dit draagt bij aan de doelstelling van de Woo. De Taskforce ondersteunt de uitvoeringsorganisaties met advies over papieren dossiers, hulp bij de inventarisatie ervan, het opstellen van archiefbewerkingsplannen (ABP's) en het regisseren van het bewerkingsproces (digitalisering, overdracht naar het NA en vernietiging). Er ligt een belangrijk synergie voordeel door het meervoudig en efficiënt uitvoeren van vergelijkbare taken. De justitiële ketens kennen een werkvoorraad papieren dossiers (excl. Rechtspraak en Politie) waarvan bij de taskforce een groot deel in beeld is. Inventarisatie vindt plaats door toepassing van de JenV selectielijst. De actieve dossiers worden gedigitaliseerd. De dossiers die daarvoor in aanmerking komen worden overgebracht naar het NA. Het overige deel komt in aanmerking om te vernietigen. Slechts een zeer beperkt deel van de papieren dossiers is vooralsnog aangemerkt om te vernietigen.

Voor het versnellen van de digitaliseringsslag is door tussenkomst van het programma een additionele scanstraat met 2 hoog volume scanners ingericht bij de Justitiële Informatiedienst als uitbreiding op de bestaande scancapaciteit.

Taskforce Datakwaliteit (in de ketens) als onderdeel van passieve openbaarmakingJenV is van mening dat indien data juist, tijdig en gestructureerd volgens het federatief datastelsel beschikbaar is, er sneller kan worden voldaan aan verzoeken uit de Woo. De taskforce datakwaliteit werkt daarom nauw samen met de aangestelde CDO van JenV. De CDO hanteert een data-agenda en samen met het programma wordt gekeken waar de taskforce datakwaliteit invulling kan geven aan onderdelen van die agenda. Inhoudelijk kijkt de taskforce samen met de uitvoeringsorganisaties naar de inrichting van het data management en naar het oplossen van problemen met betrekking tot datakwaliteit. Het opzetten van het data management en de data governance gebeurt aan de hand van de richtlijnen van de CDO, gezamenlijk met de uitvoeringsorganisaties. Methodes die gebruikt worden zijn o.a. DAMA-DMBOK en wetsanalyse voor de data waarop de wetten betrekking hebben. In combinatie met de taskforce digitalisering worden processen waar nodig opnieuw gedefinieerd.

Actielijn 3: Informatiesystemen

Randvoorwaardelijk voor het ontplooien van activiteiten binnen deze actielijn is een solide (informatie)architectuur. Hier is in 2021 reeds gestart met het vervolmaken van de (informatie-) architecturen om goed onderbouwd te kunnen starten wanneer aanpassingen nodig blijken te zijn. Behalve de centraal te ontwikkelen platformen kent JenV eigen reeds bestaande systemen waarbij aansluiting gezocht kan worden.

Taskforce Digitalisering Werkprocessen veelal als onderdeel van passieve openbaarmaking

De taskforce digitalisering werkprocessen kijkt met oog voor zowel kwaliteits- als het veranderkundige aspecten van de digitale transformatie samen met de uitvoeringsorganisaties naar mogelijkheden om processen te optimaliseren en waar mogelijk te digitaliseren. Het credo is «niet harder, maar slimmer werken» waarbij de burger centraal staat. Methodes die worden toegepast zijn onder andere het 9-vlaksmodel van Maes, Lean / Six Sigma en design thinking. 

De taskforce is onder meer actief bij de migratieketen (DG Migratie, COA, IND en DT&V) voor de optimalisatie van het vreemdelingenbeeld en het vreemdelingenportaal. Ook ondersteunt de taskforce de Raad voor de Kinderbescherming bij het digitaliseren van haar processen. Bij de RvR (Raad voor Rechtsbijstand) is gestart met de fit-gap analyse van de digitale transformatie en het onderzoek en advies met betrekking tot het ‘Generieke aanvraagproces rechtsondersteuning burger’ dat in wording is. Bij NFI wordt gezocht naar oplossingen voor dossiers waarop verschillende bewaartermijnen van toepassing zijn. De RvdK, NFI en COA worden aangesloten op CDD+ / DMS. Voor CDD+ vindt uitbreiding van de functionaliteit plaats op gebied van zoekfunctionaliteit en toegang derden.

Actielijn 4: Bestuur en naleving:

In het kader van actielijn 4 heeft JenV gewerkt aan de inrichting van de governance, het inrichten en operationaliseren van de portfoliowerkwijze en de uitvoering van de nul- / een-metingen.

Geactualiseerd Programmaplan 2022

Het geactualiseerde programmaplan (AP2.0) is ingeleverd en bestaat uit initiatieven die niet zijn afgevallen na het toepassen van de genoemde uitsluitingscriteria. De overgebleven initiatieven zijn getoetst op het vastgestelde afwegingskader. De initiatieven die de meeste waarde opleveren zijn als hoogste gerangschikt. Om niet al het geld direct voor 1 initiatief te reserveren is besloten om met werkpakketten te werken die een afgerond geheel vormen, zodat meer organisaties geholpen kunnen worden.

Inrichting governance IHH, incl. P&C cyclus

De governance voor het programma is ingericht en zal zolang als nodig bestaan. Aan alle JenV onderdelen is gevraagd om een IHH paragraaf in de reguliere jaarplannen op te nemen zodat structurele aandacht voor IHH geborgd is.

1-meting Afgerond en gedeeld met POoO

Voor alle organisaties waar vorig jaar de nulmeting is uitgevoerd is in 2022 een 1-meting uitgevoerd. Hierover is separaat verantwoording afgelegd. Naast de reeds eerder uitgevoerde nulmetingen is ook een 0-meting uitgevoerd bij DG Ondermijning en DG Oekraïne.

Haalbaarheidstoets uitgevoerd op eigen actieplan

In het actieplan staat dat er per initiatief / werkpakket een haalbaarheidstoets is, daarin wordt gekeken naar uitvoerbaarheid, beoogd resultaat en bijdrage aan burger, samenleving en parlement. Wekelijks beoordeelt een team de ingediende werkpakketten en als het werkpakket akkoord is, wordt gestart met de werkzaamheden. Er is een maandelijkse rapportage op gebied van voortgang, resultaat en ingezette resources (mensen en middelen).

Toelichting acties n.a.v. nulmeting

Alle acties (over de actielijnen heen) zijn erop gericht om organisatieonderdelen te laten groeien in volwassenheid. De resultaten van de 1 meting worden gebruikt om te kijken of een verschuiving in prioriteit gewenst is. Aangezien binnen JenV 24 organisaties deelnemen aan Open op Orde (exclusief Rechtspraak en NP) zijn de nul- en 1-meting op organisatieniveau uitgevoerd. Een collectieve nul- of 1-meting voor JenV is niet zinvol, omdat de onder JenV ressorterende organisaties te uiteenlopend zijn qua primair proces, omvang, volwassenheid enzovoort.

Bijlage: Overzicht coronasteunmaatregelen

Onderstaand wordt inzicht verschaft in de steunmaatregelen die JenV heeft getroffen ten aanzien van de coronacrisis. Het betreft hierbij corona gerelateerde uitgavenmaatregelen waarvoor het reguliere plafond niet geldt.

toelichting op de maatregelen

Brede aanpak instrumenten bedrijfsbeëindiging

Het kabinet heeft, zoals vermeld in de brief van 27 mei 2021 (Kamerstukken II 20/21 35 420, nr. 314), tijdelijke middelen beschikbaar gesteld om een brede aanpak van bedrijfsbeëindigingen te faciliteren voor ondernemers die mede als gevolg van covid-19 willen stoppen met de bedrijfswerkzaamheden.

Handhaving corona toegangsbewijs

De extra middelen die voor 2022 aan de begroting zijn toegevoegd zijn ingezet voor de ondersteuning van de niet-essentiële dienstverlening en niet-essentiële detailhandel die moeten gaan controleren op het Coronatoegangsbewijs. Een aantal gemeenten heeft geen gebruikt gemaakt van de regeling of vanwege het overschrijden van de indieningsdatum geen gebruik kunnen maken van de regeling waardoor hier een meevaller is ontstaan.

Project-DG Covid-19 en crisiscommunicatie

De project-DG verricht interdepartementaal alle nodige actie om regie en samenhang te bereiken met betrekking tot beleid en uitvoering en verantwoording. Het programmageld wat beschikbaar is gesteld is hoofdzakelijk bedoeld voor communicatiecampagnes en crisiscommunicatie.

Meerkosten regeling forensische zorg

Het betreft de meerkosten die in 2022 in de Forensische zorg worden gemaakt om aanpassingen te doen op basis van corona-maatregelen.

Bijlage: budgettair overzicht Oekraïne

In onderstaand overzicht staan de maategelen welke zijn getroffen wegens de oorlog in Oekraïne met onder de tabel een toelichting op de maatregelen. Voor deze maatregelen zijn geen ontvangsten op de JenV begroting geraamd.

Uitvoeringskosten IND

Het budget IND is 2022 verhoogd ten behoeve van de werkzaamheden in het kader van de Oekraïense ontheemden, waaronder het geldig maken van de verblijfsdocumenten van de Oekraïners door middel van stickers met verblijfsaantekening op plaklocaties. Dit hangt samen met de beschermde status die ontheemden uit Oekraïne genieten op basis van de Richtlijn Tijdelijke bescherming Oekraïne.

inzet NIDOS

Extra kosten voor de NIDOS in het kader van de opvang AMV' ers uit Oekraïne.

Gemeentelijke en particuliere opvang 

Het betreft de compensatie voor gemeenten voor de realisatie van noodopvangplekken en verstrekkingen aan ontheemden. Met deze middelen betalen gemeenten ook de huur voor het Rijksvastgoed uit. Gemeenten mogen opvanglocaties tot twaalf maanden vastleggen, de kostenraming hiervoor wordt meegenomen bij de uitwerking van bovenstaande regeling.

Veiligheidsregio’s en GGD’en 

Voor de bedrijfsvoering en kosten voor GGD en veiligheidsregio’s en gemeenten met een coördinerende taak is een systeem voor vergoeding worden opgericht. Het gaat om kosten die bij reguliere asielzoekers via COA worden gefinancierd. Hieronder vallen in principe de extra kosten voor regie en coördinatie (een deel van de coördinatie zit in de reguliere bekostiging) en eerste medische zorg en tolken (die niet al via een andere route gefinancierd worden).

Subsidies NGO's tbv inzet Oekraïne 

Voor de ondersteuning van de opvang van Oekraïense ontheemden is de hulp ingeroepen van verschillende NGO’s. Vluchtelingenwerk Nederland is door JenV gevraagd om het particuliere hulpaanbod te coördineren en te faciliteren. Het Leger des Heils, Rode Kruis en TakeCareBNB helpen het ministerie van Justitie en Veiligheid om op een veilige en zorgvuldige manier gebruik te kunnen maken van particuliere opvang, om mensenhandel en uitbuiting tegen te gaan en malafide huishoudens geen kans te geven. Daarnaast ondersteunt het Rode Kruis de gemeentelijke opvanglocaties met uiteenlopende dienstverlening zoals Humanitaire Servicepunten, gespecialiseerd vervoer, hygiëne kits.

