Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Figuur 1 Geraamde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 19.607

Figuur 2 Geraamde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 1.605

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaten voor het aangegeven jaar vast te stellen.Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en de lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de in de staat opgenomen baten-lastenagentschappen, Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB), Nederlands Forensisch Instituut (NFI), Justitiële Uitvoeringsdienst, Toetsing, Integriteit, Screening (Justis), de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), de Justitiele Informatiedienst (Justid) en de Justitiële ICT organisatie voor 2023 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

Wetsartikel 3

De rechtspraak is, mede door de instelling van de Raad voor de rechtspraak en het principe van integraal management bij het besturen van de gerechten, verantwoordelijk voor het eigen beheer. Op grond van de bevoegdheidsverdeling is de Minister voor Rechtsbescherming niet verantwoordelijk voor de doelmatigheid van de rechterlijke organisatie, wel heeft de Minister een toezichthoudende verantwoordelijkheid. Conform artikel 93 van de Wet op de rechtelijke organisatie kan Onze Minister voor Rechtsbescherming algemene aanwijzingen geven ten aanzien van de taken zoals genoemd in artikel 91, voor zover dit noodzakelijk is met het oog op een goede bedrijfsvoering van de rechterlijke organisatie.

In deel B is naast de toelichting op beleidsartikel 32, waarin de beleidsdoelstelling van de Minister voor Rechtsbescherming ten aanzien van de rechtspleging wordt toegelicht, een apart hoofdstuk Raad voor de rechtspraak opgenomen. In dit hoofdstuk wordt de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten voor het jaar 2023 gegeven.

Mede namens de Minister voor Rechtsbescherming,De Minister van Justitie en Veiligheid,

D. Yeşilgöz-Zegerius

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

1. Leeswijzer

Deze leeswijzer gaat kort in op de hoofdonderdelen van de begroting.

Groeiparagraaf

Strategische Evaluatie Agenda (SEA)

In de begroting 2022 heeft JenV een eerste uitwerking van de SEA opgenomen. Evenals begrotingsjaar 2022 geldt het begrotingsjaar 2023 als een overgangsjaar. JenV gebruikt deze overgangsjaren om verbeterslagen aan te brengen in de kwaliteit van de SEA, zodat stapsgewijs wordt toegegroeid naar een begroting dekkende SEA met logisch samenhangende beleidsthema’s.

Hoofdstuk 2: Beleidsagenda

In de beleidsagenda wordt ingegaan op de kernthema’s van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV). Dit zijn de prioriteiten voor de huidige kabinetsperiode. In de beleidsagenda is verder een cijfermatig overzicht opgenomen van de belangrijkste beleidsmatige mutaties, een overzicht van de niet-juridisch verplichte uitgaven, een overzicht met de meerjarige planning voor de strategische evaluaties en een overzicht van de risicoregelingen die vallen onder dit ministerie.

Anders dan in voorgaande jaren bevat deze ontwerpbegroting geen paragraaf met concrete doelstellingen uit de Veiligheidsagenda. De reden hiervan is dat de looptijd van de huidige Veiligheidsagenda niet verder strekt dan 2022 en dat aan het opstellen van de Veiligheidsagenda 2023-2026 momenteel nog wordt gewerkt. De Tweede Kamer zal daarover langs andere weg worden geïnformeerd.

Nieuw voor de ontwerpbegroting 2023 is de openbaarheidsparagraaf (onder het onderdeel beleidsagenda). Dit naar aanleiding van het besluit tot actieve openbaarmaking van informatie, verbetering van de informatie­huishouding bij de ministeries en artikel 3.5 van de Wet open overheid (Woo) dat bepaalt dat een bestuursorgaan in de jaarlijkse begroting en verantwoording aandacht besteedt aan de beleidsvoornemens, uitvoering van de Woo en andere inspanningen rondom informatiehuishouding en openbaarmaking.

Hoofdstuk 3 en 4: Beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen

Met het Ministerie van Financiën is de afspraak gemaakt dat de apparaatsuitgaven van de Hoge Raad (HR), het Openbaar Ministerie (OM) en de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) niet in het centrale apparaatsartikel 91 maar apart in beleidsartikel 32 (Hoge Raad), 33 (Openbaar Ministerie) en 34 (Raad voor de Kinderbescherming) worden opgenomen. 

Hoofdstuk 5: Agentschapsparagrafen

De begrotingen van een aantal agentschappen kennen een afwijkende lastencategorie, namelijk de post «(materiële) programmakosten». Onder deze post zijn de kosten opgenomen die samenhangen met de primaire taken van de agentschappen. De betreffende kosten worden niet als apparaatskosten gekwalificeerd.

Hoofdstuk 6: Raad voor de rechtspraak

In het wetslichaam is een apart wetsartikel opgenomen voor de Raad voor de rechtspraak. In de Wet op de rechterlijke organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering geattribueerd aan de gerechten en aan de Raad voor de rechtspraak. De Raad kent een bekostigingssystematiek die gebaseerd is op outputfinanciering en gelijktijdig is het baten-lastenstelsel ingevoerd. In deze begroting is gekozen voor een «bijdrage-constructie». Dit betekent dat op artikel 32 «Rechtspleging en rechtsbijstand» de bijdrage aan de Raad is opgenomen en de Raad voor de rechtspraak niet in de begrotingsstaat inzake agentschappen is opgenomen. Voor de Raad is in de begroting een apart hoofdstuk opgenomen, met daarin de gevolgen van de verstrekte bijdrage op het gebied van de bedrijfsvoering.

Overzichtsconstructies

Het Ministerie van JenV levert een bijdrage aan interdepartementale overzichtsconstructies Caribisch Nederland en de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS). De coördinatie voor de eerste overzichtsconstructie is in handen van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De Minister van Buitenlandse Zaken is verantwoordelijk voor de coördinatie van de HGIS en de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking heeft hierbinnen een coördinerende rol omtrent de verdeling van ontwikkelingssamenwerkingsgelden.

Motie Schouw

In juni 2011 is de motie Schouw ingediend en aangenomen. Op grond van deze motie hebben landenspecifieke aanbevelingen van de Raad op basis van de nationale hervormingsprogramma's een eigenstandige plaats gekregen in de departementale begrotingen. Er zijn geen specifieke aanbe­velingen die betrekking hebben op de begroting van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

2. Beleidsagenda

2.1 Beleidsprioriteiten

Inleiding

De maatschappelijke positie van de Rijksoverheid is een belangrijk thema in het coalitieakkoord. Ook Justitie en Veiligheid (JenV) ziet het als haar opdracht het vertrouwen van burgers in de overheid te versterken. Dit begint bij volledige, betrouwbare en transparante informatie. In 2023 zetten we sterk hierop in. Dit betekent dat we datagedreven werken, onze IT-systemen innoveren en onze informatiehuishouding op orde brengen (‘Open op Orde’1). En omdat digitale dreigingen toenemen versterken we de informatiebeveiliging en digitale weerbaarheid van onze medewerkers.

Recht en veiligheid is het werk van mensen. We ervaren de spanning tussen onze ambities en de krapte op de arbeidsmarkt. Daarom zetten we in op een sterk startersbeleid, behoud van medewerkers, (om)scholing en aandacht voor schaarse functiegebieden, zoals ICT, juridisch, inkoop/ financieel en zorg. En met de JenV-brede werkagenda geven we opvolging aan ‘Werk aan Uitvoering’2, ‘Klem tussen balie en beleid’3 en ‘Ongekend onrecht’.4

Toegang tot het recht voor iedereen

Toegang tot het recht houdt in dat mensen toegang hebben tot informatie, advies, begeleiding bij het oplossen van een geschil, rechtsbijstand en de mogelijkheid van een beslissing door een neutrale instantie. Ook in het digitale tijdperk. Toegang tot het recht is een voorwaarde voor een goed functionerende rechtsstaat.

Daarom versterken we de toegang tot het recht. Dat doen we o.a. door de griffierechten te verlagen voor burgers en het midden- en kleinbedrijf, en door het voortzetten van de herziening van het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand. Dit betekent ook het beperken van juridische procedures van de overheid tegen burgers en versterking van de sociale advocatuur. Ook zetten we in op maatschappelijk effectieve rechtspraak, laagdrempelige alternatieve geschillenbeslechting en herstelrecht. Het echt helpen oplossen van problemen, dat is waar het om gaat.

De pilotfase van het programma stelselvernieuwing rechtsbijstand is in 2022 afgerond. Centraal daarin stonden de contouren van het nieuwe stelsel en de rollen daarbinnen. In 2023 start de fase van implementatie en borging. Dat doen we aan de hand van best practices uit de pilots waarvoor geen wetswijziging nodig is. Zo werken we toe naar een nieuw stelsel vanaf 2026. Dat stelsel helpt alle rechtzoekenden in Nederland een route te vinden naar een antwoord op de (juridische) kwestie waarvoor ze zich gesteld zien.

Een nieuw Wetboek van Strafvordering (WvSv) in 2026

Het WvSv is een belangrijke pijler onder onze rechtsstaat. Het geeft de overheid de bevoegdheid om strafrechtelijk op te treden en waarborgt de grond- en mensenrechten. Het huidige wetboek van bijna 100 jaar oud is toe aan vernieuwing. Het concept nieuwe wetboek zorgt ervoor dat het strafprocesrecht weer in een overzichtelijke regeling wordt neergelegd. Een regeling die heldere waarborgen biedt voor slachtoffers, getuigen en verdachten. Het nieuwe wetboek zal bijdragen aan de slagvaardigheid van de opsporing, door middel van moderne bevoegdheden voor de opsporing van criminaliteit. Door middel van een techniekonafhankelijke regeling van het strafprocesrecht is het nieuwe wetboek ook klaar voor de digitalisering van de strafrechtspleging.

Het nieuwe WvSv is een belangrijke prioriteit van dit kabinet en voor de invoering daarvan zijn daarom de benodigde financiële middelen beschikbaar gesteld. In 2023 werken we verder aan dit majeure wetgevingsproject. Ook gaan we verder met het voorbereiden van de implementatie van het nieuwe wetboek. Daarbij richten we ons op de digitale processen, de werkprocessen en het opleiden van medewerkers.

