Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Figuur 1 Geraamde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 28.484,8

Figuur 2 Geraamde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 210,3

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaat/begrotingsstaten voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en de lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de in de staat opgenomen baten-lastenagentschappen voor het onderhavige jaar vastgesteld en worden de verplichtingen, ontvangsten en uitgaven van verplichtingen-kasagentschappen voor het onderhavige jaar vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,H.M.de Jonge

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

1. Leeswijzer

Inleiding

De budgettaire verwerking van de beleidsprioriteiten met betrekking tot de Zorgverzekeringswet en de Wet langdurige zorg worden vermeld in het Financieel Beeld Zorg.

Groeiparagraaf

De VWS-monitor wordt naar aanleiding van het wetgevingsoverleg over het VWS-jaarverslag en de Slotwet 2018 d.d. 18 juni 2019 separaat aan de Tweede Kamer verzonden tegelijk met de ontwerpbegroting van VWS. Voorts wordt invulling gegeven aan de motie van de leden Van den Berg en Kerstens uit datzelfde wetgevingsoverleg. Met de indicatoren die als bijlage zijn opgenomen en aan de beleidsartikelen zijn toegevoegd voldoen wij aan het verzoek om de begroting 2022 conform het verzoek van de vaste Kamercommissie VWS van 2015 op te stellen.

Toelichting Budgettaire tabel

Afzonderlijke posten in de budgettaire tabellen in de beleidsartikelen worden toegelicht als het hiermee gepaard gaande bedrag voor de uitgaven en ontvangsten hoger is dan € 2,5 miljoen. Daar waar het kleinere bedragen betreft worden deze alleen toegelicht indien deze politiek relevant zijn.

COVID-19

De begroting 2022 heeft in de beleidsagenda een overzicht met uitgaven voor het beheersen van de coronacrisis. De uitgaven hebben betrekking op zowel 2021 als 2022.

2. Beleidsagenda

2.1 Beleidsprioriteiten

Zorg nu en in de toekomst

Sinds de uitbraak van het coronavirus en de eerste besmettingen in Nederland begin 2020 heeft het virus ons hard geraakt. Een groot deel van de werkzaamheden in de zorg en ook bij het ministerie van VWS kwamen in het teken te staan van het beheersen van de coronacrisis. Er zijn ingrijpende maatregelen genomen om verspreiding van het virus tegen te gaan en kwetsbare groepen te beschermen. Zorgverleners hebben een enorme prestatie geleverd voor de zorg van coronapatiënten en alle andere patiënten en cliënten. Er zijn verschillende maatregelen genomen om te zorgen dat zorgprofessionals deze grote druk aan konden en kunnen (Kamerstukken II, 2019/2020, 25295, nr. 200).

De effecten van een snel toenemende vaccinatiegraad op de bestrijding van het coronavirus worden gelukkig zichtbaar, maar waakzaamheid blijft geboden. De afgelopen maanden hebben we bereikt dat iedereen die zich wil laten vaccineren hiertoe de mogelijkheid heeft gehad. Nog niet iedereen heeft deze kans benut. Er is daardoor een grote groep mensen die nog niet immuun is. Als deze groep in een te kort tijdsbestek het virus oploopt, kan dit tot een ongewenste sterke toename in het aantal ziekenhuisopnames leiden, waardoor de zorg overbelast raakt en de reguliere zorg opnieuw moet worden uitgesteld. Daarom is gekozen om stapsgewijs te versoepelen, zodat het risico dat deze groep in aanraking komt met het virus, gespreid wordt in de tijd. Dit sluit aan bij de eerder opgestelde vier beleidsdoelen (1) een acceptabele belastbaarheid van de zorg, (2) het beschermen van kwetsbare mensen in de samenleving, (3) zicht houden op en inzicht hebben in de verspreiding van het virus en (4) het sociaal-maatschappelijk perspectief gericht op beperken van economische en maatschappelijke schade op korte termijn, aandacht voor structurele maatschappelijke en economische schade en voorkomen dat de lasten onevenredig neerslaan bij bepaalde groepen.

Komend najaar bestaat er een reële mogelijkheid dat er (plaatselijk) oplevingen van het virus zijn. Het kabinet wil alles in het werk stellen om een (gedeeltelijke) sluiting van de samenleving te voorkomen. Dat doen we allereerst door intensieve monitoring, door testen en door actief de groep te benaderen die nog niet gevaccineerd is. Daarnaast stellen we alles in het werk om mogelijke oplevingen, lokaal of geconcentreerd in een deel van de samenleving zo snel mogelijk en zo gericht mogelijk te bestrijden.

In de aanpak voor de komende periode wordt rekening gehouden met de nieuwe situatie van opgebouwde immuniteit en geleerde lessen van het afgelopen jaar. Zodat toekomstig ingrijpen zo gericht mogelijk kan gebeuren met minimale verstoring van het sociaal, maatschappelijk en economisch welbevinden.

Pandemische Paraatheid

De coronacrisis heeft de zorg zwaar op de proef gesteld. Er ontstond in korte tijd grote schaarste aan middelen zoals beademingsapparatuur, persoonlijke beschermingsmiddelen en testen en de druk op de zorg en de zorgprofessionals was groot. De coronapandemie testte onze paraatheid. Het maakte duidelijk dat de organisatie van de (publieke) gezondheidszorg te allen tijde robuust en flexibel moet zijn om voorbereid te zijn op dreigingen van (nog onbekende) ziekteverwekkers of andere bedreigingen. Niemand kon die schaarste en druk alleen aan; samenwerken binnen het zorgstelsel en regie vanuit de overheid waren en zijn essentieel.

In de aanpak van de coronapandemie bleek dat onze pandemische paraatheid op onderdelen kwetsbaar is. Het komt er nu op aan om deze kwetsbaarheden aan te pakken en daar niet mee te wachten totdat zich een nieuwe pandemie aandient. Om dit voor elkaar te krijgen, zal eind 2021 een beleidsagenda aan uw Kamer worden gezonden. Kern van deze agenda zal zijn het verbeteren van de paraatheid, het vergroten van ons aanpassingsvermogen en onze zelfvoorzienendheid om ook in de toekomst crisissen aan te kunnen. Het gaat in het bijzonder om het versterken van onze publieke gezondheid en de daarbij behorende infrastructuur en een goede organisatie van de curatieve en langdurige zorg waar het gaat om crisisbeheersing. Zodat de zorg die nodig is, kan worden geleverd. Daarnaast zorgt het versterken van de zoönose-structuur, dat risico’s op toekomstige zoönotische uitbraken worden verkleind (Kamerstukken II, 2020/2021, 25295, nr. 1297). De uitwerking en besluitvorming zijn aan een volgend kabinet.

De huidige crisis heeft laten zien dat er vraagstukken liggen over de manier waarop de (publieke) gezondheidszorg is voorbereid op onverwachte situaties. De noodzakelijke samenwerking over de domeinen heen, in de regio, en waar nodig nationaal, waarbij ook de sturende hand van de overheid nodig bleek, is tijdens de coronacrisis goed van de grond gekomen. De inzet moet zijn om dit vasthouden en te benutten voor andere uitdagingen. Dat geldt eveneens voor de inzet van digitaal ondersteunde zorg en e-health toepassingen. Ook is het delen van gegevens, bijvoorbeeld over de beschikbaarheid van (niet-)ziekenhuisbedden, tussen zorgaanbieders in de regio en met de GGD-en en het RIVM essentieel gebleken voor het kunnen hanteren van een pandemie. Voor de langdurige zorg gaat het ook om voldoende (toepassing van) kennis omtrent infectiepreventie in de instellingen en voor de ondersteuning vanuit thuis.

Zorg voor de toekomst

De coronacrisis heeft ons allereerst laten zien dat gezondheid, sociaal contact en welbevinden basisbehoeften zijn voor iedere Nederlander. De coronacrisis heeft in verschillende opzichten de kracht van onze zorg opnieuw getoond. We hebben veel professionele en betrokken zorgprofessionals en bestuurders gezien die maximaal deden wat nodig was om coronapatiënten op te vangen en te verplegen, in het ziekenhuis, in instellingen voor langdurige zorg en bij mensen thuis. Door het aanblijven van de pandemie, de extra zorg die dit heeft gevraagd, en het oplopend ziekteverzuim onder zorgprofessionals, kwam de zorgcontinuïteit onder druk te staan. De samenwerking tussen zorgorganisaties kreeg een sterke impuls: partijen konden de crisis niet alleen aan, hadden elkaar nodig om de crisis het hoofd te bieden en zochten elkaar op in informele netwerken en formele verbanden. Het organiserend en aanpassingsvermogen van (de partijen in) de sector is van grote waarde gebleken. Datzelfde geldt voor de inzet van mantelzorgers en vrijwilligers. Ook kwamen er veel maatschappelijke initiatieven van de grond om de gevolgen van de crisis en de genomen maatregelen te verzachten, bijvoorbeeld voor jongeren en kwetsbare ouderen.

Waar de zorg in crisistijd zich kenmerkt door schaarste, zal dat in de komende jaren en decennia niet anders zijn. De komende jaren zal de vraag naar zorg onder druk van de vergrijzing en technologische mogelijkheden immers sterk blijven toenemen. De groei van de beroepsbevolking en het aantal mantelzorgers kan geen gelijke tred houden met deze groeiende zorgvraag. Om de toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid van onze zorg te borgen is het nodig om de zorg toekomstbestendig te maken. Want de zorg moet nu, maar ook in de toekomst beschikbaar blijven: thuis, in de buurt of digitaal als het kan, verder weg door een gespecialiseerd team in een (digitaal) ziekenhuis of instelling als het nodig is. Het gaat om de beweging naar de juiste zorg op de juiste plek met als kern: voorkomen van (duurdere) zorg, verplaatsen van zorg (dichterbij mensen thuis); en het vervangen van zorg (door andere zorg zoals e-health).

Als de urgentie (‘het waarom’) steeds duidelijker wordt, de richting van de noodzakelijke verandering (‘het wat’) steeds breder gedragen, is het aangewezen te bepalen ‘hoe’ we de transformatie verder brengen en wat daar nationaal, regionaal en lokaal voor nodig is. De nota Zorg voor de Toekomst stelt dat het essentieel is in te zetten op: (1) preventie en gezondheid, (2) samenwerking, coördinatie en regie en (3) zorgvernieuwing en werkplezier voor de zorgprofessionals.

Preventie en gezondheid

Meer werk maken van een betere gezondheid via leefstijl en sport is cruciaal nu en in de toekomst. Want we weten dat leefstijl van grote invloed is op de gezondheid van mensen; dat is ook een les uit de coronacrisis. Een vijfde van de ziektelast is gerelateerd aan ongezonde leefstijl en dus vermijdbaar. Daarbij zijn de kansen op een goede gezondheid ook nog eens ongelijk verdeeld. Mensen met een lage opleiding leven 6 jaar korter en zelfs 15 jaar in minder goed ervaren gezondheid dan mensen met een hoge opleiding1. Een kind dat opgroeit in een gezonde omgeving heeft betere kansen op een goede toekomst omdat het zich fysiek, mentaal en sociaal beter ontwikkelt (Kamerstukken II, 2020/2021, 32793, nr. 551). Dat gunnen we elk kind. Het is een uitdaging om de omslag naar gezonder leven in alle groepen in gang te zetten. Maar het is hard nodig. Want een gezonde leefstijl en een gezonde omgeving leidt tot een betere gezondheid en helpt tegelijkertijd om het zorgstelsel te ontlasten.

De kosten van een ongezonde leefstijl zijn hoog. Roken, alcoholgebruik, te weinig bewegen en ongezonde voeding, waren in 2015 verantwoordelijk voor bijna 20 procent van de ziektelast, ruim 35 duizend doden en 9 miljard euro aan zorguitgaven. Met het Nationaal Preventieakkoord hebben meer dan 70 partijen afgesproken om roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik terug te dringen. En veel partijen hebben zich achter de beweegnorm als landelijk gezondheidsdoel geschaard (Kamerstukken II, 2020/2021, 32793, nr. 552). Er is meer nodig om een vitale samenleving te realiseren. Nieuwe maatregelen om de ambities uit het akkoord te kunnen behalen zijn door het RIVM geïnventariseerd (Kamerstukken II 2020/2021, 27565, nr. 179).

Met het Programma Gezonde Groene Leefomgeving (PGGL) worden de betrokken landelijke, regionale en lokale partijen ondersteund in de ambitie om gezondheid meer integraal en volwaardig te betrekken in het beleid op het gebied van de (inrichting van de) fysieke leefomgeving (Kamerstukken II, 2020/2021, 32793, nr. 549). Naast preventie gericht op iedereen, werken gemeenten en zorgverzekeraars samen om preventie bij risicogroepen te stimuleren. VWS verkent met partijen wat nodig is om het fundament onder toekomstig preventiebeleid te verstevigen (Kamerstukken II, 2020/2021, 32793, nr. 558). Om zodoende de inzet op gezondheid en gezondheidsachterstanden minder vrijblijvend te maken, samenwerking te verstevigen en financiering hierop aan te passen. Ook in de curatieve zorg valt nog veel gezondheidswinst te behalen door de omslag te maken van ziekte en genezen naar voorkomen en gezond leven. Want het gaat om het voorkómen van zorg (door preventie) en het bieden van de juiste oplossingen. Iemand die met stressklachten bij de huisarts komt is vaak niet gebaat bij medische zorg, maar wél bij het aanpakken van sociale problemen zoals schulden.

Zorg vanuit regie en samenwerking

Om samenwerking te verstevigen werkt het zorgveld al een aantal jaar aan de beweging van De Juiste Zorg op de Juiste Plek. Door kennis te delen en partijen met elkaar te verbinden. In 2022 richten we ons op het kennisplatform, houden van expertgroepen en bijeenkomsten, verstevigen van het regionetwerk en de vorming van communities, het delen van praktijkvoorbeelden, en een leergang over transformatie in de zorg.

De Juiste Zorg op de Juiste plek is een belangrijke pijler in de afspraken die met vijf sectoren in de curatieve zorg voor 2019-2022 zijn gesloten. Afgesproken is dat in elke regio’s de toekomstige uitdagingen in beeld worden gebracht en gezamenlijk aangepakt. Hierbij ligt een speciale verantwoordelijkheid bij de inkopende partijen (zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten). De schaarste maakt dat we de vrijblijvendheid voorbij zijn. Dat vraagt om meer sturing en toezicht op de noodzakelijke samenwerking. Het vraagt ook om meer congruentie in de verschillende regio-indelingen, binnen en buiten de zorg.

Samenwerking tussen de financiers van zorg is ook nodig om de werkzaamheden van professionals uit de verschillende domeinen (Zvw, Wlz, Jeugdwet en Wmo) goed op elkaar af te stemmen en de overgang van zorg en ondersteuning van het ene naar het andere domein zo goed mogelijk te laten verlopen. Die samenwerking moet niet ondanks, maar dankzij wet- en regelgeving plaatsvinden, gericht op wat mensen nodig hebben om zo goed mogelijk te functioneren en deel te nemen aan samenleving. Dat vereist een beweging uit de silo’s naar de samenwerking, zoals ook tijdens de crisis gebeurde. Goede voorbeelden wijzen de weg en via inkoop en bekostiging kan nog meer gestuurd worden op de juiste zorg op de juiste plek. Dat geldt bijvoorbeeld voor de wijkverpleging, waar meer wordt ingekocht op samenwerking als een team in de wijk en waar niet-planbare zorg in de avond, nacht en het weekend als systeemfunctie wordt ingekocht en bekostigd.

