Nr. 1 DEPARTEMENTAAL JAARVERSLAG 2021 JUSTITIE EN VEILIGHEID (VI)

GEREALISEERDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Gerealiseerde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x €1 mln.). Totaal € 14.983

Gerealiseerde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x €1 mln.). Totaal € 1.993

A. ALGEMEEN

1. Aanbieding van het jaarverslag en verzoek tot dechargeverlening

AAN de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de Minister voor Rechtsbescherming en de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, het departementale jaarverslag van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (VI) over het jaar 2021 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 2.37 en 2.40 van de Comptabiliteitswet 2016 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Justitie en Veiligheid decharge te verlenen over het in het jaar 2021 gevoerde financiële beheer.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken Slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Justitie en Veiligheid,

D. Yeşilgöz-Zegerius

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Op grond van artikel 2.40, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2016 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Op grond van artikel 2.40 van de Comptabiliteitswet 2016 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

2. Leeswijzer

In dit departementaal jaarverslag 2021 legt de Minister van Justitie en Veiligheid, mede namens de Minister voor Rechtsbescherming en de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, verantwoording af over het gevoerde beleid, de bereikte resultaten van dit beleid en de kosten van het beleid in 2021. In dit departementaal jaarverslag wordt tevens verantwoord over het gevoerde beheer over het jaar 2021.

Het Jaarverslag geeft een overzicht van de uitvoering van het voorgenomen beleid en daaraan gerelateerde financiële middelen en is een spiegel van de vastgestelde begroting 2021. In de loop van het jaar 2021 is twee keer een reguliere suppletoire begrotingswet gemaakt. In de maand mei de eerste suppletoire begrotingswet en in de maand december de tweede suppletoire begrotingswet. Daarnaast zijn er vijf incidentele suppletoire begrotingen opgesteld.Een aantal van de financiele mutaties in het jaarverslag zijn dus al in een eerder stadium in deze suppletoire begrotingswetten voorgelegd aan de Tweede Kamer. Samen met het departementaal jaarverslag wordt tevens de Slotwet aan de Tweede Kamer aangeboden. Hierin worden de wijzigingen ten opzichte van de tweede suppletoire begrotingswet uiteengezet.

Inhoud van het jaarverslag

Het jaarverslag van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (Het Ministerie) bestaat uit vier onderdelen, zijnde Algemeen (A), Beleidsverslag (B), Jaarrekening (C) en Bijlagen (D).

Algemeen

Het onderdeel algemeen omvat het verzoek tot dechargeverlening en deze leeswijzer.

Beleidsverslag

Het beleidsverslag is opgebouwd uit vijf onderdelen. In de paragraaf beleidsprioriteiten staat met name een uiteenzetting op hoofdlijnen van de bereikte resultaten van het gevoerde beleid met het overzicht van de prestatieindicatoren Veiligheidsagenda.

De beleidsartikelen verantwoorden meer in detail in hoeverre de doelstellingen van Justitie en Veiligheid zijn behaald. Tevens is hier de financiële toelichting te vinden op opmerkelijke verschillen tussen realisatie en begroting. Voor het toelichten van de mutaties op het niveau van de financiële instrumenten (en eventueel artikelonderdeel) wordt gebruik gemaakt van de staffel uit de Rijksbegrotingsvoorschriften 2022 (RBV2022). Dit is dezelfde staffel die wordt toegepast voor het toelichten van de mutaties in de suppletoire begrotingen. De toelichting op mutaties die in eerdere begrotingsstukken (waaronder suppletoire begrotingen) aan de Tweede Kamer zijn gemeld, zijn in de financiële toelichting op hoofdlijnen opgenomen. In de beleidsartikelen wordt bij ieder artikel een algemene doelstelling en de rol en verantwoordelijkheid van de Minister alsmede de beleidsconclusies beschreven.

De niet-beleidsartikelen verantwoorden de financiële afwikkeling van de apparaatsuitgaven van het kerndepartement, de nog te verdelen posten en een artikel voor geheime uitgaven. In de bedrijfsvoeringsparagraaf wordt verslag gedaan van opmerkelijke zaken in de bedrijfsvoering.

Tot slot bevat dit onderdeel in afwijking van de Rijksbegrotingsvoorschriften ook een hoofdstuk over de Raad voor de rechtspraak. Dit is in overeenstemming met de wijze waarop dit in de vastgestelde begroting 2021 is opgenomen.

Jaarrekening

De jaarrekening is opgebouwd uit de departementale verantwoordingsstaat en de samenvattende verantwoordingsstaat agentschappen, de saldibalans met de bij dit onderdeel behorende financiële toelichting, de jaarverantwoording van de agentschappen en de rapportage over de topinkomens. De verslaggevingsregels en waarderingsgrondslagen die van toepassing zijn op de in dit jaarverslag opgenomen financiële overzichten zijn ontleend aan de Comptabiliteitswet 2016 en de daaruit voortvloeiende regelgeving, waaronder de RBV2022 en de Regeling agentschappen. Voor de departementale begrotingsadministratie wordt het verplichtingen-kasstelsel toegepast en voor de baten-lasten agentschappen het baten-lastenstelsel.

Bijlagen

Het jaarverslag bevat zes bijlagen, waaronder de eenmalige bijlage met betrekking tot het focusonderwerp Financieel Jaarverslag Rijk .

Specifieke aandachtspunten

Raad voor de rechtspraak

In de Wet op de rechterlijke organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering toegekend aan de gerechten en aan de Raad voor de rechtspraak. De Raad kent een bekostigingssystematiek die gebaseerd is op outputfinanciering. Door JenV is gekozen voor een bijdrageconstructie. Deze bijdrage is op artikel 32 opgenomen. Voor de Raad is in het jaarverslag zoals gebruikelijk een apart hoofdstuk opgenomen, waarin de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten wordt gegeven.

Groeiparagraaf

Openbaarheidsparagraaf

Nieuw voor het jaarverslag 2021 is de Openbaarheidsparagraaf (onder het onderdeel beleidsprioriteiten). Dit naar aanleiding van het besluit tot actieve openbaarmaking van informatie, verbetering van de informatiehuis­houding bij de ministeries. In de openbaarheidsparagraaf is ook opgenomen waar de toegekende middelen aan besteed zijn in relatie tot de verbetering van de informatiehuishouding en het transparanter maken van de organisatie.

Focusonderwerp: Financiële wendbaarheid van uitvoeringsorganisaties

Ingevolge het verzoek van de Tweede Kamer om bij het Financieel Jaarverslag van het Rijk 2021 aandacht te besteden aan bekostigingssys­temen van uitvoeringsorganisaties wordt eenmalig de bijlage Focuson­derwerp opgenomen in het Jaarverslag 2021 (bijlage 6). Hierin is een overzicht opgenomen van een aantal specifieke benoemde organisaties (DJI, CJIB, IND, Raad voor de Kinderbescherming, Rechtspraak en Rechtsbijstand) met de kosten, minder uitgaven, minder inkomsten en de wijze waarop deze financiële effecten zijn opgevangen.

B. BELEIDSVERSLAG

3. Beleidsprioriteiten

3.1 Beleidsverslag

In 2021 had corona nog altijd een grote impact op de Nederlandse samenleving. Waar in 2020 nog steun was voor het coronabeleid, nam die steun in 2021 sterk af. Hoewel veel demonstraties rond coronamaatregelen goed verliepen, gingen sommige gepaard met openbare ordeverstoringen en confrontaties met de politie, o.a. op locatie van het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV).

Los van de coronacrisis zagen we ook andere ontwikkelingen. Zo was er spanning tussen efficiëntie en maatwerk in het openbaar bestuur en leidde het rapport van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) tot nieuwe aandacht voor transparantie, voor informatie-huishouding, voor rechtsgelijkheid en voor rechtsbescherming van kwetsbaren. Ook groeide het belang van een duurzamer en digitaal weerbaarder ministerie alsook van een optimale informatievoorziening en -technologie.

De moord op Peter R. de Vries en bedreigingen van journalisten, advocaten, politici en andere hoeders van de rechtsstaat lieten zien dat de rechtsstaat nog altijd onder druk staat van de georganiseerde criminaliteit. Ook vroegen Rijksbrede beveiligingsincidenten onze aandacht en riep de situatie aan de EU-buitengrenzen vragen op over het ‘terugduwen’ van migranten, het waarborgen van mensenrechten en het gebruik van migratie als geopolitiek drukmiddel.

Binnen al deze ontwikkelingen leverde JenV ook in 2021 een enorme inzet. Vaak nog steeds vanuit de huiskamers werkten onze medewerkers hard aan de maatschappelijke opgaven op het gebied van recht, veiligheid en migratie. Bovendien heeft de POK geleid tot reflectie binnen onderdelen van ons rechtsbestel, zoals de Raad van State en de Raad voor de Rechtspraak. En ook binnen andere JenV-organisaties leidde de POK tot gesprekken over ons eigen functioneren.

Tegen deze achtergrond beschrijven we wat ons ministerie heeft bereikt en – indien van toepassing - waarom deze resultaten anders zijn dan voorzien. Dit doen we voor al onze voornemens zoals geformuleerd in de JenV-Beleidsagenda 2021.

1. Koesteren van de rechtsstaat

De rechtsstaat staat onder druk. Rechters, advocaten, journalisten en bestuurders worden steeds vaker bedreigd en geïntimideerd terwijl zij fundamenteel zijn voor ons stelsel en onze veiligheid. Het aantal personen dat we moeten beveiligen neemt dan ook toe. Daardoor komt het stelsel Bewaken en Beveiligen onder druk te staan. Om die druk het hoofd te kunnen bieden concludeerde de commissie Bos dan ook dat het stelsel verder moet worden versterkt.

Nationale Veiligheidsstrategie

Maart 2021 brachten we de midterm-review uit bij de Nationale Veiligheid Strategie. De conclusie daarin is dat Nederland kwetsbaar is door zijn open samenleving in combinatie met verslechterde geopolitieke verhoudingen.

Veiligheidsregio’s

Op 3 februari 2021 bood het kabinet een standpunt aan op het rapport van de Commissie evaluatie Wet veiligheidsregio’s1. Hierin staat dat de aard en complexiteit van risico’s, dreigingen en crises door de jaren heen veranderen, net als de organisatie die hierop een antwoord moet vinden. Het rapport maakt duidelijk dat we verdergaande stappen moeten zetten om te komen tot - wat de Commissie noemt - grenzeloze samenwerking met álle betrokken crisispartners. Het kabinet kondigde een integraal wettelijk kader aan betreffende crisisbeheersing en brandweerzorg, toeberust op crises van toenemende complexiteit inclusief de ambitie van een structurele voorziening voor landelijke en bovenregionale coördinatie.

In 2021 informeerden we de Tweede Kamer (TK) over de uitvoering van de agenda Risico- en Crisisbeheersing 2018-20212. Hierbij deelden we ook de landelijke crisisplannen Hoogwater en Overstroming en Straling. Dit jaar actualiseerden we de gezamenlijke voorbereiding en planvorming van de nationale overheid, veiligheidsregio’s en vitale partners op het gebied van gas, elektriciteit en luchtvaartongevallen. Gestart is met het actualiseren en doorontwikkelen van het landelijk crisisplan digitaal. Ook maakten we afspraken met het veiligheidsberaad over de vertegenwoordiging van de veiligheidsregio’s in de nationale crisisstructuur.

Meldkamers en brandweer

Acht van de beoogde tien meldkamers zijn ingericht cf. de Wijzigingswet meldkamers. We brachten het beheer door de Landelijke Meldkamer Samenwerking verder op orde. Ook ronden we een ICT-verbetertraject af naar aanleiding van verstoringen in een aantal meldkamers.

Op verzoek van de TK keken juristen opnieuw naar mogelijkheden om de huidige rechtspositie van brandweervrijwilligers maximaal te behouden binnen de geldende Europeesrechtelijke en internationaalrechtelijke kaders. Hieruit bleek de noodzaak om bouwsteen 1, namelijk verplicht en niet-verplicht als cruciaal onderscheid tussen vrijwillige en beroepsbrandweer, te implementeren in de veiligheidsregio’s. In samenwerking met het Veiligheidsberaad geven we hieraan gevolg met een implementatieplan en vervolgonderzoek. Zoals ook toegezegd3 zijn in 2021 geen onomkeerbare stappen gezet in het onderscheid tussen beroepsbrandweer en vrijwillige brandweer.

2. Effectieve organisaties van de rechtsstaat

Capaciteit op orde: structurele gelden voor de justitiële keten

Op basis van het Prognosemodel Justitiële ketens (PMJ) is de justitiële keten versterkt. Tijdens de Voorjaarsnota (2021) voegde het kabinet ruim 208 mln. toe aan de begroting. Dit geld is verdeeld over de organisaties in de justitiële keten. Uiteraard had corona effect op de feitelijke productie in de keten.

Modernisering van de rechtspraak

Digitalisering

Het jaar 2021 was belangrijk voor de digitalisering van het civiele- en bestuursrecht. De eerste zaakstromen verliepen digitaal. Vanaf 15 november 2021 kunnen advocaten digitaal een beslagrekest indienen bij alle rechtbanken. In EU-verband is aandacht besteed aan digitalisering van de justitiesector. Zo is op 1 december 2021 een concept-verordening en -richtlijn gepubliceerd over de digitalisering van de justitiële samenwerking en toegang tot het recht.

De organisaties binnen de strafrechtketen werkten gezamenlijk aan verschillende digitaliseringsprojecten. Met het in werking treden van het slachtofferportaal is de doelstelling dienstverlening aan de burger tijdig bereikt. Helaas is ook duidelijk dat de twee andere doelstellingen - papier uit de keten en multimedia - niet tijdig zijn bereikt. De rechtspraak nam al wel een voorziening in gebruik waarmee rechtbanken multimedia relatief eenvoudig en betrouwbaar kunnen inzetten.

Tijdelijke Experimentenwet Rechtspleging in werking

De tijdelijke Experimentenwet rechtspleging is dit jaar door beide Kamers aangenomen en in het Staatsblad gepubliceerd.

Rechtspraak: maatschappelijk effectievere procedure

De Rechtspraak ging door met experimenten voor een meer toegankelijke rechtspraak die beter aansluit bij maatschappelijke behoeften. De ambitie is succesvolle projecten binnen de Rechtspraak breed te implementeren. 

Bevorderen duurzame geschiloplossing door mediation

Uit rondetafelbijeenkomsten blijkt geen draagvlak voor het concept wetsvoorstel inzake mediation. Daarom brachten we dit voorstel niet in consultatie. In plaats daarvan stimuleren we mediation en onderzoeken we mogelijkheden voor het invoeren van een startbijdrage voor partijen die deelnemen aan een mediation-traject in hun rechtszaak.

Merkbaar versterkte politieorganisatie

Operationele bezetting en formatie

De komende jaren kampt de politie met onderbezetting. De bezetting en formatie komen vanaf 2024-2025 weer in balans. Dit betekent dat de politiechefs en gezagen de komende jaren nog voor moeilijke keuzes over de inzet van agenten zullen blijven staan, en dat politiemensen onder grote druk hun belangrijke werk doen. Daarom investeerde het kabinet ook dit jaar in de politie, vooral in meer operationeel politiepersoneel.

Vanaf 2021 wenden we de gelden voor de politie (€ 1,6 mln.) aan voor het werven van fte’s voor het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel, het verstevigen van de Domeinoverstijgende Informatiegestuurde werkwijze, de bestendiging van het Landelijk Coördinatie Centrum en het verder verstevigen van de landelijke aanpak.

Daarnaast hebben we extra capaciteit geworven voor de Afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel (AVIM). Voor 2021 streefden we ernaar het onderdeel mensenhandel binnen AVIM te versterken met ongeveer 46 fte. Hiervan zijn tot nu toe 39 fte geworven. De geplande 23 fte voor het Identificatie- en Registratieproces zijn eveneens geworven. Tegelijkertijd is sprake van uitstroom bij AVIM, alsook binnen de gehele politieorganisatie. Omdat de gemiddelde leeftijd binnen AVIM hoger ligt is de uitstroom nog groter.

Vernieuwde basisopleiding

Het sneller beschikbaar komen van extra agenten is mede het gevolg van de nieuwe, verkorte, toekomstbestendige basispolitieopleiding op mbo-niveau 4. Deze opleiding startte dit jaar. Door de kortere opleidingsduur kan de politie aspiranten sneller aanstellen als volwaardig politieagent. Daarnaast verhoogden we dit jaar het aantal instroommomenten bij de Politie Academie van drie naar vier.

Nabijheid centraal: versterkte oriëntatie op wijk en web

Dit jaar zette de politie stappen om de Gebiedsgebonden Politiezorg en dienstverlening toekomstbestendig te maken én de nabijheid bij burgers te borgen. Het versterken van de digitale vakbekwaamheid van medewerkers richtte zich vooral op de rol van de digitale wijkagent en de digitale vakbekwaamheid van medewerkers. Wat betreft dienstverlening: door het virtueel samengaan van de Regionale Service Centra kunnen politieeenheden nu elkaars werk overnemen. Daardoor kan de politie burgers sneller (fysiek) helpen.