Regeling Medische Zorg voor ontheemden uit Oekraïne (RMO)

De Europese Richtlijn Tijdelijke Bescherming (2001/55 EG) geeft ontheemden uit Oekraïne onder meer recht op medische zorg. In de verzamelbrief over de opvang van ontheemden uit Oekraïne van 24 juni 2022 is de Tweede Kamer geïnformeerd over het besluit dat de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid de verantwoordelijkheid draagt voor de organisatie van de beschikbaarheid van zorg, analoog aan diens verantwoordelijkheid voor asielzoekers, met als de doel de organisatie van medische zorg en Wlz-verblijfszorg goed te organiseren. Om hieraan invulling te geven heeft het Ministerie van Justitie en Veiligheid met ondersteuning van het Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport gewerkt aan een Regeling Medische Zorg voor Ontheemden uit Oekraïne (RMO). Het uitgangspunt hierbij is geweest het zoveel mogelijk kopiëren van bestaande systemen, contracten, en de aanspraken, zoals deze ook is opgenomen in de regeling medische zorg asielzoekers (RMA). Vanaf 1 juli 2022 komt medische zorg voor ontheemden uit Oekraïne met burgerservicenummer ten laste van de RMO.

Tolken

De wet verplicht zorgverleners om begrijpelijk te communiceren met patiënten. Dat betekent dat bij een taalbarrière een professionele talentolk moet worden ingezet. Omdat de ontheemden uit Oekraïne niet onder het COA vallen, waar talentolken voor asielzoekers beschikbaar worden gesteld, wordt gebruikt gemaakt van het inkoopcontract van het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Oprichting DG OEK en NOO

Het kabinet heeft besloten tot oprichting van programma Directoraat-Generaal Oekraïense ontheemden (DG OEK) en de Nationale Opvang Organisatie (NOO). DGOek wordt belast met beleidscoördinatie, ondersteuning en planvorming ten behoeve van de opvang van Oekraïense ontheemden. De NOO heeft als taak om bij te dragen aan het realiseren van voldoende opvanglocaties en het beschikbaar stellen van de benodigde basisvoorzieningen.

4. Beleidsartikelen

4.1 Artikel 31: Politie

A. Algemene doelstelling

Een veilige samenleving met behulp van een goed functionerende politieorganisatie.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister heeft ten aanzien van het politie- en brandweerkorps Bonaire, Sint Eustatius en Saba (Caribisch Nederland) een financierende en regisserende rol. De beheersverantwoordelijkheid voor het politie- en brandweerkorps Bonaire, Sint Eustatius en Saba, berust bij haar.14

C. Beleidsconclusies

CAO

De afspraken uit het Arbeidsvoorwaardenakkoord sector Politie 2021 zijn gepubliceerd in wet- en regelgeving15. Ook is in mei 2022 een akkoord bereikt over de nieuwe CAO 2022-2024.

Na intensief overleg hebben de werkgever en de vakorganisaties in september 2022 formele besluitvorming bereikt over de uitwerking van het nieuwe Stelsel Beroepsgerelateerde gezondheidsklachten (voorheen stelsel beroepsziekten en dienstongevallen). Gezien dit regelgevingstraject is de verwachting dat het nieuwe stelsel in 2023 in werking zal treden16.

Politieonderwijs

Vanwege de uitbreiding van de operationele formatie en het feit dat er tegelijk veel politiemedewerkers met (vroeg)pensioen gaan, is met ingang van 2021 de basispolitieopleiding niveau 4 gemoderniseerd en verkort. Deze maatregel moet ervoor gaan zorgen dat er versneld nieuwe aspiranten in de gebiedsgebonden politiezorg gaan instromen als startbekwaam opgeleide beroepskrachten. Voor JenV lag in 2022 de prioriteit bij het zoveel mogelijk opleiden en begeleiden van aspiranten in de basispolitieopleiding. We constateren dat de klassen bij de Politieacademie in 2022 volledig gevuld waren en dat hiermee de opleidingscapaciteit van de Politieacademie maximaal is benut voor het op peil brengen van de operationele sterkte. Een andere prioriteit was dat de politie in 2022 het proces van behoeftestelling voor het vakspecialistisch politieonderwijs (VPO) verder zou verbeteren, zodat de onderwijsvraag en het VPO aanbod beter op elkaar gaan aansluiten. In 2022 heeft de politie in dit proces verbeteringen aangebracht die tot concrete resultaten hebben geleid. In het tripartite overleg wordt halfjaarlijks een stand van zaken gegeven over de vorderingen op het proces van behoeftestelling VPO17 .

Vanaf september 2022 en doorlopend in 2023 is gestart met de ontwikkeling binnen het Hoger Onderwijs van de bachelors politieagent, wijkagent, rechercheur en politieleider. 18

Breed offensief tegen georganiseerde en ondermijnende criminaliteit (BOTOC)

Met middelen uit het BOTOC is de gewenste capaciteit versterking ten behoeve van het stelsel bewaken en beveiligen gerealiseerd.

De politie is versterkt met maatregelenadviseurs, intelligence-medewerkers, extra cameratoezicht en teams Bewaken en Beveiligen in de regionale eenheden. Deze teams worden ingezet voor toezicht op (de omgeving van) het te beveiligen object of de te beveiligen persoon, voor onderzoek naar meldingen van bedreigingen, voor voorverkenningen van locaties en voor het uitvoeren van cameratoezicht. De totale kosten van het programma bedroegen ca. € 35 mln. In totaal is de politie versterkt met ca. 270 Fte’s.

In december 2022 heeft de minister een bijdrage van structureel € 65 mln. aan de politie toegezegd om de hoofdtaak Bewaken en Beveiligen verder te versterken. Binnen de Landelijke Eenheid zal een nieuw organisatieonderdeel worden ingericht om persoonsgerichte maatregelen uit te voeren in het geval van een hoog risico. 

Veiligheidsagenda

In het LOVP van 29 november 2021 is gesproken over de herijking van de Veiligheidsagenda 2019-2022. De minister van JenV besloot de beleidsdoelstellingen uit 2019 ook in 2022 te handhaven. Dit wederom vanwege de effecten van de onderbezetting in de gebiedsgebonden politie en de Covid-19 pandemie. De afspraak voor het aantal door de politie bij het openbaar ministerie aan te leveren verdachten van mensenhandel werd aangepast naar 220 OM-verdachten in 2022, als ondergrens voor de ambitie.

Er zijn in 2022 een aantal mooie resultaten behaald op de doelstellingen uit de Veiligheidsagenda, waar door politie in 2022 met grote inzet aan is gewerkt. Voor een overzicht van alle resultaten wordt verwezen naar de Veiligheidsagenda bij het beleidsverslag.

Toekomstgerichte gebiedsgebonden politie (GGP) en opsporing

In 2022 is de aansluiting van medewerkers in de gebiedsgebonden politie op de ontwikkelingen in wijk, wereld en op het web verder versterkt. Onder andere heeft politie een ontwikkelprogramma opgezet waarmee eind 2024 alle collega’s in de GGP digitaal vaardig kunnen zijn binnen hun eigen functie. In 2022 zijn ook verdere stappen gezet in de continue doorontwikkeling van de opsporing, zodat die toegerust is op het werk van vandaag en morgen. Zo is in de eenheden volop ervaring opgedaan met een manier van werken waarbij alle voor de aanpak van een incident of problematiek benodigde disciplines (bijvoorbeeld tactiek, intelligence, specialistische opsporing) op het juiste moment en op de juiste plaats worden samengebracht. Zo wordt het actievermogen en het rendement van de politie-inzet zo groot mogelijk. Door resultaten van forensisch onderzoek sneller beschikbaar te hebben, kan gerichter (tactisch) onderzoek worden gedaan en worden zaken eerder opgelost. In dit kader werkte de politie in 2022 met publieke en private partners samen aan een proef waarin meer sporen worden ingestuurd en ook private laboratoria worden ingezet voor het doen van forensisch onderzoek.

Landelijke meldkamers

In 2022 is voorbereidend werk verricht om te bewerkstelligen dat per 1 januari 2023 de Landelijke Meldkamer Samenwerking als organisatieonderdeel binnen de politieorganisatie is ingericht19. Hiermee is het beheer van de meldkamers van politie, ambulance, brandweer en KMar conform de Wijzigingswet meldkamers bij de politie volledig ingericht. De Landelijke Meldkamer Samenwerking heeft als kerntaak om het beheer voor de meldkamers uit te voeren en te faciliteren, zodat de hulpdiensten hun meldkamertaken kunnen uitvoeren. In de Jaarverantwoording Landelijke Meldkamer Samenwerking 2022 is een nadere toelichting opgenomen over de resultaten en ontwikkelingen van de Landelijke Meldkamer Samenwerking.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Verplichtingen

Het verschil tussen de realisatie en budget bij de verplichtingen is nagenoeg gelijk aan het verschil bij de uitgaven, alwaar het verschil nader uiteen wordt gezet.

Uitgaven

31.2. Bekostiging Politie

Bijdrage aan ZBO's en RWT's

Politie

De politie levert een belangrijke bijdrage aan het handhaven en vergroten van de veiligheid in Nederland. De politie ontvangt daartoe bijdragen van de Minister. De algemene bijdrage wordt als lumpsumbudget ter beschikking gesteld aan de politie voor haar wettelijke taken. Het beleid is erop gericht dat de politie zoveel mogelijk flexibiliteit wordt gegeven om afgesproken doelen te realiseren. De algemene bijdrage bedroeg in 2022 € 6,3 mld.

Naast de algemene bijdrage zijn bijzondere bijdragen aan de politie verstrekt. Deze bijdragen dienen ter bekostiging van o.a.: het meldkamerdomein (€ 218 mln.), investeringen in IV/AI en Cybercrime (€153 mln.), DSI (€76,5 mln.), verkeershandhaving (€ 52 mln.), stroomstootwapens (€ 5 mln.), RST (€19 mln.), politieonderwijs (€ 21 mln.) en versterking landelijke eenheid (€ 21 mln.) of doelen op specifieke beleidsdoelen zoals BOTOC B&B (Breed Offensief Tegen Ondermijnde Criminaliteit Bewaken & Beveiligen en BOTOC B&B hoog segment) (€ 43 mln.).

Daarnaast voert de politie een aantal taken uit die onder de verantwoordelijkheid vallen van het departement. Zo voert de landelijke meldkamerorganisatie (LMS) van de politie het beheer over C2000, het communicatienetwerk van de hulpdiensten. Tevens verzorgt de politie de uitzending van politiefunctionarissen naar crisisgebieden. Deze taken worden apart begroot en verantwoord onder artikelonderdeel 31.3.

De politie voert een batenlastenstelsel. De personeelskosten voor de politie bedroegen in 2022 € 5,2 mld (2021: € 5,0 mld). Het overgrote deel zijn reguliere salariskosten van het operationele en niet-operationele personeel. De materiële kosten bedroegen in 2022 ongeveer € 1,4 mld (2021: € 1,3 mld). Hiervan zijn de grootste posten huisvesting, vervoer, beheer en verbindingen en automatisering. De hogere realisatie op de besteding van de bijdrage wordt voornamelijk verklaard door de hogere bijdrage.

