Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikelen 1 en 2

Vanwege de spoedeisende maatregelen zijn in de periode december 2022 tot en met 27 februari 2023 drie incidentele suppletoire begrotingen over het begrotingsjaar 2023 naar de Tweede Kamer verzonden. De behandeling van de tweede en de derde incidentele suppletoire begrotingen in de Staten-Generaal heeft nog niet plaatsgevonden. Om deze reden is de in de begrotingsstaat opgenomen stand nog niet door de beide Kamers bekrachtigd. Vanwege de snelle opeenvolging van begrotingswetsvoorstellen, om het budgetrecht van de Staten Generaal te waarborgen, bevat de kolom ‘vastgestelde begroting’ zowel de vastgestelde stand bij ontwerpbegroting als de mutaties die bij incidentele suppletoire begrotingen zijn opgenomen.

De in de begrotingsstaten opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Mede namens de Minister voor Klimaat en Energie,

De Minister van Economische Zaken en Klimaat,M.A.M.Adriaansens

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1 Leeswijzer

Opbouw 1e suppletoire begroting 2023

Ondergrenzen toelichtingen

Voor het toelichten van de begrotingsmutaties zijn in deze eerste suppletoire begroting de ondergrenzen gehanteerd zoals opgenomen in de onderstaande tabel.

In sommige gevallen, waar politiek relevant, worden ook posten toegelicht beneden deze ondergrenzen.

Overzicht coronamaatregelen

Hieronder een overzicht van de coronamaatregelen met daarin de coronagerelateerde uitgaven vanuit de begroting van het Ministerie van EZK. Een uitgebreid overzicht is te vinden op Overheidsfinancien in coronatijd op Rijksfinancien.nl. 

2 Beleid

2.1 Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties

Belangrijkste suppletoire uitgavenmutaties 2023

Toelichting

Tegemoetkoming Energiekosten (TEK)

Naar aanleiding van de CPB-raming (CEP) wordt met deze mutatie de TEK-budget naar beneden bijgesteld. De verwachte prijsontwikkelingen leiden tot lagere benodigde uitgaven voor compensatie van de energieprijs. Daarnaast betreft het een reguliere herziening van de uitvoeringskosten van RVO in lijn met de hoeveelheid verwachte aanvragen.

Brexit Adjustment Reserve (BAR)

De BAR betreft EU-middelen voor ondersteuning van bedrijven die negatieve gevolgen ondervinden van de Brexit. Door tegenvallende interesse in de BAR-regeling (m.n. het bedrijfslevenspoor) is er aanzienlijke onderuitputting op het verplichtingen- en kasbudget. Deze in 2022 niet-bestede middelen worden overgeheveld naar 2023. Het per saldo overschot aan middelen (€ 280 mln, zie daarvoor ook tabel belangrijkste ontvangstenmutaties) wordt overgeheveld naar het programma REPowerEU. Zie ook de brief «Nationaal Hervormingsprogramma 2023 en overheveling middelen Brexit Adjustment Reserve» (Kamerstuk 35 393, nr. 50).

SDE

De sterk gestegen energieprijzen hebben ertoe geleid dat er de komende jaren vrijewel geen subsidievoorschotten zullen worden verstrekt op de SDE, SDE+ en de SDE++regelingen. Hierdoor ontstaat er veel ruimte binnen de SDE-middelen. Deze wordt voor in totaal € 744 mln (waarvan € 365 mln in 2023) ingezet ter dekking van de kosten van de energiemaatregelen die het kabinet genomen heeft (onder andere het prijsplafond).

SDE+

Ook op de SDE+middelen is door de gestegen energieprijzen ruimte ontstaan. Deze middelen worden daarom over de periode 2023-2025 met in totaal € 4,8 mld verlaagd, waarvan € 1,5 mld betrekking heeft op 2023. Een deel van de verlaging (€ 4,3 mld, waarvan € 0,9 mld in 2023) wordt ingezet ter dekking van de kosten van de energiemaatregelen. € 500 mln wordt in 2023 overgeheveld naar het ministerie van Financiën om de kapitaalversterking van Stedin te financieren (Kamerstuk 32813, nr. 1147). Ook wordt in 2023 € 62,4 mln aan het SDE++budget toegevoegd ter dekking van het tekort op de financiering van de statistische overdracht aan Denemarken. Tenslotte wordt in totaal € 127 mln aan opbrengsten van de tenders Wind op Zee aan het budget toegevoegd.

SDE++

Het SDE++budget 2023 wordt met € 62,4 mln opgehoogd vanuit de SDE+middelen ter dekking van het tekort op de financiering van de statistische overdracht aan Denemarken.

Opschalingsinstrument waterstof

Op de middelen voor realisatie van de waterstofbackbone door GasUnie wordt een kasschuif doorgevoerd van 2023, 2024 en 2025 naar latere jaren, dit om de beschikbare middelen in lijn te brengen met de verwachte bevoorschotting aan GasUnie op basis van de ingediende subsidieaanvraag, het uitrolplan en daarbij geleverde meerjarenbegroting.

IPCEI waterstof

De in 2022 aan de EZK-begroting toegevoegde Klimaatfondsmiddelen voor de Important Projects of Common European Interest op het gebied van waterstof (IPCEI Waterstof) zijn voor een groot deel onbesteed gebleven. Via de eindejaarsmarge die voor het Klimaatfonds geldt worden deze onbesteed gebleven middelen nu toegevoegd aan de begroting 2023.