Bewaken en beveiligen

De in 2020 gestarte versterking van het stelsel bewaken en beveiligen is in 2021 voortgezet. Belangrijke uitbreidingen in capaciteit zijn gerealiseerd. De eerste vier Bewaken en Beveiligen teams van de politie zijn operationeel, en de werving en selectie van extra personeel voor de overige teams worden voorbereid. Het omzetten van deze middelen in meer capaciteit is niet van vandaag op morgen bewerkstelligd. De werving, selectie en opleiding van personeel kost tijd. Ook de capaciteit voor 24-uurs cameratoezicht bij de politie is gerealiseerd. Daarnaast maakte de Koninklijke Marechaussee een deel van de bestaande capaciteit geschikt voor objectbeveiliging om ook persoonsbewaking uit te voeren.

Robuuste migratieketen

Analyses en doorlichtingen migratieketen

In 2021 zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de robuustheid van de keten. Het doorlichten van de migratieketen en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) lieten ontwikkelkansen zien. Sturing, wendbaarheid, stabiliteit, informatievoorziening en bekostiging zijn belangrijke aandachtspunten uit deze doorlichtingen.

Inzet subsidies

In 2021 zijn substantiële subsidies aan partners in de migratieketen onderzocht. Met de aanbevelingen uit dat onderzoek kunnen we de effectiviteit en wenselijkheid verbeteren bij de inzet van subsidies.

Taskforce verkleinen wachtlijsten IND

Om de opgelopen achterstanden weg te werken stelde de IND een Taskforce in. Hun opdracht was alle 15.350 zaken van voor 1 april 2020 af te handelen. In de zomer van 2021 is dit gelukt, uitgezonderd een klein deel waarbij sprake is van langdurige beslisbelemmering. De Taskforce is hiermee afgerond. Om toekomstige fluctuaties in de asielinstroom het hoofd te bieden nam de IND een deel van de Taskforce-medewerkers in dienst.

Uitvoering maatregelen flexibilisering asielketen

We voerden verschillende maatregelen uit gericht op flexibilisering van de asielketen. Zo implementeerden we het vernieuwde identificatie- en registratieproces en gaven we de Algemene Asielprocedure flexibeler vorm. Tevens namen we het simulatiemodel in beheer. Daarmee brengen we de gevolgen van voorgenomen beleidskeuzes en ketenbrede effecten in kaart, zoals fluctuaties in de instroom.

3. Rechtsbescherming

Toekomstscenario effectievere jeugdbeschermingsketen

In opdracht van het Rijk (JenV en VWS) en de VNG is het toekomstscenario kind- en gezinsbescherming ontwikkeld. Het scenario is op 30 maart 2021 naar de TK gestuurd. Daarna volgde een brede consultatie. De Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) bracht op 14 september een advies uit. Daarin onderschrijft de Raad het belang van herijking en formuleert enkele aandachtspunten, o.a. om de verantwoordelijkheid voor het gedwongen kader uitsluitend bij het Rijk te beleggen en rechtsbescherming beter te regelen. Uit de consultatie blijkt dat we het scenario verder moeten uitwerken en de consequenties beter in beeld moeten brengen. Eind 2021 zijn zes proeftuinen gestart die het scenario binnen de huidige wettelijke kaders beproeven.

Jeugdstrafrecht aangepast

Het WODC voerde een meerjarig onderzoeksprogramma uit waarin het adolescentenstrafrecht is gemonitord en geëvalueerd. De focus lag op het toepassen van het jeugdstrafrecht bij jongvolwassen (18- tot 23-jarigen). Het sluitstuk van dit in 2021 opgeleverde programma is de overkoepelende studie ‘Evaluatie van het adolescentenstrafrecht’. Uit deze evaluatie blijkt dat het nog te vroeg is voor definitieve conclusies over de effectiviteit van toepassing van het jeugdstrafrecht bij jongvolwassenen. De potentie van het adolescentenstrafrecht kan toenemen door toeleiding4 en tenuitvoerlegging aan te passen. Het WODC deed hiertoe aanbevelingen. In het najaar van 2021 vond een expertmeeting plaats met vertegenwoordigers uit de wetenschap en de keten. Daar zijn de uitkomsten van het WODC-onderzoek voorgelegd.

Huiselijk geweld en kindermishandeling

Het in 2018 gestarte programma ‘Geweld hoort nergens Thuis’ is met een jaar verlengd en zal tot eind 2022 doorgaan. Politie en Veilig Thuis werkten dit jaar aan snellere actie na melding van een crisissituatie. Dit leverde o.a. een landelijk in te zetten toolkit op. Ook is in alle arrondissementen de samenwerking beproefd tussen Veilig Thuis en ZSM5. Daarnaast implementeerden we het landelijk handelingskader voor de inzet van forensisch-medische expertise voor kinderen. Dit droeg in zeven van de tien regio’s bij aan voldoende beschikbaarheid van forensische artsen. Door de coronacrisis liep de implementatie ervan wel vertraging op.

Scheidingsaanpak: escalatie voorkomen en zorg en rechtspraak verbinden

De nieuwe scheidingsaanpak moedigt ouders aan in het belang van hun kind blijvend samen te werken. Met de nieuwe procedure voor gezamenlijke toegang kunnen ouders zich met een gezamenlijk verzoek tot de rechter wenden. In april 2021 zijn hiervoor pilots gestart in de arrondissementen Den Haag en Oost-Brabant. De pilots lopen twee jaar. Ook werkten we aan een digitaal scheidingsplein en een virtuele scheidingsbegeleider. Eind 2021 zijn de prototypes opgeleverd, vergezeld van een advies hoe deze producten verder te ontwikkelen. Daarnaast spraken we met ketenpartners over de noodzaak van een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) die regelt dat een gezinsvertegenwoordiger kan optreden zonder tussenkomst van advocaten. Samen met ketenpartners, waaronder de Raad voor Rechtsbijstand, concluderen we dat een verplichte inzet van een gezinsadvocaat niet noodzakelijk is.

Verbeterde toegang tot het recht: rechtspositie en rechtsbijstand

Door de rechtsbijstand verder te intensiveren verstevigden we de rechtspositie van verdachten binnen het ZSM-proces. Vanwege het bijzondere karakter van de ZSM-werkwijze krijgt de verdachte in korte tijd met een aantal organisaties en beslissingen te maken. Dan moet de verdachte goed geïnformeerd zijn over zijn rechten en plichten, vooral als het Openbaar Ministerie (OM) beslist om de zaak met een OM-strafbeschikking af te handelen. Daarom is dit jaar geregeld dat alle verdachten in het ZSM-proces rechtsbijstand kunnen krijgen als het OM een strafbeschikking uitvaardigt. Aangehouden verdachten krijgen rechtsbijstand als het OM binnen de ophoudtermijn een strafbeschikking oplegt. Bij een voornemen tot OM-strafbeschikking kunnen verdachten op vrije voeten kosteloos een advocaat raadplegen zodat zij bewust kunnen besluiten of zij hiermee akkoord gaan.

In 2021 gaven we verder vorm aan de contouren van het vernieuwde stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand. Bij de uitwerking staan drie pijlers centraal. Voor de eerstelijns rechtshulp (pijler 1) versterkten we de online dienstverlening van het Juridisch Loket. Ook ontwikkelden we een diagnose-instrument (prototype) om sneller te verwijzen naar de juiste (rechts)hulpverlener. Om de kwaliteit van tweedelijns rechtshulp (pijler 2) te versterken namen we initiatieven rond het thema zelfredzaamheid, waaronder de invoering van een Regeling adviestoevoeging zelfredzaamheid. Ook troffen we voorbereidingen voor betere vergoedingen voor sociaal advocaten en mediators per 1 januari 2022. Onder de vlag van Burgergerichte overheid (pijler 3) verhoogden we de proceskostenvergoeding als prikkel voor overheden om onnodige geschillen met burgers te voorkomen. Om knellende wetgeving in kaart te brengen zijn we gestart met wet- en regelgeving-dialogen met gemeenten en overheidsorganisaties.

Betere bescherming van slachtoffers

De in 2018 gestarte Meerjarenagenda (MJA) Slachtofferbeleid is in 2021 afgerond. Langs de drie sporen van het MJA verstevigde JenV de rechtspositie van slachtoffers als procesdeelnemer in strafzaken.6 Een belangrijk spoor hierin was het ondersteunen van slachtoffers bij het verhalen van schade. Hiertoe bracht commissie Donner haar advies uit.7

In 2021 namen de Eerste en Tweede Kamer de Wet uitbreiding slachtofferrechten aan en startte de implementatiefase. Deze wet regelt o.a. dat verdachten van zware gewelds- en zedenmisdrijven verplicht ter zitting moeten verschijnen

Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI)

Ondermijning en de rol van DJI

DJI heeft een belangrijke rol en positie in de aanpak van ondermijning en voorgezet crimineel handelen in detentie (VCHD). Als het gaat om het signaleren en acteren op risico's is binnen DJI een toenemende groep «hoog risico» gedetineerden. Daarom stelden we in 2021 een meerjarenaanpak op gericht op een sluitende ketenaanpak van VCHD tijdens detentie en zitting, met o.a. de bureaus inlichtingen en veiligheid, een verscherpte GVM-systematiek (Gedetineerden met een Vlucht- en Maatschappelijk risico) en afdelingen intensief toezicht.

Corona – impact op DJI

Het coronavirus was van grote invloed op de dagelijkse werkzaamheden van DJI. Maatregelen zijn genomen om verspreiding van het virus te voorkomen en de leefbaarheid in de justitiële inrichtingen in stand te houden, zonder dat daarbij de zorg en veiligheid in het geding kwamen. Zo hebben we zelftesten en persoonlijke beschermingsmiddelen aangeschaft, is telehoren ingezet en vervoerden we justitiabelen gescheiden. Ook beïnvloedde het virus de personele bezetting. Vanwege hoger ziekteverzuim, is extra personeel ingezet. Dit heeft tot circa € 57 mln. aan extra DJI-uitgaven geleid.

Inspectierapport Justitiële Jeugd Inrichtingen (JJI’s)

De Inspectie Justitie en Veiligheid, Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de Inspectie van het Onderwijs uitten begin juli 2021 zorgen over het capaciteits- en personeelstekort in de JJI’s. In reactie hierop namen we een aantal maatregelen - zoals een derde mbo-groepsleider op de groep en de structurele inzet van basispsychologen - om de personele krapte op korte termijn op te lossen.

Forensische zorg

Ook in 2021 zetten alle betrokkenen flinke stappen om de veiligheid en kwaliteit van de forensische zorg te vergroten. Zo zorgt de aanpak van «de weigerende observandi» ervoor dat verdachten niet de tbs-maatregel kunnen ontlopen door medewerking aan observatieonderzoek te weigeren. Daarnaast ontwikkelden we een kwaliteitskader waarin we duidelijke normen voor de forensische zorg vastlegden; hiermee is de balans tussen veiligheid en zorg beter geborgd en de beoogde kwaliteit sectorbreed geëxpliciteerd. Ook is er een nieuwe inkoopstrategie. Daarmee kunnen we gerichte afspraken maken, passend bij het type zorgaanbieder mét de mogelijkheid van langer lopende contracten. Daarnaast voerden we trajectindicaties in in de forensische zorg. Om hiermee meer ervaring op te doen is besloten de pilotfase te verlengen.

4. Prioriteiten in het veiligheidsbeleid

Georganiseerde, ondermijnende criminaliteit

De invloed van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit op de samenleving is funest. Ook in 2021 zagen we dat het gebruik van geweld tegen burgers of personen die een belangrijke rol spelen in onze rechtsstaat niet wordt geschuwd. Door preventie en repressie, zowel lokaal als (inter)nationaal, is dit jaar hard gewerkt aan de aanpak van deze vorm van criminaliteit.

Georganiseerde, ondermijnende criminaliteit is zichtbaar in straten en wijken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan ondernemers die onder druk worden gezet om mee te werken aan criminele praktijken, minderjarigen die worden geronseld om drugs te dealen of boeren die worden bedreigd als zij hun schuur niet ter beschikking stellen voor een drugslab. Door gelden in te zetten lukte het de structurele samenwerking tussen publieke en private partners te versterken. Er is geld gestoken in preventieprojecten. Acht gemeenten hebben daarmee hun preventieve aanpak in de meest kwetsbare wijken een extra impuls gegeven. De kennis en ervaring die hiermee zijn opgedaan, zetten we in om de structurele preventieve aanpak vorm te geven. Daarnaast hebben we de afgelopen jaren geïnvesteerd in het stelsel van bewaken en beveiligen.

Ook in de internationale ondermijningsaanpak hebben we stappen gezet. Om Europa minder aantrekkelijk te maken voor de georganiseerde criminaliteit werken we met (inter)nationale partners aan initiatieven en verstevigen we de EU-wet- en regelgeving. De focus ligt hierbij op het weerbaarder maken van logistieke knooppunten en processen, samenwerking met bron- en transitlanden en het inzetten op technologie en innovatie om operationele samenwerking te versterken. De beleidsmatige verbetering van de aanpak van criminele geldstromen vindt o.a. plaats door wetgeving, projecten en internationale samenwerking. Zo zijn in Dubai op 29 augustus 2021 twee bilaterale verdragen ondertekend over wederzijdse rechtshulp in strafzaken en uitlevering.

Het Brede Offensief is hiermee realiteit geworden. Met het structurele geld kunnen we verder toewerken naar een langdurige aanpak die werkt. In 2021 zijn daarvoor drie initiatieven ontwikkeld: het Strategisch Kennis Centrum (SKC), de Landelijke Fenomeentafels ondermijning (LFT’s) en de Kennisagenda Ondermijning (KO).

Cybercrime

Cybercrime groeide de afgelopen jaren gestaag door én we boekten successen op dit dossier. Een voorbeeld hiervan is het uit de lucht halen van het complexe netwerk van servers achter de agressieve malware Emotet. Hiertoe werkten politiemensen en officieren van justitie uit acht landen samen.

Ook was er aandacht voor preventie: de City Deal ‘Lokale weerbaarheid cybercrime’ had aandacht voor lokale en regionale preventie van cybercrime door gemeenten, Platforms Veilig Ondernemen en regionale samenwerkingsverbanden. De preventie van cybercrime in het MKB is een prioriteit in de City Deal evenals in het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing. In het kader van het Convenant Preventie Cybercrime zetten publieke en private partners in op het frequenter gebruik en breder toepassen van twee-factor authenticatie.

Online fraude

Het kabinet heeft het initiatief genomen om fraude via het internet integraal aan te pakken. Private partijen zoals banken en telecomaanbieders doen hieraan mee. Het doel is de groei van online fraude tegen te gaan.

Ook op Europees niveau zijn afspraken gemaakt om online fraude en cybercriminaliteit door operationele samenwerking gezamenlijk te bestrijden (EMPACT). Het Europees OM is sinds 1 januari 2021 operationeel. Het zette inmiddels ruim 400 onderzoeken naar EU-fraude in gang, waarvan er in Slowakije al één leidde tot een veroordeling.

Terroristische dreiging en radicalisering

Inzet op preventie: maatwerk en lokale interventies

Ook in 2021 ging er een reële dreiging uit van radicalisering en extremisme. We continueerden de lokale aanpak gericht op het voorkomen en bestrijden ervan. De meest betrokken gemeenten ontvingen Versterkingsgelden om gericht te investeren in hun lokale aanpak. Ook maakten gemeenten gebruik van het ondersteuningsaanbod van de Toolkit Evidence Based Werken. Deze toolkit richt zich op de preventieve aanpak van radicalisering en extremisme. Aanvullend is een ‘advies op maat’-traject aangeboden aan gemeenten.

Om de deskundigheid van lokale professionals te bevorderen benutten gemeenten ook het opleidingsaanbod van het Rijksopleidingsinstituut tegengaan radicalisering (ROR). Het ROR trekt hierin op met het Landelijk Steunpunt Extremisme. Dit steunpunt biedt gemeenten familieondersteuning aan.

Informatie-uitwisseling en detectie van jihadistische reisbewegingen

Om detectie van reisbewegingen van terroristen te verbeteren ontwikkelden we dit jaar het Passenger Name Records-instrument verder. Alle bevoegde instanties maakten daarbij gebruik van reisgegevens als instrument in de bestrijding van terroristische misdrijven en ernstige criminaliteit. Het Europese en nationale wettelijk kader is geëvalueerd en de bevindingen worden geïmplementeerd.

Re-integratie na detentie

Uit recent onderzoek naar re-integratie en recidive blijkt dat aan terrorisme gerelateerde recidive na een terroristisch misdrijf 5% is. Toch blijft men zich zorgen maken over terugkeer naar extremistische netwerken na detentie. Omdat de komende periode waarschijnlijk meer terrorismeveroordeelden vrijkomen neemt die zorg toe. Daarom hebben we ook dit jaar onverminderd ingezet op het bevorderen van een veilige en gecontroleerde vrijlating van terrorismeveroordeelden na detentie. Een belangrijk onderdeel hiervan is het zicht te versterken op personen tijdens en na detentie, waaronder personen zonder rechtmatig verblijf. Daarnaast wisselen ketenpartners al tijdens de detentie cruciale informatie uit. Na detentie zetten we deze samenwerking voort onder regie van gemeenten.