Een sterke ‘digitale rechtsstaat’

Rechts- en gegevensbescherming zijn pijlers onder de rechtsstaat. JenV evalueert regelmatig of het juridisch kader nog goed is toegesneden op nieuwe technologieën (zoals deepfakes, gezichtsherkenning, immersieve technologieën), en of het nodig is te reguleren of bestaande normen te verhelderen. In 2023 wordt de Autoriteit Persoonsgegevens geëvalueerd en wordt gestreefd naar afronding van het wetsvoorstel Verzamelwet gegevensverwerking, dat onder andere de Uitvoeringswet Algemene verordening gegevensbescherming (UAVG) op enkele punten wijzigt. Ook initiëren we een strategische visie op internationale gegevensstromen. Daarnaast formuleren we – in aanloop naar de tweede evaluatie van de AVG in 2024 – een Nederlandse visie op het gegevensbeschermingsrecht. Daarbij hebben we speciaal aandacht voor effectief toezicht, rechten van minderjarigen en technologische ontwikkelingen. Door een breed gedragen visie klaar te hebben zijn Nederlandse standpunten effectief mee te nemen in de plannen van de dan nieuwe Europese Commissie (start in 2024).

In 2023 ronden we het digitaliseringstraject van de strafrechtketen af. Dit betekent dat het project ‘Digitaal procesdossier’, waarmee processen-verbaal digitaal worden verwerkt, dan in heel Nederland wordt gebruikt. Ook realiseren we drie multimediavoorzieningen voor politie, openbaar ministerie (OM) en Rechtspraak. Daarmee is dan voor alle partijen binnen de keten alle beeld- en audiomateriaal beschikbaar dat relevant is voor het procesdossier.

Cybercrime: versterkte aanpak en bewustwording

Uit de Veiligheidsmonitor 2021 blijkt dat cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit vrijwel net zo vaak slachtoffers maken als traditionele criminaliteit. Daarom investeert het OM in de aanpak van cybercrime en versterkt het de opsporingscapaciteit in het digitale domein. En om cybercrime te voorkomen door de bewustwording bij potentiële slachtoffers te versterken, trekken de ministeries van BZK, JenV en EZK gezamenlijk op.

Samen tegen mensenhandel

Om het programma ‘Samen tegen mensenhandel’ te versterken heeft het kabinet € 2 mln. structureel ter beschikking gesteld. Dit programma start op 1 januari 2023. Samen met SZW moderniseren we artikel 273f Sr. Daarin staat de strafbaarstelling van mensenhandel.

Seksuele misdrijven aanpakken: wetgeving en menskracht

In 2023 bereiden we de inwerkingtreding van de wet seksuele misdrijven (2024) verder voor. We continueren het wetgevingstraject en de parlementaire behandeling, evenals het implementatietraject dat JenV coördineert. Daarnaast gaat de politie verder met het uitbreiden van haar capaciteit hiervoor.5 Zij investeert in extra capaciteit voor de zedenpolitie, in (medisch) forensisch onderzoek en in de opleiding tot zedenrechercheur. Ook richt zij zich op de implementatie van het wetsvoorstel seksuele misdrijven.

Recht doen aan slachtoffers

Het hoofddoel van de ‘Meerjarenagenda Slachtofferbeleid 2022-2025’ is het borgen van slachtofferrechten in de praktijk. Zo wordt in 2023 gewerkt aan de (verdere) implementatie van de Wet Uitbreiding Slachtofferrechten (WUS). Hiermee wordt onder andere het spreekrecht uitgebreid naar stief- en pleegfamilie en wordt een spreekrecht geïntroduceerd bij tbs- en pij-verlengingszittingen om de beschermingsbehoefte toe te lichten.

2.1.2 Brede aanpak georganiseerde, ondermijnende criminaliteit

De afgelopen jaren werd indringend duidelijk hoe diep de georganiseerde, ondermijnde criminaliteit zich in onze maatschappij heeft genesteld en wat de giftige effecten daarvan zijn. Met alle betrokken overheidsorganisaties zijn we aan de slag om de aanpak van deze vorm van criminaliteit verder uit te bouwen, te verbreden en te versterken. Daarbij hebben we vier prioriteiten: 1) voorkomen, 2) doorbreken van criminele netwerken en verdienmodellen, 3) bestraffen en 4) beschermen.

Voorkomen

Onze preventieaanpak richt zich op de georganiseerde, ondermijnende criminaliteit én de jeugdcriminaliteit. Dit betekent dat we jongeren ondersteunen om te kiezen voor het rechte pad en een veilige toekomst. Het doel is de voedingsbodem voor criminaliteit weg te nemen en jongeren weerbaar te maken tegen criminaliteit of daarin niet verder af te glijden (zie ook 2.1.4).

Doorbreken criminele netwerken en verdienmodellen

De cruciale rol van Nederland als drugshandels- en productieland vraagt om een internationaal offensief. Daarom werken we vaker samen met andere landen - o.a. om te voorkomen dat drugssmokkel zich verplaatst van bv. de ene naar de andere haven. Ook leren we van ervaringen met misdaadbestrijding elders, zoals Italië. En we pakken criminele geldstromen aan. Dat doen we samen met publieke en private partners, met repressieve én preventieve maatregelen, op lokaal, regionaal en (inter)nationaal niveau, met bestuurlijke én strafrechtelijke instrumenten. Belangrijk onderdeel hiervan is het wetsvoorstel non-conviction based confiscation.6 

Bestraffen

Om criminelen effectief aan te pakken, is handhaving, opsporing én vervolging onontbeerlijk. Daarom investeren we in de hele strafrechtketen - van politie en Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD) tot gevangeniswezen en reclassering. Om de ontwikkelingen in de criminaliteit te kunnen bijbenen, investeren we in extra mensen én in technologie. Daardoor kan bv. de forensische opsporing sneller werken en kan de Douane containers sneller en effectiever scannen op drugs.

Beschermen

Onze mensen in de frontlinie moeten veilig zijn en op bescherming kunnen rekenen. Daarom investeren we in het weerbaarder maken van lokaal bestuur, rechters, officieren van justitie en advocaten (zie ook 2.1.5).

2.1.3 Migratie, nationaliteit en grenstoezicht

Met reguliere migratie leveren we een bijdrage aan de Nederlandse samenleving, zowel nu als in de toekomst. Nederland maakt zich sterk om aantrekkelijk te blijven voor hooggekwalificeerde kennismigratie en innovatieve ondernemingen.

We zetten in op brede migratiepartnerschappen met derde landen. Met hen maken we o.a. afspraken over geintensiveerde migratiesamenwerking, waaronder terugkeer, grensbewaking en het terugdringen van irreguliere migratie. Dit doen we voor een belangrijk deel in EU verband. Ook afspraken over onderwerpen als handel, ontwikkelingssamenwerking, visumverlening en tijdelijke, kleinschalige, legale en circulaire arbeidsmigratie vormen onderdeel van deze partnerschappen.

Het kennis- en arbeidsmigratiebeleid krijgt verder vorm vanuit een integrale benadering: we wegen de gevolgen mee van migratie op andere beleidsterreinen en hebben aandacht voor demografische ontwikkelingen, zoals vergrijzing.

Overlast aanpakken

Het coalitieakkoord spreekt van een rechtvaardig, humaan en effectief asiel- en migratiebeleid. De inzet daartoe stoelt op twee pijlers: verbeteren en versterken van legale migratie enerzijds en anderzijds het beperken van irreguliere migratie, het bestrijden van overlast en misbruik en het bevorderen van terugkeer bij onrechtmatig verblijf. Hiermee proberen we het draagvlak voor migratie te vergroten. Om dit verder te verstevigen vergroot het kabinet de grip op migratie door meer inzicht. Dit gebeurt o.a. door jaarlijk samen met de ministeries van BZ, SZW en BZK de ‘Staat van Migratie’ te publiceren.

Een in omvang beperkte, wisselende groep asielzoekers zorgt in Nederland voor overlast en criminaliteit. Deze groep vormt zo een risico voor het draagvlak voor de opvang van mensen die vluchten voor oorlog en geweld. We continueren dan ook de bestaande aanpak van overlast in en rond de asielopvang en het openbaar vervoer. We plaatsen zware overlastgevers in een speciale locatie met extra handhaving en toezicht en we blijven inzetten op een integrale aanpak door de migratieketen, het lokale bestuur en de strafrechtsketen. Tevens passen we de ongewenstverklaring aan zodat deze ook betrekking kan hebben op uitgeprocedeerde asielzoekers die weg moeten, die weg kunnen, maar die niet meewerken aan hun terugkeer of vertrek. Daarbij richten we ons vooral op diegenen die overlast veroorzaken.

Bestuurlijke afspraken en dwingend juridisch instrumentarium asielopvangHet lukt al langere tijd niet om voldoende (structurele en duurzame) asielopvang te realiseren. Hierdoor is de situatie, in het bijzonder in het aanmeldcentrum in Ter Apel, onhoudbaar geworden. Het uit zich echter ook op andere plekken in het opvangstelsel. Inmiddels zijn er bestuurlijke afspraken gemaakt tussen VNG, Veiligheidsberaad, IPO en Rijk. Om op de langere termijn tot een stabiel, wendbaar en duurzaam stelsel van asielopvang te komen wordt gewerkt aan een wettelijke taak voor gemeenten om asielopvang mogelijk te maken. Deze wettelijke taak faciliteert de implementatie van de Uitvoeringsagenda Flexibilisering Asielketen en zorgt er zo voor dat alle gemeenten hun bijdrage leveren aan een humane en duurzame opvang van asielzoekers.

Een robuuste keten

In het coalitieakkoord staat dat financiering van de ketenpartners stabieler moet en daarmee toekomstbestendiger. Daarvoor zijn wel structureel middelen toegekend - aan de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) en Nidos - maar van stabiele financiering is nog geen sprake. Die stabiliteit is vooral belangrijk wanneer de aantallen in de migratieketen teruglopen, waarbij dan vervolgens niet direct wordt afgeschaald in personeel of capaciteit zodat fluctuaties in de instroom kunnen worden opgevangen. Maatregelen hiertoe werken we verder uit.

Terugkeer

Mensen die niet rechtmatig in Nederland mogen blijven, moeten terugkeren naar het land van herkomst. Hiervoor zetten we ook in 2023 effectieve maatregelen in. Het zijn o.a. de reisbeperkingen in relatie tot Covid-19 die terugkeer tegen werken. Om een grondslag te bieden voor verplicht testen van vreemdelingen die niet meewerken aan hun vertrek brachten we een wetsvoorstel in consultatie. We verkennen of en hoe het terugkeerspoor en de meldplicht zijn in te zetten voor meer terugkeer. Doorlopend spreken we prioritaire herkomstlanden over hoe belangrijk het is dat zij meewerken aan terugkeer. Binnen de EU blijven we ons inzetten voor het toepassen van de visumcode voor landen die onvoldoende meewerken.