Een van de toekomstige uitdagingen is de ouderenzorg. Met de ‘Dialoognota Ouder worden 2020-2040’ is een maatschappelijke dialoog gestart over de uitdagingen en mogelijke oplossingen in de ouderenzorg. Eén van die uitdagingen is dat ouderen langer zelfstandig thuis willen blijven wonen, terwijl de zorg, ondersteuning en de woningmarkt hier nog onvoldoende op ingericht zijn. Samen met ActiZ, Aedes, VNG, ZN en het ministerie van BZK heeft VWS gezamenlijke ambities neergezet om aan de toekomstige vraag van ouderenhuisvesting te kunnen voldoen zodat zorg en ondersteuning daar kan worden geboden. Op basis hiervan wordt een werkagenda ontwikkeld waarmee een volgend kabinet aan de slag kan. Het zwaartepunt van het ondersteuningsprogramma Waardigheid en Trots zal het komende jaar verschuiven naar de intensivering van kennisoverdracht. Door de kwaliteitsmiddelen onderdeel uit te laten maken van het integrale tarief, verwachten we ook dat de dialoog tussen verpleeghuizen zich richt op het leren en verbeteren. Ook zullen de eerste expertisecentra Korsakov en Niet-aangeboren-hersenletsel-Plus van start gaan. Voor het nieuwe kabinet is samen met betrokken partijen een toekomstagenda voor zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking opgesteld. Daarbij gaat het om het vergroten van de toegankelijkheid van de samenleving (VN-verdrag Handicap) en het verbeteren van de zorg en (cliënt)ondersteuning voor deze groep, die juist extra onder druk zijn komen te staan in coronatijd.

Bij de jeugdzorg is urgente actie nodig: sinds 2015 is het stelsel voor de jeugdzorg flink gewijzigd. Gemeenten zijn primair verantwoordelijk voor goede zorg voor de jeugd. De transformatie van de jeugdzorg is echter nog onvoldoende gerealiseerd. Jeugdigen verdienen het om op tijd passende hulp te krijgen wanneer zij die nodig hebben. Tegelijkertijd is het jeugdstelsel onhoudbaar en vraagt het om een betere organisatie, lokaal, regionaal of bovenregionaal. Ook hier geldt dat de schaarste te groot is om de problematiek per gemeente of per zorgorganisatie op te pakken. Het kabinet stelt naar aanleiding van de uitspraak van de Commissie van Wijzen voor de jeugdzorg, in 2022 1,314 miljard euro extra beschikbaar aan gemeenten. Dat komt bovenop de 300 miljoen euro die in 2019 was afgesproken. De oplossing voor de lange termijn is echter niet alleen een kwestie van geld, er zijn juist ook maatregelen en een betere uitvoeringspraktijk nodig. Een nieuw kabinet zal moeten besluiten over een beter werkend en betaalbaar jeugdstelsel. Het Rijk, de VNG en organisaties van cliënten, professionals en jeugdzorgaanbieders stellen daartoe een hervormingsagenda op.

Ook bij GGZ voor volwassenen is afgesproken de wachttijden terug te dingen. Bij een hulpvraag voor een psychisch probleem is het belangrijk dat mensen niet te lang hoeven wachten op de juiste zorg. Helaas is dit in een aantal regio’s en bij sommige aandoeningen wel het geval. In 2022 blijven we daarom inzetten op de transfermechanismen, waarbij verwijzers, aanbieders en financiers zich gezamenlijk inspannen om cliënten tijdig passende zorg te bieden. Verder werken we het concept regionale doorzettingsmacht verder uit, met als doel te voorkomen dat mensen tussen wal en schip terechtkomen. Ook wordt per 2022 een nieuw zorgprestatiemodel geïntroduceerd voor de bekostiging van de geneeskundige geestelijke gezondheidszorg en forensische zorg (Kamerstukken II, 2020/2021, 25424, nr. 554). Dit model draagt bij aan een passende vergoeding voor geleverde zorg, ook als het gaat om zorg voor cliënten met een complexe zorgvraag en/of een ernstige psychiatrische aandoening. Dit levert naar verwachting een positieve bijdrage aan het terugdringen van de wachttijden voor deze groepen. Met het oog op een toekomstbestendig ggz zorglandschap zijn preventie, verbetering van de toegang tot de ggz (waardoor mensen sneller op de juiste plaats terechtkomen) en verbetering van de uitstroom uit de ggz (met aandacht voor vervolgaanbod) van belang. Over deze onderdelen zijn in de ambtelijke discussienota zorglandschap ggz2 ideeën opgenomen. Het is aan het volgende kabinet om dit verder uit te werken en hier besluiten over te nemen.

Tevens is er oog voor de betaalbaarheid van de zorg voor mensen met een laag inkomen. Zo is op 24 juni 2021 tijdens het plenaire debat over de ontwikkelingen rondom het coronavirus de motie van het lid Kwint c.s. kamerbreed ingediend. Deze verzoekt de regering om met een wetsvoorstel te komen om het verplicht eigen risico voor 2022 te bevriezen. De Tweede Kamer heeft de motie op 29 juni 2021 met algemene stemmen aangenomen. Er is een wetsvoorstel in voorbereiding om het verplicht eigen risico van de zorgverzekering in 2022 te bevriezen op 385 euro per jaar per volwassen verzekerde.

Zorgvernieuwing en zorgprofessionals

De coronacrisis heeft nogmaals laten zien hoe waardevol het werk is van zorgprofessionals, maar ook hoe zwaar het kan zijn. Zorgprofessionals hebben de afgelopen anderhalf jaar dag en nacht gewerkt om goede zorg te blijven bieden, onder soms moeilijke omstandigheden. De huidige crisis laat zien dat de beschikbaarheid van voldoende gekwalificeerde zorgprofessionals een randvoorwaarde is voor het kunnen leveren van goede zorg. Datzelfde geldt voor mantelzorgers. We hebben grote waardering voor de tomeloze inzet van de vele zorgprofessionals. Dit hebben we onder andere laten zien met een financiële waardering in de vorm van een bonus. Daarnaast hebben we met verschillende maatregelen, zoals «Extra handen voor de zorg» en de Nationale Zorgklas, erop ingezet om zorgprofessionals zoveel mogelijk te ondersteunen (Kamerstukken II, 2020/2021, 31765, nr. 566). De coronacrisis heeft een enorme impact op zorgprofessionals. De druk op de zorg is ook nu nog hoog. Op de korte termijn is het daarom nodig om zorgprofessionals voldoende mogelijkheden te kunnen bieden om te kunnen herstellen. De VenVN en FMS hebben samen het initiatief genomen voor een herstelplan. De komende periode bepalen we met de veldpartijen hoe we deze kunnen implementeren.

Om de druk op te zorg te verlichten is het noodzakelijk om continue voldoende gekwalificeerde zorgprofessionals op te leiden die breed en flexibel inzetbaar zijn. Tevens is het van groot belang om ervoor te zorgen dat mensen in de zorg willen gaan en willen blijven werken en dat daarbij zo goed mogelijk gebruik wordt gemaakt van de beschikbare capaciteit. Het behoud van zorgprofessionals vraagt om een prettige en veilige werkomgeving met veel aandacht voor een goede sfeer, flexibele werktijden, mogelijkheden voor ontwikkeling en tijd voor persoonlijk contact met cliënten en patiënten met een minimum aan ervaren regeldruk. Het is belangrijk dat zorgprofessionals zelf daar vorm aan kunnen geven. Dit vraagt goed werkgeverschap, met ruimte voor zeggenschap. Onder andere met het Actieprogramma Werken in de Zorg hebben we een bijdrage geleverd aan een intensivering van de inspanningen om voldoende medewerkers te werven, scholen en behouden (Kamerstukken II, 2020/2021, 29282, nr. 416). Deze inspanningen blijven naar de toekomst toe van belang.

Tot slot is het van cruciaal belang dat de tijd van zorgprofessionals efficiënt wordt benut, met minder regeldruk en door het werk waar nodig en mogelijk anders vorm te geven. Vernieuwing in de manier van werken is nodig om professionals het werkplezier te laten behouden. De inzet van technologie kan hier een belangrijke bijdrage aan leveren. Van de coronacrisis hebben we geleerd dat digitaal ondersteunde zorg en e-health toepassingen in de praktijk de druk op de zorg kunnen verkleinen. Zorgaanbieders, cliënten en hun naasten hebben zo de toegevoegde waarde van digitale zorg ervaren en zorgvernieuwing heeft een belangrijke impuls gekregen. Innovatie via e-health kan helpen om zorg meer persoonlijk en dichter bij huis of thuis te kunnen blijven verlenen. Deze technologie zorgt dat een zorgverlener op het juiste moment over de juiste informatie beschikt en kan zorgen voor meer tijd voor een patiënt. Voorbeelden hiervan zijn: beeldschermzorg, indicatiestelling via een app en medicijndispensers. Deze beweging ondersteunen we met de Wet gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) die in mei 2021 aan uw Kamer is verstuurd, waarbij wordt gestreefd naar een grote kwaliteitsslag in de digitale gegevensuitwisseling. In 2022 zetten we onder meer in op zorg op afstand met inzet van digitale toepassingen via de aanbieders.

De opgave en uitdagingen vragen aanpassingen van alle betrokken partijen in de zorg. Het is daarom onverminderd van belang om te komen tot een zorgstelsel dat rekening houdt met de toekomst. De zorg en ondersteuning toegankelijk, betaalbaar en van goede kwaliteit houden is essentieel. Zodat iedereen de zorg en ondersteuning krijgt die nodig is, nu en in de toekomst.

2.1.1 Overzicht coronamaatregelen

De jaren 2020 en 2021 zijn voor een belangrijk deel getekend door de coronacrisis. Het kabinet heeft diverse (nood)maatregelen genomen om de crisis het hoofd te bieden. Deze paragraaf geeft een overzicht van de maatregelen die op de begroting van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zijn genomen. Een uitgebreid overzicht is te vinden op https://www.rijksfinancien.nl/corona-visual.

Aanschaf en distributie medische beschermingsmiddelen

De totale uitgaven aan persoonlijke beschermingsmaterialen worden in 2021 geraamd op € 40 miljoen euro en in 2022 op € 57,5 miljoen euro.

GGD'en en veiligheidsregio's

De GGD’en en veiligheidsregio’s vervullen een belangrijke rol tijdens de coronacrisis. De middelen voor de GGD’en zijn onder meer voor het uitvoeren van het bron- en contactonderzoek, het opzetten van teststraten en de vaccinatie-implementatie en verdere dienstverlening. Voor de veiligheidsregio’s zijn middelen beschikbaar gesteld voor de extra kosten die gemaakt worden voor onder andere de coronacentra, distributie van beschermingsmiddelen en crisiscommunicatie.

IC-capaciteit

Op basis van het opschalingplan van het Landelijk Netwerk Acute Zorg zijn middelen beschikbaar voor de opschaling naar 1.350 IC-bedden en de flexibele opschaling naar 1.700 IC-bedden en de daarmee corresponderende uitbreiding van het aantal klinische bedden middelen gereserveerd in 2021 en 2022. Daarnaast worden er middelen beschikbaar gesteld voor kosten van opleidingen die samenhangen met het opschalen van de IC-capaciteit.

Ondersteuning sportsector

Voor de sportsector (sportbonden, sportverenigingen en sportaanbieders) worden middelen beschikbaar gesteld als aanvullende compensatie voor het waarborgen van de continuïteit van de sportinfrastructuur. Hiermee kunnen de voornaamste problemen als gevolg van de corona maatregelen voor ruim 800 zwembaden, ruim 50 sportbedrijven en ruim 24.000 sportverenigingen worden weggenomen. Het gaat hierbij ook om de steun die in 2021 aan de betreffende partijen is toegekend.

Ondersteuning zorgpersoneel

Naast de zorgbonus zijn er ook ondersteunende maatregelen genomen, zodat personeel dat beschikbaar wilde zijn tijdens de coronacrisis geregistreerd kon worden en een aangepaste opleiding kon volgen. (Her)Registratie is ook in 2021 nog mogelijk.

Onderzoek inzake COVID-19

In 2021 en latere jaren zijn middelen beschikbaar gesteld om noodzakelijk onderzoek te doen naar COVID-19, waaronder rioolonderzoek. De onderzoeken wordt uitgevoerd door ZonMw, RIVM, GGD en derden.

Testcapaciteit

Iedereen met (milde) klachten kan getest worden op corona. Deze testen worden uitgevoerd door de GGD'en. Ten behoeve van het testbeleid moeten voldoende testmaterialen worden aangekocht en moet voldoende laboratoriumcapaciteit beschikbaar zijn. Hier zijn middelen beschikbaar voor gesteld. Daarnaast zijn middelen beschikbaar gesteld voor het initiatief Testen voor Toegang.

Vaccin ontwikkeling, implementatie en medicatie

Door de EU worden overeenkomsten gesloten om de beschikbaarheid van vaccins veilig te stellen. Hieruit volgen financiële verplichtingen voor de lidstaten die vaccins afnemen. Hiernaast zijn er kosten voor de uitrol van het vaccinatieprogramma. In totaal is bijna € 2 miljard in 2021 beschikbaar, maar ook in 2022 (€ 600 miljoen) en 2023 (€ 400 miljoen).

Zorgbonus

Naar aanleiding van de motie Van Kooten-Arissen heeft het kabinet in 2020 en 2021 een bonusregeling voor zorgprofessionals uitgewerkt. Voor de bonus 2021 is hiervoor 720 miljoen euro beschikbaar gesteld. De precieze hoogte van de bonus in 2021 is pas bekend als alle aanvragen zijn ingediend. Daarnaast heeft een kasschuif van 2020 naar 2021 (van 126 miljoen euro) plaatsgevonden voor de bonus voor pgb-zorgmedewerkers en een kasschuif van 64 miljoen euro (voor de uitbetaling in 2021 van de zorgbonus 2020). Tenslotte zijn er uitvoeringskosten beschikbaar gesteld (€ 11 miljoen in 2021 en € 1 miljoen in 2022).

Omscholen personeel voor arbeidsmarkt zorg

Om de zorg te ontlasten is de subsidieregeling coronabanen in de zorg in het leven geroepen. Het kabinet stelt € 80 miljoen beschikbaar om de werkdruk van zorgprofessionals te verminderen en mensen die (mede als gevolg van corona) geen werk hebben of niet naar hun werk kunnen tóch tijdelijk aan de slag te helpen. Verder investeert het kabinet extra in SectorPlanPlus (€ 14 miljoen euro) en Extra Handen voor de Zorg (€ 2 miljoen) om gedurende de coronapandemie de personele capaciteit van de zorg op peil te houden.

Zorgkosten en bijstand Caribisch Nederland

Het Caribisch deel van het Koninkrijk wordt op basis van het Koninkrijkstatuut ondersteund in de coronacrisis. VWS helpt bij de tijdelijke uitbreiding van ic-capaciteit, het versterken van de publieke gezondheid, extra capaciteit bij medische evacuaties en voldoende persoonlijke beschermingsmiddelen. Hiervoor is € 73 miljoen in 2021 beschikbaar.

Overige maatregelen (plafond Rijksbegroting)

Er zijn meerdere overige maatregelen waaronder een vergoeding voor JGZ- instellingen, middelen voor de campagne samen sterk, bijdragen aan het landelijk coördinatiecentrum patiënten spreiding. Ook worden kosten gemaakt voor de doorontwikkeling van de corona app, een digitaal registratie­ systeem voor testen en een klantencontactcentrum om digitale gegevensuitwisseling mogelijk te maken. Tenslotte zijn middelen gereserveerd voor de meerkosten in het sociaal domein (€ 141 miljoen in 2021).

Meerkosten COVID-19 Wlz (plafond Zorg)

Zorgaanbieders maken extra personele en materiële kosten in verband met het COVID-19. In de beleidsregel SARS-CoV-2 virus van de NZa is geregeld dat deze kosten buiten de contracteerruimte vergoed worden. Het financiële effect in 2021 wordt ingeschat op € 150 miljoen. Daarnaast zijn er als gevolg van corona minder opbrengsten bij de eigen bijdragen (€ 12 miljoen).