Ongewenste buitenlandse financiering

Om Europese samenwerking op Ongewenste buitenlandse financiering (OBF) te zoeken, voerde Nederland eerste gesprekken met België, Zweden, Noorwegen, Frankrijk en Duitsland. Samen met Frankrijk en het Radicalisation Awareness Network bood Nederland de EU-Commissie een opzet aan om de problematiek van OBF te inventariseren in alle EU-lidstaten.

Mensenhandel

Sinds de presentatie van het interdepartementale programma ‘Samen tegen mensenhandel’ (2018) investeerden alle betrokkenen in de uitvoering van dit programma, leidend tot concrete resultaten8. Dit jaar verkenden we de mogelijkheid en wenselijkheid om artikel 273f Wetboek van Strafrecht (Mensenhandel) aan te passen. De conclusie is dat het mogelijk en wenselijk is de strafbaarstelling van mensenhandel aan te passen.

Samen met het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel werkten we aan een nationaal actieplan om de digitale bescherming van minderjarigen en adolescenten te verbeteren. Ook werkten we aan maatregelen waardoor klanten van sekswerk zich bewust zijn van hun rol en verantwoordelijkheid. Hierdoor ontstaat meer zicht op (strafbare) klant-daders en stellen we een heldere norm voor klanten die gebruik maken van betaalde seks.

Met de publicatie van ‘Kader mensenhandel voor gemeenten’ (1 februari 2021) is een belangrijke stap gezet in het verder verankeren van de gemeentelijke aanpak. Dit jaar is op verschillende manieren hiervoor aandacht gevraagd opdat zoveel mogelijk gemeenten het daadwerkelijk implementeren.

Online seksueel kindermisbruik

In de Veiligheidsagenda 2019–2022 staan afspraken over het bestrijden van online seksueel kindermisbruik. De strafrechtelijke aanpak richt zich op het identificeren van slachtoffers, misbruikers, vervaardigers en keyplayers binnen (online) netwerken. Meer dan in voorgaande jaren ligt de focus op zwaardere en arbeidsintensievere onderzoeken gericht op vervaardigers en keyplayers binnen (online) netwerken.

Samen met de internetsector werken we aan het opschonen van het internet. Zo legde de sector zichzelf richtlijnen op om binnen 24 uur na melding beeldmateriaal te verwijderen van online seksueel kindermisbruik. Verder verlengden we het project van de TU-Delft-monitor met twee jaar tot 2022. De monitor maakt inzichtelijk wie (welke bedrijven), waar, hoelang en hoeveel kinderpornografische content online heeft staan.

Het Expertisebureau Online Kindermisbruik (EOKM) speelt een belangrijke rol in de aanpak. Het bureau ontvangt meldingen van de aanwezigheid van beeldmateriaal en kan hostingproviders en/of websites verzoeken dit materiaal binnen 24 uur te verwijderen. Voor de financiering van het EOKM is structurele dekking gewaarborgd op grond van de motie-Hermans (september 2021).

Sluitstuk van de aanpak is de bestuursrechtelijke handhaving. Daarin gaat de in 2022 te starten Autoriteit Online Terroristisch en Kinderpornografisch Materiaal voorzien. In 2021 is deze oprichting voorbereid.

Overige: doelstellingen en inzet

Veiligheidsagenda

In het Landelijk Overleg Veiligheid en Politie van november 2020 is gesproken over de herijking van de Veiligheidsagenda. De minister van JenV besloot de beleidsdoelstellingen uit 2019 ook in 2021 te handhaven. Dit o.a. in verband met de effecten van de coronacrisis op de politiecapaciteit. Voor de reslutaten over 2021 met betrekking tot de veiligheidsagenda wordt verwezen naar paragaaf 3.2 Veiligheidsagenda.

Multidisciplinair Interventieteam (MIT)

In 2021 bouwden we verder aan het MIT. Het programmateam startte op 1 januari 2021. Het MIT is in 2021 gegroeid naar bijna 100 fte. Eind 2021 is het instellingsbesluit MIT in de Staatscourant gepubliceerd en daarmee in werking getreden. Hiermee zijn de operationele governance en beheersmatige governance juridisch geformaliseerd en heeft het MIT een juridisch fundament.

Publiek-private samenwerking

Samen met brancheorganisaties zijn campagnes uitgevoerd om ondernemers in de horeca en in het MKB bewust te maken van criminele inmenging. Op basis van onderzoek naar criminaliteit in de transport- en logistieksector, de vastgoedsector en de agrarische sector hebben we maatregelen betroffen om criminele inmenging in deze sectoren te voorkomen. Ook zijn stappen gezet in de mobiliteitssector, zoals een uitvoeringstoets van een systeem dat huurders koppelt aan het kentekenregister.

Agenda Burgemeester

Als onderdeel van de uitwerking van de Agenda Burgemeester9, is het onderzoek naar het burgemeestersambt afgerond. Het onderzoek werpt de vraag op of het ambt in zijn huidige vorm teveel van het goede is en of dit in de toekomst houdbaar is10. Over de uitkomsten van het rapport zijn op initiatief van Binnenlandse Zaken themabijeenkomsten georganiseerd met burgemeesters.

5. Een menswaardig en effectief migratiebeleid

Grenzen en Schengen

Het duurt langer dan voorzien om de aanbevelingen te implementeren van de Algemene Rekenkamer gericht op het verbeteren van de cybersecurity van het Self Service Passport System. Juni 2021 informeerden we de TK over de vertraagde voortgang hiervan en schetsten we verschillende tijdslijnen. November 2021 is de TK vertrouwelijk geïnformeerd dat deze tijdslijnen achterhaald zijn en de implementatie vertraagd is van de cybersecurity verbetermaatregelen. We verwachten nu dat het op zijn vroegst in 2024 mogelijk is de accreditatie aan te vragen conform het Defensie Beveiligingsbeleid. De vertraging is o.a. het gevolg van complexe vraagstukken, waaronder technische en eigenaarschapsvraagstukken, gebrek aan specialistische capaciteit en afhankelijkheid van sub-leveranciers.

De doelstelling van het invoeren van de Wet Biometrie in de vreemdelingenketen is behaald. Daardoor kunnen ketenpartners biometrie afnemen, verwerken en opslaan. We verkennen nog de Known Traveller Digital Identity-pilot met Canada en World Economic Forum. Daarnaast verkennen wij en overige stakeholders binnen het consortium, of we met behulp van de Europese Commissie een pilot voor een digitaal reisdocument kunnen implementeren in samenwerking met andere EU-lidstaten en Canada. We behaalden geen resultaat in de herziening van de Advance Passenger Information EU-richtlijn. De reden is dat de besprekingen ervan in de Europese Commissie zijn uitgesteld.

Gemeenschappelijk Europees Asiel Stelsel

In 2021 zijn de onderhandelingen gestart van een aantal door de Commissie voorgestelde ontwerpverordeningen. Deze leidden nog niet tot overeenstemming tussen de EU-lidstaten. Zij verschillen o.a. van mening over het voeren van een verplichte asielgrensprocedure en de mate van solidariteit met EU-lidstaten die de zwaarste lasten dragen. Meerdere lidstaten houden vast aan een pakketbenadering. Dan is pas overeenstemming mogelijk als overeenstemming is bereikt over alle losse wetgevingsvoorstellen. Dit jaar is wel de zogenoemde EUAA-verordening aangenomen. Deze verordening zet het Europese asiel- en ondersteuningsbureau om in een volwaardig agentschap.

Minder overlast en illegaliteit, meer terugkeer

In 2021 hebben o.a. de migratieketen, ketenmariniers, strafrechtketen en het lokale bestuur de integrale aanpak van overlastgevende asielzoekers voortgezet en waar mogelijk geïntensiveerd. Hierbij keken zij of aanvullende maatregelen noodzakelijk en mogelijk zijn. We continueerden de Top-X-aanpak en de specifieke uitkering. Daarmee kunnen gemeenten maatregelen financieren tegen overlast buiten de opvanglocatie. Ook hebben we maatregelen getroffen tegen overlast in het openbaar vervoer.11 Daarnaast besloten we dat incidenten met (grote) impact buiten de opvanglocatie kunnen leiden tot plaatsing in de Handhaving- en Toezichtlocatie in Hoogeveen.12 Ook hadden we aandacht voor de aanbevelingen van de Inspectie JenV in haar vervolgonderzoek naar de aanpak van overlastgevende asielzoekers.13 Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers zette haar zoektocht voort naar versoberde opvanglocaties voor personen van wie de IND de asielaanvraag behandelt in spoor 2.14 Helaas is het niet gelukt om deze locatie(s) te vinden voor de einddatum van de pilot in Ter Apel en Budel-Cranendonck (31-12-2021).15

In het kader van het programma Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LLV) is in 2021 een tussenevaluatie opgeleverd van de vijf pilot-LVV’s. Mede als gevolg van de coronacrisis en daaraan gerelateerde vertraging binnen het programma was een volledige evaluatie nog niet mogelijk.

Ook versterkten we de migratiesamenwerking met belangrijkste herkomst- en transitlanden. De inzet hierbij is om de dialoog te voeren over de gehele breedte van het migratiedomein. Zo is dit najaar met Egypte een gezamenlijke intentieverklaring ondertekend die ziet op de versterking van de migratiesamenwerking tussen Egypte en Nederland. In EU-verband heeft Nederland consequent ingezet op vergelijkbare migratiedialogen tussen de EU en de belangrijkste migratielanden.

Nederland zette zich ook in voor effectief gebruik van artikel 25bis van de EU-visumcode om landen aan te spreken als de terugkeersamenwerking structureel tekort schiet. Afgelopen jaar zijn als gevolg hiervan visummaatregelen genomen tegen Gambia. De doelstelling om het taalniveau voor naturalisatie op B1 te stellen is in 2021 niet gehaald. Wel is de doelstelling behaald om kennismigratie te blijven stimuleren. De verblijfsregeling voor essentieel startup-personeel startte in de vorm van een pilot voor een periode van drie jaar. Daarnaast is de Europese onderhandeling afgerond over de herziening van de Richtlijn blauwe kaart en startte het nationale implementatietraject.

3.2 Veiligheidsagenda

In 2021 is het aantal criminele samenwerkingsverbanden-onderzoeken weer verder toegenomen naar bijna 9% boven het niveau van 2020. Hiermee is de doelstelling voor 2021 ruimschoots behaald. De doelstelling voor conservatoire beslag door de politie is in 2021 nagenoeg bereikt.

De resultaatafspraak voor de politie in 2021 betrof 205 verdachten van mensenhandel, aan te leveren bij het OM. Met 236 OM-verdachten is de groei in het aantal OM-verdachten van mensenhandel ook in 2021 voortgezet en de doelstelling ruimschoots behaald.

Ook voor cybercrime regulier is de jaardoelstelling met 564 onderzoeken ruimschoots behaald. Verder zijn 40 fenomeenonderzoeken en 9 high tech crime onderzoeken tactisch afgerond. Daarmee is de doelstelling voor fenomeenonderzoeken bijna gerealiseerd. Voor high tech crime ligt het aantal onderzoeken dat in de tactische fase is afgerond onder de norm, onder meer vanwege de toegenomen complexiteit van de onderzoeken.

Het resultaat voor het thema online seksueel kindermisbruik is wat achtergebleven, specifiek de subdoelstelling voor de inzet gericht op keyplayers. Sommige meldingen en verhoren die geen spoedeisend karakter hadden, zijn in 2021 vanwege COVID-19 uitgesteld. Ook is de inzet in sommige zaken waar geen indicaties waren voor een gevaarzetting voor hands-on misbruik opgeschort. De subdoelstellingen voor de inzet gericht op bezitters en verspreiders en voor de inzet gericht op misbruikers en vervaardigers is nagenoeg gerealiseerd.

De coronamaatregelen, zoals het sterk beperken van contact met anderen, heeft vanaf 2020 in de strafrechtketen tot stagnatie geleid. In 2021 zijn in totaal 48 dossiers aangeboden en komt het aantal aanhoudingen door de politie uit op 37. Daarmee is met 77% van de aangeboden dossiers positief afgedaan de doelstelling behaald.

3.3 Beleidsdoorlichtingen

Voor het meest recente overzicht van de programmering van beleidsdoorlichtingen, klik op deze link. Voor de realisatie van andere onderzoeken, zie «Bijlage 2. Afgerond evaluatie- en overig onderzoek».

Onderstaand treft u een toelichting aan van de beleidsdoorlichtingen welke in het in de meerjarenprogrammering van de begroting 2021 stonden opgenomen, maar die nog niet in 2021 aan de Tweede Kamer zijn aangeboden.

Bekostiging politie

In het halfjaarbericht politie van 2 december 2021 is de Kamer gemeld dat er voor de beleidsdoorlichting van art 31.2 meer tijd nodig is.

Raad voor de Kinderbescherming & Uitvoering jeugdbescherming en Voogdij amv’s

In antwoord op vragen over de beleidsdoorlichting Preventieve maatregelen en beleidsdoorlichting RvdK heeft de minister op 16 december 2019 aan de Kamer gemeld dat de beleidsdoorlichting van de RvdK (34.1) wordt samengevoegd met de beleidsdoorlichting van (jeugdbescherming, het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen en de BES Voogdijraad (artikel 34.5). De beleidsdoorlichtingen zijn inmiddels afgerond en aan de Kamer aangeboden (beleidsdoorlichting artikel 34.5 en 34.1).

3.4 Risicoregelingen

31. Inkoop Max

In de stand is de meerjarige verplichting opgenomen aan de Politie, in het kader van het prepensioen en levensloopregeling (Inkoop Max regeling). De verplichtingen die hieruit voortvloeien zijn gerelateerd aan de bedragen welke als vordering in de jaarrekeningen van de politie worden opgenomen (Kamerstukken II, 2013-2014, 29 628, nr. 407).

33. Garantiestelling Faillissementscuratoren dienst JUSTIS

De garantstellingsregeling faillissementscuratoren (GSR) is voor faillissementen waarin sprake lijkt te zijn van kennelijk onbehoorlijk bestuur, maar in de boedel onvoldoende middelen aanwezig zijn om onderzoek te doen of een procedure te starten en zo onrechtmatig aan de boedel onttrokken gelden en goederen terug te halen.

34. Garantstelling Hypothecaire leningen aan JJI's

Het feitelijk risico van de verleende garanties aan particuliere jeugdinrichtingen betreft borgstellingen ten behoeve van het restantbedrag van leningen die particuliere inrichtingen zijn aangegaan ter financiering van de gebouwen. Zonder garantie verlening was het niet mogelijk tegen gunstige condities dergelijke leningen bij externe financiers af te sluiten. Omdat DJI de kapitaalslasten van de betreffende leningen bovennormatief vergoedt aan de inrichtingen was het uit efficiency-overwegingen van belang dat de leningen tegen een zo gunstig mogelijk rentepercentage konden worden afgesloten.

Leenfaciliteit

Deze organisaties hebben toegang tot het geïntegreerd middelenbeheer van het Ministerie van Financiën (MvF). Voor de financiering van investeringen kunnen ze een beroep doen op de leenfaciliteit van MvF. In deze garantstelling is bepaald dat wanneer er niet aan de verplichtingen wordt voldaan die uit de overeenkomst van geldlening voortvloeien, MvF deze verplichting ten laste zal brengen van het Ministerie van JenV. Met ingang van de verantwoording 2019 worden ook de uitstaande leningen van de interne partijen die ressorteren onder het Ministerie opgenomen in dit overzicht.

Rekening-courant limiet

De betreffende organisaties hebben bij MvF een rekening-courant faciliteit, waarbij JenV garant staat voor de aanzuivering van een mogelijk debetsaldo wanneer de betrokken organisaties daarbij in gebreke blijven.

3.5 Openbaarheidsparagraaf

In de kabinetsreactie op het rapport ‘Ongekend onrecht’ heeft het kabinet onder andere maatregelen aangekondigd gericht op actieve openbaarmaking van informatie en op verbetering van de informatiehuishouding bij de ministeries (‘Open op orde’). Verder schrijft artikel 3.5 van de Wet open overheid voor dat een bestuursorgaan in de jaarlijkse begroting aandacht besteedt aan de beleidsvoornemens inzake de uitvoering van de Wet open overheid (Woo) en in de jaarlijkse verantwoording verslag doet van de uitvoering ervan (de openbaarheidsparagraaf). Het doel van de Woo is een open overheid, die zorgdraagt voor een adequate en toegankelijke informatievoorziening op basis van een ordentelijke informatiehuishouding.