Opvang ontheemden uit Oekraïne

De Russische invasie van Oekraïne heeft ons allen verrast. In 2022 kwam een grote stroom vluchtelingen naar Nederland. Zij hebben recht op bescherming en opvang. Onze voortdurende inzet is nodig om deze slachtoffers zo goed mogelijk een tijdelijke opvang te bieden. Omdat de capaciteiten van de reguliere systemen hiervoor ontoereikend zijn, is daarvoor het programma DG Oekraïne opgericht. Ondanks vele onzekerheden rondom deze invasie, zetten wij ons ook in 2023 in om samen met anderen deze groep op te vangen en voorzieningen te bieden, passend bij hun behoefte én de onzekerheid van de duur van hun verblijf.

2.1.4 Preventie

Preventie jeugdcriminaliteit

Niet alle kinderen en jongeren hebben dezelfde kansen of staan bloot aan dezelfde risico’s. Om ervoor te zorgen dat kwetsbare jeugdigen niet afglijden in de criminaliteit slaan gemeenten, private en publieke partners en het Rijk de handen ineen. Samen geven we invulling aan een integrale aanpak die echt werkt. Kernbegrippen hierbij zijn: focus, bewezen interventies inzetten en een combinatie van preventie, educatie, arbeidstoeleiding en re-integratie.

Aanvullend op de huidige preventieve aanpak van jeugdcriminaliteit en georganiseerde criminaliteit gaan we in een aantal extra wijken de jeugdcriminaliteit domeinoverstijgend en wijkgerichte aanpakken.7 Door een brede preventieaanpak voorkomen we dat jongeren afglijden of draaideurcriminelen worden. Hierbij werken we samen met andere departementen. Deze aanpak bestaat uit situationele, slachtoffer- en dadergerichte maatregelen en het versterken van de justitiële functies in de wijk.8 In aanvullende gemeenten en wijken waar de jeugdproblematiek groot is of waar de toename van de problematiek door ingrijpen is te voorkomen, zetten we effectief bewezen en kansrijke interventies in, zoals ‘Alleen jij bepaalt wie je bent’, ‘Integrale Persoonsgerichte Toeleiding naar Arbeid’ en de re-integratieofficier.

Een landelijke aanpak vult deze wijkgerichte aanpak aan. Tijdens detentie zorgen we met ‘Vrijheidsbeneming op maat’ voor meer maatwerk in behandeling en beveiliging, en een aangepast aanbod voor jongeren in jeugddetentie. Dit omdat hun leeftijd stijgt en zij meer complexe problemen hebben. Daarnaast doen we meer aan arbeidstoeleiding, opleiding, (arbeids)vaardigheden en transforensisch werken. En om doorlooptijden te bekorten hanteren we strakkere normen en ontwikkelen we een betere monitor voor effectieve interventies.

Aanpak personen met verward gedrag

Om ervoor te zorgen dat personen met verward gedrag passende zorg en ondersteuning krijgen en niet onnodig met politie en justitie in aanraking komen, intensiveren we de samenwerking tussen politie, GGZ en gemeenten. De afgelopen jaren is uit lokale initiatieven gebleken wat de ‘best practices’ zijn als het gaat om samenwerking in de aanpak. We weten wat in de praktijk werkt. Daarbij zijn we ons terdege bewust van regionale verschillen. Oplossingen die goed werken in grote steden, werken niet noodzakelijkerwijs ook goed in kleinere gemeenten, en omgekeerd. We vragen daarom politie, zorgaanbieders en gemeenten deze best practices, zoals ‘streettriage’, nu duurzaam te implementeren. In 2023 start de monitor die implementatie en het effect van maatregelen zichtbaar maakt. Ook starten we met de regionale implementatie van de levensloopaanpak voor personen met verward gedrag en een hoog veiligheidsrisico.

Re-integratie van gedetineerden

Een praktisch knelpunt bij de terugkeer van ex-gedetineerden in de samenleving is o.a. het ontbreken en verkrijgen van een geldig identiteitsbewijs. Dat lossen we op door de burgemeester van de gemeente waar de penitentiaire inrichting (PI) staat bevoegd te maken een identiteitskaart te geven aan gedetineerden in een PI die in die gemeente is gevestigd. Daarvoor moeten we de Paspoortwet aanpassen.

Ook scholing en arbeid zijn belangrijk voor terugkeer. In 2023 ontwikkelen Gevangenenzorg Nederland (GN) en de PI Alphen aan den Rijn een aanpak voor arbeidstoeleiding tijdens detentie. GN krijgt voor het ontwikkelen en beproeven van de aanpak in totaal €525.000 voor de jaren 2022 tot en met 2024.

Door meer te doen aan behandeling en begeleiding verkleinen we de kans op recidive. Daarom zorgen we voor een betere overdracht tussen zorgaanbieders, ook wanneer de strafrechtelijke titel afloopt. Ook gaan we het netwerk van patiënten gedurende de behandeling beter betrekken. En om de kans op re-integratie te vergroten onderzoeken we alternatieven voor o.a. korte vrijheidsstraffen.

2.1.5 Nationale veiligheid

Van een pandemie tot een oorlog aan de rand van Europa: de ontwikkelingen van de afgelopen jaren tonen glashelder aan dat interne en externe veiligheid steeds meer met elkaar zijn verbonden. Nationale veiligheid gaat over het beschermen van de belangen van het Koninkrijk en zijn bevolking tegen potentiële maatschappelijke ontwrichting. Om adequaat te reageren hebben we goede crisisstructuren nodig. Ook moeten we blijven nadenken over de toekomst en hoe we ontwrichting vóór kunnen zijn en hoe we kunnen herstellen. In 2022 kwam de ‘Rijksbrede Veiligheidsstrategie’ tot stand, gecoördineerd door JenV. In 2023 implementeren we deze strategie.

Crisisbeheersing: naar een robuust en landelijk dekkend stelsel

De Covid-19 pandemie laat zien dat maatschappelijke, technologische en ecologische ontwikkelingen steeds meer leiden tot crises met bovenregionale en landelijke effecten. Recente ervaringen – denk aan cyberverstoringen, natuurbranden, hoogwater in Limburg, Oekraïne - onderstrepen de noodzaak van een toekomstbestendige crisisbeheersing.

Ook in 2023 werken we samen in het programma ‘Versterking Crisisbeheersing en Brandweerzorg’. Lessen uit onderzoeken en crises betrekken we hierbij. Op centraal niveau versterken we in het wettelijk kader de regierol van de minister van JenV, als ook de regierol van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) op de uitvoering ervan. En op decentraal niveau verduidelijken we de regierol van de voorzitter veiligheidsregio en de burgemeesters.

Ook komt er een landelijk informatieknooppunt. Dit knooppunt ondersteunt het Rijk, de veiligheidsregio’s en andere crisispartners 24/7 in het managen van informatie. De gezamenlijke voorbereiding op specifieke risico’s met een bovenregionale en landelijke impact werken we uit in landelijke crisisplannen.

Op basis van de met de Kamer besproken contouren start begin 2023 het wetgevingstraject als onderdeel van de nieuwe ‘Strategische Agenda Crisisbeheersing’. Dit in afstemming met het Veiligheidsberaad en VNO-NCW/ MKB Nederland en andere departementen.

De afgelopen jaren zagen we hoe belangrijk het is om hulpdiensten en crisisbeheersers goed en continue in te zetten. Als het eropaan komt moeten we op hen kunnen terugvallen. Daarom verbeteren we de processen en organisaties die hiervoor nodig zijn. Dit geldt ook voor Caribisch Nederland. Ook daar is het belangrijk dat openbare lichamen voldoende zijn toegerust. Hiertoe zetten we in op opvolging van de evaluatie van de Veiligheidswet BES, het verstevigen van regionale samenwerking en verkennen van informatiemanagement.

Voor onze veiligheid is het belangrijk dat hulpverleners snel ter plaatse zijn en hun werk veilig kunnen uitvoeren. De continuïteit van de meldkamervoorziening moet geborgd zijn. Daarom treffen we voorbereidingen om C2000 te vervangen. Daarnaast verstevigen we het multidisciplinair meldkamerdomein en werken we verder aan een gemeenschappelijk beheer van de meldkamervoorzieningen en een concentratie van 10 gemeenschappelijke meldkamers in 2025. We ontwikkelen een visie op het meldkamerdomein na 2025 én een visie op alerteren. We ambiëren het informatiebeveiligingsbeleid te verstevigen.

In 2023 werken we verder aan een modern staatsnoodrecht. Om te verzekeren dat er straks een coherent stelsel aan wet- en regelgeving ontstaat, ontvangt de Kamer een kader met algemene uitgangspunten voor de inrichting van het nood- en crisisrecht. Nadrukkelijk zoeken we daarbij de verbinding met een sterker stelsel van crisisbeheersing en brandweerzorg. De komende jaren is dit kader de leidraad bij het verder uitwerken en nadenken over het toewijzen van noodbevoegdheden.

Cybersecurity, vitale belangen en economische veiligheid

De Nederlandse Cybersecurity Strategie (NLCS) beschrijft onze cybersecurity aanpak. Het doel hiervan is de Nederlandse samenleving digitaal veilig te maken. In 2023 worden maatregelen uit het actieplan verder uitgevoerd. De NCTV coördineert dit.

Het kabinet werkt aan een versterkte aanpak om de Nederlandse vitale belangen te beschermen. Centraal in deze aanpak staat in 2023 een herziening van het stelsel en de implementatie van de Europese netwerk- en informatiebeveiligingsrichtlijn (NIB2-richtlijn) én de richtlijn veerkracht kritieke entiteiten (CER-richtlijn). Omdat cybersecurity belangrijker wordt en de NIB2-richtlijn meer wettelijke taken met zich meebrengt investeert het kabinet in de doorontwikkeling van het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC). In 2023 ontwikkelen we het NCSC verder in de richting van een toekomstbestendig cybersecuritystelsel.

Om zoveel mogelijk organisaties te bereiken en een adequate reactie te organiseren, zetten we in op intensieve publiek-private informatie-uitwisseling die goed aansluit bij de behoefte van de doelgroep. Daarbij bouwen we voort op bestaande initiatieven zoals de Cyber Info/ Intel Cel. Ook organiseren we een nieuwe editie van de cross-sectorale en publiek-private cyberoefening ISIDOOR. Dit op basis van het herziene ‘Landelijk Crisis Plan Digitaal’.

Naast de continuïteit van vitale processen richten we ons op de integriteit en exclusiviteit van informatie, op kennis en technologie en op het voorkomen van ongewenste strategische afhankelijkheden. In 2023 werken we verder aan het instrumentarium om kennisveiligheid te borgen. Zo komt o.a. het toetsingskader kennisveiligheid gereed en treedt waarschijnlijk de wet Veiligheidstoets investeringen, fusies en overnames in werking. Bovendien investeren we in het opbouwen van kennis van ‘sensitieve’ technologieën.9

Russische invasie van Oekraïne maakt duidelijk dat we rekening moeten houden met hybride dreigingen. Het gaat hierbij om dwingende, ondermijnende, misleidende of heimelijke activiteiten van of namens statelijke actoren die de nationale veiligheidsbelangen van Nederland kunnen schaden. In 2023 werken we met andere ministeries en partners aan een Rijksbreed responskader om weerbaar te zijn tegen dit soort dreigingen.