Overige maatregelen (plafond Zorg)

Dit betreft geraamde kosten in het kader van de opschaling van de ic- en ELV-capaciteit, alsmede een pakketmaatregel over extra fysiotherapie voor ex-COVID-19-patiënten.

2.2 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

2.3 Overzicht niet-juridisch verplichte uitgaven

2.4 Strategische Evaluatie Agenda (SEA)

Opzet strategische evaluatie agenda VWS

De minister van Financiën heeft in 2020 aan de Kamer gemeld dat elk departement in de begroting 2021 invulling zal geven aan een Strategische Evaluatie Agenda (SEA).3 Het doel is om met de SEA te komen tot betere en meer bruikbare inzichten in de maatschappelijke toegevoegde waarde op belangrijke beleidsthema’s, het meer benutten van dit inzicht en daarmee uiteindelijk hogere maatschappelijke toegevoegde waarde van beleid.

De Rijksbrede invoering van de SEA biedt VWS de mogelijkheid om een volgende stap te zetten met de evaluatieprogrammering in vervolg op de goede ervaringen met de pilot Lerend evalueren, te weten: kort-cyclisch leren, reflecteren en verantwoording afleggen met en in de praktijk en experimenteren met verschillende onderzoeksmethoden. In 2021 heeft VWS de evaluatieagenda verder ontwikkeld door:

1. Het verstevigen van de evaluatieagenda en -functie door het samenbrengen van belangrijke evaluaties in de SEA en voor de uitvoering hiervan een kennisnetwerk evaluaties op te richten.

2. Het meer aandacht besteden aan de evaluaties van de wetten van het zorgstelsel voor de doeltreffendheid en de effecten (bedoeld en onbedoeld) ervan in de praktijk.

3. Het verbreden van de evaluatieagenda met beleidsevaluaties op het gebied van informatievoorziening, innovatie en zorgvernieuwing.

4. Meer samenhang brengen (en dus voorkomen van dubbelop) in onze analyse- en evaluatie-inspanningen door het opnemen van trajecten zoals Zorgkeuzes in Kaart (ZiK) en Brede Maatschappelijke Heroverwegingen (BMH) en (IBO’s) in de meerjarenprogrammering.

5. Het versterken en zoeken naar synergie tussen kennis, beleid en uitvoering door o.a. het toevoegen van lerende evaluaties van de verschillende concernorganisaties.

Prioriteitstelling evaluatie agenda VWS

De uitdagingen voor een goed functionerend gezondheidszorgstelsel voor nu en straks zijn groot. In de SEA dienen dan ook de belangrijke thema’s voor houdbare zorg te worden geaccentueerd. Bij de totstandkoming van het stellen van deze prioriteiten is nadrukkelijk gekeken naar leidende kennisagenda’s zoals die van de Vaste commissie Volksgezondheid, Welzijn en Sport5, opvolging aanbevelingen Zorgkeuzes in Kaart6, maar ook naar de Discussienota - Zorg voor de Toekomst7, de Dialoognota Ouder Worden 2020-20408 en andere actuele maatschappelijke vraagstukken. Dit heeft geleid tot de volgende prioriteitstelling voor de SEA 2022-2024:

1) Preventie, gezondheid en aanpak COVID-19  (art. 1 t/m 6 begroting VWS)

2) Organisatie, regie en vernieuwing zorg (art. 2, art. 4 begroting VWS)

3) Ouderenzorg (art. 3 begroting VWS)

4) Jeugdzorg (art. 5 begroting VWS)

Hieronder worden de relevante onderzoeken uit de SEA 2022-2024 nader uitgelicht om aan te geven hoe deze prioriteitstelling is vertaald in concrete evaluatieonderzoeken.

Ad 1: Aanpak COVID-19 (art. 1 t/m 6)

De aanpak van het coronavirus heeft grote impact op elk van ons als burger, de maatschappij als geheel en zeker ook ons gezondheidzorgstelsel. Voor het bestrijden van het virus werken experts vanuit het publieke en private domein intensief samen om deze pandemie het hoofd te kunnen bieden. Het trekken van leerlessen is hierbij een absolute must zowel per beleidsthema als in de onderlinge samenhang. De meer synthese-achtige onderzoeken zijn in de SEA opgenomen. Onderstaand worden twee belangrijke onderzoeken hiervan nader uitgelicht:

Aanpak Coronacrisis (2020-2021/2022)

De Onderzoeksraad voor Veiligheid is een onderzoek gestart naar de aanpak van de Coronacrisis door de Nederlandse overheid en andere betrokken partijen. Dit doet de Raad mede op verzoek van het kabinet.9 Bij het onderzoek kijkt de Raad onder meer naar de voorbereiding op een pandemie, de crisisbeheersing en de getroffen maatregelen en de uitfasering van deze maatregelen. Daarnaast kijkt de Onderzoeksraad ook naar de effecten van de coronacrisis op de veiligheid van kwetsbare mensen in de samenleving, bijvoorbeeld door het wegvallen van reguliere zorg of maatschappelijke diensten. Medische handelingen en economische steunmaatregelen vallen buiten de focus van het onderzoek. Het doel van het onderzoek is om lessen te trekken voor eventuele toekomstige epidemieën.

COVID-19 Programma (2020-2024)

Een effectieve aanpak van de coronapandemie brengt vele kennisbehoeftes en onderzoeksvragen met zich mee. Het COVID-19. Het programma heeft 3 centrale doelstellingen. Allereerst het bijdragen aan het bestrijden van de coronapandemie en aan het voorkomen of verminderen van negatieve effecten van de maatregelen. Het tweede doel is het genereren van nieuwe kennis over bestrijding van epidemieën en pandemieën. En tot slot het genereren van kennis over de (mondiale) maatschappelijke dynamiek tijdens en na afloop van deze pandemie en vergelijkbare, ingrijpende gezondheidscrises en de maatregelen daartegen. Hoewel het programma zich in eerste instantie focust op de Nederlandse situatie, vraagt het internationale karakter van de coronacrisis en de mondiale effecten van de maatregelen daartegen, een bredere, wereldwijde blik. Vanuit ZonMw wordt doorlopend afgestemd met de WHO Coordinated Global Research Roadmap: 2019 novel coronavirus, en met GloPID-R, een internationaal netwerk van onderzoeksfinanciers op het gebied van infectieziektenuitbraken.

Ad 2: Organisatie, regie en vernieuwing zorg (art. 2, art. 4)

Om ervoor te zorgen dat het zorgaanbod beter aansluit bij wat mensen echt nodig hebben en om de doelmatigheid van de zorg te vergroten, zijn verdergaande afspraken nodig over het voorkomen, verplaatsen en vervangen van zorg. Dat vergt een intensivering van samenwerking tussen alle betrokken partijen, over de grenzen van traditionele domeinen heen en in de regio. Ook is van belang dat de coördinatie tussen verschillende zorgsoorten verbetert. De complexiteit van de wijze waarop we de zorg hebben georganiseerd mag er niet toe leiden dat mensen niet de hulp krijgen die ze nodig hebben. De relevante evaluatieonderzoeken uit de SEA passende bij deze prioriteit voor houdbare zorg zijn:

Lerende evaluatie Juiste Zorg Op de Juiste Plek (2019-2023)

Zorg voorkómen, vervangen of verplaatsen, vanuit de behoeften van de mensen. Dat is waar de beweging Juiste Zorg Op de Juiste Plek (JZOJP) voor gaat. Op tal van manieren wordt lokaal, regionaal en landelijk ingezet op de beweging JZOJP. Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu voert van 2019 tot en met 2023 de ‘lerende evaluatie Juiste Zorg op de Juiste Plek' uit. De vraag die centraal staat in de lerende evaluatie is: wat is er nodig om de beweging JZOJP verder te brengen? Om deze vraag te beantwoorden vindt er binnen de lerende evaluatie continue interactie plaats tussen onderzoek en praktijk.10 

Ex post evaluatie Goed bestuur (2020-2021)

Om goede zorg te kunnen leveren is goed bestuur en intern toezicht bij een zorginstelling belangrijk. De instelling heeft de ruimte om eigen beleid te maken voor goed bestuur. De Rijksoverheid zorgt voor de wettelijke kaders voor goed bestuur in de zorg. Omdat VWS het van groot belang vindt dat de evaluatie een directe verbinding heeft met het werkveld, is ervoor gekozen om allereerst sub-evaluaties uit te laten voeren door de branche- en beroepsverenigingen die de verschillende maatregelen van de agenda Goed bestuur binnen de sector uitrollen. Dit zijn onderzoeken naar: de bijdrage Governancecode Zorg aan professionalisering van bestuur en toezicht in de zorg, de bijdrage accreditatie zorgbestuurders aan professionalisering van bestuur en toezicht in de zorg, en wat heeft het programma Goed Toezicht opgeleverd ten behoeve van de professionalisering van raden van toezicht.11 Deze evaluaties zijn vervolgens het startpunt voor een overkoepelende analyse met als centrale vraag: In hoeverre is het veld, met ondersteuning/bijdrage van VWS, erin geslaagd om zorgaanbieders aan te zetten/te stimuleren tot professionaliseren van bestuur en toezicht? De uitgevoerde analyse wordt in 2021 verwacht, waarbij de aanbevelingen in de loop van 2021-2022 zullen worden opgepakt. Daarbij zullen sommige aanbevelingen naar verwachting sneller opgepakt kunnen worden dan andere. Ook gaan de branche- en beroepsverenigingen uiteraard ook zelf aan de slag met de aanbevelingen uit de drie onderzoeken.

Evaluatie HLA’s (2021)

Het betreft een ex-post evaluatie zodat de resultaten meegenomen kunnen worden bij een (eventuele) ronde nieuwe akkoorden. Het onderzoek zal daarom eind 2021 worden afgerond zodat bij de voorbereidingen de geleerde lessen meegenomen kunnen worden in 2022 en verder.

Ad 3: Ouderenzorg (art. 3)

Mensen in Nederland worden steeds ouder. In 2030 zijn er 2,1 miljoen mensen ouder dan 75 jaar. Bijna een verdubbeling ten opzichte van de 1,3 miljoen mensen in 2019. De Rijksoverheid wil dat iedereen waardig oud kan worden. Net zoals ieder ander willen ook ouderen niet aangesproken worden op wat niet meer gaat, maar willen ze gewaardeerd worden om wat ze wel kunnen. Het is in ieders belang om de kennis, ervaring en wijsheid van àl onze burgers optimaal te benutten. Voor een toekomstbestendige ouderenzorg wordt daarom in 2021-2022 een IBO ouderenzorg uitgevoerd.

IBO ‘Ouderenzorg’ (2021-2022)

Op het gebied van de toekomst van de langdurige zorg zijn inmiddels de nodige studies verricht, en is een breed scala van beleidsopties en ideeën beschikbaar. De commissie Toekomst Zorg Thuiswonende Ouderen (TZTO)13 concludeerde in haar rapport dat de fysieke woon- en leefomgeving cruciaal is voor ouderen om zelfstandig te kunnen (blijven) wonen en zo min mogelijk afhankelijk te worden van zorg, maar dat hier nog onvoldoende op ingespeeld wordt. De geïnventariseerde beleidsopties voor de ouderenzorg richten zich in hoofdlijnen op het vergroten van de verantwoordelijkheid van de ouderen zelf door het verkleinen van het verzekerd pakket of het verhogen van eigen betalingen; en het verhogen van de toegangscriteria van de Wlz waardoor ouderen niet of later gebruik kunnen maken van dure intramurale ouderenzorg.

Dit IBO heeft als doel om de beleidsopties gericht op een houdbare ouderenzorg gestructureerd in beeld te brengen, de randvoorwaarden om deze uitvoerbaar te laten nader uit te werken en maatregelen in kaart te brengen die het beroep op zwaardere, i.e. duurdere ouderenzorg kunnen voorkomen of uitstellen.

Evaluatie ggz in de Wlz (2021)

Vanaf 1 januari 2021 hebben cliënten met een psychische stoornis vanaf 18 jaar toegang tot de Wet langdurige zorg (hierna: Wlz). Het doel van dit onderzoek is de overheveling van cliënten met een psychische stoornis vanaf 18 jaar naar de Wlz te evalueren op proces en inhoud en lessen te trekken uit dit traject die kunnen worden gebruikt voor het traject van de overheveling van jeugdigen met een psychische stoornis naar de Wlz. De eindrapportage met leerlessen en aanbevelingen is in de tweede helft van 2021 opgeleverd.

Ad 4: Jeugdzorg (art. 5)

Een nieuw kabinet zal moeten besluiten over de structurele financiën en noodzakelijke aanpassingen aan het jeugdhulpstelsel om de jeugdzorg in de toekomst effectief en beheersbaar te houden.14 De uitspraak van de Commissie van Wijzen dient daarbij als zwaarwegende inbreng. Gezien de urgentie van het onderwerp, vooruitlopend op de besluitvorming van het nieuwe kabinet, is halverwege 2021 al gestart met het voorbereiden van een beter houdbaar jeugdstelsel op de lange termijn. Het Rijk en de VNG, in samenwerking met andere betrokken partijen (o.a. cliënten, aanbieders en professionals), committeren zich aan het opstellen van een Hervormingsagenda, die bestaat uit de combinatie van een set van maatregelen en een financieel kader waarmee een structureel houdbaarder jeugdstelsel wordt gerealiseerd.

Ex ante evaluatie Hervormingagenda jeugdstelsel (2022)

Afhankelijkheid van de verdere uitwerking zal met de partijen worden bezien hoe als eerste stap de ex ante evaluatie vorm zal krijgen. Daarnaast zullen er met partijen afspraken gemaakt worden over het jaarlijks monitoren van de uitvoering van de Hervormingsagenda en de evaluatie hiervan na een aantal jaren.

Strategische Evaluatie Agenda 2022-2024 VWS

De SEA is gezondheidszorg breed opgezet in lijn met de contouren van het Financieel Beeld Zorg. VWS vindt het namelijk belangrijk om los van de actualiteit de werking van de verschillende systemen en belangrijke ontwikkelingen daarin periodiek onder de loep te blijven houden. Naast eerdergenoemde prioriteiten is de SEA ook op de andere onderdelen geactualiseerd voor de planperiode 2022-2024. De invulling van een nieuw regeerakkoord zal mogelijk nog zorgen van het leggen van een paar nieuwe accenten in de SEA. Dit alles bij elkaar maakt dat de Strategische Evaluatie Agenda 2022-2024 van VWS voor nu er als volgt uitziet:

2.5 Overzicht risicoregelingen

In reactie op het rapport van de Commissie Risicoregelingen heeft het kabinet in 2013 voor nieuwe en bestaande risicoregelingen een garantiekader opgesteld (Kamerstukken II 2013/14, 33750, nr. 13). In lijn met het kabinetsbeleid gaat VWS terughoudend om met het gebruik van risicoregelingen. Conform de afspraken binnen het kabinet worden in deze paragraaf de garanties en achterborgstelling van VWS uitgebreid toegelicht.

Toelichting

Doel en werking garantieregeling

De in de tabel vermelde verstrekte garanties komen grotendeels voort uit drie aparte regelingen: de Garantieregeling inrichtingen voor gezondheidszorg 1958, de Rijksregeling Dagverblijven voor gehandicapten inzake erkenning, subsidiëring, verlening van garanties en toezicht uit 1971 en de Rijksregeling Gezinsvervangende Tehuizen voor gehandicapten, ook uit 1971. De betreffende regelingen dateren uit een tijd dat de overheid een expliciete verantwoordelijkheid had voor bouw en spreiding van intramurale zorgvoorzieningen. Door het afgeven van de garanties was het voor zorginstellingen eenvoudiger om via institutionele beleggers, en in latere jaren door banken, financiering te krijgen voor investeringen in hun vastgoed.