In 2021 is JenV gestart met de planvorming en eerste realisatie in het kader van Open op Orde. De uitdagingen op het vlak van informatiehuishouding binnen JenV zijn omvangrijk en divers van aard en over een periode van jaren ontstaan, onder meer door een explosieve groei van data en informatie, het sterk toegenomen gebruik ervan, personele krapte en complexe wet- en beleidsstelsels die met deze informatie uitgevoerd en ondersteund moeten worden.

2021 heeft zich gekenmerkt als een startjaar. Zowel actieplan 1.0 als actieplan 2.0 zijn afgelopen jaar opgesteld16. Er is gewerkt aan de inrichting en organisatie van Open op Orde binnen JenV en veel tijd en effort gestoken in informatieverstrekking aan en het organiseren van de betrokkenheid van en met de veelheid aan deelnemende JenV organisaties. De kaders vanuit Bureau Regeringscommissaris (BRC) zijn in de loop van 2021 steeds verder ontwikkeld en ook nu nog in ontwikkeling. Dit betekent dat de realisatie van doelstellingen, gecombineerd wordt met de programmatische inrichting en het verder verfijnen van de meest optimale werkwijze en verantwoording over de behaalde resultaten. Daarbij is een belangrijk aandachtspunt zorgdragen voor een reële verantwoordingslast voor de verschillende JenV-onderdelen en JenV als geheel.

Resultaten 2021 per actielijn

Actielijn 1: Informatieprofessionals:

Er is een eerste inventarisatie uitgevoerd binnen JenV, waaruit een breed gedragen beeld blijkt van de onderbezetting in IHH-capaciteit, zowel kwalitatief als kwantitatief. Ondanks een focus op de implementatie van KWIV-profielen vooruitlopend op werving en selectie, werd ook het bestaan van het Leerhuis Informatievoorziening steeds benadrukt. Dit biedt de mogelijkheid per direct de kwalitatieve IHH-capaciteit te verbeteren.

Actielijn 2: Volume en aard van de informatie:

JenV heeft in 2021 alle e-mails van het bestuursdepartement veiliggesteld (d.m.v. het verlengen van de bewaartermijn) waarna de uiteindelijke emailarchivering in 2022 kan plaatsvinden.

Op het vlak van webarchivering is een rijksbrede gemeenschappelijke voorziening beschikbaar gekomen, waarmee deelnemende organisaties een nadere overeenkomst kunnen afsluiten voor de archivering van de websites van de desbetreffende organisatie.

JenV-brede prioriteiten

JenV heeft naast de prioriteiten zoals deze gedefinieerd zijn door Bureau Regeringscommissaris, een drietal JenV-brede prioriteiten onderkend, die binnen actielijn 2 vallen.

Vraagstukken met betrekking tot deze prioriteiten spelen bij alle deelnemende JenV onderdelen en op deze onderwerpen zijn door de verschillende JenV-organisaties meerdere vergelijkbare initiatieven ingediend.

Hier zijn verschillende resultaten mee geboekt. Zo is in het kader van verbeteren datakwaliteit in de keten voor de zogenaamde «Onvindbare Veroordeelden» een projectmanager aangesteld. Sinds het begin van het programma is het totaal aantal onvindbare veroordeelden afgenomen van 10.749 naar 7.92217. Samen met vertegenwoordigers van programma Onvindbare Veroordeelden en de (keten)partners (Justid, OM, politie, CJIB, RVIG/BZK) is onder meer tijdens vier strategische expertmeetings bezien hoe vervolg gegeven zou moeten worden aan dit project. Ingeval de veroordeelden beter vindbaar zijn kan de straf beter ten uitvoer worden gebracht.

Tevens is op gebied van penitentiaire dossiers ingezet op het doorvoeren van een versnelling voor de verbetering van de datakwaliteit middels een POC. Zo is de nadere uitwerking en toetsing van het kwaliteitssysteem in wording ter hand genomen. Tevens wordt de kwaliteitsmeting nogmaals en uitgebreider uitgevoerd binnen bijvoorbeeld PI Vught en een arrestantenlocatie. De resultaten dienen als input voor de landelijke ingebruikname in 2022.

Op gebied van het wegwerken van papieren achterstanden is gestart met het digitaliseren van de archieven van Veenhuizen (Unesco werelderfgoed). Tevens is geïnvesteerd in een tweetal hoog volume scanners voor het wegwerken van papieren achterstanden. Verwachting is dat hier ongeveer 20 tot 30 arbeidsparticipanten voor ingezet kunnen worden en er additioneel in de komende jaren 8 km papier per jaar gedigitaliseerd kan worden.

Bij het NFI is een start gemaakt met het wegwerken van de papieren achterstanden. Dit project zal de komende jaren vervolg krijgen.

Actielijn 3: Informatiesystemen

Door de aanwijzing van BRC is geen prioriteit gegeven aan de ontwikkeling of aanpassing van informatiesystemen. Wel werd in 2021 reeds gestart met het vervolmaken van de (informatie-) architecturen om goed onderbouwd te kunnen starten wanneer aanpassingen nodig blijken te zijn.

Actielijn 4: Bestuur en naleving:

In het kader van actielijn 4 heeft JenV gewerkt aan de inrichting van de governance, het inrichten en operationaliseren van de portfoliowerkwijze, de uitvoering haalbaarheidstoetsen en de uitvoering van de nulmetingen.

Governance en portfoliowerkwijze

JenV is gestart met een coördinatieteam bestaande uit interne en externe adviseurs en specialisten. Dit team heeft Actieplan 1.0 opgesteld in samenwerking met de deelnemende JenV-organisaties.In de tweede helft van 2021 is Open op Orde binnen JenV als programma ingericht. Er is een programmamanager aangesteld en een programmastuurgroep en programmagroep ingericht. In samenwerking met de deelnemende organisaties heeft het programma Actieplan 2.0 opgesteld.

Eén van de grootste uitdagingen is de veel grotere vraag / behoefte vanuit de deelnemende organisaties versus het beschikbare budget. Prioritering is dus essentieel.

De daadwerkelijke toekenning van gelden aan initiatieven gebeurt middels het opstellen van plannen van aanpak die afdoende bijdragen aan de gestelde doelen en vertrouwen geven in de haalbaarheid ervan. Alle plannen worden getoetst op haalbaarheid, waarin ook het absorptie-/realisatievermogen . De plannen worden door portfoliomanagement, architectuur en financiën beoordeeld binnen de programmagroep en voorzien van een uitvoeringsadvies. Deze wordt voorgelegd aan de programmastuurgroep waarin een representatieve afvaardiging van stakeholders uit de JenV-CIO-raad vertegenwoordigd is. De programmastuurgroep besluit of een initiatief kan worden uitgevoerd.

Nulmetingen

Binnen JenV hebben 21 taakorganisaties en dienstonderdelen de nulmeting begeleid of zelfstandig ingevuld (exclusief Politie en RvdR). Het invullen van de nulmeting heeft verschillende inzichten opgeleverd over de praktische toepasbaarheid van het instrument voor de verschillende taakorganisaties. De inzichten uit de nulmeting zijn integraal onderdeel van het afwegingskader voor de samenstelling van het programmaportfolio.

JenV wil de nulmeting blijvend inzetten om de dialoog over het behalen van doelen en te maken keuzes te faciliteren (o.a. als input voor IHH-dashboard).

Daarbij moeten dubbelingen en het gebruik van meerdere instrumenten voorkomen worden door aansluiting te zoeken bij overige rapportages/assessments/metrices zoals de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed (kleurenmonitor), de Baseline Informatiehuishouding Rijksoverheid (normenkader) en de JenV-brede rapportage/assessment: de Staat van IV.

Uitgaven in 2021

Bijlage: Overzicht coronasteunmaatregelen

toelichting op de maatregelen

Corona-gerelateerde kosten

De voortduring van de coronacrisis heeft ervoor gezorgd dat JenV nog altijd kosten maakt voor personele bescherming, om primaire processen coronaproof te maken en om achterstanden als gevolg van corona weg te werken. Daarnaast worden er lagere ontvangsten voorzien bij de griffierechten (€ 12,1 mln.) en de administratiekosten CJIB (€ 7 mln.). Specifiek voor het opvangen van de corona-gerelateerde uitgaven en tegenvallende opbrengsten is € 100 mln. budget toegekend aan JenV-organisaties, naast het reeds ontvangen voorschot van € 40 mln. bij de begroting 2021.

Tijdelijke coronabanen

Om toezicht- en handhavingsorganisaties te ondersteunen is per saldo € 35 mln. beschikbaar gesteld aan de gemeenten voor tijdelijke coronabanen voor toezicht en handhaving. De toezichthouders nemen daarmee een deel van de taken van boa's en politiemensen uit handen, waardoor die laatsten zich kunnen richten op hun taken rondom de bestuursrechtelijke handhaving en in het bijzonder handhaving van de coronamaatregelen.

DGCovid-19

Dit DG verricht interdepartementaal alle nodige actie om regie en samenhang te bereiken met betrekking tot beleid en uitvoering. Het programmageld wat beschikbaar is gesteld is hoofdzakelijk bedoeld voor communicatiecampagnes. Een aantal activiteiten in 2021 voor DG Samenleving en Covid-19 zijn gefinancierd uit het resterende budget van 2020 ter grootte van € 7,2 mln. Hierbij valt met name te denken aan het onderzoek naar gedrag en gedragsbeïnvloeding voor de middellange en lange termijn.

Coulanceregeling rijbewijzen

Wegens de aanhoudende coronacrisis is de coulance-regeling voor verlopen rijbewijzen verlengd.

Bijstelling raming ontvangsten

Bij de tweede suppletoire begroting heeft een neerwaarde bestelling plaatsgevonden bij ontvangsten op het gebied van de griffierechten (€ 16,9 mln.) en de administratiekosten CJIB (€ 3 mln.).

Brede aanpak instrumenten bedrijfsbeëindiging 2021

Het kabinet heeft, zoals vermeld in de brief van 27 mei 2021 (Kamerstukken II 20/21 35 420, nr. 314), tijdelijke middelen beschikbaar gesteld om een brede aanpak van bedrijfsbeëindigingen te faciliteren voor ondernemers die mede als gevolg van COVID-19 willen stoppen met de bedrijfswerkzaamheden. Dit betreft de overboeking van de middelen voor 2021 naar de JenV-begroting, ten behoeve van het programmateam.

Regeling bedrijvenschade coronarellen

Eind januari zijn meerdere Nederlandse steden geteisterd door ernstige rellen. Deze rellen betekenden niet alleen een ernstige verstoring van de openbare orde, maar hebben ook schade veroorzaakt aan winkels en bedrijven in deze steden. De regeling is gericht op ondernemers die als gevolg van de rellen schade hebben geleden aan hun winkel of bedrijfspand, hun goederen/voorraad en/of hun inventaris, voor zover daders (nog) niet verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor specifieke kosten óf de schade niet vergoed wordt door de verzekering.

Handhaving coronamaatregelen

Als onderdeel van het versoepelen van de coronamaatregelen zijn vanaf 25 september 2021 in de horeca, kunst- en cultuursector, professionele sport en evenementensector coronatoegangsbewijzen ingezet. Voor het jaar 2021 is € 45 mln. beschikbaar gesteld om de naleving van de controle op coronatoegangsbewijzen en identiteitsdocumenten te ondersteunen en te vergemakkelijken.Deze middelen zijn via de Veiligheidsregio toegekend zodat de Veiligheidsregio samen met de inliggende gemeenten kan bezien waar deze middelen het meest effectief tot hun recht komen.

4. Beleidsartikelen

4.1 Artikel 31: Politie

A. Algemene doelstelling

Een veilige samenleving met behulp van een goed functionerende politieorganisatie.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister heeft ten aanzien van het politie- en brandweerkorps Bonaire, Sint Eustatius en Saba (Caribisch Nederland) een financierende en regisserende rol. De beheersverantwoordelijkheid voor het politie- en brandweerkorps Bonaire, Sint Eustatius en Saba, berust bij hem.19

C. Beleidsconclusies

In 2021 leidde, net als vorig jaar, de forse vervangingsopgave in combinatie met de structurele uitbreiding van de politie tijdelijk tot een onderbezetting in de beschikbare politiecapaciteit. Die is met name, maar niet uitsluitend, voelbaar bij (de roosterdiensten van de) GGP (Gebiedsgebonden Politie). Om de politiecapaciteit uit te breiden en weer op niveau te brengen is in overleg met politie en vakbonden een vernieuwing van het basispolitieonderwijs besloten. Hiermee wordt de opleidingsduur teruggebracht van drie naar twee jaar en wordt de toekomstbestendigheid van het onderwijs versterkt. Ook zijn er maatregelen genomen om de druk op de GGP te verlichten door onder andere het inzetten van meer politievrijwilligers en het meedraaien van solidariteitsdiensten door collega’s van andere teams. Naar huidige verwachting zal een nieuw evenwicht tussen formatie- en bezetting, ook binnen de GGP, in 2024 ‒ 2025 worden bereikt.

Ook in 2021 heeft de politie stappen gezet richting meer flexibiliteit en maatwerk. Onder meer is het inzicht van de politiechef of lijnchef in (de kosten van) de mensen en middelen die hij ter beschikking heeft voor de uitvoering van de politietaak vergroot. Daarnaast hebben de eenheden extra ondersteuning op het gebied van de bedrijfsvoering ontvangen.

Het ontwerpbesluit waarmee de bandbreedte op de operationele sterkte wordt geïntroduceerd, is conform de Politiewet 2012 voorgehangen bij de Tweede en Eerste Kamer. Na een schriftelijk overleg heeft de Tweede Kamer dit onderwerp controversieel verklaard20.

Ondanks de beperkingen voor het werk die corona met zich meebracht, zijn in 2021 de meeste doelstellingen gerealiseerd. Dat geldt ook voor de (bijgestelde) afspraak mensenhandel: een groter aantal verdachten van mensenhandel dan in de twee voorgaande jaren is bij het OM aangeleverd.

In 2021 is gebouwd aan het Multidisciplinair Interventieteam (MIT), waarvan de projectmatige bouwfase is begonnen met de benoeming van het programmateam. Het programmateam legt over de bouw en behaalde resultaten verantwoording af aan de stuurgroep MIT. Eind 2021 is het instellingsbesluit MIT in de Staatscourant gepubliceerd en daarmee in werking getreden. Hiermee zijn de operationele governance en beheersmatige governance juridisch geformaliseerd en heeft het samenwerkingsverband MIT een juridisch fundament.

In 2021 is volop verder gewerkt aan de ontwikkelopgaven in de domeinen intelligence, opsporing, Gebiedsgebonden Politiewerk, en Dienstverlening. Een start is gemaakt met het programma Helios, dat een grote rol speelt bij het realiseren van intelligence-gestuurde politie. De ambitie is om vanuit het systeem in één oogopslag een helder overzicht te geven van de veiligheidsthema´s . De pilot vrijgestelde kwaliteits-hulpofficieren van justitie is in de startblokken gezet en de introductie van een dergelijke hulpofficier in alle basisteams (vanaf 2025) zal bijdragen aan de kwaliteit van de opsporing van veel voorkomende criminaliteit. Vooruitlopend hierop zijn in 2021 in 43 basisteams vacatures opengesteld voor een pilot. Er wordt gewerkt aan het samenbrengen van verschillende disciplines in de opsporing zoals tactiek, intelligence en specialisme. De bedoeling is dat alle expertises op het juiste moment op de juiste plaats aanwezig zijn om het actievermogen en het rendement van de politie-inzet zo groot mogelijk te maken. Bij de doorontwikkeling van de GGP was het versterken van de digitale vakbekwaamheid van medewerkers één van de speerpunten. Een belangrijke stap voor de dienstverlening aan burgers was het virtueel samengaan van de Regionale Service Centra. Deze centra kunnen elkaars werk nu overnemen, waardoor burgers sneller (fysiek) worden geholpen.

De ontwikkelingen volgend uit het kabinetstandpunt op het eindrapport van de commissie Evaluatie Politiewet 201221 waarvoor geen aanpassing van de regelgeving noodzakelijk is hebben voor een belangrijk deel hun beslag gekregen. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om maatregelen die de korpschef heeft genomen om de ruimte voor regionale en lokale sturing te vergroten.

Het voorstel voor de «Wijziging van de Politiewet 2012 in verband met enkele aanpassingen die volgen uit de evaluatie van deze wet» is op 9 maart 2021 aan de Tweede Kamer (TK) gezonden22. Inmiddels is het verslag van de TK op dit wetsvoorstel23 beantwoord met de nota naar aanleiding van het verslag24. De TK heeft eind 2021 bepaald dat de plenaire behandeling van het wetsvoorstel begin 2022 zal plaatsvinden.

De naar aanleiding van de evaluatie van de Politiewet 2012 voorgenomen wijzigingen op het niveau van algemene maatregelen van bestuur, die voor een belangrijk deel volgen uit het bovenbedoelde voorstel voor de wijzing van de Politiewet 2012 zijn in december 2021 in consultatie gegaan. Na verwerking van de reacties uit de consultatie zullen deze wijzigingen bij beide Kamers van de Staten-Generaal worden voorgehangen.