Tijdelijke prijsplafond energie kleinverbruikers 2023

Omdat de energieprijzen sinds het begin van 2023 een sterk dalende trend vertonen, is de verwachting dat de kosten gemoeid met het prijsplafond energie voor kleinverbruikers in 2023 sterk zullen dalen. Daarom wordt het (kas)budget met een bedrag van € 6.119 mln naar beneden bijgesteld.

Tegemoetkoming blokaansluitingen

Voor de tegemoetkoming aan circa 700.000 huishoudens met een blokaansluiting (huurders van woningbouwcorporaties of particuliere verhuurders, eigenaar-bewoners in een Vereniging van Eigenaren (VvE), cliënten van woonzorginitiatieven, studenten) is er € 861,3 mln aan de EZK-begroting toegevoegd.

Subsidieregelingen bestuurlijke afspraken

In het kader van de bestuurlijke afspraken uit 2020 zijn een aantal subsidie regelingen geïntroduceerd. Middelen die in 2022 niet tot besteding zijn gekomen (ca. € 125 mln) worden toegevoegd aan de begroting voor 2023.

Schadeafhandeling

De raming van de schadeafhandeling wordt ieder jaar geactualiseerd. Naar aanleiding daarvan wordt het in de EZK-begroting opgenomen bedrag voor de vergoedingen voor fysieke schade, immateriële schade en waardedaling en de uitvoeringskosten van het IMG bijgesteld.

Versterkingsoperatie

Ieder jaar wordt bij Voorjaarsnota de raming van de versterkingsoperatie geactualiseerd. Naar aanleiding van deze actualisatie worden de geraamde uitgaven en ontvangsten voor de gehele periode tot en met 2028 aangepast.

Vergoeding Norg akkoord

Conform de afspraken in het Norg akkoord betaalt de Staat een vergoeding aan NAM. De berekeningswijze van de vergoeding is vastgesteld in arbitrage, de hoogte van de vergoeding is afhankelijk van de gasprijs. Over de vergoeding moet btw worden betaald (Kamerstuk 33 529, nr. 997). De geraamde uitgaven voor het Norg akkoord worden bijgesteld als gevolg van de ontwikkeling van de gasprijs.

Nationaal Programma Groningen

Met het Nationaal Programma Groningen (NPG) wordt geïnvesteerd in de leefbaarheid, economische ontwikkeling en energietransitie in Groningen. Het NPG is een samenwerkingsverband van het Rijk, de provincie en gemeenten. In 2022 is € 84,7 mln van de beschikbare middelen niet tot besteding gekomen. Deze middelen worden toegevoegd aan de EZK-begroting voor 2023.

Clustering en gebiedsfonds (bestuurlijke afspraken)

In het kader van de bestuurlijke afspraken uit 2020 worden uitkeringen gedaan aan medeoverheden voor clustering en het gebiedsfonds (blokken B en D uit de bestuurlijke afspraken). Middelen die in 2022 niet tot besteding zijn gekomen, worden voor 2023 toegevoegd aan de EZK begroting.

Loon- en prijsbijstelling

Bij Voorjaarsnota 2023 is loon- en prijsbijstellingstranche 2023 voor EZK uitgedeeld. De loonbijstelling betreft de vergoeding voor de stijging van de contractloonontwikkeling en de stijging van de sociale lasten en pensioenpremies voor de overheidswerkgevers. De prijsbijstelling betreft de verwerking van de stijging van de diverse prijsindexen.

Beschermingsfonds economische veiligheid

Dit betreft een reservering van € 100 mln voor de nadere uitwerking van het Beschermingsfonds Economische Veiligheid, met Invest-NL als beoogd uitvoerder. Het fonds wordt bekostigd door een deel van de loon- en prijsbijstelling van het Nationaal Groeifonds. De Kamer wordt geïnformeerd over de uitwerking van het fonds. Na positieve besluitvorming hierover worden de middelen overgeheveld naar het juiste instrument op de begroting. Zie ook de bijbehorende toelichting op artikel 41.

Belangrijkste suppletoire ontvangstenmutaties 2023

Toelichting

Tegemoetkoming Energiekosten (TEK)

Naar aanleiding van de CPB-raming (CEP) wordt met deze mutatie de TEK-budget naar beneden bijgesteld. De geraamde ontvangsten bestaan uit de terugvordering van naar verwachting teveel bevoorschotte compensatie.

Brexit Adjustment Reserve (BAR)

De BAR betreft EU-middelen voor ondersteuning van bedrijven die negatieve gevolgen ondervinden van de Brexit. Door tegenvallende interesse in de BAR-regeling (m.n. het bedrijfslevenspoor) is er aanzienlijke onderuitputting op het verplichtingen- en kasbudget. Daardoor zullen eerder geraamde EU-middelen niet ontvangen worden. Het per saldo overschot aan middelen (€280 mln) wordt overgeheveld naar het programma REPowerEU. Zie de brief «Nationaal Hervormingsprogramma 2023 en overheveling middelen Brexit Adjustment Reserve» (Kamerstuk 35 393, nr. 50).

ETS-ontvangsten

Door de fluctuaties in prijzen voor emissierechten wordt de raming van de ETS-ontvangsten vanaf 2024 opgehoogd.