Bewaken & beveiligen

Onze samenleving heeft te maken met verschillende vormen van dreiging, met soms ingrijpende en afschuwelijke gevolgen. Onze dienaars van de rechtsstaat, zoals criminaliteitsbestrijders, journalisten, advocaten, politici en rechters, worden bedreigd, geïntimideerd of nog erger. Veiligheid is onze kerntaak. Daarom maken we het stelsel van bewaken en beveiligen sterker en meer toekomstbestendig. De aanbevelingen daartoe uit het rapport van de Commissie Bos werken we verder uit.

Met een actueel overzicht van beschikbare capaciteit, middelen en concepten kunnen we het stelsel landelijk aansturen. Door technologie en private partijen in te zetten ontwikkelen we alternatieve manieren van beveiligen. Om meer aan de voorkant van de dreiging te komen verstevigen we onze informatiepositie, borgen we onze kennis en gaan we uit van het perspectief van de persoon die we beveiligen.

2.1.6 Radicalisering, terrorisme en gewelddadig extremisme

Een terroristische aanslag in ons land is en blijft nog steeds voorstelbaar. Het recente ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland’ noemt opnieuw de jihadistische beweging als een belangrijke dreiging voor de nationale Veiligheid. Een aanslag in ons land vanuit rechtsextremisme is eveneens voorstelbaar. Ook zijn er nieuwe en ad-hoc-vormen van extremisme met een moeilijk te voorspellen geweldsdreiging, vaak in combinatie met extreme anti-overheidssentimenten en complotdenken.

Onze inzet voor 2023 bouwt voort op voorgaande jaren. Uit de afgenomen bereidheid en het vermogen bij de jihadistische beweging om aanslagen te plegen blijkt immers dat de aanpak effectief is. Ook is recent de nieuwe ‘CT-strategie 2022-2026’ gepubliceerd. Lokaal, nationaal en internationaal doen we er alles aan om tijdig signalen te onderkennen en aanslagen te voorkomen. De dreiging die uitgaat van potentieel gewelddadige extremistische eenlingen heeft onze extra aandacht. Daarnaast vraagt het online domein om meer en nieuwe (technologische) oplossingen - voor signalering en detectie, en tegen verspreiding van gewelddadig extremistische en terroristische content. Opsporing, vervolging en berechting van terroristische misdrijven blijft prioriteit. Berechting van Nederlandse uitreizigers vindt bij voorkeur plaats in de regio waar de misdaden zijn gepleegd. De mogelijkheden hiertoe blijven we aftasten. Ook heeft veilige re-integratie na detentie onze aandacht. Wat betreft wetgeving is het de ambitie het strafmaximum te verhogen voor deelname aan een terroristische organisatie.

2.1.7 Politie: basis op orde, goed toegerust en klaar voor de toekomst

Basis op orde

In het coalitieakkoord is € 200 mln. beschikbaar gesteld voor het versterken van de politieorganisatie. Een deel hiervan gaat naar preventie, herstel en re-integratie van politiemedewerkers met PTSS. Ook actualiseren of vernieuwen we informatiesystemen en breiden we de meldkamers uit om meldingen goed af te handelen.

Toegeruste politieorganisatie

2023 staat in het teken van het op orde krijgen van de operationele politiecapaciteit en het bouwen aan een politie die klaar is voor de toekomst. De operationele formatie breidt de komende jaren uit met 2400 fte. Hier bovenop worden in 2024 en 2025 700 extra agenten opgeleid voor in de wijk. In achtereenvolgende cohorten starten aspiranten om deze formatie-uitbreiding te bezetten. De eerste groepen aspiranten zullen naar verwachting in 2023 afstuderen van de vernieuwde basisopleiding en instromen in de politieorganisatie. Met die instroom neemt de druk op de basisteams enigszins af.

Om knelpunten op te lossen werken we verder aan het ‘Landelijk Functiegebouw van de Politie’. Bij de Landelijke Eenheid geven we opvolging aan kritische rapporten, waaronder die van de Inspectie Justitie en Veiligheid10 en de adviezen van de commissie Schneiders.

Onderdeel van een goed toegeruste politieorganisatie zijn de juiste randvoorwaarden. In 2022 is gestart met een beleidsmatige inventarisatie voor het aanpassen van de Wet politiegegevens. Begin 2023 ronden we dit af en gaat het wetgevingstraject hierop van start.

Toekomst van de politiefunctie

Onze samenleving verandert. Voor een slagvaardig veiligheidsstelsel is het daarom noodzakelijk dat we eens in de zoveel tijd de politiefunctie, de inrichting ervan en de taakuitvoering door de politie hierbinnen in samenhang te bezien. In 2022 zijn contouren voor een visie op de politiefunctie opgesteld. In 2023 bouwen we hierop voort door nadrukkelijker naar de inrichting van de politiefunctie te kijken en op zoek te gaan naar nieuwe en/of nauwere samenwerking binnen het stelsel.

2.1.8 Jeugd

Met het ‘Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming’ verbeteren en vereenvoudigen we de jeugdbeschermingsketen. Dat doen we samen met VWS, VNG en alle uitvoeringsorganisaties. We zorgen ervoor dat concrete bevindingen uit de proeftuinen snel beschikbaar zijn voor andere regio’s.

Jeugdbescherming is broodnodig en moet goed zijn. In 2023 dringen we de wachttijden terug bij gecertificeerde instellingen (GI’s) en de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK). Daarvoor is personeel nodig. We hanteren een arbeidsmarktaanpak om personeel te behouden en aan te trekken. Dit o.a. via een stimuleringsregeling om zij-instroom te bevorderen. Daarnaast voeren we samen met gemeenten en GI’s de afspraken uit die in 2022 per regio zijn gemaakt.

In november 2021 startte het programma voor extra ondersteuning aan gedupeerden van het kinderopvangtoeslagschandaal, die ook te maken hebben (gehad) met een uithuisplaatsing van een kind. De ondersteuning bestaat uit extra steun van gemeenten aan gedupeerden, samen met de jeugdbeschermingsketen die extra alert is op gezinnen waar de problemen met de kinderopvangtoeslag spelen. Hier bovenop is een onafhankelijk landelijk ondersteuningsteam ingericht. Dit team ondersteunt ouders om de situatie te verbeteren. Daarnaast kunnen gedupeerde ouders gebruik maken van kosteloze rechtsbijstand.

In 2023 gaan we verder met het ontwikkelen van ondersteuning, samen met ouders en betrokken organisaties. Dit kan betrekking hebben op de ondersteuningswerkwijze of -taken door gemeenten, RvdK, GI’s of het ondersteuningsteam. Ook kan het gaan om nieuwe instrumenten die een oplossing voor de gedupeerde ouders dichterbij kunnen brengen.

2.2 Veiligheidsagenda

Voor een perdiode van drie jaar wordt er een Veiligheidsagenda opgesteld. In deze agenda hebben de Minister van JenV, het college van procureurs-generaal en de regioburgemeesters doelstellingen geformuleerd ten aanzien van de taakuitvoering van de politie. Deze Veiligheidsagenda is complementair aan de lokale veiligheidsagenda’s.

In de huidige veiligheidsagenda zijn doelstellingen geformuleerd voor de periode 2019-2022. Momenteel wordt met alle betrokken partijen gewerkt aan een vervolg op de Veiligheidsagenda. De Kamer wordt hier separaat over geïnformeerd.

2.3 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

De onderstaande tabellen bevatten de belangrijkste mutaties voor respectievelijk de uitgaven en ontvangsten sinds de begroting 2022. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen mutaties bij Voorjaarsnota 2022 en bij Miljoenennota 2023. De mutaties die groter zijn dan € 10 mln. worden toegelicht en, indien politiek relevant, worden ook kleinere mutaties toegelicht.

Toelichting

Reeds genoemd in de startnotaAsielketen hogere instroom COA, ODA, IND en NidosDoor een hogere instroom en bezetting stijgen de kosten voor de asielketen.

Toelichting

Reeds genoemd in de startnotaOm de toegang tot het recht voor burgers en MKB (Midden- en kleinbedrijf) te vergroten worden de griffierechten met 25% verlaagd. Het verlagen van de griffierechten leidt tot een ontvangstenderving van € 55 mln. structureel vanaf 2024.

2.4 Openbaarheidsparagraaf

In de kabinetsreactie op het rapport ‘Ongekend onrecht’ heeft het kabinet onder andere maatregelen aangekondigd gericht op actieve openbaarmaking van informatie en op verbetering van de informatiehuishouding bij de ministeries (‘Open op orde’). Verder schrijft artikel 3.5 van de Wet open overheid voor dat een bestuursorgaan in de jaarlijkse begroting aandacht besteedt aan de beleidsvoornemens inzake de uitvoering van de Wet open overheid (Woo) en in de jaarlijkse verantwoording verslag doet van de uitvoering ervan (de openbaarheidsparagraaf). Het doel van de Woo is een open overheid, die zorgdraagt voor een adequate en toegankelijke informatievoorziening op basis van een ordentelijke informatiehuishouding.

In 2021 is JenV gestart met de planvorming en eerste realisatie in het kader van Open op Orde. De uitdagingen op het vlak van informatiehuishouding binnen JenV zijn omvangrijk en divers van aard en over een periode van jaren ontstaan, onder meer door een explosieve groei van data en informatie, het sterk toegenomen gebruik ervan, personele krapte en complexe wet- en beleidsstelsels die met deze informatie uitgevoerd en ondersteund moeten worden. De veelheid en verscheidenheid aan deelnemende JenV-onderdelen en organisaties, die ook nauw samenwerken en onderlinge afhankelijkheden kennen in de verschillende ketens van JenV, maken het tot een zeer uitdagend geheel. De kabinetsdoelstellingen ten aanzien van de verbetering van de informatiehuishouding zijn terecht en begrijpelijk ambitieus, waarbij realistische verwachtingen ten aanzien van tempo van de realisatie versus geformuleerde ambities een belangrijk aandachtspunt is.

Om de veranderopgave te kunnen managen is een programma ingericht, dit programma betreft JenV excl. Nationale Politie en Rechtspraak. Deze organisaties hebben een eigen actieplan ingediend en eigen budget toegekend gekregen o.b.v. hun rechtstatelijke positie. Op de inhoud wordt nauw samengewerkt.