Beheersing risico’s en versobering

De Rijksgarantieregelingen zijn rond de eeuwwisseling gesloten voor nieuwe gevallen waardoor het financiële risico van het ministerie van VWS door reguliere en vervroegde aflossing van de uitstaande leningen geleidelijk wordt afgebouwd. De laatste rijksgegarandeerde lening loopt af in 2043. Het monitoren van de instellingen aan wie een rijksgarantie verstrekt is, alsmede van de leningen, wordt sinds 2004 in mandaat uitgevoerd door het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ) namens de minister van VWS (Besluit van 17 december 2003, Stcrt. 2004, nr. 7, blz. 11).

Instellingen die financieel in de gevarenzone dreigen te komen, worden door het WFZ onder verscherpte bewaking gesteld waarbij onder meer frequent informatie wordt ingewonnen. Indien een zorginstelling met een geborgde lening niet in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen dan neemt het ministerie van VWS in een dergelijk geval de betalingsverplichting van de zorginstelling over. Dit betekent dat een schade niet ineens hoeft te worden uitgekeerd, maar ook verspreid over de resterende looptijd van de lening kan worden betaald.

Premiestelling en kostendekkendheid

Voor de afgegeven garanties worden geen risicopremies doorberekend en dit is op basis van de afgesloten contracten ook niet mogelijk.

Toelichting

Doel en werking garantieregeling

De bovenstaande tabel is gebaseerd op gegevens van het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ). Het WFZ verstrekt garanties aan financiële instellingen voor leningen van de bij het WFZ aangesloten leden. De Staat is achterborg voor het WFZ. Het WFZ is voortgekomen uit de financieringsproblemen voor zorginstellingen die ontstonden begin jaren '90 van de vorige eeuw. Het WFZ is door de koepels in de sector opgericht om de financiering voor zorginstellingen te vergemakkelijken en daarmee de continuïteit van de zorg veilig te stellen. Het totaalbedrag aan uitstaande verplichtingen is volgens de raming van het WFZ € 6,1 miljard in 2022.

Beheersing risico’s en versobering

De risico’s voor het ministerie van VWS van de achterborg worden beperkt door een aantal maatregelen. Allereerst kent het WFZ een selectieve toelating. Voor deelname aan het WFZ moeten zorginstellingen hun financiële situatie voldoende op orde hebben. Daarnaast worden garanties alleen verstrekt aan vertrouwenwekkende investeringen. Te risicovolle projecten worden niet geborgd. Verder zijn aangesloten leden gebonden aan het reglement van het WFZ en de daarin omschreven risicobeperkende bepalingen. Een deelnemer mag bijvoorbeeld niet zonder toestemming van het WFZ gebruik maken van rentederivaten. In het kader van het kabinetsbeleid van versobering van risicoregelingen heeft een evaluatieonderzoek van het WFZ plaatsgevonden.

Premiestelling en kostendekkendheid

Het ministerie van VWS ontvangt geen premie voor de achterborg. Zorginstellingen betalen een eenmalige premie (disagio) voor de garantstelling aan het WFZ. Hiermee bouwt het WFZ een risicovermogen op waarmee eventuele claims kunnen worden gedekt. Als dit risicovermogen onvoldoende zou zijn om eventuele schades te dekken, kunnen de deelnemers aan het WFZ via de zogenaamde obligo worden verplicht een financiële bijdrage te leveren van maximaal 3% van de uitstaande garanties van de instelling. Als het risicovermogen van het WFZ en de obligoverplichting van de deelnemers tezamen niet voldoende zijn voor het WFZ om aan zijn verplichtingen richting geldverstrekkers te kunnen voldoen, kan het WFZ zich richting VWS beroepen op de achterborg. Dit houdt in dat op dat moment VWS het WFZ van een lening zal voorzien zodat het WFZ aan zijn verplichtingen kan voldoen. Het WFZ heeft nog nooit een beroep hoeven doen op de obligoverplichting van de WFZ-deelnemers.

Begrotingsreserve

Het is nog nooit nodig geweest voor het WFZ om de achterborg van het Rijk in te roepen. Niettemin is besloten om in het kader van de verdere beperking van de risico’s vanaf het jaar 2017 een begrotingsreserve aan te leggen voor eventuele schade in het kader van de achterborg. Deze begrotingsreserve is opgenomen onder artikel 9.

3. Beleidsartikelen

3.1 Artikel 1 Volksgezondheid

A. Algemene doelstelling

Een goede volksgezondheid, waarbij mensen zo min mogelijk blootstaan aan bedreigingen van hun gezondheid én zij in gezondheid leven.

B. Rol en verantwoordelijkheid

Een belangrijke beleidsopgave voor de minister is het beschermen en bevorderen van de gezondheid van burgers. Mensen zijn in eerste instantie echter wel zelf verantwoordelijk voor hun gezondheid en dienen zichzelf – indien mogelijk – te beschermen tegen gezondheidsrisico’s.

De minister vervult de volgende rollen:

Stimuleren: van het maken van gezonde keuzes, van de beschikbaarheid van betrouwbare informatie over gezonde keuzes, en van een gezonder aanbod van voeding.

Financieren: van (bevolkings-)onderzoeken/screeningen, van diverse nationale programma’s, projecten en organisaties die zich bezig houden met de bescherming en bevordering van de gezondheid van burgers en preventie van ziekten.

Regisseren: het opstellen van wettelijke kaders voor verschillende manieren om burgers te beschermen tegen gezondheidsrisico’s.

C. Beleidswijzigingen

HPV-vaccinatieAls gevolg van de uitbraak van het coronavirus is besloten om de start van de inhaalcampagne HPV- vaccinatie uit te stellen naar 2022. Van de hiervoor in 2021 begrote middelen is € 40 miljoen doorgeschoven naar latere jaren. Conform het advies van de Gezondheidsraad (Kamerstukken II 2018/19, 32793, nr. 392) worden vanaf 2022 naast meisjes ook jongens gevaccineerd tegen HPV. Op dit moment worden de kinderen uitgenodigd in het jaar dat zij 13 jaar worden; dit wordt vanaf 2022 in het jaar dat zij 10 jaar worden. Alle kinderen tot 18 jaar die eerder de vaccinatie hebben gemist en/of niet de mogelijkheid hebben gehad om zich te laten vaccineren worden - verspreid over twee jaar - uitgenodigd om zich alsnog te laten vaccineren.

Prenataal huisbezoek15

In 2022 treedt het wetsvoorstel ‘Prenataal huisbezoek door de jeugdgezondheidszorg (PHB JGZ) in werking. Om een gezonde ontwikkeling van het ongeboren kind te bevorderen en het ontstaan van gezondheids- en ontwikkelingsrisico’s voor het kind te beperken, is het van belang hulp en ondersteuning al tijdens de zwangerschap te bieden. Met dit wetsvoorstel krijgen gemeenten de taak om een prenataal huisbezoek aan te bieden aan zwangere vrouwen en/of gezinnen in een kwetsbare situatie in hun gemeente. De gemeente moet deze taak op grond van de wet opdragen aan dezelfde organisatie die voor de gemeente de JGZ uitvoert.

Nationaal Preventieakkoord

Het Nationaal Preventieakkoord heeft als doel om roken, overgewicht en overmatig alcoholgebruik onder de Nederlandse samenleving terug te dringen. In 2020 is de al dalende trend van het aantal rokende in Nederland doorgezet naar 20,2%. De ambitie is dat maximaal 5% van de volwassen Nederlanders nog rookt in 2040. Momenteel is ongeveer de helft van de Nederlanders te zwaar, dit percentage is over de afgelopen jaren stabiel gebleven. Het akkoord wil dit percentage terugdringen naar onder de 40% in 2040. In 2020 dronk 6,9% van de Nederlanders overmatig, de ambitie is om dit terug te brengen naar 5%. In 2019, het eerste jaar, is het grootste deel van alle programma's in de voorbereidende of uitvoerende fase gebracht. Om een versnelling aan te brengen in het realiseren van de ambities uit het Nationaal Preventieakkoord is, in lijn met de sportakkoorden, besloten om ook voor de uitvoering van maatregelen uit lokale en regionale preventieakkoorden een bijdrage voor gemeenten beschikbaar te stellen. Om zodoende gemeenten te stimuleren om met de lokale partners afspraken te maken over de inzet op preventie en een gezonde leefstijl. Voorts heeft het RIVM op 6 april jl een inventarisatie opgeleverd naar aanvullende maatregelen om de ambities van 2040 alsnog te kunnen behalen. De voortgangsrapportage 2020 komt eind juni beschikbaar.

Voedselkeuzelogo

Voorafgaand aan de introductie van Nutri-Score in Nederland, moet de eerste wetenschappelijke evaluatie van het voedselkeuzelogo gereed zijn. Nadat de eerste uitkomsten van de wetenschappelijke evaluatie van het internationale wetenschappelijk comité gereed zijn, wordt er een besluit genomen over de introductie van Nutri-Score in Nederland. Het voornemen is dat Nutri-Score in de eerste helft van 2022 een wettelijk toegestaan logo wordt.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Subsidies

Het beschikbare budget voor 2022 van € 552,4 miljoen is 92,6% juridisch dan wel bestuurlijk verplicht. Het betreft de financiering van de aangegane verplichtingen op basis van de Kaderregeling subsidies OCW, SZW en VWS, de beleidsregels subsidiëring regionale centra prenatale screening én de Subsidieregelingen publieke gezondheid, PrEP, NIPT, Kunstmatige inseminatie donorkinderen, Opschaling IC bedden en Abortusklinieken.

OpdrachtenHet budget voor 2022 van € 1.551,5 miljoen is 51,2% juridisch dan wel bestuurlijk verplicht. Van dit budget is € 665,0 miljoen bestemd voor de bestrijding van COVID-19.

Bijdragen aan agentschappen

Dit betreft de financiering van de opdrachtverlening voor 2022 aan het RIVM, de NVWA en het CIBG. Op basis van het offertetraject en bestuurlijke afspraken is het budget 2022 van € 491,1 miljoen voor 100% juridisch verplicht.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’sDit betreft de financiering van projecten en onderzoek op het gebied van gezondheid, preventie en zorg via ZonMw en de Afgifte van Schengenverklaringen via het Centraal Administratie Kantoor (CAK). Het budget voor 2022 van € 322,1 miljoen is voor 100,0% juridisch dan wel bestuurlijk verplicht.

Bijdragen aan medeoverheden

Dit betreft de heroïneverstrekking door gemeenten op medisch voorschrift via een toevoeging aan het gemeentefonds, de bijdrage aan het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB), de financiering van lokale en regionale preventieakkoorden en de vergoeding van de coördinatietaken van de GGD-GHOR én van de meerkosten van de GGD'en en Veiligheidsregio's voor COVID-19 . Het budget voor 2022 van € 242,6 miljoen is voor 53,2% juridisch dan wel bestuurlijk verplicht.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

1. Gezondheidsbeleid

Subsidies

(Lokaal) gezondheidsbeleid

In 2022 geven wij verdere uitwerking aan de voornemens die zijn opgenomen in de Landelijke Nota Gezondheidsbeleid 2020-2024 (Kamerstukken II 2019/20, 32793, nr. 481). De Landelijke Nota Gezondheidsbeleid die vanuit de Wet publieke gezondheid (Wpg) iedere vier jaar wordt opgesteld beschrijft de landelijke prioriteiten op het gebied van publieke gezondheid en is richtinggevend voor het lokale gezondheidsbeleid van gemeenten. In totaal is hiervoor in 2022 € 23,8 miljoen beschikbaar. Om dit te bereiken worden onder andere de volgende uitgaven gedaan:

Alles is gezondheid ....

Het programma Alles is Gezondheid stimuleert samenwerking tussen bedrijfsleven, burgerinitiatieven, maatschappelijke organisaties en politiek. Deze partijen werken met elkaar samen vanuit hun eigen invalshoek, maar pogen hetzelfde doel te bereiken, namelijk de samenleving vitaler maken. Via het programmabureau worden maatschappelijke initiatieven gestimuleerd die bijdragen aan een gezonder Nederland en aansluiten bij de gestelde doelen in het Nationaal Programma Preventie. Netwerkvorming en kennisdeling worden daarbij benut om het bereik en de impact van initiatieven te vergroten. Er wordt ingezet op het activeren en borgen van domeinoverstijgende samenwerkingsverbanden en het aanjagen en ondersteunen van wijken en regio’s. Zij werken daarbij vanuit het gedachtegoed van positieve gezondheid, dat een belangrijke plek heeft gekregen binnen het programma. Het institute for Positive Health (iPH) is samengegaan met Alles is Gezondheid en het toepassen en doorontwikkelen van het gedachtegoed gaat onder die noemer verder. Hier is 3,1 miljoen voor beschikbaar.

Preventiecoalities

Dit betreft het faciliteren van samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars door middel van bijdragen in de kosten van de procescoördinatie. Hiermee ondersteunen we effectieve preventieactiviteiten voor risicogroepen met als doel de gezondheid van deze risicogroepen te verbeteren. Hier is € 2,2 miljoen voor beschikbaar.

Bevordering van kwaliteit en toegankelijkheid van zorg

De Stichting Pharos ontvangt als kennis- en adviescentrum subsidie voor het stimuleren van de toepassing van kennis in de praktijk om de kwaliteit en effectiviteit van de zorg voor migranten en mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden te verbeteren. Het gaat daarbij om mensen die minder vaardig zijn in het verkrijgen, begrijpen en gebruiken van informatie over (hun) gezondheid bij het nemen van gezondheidsgerelateerde beslissingen. Verder worden gemeenten geactiveerd om lokale gezondheidsachterstanden structureel aan te pakken. Vanuit de Stichting Pharos en platform 31 wordt kennis van werkzame interventies, goede voorbeelden en ervaringen samengebracht en gedeeld (Kamerstukken II 2016/17, 32793, nr. 267). Hier gaat in 2022 € 5,0 miljoen naartoe.

Kansrijke start

Met het programma Kansrijke Start willen we ervoor zorgen dat kinderen een stevige basis krijgen tijdens de cruciale eerste 1.000 dagen van het leven. Dat doen we door voorlichting en passende begeleiding te geven aan risicogroepen tijdens de zwangerschap. Daarvoor moeten de professionals in de geboortezorg, de jeugdgezondheidszorg en de jeugdzorg goed met elkaar samenwerken (Kamerstukken II 2017/18, 32279, nr. 124). Het actieprogramma zet vanaf het begin in op het bouwen en versterken van lokale coalities en doet dat op twee manieren: via een financiële impuls en via een stimuleringsprogramma voor gemeenten. Op dit moment werken 275 gemeenten mee aan het bouwen en versterken van een lokale coalitie Kansrijke Start. Hier is € 6,0 miljoen op het instrument subsidies beschikbaar (én € 1,0 miljoen op het instrument opdrachten).

Veenkoloniën

Het amendement Wolbert (Kamerstukken II 2014/15, 34000, nr. 43) vraagt om een regionale aanpak van gezondheidsachterstanden in de Veenkoloniën waar meerdere gemeenten en regionale (zorg)organisaties bij betrokken zijn. VWS financiert deze regionale aanpak. Het programma besteedt nadrukkelijk aandacht aan de wensen, behoefte en participatie van bewoners. Hier is € 1,1 miljoen voor beschikbaar.

Lifelines

Het doel van Lifelines is om mensen in de toekomst gezonder oud te laten worden. Dit proberen ze te bereiken door van een grote groep deelnemers allerlei gegevens en lichaamsmaterialen zoals urine, bloed en haar te verzamelen en dit beschikbaar te stellen aan onderzoekers. Hiervoor is € 3,0 miljoen beschikbaar.

Bijdragen aan agentschappen

Gezondheidsbescherming algemeen

De voortgang van de aanpak om voedselinfecties te voorkomen, wordt door het RIVM gemonitord via de vaststelling van zogenoemde DALYs (disability adjusted life year). In onderstaande tabel is weergegeven hoe het aantal verloren levensjaren door voedselinfecties, veroorzaakt door de verschillende pathogenen, zich ontwikkelt.

Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit

De minister voor Medische Zorg en Sport (MZS) is opdrachtgever van het agentschap Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) voor de VWS domeinen. De NVWA heeft als toezichthouder een centrale rol bij het bewaken van de veiligheid van voedsel- en consumentenproducten op grond van wettelijke normen. Ook hebben zij toezichtstaken voor de handhaving van de Drank- en Horecawet en de Tabaks- en rookwarenwet. Voor deze taken is in 2022 in totaal € 105 miljoen beschikbaar.

RIVM: wettelijke taken en beleidsondersteuning zorgbreed

Het RIVM heeft de wettelijke taak periodiek te rapporteren over de toestand en de toekomstige ontwikkeling van de volksgezondheid. Het RIVM vormt voorts samen met een zevental kennisinstellingen een consortium, dat verantwoordelijk is voor de Staat van Volksgezondheid en Zorg. De Staat van Volksgezondheid en Zorg bevat kerncijfers voor het zorgbeleid. Via deze webportal worden actuele en eenduidige cijfers beschikbaar gesteld over de domeinen van het ministerie van VWS. De kerncijfer, zoals opgenomen in de Staat, vormen een belangrijke basis voor de VWS-monitor. Verder voert het RIVM opdrachten uit op terrein van sport, geneesmiddelen en medische technologie en risicoschatting en -beoordeling voor beleid. In totaal is voor het RIVM voor deze taken in 2022 € 21,0 miljoen beschikbaar. De verwachting is dat al deze taken worden uitgevoerd naast de extra werkzaamheden door corona.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

ZonMw: Uitvoeren van projecten en onderzoek

ZonMw is een intermediaire organisatie die op programmatische wijze projecten en onderzoek op het gebied van gezondheid, preventie en zorg laat uitvoeren. ZonMw bewaakt daarbij de kwaliteit, relevantie en samenhang. In onderstaande tabel zijn de activiteiten uitgesplitst naar de verschillende beleidsterreinen waarop de programma’s bij ZonMw betrekking hebben:

Bijdragen aan medeoverheden

Aanpak gezondheidsachterstanden

Vanuit deze bijdrage wordt in de financiering van het programma Gezond in de Stad (GIDS) (Kamerstukken II 2016/17, 32793, nr. 267) voorzien. GIDS heeft als doel om gemeenten te bewegen hun taken zo in te vullen dat zij lokale gezondheidsverschillen kunnen terugdringen. Het programma is verlengd tot en met 2022. Het beschikbare budget voor 2022 is € 20 miljoen en is inmiddels overgeheveld naar het gemeentefonds om via een decentralisatie-uitkering aan de gemeenten beschikbaar te worden gesteld.

Voor 2022 is € 1,7 miljoen overgeheveld naar het Gemeentefonds voor de financiering van gemeenten die een lokale coalitie willen vormen rondom de eerste 1.000 dagen van kinderen, als onderdeel van het programma Kansrijke start.

Daarnaast is € 5,3 miljoen overgeheveld naar het Gemeentefonds voor de uitvoering van het wetsvoorstel ‘Prenataal huisbezoek door de jeugdgezondheidszorg (PHB JGZ)’.

Om een versnelling aan te brengen in het realiseren van de ambities uit het Nationaal Preventieakkoord is, in lijn met de sportakkoorden, besloten om ook voor de uitvoering van maatregelen uit lokale en regionale preventieakkoorden een bijdrage voor gemeenten beschikbaar te stellen. Om zodoende gemeenten te stimuleren om met de lokale partners afspraken te maken over de inzet op preventie en een gezonde leefstijl (€ 10 miljoen).

2. Ziektepreventie

Deze cijfers geven een goede indicatie van de ontwikkelingen op de beleidsterreinen met dien verstande dat de nadruk op geïnformeerde keuze voor deelname ligt en niet op een zo hoog mogelijk percentage. Hierbij moet in acht worden genomen dat de beschermingsgraad in de praktijk hoger ligt bijvoorbeeld voor het Rijksvaccinatieprogramma dan het met het deelnamepercentage weergegeven cijfer in verband met bijvoorbeeld de groepsimmuniteit.

Subsidies

Ziektepreventie

COVID-19

Op basis van het opschalingplan van het Landelijk Netwerk Acute Zorg zijn middelen beschikbaar voor de opschaling naar 1.350 IC-bedden, de flexibele opschaling naar 1.700 IC-bedden en de daarmee corresponderende uitbreiding van het aantal klinische bedden. Daarnaast worden er middelen beschikbaar gesteld voor kosten van opleidingen die samenhangen met het opschalen van de IC-capaciteit.

Voor de nazorg van COVID-19 patiënten is door Q-support - met de ervaringen voor de Q-koortspatiënt als basis - een C-support (€ 3,9 miljoen) ingericht.

Bevolkingsonderzoeken

Onder dit instrument vallen: (1) het financieren, bewaken en verbeteren van de kwaliteit van de landelijke bevolkingsonderzoeken naar borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker, (2) het financieren van de Regionale centra prenatale screening, (3) het financieren van de niet-invasieve prenatale test (NIPT) en (4) het financieren van de 13-weken echo. In totaal gaat het hierbij om € 163,3 miljoen.

Vaccinaties

Met het Nationaal Programma Grieppreventie worden kwetsbare groepen (alle 60-plussers en mensen onder de 60 jaar met een risico-indicatie, zoals longziekten, hart- of nieraandoeningen en diabetes mellitus) te beschermd tegen (de ernstige gevolgen van) griep. Tevens worden 60-plussers vanaf 2020 gevaccineerd tegen pneunomokokken (Kamerstukken II 2018/19, 32793, nr. 331) om hen te beschermen. In totaal gaat het hierbij om € 55,3 miljoen.

Opdrachten

Ziektepreventie

Voor de Pandemische paraatheid volksgezondheid is € 6,0 miljoen beschikbaar. Dit betreft de opstartkosten voor de (herstel)opgaven en transitie naar de onvermijdelijke versterking van pandemische paraatheid. Zwaartepunt ligt bij Governance stelsel publieke gezondheid (aansturing GGD’en/landelijke functionaliteit voor operationele aansturing crisis), voorkomen zoönosen en ICT.

Verder is € 15,7 miljoen gereserveerd voor vaccinonderzoek door Intravacc. Daarnaast is € 2,4 miljoen beschikbaar voor onder andere de voorbereiding van de uitbreiding van vaccinaties en preventieve medicatie.

COVID-19

Het kasbudget voor de aankoop van vaccins (€ 425 miljoen) is geactualiseerd. Daarin zijn de aanvullende afspraken verwerkt zoals die zijn gemaakt via de Europese Unie met producenten van vaccins en waarover uw Kamer is geïnformeerd (Kamerstukken II, 2020/2021, 25 295 nr. 1179 en 25 295 nr. 1183). Deze afspraken sluiten aan bij de vaccinatiebehoefte. Voor het afsluiten van contracten voor bijvoorbeeld PCR tests, of het doen aanschaffen van zelftesten of professionele antigeen testkits is € 743 miljoen beschikbaar. Daarnaast buigt de Gezondheidsraad zich momenteel over de vraag of een boosterprik nodig is, of dit dan 1 of 2 prikken dienen te zijn en voor welk deel van de bevolking dit wordt geadviseerd. Anticiperend op het maximale scenario (gehele bevolking tweemaal herprikken), is € 134 miljoen gereserveerd. Verder is voor ontwikkeling van Covid emerging vaccins door Intravacc € 14 miljoen beschikbaar. De overige uitgaven bedragen € 15 miljoen.

Bijdrage aan agentschappen

RIVM: Opdrachtverlening aan kenniscentra

• – het Centrum voor Bevolkingsonderzoek (CVB) ontvangt financiële middelen voor het uitvoeren van zijn coördinerende taken gericht op de voorlichting over bevolkingsonderzoeken, het Nationaal Programma Grieppreventie en pre- en neonatale screeningen en de kwaliteit van de uitvoering en monitoring ervan. Mensen die tot de betreffende doelgroep behoren, kunnen vrijwillig aan de bevolkingsonderzoeken deelnemen.

• – het Centrum Gezondheid en Milieu (CGM) ontvangt financiële middelen om het ministerie van VWS en de regio’s bij te staan met gezondheidskundige advisering, advisering over het uitvoeren van gezondheidsonderzoek en risicoanalyses over mogelijke gezondheidseffecten en over psychosociale nazorg. Vragen over gezondheid en veiligheid in relatie tot milieu en het voorkomen van incidenten en rampen komen samen bij het CGM. Het CGM is erop gericht deze kennis waar nodig te ontwikkelen, te borgen en te ontsluiten voor professionals en bestuurders.

• – de Dienst Vaccinatievoorzieningen en Preventieprogramma’s (DVP) zorgt ervoor dat er voldoende goede en betaalbare vaccins, antisera en slecht verkrijgbare medicijnen beschikbaar zijn voor het Rijksvaccinatieprogramma (RVP), het Nationaal Programma Grieppreventie (NPG) en calamiteiten.

• – het Centrum Gezond Leven (CGL) ontvangt financiële middelen met als doel samenhangende en effectieve lokale gezondheidsbevordering te faciliteren. Het CGL bevordert het gebruik van erkende leefstijlinterventies, onder meer door beschikbare interventies overzichtelijk te presenteren en te beoordelen op kwaliteit en samenhang en het versterken van gezondheidsbeleid via diverse handreikingen. Daarnaast voert het CGL het programma ‘Structurele versterking Gezondeschool.nl’ uit.

In het totaal gaat het hierbij om € 91,3 miljoen.

COVID-19

Dit betreft middelen voor de uitvoering van het rioolsurveillance-programma (€ 15 miljoen), het vaccinatieprogramma (€ 55 miljoen) en het COVID-19 programma (onderzoek, monitoring, advisering en coördinatie € 15 miljoen) door het RIVM.

RIVM: Bevolkingsonderzoeken

Betreft de uitvoering van de prenatale screening infectieziekten en erytrocytenimmunisatie (PSIE) en de neonatale hielprikscreening. In totaal gaat het hierbij om € 45,4 miljoen.

RIVM: Vaccinaties

Het RIVM draagt onder andere door de aanschaf van vaccins en medicatie voor een goede uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma, de HPV-vaccinatie, het Nationaal Programma Grieppreventie, de Pneumokkokkenvaccinatie en de Maternale kinkhoestvaccinatie. In totaal gaat het hierbij om € 95,4 miljoen. Daarnaast is voor de inhaalcampagne HPV in 2022 € 40,0 miljoen beschikbaar.

Bijdrage aan medeoverheden

COVID-19

Voor de coördinatietaken van de GGD-GHOR voor het Klantcontactcenter, het bron en contact onderzoek, coronIT en de digitale randvoorwaarden is € 195 miljoen beschikbaar. Verder is voor de vergoeding van de meerkosten in 2022 van de GGD'en € 201 miljoen en voor de Veiligheidsregio's € 15 miljoen gereserveerd.

3. Gezondheidsbevordering

Subsidies

Bevordering van de seksuele gezondheid

In 2022 geven wij verdere uitwerking aan de voornemens die zijn opgenomen in de beleidsbrief seksuele gezondheid (Kamerstukken II 2018/19, 32 239, nr. 8). Het gaat hierbij om de voortzetting van het zevenpuntenplan onbedoelde zwangerschappen (Kamerstukken II 2017/18, 32279, nr. 123). Thema’s die in dit plan worden benoemd zijn: preventie op scholen, keuzehulpgesprekken, campagnes, kennisontwikkeling en specifiek beleid op hoogrisicogroepen.

Om de seksuele gezondheid te bevorderen worden verder subsidies verstrekt aan diverse instellingen die zich bezighouden met gezondheidsbevordering. Dit betreft onder andere FIOM, Rutgers, Soa-Aids Nederland, Stichting hiv-monitoring en de hiv-vereniging Nederland. Tevens wordt soa-onderzoek, aanvullende seksuele gezondheidszorg en het aanbieden van hiv-remmers, Pre Expositie Profylaxe (PrEP) aan de hoogrisicogroep van mannen die seks hebben met mannen (MSM), gefinancierd.

In totaal gaat het hierbij om € 63,0 miljoen.

Preventie van schadelijk middelengebruik (alcohol, drugs en tabak)

In 2022 worden diverse subsidies verstrekt voor activiteiten die gericht zijn op preventie van (schadelijk) alcohol-, tabaks- en drugsgebruik. In het kader van het Nationaal Preventieakkoord zijn maatregelen afgesproken voor een rookvrije generatie en het tegengaan van problematisch alcoholgebruik. Hiervoor is € 17,8 miljoen beschikbaar.

Een van de organisaties die uit deze middelen wordt gesubsidieerd is het Trimbos-instituut. Trimbos zet zich in om wetenschappelijk onderbouwde, onafhankelijke informatie te geven aan professionals en burgers. Voorbeelden zijn de uitvoering van de Nationale Drug Monitor (NDM), het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS), het Nationaal Expertisecentrum Tabak (NET) en de infolijnen.

Gezonde leefstijl en gezond gewicht

De inzet op gezonde leefstijl, gezonde voeding en een gezond gewicht krijgt ook in 2022 extra aandacht via het Nationaal Preventieakkoord. Hierbij wordt zoveel mogelijk aangesloten bij effectieve en bestaande programmalijnen.

In totaal gaat het om € 19,3 miljoen.

Letselpreventie

Voor letselpreventie is in 2022 € 4,5 miljoen beschikbaar voor onder andere een instellingssubsidie aan de Stichting VeiligheidNL voor het uitvoeren en monitoren van haar activiteiten die zijn gericht op letselpreventie. Zij doen dit door middel van het ontwikkelen van interventies en programma’s voor bijvoorbeeld jongeren en ouderen.

Opdrachten

Gezondheidsbevordering

Er worden in 2022 diverse opdrachten verstrekt in het kader van gezondheidsbevordering voor de volgende thema’s: de medicatie voor de medische heroïnebehandeling, de preventie van alcohol, drugs en tabak, letselpreventie en gezonde leefstijl, gezonde voeding en een gezond gewicht.

Hier is € 4,3 miljoen voor beschikbaar.

Bijdragen aan medeoverheden

Heroïnebehandeling op medisch voorschrift

Er wordt een financiële bijdrage van circa € 15,8 miljoen verstrekt aan gemeenten voor het binnen een gesloten systeem aanbieden van een behandeling van een beperkte groep langdurige opiaatverslaafden, waarbij naast methadon, medicinale heroïne wordt verstrekt.

4. Ethiek

Subsidies

Abortusklinieken

Sinds de inwerkingtreding van de Wet langdurige zorg vindt de subsidiëring van de abortusklinieken plaats via een subsidieregeling. Tevens vallen hieronder de kosten voor de uitvoering van de Subsidieregeling Opleidingskosten Abortusartsen.

In totaal gaat het hierbij om € 18,1 miljoen.

Medische Ethiek

Voor de uitvoering van de subsidieregeling Kunstmatige inseminatie met donorsemen (KID) is € 8,5 miljoen beschikbaar en voor de overige subsidieactiviteiten € 1,9 miljoen.

Bijdragen aan agentschappen

CIBG: Uitvoeringstaken medische ethiek

Het CIBG verzorgt het secretariaat van de stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting. In totaal gaat het hierbij om € 3,2 miljoen.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO)

De CCMO is een bij wet (Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen en de Embryowet) ingestelde commissie en deze waarborgt de bescherming van proefpersonen betrokken bij medisch-wetenschappelijk onderzoek, via toetsing aan de daarvoor vastgestelde wettelijke bepalingen en met inachtneming van de voortgang van de medische wetenschap. Vanwege de implementatie van EU-verordening 536/2014 voor klinisch geneesmiddelenonderzoek krijgt de CCMO een aantal extra taken en bevoegdheden. De daarmee samenhangende middelen staan geraamd op artikel 10 onder Personele en materiële uitgaven SCP en raden.