Ontvangsten WOZ

Nadat in 2022 al een ontvangst van € 63,5 mln was gerealiseerd als tender opbrengst voor kavel 7 van het windpark Hollandse Kust (West) wordt in 2023 opnieuw € 63,5 aan tenderpobrengsten verwacht, dit keer voor kavel 6 van van Hollandse Kust (West). De totale opbrengst van € 127 mln wordt aan het SDE+budget toegevoegd.

Heffing gasleveringszekerheid

De kosten die zijn gemaakt voor het vullen van de gasopslagen worden gedragen door de baathebbenden, in dit geval de gebruikers van het gastransportnet. Hiervoor wordt gewerkt aan een heffing op geboekte capaciteit voor transport via het landelijk gastransportnet van GTS. Om de heffing gelijk te stellen aan de totale maximale kosten van het vullen van de berging wordt deze reeks opgehoogd met € 130 mln per jaar. Voor de vulopdracht aan EBN en de subsidie aan marktpartijen voor het gasjaar 2023/2024 is tezamen € 760,5 mln begroot.

Ontvangsten NAM fysieke schade

De uitgaven voor de schadeafhandeling worden via een heffing bij NAM in rekening gebracht. Als gevolg van de bijstelling van de uitgaven voor fysieke schade worden ook de ontvangsten van NAM bijgesteld.

Ontvangsten NAM uitvoeringskosten schade

De uitgaven voor uitvoeringskosten van de schadeafhandeling worden via een heffing bij NAM in rekening gebracht. Als gevolg van de bijstelling van de uitgaven worden ook de ontvangsten van NAM bijgesteld.

Dividenduitkering EBN

De geraamde ontvangsten aan Dividenduitkering EBN worden bijgesteld naar aanleiding van de ontwikkelingen in de gasprijs.

Ontvangsten Mijnbouwwet

De geraamde ontvangsten op basis van de Mijnbouwwet worden bijgesteld naar aanleiding van de ontwikkelingen in de gasprijs.

Ombuigingsmaatregelen op EZK-instrumentarium (hoofdstuk XIII)

Toelichting

Ombuigingsmaatregelen EZK-instrumentarium

Als bijdrage in de structurele rijksbrede dekkingsopgave zijn op diverse uitgaven van de EZK-begroting kortingen doorgevoerd en zijn enkele ontvangstenramingen verhoogd. De bijdrage vanuit de EZK-begroting bedraagt ruim € 120 mln p.j. vanaf 2028 en is in tabel 5 gespecificeerd. Daarnaast is ten behoeve van de rijksbrede dekkingsopgave gekort op de loon- en prijsbijstelling voor het Nationaal Groeifonds en op de loon- en prijsbijstelling voor de middelen die op de Aanvullende Post geraamd zijn voor het op Prinsjesdag in te stellen Klimaatfonds. Het gaat daarbij om een bedrag van € 43 mln in 2023, oplopend tot € 257 mln in 2027. Na 2028 loopt deze korting op de loon- en prijsbijstelling af tot nihil in 2033 omdat de middelen voor het Nationaal Groeifonds en het Klimaatfonds niet structureel zijn. Een korting op loon- en prijsbijstelling impliceert dat de beschikbare middelen nominaal in stand blijven, maar niet (volledig) gecompenseerd worden voor inflatie.

3 Beleidsartikelen

3.1 Beleidsartikel 1 Goed functionerende economie en markten

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het percentage juridisch verplicht en bestuurlijk gebonden is 99%. Dit is ongeveer 1% hoger dan bij de ontwerpbegroting 2022. Dit heeft te maken met reeds aangegane verplichtingen bij onder andere de onderzoeksbudgetten.

Toelichting

Verplichtingen

De verhoging van het verplichtingbudget met € 72,2 mln wordt voornamelijk veroorzaakt door een verplichtingenschuif van € 10,5 mln bij de subsidiemaatregel Telecom Caribisch Nederland. In 2023 wordt de verplichting voor deze subsidie meerjarig aangegaan. Verder is de eindejaarsmarge voor NGF-project AiNed van in totaal € 131,9 mln opgevraagd waarvan € 58,3 mln wordt ingezet in 2023. Dit komt doordat het verplichtingenbudget van AiNed volledig op 2022 stond terwijl de verplichtingen over verschillende jaren aangegaan wordt.

Uitgaven

Subsidies

NGF-project AiNedBij het NGF-project AiNed is er sprake van een kasschuif waarbij het budget in 2023 met € 14,7 mln wordt verlaagd. De uitgaven voor dit project worden met name in latere jaren (t/m 2027) verwacht.

Bijdrage Baten-Lastendiensten

Bijdrage RVO.nl

Voor de opdracht aan RVO voor het jaar 2023 heeft er een overheveling van middelen plaatsgevonden voor onder meer de uitvoering van de subsidieregeling van het Nationaal Groeifonds, het EU-programma Digital Europe en de subsidieregeling Beter aanbesteden.

Ontvangsten

Ontvangsten High Trust

Op basis van een oplopende trend van de High Trust boete-ontvangsten wordt de raming met € 10 mln verhoogd.

3.2 Beleidsartikel 2 Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het percentage juridische verplichte deel is 53%. Dit is veel lager dan bij de ontwerpbegroting 2023 en heeft te maken met aanvullende budgetten die zijn toekend voor o.a. Tegemoetkoming Energiekosten en NGF-projecten waarvoor nog geen juridische verplichtingen zijn aangegaan.