De operationele bezetting bedroeg eind 2022 51.222 fte, waarvan 4.965 fte aspiranten. De bezetting was eind 2022 173 fte hoger dan begroot en 252 fte hoger dan eind 2021. De hogere bezetting is mede het gevolg van de uitbreiding van de opleidingscapaciteit van de Politieacademie waardoor vanaf 2021 jaarlijks ongeveer 400 aspiranten extra kunnen starten met hun opleiding.

De politie heeft vanaf 2019 een levensfase-uren regeling (verlofsparen) die in de jaarverantwoording als mogelijk risico op de bezetting wordt genoemd. Het financiële effect is conform het Besluit Financieel Beheer Politie (gedeeltelijk) in de «niet in de balans opgenomen verplichtingen» verantwoord ter hoogte van € 563 mln.

De volledige jaarverantwoording van de politie wordt als separate bijlage met het JenV-jaarverslag meegezonden.

Politieacademie

De Politieacademie is verantwoordelijk voor het verzorgen van het politieonderwijs, de uitvoering van wetenschappelijk onderzoek en de invulling van de kennisfunctie. Het budget van de Politieacademie betreft de personele kosten van de leiding en de kosten voor extern onderzoek. Het overige personeel en de middelen zijn ondergebracht bij de politie. Deze bekostiging is opgenomen in de algemene bijdrage aan de politie.

Bijdrage medeoverheden

BES brandweer en politiekorps

De Minister is korpsbeheerder van het Brandweerkorps Caribisch Nederland (BKCN) en het Korps Politie Caribisch Nederland (KPCN). Ter bekostiging van de personele en materiële uitgaven van deze korpsen wordt een bijdrage verstrekt. Onder meer als gevolg van negatieve valuta-effecten is de realisatie uiteindelijk iets hoger dan de begrote bijdrage. In 2022 is een nieuwe meldkamer voor Caribisch Nederland in gebruik genomen. Belangrijke realisaties voor BPCN zijn het in productie gaan van 2 nieuwe tankautospuiten en het aankopen van een nieuwe oefenobject, voor het KPCN waren de uitbreiding van de netwerkdekking en aansluiting bij Interpol belangrijke mijlpalen.

Opdrachten

Taptolken

Uit dit budget worden de taptolken betaald die de politie inhuurt voor het beluisteren en vertalen van telefoon- of VoIP-gesprekken van verdachten.

In 2022 is het budget en de werkzaamheden met betrekking tot interceptietolken en vertalers structureel overgedragen aan de politie. De politie is daarmee volledig verantwoordelijk voor het daadwerkelijk voeren van de administratie en het doen van de betalingen van de declaraties van de tolken en vertalers.

31.3 Kwaliteit, Arbeidsvoorwaarden en ICT politie

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

Internationale samenwerkingsoperaties

In opdracht van de Minister voert de politie activiteiten uit in het kader van internationale politiesamenwerking en de uitzending van politiefunctionarissen naar internationale (civiele) missies en operaties. De politie en de Koninklijke Marechaussee (KMar) maken waar mogelijk gebruik van elkaars faciliteiten. Politie en KMar hebben een gezamenlijk liaisonnetwerk. De KMar levert een eigenstandige bijdrage aan de internationale politiesamenwerking en draagt vanuit Defensie bij aan uitzendingen. In 2022 is de politiesamenwerking met de andere landen binnen het koninkrijk versterkt en wordt hiermee voorzien in de ICT voorzieningen voor de rechtshandhavingsketen in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Ook zijn in 2022 diverse (bilaterale) internationale samenwerkingsprojecten uitgevoerd.

Beheer meldkamers

De politie voert het beheer voor de verschillende multisystemen van de meldkamerorganisatie, waaronder C2000 en het geïntegreerd meldkamersysteem (GMS). Gebruikers van deze systemen zijn met name politie, brandweer, ambulance, Koninklijke Marechaussee en de douane. De politie voert dit beheer uit binnen de governance van het multi-domein. Dit brengt met zich mee dat er steeds meer vanuit een multidisciplinaire invalshoek integrale afwegingen plaatsvinden over het beschikbare budget. Om de systemen te laten voldoen aan de vereisten vanuit wet- en regelgeving en technologische ontwikkelingen, vindt op de systemen continue doorontwikkeling plaats.

Bijdrage aan medeoverheden

Bijdragen in het kader van de kwaliteit van de politiezorg

Dit budget wordt gebruikt voor de ondersteuning van de regioburgemeesters in hun rol als overleg- en adviesorgaan voor de Minister in het kader van de Politiewet 2012.

Subsidies

Meld misdaad anoniem

Deze subsidie wordt verstrekt aan de onafhankelijke Stichting Meld Misdaad Anoniem voor de exploitatie van de meldlijn Meld Misdaad Anoniem, zodat burgers anoniem een bijdrage kunnen leveren aan de bestrijding van criminaliteit in Nederland.

Stichting Arbeidsmarkt en opleidingsfonds Politie (SAOP)

De Stichting Arbeidsmarkt en Opleidingsfonds Politie, het A&O fonds voor de sector politie, subsidieert, adviseert en registreert scholings-, arbeidsmarkt- en werkgelegenheidsprojecten. Het primaire doel van de SAOP is het bevorderen van het goed functioneren van de arbeidsmarkt van de politie en het stimuleren van opleidingsactiviteiten. Dit doet de SAOP met behulp van een subsidie die zij op basis van arbeidsvoorwaardelijke afspraken ontvangt van de Minister. Door Corona zijn er de afgelopen jaren veel projecten «on hold» gezet, waarvan in 2022 voor een substantieel deel is geconcludeerd dat deze uiteindelijk niet meer opgestart/uitgevoerd gaan worden. Dit heeft in 2022 geleid tot een eenmalige neerwaartse bijstelling van de subsidieaanvraag.

Opdrachten

Providers

Op grond van hoofdstuk 13 van de Telecommunicatiewet zijn telecomaanbieders verplicht om hun netwerken en diensten aftapbaar te maken en mee te werken aan aftappen en gegevensverstrekkingen over hun klanten. De Staat vergoedt bepaalde kosten die aanbieders in dit verband maken.

Ontvangsten

Het verschil in ontvangsten is grotendeels het gevolg van herverdeling van de bestaande financiering van de politie om deze beter te laten aansluiten op de doelstellingen. Hiertoe zijn er een aantal bijzondere bijdragen beëindigd en teruggevorderd. Voor een groot deel zijn deze middelen opnieuw toegekend aan de Politie.

4.2 Artikel 32: Rechtspleging en rechtsbijstand

A. Algemene doelstelling

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

B. Rol en verantwoordelijkheid

C. Beleidsconclusies

Met de onderstaande verrichte inspanningen in 2022 is verder gewerkt aan een doeltreffender en doelmatiger rechtsbestel. De beleidsconclusies zijn mede gebaseerd op de beleidsevaluatie van artikel 32. De punten vanuit de beleidsevaluatie dienen als basis voor het beleid voor de verdere jaren.

Digitalisering

In 2022 heeft de Rechtspraak verdere belangrijke stappen gezet in de digitalisering in het civiele recht en het bestuursrecht, in de vorm van uitvoering van het programma Digitale Toegang Civiel recht en bestuursrecht.

Bij de meeste gerechten zijn pilotprojecten gestart om de toegankelijkheid en de maatschappelijke effectiviteit van rechtspraak te vergroten. De pilots worden zowel centraal als decentraal ontwikkeld. Een voorwaarde voor de pilots is dat partijen op vrijwillige basis meedoen. De experimenten vinden plaats bij de rechtszoekende burger in de buurt of richten zich op specifieke onderwerpen zoals schulden, multi-problematiek of complexe scheidingen. Het doel van de pilots is dat de succesvolle projecten uiteindelijk rechtspraak-breed worden geïmplementeerd, waarbij de route van pilot naar implementatie gefaseerd verloopt: na evaluatie van de pilot besluit de rechtspraak over het vervolg. Dit kan ook betekenen dat de pilot wordt voortgezet bij meerdere gerechten om een groter volume te creëren of in een verplicht kader onder de Tijdelijke experimentenwet rechtspleging. Ook deze fase wordt afgesloten met een evaluatie. Vervolgens wordt besloten of de werkwijze standaard binnen de rechtspraak wordt uitgerold en wordt bekeken wat daarvoor nodig is. Op dit moment wordt gewerkt aan de concept-AMvB waarin het experiment met de nabijheidsrechter wordt opgenomen. Dat zal naar verwachting in het eerste kwartaal van 2023 in consultatie gaan.

Rechtspraak

De verbetering van doorlooptijden stond ook in 2022 op de agenda als onderdeel van de meerjarige afspraken tussen de Rechtspraak en JenV. In het programma Tijdige rechtspraak (2020 ‒ 2023) hebben de gerechten in 2022 de activiteiten voortgezet. Het programma Tijdige rechtspraak bestaat uit de onderdelen slimmer roosteren en plannen en het vergroten van voorspelbaarheid voor rechtzoekenden door betere communicatie. Onder het deelprogramma ‘roosteren en plannen ontwikkelt de Rechtspraak een landelijk raamwerk voor het rooster- en planproces en wordt gewerkt aan IT-ondersteuning van het rooster- en planproces. Voorwaarde voor het behalen van de in 2019 vastgestelde normen voor doorlooptijden is dat de achterstanden door de gerechten (en waar nodig door de Landelijke inloopkamer) worden weggewerkt. Het programma loopt eind 2023 af, hoewel dan nog niet alle deelprojecten zullen zijn afgerond. Begin 2023 wordt het programma geëvalueerd en wordt nagedacht over de voortzetting van de nog niet afgeronde deelprojecten en de borging van de behaalde resultaten.

Aan de digitalisering in het civiele recht en het bestuursrecht is met het project Digitale Toegang verder invulling en uitvoering gegeven langs de lijnen van het basisplan digitalisering dat in 2020 door het Bureau ICT-toetsing is getoetst.

Implementatie invoeringintensivering rechtsbijstand bij ZSM

In 2022 hebben de betrokken ketenpartners de intensivering van rechtsbijstand in het ZSM-proces verder vormgegeven. Rechtsbijstand in de vorm van een kosteloos gesprek bij voornemen tot OM-strafbeschikking voor verdachten op vrije voeten is volledig geïmplementeerd. In alle regio’s is rechtsbijstand bij OM-strafbeschikking voor aangehouden verdachten uitgebreid. Ook is in een aantal regio’s in 2022 een begin gemaakt met de intensivering van consultatiebijstand. Dat houdt in dat ook verdachten die in eerste instantie aangeven afstand te doen van rechtsbijstand, een gesprek met een advocaat krijgen. Het project zou in eerste instantie in 2022 gereed zijn. Dit bleek niet haalbaar, onder andere doordat met name bij de politie extra mensen en middelen noodzakelijk bleken. Er is een nieuwe opdracht voor de duur van een jaar verstrekt voor een projectleider (PwC) die de ketenpartners gedurende 2023 zal ondersteunen bij het verder implementeren van de intensivering van rechtsbijstand.

Stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand

In 2022 is de gefaseerde aanpak voor de vernieuwing van het stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand voortgezet. Het Coalitieakkoord 2021-2025 heeft aanleiding gevormd om de oorspronkelijke invulling van het programma en voorgenomen maatregelen, zoals aangekondigd in de zogeheten Contourenbrief van 9 november 2018, samen met de bij het stelsel betrokken partijen nogmaals tegen het licht te houden. In lijn met de gehanteerde lerende aanpak, waarbij stap voor stap en proefondervindelijk aan een nieuw stelsel wordt gebouwd, heeft een en ander geleid tot een koerswijziging en een bijstelling van de oorspronkelijke plannen. Zo zijn de voorgenomen maatregelen om de hoogte van de eigen bijdrage afhankelijk te maken van de kosten voor gesubsidieerde rechtsbijstand én om rechtshulppakketten te ontwikkelen, niet voortgezet. Ook is afgezien van het voornemen om een verplichte gang langs de eerste lijn voor rechtzoekenden in te voeren, is de looptijd van het programma met één jaar verlengd en is ervoor gekozen om het bijbehorende wetsvoorstel pas aan het einde van de looptijd van het programma in consultatie te brengen. Maatregelen die voor afloop van het programma zonder wetswijziging kunnen worden ingevoerd, zullen worden geïmplementeerd. De lopende activiteiten en andere voorgenomen maatregelen die onder de vlag van de stelselvernieuwing rechtsbijstand worden ontplooid, zijn onverkort voortgezet. Onder meer heeft het Juridisch Loket haar nieuwe visie op dienstverlening gelanceerd, is de zogenoemde jonge aanwas-regeling voor advocaat-stagiairs verlengd onder verhoging van de reiskostenvergoeding voor rechtsbijstandsverleners, en is er een bloemlezing verschenen met waardevolle inzichten in de procedures tussen burger en overheid en handvatten voor verbetering. Zoals uit de beleidsdoorlichting blijkt, heeft de doelmatigheid van het stelsel gesubsidieerde rechtsbijstand zich in de periode 2016 tot en met 2020 in positieve zin ontwikkeld, met name door de herijking van de vergoedingen voor gesubsidieerde rechtsbijstandsverleners. Het jaar 2022 stond verder in het teken van de afhechting van de pilotfase, waarin ruim 30 pilots zijn uitgevoerd. Om gedetailleerd inzicht in én overzicht van de ontplooide initiatieven te verkrijgen, is een tussentijdse analyse gemaakt van alle pilots. Dit heeft geresulteerd in het rapport ‘Inzicht in Pilots Rechtsbijstand’, waarin voorlopige bevindingen en randvoorwaarden voor de borging en implementatie van werkzame elementen uit de pilots zijn geduid. Dit rapport vormt, samen met de individuele evaluaties vanuit de pilots, de basis voor de in gang gezette overkoepelende analyse van alle pilots door een externe, die belangrijke inzichten zal bieden voor de besluitvorming over welke werkzame elementen een plek krijgen binnen het vernieuwde stelsel.

Wet bescherming koopvaardij

Er zijn de eerste ervaringen opgedaan met de WtBK en onderliggende regelgeving die op 1 februari 2022 in werking is getreden. Op basis van de wet zullen maritieme beveiligingsbedrijven die over een (door de ILT afgegeven) Nederlandse vergunning komen te beschikken gewapende particuliere beveiligingsdiensten kunnen aanbieden aan Nederlandse koopvaardij­ schepen die door het risicogebied bij Somalië varen. Daarvoor dienen de scheepsbeheerders afzonderlijk toestemming te vragen bij de Kustwacht. De Kustwacht toetst of het schip in aanmerking komt voor particuliere gewapende beveiliging of toch voor militaire beveiliging in aanmerking moet komen.

In de tweede helft van 2022 zijn in totaal 44 aanvragen ontvangen door de kustwacht. De verwachting is dat ongeveer 100 aanvragen op jaarbasis worden ontvangen.

Verder is uit de eerste ervaringen gebleken dat bepaalde punten van de regeling en de daarbij behorende annexen niet 100% aansluiten bij de praktijk. Derhalve wordt zowel de regeling als de daarbij behorende annexen in 2023 tussentijds in samenspraak met de ILT en de Kustwacht geëvalueerd.

Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus (WPBR)

Eind 2020 is een start gemaakt om met betrekking tot modernisering van de wet de suggesties te verzamelen vanuit de beveiligingsbranche. Gezien de pandemie en de wisseling van medewerkers heeft de herziening vertraging opgelopen. De samenwerking met de partners vanuit de beveiligingsbranche loopt inmiddels goed, de beveiligingsbranche is tevreden dat het proces omtrent de herziening wederom is opgepakt. Momenteel worden de huidige wet en de suggesties van de beveiligingsbranche in samenspraak met de betrokken partijen (DGPenV, DWJZ, Justis, Politie, KMar en beveiligingsbranche) geëvalueerd.

De verwachting is dat uiterlijk het eerste kwartaal van 2023 alle voorstellen verwerkt worden in het definitieve document ‘Overzicht inzake voorstellen van betrokken partijen’ inzake de modernisering van de Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus. Naar aanleiding van het bovengenoemde document worden de hoofdlijnen en de thema’s van de modernisering inzichtelijk en wordt een planning met betrekking tot het herzieningsproces opgesteld.

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

In 2022 is de Tweede Kamer gestart met de behandeling van de wijziging van de Wsnp. Deze wijziging behelst een verbetering van de doorstroom van de gemeentelijke schuldhulpverlening naar de wettelijke schuldsaneringsregeling natuurlijke personen. Tijdens de behandeling zijn een vijftal amendementen ingediend. Omdat deze amendementen onderling contradictoir aan elkaar zijn, is de plenaire behandeling geschorst. Aan de uitvoeringspartijen is om een reactie op de amendementen gevraagd en welke gevolgen de amendementen in samenhang zouden hebben. Daaruit kwam dat de uitvoerende partijen zoals rechtspraak en Wsnp-bewindvoerders de amendementen niet zagen zitten in de huidige vorm en dit een beletsel voor een goede rechtspraktijk vonden. Medio november zijn de gebundelde reacties aan de Kamer aangeboden. In 2023 zal de plenaire behandeling van het wetsvoorstel worden voortgezet. Daarnaast zal in 2023 de evaluatie van de pilot inzet toevoeging verzoek Wsnp aan de Kamer worden aangeboden en verschijnt het WODC rapport over de mogelijkheid om binnen de Wsnp bepaalde zaken en inkomsten buiten de boedel te laten.

Wetsvoorstel griffierechten

Op 1 januari 2022 is de wijziging van de wet griffierechten burgerlijke zaken in werking getreden. Met de wetswijziging zijn de tarieven voor lagere vorderingen voor rechtspersonen en natuurlijke personen zo aangepast dat het griffierechttarief in een betere verhouding is komen te staan tot de hoogte van de vordering. Met ditzelfde doel is ook een aantal nieuwe categorieën voor griffierechttarieven geïntroduceerd. Conform de afspraak in het Coalitieakkoord 2021-2025 om de toegang tot het recht te verbeteren door de griffierechten voor burgers en MKB te verlagen is daarnaast een nieuw wetsvoorstel opgesteld en in consultatie gebracht. Met dit wetsvoorstel wordt voorgesteld de griffierechttarieven in het bestuursrecht en voor de meeste categorieën in het burgerlijk recht met 25% te verlagen. Dit wetsvoorstel wordt begin 2023 voor advies naar de Raad van State gestuurd en zo spoedig mogelijk daarna naar de Tweede Kamer.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Verplichtingen

Het verschil tussen de begroting en de realisatie wordt voor € 40 mln. toegelicht bij de uitgaven. Het overige verschil wordt grotendeels veroorzaakt doordat eenmalig de verplichtingenruimte in de eerste suppletoire begroting 2022 bijgesteld is met € 154 mln. in verband met de vastleging in 2022 van de invoering van scenario 1 – Van der Meer voor 2022 en 2023. Daarnaast vielen de verplichtingen € 18 mln. hoger uit door een hoger gemiddeld tarief voor toevoegingen en tegelijkertijd € 35 mln. lager uit door een lager geraamd aantal toevoegingen in de PMJ.

Uitgaven

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Hoge Raad (HR)

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in het Koninkrijk op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. De Hoge Raad bevordert de rechtseenheid en de rechtsontwikkeling. Ook kan hij rechtsbescherming bieden in de individuele zaken die aan hem worden voorgelegd. Hij doet dit door te beslissen op cassatieberoepen, die worden ingesteld om de raad te laten beoordelen of het gerechtshof – en in voorkomende gevallen de rechtbank – in zijn uitspraak het recht juist heeft toegepast en of de gegeven motivering deugdelijk is. Aan deze taken wordt tevens invulling gegeven door te beslissen op prejudiciële vragen in het civiele en fiscale recht en op vorderingen van de procureur-generaal bij de Hoge Raad tot cassatie in het belang der wet. De Hoge Raad en de procureur-generaal hebben daarnaast nog enkele bij wet opgedragen bijzondere taken. De begroting van de Hoge Raad is gedurende het jaar verhoogd met circa € 5 mln. De grootste mutaties betreffen de toegekende middelen voor digitalisering strafrechtketen, toekomstvaste IV en de loon- en prijsbijstelling voor de periode 2022-2027.

In het jaarverslag van de Hoge Raad, dat wordt gepubliceerd op de website van de Hoge Raad, wordt gedetailleerd ingegaan op de ontwikkelingen binnen de Hoge Raad in 2022. Tevens bevat het jaarverslag van de Hoge Raad informatie over de instroom en productie van de civiele kamer, de strafkamer en de fiscale kamer van de Hoge Raad, de Financiën, de jaarrekening en de controleverklaring.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven. De RvR is belast met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand, die er voor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel.

Bureau Financieel Toezicht (BFT)

Als integraal toezichthouder en handhaver van de Wet op het notarisambt (Wna), de Gerechtsdeurwaarderswet (Gdw) en de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) heeft het BFT een inhoudelijke opdracht om een bijdrage te leveren aan een rechtstaat die rechtszekerheid biedt en een maatschappij met een integer werkend financieel-economisch stelsel.

Subsidies

Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC)

Het jaar 2022 kenmerkte zich door verbreding van de activiteiten van de SGC waarbij sprake is van een voortschrijdende tendens naar dejuridisering. Het aantal klachtenloketten waarbij een oplossing van klachten wordt gevonden in een vroeg stadium is toegenomen. Het klachtenloket dat ziet op klachten over vastgoedprofessionals is daar een voorbeeld van. Daarbij blijkt dat de SGC in staat is om in steeds meer sectoren alternatieve klachten- en geschillenoplossing te faciliteren. De focus lag in 2022 op een snelle afhandeling van de klacht en/of geschil omdat dit een van de kernwaarden van de SGC is. De SGC kent geen behandelingsachterstanden.

Stichting Het Juridisch Loket (hJL)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van het Juridisch Loket. Het Juridisch Loket is een advies- en doorverwijsinstelling voor eerstelijns rechtshulp, die ervoor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel. Abusievelijk is de eerste termijn van de subsidie van 2022 in 2021 betaald. Dit verklaart de onderschrijding van € 8 mln.