De voorgenomen wijziging van het Besluit verdeling sterkte en middelen politie is tijdens de voorhangprocedure door de Tweede Kamer op 2 februari 2021 controversieel verklaard25.

In 2021 zijn de contouren van de nieuwe kaderwet gegevensverwerking verder uitgewerkt, het wetgevingstraject is echter nog niet gestart. De voortgang was minder groot dan aanvankelijk gehoopt, wat o.a. door de demissionaire status van het kabinet (waardoor dit onderwerp controversieel werd verklaard) te verklaren is. Het laatste kamerstuk dateert van 19 november 202026.

Er is voor 2021 een akkoord arbeidsvoorwaarden sector politie afgesloten en in werkgroepverband uitgewerkt27. Daarnaast zijn er gedegen voorbereidingen getroffen om verder te gaan met de onderhandelingen van een arbeidsvoorwaardenakkoord voor 2022 en volgende jaren. Hoewel het overleg tussen ministerie, politie en politiebonden over een nieuw stelsel voor beroepsgerelateerd letsel constructief en in goede harmonie plaats heeft gevonden is het traject complexer gebleken dan oorspronkelijk voorzien waardoor de implementatie niet in 2021 maar in 2022 zal plaatsvinden.

Er is in 2021 overeenstemming bereikt over het overgangsbeleid voor diegenen die onder de werking van het huidige stelsel vallen. Daarnaast is op initiatief van de minister een paritaire commissie geïntroduceerd die in het huidige stelsel bij geschillen kan worden verzocht om een zwaarwegend advies over de vaststelling van eventuele restschade. Beoogd wordt daarmee zoveel mogelijk te voorkomen dat een gang naar de rechter nodig is.

De regeling voor vervroegde uittreding (RVU) is in 2021 van kracht geworden en geldt voor politiemedewerkers die tussen 2021 en 2025 minstens 65 jaar oud zijn of worden. In 2021 hebben 1.076 personen gebruik gemaakt van deze regeling. Het betreft 82% van de totale populatie die in 2021 is vertrokken en in aanmerking kwam voor deze regeling. Verder is er een aantal arbeidsvoorwaardelijke maatregelen getroffen die zijn gericht op het versterken van de capaciteit.

In 2021 is de eerste volledige lichting formeel gestart met de nieuwe basispolitieopleiding. De vernieuwing doelt er op de komende jaren de benodigde instroom te kunnen blijven realiseren en het onderwijs toekomstbestendig te maken. Dit is een belangrijke maatregel die als doel heeft dat aspiranten hun opleiding in twee jaar voltooien en sneller als politiemedewerker aangesteld kunnen worden. De nieuwe basispolitieopleiding op mbo-niveau 4 duurt twee in plaats van drie jaar. Dit is mogelijk door een andere organisatie van het onderwijs, het gebruik van digitale leermiddelen en het gebruik van verschillende leerroutes gebaseerd op de achtergrond en voorkennis van de aspiranten. Er worden geen concessies gedaan aan de kwaliteit van de opleiding. Het aantal instroommomenten bij de Politieacademie (PA) is met ingang van 2021 van drie verhoogd naar vier.28

Er zijn op dit moment acht van de beoogde tien meldkamers ingericht cf. de Wijzigingswet meldkamers. In de periode tot en met 2025 zullen conform de planning de resterende twee meldkamers (in Hilversum en Apeldoorn) gerealiseerd en aangesloten worden op de landelijke IV/ICT-infrastructuur voor de meldkamers. In 2021 is verder gewerkt aan het op orde brengen van het beheer door de Landelijke Meldkamer Samenwerking en is een ICT verbetertraject afgerond naar aanleiding van verstoringen in een aantal meldkamers.

Met de bovengenoemde verrichte inspanningen in 2021 is verder gewerkt aan een veiliger samenleving met behulp van een goed functionerende politieorganisatie.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Het verschil van € 24 mln. tussen de gerealiseerde verplichtingen en de gedane programmauitgaven heeft voornamelijk betrekking op de verwerking van de vroegpensioenregeling politie; de verplichtingen zijn in 2020 incidenteel met € 134 mln. opgehoogd wat in 2021 voor een verschil van € 12 milioen tussen gerealiseerde verplichtingen en programma-uitgaven zorgde. De overige verschillen worden grotendeels verklaard door betalingen aan providers in het kader van aftappen op basis van voor meerjarige contracten die voor 2021 zijn gesloten (€ 8 mln.), de in 2020 toegekende subsidie-reeks ten behoeve van de Stichting Meld Misdaad Anoniem (€ 2 mln.) en opdrachten die in 2021 tot afronding en betaling zijn gekomen die eveneens in voorgaande jaren waren verplicht (€ 1 mln.).

31.2. Bekostiging Politie

Bijdrage aan ZBO's en RWT's

Politie

De politie levert een belangrijke bijdrage aan het handhaven en vergroten van de veiligheid in Nederland. De politie ontvangt daartoe bijdragen van de Minister. De algemene bijdrage wordt als lumpsumbudget ter beschikking gesteld aan de politie voor adequate politiezorg. Het beleid is erop gericht dat de politie zoveel mogelijk flexibiliteit wordt gegeven om afgesproken doelen te realiseren. De algemene bijdrage bedroeg in 2021 € 5,9 mld.

Naast de algemene bijdrage zijn bijzondere bijdragen aan de politie verstrekt. Deze bijdragen dienen ter bekostiging van o.a. de Dienst Speciale Interventies (€ 74 mln.) en de verkeershandhavingsteams (€ 52 mln.) of doelen op specifieke beleidsdoelen zoals digitalisering en cybercrime (€ 22 mln.), versterking gebiedsgerichte inzet (€ 10 mln.), liaisons (€ 13 mln.) en cybersecurity (€ 6 mln.).

Het verschil van € 268 mln. tussen begroting en realisatie betreft voornamelijk de volgende posten:

€ 137 mln. voor loon- en prijsbijstelling tranche 2021-2026, € 59 mln. ten behoeve van het brede offensief tegen georganiseerde ondermijnende criminaliteit, € 10 mln. t.b.v. werkdrukverlichting bij de eenheden, € 10 mln. voor vernieuwing van het politieonderwijs, € 8 mln. uit additionele LPO-middelen, € 7 mln. voor digitalisering in de strafrechtketen, € 6 mln. ten behoeve van bijzondere zorg (PTSS), € 5 mln. voor korpscheftaken, € 5 mln. voor de contourennota opsporing, € 3 mln. voor Cybersecurity, € 2 mln. voor kosten die in 2021 gemaakt zijn i.v.m. de invoering van het Wetboek van Strafvordering, € 2 mln. voor buitenbewaking op Schiphol, € 2 mln. voor Amber Alert, € 2 mln. aan Informatiehuishouding, en € 10 mln. aan diverse overige (bijzondere) bijdragen.

Daarnaast voert de politie een aantal taken uit die onder de verantwoordelijkheid vallen van het departement. Zo voert de landelijke meldkamerorganisatie (LMS) van de politie het beheer over C2000, het communicatienetwerk van de hulpdiensten. Tevens verzorgt de politie de uitzending van politiefunctionarissen naar crisisgebieden. Deze taken worden apart begroot en verantwoord onder artikelonderdeel 31.3.

De politie voert een batenlastenstelsel. De personeelskosten voor de politie bedroegen in 2021 ongeveer € 5 mld. Het overgrote deel zijn reguliere salariskosten van het operationele en niet-operationele personeel. De materiële kosten bedroegen ongeveer € 1,4 mld. Hiervan zijn de grootste posten huisvesting, vervoer, operationele kosten, beheer en verbindingen en automatisering.

De operationele bezetting bedroeg eind 2021 50.970 fte, waarvan 4.781 fte aspiranten. De bezetting was eind 2021 229 fte hoger dan begroot en 342 fte hoger dan eind 2020. De hogere bezetting is mede het gevolg van de uitbreiding van de opleidingscapaciteit van de Politieacademie waardoor vanaf 2021 jaarlijks ongeveer 400 aspiranten extra kunnen starten met hun opleiding.

De volledige jaarverantwoording van de politie wordt als separate bijlage met het JenV-jaarverslag meegezonden.

Politieacademie

De Politieacademie is verantwoordelijk voor het verzorgen van het politieonderwijs, de uitvoering van wetenschappelijk onderzoek en de invulling van de kennisfunctie. Het budget van de Politieacademie betreft de personele kosten van de leiding en de kosten voor extern onderzoek. Het overige personeel en de middelen zijn ondergebracht bij de politie. De bekostiging van het personeel en van de middelen die door de korpschef ter beschikking worden gesteld aan de Politieacademie, is opgenomen in de algemene bijdrage aan de politie.

Bijdrage medeoverheden

BES brandweer en politiekorps

De Minister is korpsbeheerder van het brandweer- en politiekorps Caribisch Nederland. Ter bekostiging van de personele en materiële uitgaven van deze korpsen wordt een bijdrage verstrekt. Deze bijdrage is in 2021 voor € 2 mln. minder gerealiseerd dan oorspronkelijk begroot was. De voornaamste reden hiervoor waren beperkingen in de uitvoeringen in verband met corona, vertragingen bij het vaststellen van de nieuwe O&F-rapporten en valuta-effecten.

Opdrachten

Taptolken

Uit dit budget worden de taptolken betaald die de politie inhuurt voor het beluisteren en vertalen van telefoon- of VoIP-gesprekken van verdachten.

31.3 Kwaliteit, Arbeidsvoorwaarden en ICT politie

Bijdrage aan ZBO's/WRWT's

Internationale samenwerkingsoperaties

In opdracht van de Minister voert de politie activiteiten uit in het kader van internationale politiesamenwerking en de uitzending van politiefunctionarissen naar internationale (civiele) missies en operaties. De politie en de Koninklijke Marechaussee (KMar) maken waar mogelijk gebruik van elkaars faciliteiten. Politie en KMar hebben een gezamenlijk liaisonnetwerk. De KMar levert een eigenstandige bijdrage aan de internationale politiesamenwerking en draagt vanuit Defensie bij aan uitzendingen.

Beheer multisystemen

De politie voert het beheer voor de verschillende multisystemen van de meldkamerorganisatie, waaronder C2000 en het geïntegreerd meldkamersysteem (GMS). Gebruikers van deze systemen zijn met name politie, brandweer, ambulance, Koninklijke Mareschaussee en de douane. De politie voert dit beheer uit binnen de governance van het multi-domein. Dit brengt met zich mee dat er steeds meer vanuit een multidisciplinaire invalshoek integrale afwegingen plaatsvinden over het beschikbare budget. Om de systemen te laten voldoen aan de vereisten vanuit wet- en regelgeving en technologische ontwikkelingen, vindt op de systemen continue doorontwikkeling plaats. De bijdrage die in 2021 aan de landelijke meldkamer samenwerking (LMS) is verstrekt was ca. € 8 mln. hoger dan oorspronkelijk begroot. Dit heeft te maken met ontvangsten uit medegebruik opstelpunten (€ 4 mln.) en de loon- en prijscompensatie (€ 4 mln.).

Bijdrage aan medeoverheden

Bijdragen in het kader van de kwaliteit van de politiezorg

Dit budget wordt gebruikt voor de ondersteuning van de regioburgemeesters in hun rol als overleg- en adviesorgaan voor de Minister in het kader van de Politiewet 2012 en voor de bijdrage aan het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in de exploitatie van de Search and Rescue Helikopter.

Subsidies

Opsporing

Deze subsidie wordt verstrekt aan de onafhankelijke Stichting NL Confidential voor de exploitatie van de meldlijn Meld Misdaad Anoniem, zodat burgers makkelijker een bijdrage kunnen leveren aan de bestrijding van criminaliteit in Nederland.

Stichting Arbeidsmarkt en opleidingsfonds Politie (SAOP)

De Stichting Arbeidsmarkt en Opleidingsfonds Politie, het A&O fonds voor de sector politie, subsidieert, adviseert en registreert scholings-, arbeidsmarkt- en werkgelegenheidsprojecten. Het primaire doel van de SAOP is het bevorderen van het goed functioneren van de arbeidsmarkt van de politie en het stimuleren van opleidingsactiviteiten. Dit doet de SAOP met behulp van een financiële bijdrage die zij op basis van arbeidsvoorwaardelijke afspraken ontvangt van de Minister.

Overige Subsidies

In het kader van de Taskforce Onze Hulpverleners Veilig, het beleidstraject Forensische Medisch Onderzoek (FMO) en de voorbereiding van de World Police and Fire Games 2022 te Rotterdam zijn in 2021 € 3 mln. aan overige subsidies toegekend waardoor het bedrag hoger uitkomt dan oorspronkelijk begroot.

Opdrachten

Providers

De Staat heeft, op grond van de regeling vergoeding kosten aftappen en gegevensverstrekking, een overeenkomst gesloten met de grote telecomaanbieders. Deze overeenkomst wordt periodiek vernieuwd. Op grond van hoofdstuk 13 Telecommunicatiewet zijn telecomaanbieders verplicht om hun netwerken en diensten aftapbaar te maken en mee te werken aan aftappen en gegevensverstrekkingen over hun klanten. De Staat vergoedt bepaalde kosten die aanbieders in dit verband maken. In 2021 lag dit bedrag in verband met de uitvoering € 2 mln. lager dan begroot.

Ontvangsten

Het verschil in ontvangsten is grotendeels het gevolg van opschoning om de bestaande financiering van de politie beter te laten aansluiten op de doelstellingen. Hiertoe zijn er een aantal bijzondere bijdragen beëindigd en teruggevorderd. Voor een groot deel zijn deze middelen opnieuw toegekend aan Politie.

4.2 Artikel 32: Rechtspleging en rechtsbijstand

A. Algemene doelstelling

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

B. Rol en verantwoordelijkheid

C. Beleidsconclusies

Met de onderstaande verrichte inspanningen in 2021 is verder gewerkt aan een doeltreffender en doelmatiger rechtsbestel.

Digitalisering

Aan de digitalisering van de Rechtspraak in het civiele recht en het bestuursrecht is verder invulling en uitvoering gegeven langs de lijnen van het in november 2018 gereedgekomen basisplan digitalisering dat in 2020 door het Bureau ICT-toetsing is getoetst. Zo is inmiddels voor advocaten mogelijk digitaal bij rechtbanken te procederen in de zaakstroom beslagrekesten.

Bij diverse gerechten worden experimenten gedaan die toegankelijker zijn voor rechtszoekenden en aansluiten bij maatschappelijke behoeften van rechtzoekenden. Deze experimenten vinden plaats bij de rechtszoekende burger in de buurt of richten zich op specifieke onderwerpen zoals schulden, multi-problematiek of echtscheidingen. Het doel van de pilots is dat de succesvolle projecten uiteindelijk rechtspraak breed worden geïmplementeerd, waarbij de route van pilot naar implementatie gefaseerd verloopt: na evaluatie van de pilot besluit de rechtspraak over het vervolg. Dit kan ook betekenen dat de pilot wordt voortgezet onder de Tijdelijke experimentenwet rechtspleging. Ook deze fase wordt afgesloten met een evaluatie. Vervolgens wordt besloten of de werkwijze standaard binnen de rechtspraak wordt uitgerold.

Implementatie invoering intensivering rechtsbijstand bij ZSM

In 2021 is de rechtsbijstand binnen het ZSM-proces verder geïntensiveerd. Per 1 april 2021 komen alle niet-aangehouden en heengezonden verdachten in het ZSM-proces, die worden verdacht van een misdrijf, in aanmerking voor rechtsbijstand in de vorm van een voor deze verdachten kosteloos standaard consult met een advocaat, indien het Openbaar Ministerie voornemens is om hun zaak met een OM-strafbeschikking af te handelen. Het doel van dit standaard consult is dat verdachten door de advocaat goed geïnformeerd worden over hun rechten en plichten bij de OM-strafbeschikking.

Stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand

In 2021 zijn verdere stappen gezet om de contouren van het vernieuwde stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand vorm te geven. Dit in lijn met de gefaseerde aanpak van de stelselvernieuwing zoals opgenomen in de Kamerbrief contouren herziening stelsel gesubsidieerde rechtsbijstand. Bij de uitwerking staan drie pijlers centraal. In het kader van versterking van de eerstelijns rechtshulp/laagdrempelige toegang (pijler 1) is de onlinedienstverlening van het Juridisch Loket verder versterkt (o.a. met komst digitale chatbox JuL met 24/7 advies over veelvoorkomende problematiek) en is een prototype van een diagnose-instrument ontwikkeld, dat moet bijdragen aan een snellere verwijzing naar de juiste (rechts)hulpverlener. Ter versterking van de (kwaliteit van) tweedelijns rechtshulp (pijler 2) zijn diverse initiatieven in gang gezet rondom het door het actuele thema zelfredzaamheid, waaronder de invoering van een Regeling adviestoevoeging zelfredzaamheid die burgers die met hun probleem tussen wal en schip dreigen te vallen, recht geeft op bijstand door een advocaat of mediator (lichte adviestoevoeging). Ook zijn voorbereidingen getroffen voor betere vergoedingen voor sociaal advocaten en mediators conform het zogenoemde scenario 1 van Commissie-Van der Meer per 1 januari 2022. Onder de vlag van Burgergerichte overheid (pijler 3) is de proceskostenvergoeding verhoogd (wijziging besluit proceskosten bestuursrecht) als prikkel voor overheden om onnodige geschillen met burgers te voorkomen en is gestart met het voeren van wet- en regelgevingsdialogen met gemeenten en overheidsorganisaties om knellende wetgeving in kaart te brengen. 