Toelichting

Verplichtingen

Uitgaven

Subsidies

MKB-Innovatiestimulering Topsectoren (MIT)

Deze mutatie betreft de overheveling van de kasmiddelen voor de MIT 2023 die via een specifieke uitkering (SPUK) zullen worden uitgekeerd aan de provincies voor de regionale MIT-regeling van in totaal € 32,9 mln. Deze middelen worden de komende drie jaar uitbetaald.

Verduurzaming Industrie

De verlaging van het uitgavenbudget van in totaal € 33,1 mln is voornamelijk het gevolg van overheveling van beleidsbudget en uitvoeringskosten voor de DEI+ regeling voor de industrie naar artikel 4 van de EZK-begroting en overheveling van uitvoeringsbudget voor beleids- en bedrijvenondersteuning en monitoring programma Verduurzaming Industrie en uitvoeringskosten.

Startup beleid

Dit betreft een vervolgsubsidie voor Techleap.nl voor de periode september 2023 tot september 2026, voor een totaal bedrag van € 15,0 mln. De dekking hiervoor is afkomstig van Q4C (artikel 3). Middels een kasschuif zijn de begrote middelen in het juiste kasritme gezet.

Tegemoetkoming Energielasten

Dit betreft actualisatie van de kostenraming van de regeling Tegemoetkoming energiekosten energie-intensief mkb (TEK) op basis van CPB-raming (CEP) van maart 2023. Het budget wordt in totaal met € 1,2 mld verlaagd.

IPCEI Cloudinfrastructuur en Services

Vanwege vertraging in het prenotificatietraject van de Europese commissie kunnen projecten pas dit jaar worden beschikt. Daardoor loopt de uitfinanciering ook vertraging op. Middels deze kasschuif (€ 19,0 mln van 2023 naar 2026) worden de begrote middelen in het juiste kasritme gezet.

IPCEI Micro electronica

Vanwege vertraging in het prenotificatietraject van de Europese commissie kunnen projecten pas dit jaar worden beschikt. Daardoor loopt de uitfinanciering ook vertraging op. Middels deze kasschuif (€ 76,0 mln van 2023 naar 2024) worden de begrote middelen in het juiste kasritme gezet.

Herstructurering winkelgebieden

Dit betreft actualisatie van het kasbudget vanwege aanpassing van de regeling. Deze aanpassing betreft verlening door middel van vier jaarlijkse tranches in plaats van verlening in ieder jaar van de regeling.

R&D mobiliteitssectoren

Dit betreft actualisatie van het kasbudget in de jaren 2023 tot en met 2026, op basis van actuele inzichten in het ritme van de uitbetalingen. Hierin is meegenomen een bedrag van € 5,1 mln dat in 2022 niet tot uitbetaling is gekomen.

NGF-project NXTGEN HIGH TECH

Een deel (in totaal € 41,6 mln) van dit NGF project zal via Netherlands Space Office worden uitgevoerd onder bijdrage aan organisaties.

NGF-project Health-RI

Dit betreft de toekenning van de 2e tranche NGF-middelen voor Health-RI. Het gaat om in totaal € 47,0 mln.

NGF-project Circulaire Plastics

Ten behoeve van het NGF-project Circulaire Plastics NL wordt het kasritme gewijzigd. Het consortium zal in 2023 ( € 30,3 mln) meer kasmiddelen besteden dan eerder begroot.

NGF project Groenvermogen van de Nederlandse economie

De ophoging van het kasbudget voor het NGF-project GroenvermogenNL (in totaal € 119,0) is te verklaren door de gedeeltelijke omzetting van een eerdere reservering voor dit project op de NGF begroting naar een toekenning op de EZK begroting. Daarnaast heeft een verrekening plaatsgevonden van een kleine overschrijding van het budget in 2022 met het beschikbare budget voor 2023.

NGF-project QuantumDeltaNL

Dit betreft actualisatie van het kasbudget in de jaren 2023 tot en met 2027, op basis van actuele inzichten in het ritme van de bestedingen. Hierbij is meegenomen het bedrag dat in 2022 niet is uitbetaald (€ 21,9 mln), dat voornamelijk betrekking heeft op vertraging in de ontwikkeling van HouseOfQuantum.

Brexit Adjustment Reserve

De EU heeft geld beschikbaar gesteld om bedrijven die op een negatieve manier zijn geraakt door de Brexit te ondersteunen door middel van de Brexit Adjustment Reserve (BAR). Door tegenvallende interesse heeft de BAR-regeling te maken gehad met forse onderuitputting, voornamelijk in het bedrijfslevenspoor. Hierdoor treedt er aanzienlijke onderuitputting op op het verplichtingen- en kasbudget. De mutatie betreft dan ook de overheveling van de in 2022 niet-bestede BAR-middelen naar 2023. Daarnaast is er € 280 mln van de BAR-middelen overgeheveld naar het programma REPowerEU.

Leningen

NGF-project Photondelta

Dit betreft € 60,0 mln als onderdeel van het NGF-project PhotonDelta dat wordt verstrekt als lening aan het bedrijf Smart Photonics, conform advies van de Adviescommissie NGF.

Bijdrage aan agentschappen

Bijdrage RVO.nl

Dit betreft verhoging van de bijdrage aan RVO in verband met de jaarlijkse opdracht van DG Bedrijfsleven & Innovatie aan RVO.