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het bureau WSNP van de Raad voor Rechtsbijstand coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering natuurlijke personen en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de (aldaar geregistreerde) bewindvoerder die een schuldsaneringsprocedure naar behoren afwikkelt. Insolventierechters houden toezicht op de goede afwikkeling van de lopende schuldsaneringen. De gemiddelde subsidie voor een schuldsaneringstraject bedraagt afgerond circa € 720 over een periode van gemiddeld 3 jaar. Het totaal aantal schuldsaneringstrajecten was in 2022 wederom lager dan in de begroting voorzien mede door de beperkte doorstroming vanuit de gemeentelijke (minnelijke) schuldhulpverlening, met als gevolg circa € 4,1 mln. lagere uitgaven WSNP.

Toevoegingen Raad voor Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand verstrekt subsidie door middel van een toevoeging aan een advocaat of mediator voor de verlening van rechtsbijstand aan rechtzoekenden met een laag inkomen en vermogen. De door de cliënt te betalen eigen bijdrage wordt verrekend met de kosten van de rechtsbijstand. De financiering van de Raad voor Rechtsbijstand vindt plaats aan de hand van het aantal afgegeven toevoegingen over de periode 1 september tot en met 31 augustus. Naast de financiering van de Raad voor Rechtsbijstand worden ook de uitgaven aan gerechtsdeurwaarders voor toevoegingszaken ten laste van dit budget gebracht.

In tabel 13 is een uitsplitsing in uitgaven en in aantallen weergegeven van de productiegegevens van de raad over de verschillende onderdelen binnen de rechtsbijstand.

Toelichting

Het totaal aantal afgegeven toevoegingen ambtshalve strafzaken was in 2022 hoger dan in de begroting was geraamd. Het totaal aantal afgegeven toevoegingen reguliere strafzaken was in 2022 lager dan in de begroting was geraamd.

Bij het aantal afgegeven toevoegingen in civiele zaken was sprake van een daling. Dit aantal was ook lager dan in de begroting geraamd en hangt samen met een lagere instroom van civiele zaken bij de rechtsbanken en gerechtshoven. Het aantal afgegeven toevoegingen in bestuursrechtelijke zaken was lager dan de raming in de begroting.

Bij de raming in de begroting van het aantal piketten was uitgegaan van een toename in volume door de voorgenomen intensivering van rechtsbijstand in de ZSM-werkwijze (bovenop het reeds geldende wettelijke recht op bijstand van een raadsman voorafgaand aan en tijdens het politieverhoor). De verwachte toename werd in 2022 echter niet gerealiseerd doordat de implementatie van de intensivering vertraging opliep. Deze vertraging heeft mede te maken met de dat de ketenpartners voor het regelen van de benodigde extra mensen en infrastructuur meer tijd nodig blijken te hebben.

Het aantal lichte adviestoevoegingen 2022 was hoger dan in de geraamde begroting en het aantal afgegeven toevoegingen in asielzaken was hoger dan geraamd in de begroting.

In totaal was het beroep op de rechtsbijstand (de totaal uitgaven in bovenstaande tabel) circa € 51,7 mln. lager dan in de begroting was voorzien.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak (Rvdr)

In de begroting van Justitie en Veiligheid is een apart hoofdstuk Raad voor de rechtspraak opgenomen, waarin de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten voor het betreffende jaar wordt gegeven.

In het jaarverslag van de Rechtspraak, dat separaat wordt uitgebracht door de Raad voor de rechtspraak en aan de Staten-Generaal wordt aangeboden, wordt gedetailleerd ingegaan op de ontwikkelingen binnen de rechtspraak in 2022. Tevens bevat het jaarverslag van de Raad informatie over de instroom en productie en de Financiën, inclusief de managementparagraaf, de jaarrekening en de controleverklaring.

Er is circa € 84 mln. meer uitgegeven aan de rechtspraak dan in de begroting 2022 was geraamd. Dit wordt met name verklaard door compensatie voor loon- en prijsontwikkeling (loon- en prijsbijstelling) en aanvullingen van de bijdrage vanuit de Regeerakkoordmiddelen voor de aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit en de versterking van de justitiële keten.

Toelichting

In 2022 stroomden er ongeveer 1,4 mln. zaken in bij de gerechten. Het aantal afgehandelde zaken was ook ongeveer 1,4 mln. Zowel de instroom als het aantal afgehandelde zaken waren lager dan aanvankelijk bij de begroting was geraamd.

In het jaarverslag van de Rechtspraak, uitgebracht door de Raad voor de rechtspraak, dat tevens aan de Kamer wordt aangeboden, wordt meer gedetailleerd ingegaan op de diverse ontwikkelingen binnen de rechtspraak in 2022.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Autoriteit persoonsgegevens (AP)

De AP is de onafhankelijke toezichthouder in Nederland die de bescherming van persoonsgegevens bevordert en bewaakt. Het budget is gedurende het jaar met bijna € 4 mln. verhoogd. Naast onder andere de loon- en prijsbijstellling betreft het een extra bijdrage van € 2 mln. die met het coalitieakkoord ter beschikking is gesteld. Als onafhankelijke toezichthouder heeft de AP de vrijheid om te bepalen hoe zij deze middelen over haar verschillende taken verdeelt.

College voor de Rechten van de Mens

Het College voor de Rechten van de Mens (hierna: het College) is het nationale mensenrechteninstituut van Nederland. Als onafhankelijk toezichthouder belicht, beschermt en bevordert het College de mensenrechten in Europees en Caribisch Nederland. Daartoe voert het College de taken uit die door de Wet College voor de Rechten van de Mens zijn opgedragen. Het College doet onderzoek, adviseert de regering en het parlement, rapporteert aan internationale comités, geeft voorlichting, bevordert mensenrechteneducatie en oordeelt in individuele gevallen over discriminatie. Het College is tevens toezichthouder voor het VN-verdrag handicap. Het rapporteert jaarlijks over de manier waarop dat verdrag in Nederland wordt uitgevoerd en nageleefd.

Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen (NRGD)

Het NRGD waarborgt en bevordert de kwaliteit van de inbreng van deskundigen in de rechtsgang. Zij doen dit door het normeren van deskundigheidsgebieden en het toetsen en registreren van deskundigen (bv. een psycholoog of DNA-deskundige). Het NRGD is onafhankelijk en heeft een wettelijke basis (Wet deskundigen in strafzaken).

Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (StAB)

De StAB adviseert, door middel van deskundigenberichten, op verzoek van de Raad van State en de rechtbanken over geschillen op het terrein van de fysieke leefomgeving zoals milieu, ruimtelijke ordening, bouw en schade. De StAB heeft een wettelijke basis (Wet milieubeheer en Wet ruimtelijke ordening) en is onafhankelijk.

Subsidies

Subsidie Rechtspleging

De subsidie wordt aan de Nederlandse Vereninging voor Rechtspraak (NVvR) verstrekt voor de activiteiten die de NVvR in de hoedanigheid van beroepsvereniging uitvoert. Onderdeel daarvan is fungeren als spreekbuis voor de beroepsgroepen van rechters en officieren van justitie en gevraagd en ongevraagd adviseren bij wetgeving die deze beroepsgroepen raken.

Subsidie Wetgeving (DWJZ)

De subsidie wetgeving betreft een bijdrage aan de Stichting Recht en Overheid en aan het Nederlands Juristencomité. Deze subsidie is bedoeld voor de bescherming van de mensenrechten.

Ontvangsten

Griffie

Het Ministerie van JenV ontvangt griffierechten van burgers, overheden, bedrijven en andere rechtspersonen die civiele of bestuursrechtelijke procedures starten. De griffierechten-ontvangsten waren in 2022 circa € 34 mln. lager dan geraamd. Dit komt omdat de instroom aan zaken waarbij sprake is van een te betalen griffierecht lager was dan geraamd bij het opstellen van de begroting 2022.

Ontvangsten overig

De ontvangstenmeevaller van circa € 6,0 mln. bestaat uit diverse posten. Bij de vaststelling in het kader van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp) en de Wet beëdigde tolken en vertalers (Wbtv) over jaar 2022 is respectievelijk € 3,5 mln. en € 0,1 mln. meer ontvangen dan begroot.

Er heeft een terugbetaling van de Raad voor de rechtspraak plaatsgehad van een initiële vermogensstorting van het ministerie van JenV als gevolg van Covid-19, die niet gebruikt hoefde te worden (ongeveer € 4,2 mln.).

Ook was er een extra ontvangst vanwege de verrekening van de kosten tuchtrecht advocatuur van de NOvA over zowel 2021 en 2022.

4.3 Artikel 33: Veiligheid en criminaliteitsbestrijding

Figuur 3

A. Algemene doelstelling

Een veiligere samenleving door een doelmatige en effectieve rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding en door versterking van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit door de decentrale overheden.

B. Rol en verantwoordelijkheid

Opsporing en vervolging

De Minister heeft een regisserende rol. Zij is beleidsverantwoordelijk voor het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid en financiert daartoe onder andere het Openbaar Ministerie (OM) en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Het OM is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde (Wet op de rechtelijke organisatie). Het voert het gezag over de opsporing door politie en bijzondere opsporingsdiensten, beslist over de vervolging van strafbare feiten en ziet erop toe dat de opgelegde straf naar behoren wordt uitgevoerd.

Veiligheid en lokaal bestuur

Op het gebied van veiligheid en lokaal bestuur heeft de Minister een stimulerende rol. Zij is belast met het ontwikkelen van visie, beleid en samenwerkingsvormen op het terrein van de bestuurlijke aanpak van onveiligheid, ondermijning en criminaliteit.

Inspanningen zijn er op gericht het lokaal bestuur en het bedrijfsleven zo effectief en efficiënt als mogelijk in staat te stellen de veiligheid te vergroten en weerbaar te maken tegen onveiligheid en criminaliteit. Door de (wettelijke) toerusting van de burgemeester ten aanzien van zijn openbare orde taak en het aanpakken van criminaliteit tegen en gefaciliteerd door het bedrijfsleven, onder andere door het bewaken van de bestuurlijke integriteit (Bibob) en de inzet van de Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC’s). JenV faciliteert en ondersteunt de aanpak van de meest voorkomende vormen van overlast, zoals overlast gerelateerd aan uitgaan, voetbal en evenementen. Dit wordt ingevuld samen met het lokale bestuur, onder andere via structureel overleg met de VNG en gemeenten.

Vervolging en berechting van verdachten van het neerhalen van vlucht MH17

De Minister is verantwoordelijk voor het strafrechtelijke vervolgings- en berechtigingsmechanisme en financiert daarvoor onder andere het Openbaar Ministerie (OM), de rechtspraak en de politie.De vervolging en berechting van de verdachten van het neerhalen van de vlucht MH17 vindt plaats in Nederland onder de Nederlandse wet. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken is eveneens nauw betrokken ten behoeve van deze internationale samenwerking. In 2022 is het strafproces tegen de vier verdachten afgerond – drie verdachten zijn veroordeeld tot levenslange gevangenisstraffen, een verdachte werd vrijgesproken. Het OM noch de verdachten hebben hoger beroep ingesteld. Het strafrechtelijk onderzoek loopt nog.