In het keuzeproces wordt, gezien het feit dat de financiele middelen beperkt zijn, de maatschappelijke behoefte centraal gesteld en daarmee de impact die (op termijn) bereikt gaat worden. Aan die impact is een strategisch doel gekoppeld. Burgers, pers, historici en leden van het parlement beschikken over informatie die juist, volledig, betrouwbaar en toegankelijk is.

Om het strategische doel te behalen zal de informatiehuishouding van JenV duurzaam verbeterd moeten worden. De initiatieven, projecten en middelen die beschikbaar zijn, moeten daaraan een heldere en meetbare bijdrage leveren.

Dankzij het toegepaste cyclisch portfolioproces zal er altijd ruimte zijn voor nieuwe inzichten en initiatieven. Omdat het portfolioproces de verdeling van schaarste faciliteert, geldt wel dat indien iets aan het portfolio wordt toegevoegd, er iets anders zal moeten afvallen of later zal worden opgepakt. De ingerichte programmastuurgroep maakt deze afweging en stelt elk kwartaal het uiteindelijke portfolio vast.

Het afwegingskader is niet statisch en zal evolueren. Het vormt de basis voor het goede gesprek over doelen, prioriteiten en het aanbrengen van focus, immers de veranderdoelstellingen van Open op Orde staan niet op zichzelf en zijn onderdeel van een veel breder portfolio.

Omdat veel initiatieven grote investeringen vragen en daarmee vaak ook een lange doorlooptijd kennen, werkt JenV met werkpakketten. De werkpakketten kennen een doorlooptijd van normaliter 3 tot 5 maanden en vertegenwoordigen een waarde van ongeveer € 250.000,-. Op deze manier blijft het programma wendbaar en is eventueel bijsturen en/of herprioriteren tijdig mogelijk.

De initiatieven en de daaruit afgeleide werkpakketten vallen allen onder één van de gedefinieerde actielijnen. Op hoofdlijnen komt dat op het volgende neer.

Actielijn 1: Informatieprofessionals:

Vanuit de eerste inventarisatie, waaruit een breed gedragen beeld blijkt van de onderbezetting in IHH-capaciteit, zowel kwalitatief als kwantitatief, ondervinden wij de krapte in de arbeidsmarkt en het ontbreken van structurele middelen als belemmerend. Om dit het hoofd te bieden is het mogelijk om binnen de huidige capaciteit IHH rollen uit te laten voeren en op te nemen in bestaande functieprofielen waarbij onderbezetting in andere taakgebieden wordt onderkent.

Actielijn 2: Volume en aard van de informatie:

JenV heeft aangegeven te zullen aansluiten bij Rijksbrede e-mail oplossingen daar waar mogelijk. Alles wat departementaal geregeld kan worden, wordt opgepakt.

Op het vlak van webarchivering maakt JenV gebruik van de Rijksbrede gemeenschappelijke voorziening. De contracten hiervoor zijn afgesloten en tot en met 2024 zullen de kosten hiervan worden opgenomen onder de Open op Orde middelen.

JenV heeft naast de prioriteiten zoals deze gedefinieerd zijn door Bureau Regeringscommissaris, een drietal JenV-brede prioriteiten onderkend, die binnen actielijn 2 vallen.

Vraagstukken met betrekking tot deze prioriteiten spelen bij alle deelnemende JenV onderdelen en op deze onderwerpen zijn door de verschillende JenV-organisaties meerdere vergelijkbare initiatieven ingediend.

Om de samenhang van de diverse JenV-initiatieven te kunnen bewaken en om gelijktijdig de effectieve inzet van schaarse financiële middelen te kunnen garanderen zijn binnen het programma drie taskforces rond papier, digitalisering werkprocessen en datakwaliteit opgezet.

Actielijn 3: Informatiesystemen:

Randvoorwaardelijk voor het ontplooien van activiteiten binnen deze actielijn is een solide (informatie)architectuur. Hier is in 2021 reeds gestart met het vervolmaken van de (informatie-) architecturen om goed onderbouwd te kunnen starten wanneer aanpassingen nodig blijken te zijn.

Actielijn 4: Bestuur en naleving:

In het kader van actielijn 4 heeft JenV gewerkt aan de inrichting van de governance, het inrichten en operationaliseren van de portfoliowerkwijze, de uitvoering haalbaarheidstoetsen en de uitvoering van de nulmetingen.

2.5 Strategische Evaluatie Agenda (SEA)

Eén van de resultaten van de Operatie Inzicht in Kwaliteit is dat het Rijksbrede evaluatiestelsel is herzien. In het kader van deze herziening is onder meer de Strategische Evaluatie Agenda (SEA) bij de begroting 2021 geïntroduceerd en in de Rijksbegrotingsvoorschriften verankerd. In plaats van (ex post) beleidsdoorlichtingen op het niveau van begrotingsartikelen worden met de SEA (evaluatie)onderzoeken geprogrammeerd voor belangrijke beleidsthema's van het departement gedurende de gehele beleidscyclus (zowel ex ante, ex durante als ex post). Daarbij omvat een beleidsthema een inhoudelijk logisch en herkenbaar samenhangend beleidsterrein.

Het doel van de SEA is te komen tot betere en meer bruikbare inzichten in de werking, (voorwaarden voor) doeltreffendheid en doelmatigheid van het beleid op de gekozen thema's en manieren om beleid beter/effectiever te maken, óók tussentijds (beleidsleren). In optima forma biedt de SEA een overzicht van de belangrijke beleidsthema’s van een departement, een korte toelichting per thema waar de behoefte aan inzicht ligt en een bijpassende agendering van evaluatieonderzoek. In de begroting 2022 heeft JenV een eerste uitwerking van de SEA opgenomen. Evenals begrotingsjaar 2022 geldt het begrotingsjaar 2023 als een overgangsjaar. JenV gebruikt deze overgangsjaren om verbeterslagen aan te brengen in de kwaliteit van de SEA, zodat stapsgewijs wordt toegegroeid naar een begroting dekkende SEA met logisch samenhangende beleidsthema’s.

Voor het meest recente overzicht van de realisatie van beleidsdoorlichtingen, klik op deze link: Status beleidsdoorlichtingen. Voor een nadere onderbouwing van de beleidsthema's op de strategische evaluatie agenda en een toelichting op de geplande evaluatieonderzoeken zie «Bijlage 5: Uitwerking Strategische Evaluatie Agenda».

2.6 Overzicht risicoregelingen

Inkoop Max

In de stand is de meerjarige verplichting opgenomen die JenV heeft aan de politie, in het kader van het prepensioen en levensloopregeling (Inkoop Max regeling). De verplichtingen die hieruit voortvloeien zijn gerelateerd aan het bedrag dat als vordering in de jaarrekening van de politie wordt opgenomen12. De regeling loopt in 2022 af.

Faillissementscuratoren

De garantstellingsregeling faillissementscuratoren (GSR) biedt curatoren de mogelijkheid om in faillissementen waarin sprake lijkt te zijn van kennelijk onbehoorlijk bestuur, maar in de boedel onvoldoende middelen aanwezig zijn, toch onderzoek te kunnen doen of een procedure te starten om onrechtmatig aan de boedel onttrokken gelden en goederen terug te halen. De GSR wordt per 2023 onder het rijkskader voor garantieregelingen gebracht en verbeterd, conform de beleidsreactie 13op de WODC-evaluatie. Bij de uitgaven in het «overzicht uitgaven en ontvangsten garanties» betreft het de opdrachten tot betaling.

Hypothecaire leningen aan JJI's

Het feitelijk risico van de verleende garanties aan particuliere jeugdinrichtingen betreft borgstellingen ten behoeve van het restantbedrag van leningen die particuliere inrichtingen zijn aangegaan ter financiering van de gebouwen. Zonder garantie verlening was het niet mogelijk tegen gunstige condities dergelijke leningen bij externe financiers af te sluiten. Omdat DJI de kapitaalslasten van de betreffende leningen bovennormatief vergoedt aan de inrichtingen was het uit efficiencyoverwegingen van belang dat de leningen tegen een zo gunstig mogelijk rentepercentage konden worden afgesloten.

2.7 Overzicht coronamaatregelen

DGCovid-19

Het budget voor het jaar 2022 betreft de kosten voor de crisiscommunicatie en de apparaatskosten voor DG Covid.

Brede aanpak instrumenten bedrijfsbeëindiging

Het kabinet heeft tijdelijke middelen beschikbaar gesteld om een brede aanpak van bedrijfsbeëindigingen te faciliteren voor ondernemers die mede als gevolg van COVID-19 willen stoppen met hun bedrijfswerkzaamheden (Kamerstukken II 2020–2021 35 420, nr. 314).

Forensische zorg

Het betreft de meerkosten die in 2022 in de Forensische zorg worden gemaakt om aanpassingen te doen op basis van corona-maatregelen.

Handhaving coronatoegangsbewijs

De extra middelen die voor 2022 aan de begroting worden toegevoegd worden ingezet voor de ondersteuning van de niet-essentiële dienstverlening en niet-essentiële detailhandel bij de controle op het Coronatoegangsbewijs.

3. Beleidsartikelen

3.1 Artikel 31. Politie

A. Algemene doelstelling

Een veilige samenleving met behulp van een goed functionerende politieorganisatie.

B. Rol en verantwoordelijkheid

C. Beleidswijzigingen

De politie moet goede voeling blijven houden met de veranderende samenleving. We zien dat de samenleving toenemend polariseert en dat discriminatie en racisme een steeds prominentere rol innemen in het publieke debat. De politie moet dus oog hebben voor de verschillende culturen en leefstijlen in ons land. Tevens moeten alle politiemedewerkers, ongeacht hun achtergrond, zich binnen de organisatie gewaardeerd en veilig voelen. Racisme en discriminatie hebben geen plaats binnen de politie. Daarom wordt vanuit het perspectief Politie voor iedereen gewerkt aan thema’s diversiteit, inclusie en vakmanschap inclusie en vakmanschap. Het voorkomen en bestrijden van discriminatie en racisme, professioneel handelen door de politie, en het zorgen voor veiligheid in de teams en veiligheid voor alle burgers heeft daarbij expliciet de aandacht. In de jaren 2021-2024 wordt in totaal € 7 mln. ingezet voor de activiteiten in het kader van Politie voor iedereen, in het bijzonder de pilot als gevolg van de motie Paternotte om in nauw overleg met het OM de mogelijkheden van inzet van gespecialiseerde rechercheurs bij discriminatie te onderzoeken als onderdeel van het Expertisecentrum aanpak Discriminatie –Politie (ECAD-P). Daarnaast is uit de motie Hermans gelden meerjarig € 2 mln. (2022-2025) beschikbaar gekomen voor verbetering in de aanpak van discriminatie en geweld tegen LHBTQI+.