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

Bijdrage aan TNO

Het budget voor TNO wordt verhoogd met € 32,0 mln in verband met diverse overboekingen van andere departementen voor door TNO uit te voeren projecten.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Topsectoren overig / Faciliteiten toegepast onderzoek TO2 en RKI

De mutatie betreft de overheveling van de middelen voor Faciliteiten toegepast onderzoek TO2 en RKI naar een eigen instrument. Deze middelen zijn afkomstig van OCW en zijn vorig jaar tijdelijk op «Topsectoren overig» gezet.

Toelichting op de Begrotingsreserves

De begrotingsreserves zijn bedoeld om inkomsten uit premies en uitgaven voor schades, die over de jaren kunnen fluctueren, te verevenen. De reserve dient als buffer voor uitgaven door EZK in geval bedrijven niet aan hun terugbetalingsverplichtingen kunnen voldoen inzake leningen bij financieringsinstellingen waarop EZK een borgstelling heeft afgegeven.

Er zijn begrotingsreserves voor de Borgstelling mkb-kredieten (BMKB, inclusief BMKB-C), de BMKB groen, de Garantie Ondernemingsfinanciering (GO, inclusief de GO-C), de Groeifaciliteit (GF), de Garantie MKB-financiering en Klein Krediet Corona (KKC). De GO, GF, KKC en Garanties MKB-financiering betreffen kostendekkende garanties, waarvan de te realiseren premieontvangsten naar verwachting toereikend zijn voor het afdekken van eventuele verliesdeclaraties. Ultimo begrotingsjaar wordt op basis van de gerealiseerde ontvangsten en uitgaven vastgesteld of een onttrekking of storting dient plaats te vinden.

De begrotingsreserve van de BMKB bestaat uit een begrotingsreserve voor de reguliere BMKB en de BMKB-C. Vooralsnog is geen storting in de reserve BMKB geraamd. Aan het eind van 2023 zal op basis van de gerealiseerde ontvangsten en de schadedeclaraties de storting of onttrekking aan de reserve BMKB worden vastgesteld.

De begrotingsreserve van de BMKB groen is in 2022 aangemaakt als aparte reserve voor het groene luik onder de BMKB. Vooralsnog is geen storting in de reserve BMKB groen geraamd. Aan het eind van 2023 zal op basis van de gerealiseerde ontvangsten en de schadedeclaraties de storting of onttrekking aan de reserve BMKB groen worden vastgesteld.

De begrotingsreserve van de GO bestaat uit een begrotingsreserve voor de reguliere GO en de GO-C. Vooralsnog is geen storting in de reserve GO geraamd. Aan het eind van 2023 zal op basis van de gerealiseerde ontvangsten en de schadedeclaraties de storting of onttrekking aan de reserve GO worden vastgesteld.

Vooralsnog is geen storting in de reserve Groeifaciliteit geraamd. Aan het eind van 2023 zal op basis van de gerealiseerde ontvangsten en de schadedeclaraties de storting of onttrekking aan de reserve Groeifaciliteit worden vastgesteld.

Vooralsnog is geen storting in de reserve Garantie MKB-financiering geraamd. Aan het eind van 2023 zal op basis van de gerealiseerde ontvangsten en de schadedeclaraties de storting of onttrekking aan de reserve Garantie MKB-financiering worden vastgesteld.

Vooralsnog is geen storting in de reserve Klein Krediet Corona (KKC) geraamd. Aan het eind van 2023 zal op basis van de gerealiseerde ontvangsten en de schadedeclaraties de storting of onttrekking aan de reserve KKC worden vastgesteld.

Ontvangsten

Tegemoetkoming Energiekosten

In 2024 is een raming van € 150 mln opgenomen voor terugontvangsten voor de regeling Tegemoetkoming Energiekosten energie-intensief mkb (TEK) in verband met vaststelling van de subsidie in 2024. De ontvangsten zijn geraamd op basis van het door het CPB geraamde niveau van de energieprijzen in 2023.

Brexit Adjustment Reserve

Op initiatief van de Raad van de Europese Unie is tijdens de REPowerEU-onderhandelingen in de BAR-verordening de mogelijkheid opgenomen om BAR-middelen te kunnen overhevelen naar de Herstel- en Veerkracht Faciliteit (HVF). De Managementautoriteit (hierna: MA) heeft daarom – met instemming van de minister van Financiën - op 28 februari jl. de Europese Commissie formeel geïnformeerd over haar intentie € 280 mln van de middelen die via de BAR aan Nederland zijn gealloceerd, beschikbaar te stellen voor het REPowerEU-hoofdstuk van de Nederlandse HVF. In het kader hiervan is er € 230 mln overgeheveld naar het programma REPowerEU. De overige € 50 mln stond op de Aanvullende Post. Het Ministerie van Financiën heeft dat bedrag overgeheveld naar REPowerEU. De ontvangstenraming op de EZK-begroting wordt in totaal met € 280 mln verlaagd omdat de EU-bijdrage voor Brexit niet ontvangen zal worden.