In 2021 bevond het programma zich volop in de pilotfase, die duurt tot eind 2022, en is er, ondanks de impact van de coronamaatregelen, veel in gang gezet. Zo zijn er nieuwe pilots gestart in 9 gemeenten, met als doel om te kijken hoe op lokaal niveau de samenwerking tussen het juridisch en sociaal domein kan worden versterkt.

Wet bescherming koopvaardij

In het najaar van 2021 hebben de Tweede en Eerste Kamer ingestemd met de Reparatiewet Wet ter Bescherming Koopvaardij (WtBK). Daarnaast zijn het Besluit bescherming koopvaardij en de Regeling bescherming koopvaardij tot stand gebracht. De concept-Regeling bescherming koopvaardij is daartoe in het najaar van 2021 in internetconsultatie gebracht. De WtBK en onderliggende regelgeving treden in werking op 1 februari 2022. Op basis van de wet zullen maritieme beveiligingsbedrijven die over een Nederlandse vergunning komen te beschikken gewapende particuliere beveiligingsdiensten kunnen aanbieden aan Nederlandse koopvaardijschepen die door het risicogebied bij Somalië varen. Daarvoor dienen de scheepsbeheerders afzonderlijk toestemming te vragen bij de Kustwacht. De Kustwacht toetst of he schip in aanmerking komt voor particuliere gewapende beveiliging of toch voor militaire beveiliging in aanmerking moet komen.

Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus (WPBR)

Het proces heeft (aanzienlijke) vertraging opgelopen. Hierdoor kon het wetsvoorstel tegen eerdere verwachtingen in nog niet in 2021 voor advies worden aangeboden aan de Raad van State. Ondertussen is een eerste versie van de conceptnota met de voorgenomen wijzigingen gedeeld met alle stakeholders, die hierop hebben gereageerd. De verwachting is dat het wetsvoorstel in de loop van 2022 ter advisering kan worden aangeboden aan de afdeling advisering van de Raad van State.

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het kabinet zet in op een verbeterde aansluiting en doorstroom van de minnelijke schuldhulp naar de wettelijke schuldsanering natuurlijke personen (WSNP). Een wetsvoorstel tot wijziging van de Faillissementswet/ WSNP is op 21 september 2021 naar de Tweede Kamer verzonden (TK 2021-2022, 35915, nrs. 1-3). Daarnaast is aan de Raad voor rechtsbijstand, Bureau WSNP een opdracht verleend om een pilot te starten waarbij geregistreerde bewindvoerders WSNP een toevoeging kunnen aanvragen teneinde mensen met problematische schulden te kunnen begeleiden met hun verzoekschrift toelating WSNP bij de schuldsaneringsrechter. Deze pilot is gestart per 1 mei 2021 en loopt door tot in het jaar 2022 (Regeling Raad voor rechtsbijstand, Staatscourant 21 april 2021, nr. 19863).

Wetsvoorstel griffierechten

In dit wetsvoorstel worden de tarieven voor lagere vorderingen voor rechtspersonen en natuurlijke personen zo aangepast dat het griffierechttarief in een betere verhouding komt te staan tot de hoogte van de vordering. De tariefsaanpassingen zijn budgetneutraal. Het wetsvoorstel griffierechten is op 28 september 2021 aangenomen door de Eerste Kamer. Het wetsvoorstel treedt op 1 januari 2022 in werking.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Het verschil tussen de begroting en de realisatie wordt voor € 81,3 mln. toegelicht bij de uitgaven-instrumenten. Het overige verschil van wordt grotendeels veroorzaakt doordat bij de rechtsbijstand daarnaast voor € 21,8 mln. minder verplichtingen zijn aangegaan.

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Hoge Raad (HR)

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in het Koninkrijk op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. De Hoge Raad bevordert de rechtseenheid en de rechtsontwikkeling. Ook kan hij rechtsbescherming bieden in de individuele zaken die aan hem worden voorgelegd. Hij doet dit door te beslissen op cassatieberoepen, die worden ingesteld om de raad te laten beoordelen of het gerechtshof – en in voorkomende gevallen de rechtbank – in zijn uitspraak het recht juist heeft toegepast en of de gegeven motivering deugdelijk is. Aan deze taken wordt tevens invulling gegeven door te beslissen op prejudiciële vragen in het civiele en fiscale recht en op vorderingen van de procureur-generaal bij de Hoge Raad tot cassatie in het belang der wet. De Hoge Raad en de procureur-generaal hebben daarnaast nog enkele bij wet opgedragen bijzondere taken. Er is circa € 3 mln. meer uitgegeven dan voorzien in de begroting van de Hoge Raad. Dat is onder meer het gevolg van toegekende middelen voor digitalisering strafrechtketen en loon- en prijsbijstelling voor de periode 2021-2026. Ook is aan de Hoge Raad een bijdrage verstrekt om de financiële gevolgen van de coronapandemie op te kunnen vangen.

In het jaarverslag van de Hoge Raad, dat wordt gepubliceerd op de website van de Hoge Raad, wordt gedetailleerd ingegaan op de ontwikkelingen binnen de Hoge Raad in 2021. Tevens bevat het jaarverslag van de Hoge Raad informatie over de instroom en productie van de civiele kamer, de strafkamer en de fiscale kamer van de Hoge Raad, de Financiën, de jaarrekening en de controleverklaring.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van de RvR. De RvR is belast met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand, die er voor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel.

Bureau Financieel Toezicht (BFT)

Als integraal toezichthouder en handhaver van de Wet op het notarisambt (Wna), de Gerechtsdeurwaarderswet (Gdw) en de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) heeft het BFT een inhoudelijke opdracht om een bijdrage te leveren aan een rechtstaat die rechtszekerheid biedt en een maatschappij met een integer werkend financieel-economisch stelsel.

Subsidies

Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC)

In 2021 heeft de SGC gewerkt aan de duurzame inzet van digitale zittingen. Ook heeft de SGC de klachtenloketten die inmiddels bij veel sectoren zijn ingesteld apart gepositioneerd ten opzichte van de geschillencommissies. Een belangrijke stap om de taak van de klachtenloketten, het de-escaleren van klachten, goed en onafhankelijk te kunnen vervullen.

Focus is gelegd op het delen van kennis en expertise naar de diverse sectoren om zo de kwaliteit van dienstverlening te optimaliseren zodat klachten kunnen worden voorkomen of zo goed en snel mogelijk worden gede-escaleerd. Bij geschillencommissies met een wettelijke grondslag, waaronder de zorg, leveren de SGC meerwaarde voor betrokken partijen, bijvoorbeeld door het analyseren van uitspraken ter lering voor de toekomst.

De SGC werkt aan een eenvoudiger taalgebruik in bindend adviezen om ze meer laagdrempelig te maken. Daarnaast moest ingezet worden op het wegwerken van een behandelingsachterstand van klachten en geschillen die mede was ontstaan door corona.

Stichting Het Juridisch Loket (hJL)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van het Juridisch loket. Het Juridisch Loket is een advies- en doorverwijsinstelling voor eerstelijns rechtshulp, die ervoor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel. Door een administratieve vergissing is de eerste termijn van de subsidie van 2022 in 2021 betaald. Dit verklaart de overschrijding van € 8 mln.

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het bureau WSNP van de Raad voor rechtsbijstand coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering natuurlijke personen en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de (aldaar geregistreerde) bewindvoerder die een schuldsaneringsprocedure naar behoren afwikkelt. Insolventierechters houden toezicht op de goede afwikkeling van de lopende schuldsaneringen. De gemiddelde subsidie voor een schuldsaneringstraject bedraagt afgerond circa € 900 over een periode van gemiddeld 3 jaar. Het totaal aantal schuldsaneringstrajecten was in 2021 wederom lager dan in de begroting voorzien mede door de corona-effecten en de gebrekkige doorstroming vanuit de gemeentelijke (minnelijke) schuldhulpverlening, met als gevolg circa € 4,5 mln. lagere uitgaven WSNP.

Toevoegingen Raad voor Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand verstrekt subsidie door middel van een toevoeging aan een advocaat of mediator voor de verlening van rechtsbijstand aan rechtzoekenden met een laag inkomen en vermogen. De door de cliënt te betalen eigen bijdrage wordt verrekend met de kosten van de rechtsbijstand. De financiering van de Raad voor Rechtsbijstand vindt plaats aan de hand van het aantal afgegeven toevoegingen over de periode 1 september tot en met 31 augustus. Naast de financiering van de Raad voor Rechtsbijstand worden ook de uitgaven aan gerechtsdeurwaarders voor toevoegingszaken ten laste van dit budget gebracht.

In tabel 12 is een uitsplitsing in uitgaven en in aantallen weergegeven van de productiegegevens van de raad over de verschillende onderdelen binnen de rechtsbijstand.

Toelichting

Het totaal aantal afgegeven toevoegingen ambtshalve strafzaken was in 2021 hoger dan in de begroting was geraamd. Het totaal aantal afgegeven toevoegingen reguliere strafzaken was in 2021 lager dan in de begroting was geraamd.

Bij het aantal afgegeven toevoegingen in civiele zaken was sprake van een daling. Dit aantal was ook lager dan in de begroting geraamd en hangt samen met een lagere instroom van civiele zaken bij de rechtsbanken en gerechtshoven. Het aantal afgegeven toevoegingen in bestuursrechtelijke zaken was lager dan de raming in de begroting.

Bij de raming in de begroting van het aantal piketten was uitgegaan van een toename in volume door de voorgenomen intensivering van rechtsbijstand in de ZSM-werkwijze (bovenop het reeds geldende wettelijke recht op bijstand van een raadsman voorafgaand aan en tijdens het politieverhoor). De verwachte toename werd in 2021 echter niet gerealiseerd doordat de implementatie van de intensivering vertraging opliep. Deze vertraging heeft niet alleen te maken met de coronapandemie waardoor de ketenpartners andere prioriteiten hadden zoals het wegwerken van de achterstanden, maar ook doordat de ketenpartners voor het regelen van de benodigde extra mensen en infrastructuur meer tijd nodig blijken te hebben.

Het aantal lichte adviestoevoegingen 2021 was lager dan in de geraamde begroting en het aantal afgegeven toevoegingen in asielzaken was hoger dan geraamd in de begroting.

In totaal was het beroep op de rechtsbijstand (de totaal uitgaven in bovenstaande tabel) circa € 27,0 mln. lager dan in de begroting was voorzien.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak (Rvdr)

In de begroting van Justitie en Veiligheid is een apart hoofdstuk Raad voor de rechtspraak opgenomen, waarin de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten voor het betreffende jaar wordt gegeven.

In het jaarverslag van de Rechtspraak, dat separaat wordt uitgebracht door de Raad voor de rechtspraak en aan de Staten-Generaal wordt aangeboden, wordt gedetailleerd ingegaan op de ontwikkelingen binnen de rechtspraak in 2021. Tevens bevat het jaarverslag van de Raad informatie over de instroom en productie en de Financiën, inclusief de managementparagraaf, de jaarrekening en de controleverklaring.

Er is € 99,5 mln. meer uitgegeven aan de rechtspraak dan in de begroting 2021 was geraamd. Dit wordt met name verklaard door een verhoging van het budget vanwege een hoger aantal gefinancierde producten. Daarnaast is er compensatie voor loon- en prijsontwikkeling (loon- en prijsbijstelling) en aanvullingen van de bijdrage in het kader van onder meer pilots maatschappelijk effectieve rechtspraak, versterking strafrechtketen en versterking van de aanpak van ondermijning.

Ook heeft in 2021 een vermogensstorting plaatsgevonden ter dekking van de extra kosten bij de rechtspraak vanwege COVID-19.

Toelichting

In 2021 stroomden er ongeveer 1,4 mln. zaken in bij de gerechten. Het aantal afgehandelde zaken was ruim 1,4 mln. Zowel de instroom als het aantal afgehandelde zaken waren lager dan aanvankelijk bij de begroting was geraamd.

Met de Raad voor de rechtspraak is afgesproken dat voor 2021 als gevolg van COVID-19 de zogenoemde hardheidsclausule van toepassing wordt verklaard. Dit houdt in dat er geen afrekening zal plaatsvinden van het gerealiseerde minderwerk als gevolg van COVID-19.

In het jaarverslag van de Rechtspraak, uitgebracht door de Raad voor de rechtspraak, dat tevens aan de Kamer wordt aangeboden, wordt meer gedetailleerd ingegaan op de diverse ontwikkelingen binnen de rechtspraak in 2021.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Autoriteit persoonsgegevens (AP)

De AP is de Nederlandse gegevensbeschermingsautoriteit en houdt als onafhankelijke toezichthouder het toezicht op de verwerking van persoonsgegevens. In 2021 bedroeg het budget van de AP bijna 25 miljoen euro (waarvan ongeveer 19 miljoen euro structureel). Het budget is gedurende het jaar verhoogd van 19 mln. naar 25 mln. Als onafhankelijke toezichthouder heeft de AP de vrijheid om te bepalen hoe zij deze middelen over haar verschillende taken verdeelt.

College voor de Rechten van de Mens

Het College voor de Rechten van de Mens (hierna: het College) is het nationale mensenrechteninstituut van Nederland. Als onafhankelijk toezichthouder belicht, beschermt en bevordert het College de mensenrechten in Europees en Caribisch Nederland. Daartoe voert het College de taken uit die door de Wet College voor de Rechten van de Mens zijn opgedragen. Het College doet onderzoek, adviseert de regering en het parlement, rapporteert aan internationale comités, geeft voorlichting, bevordert mensenrechteneducatie en oordeelt in individuele gevallen over discriminatie. Het College is tevens toezichthouder voor het VN-verdrag handicap. Het rapporteert jaarlijks over de manier waarop dat verdrag in Nederland wordt uitgevoerd en nageleefd.

Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen (NRGD)

Het NRGD waarborgt en bevordert de kwaliteit van de inbreng van deskundigen in de rechtsgang. Zij doen dit door het normeren van deskundigheidsgebieden en het toetsen en registreren van deskundigen (bv. een psycholoog of DNA-deskundige). Het NRGD is onafhankelijk en heeft een wettelijke basis (Wet deskundigen in strafzaken).

Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (StAB)

De StAB adviseert, door middel van deskundigenberichten, op verzoek van de Raad van State en de rechtbanken over geschillen op het terrein van de fysieke leefomgeving zoals milieu, ruimtelijke ordening, bouw en schade. De StAB heeft een wettelijke basis (Wet milieubeheer en Wet ruimtelijke ordening) en is onafhankelijk.

Subsidies

Subsidie Rechtspleging

De NVvR krijgt een bedrag van 482.000 euro per jaar aan subsidie, waarvan een bedrag van 100.000 euro bedoeld is voor huisvestingskosten. De subsidie wordt verstrekt voor de activiteiten die de NVvR in de hoedanigheid van beroepsvereniging uitvoert. Onderdeel daarvan is fungeren als spreekbuis voor de beroepsgroepen van rechters en officieren van justitie en gevraagd en ongevraagd adviseren bij wetgeving die deze beroepsgroepen raken.

Subsidie Wetgeving (DWJZ)

De subsidie wetgeving betreft een bijdrage aan de Stichting Recht en Overheid en aan het Nederlands Juristencomité. Deze subsidie is bedoeld voor de bescherming van de mensenrechten.

Ontvangsten

Griffie

Het Ministerie van JenV ontvangt griffierechten van burgers, overheden, bedrijven en andere rechtspersonen die civiele of bestuursrechtelijke procedures starten. De griffierechten-ontvangsten waren in 2021 circa € 31 mln. lager dan geraamd. Dit komt omdat de instroom aan zaken waarbij sprake is van een te betalen griffierecht, mede als gevolg van de corona epidemie, lager was dan geraamd bij het opstellen van de begroting 2021.

Ontvangsten overig

De ontvangstenmeevaller van circa € 5,9 mln. bestaat uit diverse posten. Bij de vaststelling in het kader van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp) en de Wet beëdigde tolken en vertalers (wbtv) over jaar 2021 is respectievelijk € 1,5 mln. en € 0,1 mln. meer ontvangen dan begroot. Daarnaast is naar aanleiding van de volledige subsidieafrekening met de Raad voor Rechtsbijstand circa € 10,7 mln. teruggestort vanwege de gestelde eisen in het accountsprotocol ten aanzien van de liquiditeitsnorm.De kosten voor het toezicht en tuchtrecht met betrekking tot notarissen en gerechtsdeurwaarders worden doorbelast aan de beroepsgroepen. Als gevolg van afstemming over de kosten zijn de facturen laat in het jaar verstuurd. Naar verwachting worden deze ontvangsten in 2022 gerealiseerd.