Overige

De secretariaten van de regionale toetsingscommissies euthanasie en de beoordelingscommissie late zwangerschapsafbreking en levensbeëindiging bij pasgeborenen zijn bij een uitvoeringseenheid van het Ministerie van VWS ondergebracht. De daarmee samenhangende middelen staan geraamd op artikel 10 onder Personele en materiële uitgaven kerndepartement.

Ontvangsten

In het kader van haar handhavingsbeleid schrijft de NVWA bestuurlijke boetes uit. Hieruit vloeien ontvangsten voort. Deze worden voor 2022 geraamd op € 5,3 miljoen. Verder worden ontvangsten geraamd als gevolg van in eerdere jaren te hoog verstrekte (subsidie)voorschotten (€ 18,6 miljoen).

COVID-19 De overheid financiert de aankoop van anti-lichamen en veklury. De overheid draagt het financiële risico in het geval dat de behandelingen uiteindelijk in de praktijk niet ingezet wordt door artsen. Als het wel wordt ingezet dan zijn de kosten voor de zorgverzekeraars. Hiervoor worden € 16,9 miljoen ontvangsten geraamd in 2022.

3.2 Artikel 2 Curatieve zorg

A. Algemene doelstelling

Een kwalitatief goed, toegankelijk en betaalbaar aanbod voor curatieve zorg. 

B. Rol en verantwoordelijkheid

De minister voor Medische Zorg is verantwoordelijk voor een goed werkend en samenhangend stelsel voor de curatieve zorg. De Zorgverzekeringswet vormt samen met de zorgbrede wetten, zoals de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg) en de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi), de wettelijke basis van dit stelsel. Vanuit deze verantwoordelijkheid vervult de minister de volgende rollen:

Stimuleren van kwaliteit, veiligheid en innovatie in de curatieve zorg, de beschikking over de benodigde materialen, de toegankelijkheid en betaal­ baarheid van de curatieve zorg, de werking van het zorgverzekerings-stelsel en informatievoorziening over het zorgverzekeringsstelsel.

Financieren van de zorguitgaven voor kinderen tot 18 jaar, van diverse onderzoeken en initiatieven binnen de curatieve zorg en van initiatieven op gebied van ICT-infrastructuur en van de risicoverevening binnen het stelsel.

Het onderhouden van wet- en regelgeving op gebied van geneesmiddelen, medische hulpmiddelen, lichaamsmaterialen, bloedvoor­ziening en registers.

C. Beleidswijzigingen

Acute zorg

Op basis van de Aanpassingswet Wet toetreding zorgaanbieders (Wtza) zal per 1 januari 2022 ook nieuwe regelgeving voor de beschikbaarheid en bereikbaarheid van de acute zorg in werking treden. Deze regels bestendigen de huidige praktijk met betrekking tot het functioneren van het regionaal overleg acute zorgketen en de huidige veld- en wettelijke en normen voor de bereikbaarheid van de acute zorg. Tevens worden regels gesteld aan het besluitvormingsproces dat een zorgaanbieder dient te volgen als deze plannen heeft om eventueel het aanbod van acute zorg op een bepaalde locatie geheel of gedeeltelijk op te schorten of geheel of gedeeltelijk te beëindigen.

Wetsvoorstel Domein-overstijgende samenwerking

Begin 2021 is het wetsvoorstel Domein-overstijgende samenwerking bij externe partijen geconsulteerd. Vanwege de demissionaire status van het kabinet is dit wetsvoorstel niet aangeboden aan de Tweede Kamer.

Gemeenten, zorgverzekeraars en zorgkantoren zoeken steeds vaker de samenwerking op om de zorg rondom de burgers die zorg nodig hebben zo goed mogelijk te regelen. Deze domein-overstijgende samenwerking kan leiden tot betere zorg in de thuisomgeving, waardoor in potentie een intramurale opname in de Wlz is te voorkomen of in ieder geval is uit te stellen. Door deze samenwerking kunnen ook crisissituaties voorkomen worden, doordat zorg eerder opgeschaald kan worden. Voor zorgkantoren is investeren in een ander domein op basis van de huidige Wlz en in combinatie met de in de Wet financiering sociale verzekeringen (Wfsv) geregelde bestedingsmogelijkheden van de middelen vanuit het Fonds langdurige zorg (Flz), niet mogelijk. Met dit wetsvoorstel wordt middels een aanpassing van de Wlz geregeld dat de uitvoeringstaken van de zorgkantoren verbreed worden, zodat zij de mogelijkheid krijgen te investeren in preventieve maatregelen. Het doel van het wetsvoorstel is om domein-overstijgende samenwerking tussen een aantal ‘zorgdomeinen’ te vergemakkelijken om zo duurdere en zwaardere zorg te voorkomen of tenminste uit te stellen.

Naast de aanpassingen in de Wlz wordt ook een aanvulling van de Wmg voorgesteld. Hierdoor komt er een wettelijke grondslag voor aanvullende bekostiging van de geleverde zorg, naast de persoonsvolgende bekostiging per cliënt. Zorgkantoren hebben op basis van de cliëntvolgende bekostiging te beperkte mogelijkheden om bijzondere maatregelen via de bekostiging per cliënt in te kopen. De bijzondere maatregelen zijn bij specifieke cliëntgroepen of in bijzondere omstandigheden wel nodig om zorg te leveren, maar zijn afzonderlijk niet als zorg aan te merken en bovendien niet toe te rekenen aan individuele cliënten.

Wetsvoorstel afschaffen collectiviteitskorting

Het wetsvoorstel voor afschaffing van de collectiviteitskorting op de zorgverzekering (van maximaal 5 procent) per 1 januari 2023 is op 25 juni 2021 ingediend bij de Tweede Kamer (kamerstuk 35872). De doelstelling van de collectiviteitskorting is het teruggeven van besparingen op de (zorg)kosten verkregen door het maken van (zorg)inhoudelijke afspraken voor de collectiviteit. Deze doelstelling wordt echter niet gerealiseerd. De collectiviteitskorting wordt namelijk gefinancierd via een opslag op de premie: de premie wordt eerst verhoogd, om deze verhoging vervolgens aan sommige verzekerden terug te geven alsof het een korting is. Individueel verzekerden betalen via de premieopslag mee aan de collectiviteitskorting van collectief verzekerden. Ook betalen verzekerden met een relatief lage collectiviteitskorting mee aan hoge collectiviteitskortingen. Het gevolg is dat patiënten en sociale minima meebetalen aan de kortingen voor studenten en werknemers. Met de afschaffing van de collectiviteitskorting wordt een einde gemaakt aan deze ongewenste kruissubsidiëring. Daarnaast wordt het polisaanbod overzichtelijker, omdat na de afschaffing van de collectiviteitskorting collectiviteiten zonder inhoudelijke afspraken vermoedelijk verdwijnen.

Bevriezen eigen risico

De financiering van zorg en ondersteuning in Nederland is in hoge mate gebaseerd op solidariteit van mensen die geen of weinig zorg gebruiken met mensen die (relatief) veel zorg ontvangen. In het Regeerakkoord 2017–2021 «Vertrouwen in de toekomst» hadden de fracties van de partijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie een pakket aan maatregelen aangekondigd om de stapeling van eigen betalingen in de zorg en ondersteuning te verminderen. Eén van deze maatregelen betrof het bevriezen van het eigen risico tot en met 2021. Zonder aanvullend beleid herleeft de indexering van het verplicht eigen risico per 2022. In artikel 19 van de Zorgverzekeringswet (Zvw) is namelijk vastgelegd dat (en hoe) het verplicht eigen risico jaarlijks wordt geïndexeerd. Deze indexatie wordt toegepast overeenkomstig het verschil in geraamde uitgaven voor de zorg en overige diensten tussen het kalenderjaar waarop het verplicht eigen risico betrekking zal hebben en vergelijkbare uitgaven voor het jaar voorafgaand aan dat kalenderjaar. Op 24 juni 2021 is tijdens het plenaire debat over de ontwikkelingen rondom het Coronavirus de motie van het lid Kwint c.s. kamerbreed ingediend. De motie verzoekt de regering om met een wetsvoorstel te komen om het verplicht eigen risico voor 2022 te bevriezen op € 385. De Tweede Kamer heeft de motie op 29 juni 2021 met algemene stemmen aangenomen. Het kabinet geeft gehoor aan deze motie en heeft daarom een wetsvoorstel in voorbereiding om het verplicht eigen risico van de zorgverzekering in 2022 te bevriezen op 385 euro per jaar per volwassen verzekerde.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Subsidies

Van het beschikbare budget voor 2022 van € 372,7 miljoen is 97,2% juridisch verplicht. Het betreft diverse subsidies op het gebied van kwaliteit en (patiënt)veiligheid, subsidies ter bevordering van de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg en subsidies die de werking van het stelsel bevorderen.

Opdrachten

Van het beschikbare budget voor 2022 van € 109,6 miljoen is 99,2% juridisch verplicht. Het betreft diverse opdrachten op het gebied van kwaliteit en (patiënt)veiligheid en opdrachten die de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg en de werking van het stelsel moeten bevorderen.

Bekostiging

Van het beschikbare budget voor 2022 van € 2,9 miljard is 100% juridisch verplicht. Het betreft de rijksbijdrage aan het Zorgverzekeringsfonds voor de financiering van verzekerden jonger dan 18 jaar, en de bekostiging van de compensatie van (een deel van) de gederfde inkomsten van zorgaanbieders als gevolg van het verstrekken van zorg aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen.

Inkomensoverdrachten

Van het beschikbare budget 2022 van € 23,7 miljoen is 99,1% juridisch verplicht. Het betreft de overgangsregeling FLO/VUT voor het ambulancepersoneel.

Bijdragen aan agentschappen

Van het beschikbare budget voor 2022 van € 69,7 miljoen is 100% juridisch verplicht. Het betreft voornamelijk de bijdrage aan het CJIB voor de aanpak van onverzekerden en wanbetalers Zorgverzekeringswet.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Van het beschikbare budget voor 2022 van € 5,2 miljoen is 100% juridisch verplicht. Het betreft voornamelijk de bijdrage aan het CAK voor de aanpak van onverzekerden en wanbetalers Zorgverzekeringswet en de bijdrage aan ZonMw voor het programma goed gebruik hulpmiddelen.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

1. Kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg

Subsidies

Medisch-specialistische zorg

VWS stelt in 2022 € 72,3 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de medisch specialistische zorg. Hieronder valt een aantal zorggebieden, zoals: oncologie, geboortezorg, acute zorg en antibioticaresistentie. Gezien de jaarlijkse onderuitputting wordt in 2022 ter dekking van problematiek op de begroting van VWS een taakstellende korting verwerkt op subsidies Medisch Specialistische Zorg. Als gevolg hiervan is het budget dat wordt geraamd voor de toegelichte beleidsvoornemens voor subsidies Medisch Specialistische Zorg groter dan de beschikbare middelen in 2022.

• – Het verbeteren van de oncologische en palliatieve zorg door het verzamelen van gegevens, het bewaken van kwaliteit, het faciliteren van samenwerkingsverbanden en bij- en nascholing;

• – De eenmalige registratie van alle pathologie-uitslagen, het beheer hiervan in een landelijke databank en het computernetwerk voor de gegevensuitwisseling met alle pathologielaboratoria in Nederland. Deze gegevens vormen de basis voor de landelijke kankerregistratie, zijn onmisbaar voor de evaluatie en monitoring van de bevolkingsonderzoeken, ondersteunen de patiëntenzorg en worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek.

• – Het verder ontwikkelen van de perinatale audituitvoering, mede door het analyseren van uitgevoerde audits, het formuleren van verbeterpunten voor regio’s, actief inzetten op kennisdeling en rapporteren over auditthema’s.

• – Visieontwikkeling, verbinden, agenderen, adresseren, faciliteren en regievoeren op het gebied van preventie, kwaliteitsontwikkeling, Zwangere Centraal en verbeteren integrale geboortezorg op basis van de adviezen van de stuurgroep Zwangerschap en Geboorte Een goed begin (2010), de agenda geboortezorg 2018–2022 (Kamerstukken II 2017/18, 32 279, nr. 119) en het RIVM-rapport ‘Beter weten: een beter begin’.

• – Het ondersteunen van regio’s die stappen willen zetten richting passende bekostiging voor integrale geboortezorg.

• – Het ondersteunen van regio’s bij het mogelijk maken van landelijke gegevensuitwisseling in de geboortezorg (VIPP-programma Babyconnect).

• – Ondersteunen van kraamzorg op maat. Dit betekent het meer flexibel inzetten van kraamzorg zodat het goed aansluit op de vraag per gezin.

Daarnaast is er € 2,4 miljoen beschikbaar voor de voortzetting van het ZonMw-programma Zwangerschap en geboorte, op basis van de nieuwe onderzoeksagenda Een gezonde start voor moeder en kind; Integrale zorg rondom zwangerschap. Deze middelen zijn overgeheveld naar artikel 1 Volksgezondheid.

Voor het thema patiëntveiligheid is in de jaren 2020–2023 in totaal € 20 miljoen beschikbaar voor het plan van aanpak «Tijd voor verbinding» dat op 1 oktober 2018 is aangeboden aan de minister voor Medische Zorg (bijlage bij Kamerstukken II 2018/19, 31016, nr. 111). Het doel van het plan is in vier jaar tijd te komen tot een aanmerkelijke en betekenisvolle daling van de potentieel vermijdbare schade en sterfte in de ziekenhuiszorg. Kern van het plan van aanpak is de inrichting en uitvoering van een Netwerkorganisatie Patiëntveiligheid. De opdracht aan de netwerkorganisatie is een beweging van professionals, bestuurders en patiënten op gang te brengen die gezamenlijk in alle ziekenhuizen de patiëntveiligheid verder verbetert.

Voor de aanpak van antibioticaresistentie in de zorg is in 2022 € 10,6 miljoen beschikbaar. Op 2 oktober 2020 zijn de beleidsregels subsidiëring regionale zorgnetwerken antibiotica resistentie (ABR) gepubliceerd. Op grond van deze beleidsregels kunnen de tien regionale zorgnetwerken ABR subsidie aanvragen voor activiteiten om antibioticaresistentie tegen te gaan. Het RIVM verstrekt de subsidies in opdracht van het ministerie van VWS. De acht universitaire medisch centra, het Amphia ziekenhuis en het Isala ziekenhuis treden namens hun zorgnetwerk op als aanvrager van de subsidie.

Voor transgenderzorg is vanaf 2022 € 2,5 miljoen beschikbaar. Deze middelen zijn bestemd voor een subsidieregeling die het voor transgendervrouwen eenmalig mogelijk maakt om een subsidie aan te vragen voor een borstvergroting.

Voor het doen van onderzoek naar genderverschillen in de gezondheidszorg, en het beter verspreiden van kennis voert ZonMw van 2016 tot en met 2022 het programma «Gender en gezondheid» uit. VWS heeft hiervoor in totaal € 12 miljoen ter beschikking gesteld. De middelen hiervoor zijn overgeheveld naar artikel 1 Volksgezondheid.

Curatieve geestelijke gezondheidszorg

VWS stelt in 2022 € 34,9 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de curatieve geestelijke gezondheidszorg.