In 2023 zullen de afspraken gemaakt in de CAO 2022-2024 in nadere regelingen vervat moeten worden. Tevens gaat het nieuwe regime voor beroepsgerelateerd letsel (dienstongevallen en beroepsziekten waaronder PTSS) van kracht. Beoogd wordt de voorbereidingen, inclusief implementatie en regelgeving, in 2022 af te ronden zodat het stelsel per 1 januari 2023 in werking kan treden.’

Vanaf 2023 maken we een start met de vervanging en vernieuwing van de missiekritische communicatiesystemen van de hulpdiensten.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het juridisch verplichte deel van de bijdragen aan ZBO’s/RWT’s heeft betrekking op uitgaven voor de politie en de Politieacademie op grond van wetgeving, de beheersovereenkomst met de politie voor de jaarlijkse exploitatiekosten van C2000 en de uitgaven voor internationale samenwerking. De juridisch verplichte opdrachten omvatten onder andere de meerjarige contracten met de telecomaanbieders in verband met tapkosten.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

31.2 Bekostiging politie

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Politie

De politie levert een belangrijk aandeel aan het handhaven en vergroten van de veiligheid in Nederland. De politie ontvangt daartoe, op basis van artikel 33 van de Politiewet 2012, ten laste van de begroting van het ministerie algemene- en bijzondere bijdragen. De doelstelling is het beschikbaar stellen van personeel en materieel ten behoeve van een adequaat beheer van de politie.

De algemene bijdrage wordt jaarlijks als lumpsumbedrag ter beschikking gesteld aan de politie en komt volledig ten gunste van de reguliere politietaken. Het beleid is erop gericht de politie zoveel als mogelijk flexibiliteit te geven om de middelen doelmatig in te zetten en de afgesproken doelstellingen te realiseren.

De algemene bijdrage bedraagt in 2023 € 6,8 mld. De bijdrage is structureel verhoogd met middelen uit het coalitieakkoord (€ 95 mln.), middelen uit de motie Hermans (€ 154 mln.) en aanpak ondermijning (€ 60 mln.). Hiermee komen aanvullende middelen beschikbaar voor o.a. basis informatievoorzieningen (€ 29 mln.), artificial intelligence en datascience (€ 40 mln.), politieonderwijs (€ 16,8 mln.), programma vernieuwing informatievoorziening (€ 92 mln.) en aanvullende capaciteit bij de meldkamers (€ 9,5 mln.).

De bijzondere bijdragen worden meerjarig verstrekt voor een specifiek omschreven doel. Hiervan is onder meer sprake van bij de dienst Speciale Interventies (€ 72 mln.) en het Recherche Samenwerkings Team (€ 18 mln.). Verder worden nieuwe middelen in het kader van ondermijning en de motie Hermans allereerst toegekend als bijzondere bijdrage.

Daarnaast is voor het meldkamerdomein ca. € 214 mln. beschikbaar gesteld als bijzondere bijdrage vanuit JenV. Een andere taak is het uitzenden van politiefunctionarissen naar crisisgebieden. Deze taken worden apart begroot en verantwoord onder het artikelonderdeel 31.3.

Besteding bijdragen

De bijdragen vanuit de JenV-begroting worden door de politie aangewend voor de in de Politiewet opgenomen taken. In eerdere jaren verstrekte bijzondere bijdragen worden hier eveneens voor ingezet. De onderstaande tabel geeft op hoofdlijnen inzicht in de bestedingsrichting van de aan de politie ter beschikking gestelde middelen.

De volledige begroting van de politie is als separate bijlage met de JenV-begroting meegezonden. In de begroting van de politie wordt per post nader ingegaan op de wijze waarop de aan de politie beschikbaar gestelde middelen worden inzet.

Toelichting

In de tabel Kengetallen is informatie opgenomen die in algemene zin te relateren is aan de beleidsdoelstellingen. De bezetting en formatie van de politie, met name het operationele deel, en de opleidingen zijn belangrijke onderwerpen. Deze zijn onder de tabel kort toegelicht.

De formatie is binnen de politie conform het Inrichtingsplan en «Besluit verdeling sterkte en middelen politie» verdeeld over de regionale eenheden, landelijke eenheid, Politieacademie, Politie Dienstencentrum en staf korpsleiding. De verstrekte bijdragen vanuit de JenV-begroting zijn primair ter financiering van de formatie.

Politieacademie - Politieonderwijs

Het zelfstandig bestuursorgaan Politieacademie is verantwoordelijk voor het verzorgen van het politieonderwijs, de examinering daarvan en de uitvoering van wetenschappelijk onderwijs waarmee invulling wordt gegeven aan de kennisfunctie. De Politieacademie ontvangt een eigen budget waarmee onder andere de personele kosten van de directeur en zijn plaatsvervanger worden betaald en de kosten voor extern wetenschappelijk onderzoek. Het overige personeel en de middelen zijn ondergebracht bij de politie. De bekostiging van het personeel en de middelen die door de korpschef om niet ter beschikking worden gesteld aan de Politieacademie, voor de uitvoering van haar wettelijke taken, zijn opgenomen in de algemene bijdrage aan de politie.

De volledige begroting van de politie is als separate bijlage met de JenV-begroting meegezonden.

Bijdragen medeoverheden

Brandweer- en politiekorps (BES)

De Minister is korpsbeheerder van het brandweer- en politiekorps Caribisch Nederland. Ter bekostiging van de personele en materiële uitgaven van deze korpsen wordt een bijdrage verstrekt. Beide korpsen werken aan implementatie van een nieuw organisatie- en formatierapport als grondslag van nieuwe verbeterambities en doelstellingen voor 2023 en verder. De jaarlijks vastgestelde begroting vormt de wettelijke grondslag voor de bekostiging van de beide korpsen van Caribisch Nederland.

Opdrachten

Taptolken

Uit dit budget worden de taptolken gefinancierd die de politie inhuurt voor het beluisteren en vertalen van telefoon- of VoIP-gesprekken van verdachten.

31.3 Kwaliteit, arbeidsvoorwaarden en beheer meldkamers

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Internationale samenwerkingsoperaties

In opdracht van de Minister voert de politie activiteiten uit in het kader van internationale politiesamenwerking en de uitzending van poitiefunctionarissen naar internationale (civiele) missies en operaties. Die activiteiten zijn voor een groot deel gebaseerd op de visie internationale politiesamenwerking en de bijbehorende strategische agenda.

Beheer meldkamers

Voor het beheer van de meldkamers ten behoeve van de hulpdiensten van politie, brandweer, ambulance en KMar, wordt jaarlijks een bijzondere bijdrage verstrekt. Dit is een multidisciplinaire financiële bijdrage die tot stand is gekomen uit een bijdrage van alle hulpdiensten. Het beheer is ondergebracht bij de Landelijke Meldkamer Samenwerking LMS bij de politie en heeft betrekking op facilitaire dienstverlening, huisvesting en het beheer van de ICT voorzieningen voor de meldkamers, waaronder het C2000 netwerk en het gemeenschappelijk meldkamersysteem. In de regeling hoofdlijnen van beleid en beheer is de governance en de wijze hoe dit beheer plaats dient te worden uitgevoerd beschreven. Binnen de multidisciplinaire governance vinden aan de hand van het jaarlijks vast te stellen beleids- en bestedingsplan voor de meldkamers integrale afwegingen plaats over de inzet van het beschikbare budget.

Bijdragen medeoverheden

Bijdragen in het kader van de kwaliteit van de politiezorg

Dit budget wordt gebruikt voor de ondersteuning van de regioburgemeesters bij het overleg met en de advisering aan de Minister over de taakuitvoering door en het beheer ten aanzien van de politie.

Subsidies

Opsporing

Deze subsidie wordt verstrekt aan de onafhankelijke Stichting Meld Misdaad Anoniem (voorheen de Stichting NL Confidential) voor de exploitatie van de meldlijn Meld Misdaad Anoniem, zodat burgers makkelijker een bijdrage kunnen leveren aan de bestrijding van criminaliteit in Nederland.

Stichting Arbeidsmarkt en Opleidingsfonds Politie (SAOP)

De Stichting Arbeidsmarkt en Opleidingsfonds Politie, het A&O fonds voor de sector politie, subsidieert, adviseert en registreert scholings-, arbeidsmarkt- en werkgelegenheidsprojecten. Het primaire doel van de SAOP is het bevorderen van het goed functioneren van de arbeidsmarkt van de politie en het stimuleren van opleidingsactiviteiten. Dit doet de SAOP met behulp van een financiële bijdrage die zij op basis van arbeidsvoorwaardelijke afspraken ontvangt van de Minister.

Opdrachten

Providers

De Staat heeft, op grond van de Regeling vergoeding kosten aftappen en gegevensverstrekking, een overeenkomst gesloten met de grote telecomaanbieders. Deze overeenkomst wordt periodiek vernieuwd.

Op grond van hoofdstuk 13 Telecommunicatiewet zijn telecomaanbieders verplicht om hun netwerken en diensten aftapbaar te maken en mee te werken aan aftappen en gegevensverstrekkingen over hun klanten. De Staat vergoedt bepaalde kosten die aanbieders in dit verband maken.

3.2 Artikel 32. Rechtspleging en rechtsbijstand

A. Algemene doelstelling

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

Stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand16

In 2022 is de gefaseerde aanpak voor de vernieuwing van het stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand voortgezet. In de brief ‘contouren herziening stelsel gesubsidieerde rechtsbijstand’ zijn de contouren geschetst van het beoogde stelsel, dat vanaf 2026 operationeel zal zijn. Samen met de professionals uit het veld worden de contouren verder geconcretiseerd, waarbij de volgende drie pijlers centraal staan: 1) laagdrempelige toegang, 2) verhogen kwaliteit en betere vergoedingen voor de professionals en 3) het voorkomen van onnodige geschillen tussen overheid en burger. Hierbij wordt een lerende aanpak gehanteerd waarbij stap voor stap en proefondervindelijk aan een nieuw stelsel wordt gebouwd. Het jaar 2022 was de laatste periode van de pilotfase en stond in het teken van het verder uitwerken en afronden van de contouren van het nieuwe stelsel, alsmede de rollen daarbinnen. In 2023 start, conform de eerdere meerjarige planning, de implementatie- en borgingsfase van het programma aan de hand van de best practices uit de pilots die geen wetswijziging behoeven. Zo werken we toe naar de inwerkingtreding van een vernieuwd stelsel vanaf 2026 waarin alle rechtzoekenden in Nederland met (juridische) vragen of problemen, al dan niet met ondersteuning, een route vinden naar een passend, kwalitatief hoogwaardig en duurzaam antwoord op de (juridische) kwestie waarvoor ze zich gesteld zien.

