Nr. 6 VERSLAG

De leden van de SP-fractie vragen of de regering uiteen kan zetten wat de verschillen zijn qua onderwijs voor vluchtelingen en ontheemden in Nederland. Hoeveel ontheemde kinderen en jongeren zijn er op dit moment in Nederland die (nog) geen toegang hebben tot onderwijs?

De leden lezen voorts dat de Raad van de EU op 4 maart 2022 op voorstel van de Europese Commissie heeft besloten dat een bij raadsbesluit vastgestelde groep vluchtelingen uit Oekraïne en hun familieleden gedurende een bepaalde periode tijdelijke bescherming zal genieten (hierna: het Uitvoeringsbesluit). Tot wanneer geldt dit Uitvoeringsbesluit? Hoe vaak kan dit verlengd worden en op welke wijze? Wat gebeurt er indien het Uitvoeringsbesluit niet verlengd wordt, maar er nog steeds sprake is van een oorlogssituatie of een situatie waardoor gevluchte Oekraïners nog altijd niet veilig terug naar Oekraïne kunnen? Wat betekent dit concreet voor hun rechten en plichten in Nederland? En meer specifiek voor het recht op onderwijs en dus ook het voorliggend wetsvoorstel, zo vragen de leden.

De leden van de CDA-fractie vragen wat de grondslag voor het volgen van afstandsonderwijs inhoudt en wat de aanleiding is om hier in dit wetsvoorstel een grondslag voor te bieden.

De leden vragen voorts in hoeverre kinderen uit Oekraïne mogelijk ook digitaal onderwijs volgen bij hun (oude) school in Oekraïne mede vanwege een mogelijke wens om binnen afzienbare tijd weer terug te gaan naar Oekraïne. Is het voor deze kinderen verplicht om ook onderwijs in Nederland te volgen?

De leden vragen tevens in hoeverre het met de tijdelijke onderwijsvoorziening die met dit wetsvoorstel mogelijk gemaakt wordt voor scholen ook mogelijk zou zijn om leerlingen gedeeltes van de dag/week al mee te laten draaien in de reguliere klassen.

De leden vragen voorts over welke bevoegdheid mensen dienen te beschikken die onderwijs aan een tijdelijke onderwijsvoorziening mogen geven.

De leden van de SP-fractie vragen of de tijdelijke onderwijsvoorzieningen enkel toegankelijk zijn voor ontheemde kinderen en jongeren. Tevens vragen de leden hoe het kan dat het onderwijsaanbod onder andere moet bestaan uit voldoende aandacht voor Nederlandse taal en kennismaking met de Nederlandse cultuur als onderwijs volledig aangeboden kan worden in de moedertaal. Of is er een minimum aantal uur dat deze leerlingen Nederlandse les moeten volgen? Hoe rijmt dit zich met de doelstelling om deze leerlingen zo snel als mogelijk door te geleiden naar een reguliere of speciale onderwijsvoorziening?

Voorts vragen de leden of de regering een overzicht kan geven van alle onderdelen die per ministeriële regeling bepaald zullen gaan worden en de inhoud hiervan.

De leden vragen de regering tevens wat er gebeurt met nieuw opgerichte scholen op basis van dit wetsvoorstel als de grondslag van de wet na twee schooljaren vervalt. Hoe gaat de oprichting van zo’n nieuwe school als tijdelijke onderwijsvoorziening in haar werk? Geldt hierbij ook de procedure zoals vastgelegd in de Wet meer ruimte voor nieuwe scholen? Graag ontvangen zij een toelichting van de regering.

De leden van de SGP-fractie constateren dat de regering het oprichten van een zelfstandige onderwijsvoorziening slechts als laatste optie ziet, waarbij bovendien de geldende stichtingsprocedure zal moeten worden doorlopen. Deze leden vragen waarom niet gekozen is voor het bieden van meer flexibiliteit om onder regie van de gemeente, met benutting van expertise uit het onderwijs, snel te komen tot zelfstandige voorzieningen die zijn toegesneden op de behoefte van deze doelgroep. In deze situatie zou ook een afzonderlijke, laagdrempeliger stichtingsprocedure voor de hand liggen.