Voor de sluitende aanpak voor personen met verward gedrag wordt een samenhangend pakket aan maatregelen genomen waarvoor in 2022 € 33,1 miljoen en structureel € 32,8 miljoen beschikbaar is. Uit de € 33,1 miljoen voor 2022 wordt een bijdrage geleverd van € 14,8 miljoen aan de subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg onverzekerden. Het doel van deze subsidieregeling is het wegnemen van belemmeringen voor het verstrekken van medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerde personen, waaronder ook personen met verward gedrag. Een bedrag van € 12 miljoen is beschikbaar op artikel 1 Volksgezondheid voor de uitvoering van het actieprogramma personen met verward gedrag door ZonMW, om gemeentelijke projecten en initiatieven te faciliteren die bijdragen aan het realiseren van een regionale sluitende aanpak voor personen met verward gedrag, de inzet van ggz-expertise in de wijk en flexibele inzet van zorg en begeleiding en pilots met vervoer van personen met verward gedrag door regionale ambulancevoorzieningen.

Voor suïcidepreventie is in 2022 in € 10,8 miljoen beschikbaar. Hiervan is € 4,8 miljoen beschikbaar voor de uitvoering van de doelstellingen en activiteiten van de derde landelijke agenda suïcidepreventie (2021-2025). Deze agenda baseert zich op de eerdere agenda’s, maar vooral op recente kennis en voorbeelden van effectieve suïcidepreventie. In totaal is hiervoor in de jaren 2021-2025 jaarlijks € 4,8 miljoen beschikbaar gesteld. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan de motie Voordewind c.s. (TK 32 793, nr. 466).

• – Een uitbreiding van het huidige ZonMw onderzoeksprogramma dat zich richt op het leveren van nieuwe kennis om het aantal suïcides in Nederland te verminderen. Het onderzoeksprogramma wordt opgesteld door ZonMw. In 2021 heeft ZonMw een tussenevaluatie uitgevoerd van het huidige programma, waarbij ook wordt verkend welke nieuwe kennisvragen er zijn op het gebied van suïcidepreventie en hoe deze kunnen worden belegd. Om de extra middelen die met het amendement Van der Staaij/Dik-Faber (TK 35 570 XVI, nr. 68) beschikbaar kwamen op de begroting 2021 effectief in te zetten, is daarom na afstemming met ZonMw besloten deze middelen in 2022 in te zetten. Zo volgt de uitbreiding van het onderzoeksprogramma op de tussenevaluatie.

De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) is op 1 januari 2020 in werking getreden. Voor het ondersteunen van de afronding van de implementatie en de uitvoering van de wet is structureel € 11 miljoen beschikbaar. De middelen zijn onder andere beschikbaar voor ondersteuning van de ketensamenwerking en vertrouwenswerk in de ggz.

Het grootste deel van dit budget gaat naar de instellingssubsidies voor vertrouwenspersonen. Dat maakt het mogelijk dat er bij verplichte zorg een beroep kan worden gedaan op de patiëntvertrouwenspersoon (pvp) en de familievertrouwenspersoon (fvp). De werkzaamheden van de pvp en fvp hebben hun wettelijke basis in de Wvggz.

Eerstelijnszorg

VWS stelt in 2022 € 13,9 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de eerstelijnszorg.

Voor de uitvoering van de bestuurlijke afspraken paramedische zorg is voor de periode 2019–2022 in totaal € 15 miljoen beschikbaar. Van dit bedrag zal € 10 miljoen worden weggezet via ZonMw voor het bevorderen van kwaliteit (zorgstandaarden en richtlijnen), transparantie, kennis en onderzoek. De overige € 5 miljoen worden ingezet voor het verbeteren van de informatievoorziening voor de patiënt, het verhogen van de organisatiegraad in de sector en digitalisering.

Voor de uitvoering van het hoofdlijnenakkoord wijkverpleging is voor de periode 2019–2022 jaarlijks € 5 miljoen beschikbaar. Van dit bedrag zal jaarlijks € 2 miljoen worden ingezet voor realisatie en uitbreiding van het richtlijnenprogramma wijkverpleging inclusief patiëntenparticipatie.

Lichaamsmateriaal

VWS stelt in 2022 € 23,6 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies Lichaamsmateriaal. Aan de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) wordt een subsidie verstrekt van € 13,4 miljoen voor het uitvoeren van wettelijke taken als orgaancentrum, het ondersteunen van ziekenhuizen bij de donatiezorg en het informeren van de bevolking over orgaandonatie. 26 ziekenhuizen met een functie binnen de orgaanketen ontvangen subsidie (€ 5,1 miljoen) op grond van de subsidieregeling donatie in ziekenhuizen. Doel van de subsidieregeling is een blijvende aandacht in ziekenhuizen voor het donatieproces.

Voor onderzoeken naar perfusiemethodieken die de geschiktheid van organen voor transplantatie kunnen vergroten is € 2,7 miljoen beschikbaar. Voor het compenseren van kosten van mensen die bij leven een (deel) van een orgaan hebben afgestaan is via de subsidieregeling donatie bij leven € 0,8 miljoen beschikbaar om financiële belemmeringen bij donatie tegen te gaan.

Daarnaast worden subsidies verstrekt voor het werven van stamceldonoren (€ 0,8 miljoen), zodat zoveel mogelijk ernstig zieke patiënten een stamceltransplantaat kunnen ontvangen;

Medische producten

Voor subsidies Medische producten is € 94,3 miljoen beschikbaar in 2022. Een bedrag van € 35,0 miljoen is gereserveerd in verband met de besluitvorming over de mogelijke bouw van een reactor voor medische radio-isotopen (Pallas), en de komst van een medische radio-isotopenfabriek in Groningen (Shine). De gereserveerde middelen voor Shine geven uitvoering aan de motie Dik-Faber (Kamerstukken II, 2020-2021, 29477, nr 680.) Het doel is om de voorzieningszekerheid van medische isotopen te waarborgen voor de diagnose en behandeling van patiënten met hart- en vaatziekten en kanker. Tevens worden uit de beschikbare middelen gelden gereserveerd voor benodigde inhuur, organisatiekosten voor de voorbereiding van het kabinetsbesluit en de borging van de beschikbaarheid van medische radio-isotopen. Deze middelen (€ 2,7 miljoen in 2022) worden op artikel 10 verantwoord.

Voor de VIPP regeling Farmacie is in 2022 € 33,0 miljoen gereserveerd. VIPP Farmacie heeft als doel de farmaceutische patiëntenzorg veiliger en efficiënter te maken en de positie van de patiënt te versterken. Aan Nictiz wordt een meerjarige subsidie verstrekt voor het ondersteunen van de zorgsectoren en leveranciers bij het implementeren van informatiestandaarden in verband met de richtlijn medicatie-overdracht. In 2022 is hiervoor € 4,1 miljoen gereserveerd. Aan het Nationaal Farmaceutisch Kennis- en adviescentrum is een meerjarige subsidie (in 2022 € 4,1 miljoen) verstrekt. Doel is het behouden en uitbouwen van kennis over therapieontwikkeling, registratie, productie binnen kennisinstellingen om kennis over productie meer binnen Europa en Nederland te houden.

Daarnaast worden enkele kleinere subsidies verstrekt onder meer voor de onafhankelijke informatievoorziening aan zorgverleners over geneesmiddelen.

Opdrachten

Curatieve geestelijke gezondheidszorg

In 2022 is € 3,9 miljoen beschikbaar voor het uitvoeren van opdrachten ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid in de geestelijke curatieve gezondheidszorg.

Eerstelijnszorg

In 2022 is € 57,6 miljoen beschikbaar voor het uitvoeren van opdrachten ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid in de eerstelijnszorg, waaronder een opdracht van € 57,5 miljoen aan de RVO voor het verstrekken van subsidies ten behoeve van investeringen in de wijkverpleging. De subsidieregeling is in 2020 in samenspraak met de HLA-partijen uitgewerkt. De middelen worden rechtstreeks aan aanbieders van wijkverpleging beschikbaar gesteld. De regeling dient bij te dragen aan het kwalitatief verbeteren van de (organisatie van) wijkverpleging en het bevorderen van de gezondheid en zelfredzaamheid van cliënten in de eigen (woon- en leef) omgeving. De subsidieregeling ondersteunt de opstartperiode en de eerste periode van de implementatie van de projecten, waarna de activiteiten worden voorgezet, bijvoorbeeld vanuit de reguliere bekostiging.

Medische producten

In 2022 is 29,1 miljoen beschikbaar voor opdrachten medische producten. De middelen die hier geraamd zijn, worden besteed aan informatievoorziening over prijzen en afzet van genees- en hulpmiddelen (€ 0,9 miljoen), de kosten voor het landelijk centrum coördinatie geneesmiddelen (€2 miljoen) dat is opgezet om de beschikbaarheid en verdeling van geneesmiddelen tegen COVID-19 te optimaliseren, en de kosten van de (Europese) horizonscan geneesmiddelen (€ 1 miljoen). De horizonscan geeft informatie over geneesmiddelen die in ontwikkeling zijn en naar verwachting binnen twee jaar op de markt komen.

Pandemische paraatheid

De inkopen van in Nederland geproduceerde mondmaskers worden getemporiseerd in verband met de houdbaarheid van de mondmaskers. Hierdoor schuift een deel van de geraamde kosten in 2021 door, waarvan €14,5 miljoen naar 2022 en € 2 miljoen naar 2023.

In verband met het waarborgen van levering van essentiële medische producten en het formuleren van een beleidskader hiervoor, is het doen van onderzoek en het analyseren van marktomstandigheden noodzakelijk. Voor deze kosten wordt in 2022 een bedrag van € 2 geraamd.

Voor het stimuleren van lokale productie waar Nederland aantoonbaar een positie kan innemen, worden bedragen geraamd van in 2021 € 2,5 miljoen en in 2022 € 7,5 miljoen. Bij het beschikbaar stellen van middelen zijn er verschillende gradaties mogelijk, bijvoorbeeld door het verlenen van een opdracht, garantstelling, lening of door een bepaald percentage lokale productie («produce European/NL»). Duurzaamheid is hier een belangrijke drijver en manier om onderscheidend te zijn ten opzichte van ontwikkelingslanden waar de loonkosten lager liggen.

Als bijkomend vangnet heeft de Europese commissie een strategische rescEU mechanisme voor medische reserve en distributie in het leven geroepen onder de paraplu van het EU-mechanisme voor civiele bescherming. De reserve maakt de snelle levering van medische apparatuur zoals ventilatoren en persoonlijke beschermingsmiddelen mogelijk. De voorraad, die momenteel wordt beheerd door 9 EU-lidstaten (België, Denemarken, Duitsland, Griekenland, Hongarije, Roemenië, Slovenië, Zweden en Nederland) maakt het voor de EU mogelijk om sneller op gezondheidscrises te reageren. Er worden voortdurend meer medische en persoonlijke beschermingsmiddelen aangeschaft om de rescEU-reserve aan te vullen. Voor het Nederlandse aandeel hierin wordt een subsidie van circa € 50 miljoen gedurende de periode 2021-2026 ontvangen. De subsidieontvangsten worden toegevoegd aan de uitgaven. Voor 2022 is € 5 miljoen beschikbaar.

Daarnaast zijn er diverse kleinere opdrachten uitgezet ter ondersteuning en evaluatie van het beleid rond de betaalbaarheid, veiligheid en beschikbaarheid van genees- en hulpmiddelen.

Bijdrage aan agentschappen

CIBG

Hier worden bijdragen geraamd voor onder meer het uitvoeren van taken voor het Donorregister (€ 4,3 miljoen), het uitvoeren van de Wet op de Geneesmiddelenprijzen (€ 1,7 miljoen) en het Geneesmiddelen-vergoedingensysteem (€ 1,2 miljoen). Daarnaast wordt de opslag, uitgifte en afwikkeling van de voorraden persoonlijke beschermingsmiddelen, die zijn opgebouwd ten behoeve van de COVID-19 pandemie beheerd door het agentschap CIBG. Voor de hieraan verbonden kosten wordt in 2022 een bedrag geraamd van € 43,1 miljoen en in 2023 € 29,2 miljoen. Tenslotte is voor het verlenen van vergunningen, ontheffingen en notificaties € 3,2 miljoen beschikbaar.

3. Ondersteuning van het zorgstelsel

Subsidies

Stichting klachten en geschillen zorgverzekeringen

De Stichting klachten en geschillen zorgverzekeringen (SKGZ) ontvangt voor het project Zorgverzekeringslijn een instellingssubsidie. De activiteiten van de Zorgverzekeringslijn voorzien in informatie en advies over de zorgverzekering, de verzekeringsplicht, wat te doen bij betalingsproblemen of onverzekerdheid en biedt zo nodig en gewenst een doorverwijzing naar lokaal welzijnswerk of schuldbemiddeling. Ook in 2022 zal de Zorgverzekeringslijn gemeenten actief informeren over de geleerde lessen van gemeenten die actief aan de slag zijn gegaan met de lijst wanbetalers zorgpremie van het CAK. In 2022 is € 1,4 miljoen beschikbaar voor de SKGZ.

Subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden

Het doel van deze subsidie is het wegnemen van financiële belemmeringen voor het verstrekken van medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerde personen. De kosten worden met name gemaakt bij de ggz en in ziekenhuizen. De uitgavenposten worden door de uitvoerder van de regeling (CAK) gemonitord. In 2022 is een bedrag van € 41,9 miljoen begroot.

Subsidieregeling Veelbelovende Zorg Sneller bij de Patiënt

De uitvoering van de subsidieregeling Veelbelovende Zorg Sneller bij de Patiënt ligt bij het Zorginstituut in samenwerking met ZonMw. De nieuwe regeling is ter vervanging van de regeling voor de voorwaardelijke pakkettoelating. Het doel van de subsidieregeling is dat innovaties voor de patiënt op een veilige wijze én sneller dan voorheen in het basispakket kunnen stromen, en dat we beter inzicht krijgen in de (kosten) effectiviteit van deze veelbelovende, innovatieve interventies. Tevens is de regeling bedoeld om kleinere partijen beter te ondersteunen met het doen van onderzoek. In 2022 is een bedrag van € 23,2 miljoen beschikbaar.

Medisch-specialistische zorg

VWS stelt in 2022 € 45,8 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter ondersteuning van het zorgstelsel ten behoeve van de medisch-specialistische zorg.

Voor het ontsluiten van patiëntgegevens in de medisch-specialistische zorg en de uitwisseling tussen instellingen onderling is er in de periode 2020-2023 in totaal € 75 miljoen beschikbaar voor ziekenhuizen, universitair medische centra en overige instellingen voor medisch-specialistische zorg (VIPP programma voor de MSZ). De uitgaven in 2022 worden geraamd op € 29,3 miljoen.

Om ervoor te zorgen dat ook in de geboortezorg patiënten veilig en digitaal kunnen beschikken over hun gestandaardiseerde medische gegevens in een persoonlijke gezondheidsomgeving en alle betrokken zorgverleners optimaal zijn geïnformeerd, is in de periode 2019-2023 € 15 miljoen beschikbaar (Babyconnect). De uitgaven in 2022 worden geraamd op € 4,0 miljoen.

Bij de invoering van integrale tarieven in de MSZ is een subsidieregeling ingesteld om de financiële belemmeringen voor vrijgevestigde medisch specialisten bij een overstap naar loondienst te verminderen. Daarnaast zijn er middelen beschikbaar die zijn toegekend in het kader van het regeerakkoord om de gelijkgerichtheid in ziekenhuizen te bevorderen. De uitgaven voor de subsidieregeling en het bevorderen van gelijkgerichtheid in 2022 worden geraamd op € 10,3 miljoen.

Curatieve geestelijke gezondheidszorg

VWS stelt in 2022 € 7,3 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter ondersteuning van het zorgstelsel ten behoeve van de curatieve geestelijke gezondheidszorg.

Voor Individuele Steun en Plaatsing (IPS) is voor de periode 2021-2022

€ 3,45 mln. beschikbaar. Het doel van Individuele Steun en Plaatsing (IPS) is om in samenwerking met SZW mensen met psychische klachten beter naar werk te begeleiden. UWV, gemeenten en ggz-instellingen en zorgverzekeraars en ook de werkgevers staan achter deze concrete, de mensen bemoedigende, resultaatgerichte aanpak.