B. Rol en verantwoordelijkheid

C. Beleidswijzigingen

Verbetering van de toegang tot het recht

Toegang tot het recht houdt in dat mensen toegang hebben tot informatie, advies, begeleiding bij het oplossen van een geschil, rechtsbijstand en de mogelijkheid van een beslissing van een neutrale instantie. Toegang tot het recht is een voorwaarde voor een goed functionerende rechtsstaat. Het is van belang dat onze juridische infrastructuur in staat is om, ook in het digitale tijdperk, burgers en bedrijven zo goed mogelijk toegang tot het recht te bieden. In dat kader wordt de toegang tot het recht en de rechter versterkt. Belangrijke maatregelen daartoe zijn de verlaging van de griffierechten voor burgers en het midden- en kleinbedrijf (mkb) en voortzetting van de in 2018 ingezette herziening van het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand, inclusief het beperken van het aantal juridische procedures die de overheid voert tegen burgers en het versterken van de sociale advocatuur en mediation. Ook wordt ingezet op het stimuleren en borgen van een maatschappelijk effectieve rechtspraak, laagdrempelige alternatieve geschillenbeslechting en herstelrecht: het gaat erom proberen problemen echt op te helpen lossen.

Oprichting algoritmetoezichthouder

Er wordt een algoritmetoezichthouder opgericht die wordt ondergebracht bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De algoritmetoezichthouder bewaakt dat algoritmes worden gecontroleerd op transparantie, discriminatie en willekeur. Het algoritmetoezicht krijgt een zichtbare plaats bij de AP. Met andere relevante toezichthouders worden samenwerkingsafspraken gemaakt, zodat het toezicht aansluit. De algoritmetoezichthouder zal zich richten op drie clusters: coördinatie, monitoring & kennisdeling en naleving & handhaving. De Staatssecretaris Koninkrijksrelaties en Digitalisering is beleidsmatig verantwoordelijk voor de algoritmetoezichthouder.

Wet kwaliteit incassodienstverlening

Op 10 mei jl. is door de Eerste Kamer het wetsvoorstel kwaliteit incassodienstverlening aangenomen. Deze wet is een uitwerking van een opdracht uit het regeerakkoord Rutte III 2017-2021. De wet heeft als doel het innen en incasseren van private vorderingen in de buitengerechtelijke fase op een maatschappelijk verantwoord niveau te laten plaatsvinden en de kwaliteit van de incassodienstverlening te verbeteren. Om dit te bereiken zijn bij wet kwaliteitseisen aan de incassodienstverleners gesteld. Deze zijn in hoofdlijnen opgenomen maar zijn nader uitgewerkt in een Algemeen Maatregel van Bestuur. Deze uitwerking in een besluit is op 10 mei jl. in consultatie gegaan. De beoogde inwerkingtredingsdatum van de wet en dit besluit is 1 januari 2023.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht zijn de bijdragen aan ZBO’s en RWT’s. Dat geldt ook voor de bijdrage voor de kosten voor de rechtsbijstand in de vorm van toevoegingen en piketten (opdrachten) en de bijdrage aan de Raad voor de rechtspraak. Ook de opdrachten in het kader van de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP) zijn volledig juridisch verplicht.

De subsidies die op dit artikel worden verantwoord zijn geheel juridisch verplicht. Dit heeft in hoofdzaak betrekking op de subsidierelaties met de Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC), het Juridisch Loket (hJL), de Nederlandse Vereniging voor de rechtspraak (NVvR), de Academie voor Overheidsjuristen en de Academie voor Wetgeving.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Hoge Raad (HR)

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in het Koninkrijk op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. De Hoge Raad bevordert de rechtseenheid en de rechtsontwikkeling. Ook kan hij rechtsbescherming bieden in de individuele zaken die aan hem worden voorgelegd. Hij doet dit door te beslissen op cassatieberoepen, die worden ingesteld om de raad te laten beoordelen of het gerechtshof — en in voorkomende gevallen de rechtbank — in zijn uitspraak het recht juist heeft toegepast en of de gegeven motivering deugdelijk is. Aan deze taken wordt tevens invulling gegeven door te beslissen op prejudiciële vragen in het civiele en fiscale recht en op vorderingen van de procureur-generaal bij de Hoge Raad tot cassatie in het belang der wet. De Hoge Raad en de procureur-generaal hebben daarnaast nog enkele bij wet opgedragen bijzondere taken.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van de Raad voor Rechtsbijstand. De RvR is belast met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand, die er voor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel. Met ingang van begroting 2020 zijn de apparaatsuitgaven van de Raad voor Rechtsbijstand en het Juridisch Loket gesplitst weergegeven in de tabel Budgettaire gevolgen van beleid.

Bureau Financieel Toezicht (BFT)

Het Bureau Financieel Toezicht houdt financieel toezicht op notarissen en gerechtsdeurwaarders. Ook is het belast met het toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT).

Subsidies

Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC)

De SGC behandelt klachten van consumenten tegen ondernemers door middel van bindende adviezen. De SGC heeft op dit moment 64 geschillencommissies die klachten in een groot aantal sectoren behandelen. De SGC ontvangt voor een deel van de kosten van de koepelorganisatie een subsidie van JenV. De geschillencommissies leveren met hun laagdrempelige werkwijze een belangrijke bijdrage aan duurzame geschil oplossing en vormen een alternatief voor de gang naar de rechter

Stichting het Juridisch Loket (hJL)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van het Juridisch loket. Het Juridisch Loket is een advies- en doorverwijsinstelling voor eerstelijns rechtshulp, die ervoor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel.

Overige subsidies

Dit betreft de subsidie die de SGC ontvangt voor de instandhouding van de commissie Algemeen (vangnetcommissie) ter uitvoering van de Implementatiewet buitengerechtelijke geschillenbeslechting consumenten.

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het bureau WSNP coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de Wspn-bewindvoerder die een schuldsanering naar behoren afwikkelt. Gespecialiseerde insolventierechters houden toezicht op de goede afwikkeling van de circa 9.800 nieuwe schuldsaneringen per jaar.

De gemiddelde subsidie voor een schuldsaneringstraject aan de Wspn-bewindvoerder bedraagt afgerond € 850 over een periode van gemiddeld 3 jaar.

Toevoegingen Raad voor Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand verstrekt toevoegingen aan een advocaat of mediator voor de verlening van rechtsbijstand aan rechtzoekenden met een laag inkomen en vermogen. In onderstaande tabel is een uitsplitsing in uitgaven en in aantallen weergegeven van de productiegegevens van de Raad over de verschillende onderdelen binnen de rechtsbijstand.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak (Rvdr)

De Minister voor Rechtsbescherming bekostigt de rechtspraak via de Raad voor de rechtspraak. De Raad voor de rechtspraak is het landelijk orgaan van de Rechtspraak, die verder bestaat uit de rechtbanken, de gerechtshoven, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. De Raad bevordert de kwaliteit en eenheid van de rechtspraak, verzorgt de financiën, houdt toezicht en ondersteunt de bedrijfsvoering bij de gerechten. De Raad spreekt zelf geen recht. In dit artikelonderdeel wordt de totstandkoming van de bijdrage van de Minister voor Rechtsbescherming aan de Raad voor de rechtspraak toegelicht.

Prijsafspraken

In het besluit Financiering Rechtspraak 2005 is bepaald dat de prijzen voor de Rechtspraak voor een periode van drie jaar worden vastgesteld en opgenomen in de begroting van JenV. Er zijn met de Rvdr prijsafspraken gemaakt voor de periode 2023-2025. Met deze prijsafspraken wordt de bijdrage aan de Rvdr structureel met ruim € 155 mln. verhoogd. Hiermee wordt de Rechtspraak onder meer in staat gesteld om extra rechters en ander personeel aan te trekken, te investeren in digitalisering en innovatie, en in de kwaliteit van rechtspreken. Hiermee kunnen onder de noemer maatschappelijk effectieve rechtspraak en wijkrechtspraak meer initiatieven worden ontplooid om het recht dichter bij mensen te brengen en komt er tijd voor reflectie. Daarnaast worden voor de aanpak van ondermijning middelen ingezet om onder meer de toename aan megazaken op het terrein van het strafrecht op te vangen.

Instroom, financiering en productie

Conform de Wet op de rechterlijke organisatie heeft de Rvdr zijn begro­ tingsvoorstel ingediend bij de Minister voor Rechtsbescherming op basis van de in- en uitstroomramingen uit onder andere het Prognosemodel Justitiële ketens, daarbij nog uitgaand van de prijzen zoals zijn vastgelegd in het Prijsakkoord 2020-2022. Hieruit volgt dat de instroom neerwaarts is bijgesteld ten opzichte van de instroomprognose in de vorige begroting.

De bijdrage is op basis van de met de Rvdr gemaakte productieafspraak.

Toelichting

Voor het Prijsakkoord 2023-2025 met de Rvdr zijn extra middelen door het Kabinet beschikbaar gesteld.

Tevens is in de mutatie in de bijdrage aan de Rvdr compensatie voor loon- en prijsontwikkeling (loon- en prijsbijstelling) verwerkt, een verlaging vanwege geraamde daling van het aantal rechtszaken (Prognosemodel Justitiële Ketens en Meerjaren Productie Prognoses (MPP) Vreemdelingenketen) en bijdragen voor de aanpak van ondermijning.

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Autoriteit Persoonsgegevens (AP)

Sinds 25 mei 2018 is de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) van toepassing. Daarin staat dat elke lidstaat van de Europese Unie een gegevensbeschermingsautoriteit heeft die onafhankelijk toezicht houdt op het gebruik van persoonsgegevens. In Nederland is dat de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De taken en bevoegdheden van de AP staan in de AVG en zijn verder uitgewerkt in de Uitvoeringswet AVG (UAVG). De AP houdt toezicht, doet onderzoek, geeftadviezen (bijvoorbeeld over nieuwe wet- en regelgeving die gaat over de verwerking van persoonsgegevens), geeft voorlichting over privacywetgeving, verstrekt informatie en verschaft helderheid over de uitleg van wettelijke normen.De AP is bij de uitvoering van haar taken gehouden aan de bepalingen van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). In het Coalitieakkoord 2021-2025 is opgenomen dat wettelijk wordt geregeld dat algoritmes worden gecontroleerd op transparantie, discriminatie en willekeur en dat een algoritmetoezichthouder dit bewaakt. Deze algoritmetoezichthouder wordt ondergebracht bij de AP. De Staatssecretaris Koninkrijksrelaties en Digitalisering is beleidsmatig verantwoordelijk voor de algoritmetoezichth

College voor de Rechten van de MensHet College voor de Rechten van de Mens (hierna: het College) is het nationale mensenrechteninstituut van Nederland. Als onafhankelijke toezichthouder belicht, beschermt en bevordert het College de mensen­ rechten in zowel Europees als Caribisch Nederland. Daartoe voert het College de taken uit die bij de Wet College voor de rechten van de mens zijn opgedragen. Het College doet onderzoek, adviseert de regering en het parlement, rapporteert aan internationale comités, geeft voorlichting, bevordert mensenrechteneducatie en oordeelt in individuele gevallen over discriminatie. Het College is tevens toezichthouder voor het VN-verdrag handicap. Het rapporteert jaarlijks over de manier waarop dat verdrag in Nederland wordt uitgevoerd en nageleefd.