C. Beleidsconclusies

Met de onderstaande verrichte inspanningen in 2022 is verder gewerkt aan een veiligere samenleving door een doelmatige en effectieve rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding en door versterking van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit door de decentrale overheden.

Fraude - Uitvoering van de Wet controle op rechtspersonen

De Minister voor Rechtsbescherming heeft op 14 december 2022 de Tweede Kamer geïnformeerd over de beleidsreactie op het WODC-onderzoek naar de evaluatie van de uitvoering van de Wet controle op rechtspersonen (Wcr)1. Geconcludeerd is dat de dienst Justis een nuttige taak bij de analyse en signalering van risico’s met betrekking tot misbruik van rechtspersonen vervult, waardoor toezichthouders, handhavers en opsporingsinstanties beter in de gelegenheid worden gesteld snel en effectief op te treden, maar ook dat onduidelijk is of de uitvoering, dan wel meerwaarde van de Wcr opweegt tegen de kosten van de uitvoering. Dit geeft aanleiding om te verkennen hoe de toegevoegde waarde van producten verhoogd kan worden, bijvoorbeeld met maatwerk en de mogelijkheid van een financiële bijdrage door afnemers. Daarnaast wordt het Besluit controle op rechtspersonen gewijzigd ten behoeve van zorgfraudebestrijding door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en de Inspectie voor Gezondheidszorg (IGJ).

Wet wapens en munitie

In het kader van een lopend traject inzake de herziening van de Wet wapens en munitie heeft de Minister van Justitie en Veiligheid bij brief van 16 februari 2022 de Kamer geïnformeerd over het instellen van de Commissie Wet wapens en munitie2, bestaande uit vertegenwoordigers van overheidsorganisaties en externe belanghebbende partijen. Met het instellen van de Commissie Wet wapens en munitie is uitvoering gegeven aan een door de Tweede Kamer aangenomen motie. In de maanden daaropvolgend heeft de Commissie Wet wapens en munitie haar werkzaamheden verricht. De Commissie Wet wapens en munitie heeft eerst een probleem-inventarisatie gemaakt ten aanzien van het functioneren van de Wet wapens en munitie. Vervolgens heeft de Commissie Wet wapens en munitie de mogelijkheden in kaart gebracht op welke wijze de Wet wapens en munitie en onderliggende regelgeving gemoderniseerd kunnen worden. Op 20 december 2022 heeft de Commissie Wet wapens en munitie haar eindrapport, met alle voorstellen en adviezen, aan de Minister van Justitie en Veiligheid aangeboden. Vervolgens heeft de Minister van Justitie en Veiligheid het eindrapport naar de Kamer verzonden3. De Minister van Justitie en Veiligheid informeert in het voorjaar van 2023 de Tweede Kamer over de beleidsreactie op het eindrapport alsmede het plan van aanpak voor het vervolgproces.

Prostitutie

Afgelopen jaar is samen met de branche, de Sekswerkalliantie Destigmatisering (SWAD) en andere ministeries de probleemanalyse geschetst, als opmaat naar een plan van aanpak met concrete voorstellen om de sociale en juridische positie van de sekswerkers te verbeteren. Hierbij hebben we gewerkt aan gezamenlijke voorstellen op de thema’s zakelijke dienstverlening (bankrekening, verzekering, hypotheek), zorg, politie, gemeenten en media en communicatie. Daarnaast is afgelopen jaar ingezet om het stigma op sekswerk te verminderen. JenV steunt de klachtenbalie waar sekswerkers ondersteuning kunnen krijgen bij het indienen van klachten bij instanties. Het platform Ugly Mugs is opgestart en wordt door sekswerkers gebruikt om elkaar te waarschuwen voor gewelddadige klanten.

Indicatoren Unit Landelijke Interceptie

Zoals toegezegd bij brief van 13 november 2007 en daaropvolgend bij brief van 27 mei 2008 worden de jaarlijkse tapstatistieken opgenomen in het Jaarverslag van Justitie en Veiligheid.22

In 2022 werden 31.801 nummers getapt, een stijging van 12,9% ten opzichte van 2021 toen er 28.174 nummers werden getapt. Met een nummer worden niet alleen telefoonnummers bedoeld maar ook IP-adressen en emailadressen.

Het totaal aantal vorderingen gegevensverstrekking steeg met 5,8% van 54.131 naar 57.253. Deze stijging is met name veroorzaakt door de stijging in de categorie ‘historische verkeersgegevens’. Het aantal vorderingen ’verkeersgegevens basisstations is in 2022 namelijk gedaald als ook de ‘historische NAW-bevragingen’. Verder was een daling te zien in het aantal onder ‘verkeersgegevens IP’ gecategoriseerde bevragingen en de ‘historische verkeersgegevens e-mail’. De restcategorie ten slotte, telde ten opzichte van 2021 een stijging van 2,7%.

Binnendringen in geautomatiseerd werk

• • Opsporingsonderzoeken tellen mee in het jaar waarin de aanvangsdatum van het eerste bevel valt. Een bevel dat wordt gegeven op 30/12/2020 en een ingangsperiode heeft voor de uitvoering van de bevoegdheid per 7/1/2021 telt mee voor 2021. Als een zaak in meer dan 1 jaar loopt, telt deze alleen mee in het eerste jaar. Een nieuw geautomatiseerd werk of een nieuwe verdachte in een zaak tellen we in beginsel niet als nieuwe inzet.

• • Zaken waarin gewerkt is voor andere landen in het Koninkrijk tellen niet mee evenals zaken waarin sprake is geweest van een uitgaand rechtshulpverzoek en de uitvoering door een ander dan DIGIT is gedaan.

• • Er wordt gesproken van gebruik van commerciële binnendringsoftware indien daarvan in een opsporingsonderzoek daadwerkelijke gebruik is gemaakt.

• • Bij het aantal licenties telt de aanschaf per jaar in de periode 1 januari tot en met 31 december. De aanschaf is de datum van de factuur van de leverancier(s).

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Verplichtingen

Naast de toelichting bij de uitgaveninstrumenten, wordt het verschil met name veroorzaakt door een in 2022 aangegane meerjarig verplichting van € 146 mln. op het gebied van preventie en regionale versterkingprojecten in het kader van aanpak ondermijning.

33.1 Apparaatsuitgaven Openbaar Ministerie

Openbaar Ministerie (OM)

Het OM is de enige instantie in Nederland die een verdachte voor de strafrechter kan brengen, afgezien van de bijzondere procedure die geldt voor ambtsdelicten van Kamerleden en bewindspersonen. Samen met de Rechtspraak is het OM onderdeel van de rechterlijke macht. Het OM zorgt ervoor dat strafbare feiten worden opgespoord en vervolgd. Daarvoor wordt samengewerkt met politie en andere opsporingsdiensten. Het OM is een landelijke organisatie verdeeld over tien arrondissementen. Deze zijn gelijk aan de tien regionale eenheden van de politie. Daarnaast richt het Landelijk Parket zich op de bestrijding van (internationaal) georganiseerde misdaad, bestrijdt het Functioneel Parket criminaliteit op het gebied van milieu, economie en fraude en worden alle beroepen tegen verkeersboetes en eenvoudige misdrijfzaken door het Parket Centrale Verwerking OM (CVOM) behandeld. De zaken waarin hoger beroep wordt aangetekend komen bij een van de vier vestigingen van het ressortsparket. Dit budget is bestemd voor de financiering van de apparaatsuitgaven van het OM.

Het restant betreft het saldo van diverse kleinere mutaties van bij elkaar € 2,2 mln. Daarnaast is er sprake geweest van een onderuitputting van € 21,4 mln. Het betreft extra middelen zoals hierboven zijn genoemd, maar door vertraging niet in 2022 tot een uitgave hebben geleid. Het betreft met name € 10 mln. aan ICT-uitgaven en bijna € 5 mln. aan loonbijstelling die samenhangt met de (nieuwe) cao rechterlijke macht waarover nog geen akkoord is gesloten.

Het OM heeft de hieronder genoemde productie gerealiseerd.

In het jaarbericht van het OM zal meer gedetailleerd worden ingegaan op de diverse ontwikkelingen binnen het OM in 2022.

33.2 Bestuur, Informatie en Technologie

Bijdragen medeoverheden

Regionale Informatie en Expertise Centra / Landelijk Informatie en Expertise Centrum (RIEC's/LIEC)

Voor een structurele aanpakvan georganiseerde ondermijnende criminaliteit zijn er 10 RIEC's en een LIEC. De RIEC’s ontwikkelen en ondersteunen regionaal bestuurlijke interventies en combineren die zo mogelijkmet een fiscale en strafrechtelijke aanpak.Binnen de RIEC’s wordt samengewerkt tussen gemeenten,politie, Openbaar Ministerie, Belastingdienst en andere partners. Het LIEC is een shared service center voor de RIEC’s en verant­woordelijk voor het beheer van een RIEC-informatiesysteem en heeft tot doelhet zoveel mogelijkstroomlijnen van de werkwijzen van de RIEC’sen het ondersteunen van de onderlinge afstemming. De RIEC’s nemen een steeds grotere rol in binnen de aanpak. In 2022 is daarom de structurele bijdrage aan de RIEC’s nagenoeg verdubbeld en ontvingen de 10 RIEC’s ieder structureel € 1,775 mln. Hiermee zijn de RIEC’s in staat een belangrijke bijdrage te leveren aan de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Dit doen de RIEC’s onder andere door het ontwikkelen, onderhouden en delen van integrale kennis en expertise met partners en het vergroten van de bewustwording en (bestuurlijke) weerbaarheid bij partners.

Uitstapprogramma prostituees

Sekswerkers die de seksbranche willen verlaten kunnen ondersteuning krijgen van een uitstapprogramma dat zorgt voor begeleiding naar ander werk of andere dagbesteding. Hiervoor is afgelopen jaar € 4 mln. beschikbaar gesteld. Dit budget is via een decentralisatie-uitkering aan 18 aangewezen DUUP-gemeenten uitgekeerd. Sinds 1 januari 2021 is dit een structurele regeling met structurele financieringssystematiek. Het budget op de JenV begroting is bedoeld voor het (laten)ontwikkelen en (laten) uitvoeren van regionale uitstapprogramma’s.

De afspraak in het coalitieakkoord dat deelnemers van uitstapprogramma’s desgewenst een urgentieverklaring kunnen krijgen op afstand van hun oude omgeving, wordt in samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties uitgewerkt via het programma Een thuis voor iedereen. Sekswerkers die willen stoppen worden opgenomen in de met voorrang te huisvesten groepen in het wetsvoorstel versterking regie op de volkshuisvesting (Wvrv). Dit wetsvoorstel gaat naar verwachting begin 2023 in consultatie.

Subsidies

Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV)

Het CCV heeft een subsidie ontvangen en daarmee kennis en instrumenten ontwikkeld op het terrein van criminaliteitspreventie en veiligheid, gericht op integrale aanpak door samenwerking tussen zowel publieke als private organisaties. Via onder andere bijeenkomsten, publicaties, instrumenten en de website heeft het CCV professionals op het gebied van criminaliteitspreventie en veiligheid in 2022 ondersteund.

Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO)

In 2022 is in samenwerking met ondernemers, gemeente, politie en brandweer gewerkt aan de veiligheid van bedrijventerreinen, winkelgebieden en het agrarisch buitengebied. Indien in samenwerking tussen voorgenoemde partijen structurele maatregelen worden genomen resulteert dat in een KVO certificaat. Het regionale Platform Veilig Ondernemen zorgt voor procesbegeleiding.

33.3 Opsporing en vervolging

Bijdragen agentschappen

Nederlands Forensisch Instituut (NFI)

Het NFI draagt bij aan het bestrijden van criminaliteit door een effectief en doelmatig instrumentarium van opsporing en vervolging door middel van het leveren van kwalitatief hoogstaand forensisch onderzoek aan de partners in de strafrechtketen. De drie kernproducten daarbij zijn het uitvoeren van onderzoek op overwegend technisch, medisch-biologisch en natuurwetenschappelijk terrein, het doen van onderzoek naar nieuwe methoden en technieken en het overdragen van kennis op het gebied van forensisch en wetenschappelijk onderzoek.Ten opzichte van de begroting 2022 is een bedrag van € 19 mln. toegevoegd. Dit bedrag bestaat uit enkele technische mutaties zoals de toegekende loon- en prijsbijstelling (€ 2,6 mln.), maar ook uit toevoegingen vanwege de gestegen productie (€ 2,6 mln.) en voor de update van DNA-profielen (€ 3,3 mln.). Andere grote mutaties betreffen de kosten voor de uitvoering van bloedonderzoeken (€ 2,2 mln.) en voor legacy-trajecten en een toekomstvaste IV (€ 2,8 mln.). Enkele verhogingen van het budget zijn gerelateerd aan Ondermijningstrajecten (€ 1,9 mln.) en aan keteneffecten bij nieuwe wetgeving (€ 1,0 mln.). De laatste wat grotere post betreft de middelen die bij Prinsjesdag zijn toegekend voor de bijzondere opsporingsdiensten (€ 1,3 mln.). Het restant van ruim 1 mln. bestaat uit een veelheid van kleine posten ten dele van technische aard. 

De Justitiële Informatiedienst (Justid)

Justid opereert met ingang van 2022 als agentschap binnen JenV, daar waar het in voorgaande jaren administratief onderdeel uitmaakte van het bestuursdepartement. De dienst beheert onder meer informatie over vingerafdrukken, de gezinssituatie, een strafverleden of de geldigheid van een verblijfsvergunning, detentie-informatie voor slachtoffers en burgemeesters wanneer een dader weer vrijkomt.De extra middelen die in 2022 aan het budget van Justid zijn toegevoegd hebben onder andere voor € 5,1 mln. betrekking op het uitvoeren van wettelijke taken, het beheren, exploiteren en (door)ontwikkelen van ketenvoorzieningen, naast een bijdrage van € 8 mln. voor de vervangen legacy en toekomstvast maken van de Informatievoorziening.

Bijdragen aan medeoverheden

BES Caribisch deel van het Koninkrijk

De periode na de staatkundige hervorming heeft zich gekenmerkt door het steeds verder vormgeven aan de inrichting van de BES-eilanden. Een goede inrichting van de Rechtspraak en het Openbaar Ministerie blijft onverminderd van belang om de huidige inrichting te behouden en te blijven ontwikkelen. Vanuit Europees Nederland wordt gestimuleerd dat het aantal rechters zowel kwantitatief als kwalitatief op goed niveau blijft. Ook zal er zorg voor worden gedragen dat de staande magistratuur van het OM BES op sterkte blijft. De Raad voor de Rechtshandhaving wordt zodanig geëquipeerd dat er een goede bijdrage is gedaan voor het doen van voldoende en gekwalificeerde onderzoeken. Ten aanzien van de kosteloze rechtsbijstand voor onvermogenden zijn op de BES-eilanden laagdrempelige voorzieningen voor juridische bijstand gecreëerd in de vorm van Juridische Loketten.

Van het ministerie van BZK heeft JenV in 2022 € 3 mln. ontvangen voor de bestrijding van ondermijning in Caribisch Nederland. Het budget wordt vervolgens ter beschikking gesteld aan het Gemeenschappelijk Hof, het Parket Procureur Generaal en het OM Aruba. Dit bedrag is deels opgenomen in eindejaarsmarge 2022 en komt tot uitkering in 2023.

Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-Nederland)

In het kader van het voorkomen en opsporen van witwassen, de onderliggende basisdelicten en terrorismefinanciering ontvangt de FIU-Nederland op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) meldingen over ongebruikelijke transacties van meldingsplichtige instellingen zoals banken, geldtransactiekantoren en notarissen. FIU-Nederland analyseert de ongebruikelijke transacties en kan besluiten deze verdacht te verklaren en alsdan te verstrekken aan diverse (bijzondere) opsporingsdiensten en inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Aanpak ondermijning

De aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit is de afgelopen jaren fors verbreed: van een regionale versterkingsbeweging waarbij per regio projecten werden opgezet in combinatie met een wetgevingsagenda, naar een gezamenlijke samenhangende aanpak die ervoor moet zorgen dat de georganiseerde criminaliteit van alle kanten wordt ingesloten. Voorkomen, verstoren van het verdienmodel en het doorbreken van criminele machtsstructuren, bestraffen en beschermen zijn de hoofdlijnen van deze aanpak.

Voor de aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit was in 2022 € 592 mln. beschikbaar. Dit bedrag is beschikbaar gesteld vanuit het regeerakkoord 2017 € 10 mln. (versterking ondermijning), de ontwerpbegroting 2019 € 2 mln. (incidentele bijdrage Afpakken) de voorjaarsnota 2020 € 164 mln. euro (breed offensief tegen ondermijnende criminaliteit), de ontwerpbegroting 2022 € 373 mln. (Prinsjesdagmiddelen 2021) en overige middelen (onder andere loon- en prijsbijstelling) € 43 mln.

Het bedrag van € 592 mln. is verdeeld naar de hoofdlijnen in de aanpak van georganiseerde ondermijnende criminaliteit. In 2022 is € 469 mln. budgettair beschikbaar gesteld aan partners waaronder de politie, het Openbaar Ministerie, de Rechtspraak, het gevangeniswezen, Defensie, de KMar, de Belastingdienst/FIOD en de douane. De partners verantwoorden zich hierover via de reguliere rapportagelijnen, waardoor deze realisatie zichtbaar is bij de partners en niet in bovenstaande tabel.

De realisatie van DG Ondermijning betreft met name middelen die via een bijdrage zijn verstrekt aan gemeenten en Regionale Informatie en Expertise Centra (RIEC’s). Voor preventie is € 36 mln. euro aan gemeenten en betrokken organisaties verstrekt. Voor de logistieke knooppunten is € 12,5 mln. beschikbaar gesteld aan gemeenten en RIEC’s en tenslotte is € 34 mln. aan de 10 RIEC’s verstrekt voor de regionale versterkingsprojecten.

Overige opsporing en vervolging

Dit betreffen onder andere bijdragen voor vergoeding voor de verstrekking van persoonsgegevens van Telecomproviders aan het CIOT (Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie), Internationale- en Europese arrestatiebevelen, de bestrijding van mensenhandel op de Nederlandse Antillen, de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, het tegengaan van misbruik van rechtspersonen, het passagiersnamen register systeem (PNR) en de Veiligheidsmonitor.

Het verschil tussen de stand begroting en de realisatie van € 9,7 mln. is mede een gevolg van de overboeking van 6,9 mln. voor onder andere Categorale Opvang Slachtoffers Mensenhandel (COSM), de vergoedingen voor verstrekking van persoonsgegevens van Telecomproviders, de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, een bijdrage e-screener, DGO (UBO, verwijsportaal), de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding en het garantiefonds faillissementscuratoren. Een deel van het budget is niet besteed als bijdrage maar als subsidie (€ 0,7 mln.) of opdracht (€ 0,2 mln.). Daarnaast zijn een aantal bijzondere bijdragen aan de politie niet tot besteding gekomen en is er een onderbesteding geweest als gevolg van onder andere corona waardoor activiteiten niet zijn uitgevoerd dan wel vertraagd.

Subsidies

Overige subsidies

Bij de overige subsidies zijn in 2022 onder andere extra middelen toegevoegd (€ 3,5 mln.) ten behoeve van extra aandacht voor de slachtoffers van seksuele misdrijven die online plaatsvinden.

Opdrachten

Schadeloosstellingen

Het betreft de budgetten voor schadeloosstellingen buiten de strafrechtelijke keten, zoals vergoedingen vanwege onrechtmatige vreemdelingenbewaring en in het geval van bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ). Daarnaast kunnen ook vergoedingen worden verstrekt voor bijvoorbeeld juridische bijstand of schadevergoedingen voor gemaakte proceskosten. JenV kan nauwelijks sturen op deze uitgaven, daarom is er sprake van een openeinde regeling.

Keten Informatie Voorziening (KIV)

Keteninformatievoorziening heeft als doel de ondersteuning van de informatie-uitwisseling in de strafrechtketen. In dit kader worden bijv. ketenvoorzieningen in opdracht van DGRR beheerd en (door)ontwikkeld bij de Justitiele Informatiedienst en wordt een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van de architectuur voor de IV in de strafrechtketen. Daarnaast wordt er ook beleidsmatig gekeken naar de kaders voor informatie-uitwisseling en de uitvoerbaarheid daarvan, bijv. d.m.v. de herziening van de Wet politiegegevens en de Wet justitiele en strafvorderlijke gegevens, en in het programma Identiteitsvaststelling op orde.

Onrechtmatige Detentie

Ten laste van dit budget worden de vergoedingen verantwoord aan ex-justitiabelen waarvan is vastgesteld dat recht is ontstaan op een vergoeding. Over het algemeen worden deze vergoedingen vastgesteld door de rechter.

Gerechtskosten OM

Ten laste van dit budget worden de uitgaven gebracht die betrekking hebben op deskundigen en tolken en vertalers, die een bijdrage leveren aan het strafproces en worden bekostigd in overeenstemming met het Besluit tarieven in strafzaken.

Verkeershandhaving Openbaar Ministerie

Het OM voert het programma verkeershandhaving uit. Uit dit budget worden de uitgaven voor dit programma gedaan, niet zijnde bijdragen aan ZBO of agentschap, bijvoorbeeld trajectcontrolesystemen en digitale flitspalen. De uitgaven zijn ruim € 11,1 mln. lager uitgevallen dan oorspronkelijk was geraamd. Dit is grotendeels door een herschikking van de beschikbare middelen over de jaren heen (kasschuif).

Afpakken

Het afpakken van crimineel vermogen is een prioriteit van het kabinet en het stuurt met het ketenprogramma afpakken dan ook op ambitieuze doelstellingen. Het Openbaar Ministerie zet in het kader van de strafrechtelijke vervolging onder meer in op ontnemingsvorderingen van wederrechtelijk verkregen voordeel, verbeurdverklaringen en ontnemingen als onderdeel van een transactie. De beschikbare gestelde middelen in de oorspronkelijke begroting zijn in de loop van het jaar via budgetoverheveling uitgezet naar organisaties die actief zijn op het terrein van afpakken zoals het FIOD en het Openbaar Ministerie.