3.3 Beleidsartikel 3 Toekomstfonds

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het juridisch verplichte deel van de uitgaven betreft 85%. Van dit percentage is ca. 19% bestemd voor Fund to Fund. Ca. 23% is voor de Invest-NL fondsen Deep Tech Fund, Dutch Future Fund, en Fonds Alternatieve Financiering waar de komende jaren op basis van capital calls aanspraak op kan worden gedaan. Daarnaast beslaat zo'n 40% de SEED regeling, het Innovatiekrediet en de Regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM's). Naast het juridisch verplichte deel is 11% van de uitgaven bestuurlijk gebonden. Hiervan is € 26,5 mln van de Vroege Fase Financiering, € 9,4 mln van Q4C en € 12,5 mln van REGMED.

Toelichting

Verplichtingen

Het verplichtingenbudget wordt met € 123,2 mln verhoogd. De 100% eindejaarsmarge van het Toekomstfonds maakt het mogelijk om de onderuitputting uit 2022 toe te voegen aan de begroting 2023. Dit betreft onder meer het Innovatiekrediet (€ 58,0 mln) vanwege onderuitputting en extra ontvangsten en RegMed XB (€ 12,5 mln) door vertraging in het ontwikkelen van de subsidiemodule. Daarnaast heeft de Seed Capital regeling ook onderuitputting en extra ontvangsten (€ 14,9 mln) en trad er bij de kapitaalverstrekking aan de Regionale Ontwikkelings Maatschappijen (€ 18,5 mln) ook onderuitputting op. Daarnaast is voor de verlenging van Techleap € 15,0 mln overgeboekt van Q4C naar artikel 2.

Uitgaven

Leningen

Fund to fund

Er is in totaal € 67,5 mln toegevoegd ten behoeve van DVI en DVI II als gevolg van minder capital calls dan geraamd. Deze middelen zijn via de eindejaarsmarge 2022 toegevoegd aan de 2023 begroting.

Deep Tech Fund

Voor het Deep Tech Fund is € 35,0 mln aan de begroting 2023 toegevoegd. Het gaat hierbij om middelen die in 2022 niet zijn besteed doordat er minder capital calls waren dan geraamd, deze middelen zijn doorgeschoven naar 2023.

Fonds Alternatieve Financiering

Voor het Fonds Alternatieve Financiering is € 12,2 mln aan de begroting 2023 toegevoegd. Het gaat hierbij om middelen die in 2022 niet zijn besteed doordat er minder capital calls waren dan geraamd, deze middelen zijn doorgeschoven naar 2023.

Innovatiekrediet

Op het budget van het Innovatiekrediet is € 15,1 mln eindejaarsmarge 2022 toegevoegd. Dit komt door extra ontvangsten op zowel de technische als de klinische projecten. Tevens waren er in 2022 meevallers op de uitgaven.

Onco ResearchOp het budget van Onco research is € 20,8 mln eindejaarsmarge 2022 toegevoegd. De beschikkingen voor fase 2 worden pas vanaf 2023 uitgevoerd.

REGMEDVoor REGMED wordt via de eindejaarsmarge 2022 € 5,5 mln aan de begroting van 2023 toegevoegd. Dit komt doordat de subsidiemodule pas in 2023 wordt opengesteld.

Seed Capital

Voor de regeling Seed Capital is € 39,5 mln minder kas uitgegeven dan geraamd, de verplichtingen zijn wel aangegaan. De middelen worden via de eindejaarsmarge 2022 aan de begroting 2023 toegevoegd.

Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen

Voor de regeling Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM) is € 19,5 mln minder uitgegeven dan geraamd, via de eindejaarsmarge 2022 zijn deze middelen aan de begroting 2023 toegevoegd.

Vroegefasefinanciering

Voor de regeling Vroegefasefinanciering is € 16,6 mln minder kas uitgeven dan geraamd, de verplichtingen zijn wel aangegaan. De middelen worden via de eindejaarsmarge 2022 aan de begroting 2023 toegevoegd. Daarnaast is deze regeling verlengd voor de periode 2023 t/m 2027 voor een totaalbedrag van € 38,3 mln. Dekking hiervoor wordt geleverd door Seed Capital en Innovatiekrediet.

Q4C

Uit het budget voor Q4C is € 15,0 mln beschikbaar gesteld voor de verlenging van Techleap (artikel 2) voor de periode september 2023 tot september 2026.

Thematische Technology Transfer

Voor de regeling Thematische Technology Transfer is € 15,7 mln eindejaarsmarge 2022 aan de begroting van 2023 toegevoegd. De lagere besteding in 2022 komt door uitgestelde betalingen aan projecten.

Investeringen in Fundamenteel en Toegepast OnderzoekVoor investeringen in Fundamenteel en Toegepast Onderzoek is € 5,1 mln eindejaarsmarge 2022 aan de begroting van 2023 toegevoegd.

Bijdrage aan RVO

Van de bijdrage aan RVO voor de uitvoering van regelingen is € 8,1 mln eindejaarsmarge 2022 aan de begroting 2023 toegevoegd.

Ontvangsten

Fund to Fund

Doordat de ontvangsten voor Dutch Venture Initiative (DVI, Fund To Fund) € 47,7 mln lager uitvielen dan geraamd worden deze geraamde ontvangsen doorgeschoven naar 2023. Daarnaast vielen ook de ontvangsten van DVI II lager uit met € 2 mln, deze ontvangstenraming wordt ook doorgeschoven naar 2023.

3.4 Beleidsartikel 4 Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

De oorspronkelijke budgetflexibiliteit in de Ontwerpbegroting 2023 was ongeveer 24%, ofwel 76% van het beschikbare kasbudget was al juridisch verplicht en het restant was bestuurlijk gebonden. Van het budget van € 9,34 mld dat resteert nadat alle wijzigingen van de ISB's en de 1e suppletoire begroting verwerkt zijn is naar schatting € 4,85 mld (52%) juridisch verplicht, het overige budget is bestuurlijk gebonden.