4.3 Artikel 33: Veiligheid en criminaliteitsbestrijding

Figuur 1

A. Algemene doelstelling

Een veiligere samenleving door een doelmatige en effectieve rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding en door versterking van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit door de decentrale overheden.

B. Rol en verantwoordelijkheid

Opsporing en vervolging

De Minister heeft een regisserende rol. Zij is beleidsverantwoordelijk voor het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid en financiert daartoe onder andere het Openbaar Ministerie (OM) en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Het OM is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde (Wet op de rechtelijke organisatie). Het voert het gezag over de opsporing door politie en bijzondere opsporingsdiensten, beslist over de vervolging van strafbare feiten en ziet erop toe dat de opgelegde straf naar behoren wordt uitgevoerd.

Veiligheid en lokaal bestuur

Op het gebied van veiligheid en lokaal bestuur heeft de Minister een stimulerende rol. Zij is belast met het ontwikkelen van visie, beleid en samenwerkingsvormen op het terrein van de bestuurlijke aanpak van onveiligheid, ondermijning en criminaliteit.

Inspanningen zijn er op gericht het lokaal bestuur en het bedrijfsleven zo effectief en efficiënt als mogelijk in staat te stellen de veiligheid te vergroten en weerbaar te maken tegen onveiligheid en criminaliteit. Door de (wettelijke) toerusting van de burgemeester ten aanzien van zijn openbare orde taak en het aanpakken van criminaliteit tegen en gefaciliteerd door het bedrijfsleven, onder andere door het bewaken van de bestuurlijke integriteit (Bibob) en de inzet van de Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC’s). JenV faciliteert en ondersteunt de aanpak van de meest voorkomende vormen van overlast, zoals overlast gerelateerd aan uitgaan, voetbal en evenementen. Dit wordt ingevuld samen met het lokale bestuur, onder andere via structureel overleg met de VNG en gemeenten.

Vervolging en berechting van verdachten van het neerhalen van vlucht MH17

De Minister is verantwoordelijk voor het strafrechtelijke vervolgings- en berechtigingsmechanisme en financiert daarvoor onder andere het Openbaar Ministerie (OM), de rechtspraak en de politie.

De vervolging en berechting van de verdachten van het neerhalen van de vlucht MH17 vindt plaats in Nederland onder de Nederlandse wet. Het strafproces is ingebed in internationale steun en samenwerking. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken is eveneens nauw betrokken ten behoeve van deze internationale samenwerking.

C. Beleidsconclusies

Met de onderstaande verrichte inspanningen in 2021 is verder gewerkt aan een veiligere samenleving door een doelmatige en effectieve rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding en door versterking van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit door de decentrale overheden.

Verkeer

Het verbeteren van de verkeersveiligheid is ook het afgelopen jaar een prioriteit geweest van dit kabinet. JenV draagt hieraan bij door middel van de verkeershandhaving. Zo zijn er in het afgelopen jaar door middel van pilots van het OM en de politie innovatieve handhavingsmiddelen zoals camera’s die handheld bellen geautomatiseerd kunnen constateren en verplaatsbare flitspalen ontwikkeld. Ook wordt met de opvolging van het CFT-advies gevaarlijk rijgedrag harder aangepakt door het strenger straffen van ernstige verkeersovertredingen, terwijl tegelijkertijd door het verlagen van de boetes voor lichtere feiten de maatschappelijke acceptatie van het verkeersboetestelsel wordt vergroot. Daarnaast heeft JenV met de pilot verkeershandhaving in Utrecht het afgelopen jaar met betrokken partijen verkend of boa´s op bepaalde (lichte) verkeersovertredingen kunnen handhaven, dit traject wordt vervolgd in 2022. Tot slot heeft JenV financiële dekking georganiseerd voor bloedonderzoeken drugs in het verkeer voor de komende drie jaar, waardoor de handhaving op rijden onder invloed van drugs voortgezet kan worden. Hiermee zijn de in het regeerakkoord afgesproken resultaten behaald en is bijgedragen aan de verkeersveiligheid door middel van verkeershandhaving. De staat van de verkeersveiligheid toont aan dat blijvende inspanningen om de verkeersveiligheid te verbeteren noodzakelijk blijven31.

Mensenhandel

Het interdepartementale programma Samen tegen mensenhandel is eind 2018 gepresenteerd. Sindsdien is door alle betrokken partijen geïnvesteerd in de uitvoering van dit programma, met concrete resultaten (TK 2021/22, 28638, nr. 205). Zo is doorgewerkt aan de versterking van het fundament van de opsporing en vervolging van daders van mensenhandel (zie ook TK 2020/22, 28 638, nr. 200). In 2020 is voor het eerst sinds jaren weer sprake van een stijging in het aantal door de politie aangeleverde OM-verdachten te zien. En ook in 2021 lijkt de groei te hebben aangehouden. Afgelopen jaar is bovendien een verkenning uitgevoerd naar de mogelijkheid en wenselijkheid van een aanpassing van het artikel 273f Wetboek van Strafrecht (Mensenhandel). Op basis van deze verkenning kan geconcludeerd worden dat een aanpassing van de strafbaarstelling van mensenhandel mogelijk en wenselijk is.

Afgelopen jaar is ook samen met het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM) gewerkt aan een nationaal actieplan dat de digitale bescherming van minderjarigen en adolescenten verbetert en aanjaagt. Het actieplan moet komend jaar gereed zijn.

Voorts is als onderdeel van een van de actielijnen uit het programma een belangrijke stap gezet in de verdere verankering van de gemeentelijke aanpak met de ontwikkeling van het ‘Kader mensenhandel voor gemeenten’, dat op 1 februari 2021 gepubliceerd is. Het kader biedt gemeenten bouwstenen bij het formuleren van een aanpak van mensenhandel.

Multilateraal Verdrag Inzake Rechtshulp en Uitlevering bij Internationale Misdrijven

Nederland werkt middels een projectvorm aan dit initiatief. De voorziene diplomatieke conferentie van juni 2020 heeft door de pandemie geen doorgang kunnen vinden. In het jaar 2021 heeft dit vanwege de onmogelijkheid om een grote internationale bijeenkomst te organiseren ook geen doorgang kunnen vinden. In 2021 zijn ter continuering van het proces twee internationale virtuele conferenties georganiseerd. De beoogde Diplomatieke Conferentie- waar onderhandelingen over een verdrag zouden moeten plaatsvinden, heeft sindsdien nog geen doorgang kunnen vinden, omdat internationale reisbewegingen aan banden liggen en de organisatie van een grote conferentie momenteel niet mogelijk is. In 2021 zijn een aantal grootschalige virtuele bijeenkomsten georganiseerd, waarin verdragsteksten verder zijn besproken. Nederland draagt de kosten voor de organisatie van deze bijeenkomsten (ICT, tolken, vertaalkosten etc).

Prostitutie

Het wetsvoorstel regulering sekswerk is op 26 januari 2021 naar de Tweede Kamer gestuurd en vervolgens controversieel verklaard. Sekswerkers kunnen bij verschillende zorginstanties terecht voor laagdrempelige zorg (dit staat ook opgenomen in het wetsvoorstel). Er wordt gewerkt aan een plan van aanpak met concrete voorstellen om de sociale en juridische positie van sekswerkers te verbeteren (Motie van Van Nispen en Simons).De Sekswerkalliantie Destigmatisering wordt gesteund door JenV en zet zich in om het stigma op sekswerk te verminderen en positie van sekswerkers te versterken. Recent is de klachtenbalie gestart waar sekswerkers ondersteuning kunnen krijgen bij het indienen van klachten bij instanties. Na goedkeuring van de Autoriteit Persoonsgegevens in 2021 wordt het platform Ugly Mugs binnenkort in gebruik genomen worden. Op dit platform kunnen geregistreerde sekswerkers elkaar waarschuwen voor gewelddadige klanten.

Indicatoren Unit Landelijke Interceptie

Zoals toegezegd bij brief van 13 november 2007 en daaropvolgend bij brief van 27 mei 2008 worden de jaarlijkse tapstatistieken opgenomen in het Jaarverslag van Justitie en Veiligheid.32

Binnendringen in geautomatiseerd werk

De bevoegdheid tot het binnendringen in een geautomatiseerd werk is in 2021 ingezet in 24 opsporingsonderzoeken. Hierbij is 16 keer gebruik gemaakt van commerciële binnendringsoftware.

Met de bevoegdheid zijn goede successen geboekt. Ten opzichte van 2020 is het aantal opsporingsonderzoeken waarin gebruik wordt gemaakt van de bevoegdheid toegenomen.

Zoals is toegezegd in de Nadere Memorie van antwoord aan de Eerste Kamer33wordt over de bevoegdheid tot het binnendringen in een geautomatiseerd werk gerapporteerd.

Gezien de wettelijke omschrijving in art. 80sexies Sr kan een enkel geautomatiseerd werk meerdere, soms zeer veel, apparaten betreffen. Het aantal binnengedrongen geautomatiseerde werken en/of het aantal apparaten dat daar deel van uit maakt kan een vertekend beeld geven van de inzet van de bevoegdheid. In het jaarverslag over 2020 is dit aangegeven en blijkt in 2021 eveneens het geval. Het aantal geautomatiseerde werken dat is binnengedrongen wijkt sterk af van het aantal apparaten dat er deel van uit maakt en niet van alle geautomatiseerde werken kan eenduidig worden bepaald of zij naar de wettelijke omschrijving een enkel of meerdere werken zijn. Dergelijke onduidelijkheden in de verantwoording zijn onwenselijk. Vanaf volgend jaar wordt de kwantitatieve verantwoording aan de Kamer beperkt tot de in bovengenoemde tabel opgenomen gegevens. De Inspectie JenV blijft overigens zelf bepalen welke kwantitatieve gegevens in haar verslag worden vermeld.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Het verschil tussen de begroting en de realisatie is deels een gevolg van de lagere uitgaven bij de uitgaveninstrumenten (-€ 99,1 mln). Het overige verschil van + € 84,2 mln. wordt grotendeels veroorzaakt door meerjarenverplichtingen die zijn aangegaan door het Openbaar Ministerie voor IT-contracten.

33.1 Apparaatsuitgaven Openbaar Ministerie

Openbaar Ministerie (OM)

Het OM is de enige instantie in Nederland die een verdachte voor de strafrechter kan brengen, afgezien van de bijzondere procedure die geldt voor ambtsdelicten van Kamerleden en bewindspersonen. Samen met de Rechtspraak is het OM onderdeel van de rechterlijke macht. Het OM zorgt ervoor dat strafbare feiten worden opgespoord en vervolgd. Daarvoor wordt samengewerkt met politie en andere opsporingsdiensten. Het OM is een landelijke organisatie verdeeld over tien arrondissementen. Deze zijn gelijk aan de tien regionale eenheden van de politie. Daarnaast richt het Landelijk Parket zich op de bestrijding van (internationaal) georganiseerde misdaad, bestrijdt het Functioneel Parket criminaliteit op het gebied van milieu, economie en fraude en worden alle beroepen tegen verkeersboetes en eenvoudige misdrijfzaken door het Parket Centrale Verwerking OM (CVOM) behandeld. De zaken waarin hoger beroep wordt aangetekend komen bij een van de vier vestigingen van het ressortsparket. Dit budget is bestemd voor de financiering van de apparaatsuitgaven van het OM.

Er is sprake van een realisatie die ruim € 64 mln. hoger is dan bij de begroting was geraamd. Dit betreft nagenoeg geheel aanvullende budgettoekenningen of bijdragen van andere JenV-onderdelen in de vorm van aanvullend budget aan het OM ná vaststelling van de begroting.

Het restant betreft het saldo van diverse kleinere mutaties van bij elkaar € 0,6 mln.

Binnen de apparaatskosten is sprake van een relatief grote stijging bij de materiële ICT-kosten vanwege de stijging van de kosten voor licenties, de kosten van automatiseringsapparatuur en telefoons.

Het OM heeft de hieronder genoemde productie gerealiseerd.

In het jaarbericht van het OM zal meer gedetailleerd worden ingegaan op de diverse ontwikkelingen binnen het OM in 2021.

33.2 Bestuur, Informatie en Technologie

Bijdragen medeoverheden

Regionale Informatie en Expertise Centra / Landelijk Informatie en Expertise Centrum (RIEC's/LIEC)

Voor een structurele aanpak van georganiseerde ondermijnende criminaliteit zijn er 10 RIEC's en een LIEC. De RIEC’s ontwikkelen en ondersteunen regionaal bestuurlijke interventies en combineren die zo mogelijk met een fiscale en strafrechtelijke aanpak. Binnen de RIEC’s wordt samengewerkt tussen gemeenten, politie, Openbaar Ministerie, Belastingdienst en andere partners. Het LIEC is een shared service center voor de RIEC’s en verantwoordelijk voor het beheer van een RIEC-informatiesysteem en heeft tot doel het zoveel mogelijk stroomlijnen van de werkwijzen van de RIEC’s en het ondersteunen van de onderlinge afstemming. In 2021 ontvingen de 10 RIEC’s gezamenlijk in totaal een structurele bijdrage van € 8,53 mln.

Uitstapprogramma prostituees

Prostituees die de prostitutie willen verlaten kunnen ondersteuning krijgen van een uitstapprogramma dat zorgt voor begeleiding naar ander werk of andere dagbesteding. Hiervoor is afgelopen jaar € 3 mln. beschikbaar gesteld, en eenmalig € 1mln. extra. Dit budget is via een decentralisatie-uitkering aan 18 aangewezen DUUP-gemeenten uitgekeerd. Sinds 1 januari 2021 is dit een structurele regeling met structurele financieringsystematiek. Het budget is bedoeld voor het (laten) ontwikkelen en (laten) uitvoeren van regionale uitstapprogramma’s voor prostituees.

Subsidies

Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV)

Het CCV heeft een subsidie ontvangen en daarmee kennis en instrumenten ontwikkeld op het terrein van criminaliteitspreventie en veiligheid, gericht op integrale aanpak door samenwerking tussen zowel publieke als private organisaties. Via onder andere bijeenkomsten, publicaties, instrumenten en de website heeft het CCV professionals op het gebied van criminaliteitspreventie en veiligheid in 2021 ondersteund.

Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO)

In 2021 is in samenwerking tussen ondernemers, gemeente, politie en brandweer gewerkt aan de veiligheid van bedrijventerreinen, winkelgebieden en het agrarisch buitengebied. Indien er in samenwerking tussen voorgenoemde partijen structurele maatregelen worden genomen resulteert dat in een KVO certificaat. Het regionale Platvorm Veilig Ondernemen zorgt voor de procesbegeleiding.

33.3 Opsporing en vervolging

Bijdragen agentschappen

Nederlands Forensisch Instituut (NFI)

Het NFI draagt bij aan het artikelonderdeel 33.2 «Het bestrijden van criminaliteit door een effectief en doelmatig instrumentarium van opsporing en vervolging» door middel van het leveren van kwalitatief hoogstaand forensisch onderzoek aan de partners in de strafrechtketen. De drie kernproducten daarbij zijn het uitvoeren van onderzoek op overwegend technisch, medisch-biologisch en natuurwetenschappelijk terrein, het doen van onderzoek naar nieuwe methoden en technieken en het overdragen van kennis op het gebied van forensisch en wetenschappelijk onderzoek.Per saldo is er sprake van een realisatie die circa € 5,8 mln. hoger is dan bij de begroting was geraamd voor het NFI. De grootste mutaties betreffen een bijdrage van € 1,6 mln. voor loonbijstelling, een bijdrage van € 2,2 mln. voor de uitvoering van de bloedonderzoeken die het NFI in het kader van het besluit alcohol, drugs en geneesmiddeleng, een bijdrage van € 0,4 mln. voor kosten samenhangend met corona en € 1 mln. voor extra inzet forensische opsporing.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Nationaal register gerechtelijk deskundigen (NRGD)

Zie toelichting artikel 32.

Bijdragen aan medeoverheden

BES Caribisch deel van het Koninkrijk

De periode na de staatkundige hervorming heeft zich gekenmerkt door het steeds verder vormgeven aan de inrichting van de BES-eilanden. Een goede inrichting van de Rechtspraak en het Openbaar Ministerie blijft onverminderd van belang om de huidige inrichting te behouden en te blijven ontwikkelen. Vanuit Europees Nederland wordt gestimuleerd dat het aantal rechters zowel kwantitatief als kwalitatief op goed niveau blijft. Ook zal er zorg voor worden gedragen dat de staande magistratuur van het OM BES op sterkte blijft. De Raad voor de Rechtshandhaving wordt zodanig geëquipeerd dat er een goede bijdrage is gedaan voor het doen van voldoende en gekwalificeerde onderzoeken. Ten aanzien van de kosteloze rechtsbijstand voor onvermogenden zijn op de BES-eilanden laagdrempelige voorzieningen voor juridische bijstand gecreëerd in de vorm van Juridische Loketten.