De leden vragen voorts waarop de verwachting gebaseerd is dat eventueel te stichten zelfstandige scholen in veruit de meeste gevallen openbare scholen zullen betreffen. Deze leden vragen de regering ook in te gaan op de figuur van de samenwerkingsschool in de context van dit wetsvoorstel. Is de regering van mening dat de samenwerkingsschool gelet op het inhoudelijke doel ervan niet past in het kader van deze tijdelijke wet? Zo nee, welke specifieke consequenties zijn nog weer verbonden aan dit bijzondere type school binnen de context van crisis?

De leden hebben de indruk dat de gekozen opzet van het wetsvoorstel tot onduidelijkheid en verwarring in de praktijk kan leiden. Naast het compacte kader van het wetsvoorstel stelt de regering namelijk dat in beginsel ook de geldende onderwijswetgeving van toepassing blijft op de tijdelijke voorzieningen. Daarbij tekent zij meteen aan dat veel bepalingen naar hun aard niet van toepassing zullen kunnen zijn op de tijdelijke voorzieningen. Deze leden hebben de indruk dat hierdoor een schemergebied ontstaat waarin voor het bevoegd gezag onvoldoende duidelijk is welke bepalingen in welke mate van toepassing zijn. Waarom kiest de regering er niet voor om in het wetsvoorstel te volstaan met een zo minimaal mogelijk kader van voorschriften voor tijdelijke onderwijsvoorzieningen en daarnaast de reguliere wetgeving buiten toepassing te laten?

De leden vragen voorts als voorbeeld bij de vraag naar de toepasbaarheid van de geldende onderwijswetgeving welke kaders leidend zijn als het gaat om de voertaal in het onderwijs. Zij vragen dat tegen de achtergrond van de opmerking in de toelichting dat zich de situatie kan voordoen dat opeens veel meer geschoold personeel uit de Oekraïne beschikbaar is. Is het de bedoeling dat in het Nederlands gecommuniceerd wordt zodra dat enigszins mogelijk is of is het gelet op het tijdelijke karakter van de voorzieningen prima als enkel de Oekraïense taal leidend blijft? Is het niet wenselijk om hierover reeds in het wetsvoorstel duidelijkheid te scheppen, zo vragen de leden.

De leden van de SGP-fractie vragen de regering om een nadere toelichting op het uitgangspunt dat de regelgeving voor tijdelijke onderwijsvoorzieningen in het kader van een crisis zo minimaal mogelijk moeten afwijken van de geldende kaders voor het reguliere onderwijs. Deze leden menen dat het meer voor de hand liggend zou kunnen zijn om voor crisissituaties als deze, mede met het oog op het belang van het kind, juist een eigenstandige regeling gewenst is die niet bij voorbaat afgeleid is van het bestaande stelsel. Is het niet een onnodige beperkende voorwaarde om het bestaande stelsel als uitgangspunt te nemen, terwijl dat niet ontwikkeld is voor grootschalige irreguliere situaties? Onderkent de regering bovendien dat voor een goede toeleiding naar het reguliere onderwijs niet vereist is dat de regelgeving voor tijdelijke onderwijsvoorzieningen een afgeleide is van het bestaande stelsel?

De leden vernemen graag een uitleg van de criteria die gelden voor het in werking laten treden van de voorgestelde regeling. Deze leden constateren dat het opschrift spreekt van een massale toestroom, maar dat in de toelichting ook in minder ernstige zin gesproken wordt van veel asielzoekers. Op welk moment is sprake van een massale toestroom? En hoe wordt hierbij omgegaan met de mogelijkheden van regionale spreiding? Kan het wetsvoorstel slechts in werking treden indien de mogelijkheden voor het opvangen van ontheemden in het onderwijs in alle regio’s zijn uitgeput en hoe wordt dat vastgesteld?