Na de Ontwerpbegroting is via Incidentele Suppletoire begrotingen in totaal ruim € 10,4 mld aan artikel 4 toegevoegd. Bij 1e suppletoire begroting wordt vervolgens het beschikbare kasbudget per saldo met € 7,2 mld verlaagd. Met name op de middelen die bij ISB toegevoegd zijn voor het Tijdelijk prijsplafond energie kleinverbruikers 2023 (€ 9,75 mld) vindt bij 1e suppletoire begroting een correctie plaats van € 6,12 mld: het restantbudget van € 3,63 mld is juridisch verplicht. Bij 1e suppletoire wet wordt het voor de SDE en de SDE+ beschikbare kasbudget met € 1,86 mld verlaagd: het restantbudget is vanwege de gestegen energieprijzen slechts voor een klein deel juridisch verplicht, het restant is bestuurlijk gebonden. Tegenover deze verlagingen staat een verhoging van het budget voor de regeling tegemoetkoming blokaansluitingen van € 0,86 mld: deze middelen zijn nog niet juridisch verplicht, maar wel bestuurlijk gebonden. Bij ISB is voor de vulmaatregelen gasopslag (seizoen 2023-2024) € 520,5 mln en voor de garantstelling voor het Porthos-project € 175,6 mln aan budget toegevoegd: ook deze budgetten zijn nog niet juridisch verplicht, maar wel bestuurlijk gebonden.

Toelichting

Verplichtingen

Uitgaven

Het uitgavenbudget wordt per saldo met € 7,2 mld verlaagd. Dit wordt voornamelijk verklaard door de volgende mutaties (groter dan € 10 mln).

Subsidies

Demonstratieregeling energie- en klimaatinnovatie (DEI+)

De verhoging van het DEI+-budget in de jaren 2024 tot en met 2027 hangt samen met de bovengenoemde bijdragen vanuit artikel 2 (DEI+-Industrie) en vanuit de begroting van het ministerie van BZK (DEI+-Aardgasloze wijken).

SDE

De sterk gestegen energieprijzen hebben ertoe geleid dat er de komende jaren vrijwel geen subsidievoorschotten zullen worden verstrekt op de SDE-, SDE+- en de SDE++-regelingen. Hierdoor ontstaat er veel ruimte binnen de SDE-middelen. Deze ruimte wordt voor in totaal € 744 mln (waarvan € 365 mln in 2023) ingezet ter dekking van de kosten van de energiemaatregelen die het kabinet genomen heeft (onder andere het prijsplafond).

SDE+

Ook op de SDE+-middelen is door de gestegen energieprijzen ruimte ontstaan. Deze middelen worden daarom over de periode 2023-2025 met in totaal € 4,8 mld verlaagd, waarvan € 1,5 mld betrekking heeft op 2023. Een deel van de verlaging (€ 4,3 mld, waarvan € 0,9 mld in 2023) wordt ingezet ter dekking van de kosten van de energiemaatregelen. € 500 mln wordt in 2023 overgeheveld naar het ministerie van Financiën om de kapitaalversterking van Stedin te financieren. Ook vindt er in 2023 een verschuiving van € 62,4 mln naar het SDE++-budget plaats ter dekking van het tekort op de financiering van de statistische overdracht aan Denemarken, dat is ontstaan doordat een betaling die was voorzien in 2022 is doorgeschoven naar 2023. Tenslotte wordt in totaal € 127 mln (waarvan € 63,5 mln al in 2022 gerealiseerd) aan opbrengsten van de tenders Wind op Zee voor de kavels 6 en 7 van windpark Hollandse Kust (West) aan het SDE+-budget toegevoegd: deze middelen worden voor het grootste deel naar de jaren 2024 e.v. geschoven, omdat de inpassingskosten gerelateerd aan de aanleg van nieuwe windparken op zee die de betrokken departementen moeten maken vooral in die latere jaren vallen.

SDE++

Het SDE++-budget 2023 wordt met € 62,4 mln opgehoogd vanuit de SDE+-middelen ter dekking van het tekort op de financiering van de statistische overdracht aan Denemarken.

Opschalingsinstrument waterstof

Op de middelen voor realisatie van de waterstofbackbone door GasUnie wordt een kasschuif doorgevoerd van 2023, 2024 en 2025 naar latere jaren, dit om de beschikbare middelen in lijn te brengen met de verwachte bevoorschotting aan GasUnie op basis van de ingediende subsidieaanvraag, het uitrolplan en daarbij geleverde meerjarenbegroting.

IPCEI Waterstof

Nu de beschikkingen voor IPCEI Waterstof golf 2 (waterstofproductie door elektrolyse) afgegeven zijn, is er meer zicht op de verwachte uitfinanciering van deze beschikkingen. Met een kasschuif wordt het benodigde kasbudget vanuit de jaren 2025 en 2026 in de jaren 2023, 2024, 2027 en 2028 geplaatst.

Tijdelijk prijsplafond energie kleinverbruikers 2023

Omdat de energieprijzen sinds het begin van 2023 een sterk dalende trend vertonen, is de verwachting dat de kosten gemoeid met het prijsplafond energie voor kleinverbruikers in 2023 sterk zullen dalen. Daarom wordt het (kas)budget met een bedrag van € 6.119 mln naar beneden bijgesteld.