Van het ministerie van BZK heeft JenV in 2021 € 2,1 mln. ontvangen voor de bestrijding van ondermijning in Caribisch Nederland. Het budget wordt vervolgens ter beschikking gesteld aan het Gemeenschappelijk Hof en het Parket Procureur Generaal.

Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-Nederland)

In het kader van het voorkomen en opsporen van witwassen, de onderliggende basisdelicten en terrorismefinanciering ontvangt de FIU-Nederland op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) meldingen over ongebruikelijke transacties van meldingsplichtige instellingen zoals banken, geldtransactiekantoren en notarissen. FIU-Nederland analyseert de ongebruikelijke transacties en kan besluiten deze verdacht te verklaren en alsdan te verstrekken aan diverse (bijzondere) opsporingsdiensten en inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Aanpak ondermijning

In 2021 is gewerkt aan de doorontwikkeling van het RIEC/LIEC-bestel. Het betreft onder andere een intensivering van de taken op de gebieden Verbeteren Kennis & Expertise, Platform voor effectiviteit, kwaliteit en innovatie en Ondersteunen Landelijke Fenomeentafels. Daarnaast omvat het een overname van verschillende taken van het voormalige Aanjaagteam Ondermijning (ATO) Daarnaast is werk gemaakt van een intensivering van de taken op het gebied van shared service taken (kwantitatief en kwalitatief).

Vanuit het Regeerakkoord is een bedrag van € 100 mln. beschikbaar gesteld voor de versterking van de aanpak van ondermijning. Dit geld wordt met name ingezet om de lokale en regionale aanpak van ondermijning stevig en innovatief te versterken. Daarnaast wordt een structureel bedrag ter hoogte van € 10 mln. besteed aan de versterking van de intelligence- en analysecapaciteit in RIEC/LIEC-verband en voor aanvullende capaciteit om de regionale, integrale aanpak van ondermijning in operationele zin te versterken.

In 2021 is gestart met een breed offensief om de georganiseerde ondermijnende criminaliteit verder terug te dringen. Op landelijk niveau wordt ingezet op een combinatie van repressieve en preventieve maatregelen. In 2021 is € 141 mln. beschikbaar gesteld, dit bedrag loopt op tot 150 mln. structureel. Deze middelen worden primair ingezet op het toekomstbestendig maken van het stelsel Bewaken en Beveiligen (in 2021 € 41 mln.) en de inrichting en werkzaamheden van het Multidisciplinair Interventieteam (in 2021 € 73 mln.). Daarnaast is met de middelen van het breed offensief ook de aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit in de Rotterdamse haven en luchthaven Schiphol extra versterkt (totaal 7 mln.) en tot slot is er € 15 mln. incidenteel beschikbaar gesteld voor de lokale en regionale aanpak.

De middelen ten behoeve van de regionale aanpak van ondermijning zijn ter beschikking gesteld aan de tien Regionale Informatie en Expertise Centra (RIECs). In de tabel <bijdragen aan RIEC's/LIEC> bij artikelonderdeel 33.2 staat de precieze verdeling van de structurele en incidentele gelden die voor 2021 aan de afzonderlijke RIECs beschikbaar worden gesteld, op basis van de regionale versterkingsplannen voor de besteding van deze middelen. Hierbij is tevens vermeld via welke rechtspersoon deze middelen aan de RIEC zijn toebedeeld. De RIEC’s hebben zelf namelijk geen rechtspersoonlijkheid en kunnen derhalve niet rechtsreeks een bijdrage ontvangen.

Overige opsporing en vervolging

Dit betreffen onder andere bijdragen voor vergoeding voor de verstrekking van persoonsgegevens van Telecomproviders aan het CIOT (Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie), Internationale- en Europese arrestatiebevelen, de bestrijding van mensenhandel op de Nederlandse Antillen, de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, het tegengaan van misbruik van rechtspersonen, het passagiersnamen register systeem (TRIP) en de Veiligheidsmonitor.

Het verschil tussen de stand ontwerpbegroting en de realisatie van € 9,7 mln. kan als volgt worden verklaard:

Bij VJN is per saldo 1 mln. en bij NJN 5,9 mln. overgeheveld onder andere voor Categorale Opvang Slachtoffers Mensenhandel (COSM), de vergoedingen voor verstrekking van persoonsgegevens van Telecomproviders, de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, een bijdrage e-screener, DGO (UBO, verwijsportaal), de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding en het garantiefonds faillissementscuratoren.

Een deel van het budget is niet besteed als bijdrage maar als subsidie (0,7 mln.) of opdracht (0,2 mln.). Daarnaast zijn een aantal bijzondere bijdragen aan de politie niet tot besteding gekomen en is er een onderbesteding geweest als gevolg van onder andere corona waardoor activiteiten niet zijn uitgevoerd dan wel vertraagd.

Subsidies

Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV)

De subsidie aan het CCV wordt in zijn geheel verantwoord op het artikelonderdeel 33.2.

Opdrachten

Schadeloosstellingen

Dit betreft de budgetten voor schadeloosstellingen buiten de strafrechtelijke keten, zoals vergoedingen vanwege onrechtmatige vreemdelingenbewaring en in het geval van bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ). Daarnaast kunnen ook vergoedingen worden verstrekt voor bijvoorbeeld juridische bijstand. In 2021 was de realisatie € 7,8 mln. hoger dan geraamd.

Keten Informatie Voorziening (KIV)

Keteninformatievoorziening heeft als doel de ondersteuning van de informatie-uitwisseling in de strafrechtketen. In dit kader worden bijv. ketenvoorzieningen in opdracht van DGRR beheerd en (door)ontwikkeld bij de Justitiele Informatiedienst en wordt een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van de architectuur voor de IV in de strafrechtketen. Daarnaast wordt er ook beleidsmatig gekeken naar de kaders voor informatie-uitwisseling en de uitvoerbaarheid daarvan, bijv. d.m.v. de herziening van de Wet politiegegevens en de Wet justitiele en strafvorderlijke gegevens, en in het programma Identiteitsvaststelling op orde.

Onrechtmatige Detentie

Ten laste van dit budget worden de vergoedingen verantwoord aan ex-justitiabelen waarvan is vastgesteld dat recht is ontstaan op een vergoeding. Over het algemeen worden deze vergoedingen vastgesteld door de rechter.

Gerechtskosten OM

Ten laste van dit budget worden de uitgaven gebracht die betrekking hebben op deskundigen en tolken en vertalers, die een bijdrage leveren aan het strafproces en worden bekostigd in overeenstemming met het Besluit tarieven in strafzaken. Deze kosten vielen in 2021 iets lager uit (€ 0,5 mln.) dan begroot.

Verkeershandhaving Openbaar Ministerie

Het OM voert het programma verkeershandhaving uit. Uit dit budget worden de uitgaven voor dit programma gedaan, niet zijnde bijdragen aan ZBO of agentschap, bijvoorbeeld trajectcontrolesystemen en digitale flitspalen. De uitgaven zijn circa € 2,7 mln. lager uitgevallen. Dit is grotendeels door een herschikking van de beschikbare middelen over de jaren heen (kasschuif).

Afpakken

Het afpakken van crimineel vermogen is een prioriteit van het kabinet en het stuurt met het ketenprogramma afpakken dan ook op ambitieuze doelstellingen. Het Openbaar Ministerie zet in het kader van de strafrechtelijke vervolging onder meer in op ontnemingsvorderingen van wederrechtelijk verkregen voordeel, verbeurdverklaringen en ontnemingen als onderdeel van een transactie. De beschikbare gestelde middelen in de oorspronkelijke begroting zijn in de loop van het jaar via budgetoverheveling uitgezet naar organisaties die actief zijn op het terrein van afpakken zoals het FIOD en het Openbaar Ministerie.

Bewaring, verkoop en vernietiging in beslag genomen goederen

De Minister van Financiën is volgens de Comptabiliteitswet verantwoordelijk voor het beheer van het overtollige materieel bij het Rijk. Domeinen Roerende Zaken is belast met de bewaring, verkoop en vernietiging van strafrechtelijk inbeslaggenomen voorwerpen en bekommert zich daarnaast over overtollige Rijksgoederen.

Overige opdrachten

Het verschil tussen de ontwerpbegroting en de uitputting is € 48,5 mln. Dit betreffen voornamelijk de middelen voor de digitalisering strafrechtketen. Deze zijn overgeboekt naar bijv. de politie, het OM etc. waar ze tot besteding zijn gekomen.

Garanties

Faillissementscuratoren

Deze regeling voorziet er in dat curatoren in faillissementen bij ontoereikendheid van de boedel van De Minister een voorschot kunnen verkrijgen ter dekking van de kosten om een rechtsvordering in te stellen tegen bestuurders van de rechtspersoon bij onbehoorlijk bestuur of een voorafgaand (verhaals)onderzoek naar de mogelijkheden daartoe. Tevens stelt het de curatoren in faillissementen in staat om een procedure te kunnen beginnen om activa terug te halen voor de boedel om zo benadeling van de crediteuren zoveel mogelijk te beperken.

Faillissementscuratoren

De garantstellingsregeling curatoren (GSR) voorziet erin dat curatoren in faillissementen bij ontoereikendheid van de boedel de Minister een garantiestelling kunnen vragen ter dekking van de kosten om een rechtsvordering in te kunnen stellentegen bestuurders van de rechtspersoon in geval van vermoedelijk «kennelijk onbehoorlijk bestuur» Dit stelt curatoren in faillissementen in staat om een procedure te beginnen teneinde de ver vreemde activa weer terug te laten vloeien in de boedel om benadeling van de crediteuren zoveel mogelijk te beperken. Naar aanleiding van de evaluatie van de GSR wordt de garantstellingsregeling herzien. Dit met het oog om de uitvoerbaarheid en effectiviteit te verbeteren en de regeling in overeenstemming te brengen met het Rijkskader voor risicoregelingen.

33.4 Opsporing en berechting MH17-verdachten

In juni 2019 hebben de landen wiens opsporingsautoriteiten samenwerken in het Joint Investigation Team (JIT) – Australië, België, Maleisië, Oekraïne en Nederland – meegedeeld dat het Nederlands OM vier verdachten gaat vervolgen voor hun rol in het neerhalen van vlucht MH17. Het strafproces tegen deze vier verdachten is op 9 maart 2020 gestart. 2021 stond in het teken van de inhoudelijke behandeling van de strafzaak, welke zal doorlopen in 2022. De rechtbank Den Haag behandelt de strafzaak en houdt zitting op de extra beveiligde rechtbank van het Justitieel Complex Schiphol. De JIT-landen hebben hun politieke en financiële steun uitgesproken en begin 2019 hebben vertegenwoordigers van de JIT-landen een Financieel MOU ondertekend.

Nederland draagt zelf de reguliere kosten voor getuigenbescherming, rechtspraak en het Openbaar Ministerie. De overige kosten en dan met name de kosten die gerelateerd zijn aan het internationale karakter van deze zaak worden door de JIT-landen gezamenlijk gedeeld. De declaraties van de Raad voor de rechtspraak en het OM met betrekking tot het MH17 proces vallen lager uit dan verwacht, dit is mede te verklaren door de corona omstandigheden. Conform afspraak zullen de niet bestede middelen beschikbaar blijven voor vervolging en berechting MH17.

Ontvangsten

Boeten en Transacties (B&T)

Ten opzichte van de ontwerpbegroting doet er zich een hogere opbrengst voor van € 221 mln. Er is sprake van meevallers uit hoofde van de boetecomponent in diverse schikkingen ad 312 mln. en lagere opbrengsten (91 mln.) vooral veroorzaakt doordat het aantal WAHV-boetes sterk gedaald zijn als gevolg van de maatregelen van de coronacrisis. De mee- en tegenvallers bij de Boeten en Transacties vloeien naar de algemene middelen van de Rijksbegroting.

Afpakken

Het afpakken van crimineel vermogen is een prioriteit van het kabinet en het stuurt met het ketenprogramma afpakken dan ook op ambitieuze doelstellingen. Het Openbaar Ministerie zet in het kader van de strafrechtelijke vervolging onder meer in op ontnemingsvorderingen van wederrechtelijk verkregen voordeel, verbeurdverklaringen en ontnemingen als onderdeel van een transactie. In 2021 is in totaal een afpakbedrag ontvangen van € 300,5 mln. Dat is aanzienlijk hoger dan de ontvangsten van de afgelopen jaren vanwege een grote afpakopbrengst/schikking, maar ten opzichte van de raming in de ontwerpbegroting is de realisatie € 83,8 mln. lager uitgevallen.

4.4 Artikel 34: Straffen en Beschermen

Figuur 1

A. Algemene doelstelling

Voorkomen dat burgers (opnieuw) dader of slachtoffer worden van criminaliteit, volwassenen en kinderen beschermen die vanwege de kwetsbare positie waarin zij verkeren bedreigd of verleid worden door (herhaalde) criminaliteit of die bedreigd worden in hun ontwikkeling en bewerkstelligen dat met een straf genoegdoening wordt geboden aan het slachtoffer en aan de samenleving als geheel.

Het borgen van de veiligheid door de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties, het bevorderen van het nemen van preventieve maatregelen door burgers en bedrijven, het versterken van de positie van slachtoffers, het beschermen van jeugdigen die in hun ontwikkeling worden bedreigd in de opvoed- en leefsituatie en het realiseren van een effectieve aanpak van jeugdcriminaliteit en geweld in huiselijke kring.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister voor Rechtsbescherming heeft verantwoordelijkheden ten aanzien van preventie, tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties34 , slachtofferzorg en jeugdbescherming en jeugdsancties.

• • stimuleert de Minister voor Rechtsbescherming preventie door het beschikbaar stellen van integriteitsinstrumenten.

• • een regisserende rol bij toezicht in strafrechtelijk kader, advisering aan het OM en de rechter over justitiabelen en taakstraffen. De uitvoering is opgedragen aan drie erkende reclasseringsorganisaties. De taken van de reclasseringsorganisaties dragen bij aan het terugdringen van recidive.

Met betrekking tot slachtofferbeleid draagt de Minister voor Rechtsbescherming beleidsverantwoordelijkheid voor de zorg – in brede zin – aan slachtoffers en nabestaanden die getroffen zijn door een strafbaar feit, is verantwoordelijk voor de uitvoering van het slachtofferbeleid. Ook heeft hij een financierende rol op het gebied van slachtofferzorg.

C. Beleidsconclusies

Wet Straffen en Beschermen

In 2021 is het leeuwendeel van de wet Wet Straffen en beschermen inwerking getreden. Met dit voorstel wordt voorwaardelijke invrijheidstelling (VI) voortaan, na een persoonsgerichte afweging voor een periode van maximaal 2 jaar verleend. Daarnaast wordt de eerder ingezette persoonsgerichte aanpak tijdens detentie, waarbij meer nadruk ligt op de eigen verantwoordelijkheid van de gedetineerde en zijn gedrag, van een wettelijke basis voorzien. In 2022 wordt gewerkt aan het laatste onderdeel het informeren en raadplegen van slachtoffers bij re-integratieverlof.

Wet Kansspelen op afstand

De wet Kansspelen op afstand (Koa) is in 2021 in werking getreden. Op 1 oktober 2021 is een mijlpaal bereikt door de opening van de markt voor legale online kansspelen. Daarmee is de start van de kanalisatie van online gokken richting legale aanbieders een feit en zetten JenV een stap richting de verwezenlijking van de doelen van het kansspelbeleid. Dit zijn verslavingspreventie, consumentenbescherming en het voorkomen van fraude en criminaliteit.

Vereenvoudiging Jeugdbescherming

In opdracht van het Rijk (JenV en VWS) en de VNG is het toekomstscenario kind- en gezinsbescherming ontwikkeld. Het scenario is op 30 maart 2021 naar de Tweede Kamer gestuurd. Daarna volgde een brede (veld) consultatie. Uit de reacties op de consultatie blijkt dat het scenario verder moet worden uitgewerkt en de consequenties beter in beeld moeten worden gebracht. Eind 2021 zijn zes proeftuinen gestart die het scenario binnen de huidige wettelijke kaders beproeven.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Het verschil tussen de begroting en de realisatie wordt voor € 311,7 mln. toegelicht bij de uitgaven-instrumenten. Het overige verschil van € 245,1 mln. wordt grotendeels veroorzaakt doordat op een aantal instrumenten het bedrag van de aangegane verplichtingen hoger is dan de in dit jaar verantwoorde uitgaven. Het betreft hier met name de aangegane verplichtingen voor het jaar 2022 voor de reclasseringsorganisaties.

34.1 Apparaatsuitgaven Raad voor de Kinderbescherming

De Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) heeft de taak om kinderen te beschermen indien de ontwikkeling van het kind in gevaar komt. De RvdK heeft een taak op terrein van bescherming, gezag en omgang, straf en adoptie. De meerjarige productie van de RvdK is weergegeven in onderstaande tabel.