De leden constateren dat de regering niet ingaat op de kritiek van de Afdeling advisering van de Raad van State dat betwijfeld kan worden of de vraag is of het realiseren van onderwijsaanbod aan ontheemden, zonder dat de veiligheid van Nederland in het geding is, onder de duiding van een noodsituatie in de zin van de Aanwijzingen voor de regelgeving geschaard kan worden. Deze leden vragen waarom een AMvB3 in deze situatie toch niet het meer geschikte niveau zou zijn. Zij wijzen erop dat een AMvB met spoed voor de zomer afgerond kan zijn, zodat de tijdwinst ten opzichte van de ministeriële regeling geen beslissend argument lijkt. In de tweede plaats vragen deze leden om ten aanzien van de delegatiegrondslag een vergelijkend overzicht te geven van het wetsvoorstel dat aan de Afdeling is aangeboden en de wijzigingen die naar aanleiding van het advies zijn doorgevoerd.

De leden vragen een toelichting op de toepassing van het toelatingsbeleid binnen de tijdelijke onderwijsvoorzieningen. Deze leden constateren dat de regering in het nader rapport wel de vrijheid van ouders benoemt om niet gedwongen te worden het onderwijs bij een bepaald bevoegd gezag te kiezen, maar dat de vrijheid van het bevoegd gezag onbenoemd blijft. Deelt de regering de opvatting dat er geen reden is om de reguliere wettelijke kaders inzake het toelatingsbeleid buiten toepassing te verklaren in het kader van de tijdelijke onderwijsvoorzieningen? Bovendien vragen deze leden een specifieke reactie op de opmerking van de regering in het nader rapport dat de meeste leerlingen zullen doorstromen naar een school van het bevoegd gezag dat ook de tijdelijke onderwijsvoorziening in stand houdt en dat dat bevoegd gezag op grond van dit wetsvoorstel de verplichting om voor doorgeleiding naar een reguliere onderwijsplek zorg te dragen. Kan de regering bevestigen dat het wetsvoorstel de vrijheid van het bevoegd gezag onverlet laat om voor afzonderlijke scholen uiteenlopend toelatingsbeleid te hanteren, waarvan het gevolg kan zijn dat doorstroom naar alle andere scholen van het bevoegd gezag niet op voorhand gegeven is?

Volgens de memorie van toelichting geeft artikel 23, vierde lid, van de Grondwet een uitwerking van de uit verdragen volgende algemene verplichting voor alle leerlingen die zich rechtmatig in Nederland bevinden een toegankelijk stelsel van onderwijsvoorzieningen van voldoende kwaliteit in stand te houden. De leden merken op dat deze stelling de nodige nuancering kan gebruiken, alleen al gelet op het feit dat de internationale normen van later datum zijn dan de bepaling uit de Grondwet. Deze leden vragen de regering nader toe te lichten in hoeverre artikel 23, lid 4, van de Grondwet als basis voor de genoemde algemene verplichting én als basis voor dit wetsvoorstel kan dienen en in hoeverre dit wetsvoorstel een herwaardering van de rol van het openbaar onderwijs betekent.

De leden constateren dat de regering in het nader rapport volstaat met de opmerking dat dit wetsvoorstel bedoeld is voor de korte termijn en dat geen perspectief geboden wordt op voornemens voor de middellange termijn. Deze leden vragen wat de Kamer voor de langere termijn kan verwachten als het gaat om toegankelijkheid van het onderwijs aan vluchtelingen, mede in het licht van het advies van de Onderwijsraad uit 2017.

De leden van de SP-fractie merken op dat de regering heeft besloten geen interventie-instrumentarium in het wetsvoorstel op te nemen. De leden vragen naar aanleiding van dat besluit wie dan toezicht houdt op de aanwezigheid van voldoende toegankelijk onderwijs. Tevens vragen de leden wie er moet ingrijpen indien er geen sprake is van voldoende toegankelijk onderwijs voor ontheemde kinderen en jongeren. Kortom, wiens verantwoordelijkheid is het als scholen dit niet (kunnen) oppakken om welke reden dan ook, zo vragen zij.

Voorts vragen de leden de regering om een beknopt overzicht van de adviezen van de Raad van State en daarbij per advies of dit wel of niet overgenomen is. Tevens verzoeken zij om in dit overzicht op te nemen waar wel overgenomen adviezen in het wetsvoorstel staan en een toelichting over waarom bepaalde adviezen niet overgenomen werden.