Tegemoetkoming blokaansluitingen

De ongekende prijsstijgingen in de energiemarkt hebben ertoe geleid dat de betaalbaarheid van energie zwaar onder druk is komen te staan. Het kabinet heeft om deze reden voor 2023 een prijsplafond ingesteld voor individuele kleinverbruikersaansluitingen voor warmte, gas en elektriciteit. Maar dit prijsplafond geldt niet of in onvoldoende mate voor de circa 700.000 huishoudens met een blokaansluiting. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om huurders van woningbouwcorporaties of particuliere verhuurders, eigenaarbewoners in een Vereniging van Eigenaren (VvE), cliënten van woonzorginitiatieven en studenten. Om ook deze huishoudens in 2023 een passende tegemoetkoming te bieden in de door hen gemaakte energiekosten is de Tijdelijke Tegemoetkoming Blokaansluitingen (TTB) opgesteld. De TTB is een subsidieregeling die werkt met een forfaitaire tegemoetkoming voor zelfstandige en onzelfstandige wooneenheden achter een blokaansluiting voor elektriciteit of warmte. Om deze huishoudens tegemoet te komen is er € 861,3 mln. aan de EZK-begroting toegevoegd.

Bijdrage aan agentschappen

Bijdrage aan RVO.nl

Bijdrage aan medeoverheden

Uitvoeringskosten Klimaat medeoverheden

€ 12 mln wordt overgeheveld naar het Provinciefonds, het Gemeentefonds en het BTW-Compensatiefonds als ondersteuning van decentrale overheden bij het proces van het opstellen en uitvoeren van Regionale Energie Strategieën (RES'en) in 2023.

Ontvangsten

ETS-ontvangsten

De raming van de ETS-ontvangsten is gebaseerd op een inschatting van de handelprijs van CO2-rechten vermenigvuldigd met het aantal verhandelde rechten. Door de fluctuaties in prijzen voor emissierechten wordt de raming van de ETS-ontvangsten vanaf 2024 opgehoogd.

Ontvangsten WOZ

Nadat in 2022 al een ontvangst van € 63,5 mln was gerealiseerd als tenderopbrengst voor kavel 7 van het windpark Hollandse Kust (West) wordt in 2023 ook voor kavel 6 van van windpark Hollandse Kust (West) € 63,5 mln aan tenderopbrengsten verwacht. De totale opbrengst van € 127 mln wordt aan het SDE+-budget toegevoegd als dekking voor de inpassingskosten die de betrokken departementen moeten maken gerelateerd aan de aanleg van nieuwe windparken op zee.

Heffing gasleveringszekerheid

Voor de kosten van het vullen van de gasopslagen werkt het ministerie van EZK aan een heffing op geboekte capaciteit voor transport via het landelijk gastransportnet van Gasunie Transport Services (GTS) bovenop de tarieven voor gastransport. Deze heffing zal zodanig worden uitgewerkt dat de financiering van de subsidiemaatregel voor het vullen van de gasopslagen een vorm van voorfinanciering is waarvan de uiteindelijke kosten door de gebruikers van het gastransportnet worden opgebracht. Deze ophoging van de ontvangstenraming is naar aanleiding van de subsidie die aan EBN voor het vulseizoen 2023 voor het gasjaar 2023-2024 is verstrekt.

Toelichting op de Begrotingsreserves

De begrotingsreserve voor duurzame energie en klimaattransitie is bestemd voor onbesteed gebleven middelen als gevolg van vertraging bij of het niet doorgaan van projecten waaraan subsidie is toegekend op basis van de MEP, de SDE, de SDE+, de SDE++, de HER+ of de ISDE. Via de reserve blijven deze middelen ook in de toekomst beschikbaar voor het stimuleren van hernieuwbare energieproductie of CO2-reductie. Bij de Startnota van het kabinet Rutte-III is besloten € 1.700 mln verspreid over meerdere jaren aan de reserve te onttrekken en toe te voegen aan het meerjarig voor de SDE++ beschikbare budget. Voor 2023 gaat het om een bedrag van € 450 mln. Daarnaast wordt € 4,2 mln onttrokken ter financiering van de kasgevolgen van het amendement-Sienot over de ophoging van de Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (SCE) naar € 100 mln.

De begrotingsreserve voor de garantieregeling Aardwarmte is bedoeld om het budget voor het mogelijk uitbetalen van verliesdeclaraties meerjarig in te kunnen zetten en een eventuele mismatch in de tijd tussen inkomsten (premies) en uitgaven (verliesdeclaraties) op te vangen. Om gebruik te kunnen maken van de garantieregeling Aardwarmte betalen marktpartijen een kostendekkende premie aan de uitvoerder van de regeling (RVO.nl) die wordt gestort in de begrotingsreserve. De uit te betalen verliesdeclaraties worden onttrokken aan de reserve.

De middelen in de begrotingsreserve risicopremie ECN/NRG zullen worden aangesproken als ECN – al dan niet tijdelijk – (gedeeltelijk) niet kan voldoen aan de terugbetalingsverplichtingen volgens de afgesloten leningsovereenkomst.

3.5 Beleidsartikel 5 Een veilig Groningen met perspectief

Budgettaire gevolgen van beleid