In de nieuwe afspraken aanpak wachttijden ggz (Kamerstukken II 2016/17, 25424, nr. 369) is afgesproken om de inzet van e-health in de ggz te stimuleren en te investeren in de informatievoorziening, waaronder een verbeterde uitwisseling tussen zorgverleners en hun patiënten. Dit draagt eraan bij dat de patiënt veilig en gestandaardiseerd over zijn medische gegevens kan beschikken in een persoonlijke gezondheidsomgeving en kan kiezen met welke zorgverleners hij deze wil delen. De inzet van e-health is belangrijk om patiënten meer steun te kunnen bieden als zij op de wachtlijst staan, en ervoor te zorgen dat de patiënt eerder bij de juiste zorgverlener terecht kan. Hierdoor kan er doelmatiger worden behandeld, wat op termijn bijdraagt aan kortere wachttijden. Hiervoor is in de periode 2018–2021 in totaal € 50 miljoen beschikbaar.

In het kader van de uitvoering van het hoofdlijnenakkoord geestelijke gezondheidszorg is gedurende de looptijd van het akkoord (2019–2022) jaarlijks € 2 miljoen beschikbaar voor projecten gericht op destigmatisering en zelfmanagement en herstel.

In het hoofdlijnenakkoord 2019–2022 hebben partijen afgesproken dat het Onderzoeksprogramma ggz bij ZonMw wederom gedurende de looptijd van het akkoord bestendigd wordt met jaarlijks € 5 miljoen. Belangrijke thema’s binnen het programma zijn vroege herkenning en behandeling en gepersonaliseerde zorg en het stimuleren van kwaliteit en doelmatigheid. Gedurende de looptijd worden verdere inhoudelijke prioriteiten gesteld in afstemming met de ggz-partijen van de Agenda voor gepast gebruik en transparantie.

Eerstelijnszorg

VWS stelt in 2022 € 14,1 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter ondersteuning van het zorgstelsel ten behoeve van de eerstelijnszorg.

Bekostiging

Rijksbijdrage Zorgverzekeringsfonds voor financiering van verzekerden 18-

Kinderen tot achttien jaar betalen geen nominale premie Zvw. De rijksbijdrage Zorgverzekeringsfonds (circa € 2,8 miljard) voorziet in de financiering van deze premie.

Regeling financiering zorg aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen

Zorgaanbieders kunnen een bijdrage vragen aan het CAK als zij medisch noodzakelijke zorg hebben verleend aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen en de kosten daarvan niet of niet volledig verhaalbaar blijken op de patiënt. Zorgaanbieders kunnen in aanmerking komen voor compensatie uit collectieve middelen onder in de wet (Zvw, art. 122a) gestelde voorwaarden. In 2022 is € 39,2 miljoen beschikbaar voor de regeling. De uitvoeringskosten van deze regeling zijn opgenomen in artikel 4 Zorgbreed beleid.

Inkomensoverdrachten

Overgangsrecht FLO/VUT-ouderenregeling

Bij de afschaffing van de regelingen rond Functioneel Leeftijdsontslag/Vervoegde Uittreding (FLO/VUT) zijn afspraken gemaakt over de vergoeding van het overgangsrecht ouderenregelingen voor de verschillende diensten om de continuïteit van ambulancezorg te garanderen en om een ongelijk speelveld tussen de verschillende soorten ambulancediensten (publiek, B3 en particulier) te voorkomen. De kosten van het overgangsrecht zijn in de tarieven voor de ambulancediensten verwerkt. Met de ambulancediensten is een overeenkomst gesloten, waarin is geregeld dat een groot deel van de kosten bij VWS gedeclareerd kan worden. Om verschillen in de tariefstelling ten gevolge van de ouderenregelingen te voorkomen, is ervoor gekozen de betalingen van alle drie deze regelingen via de begroting van VWS te laten verlopen. In 2022 is hiervoor een bedrag beschikbaar van € 23,5 miljoen.

Opdrachten

Risicoverevening

In 2022 worden er in het kader van de risicoverevening diverse onderzoeken verricht. Het onderzoeksprogramma wordt jaarlijks besproken met de Werkgroep Ontwikkeling Risicoverevening (WOR). Het accent van het onderzoek ligt op het verbeteren van de compensatie van chronische zieke- en gezonde verzekerden, onderhoud van verschillende vereveningskenmerken en aansluiting op mogelijke nieuwe ontwikkelingen, bijvoorbeeld een wijziging in de bekostiging of nieuwe databronnen. De komende jaren zal de uitbraak van COVID-19 grote impact hebben op de databestanden en daarmee op de berekeningen van het vereveningsmodel. Hier wordt in het komende onderzoeksprogramma rekening mee gehouden. In 2022 is € 2,0 miljoen beschikbaar voor het onderzoeksprogramma.

Medisch-specialistische zorg

In 2022 is € 7,6 miljoen beschikbaar voor voor het verstrekken van opdrachten die verband houden met de bestrijding van COVID, waaronder een bedrag van € 3,25 mln. voor het ZonMw deelprogramma COVID-19 herstel- en nazorg en een bedrag van € 4,0 mln. voor de voortzetting van de activiteiten van het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS).

Overige

VWS stelt in 2022 € 5,2 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van opdrachten ter ondersteuning van het zorgstel waaronder een bedrag van € 1,206 voor verschillende kleine opdrachten voor Juiste Zorg op de Juiste Plek (JZOJP). In het kader van JZOJP worden diverse activiteiten ontwikkeld waaronder onderzoek, communicatie en subsidies. Hierbij ligt de focus op de punten innovatie, preventie, domeinoverstijgende samenwerking en burgerperspectief. Daarnaast is in 2022 € 3,0 miljoen beschikbaar voor Covid-gerelateerde opdrachten, voornamelijk voor de kosten ZVW-PGB.

Bijdragen aan agentschappen

CJIB: onverzekerden en wanbetalers

Het kabinet vindt het ongewenst dat mensen zich aan de solidariteit van de Zorgverzekeringswet onttrekken door zich niet te verzekeren. Op grond van de Wet opsporing en verzekering onverzekerden zorgverzekering (Wet Ovoz) worden onverzekerde verzekeringsplichtigen actief opgespoord. Die opsporing vindt plaats door het CAK in samenwerking met de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Bij niet nakomen van de verzekeringsplicht kan tot twee keer een bestuursrechtelijke boete worden opgelegd. Inning van de bestuurlijke boetes vindt plaats door het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB). De uitvoeringskosten van het CAK (opgenomen in artikel 4 Zorgbreed beleid), de SVB en het CJIB worden door VWS betaald. In 2022 is € 10,9 miljoen beschikbaar voor het CJIB.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

SVB: Onverzekerden

Zorgverzekeraars en de SVB voeren een controleproces uit voor het vaststellen van de verzekeringsplicht van de Wlz. De kosten van de Sociale Verzekeringsbank bestaan uit het registreren van de Wlz-verzekering en de opvragingen van burgers en zorgverzekeraars voor het verkrijgen van een Wlz-verklaring. De uitvoeringskosten van de SVB worden voor 25% door VWS betaald. In 2022 is € 3,9 miljoen beschikbaar voor de SVB.

Ontvangsten

Voor 2022 worden de totale ontvangsten op dit artikel geraamd op € 123,3 miljoen. De ontvangsten hebben hoofdzakelijk betrekking op afrekening van eerder verstrekte subsidievoorschotten en de afrekening van de uitvoeringskosten in het kader van de aanpak van zowel wanbetalers als onverzekerden.

3.3 Artikel 3 Langdurige zorg en ondersteuning

A. Algemene doelstelling

Een stelsel voor maatschappelijke ondersteuning en langdurige zorg dat: 1. ieder mens in staat stelt om zijn leven zo lang mogelijk zelf in te vullen en 2. – wanneer dit nodig is – thuis of in een instelling kwalitatief goede ondersteuning en zorg biedt. Daarbij worden ondersteuning en zorg geboden aansluitend op informele vormen van hulp. De complexiteit van de zorgvraag en de weerbaarheid van de burger staan centraal bij het bieden van passende zorg. Er wordt gestreefd naar welbevinden en een afname van de afhankelijkheid van ondersteuning en zorg. Dit alles tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor een effectief en efficiënt werkend systeem van langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning in Nederland. Mensen die het nodig hebben moeten zorg op maat en van goede kwaliteit krijgen. Gemeenten dragen zorg voor de ondersteuning via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Voor mensen met een blijvende behoefte aan permanent toezicht en die 24 uur per dag zorg in de nabijheid nodig hebben, is zorg vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz) beschikbaar. De minister is verantwoordelijk voor:

Stimuleren: en uitvoeren van betreffende wetten en vernieuwing in de maatschappelijke ondersteuning en de langdurige zorg. Stimuleren van de ontwikkeling en verspreiding van kennis en initiatieven om de kwaliteit en het innoverend vermogen van de ondersteuning en zorg te versterken.

Financieren: van de Wmo en Wlz, en van partijen die een belangrijke rol vervullen binnen het stelsel.

Regisseren: vaststellen van de wettelijke kaders, het houden van interbestuurlijk toezicht en monitoren en evalueren van de Wmo en Wlz.

C. Beleidswijzigingen

Toegang tot de Wlz voor jeugdigen met een psychische stoornis.

In juli 2019 heeft de Tweede Kamer het wetsvoorstel Toegang tot de Wlz voor mensen met een psychische stoornis aanvaard16. In 2021 is de directe toegang gerealiseerd voor cliënten vanaf 18 jaar. Onderdeel van het wetsvoorstel is ook een amendement dat regelt dat op een nader te bepalen tijdstip ook cliënten tot 18 jaar met een psychische stoornis directe toegang kunnen krijgen tot de Wlz onder een aantal voorwaarden (uitvoerbaarheid, budgettaire neutraliteit en zicht op de doelgroep). Het implementatieproces is ingezet om zicht te krijgen op de invulling van de voorwaarden, en het mogelijk te maken dat op zijn vroegst op 1 januari 2023 deze doelgroep toegang kan krijgen tot de Wlz. In 2022 zou dan de indicatiestelling kunnen plaatsvinden. De Tweede Kamer wordt in het najaar van 2021 nader geïnformeerd en is op het laatst geïnformeerd op 16 december 2020 (Kamerstukken II 2019/20 35 146, nr 20).

Programma Onbeperkt Meedoen/coördinatie implementatie VN-verdrag handicap

Het programma Onbeperkt Meedoen! heeft vanaf 2018 een gerichte impuls gegeven aan de uitvoering van het VN-verdrag voor mensen met een handicap (hierna: VN-verdrag handicap) en loopt door tot eind 2021. De verantwoordelijkheid voor de verdere implementatie van het VN-verdrag handicap is structureel; diverse inspanningen vanuit het programma Onbeperkt Meedoen! zullen in 2022 doorlopen. Hierbij zal onder meer de evaluatie van het programma Onbeperkt Meedoen! worden betrokken.

Programma Eén tegen eenzaamheid

De doelstelling van het programma Eén tegen eenzaamheid is het signaleren, bespreekbaar maken, doorbreken, en duurzaam aanpakken van eenzaamheid teneinde de trend van eenzaamheid onder ouderen te doorbreken. Dit gebeurt via ondersteuning van gemeenten, de nationale coalitie tegen eenzaamheid en met een publiekscampagne. Uit de voortgang van het programma (Derde Voortgangsrapportage Eén tegen eenzaamheid | Tweede Kamer der Staten-Generaal) blijkt dat gemeenten en nationale partners langdurige aandacht voor het onderwerp eenzaamheid nodig vinden. Zij hechten veel waarde aan de rol van het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid daarbij. Het programma zal daarom langer, in ieder geval tot in 2023, doorlopen. Deze periode zal gericht blijven op het overdragen van kennis en het doorzetten van de gezamenlijke beweging tegen eenzaamheid op de langere termijn. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de evaluatie door het bureau HHM in 2021, de opgedane praktijkkennis en de nieuwe cijfers van de gezondheidsmonitor die in juni 2021 beschikbaar zijn gekomen.

Programma Langer Thuis

Het programma Langer Thuis wordt eind 2021 afgerond (Tweede Voortgangsrapportage Langer Thuis | Tweede Kamer der Staten-Generaal). De behoefte van ouderen om in hun eigen vertrouwde omgeving zelfstandig oud te kunnen worden met een goede kwaliteit van leven blijft uiteraard bestaan. VWS zet met partijen onder andere in op preventie, het versterken van de sociale basis, het versterken van eigen redzaamheid van ouderen en hun (sociale) omgeving en het voorkomen van zorg. Wanneer zorg en ondersteuning nodig is, moet de samenwerking goed zijn georganiseerd en aansluiten op de behoeften van ouderen. Ook wordt, om mantelzorgers zoveel mogelijk te ondersteunen, ingezet op de uitvoering van de afspraken die zijn opgenomen in de landelijke aanpak ‘Samen sterk voor mantelzorg’.

Ook voor de huisvesting geldt dat deze geschikt moet zijn om langer thuis te kunnen blijven wonen. In 2022 geven partijen verder uitvoering aan het opstellen van de werkagenda conform de bestuurlijke afspraken ‘wonen voor ouderen’ die partijen in 2021.hebben gemaakt. Met de afspraken in deze werkagenda wordt een volgend kabinet in positie gebracht hier goed geïnformeerd en snel een besluit over te kunnen nemen. Voor het structureel beter huisvesten van alle aandachtsgroepen (waaronder ouderen) bracht de interbestuurlijke werkgroep versterking beleid huisvesting aandachtsgroepen een adviesrapport uit: Een thuis voor iedereen. Aanbevelingen uit dit rapport worden interdepartementaal en interbestuurlijk opgepakt.

LVB

Op basis van het interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) Mensen met een licht verstandelijke beperking (2019) zetten we ook in 2022 in op het agenderen van het thema, het verzamelen en verspreiden van kennis en het ontwikkelen van nieuwe producten. We doen dat door ervaring op te doen met en onderzoek uit te voeren naar domein overstijgende en integrale pilots in meerdere gemeenten waarbij gewerkt wordt vanuit een breed perspectief (wonen, werken, leren, sociaal netwerk, schuldenvrij bestaan en zorg en ondersteuning). Naast deze activiteiten is het thema LVB ook een van de pijlers van de toekomstagenda gehandicaptenzorg, waarmee we de activiteiten ten aanzien van (kennis over en het betrekken van) de LVB-doelgroep verder versterken.

Aanpak dak- en thuisloosheid en beschermd wonen

De afgelopen jaren is ingezet op een forse vermindering van het aantal dak- en thuisloze mensen in Nederland. Hiervoor zijn het Actieprogramma dak- en thuisloze jongeren (2019-2021) en de Brede aanpak van dak- en thuisloosheid (2020-2021) opgezet. Beide programma’s lopen eind 2021 af. Passende ondersteuning van mensen die beschermd wonen of (dreigend) dak- of thuisloos zijn, blijft echter van onverminderd belang, mede vanwege de verwachte impact van de coronacrisis op deze kwetsbare doelgroepen. Hierbij zal de samenwerking met onder andere de ministeries van BZK en SZW worden gecontinueerd. Kernthema’s in 2022 zijn het realiseren van voldoende passende huisvesting met begeleiding, het tegengaan van processen van sociale uitsluiting en passende lokale ondersteuning en zorg aan mensen met (psychische) problematiek. Daarnaast werken we in 2022 verder aan de voorbereiding van de implementatie van het advies ‘van beschermd wonen naar een beschermd thuis.’ Als onderdeel daarvan bereiden gemeenten de inhoudelijke doordecentralisatie van beschermd wonen per 1 januari 2022 voor en is vanaf 1 januari 2023 de financiële doordecentralisatie gepland.

D. Budgettaire gevolgen van beleid