Nederlands  Register Gerechtelijke Deskundigen (NRGD)Het NRGD waarborgt en bevordert de kwaliteit van de inbreng van deskundigen in de rechtsgang. Indien een deskundige, zoals een psycholoog, toxicoloog of orthopedagoog, zich als gerechtelijk deskundige wil laten registreren, dient de aanmelding getoetst te worden door het NRGD. Het NRGD heefteen wettelijke basis(Wet deskundigen in strafzaken) en is onafhankelijk.

Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (StAB)De StAB adviseert, door middel van deskundigenberichten, op verzoek van de Raad van State en de rechtbanken over geschillen op het terreinvan de fysieke leefomgeving zoals milieu, ruimtelijke ordening, water, bouw en schade. Met ingang van 2020 is de subsidiëring en ministeriële verantwoor­ delijkheid StAB overgegaan van het Ministerie van IenW naar het Ministerie van JenV.

Subsidies

Subsidie Rechtspleging

De subsidie Rechtspleging betreft met name een subsidie aan de Nederlandse Vereniging voor de Rechtspraak (NVvR).

Subsidie Wetgeving

De subsidie Wetgeving betreft een subsidie aan de Stichting Recht en Overheid (Academie voor Wetgeving en Academie voor Overheidsjuristen) en aan het Nederlandse Juristencomité voor de mensenrechten (NJCM).

Ontvangsten

Griffierechten

Het Ministerie van JenV ontvangt griffierechten van burgers, overheden, bedrijven en ander rechtspersonen die civiele of bestuursrechtelijke procedures starten. Deze ontvangst daalt vanwege de verlaging van de griffierechten vanaf 2024 en vanwege de jaarlijkse herijking van de raming.

3.3 Artikel 33. Veiligheid en criminaliteitsbestrijding

A. Algemene doelstelling

Een veiligere samenleving door een doelmatige en effectieve rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding, en door versterking van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit door de decentrale overheden.

B. Rol en verantwoordelijkheid

Opsporing en vervolging

De Minister heeft een regisserende rol. Zij is beleidsverantwoordelijk voor het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid en financiert daartoe onder andere het Openbaar Ministerie (OM) en het Nationaal Forensisch Instituut (NFI).

Het OM is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde (Wet op de rechtelijke organisatie). Het voert het gezag over de opsporing door politie en bijzondere opsporingsdiensten, beslist over de vervolging van strafbare feiten en ziet erop toe dat de opgelegde straf naar behoren wordt uitgevoerd.

Veiligheid en lokaal bestuur

Op het gebied van veiligheid en lokaal bestuur heeft de Minister een stimulerende rol. Zij is belast met het ontwikkelen van visie, beleid en samenwerkingsvormen op het terrein van de bestuurlijke aanpak van onveiligheid, ondermijning en criminaliteit.

Inspanningen zijn er op gericht het lokaal bestuur en het bedrijfsleven zo effectief en efficiënt als mogelijk in staat te stellen de veiligheid te vergroten en weerbaar te maken tegen onveiligheid en criminaliteit met een integrale en preventieve aanpak. Door de (wettelijke) toerusting van de burgemeester ten aanzien van zijn openbare orde taak en het aanpakken van criminaliteit tegen en gefaciliteerd door het bedrijfsleven, onder andere door het bewaken van de bestuurlijke integriteit (Bibob) en de inzet van de Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC’s).

JenV faciliteert en ondersteunt de aanpak van de meest voorkomende vormen van overlast, zoals overlast gerelateerd aan uitgaan, voetbal en evenementen. Dit wordt ingevuld samen met het lokale bestuur, onder andere via structureel overleg met de VNG en gemeenten.

JenV is in staat in- en extern coalities te vormen die nodig zijn om lokaal bestuur en bedrijfsleven in staat te stellen onveiligheid en criminaliteit te bestrijden. De rol die het bedrijfsleven kan spelen bij de aanpak van criminaliteit kan nog beter worden erkend en benut.

Vervolging en berechting van verdachten van het neerhalen van vlucht MH17

De Minister is verantwoordelijk voor het strafrechtelijke vervolgings- en berechtigingsmechanisme en financiert daarvoor onder andere het Openbaar Ministerie (OM), de rechtspraak en de politie.

De vervolging en berechting van de verdachten van het neerhalen van de vlucht MH17 vindt in Nederland plaats onder de Nederlandse wet, ingebed in internationale steun en samenwerking. Hiertoe wordt nauw samengewerkt met het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

C. Beleidswijzigingen

Zeden/mensenhandel

Het kabinet heeft € 27,5 mln. structureel vrijgemaakt voor de versterking van de aanpak van (online) seksuele misdrijven (Kamerstukken II 2021/22, 34853, nr. 50), waarmee onder meer in dekking van de financiële gevolgen van het wetsvoorstel seksuele misdrijven wordt voorzien. Ook wordt geïnvesteerd in de versterking van de capaciteit van de politie (inclusief keteneffecten), het Expertisebureau Online Kindermisbruik (EOKM) en de versterking van de online aanpak.

Verder is in het coalitieakkoord € 2 mln. structureel vrijgemaakt voor de voortzetting en versterking van het programma ‘Samen tegen mensenhandel’.

Cybercrime

Het coalitieakkoord maakt een beperkte intensivering voor de aanpak van cybercrime mogelijk. Het OM wordt versterkt om de kennis en capaciteit voor de aanpak van cybercrime op niveau te brengen, en de internationale en publiek-private samenwerking verder te ontwikkelen. Daarmee wordt invulling gegeven aan de motie-Groothuizen en Van Toorenburg van 26 november 2020. Naast opsporing, vervolging en verstoring van criminele activiteiten is de preventie van cybercrime een belangrijk onderdeel. Daarvoor is een campagneprogramma voor bewustwording voorzien, waarbij personen en organisaties worden voorgelicht over de risico’s van cybercrime en de mogelijkheden er maatregelen tegen te nemen. Het campagneprogramma wordt samen met de ministeries van EZK en BZK vormgegeven. Daarmee wordt deels invulling gegeven aan de motie-Ephraim van 16 december 2021 en de motie-Hermans van 19 januari 2022. Ook wordt de beleidscapaciteit voor de aanpak van cybercrime op het kerndepartement versterkt.

Experiment gesloten coffeeshopketen

Prostitutie

De wijzigingen uit het coalitieakkoord met betrekking tot het wetsvoorstel zijn doorgevoerd. De wijziging op het punt van het vergunninggesprek brengt hogere kosten met zich mee. Voor de financiering van het wetsvoorstel is voor 2023 € 15 mln., 2024 € 15 mln. en de jaren daarna jaarlijks € 10 mln. beschikbaar. De uitstapprogramma’s zijn structureel gemaakt en uitgebreid. Sinds 2021 is er een structurele financieringssystematiek en wordt het budget via een decentralisatie-uitkering uit het Gemeentefonds aan 18 aangewezen gemeenten uitgekeerd. Voor de Decentralisatie-Uitkering Uitstapprogramma’s Prostituees (DUUP) is vanaf 2023 jaarlijks € 6 mln. ter beschikking gesteld. In 2023 wordt uitvoering gegeven aan een plan van aanpak waarin onder andere door toegang tot verzekeringen, zakelijke bankrekeningen en andere financiële dienstverlening de rechtspositie van sekswerkers wordt versterkt. In het plan zal ook aandacht zijn voor de bejegening en benadering van sekswerkers, destigmatisering van sekswerk, voorlichting en hulpverlening aan sekswerkers en geweld tegen sekswerkers.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

De juridisch verplichte bedragen betreffen de bijdragen aan het OM, de bijdragen genoemd onder (inter)nationale organisaties/medeoverheden, de bijdragen aan het agentschap NFI, aan DRZ en aan het ZBO College Gerechtelijk Deskundigen. Daarnaast zijn de subsidiebedragen en de gerechtskosten juridisch verplicht. De niet juridische verplichte budgetten voor (opdrachten) schadeloosstellingen en onrechtmatige detentie worden op basis van rechtelijke uitspraken uitgeput en zijn derhalve niet vrij besteedbaar.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

33.1 Apparaatsuitgaven Openbaar Ministerie

Openbaar Ministerie (OM)

Het OM is de enige instantie in Nederland die een verdachte voor de strafrechter kan brengen, afgezien van de bijzondere procedure die geldt voor ambtsdelicten van Kamerleden en bewindspersonen. Samen met de rechtspraak is het OM onderdeel van de rechterlijke macht. Het OM zorgt ervoor dat strafbare feiten worden opgespoord en vervolgd. Daarvoor wordt samengewerkt met politie en andere opsporingsdiensten. Het OM is een landelijke organisatie verdeeld over tien arrondissementen. Deze zijn gelijk aan de tien regionale eenheden van de politie. Daarnaast richt het Landelijk Parket zich op de bestrijding van (internationaal) georganiseerde misdaad, bestrijdt het Functioneel Parket criminaliteit op het gebied van milieu, economie en fraude en worden alle beroepen tegen verkeersboetes en eenvoudige misdrijfzaken door het Parket Centrale Verwerking OM (CVOM) behandeld. De zaken waarin hoger beroep wordt aangetekend komen bij een van de vier vestigingen van het Ressortsparket. Dit budget is bestemd voor de financiering van de apparaatsuitgaven van het OM.

Het budget voor het OM is ten opzichte van 2021 gestegen vanwege de structurele investeringen zoals zijn opgenomen in het Coalitieakkoord. Deze investeringen hebben als doel om het OM toekomstbestendig te maken, op gebied van onder meer capaciteit, wendbaarheid, kwaliteit van de informatievoorziening, digitalisering en innovatie en verbetering van de ketensamenwerking. Daarnaast is er sprake van een intensivering van de aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit.

Het OM realiseert naar verwachting de hieronder genoemde productie.