Bewaring, verkoop en vernietiging in beslag genomen goederen

De Minister van Financiën is volgens de Comptabiliteitswet verantwoordelijk voor het beheer van het overtollige materieel bij het Rijk. Domeinen Roerende Zaken is belast met de bewaring, verkoop en vernietiging van strafrechtelijk inbeslaggenomen voorwerpen en beheert daarnaast de overtollige Rijksgoederen. Deze kosten vielen in 2022 iets hoger uit (€ 0,8 mln.) dan begroot.

Overige opdrachten

Het verschil tussen de begroting en de realisatie is € 47,9 mln. Dit betreffen voornamelijk de middelen voor de digitalisering strafrechtketen. Deze zijn overgeboekt naar andere onderdelen (bijvoorbeeld de politie en het OM) waar ze tot besteding zijn gekomen.

Garanties

Faillissementscuratoren

Deze regeling voorziet er in dat curatoren in faillissementen bij ontoereikendheid van de boedel een voorschot kunnen verkrijgen ter dekking van de kosten om een rechtsvordering in te stellen tegen bestuurders van de rechtspersoon bij onbehoorlijk bestuur of een voorafgaand (verhaals)onderzoek naar de mogelijkheden daartoe. Tevens stelt het de curatoren in faillissementen in staat om een procedure te kunnen beginnen om activa terug te halen voor de boedel om zo benadeling van de crediteuren zoveel mogelijk te beperken

De garantstellingsregeling curatoren (GSR) voorziet erin dat curatoren in faillissementen bij ontoereikendheid van de boedel de Minister een garantiestelling kunnen vragen ter dekking van de kosten om een rechtsvordering in te kunnen stellen tegen bestuurders van de rechtspersoon in geval van vermoedelijk «kennelijk onbehoorlijk bestuur» Dit stelt curatoren in faillissementen in staat om een procedure te beginnen teneinde de ver vreemde activa weer terug te laten vloeien in de boedel om benadeling van de crediteuren zoveel mogelijk te beperken. Naar aanleiding van de evaluatie van de GSR wordt de garantstellingsregeling herzien. Dit met het oog om de uitvoerbaarheid en effectiviteit te verbeteren en de regeling in overeenstemming te brengen met het Rijkskader voor risicoregelingen. De GSR is conjunctuurgevoelig. Het aantal faillissementen is in 2022 lager dan gemiddeld vanwege de steunmaatregelen inzake Covid-19. Dit heeft tot gevolg dat er daarom ook minder Garantstellingen zijn aangevraagd.

33.4 Vervolging en berechting MH17-verdachten

In juni 2019 hebben de landen wiens opsporingsautoriteiten samenwerken in het Joint Investigation Team (JIT) – Australië, België, Maleisië, Oekraïne en Nederland – meegedeeld dat het Nederlands OM vier verdachten gaat vervolgen voor hun rol in het neerhalen van vlucht MH17. Het strafproces tegen deze vier verdachten ging op 9 maart 2020 van start en op 17 november 2022 heeft de rechtbank uitspraak gedaan: drie verdachten zijn veroordeeld, een verachte is vrijgesproken. De rechtbank Den Haag behandelde de strafzaak en hield zitting op de extra beveiligde rechtbank van het Justitieel Complex Schiphol. Hoewel de strafzaak tegen de vier verdachten is afgerond, loopt het strafrechtelijk onderzoek van het JIT nog wel.De JIT-landen hebben hun politieke en financiële steun uitgesproken en begin 2019 hebben vertegenwoordigers van de JIT-landen een Financieel MOU ondertekend. Nederland draagt zelf de reguliere kosten voor getuigenbescherming, rechtspraak en het Openbaar Ministerie. De overige kosten en dan met name de kosten die gerelateerd zijn aan het internationale karakter van deze zaak worden door de JIT-landen gezamenlijk gedeeld. De declaraties van de Raad voor de rechtspraak en het OM met betrekking tot het MH17 proces vielen lager uit dan verwacht, dit is mede te verklaren door de corona omstandigheden. Conform afspraak zullen de niet bestede middelen beschikbaar blijven voor vervolging en berechting MH17.

Ontvangsten

Boeten en Transacties (B&T)

Ten opzichte van de begroting doet zich een lagere opbrengst voor van € 101 mln. Dit is het resultaat van lagere realisaties op alle onderliggende categorieën, te weten: wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (WAHV), transacties, strafbeschikkingen en geldboetevonnissen. De algeheel lagere realisatie is te verklaren door de kleinere verkeersstromen wegens de restanten van Covid-19, de dalende koopkracht, alsmede de hogere brandstofprijzen. De mee- en tegenvallers bij de Boeten en Transacties vloeien naar de algemene middelen van de Rijksbegroting.

Afpakken

Het afpakken van crimineel vermogen is een prioriteit van het kabinet en het stuurt met het ketenprogramma afpakken dan ook op ambitieuze doelstellingen. Het Openbaar Ministerie zet in het kader van de strafrechtelijke vervolging onder meer in op ontnemingsvorderingen van wederrechtelijk verkregen voordeel, verbeurdverklaringen en ontnemingen als onderdeel van een transactie. In 2022 is in totaal een afpakbedrag ontvangen van € 106,2 mln. Ten opzichte van de begroting is de realisatie € 278,2 mln. lager uitgevallen, vanwege het uitblijven van een grote afpakopbrengst/schikking.

4.4 Artikel 34: Straffen en beschermen

Figuur 3

A. Algemene doelstelling

Voorkomen dat burgers (opnieuw) dader of slachtoffer worden van criminaliteit, volwassenen en kinderen beschermen die vanwege de kwetsbare positie waarin zij verkeren bedreigd of verleid worden door (herhaalde) criminaliteit of die bedreigd worden in hun ontwikkeling en bewerkstelligen dat met een straf genoegdoening wordt geboden aan het slachtoffer en aan de samenleving als geheel.

Het borgen van de veiligheid door de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties, het bevorderen van het nemen van preventieve maatregelen door burgers en bedrijven, het versterken van de positie van slachtoffers, het beschermen van jeugdigen die in hun ontwikkeling worden bedreigd in de opvoed- en leefsituatie en het realiseren van een effectieve aanpak van jeugdcriminaliteit en geweld in huiselijke kring.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister voor Rechtsbescherming heeft verantwoordelijkheden ten aanzien van preventie, tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties24 , slachtofferzorg en jeugdbescherming en jeugdsancties.

• • stimuleert de Minister voor Rechtsbescherming preventie door het beschikbaar stellen van integriteitsinstrumenten.

Per 1 januari 2020 is de wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen (USB) in werking getreden en is de Minister voor Rechtsbescherming verantwoordelijk voor tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties. Daarbij heeft de Minister voor Rechtsbescherming: •een uitvoerende rol bij de tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende straffen en maatregelen door de DJI;

•een regisserende rol bij de forensische zorg. Hij is verantwoordelijk voor de tijdige beschikbaarheid van de juiste, kwalitatief hoogwaardige zorg, waar nodig in combinatie met afdoende beveiliging;

•een regisserende rol bij toezicht in strafrechtelijk kader, advisering aan het OM en de rechter over justitiabelen en taakstraffen. De uitvoering is opgedragen aan drie erkende reclasseringsorganisaties. De taken van de reclasseringsorganisaties dragen bij aan het terugdringen van recidive.

• • een regisserende rol bij toezicht in strafrechtelijk kader, advisering aan het OM en de rechter over justitiabelen en taakstraffen. De uitvoering is opgedragen aan drie erkende reclasseringsorganisaties. De taken van de reclasseringsorganisaties dragen bij aan het terugdringen van recidive.

Met betrekking tot slachtofferbeleid draagt de Minister voor Rechtsbescherming beleidsverantwoordelijkheid voor de zorg – in brede zin – aan slachtoffers en nabestaanden die getroffen zijn door een strafbaar feit, en is verantwoordelijk voor de uitvoering van het slachtofferbeleid. Ook heeft hij een financierende rol op het gebied van slachtofferzorg.

C. Beleidsconclusies

Met onderstaande activiteiten is verder gewerkt aan het behalen van de algemene doelstellingen op de gebieden van preventie, tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties, slachtofferzorg en jeugdbescherming en-sancties.

Forensische zorg

Conform de bestuurlijke agenda is in 2022 ingezet op de 3 hoofdlijnen, namelijk: meer doelmatigheid en doeltreffendheid van forensische zorg, meer kwaliteit en professionaliteit en sterke ketensamenwerking en continuïteit van zorg.

Wetstrajecten

Per 1 juli 2022 is het eerste deel van de Wet uitbreiding slachtofferrechten (WUS) in werking getreden (uniformering moment spreekrecht, schriftelijke motiveringsplicht, uitbreiding informatierechten en verzoek tolk). Daarnaast is per 1 januari 2023 het spreekrecht voor stief- en pleegfamilie in werking getreden. Om de impact te kunnen bepalen van het privacy-onderdeel van de Wet uitbreiding slachtofferrechten (amendement Van Wijngaarden), is onder andere naar helderheid gezocht over de (juridische) verdeling van de verantwoordelijkheden en samenwerking tussen en met de betrokken ketenpartners. Hierover is in 2022 met Oopenbaar Ministerie, politie en de Rechtspraak gesproken. Deze gesprekken krijgen in 2023 een vervolg.

Jeugd

We hebben met partners gesproken over de nieuwe normen voor de doorlooptijden in de jeugdstrafrechtketen om de Kalsbeeknormen te vervangen. Dit heeft enige vertraging opgelopen en krijgt een vervolg in 2023.

In 2022 is besloten versneld vorm en inhoud te geven aan het Toekomstscenario Jeugd. Het aantal proeftuinen waarin het Toekomstscenario is verkend, is daarom eind 2022 uitgebreid van 6 naar 11.

Met het Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport, de Vereniging Nederlandse Gemeentes en de Rechtspraak is tijdens de looptijd van het programma Scheiden zonder Schade (2018-2022) veel deskundigheid opgebouwd rondom het ondersteunen van ouders ten tijde van een scheiding, om schade bij kinderen als gevolg van de scheiding van hun ouders te voorkomen. Er is een de-escalerende scheidingsaanpak ontwikkeld die de domeinen zorg en recht beter verbindt en er zijn verschillende tools ontwikkeld waaronder een Digitaal Plein.

Over de toekomst van interlandelijke adopties heeft het kabinet besloten dat interlandelijke adoptie mogelijk moet zijn zolang minder ingrijpende alternatieven in landen van herkomst daadwerkelijk zijn uitgesloten en het ontwikkelperspectief van een kind daarmee is gediend.

DJI

PwC concludeerde in 2022 dat de taken en middelen van DJI niet met elkaar in evenwicht waren. Het tekort van 400 miljoen is voor het grootste deel opgelost door een extra investering van € 210 mln. structureel alsmede door vier maatregelen met een opbrengst van € 178 mln. structureel. De Tweede Kamer wordt bij Voorjaarsnota 2023 geïnformeerd op welke wijze het resterende tekort zal worden opgelost, in relatie tot de meest recente ramingen voor de behoefte aan sanctiecapaciteit (PMJ). De veiligheid van medewerkers, samenleving en de gedetineerden staat hierbij centraal.

D. Budgettaire gevolgen van beleid