Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Geraamde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 1.845 mln.

Geraamde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 92 mln.

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaat/begrotingsstaten voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaten opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en de lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de in de staat opgenomen baten-lastenagentschappen voor het onderhavige jaar vastgesteld en worden de verplichtingen, ontvangsten en uitgaven van verplichtingen-kasagentschappen voor het onderhavige jaar vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit C.J.Schouten

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

1. Leeswijzer

Begrotingsstructuur

Beleidsagenda

De beleidsagenda begint met het onderdeel beleidsprioriteiten, waarin de hoofdlijnen van het (budgettair) beleid uiteen worden gezet. Daarnaast zullen de belangrijkste begrotingsmutaties voor zowel de uitgaven als ontvangsten worden weergegeven en toegelicht. Tot slot is de beleidsagenda voorzien van een overzicht van de niet-juridisch verplichte uitgaven, een toelichting op de Strategische Evaluatie Agenda en een overzicht van de risicoregelingen.

Beleidsartikelen

Aansluitend op de beleidsagenda volgt de toelichting op de beleidsartikelen. Per beleidsartikel is een algemene doelstelling en een beschrijving van de rol en verantwoordelijkheid van de bewindspersoon opgenomen. De beleidsartikelen bevatten een tabel waarin de meerjarige budgetten voor de financiële instrumenten zijn opgenomen. De financiële instrumenten zijn voorzien van een korte toelichting. Beleidswijzigingen ten opzichte van het voorgaande jaar worden in ieder beleidsartikel separaat toegelicht.

Begrotingsreserves

In de beleidsartikelen 21 en 22 van deze begroting worden de bovengenoemde begrotingsreserves apart toegelicht (conform artikel 2.21, lid 2 Comptabiliteitswet 2016). Conform de motie Van Veldhoven en Koolmees (Kamerstuk 34 475-XIII, nr. 12) zijn de eventuele aanvullende afspraken over de begrotingsreserves opgenomen. In opvolging van de motie Geurts (Kamerstuk 34 000-XIII, nr. 64) worden de geraamde wijzigingen gedurende het begrotingsjaar in de 1e en 2e suppletoire begroting inzichtelijk gemaakt.

Niet-beleidsartikelen

In de LNV-begroting zijn twee niet-beleidsartikelen opgenomen: artikel 50 «Apparaat» en artikel 51 «Nog onverdeeld». In artikel 50 wordt ingegaan op de personele en materiële kosten van zowel het kerndepartement als de totale apparaatskosten van de NVWA en de begrotingsgefinancierde ZBO’s en RWT’s. Artikel 51 gaat in op de loonbijstelling, prijsbijstelling en middelen die nog worden verdeeld over de betreffende onderdelen op de LNV-begroting.

Begroting agentschappen

In de Begroting agentschappen is een overzichtstabel van het agentschap de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) opgenomen. Daarnaast wordt in de agentschapsparagraaf verder ingegaan op de begroting van de NVWA, waarbij ook een kasstroomoverzicht en een overzicht van doelmatigheidsindicatoren zijn opgenomen.

Begroting Diergezondheidsfonds (DGF)

De begroting van het DGF bevat een separate leeswijzer waarin de begroting nader wordt toegelicht.

Bijlagen

Groeiparagraaf

De wijzigingen in deze ontwerpbegroting betreffen voornamelijk het toevoegen van de bijlage Overzicht kengetallen en indicatoren en de bijlage Rijksuitgaven Caribisch Nederland.

Bijlage Indicatoren en kengetallen

Met ingang van deze begroting zijn diverse indicatoren en kengetallen opgenomen als aparte bijlage bij de begroting. Om de samenhang met de Strategische Evaluatie Agenda (SEA) te bevorderen zijn deze ingedeeld in de thema's van de SEA.

Bijlage Rijksuitgaven Caribisch Nederland

Naar aanleiding van de voorlichting van de Afdeling Advisering van de Raad van State (RvS) en het Interdepartementale Beleidsonderzoek Koninkrijksrelaties (IBO) heeft het kabinet besloten het overzicht Rijksuitgaven (ten behoeve van) Caribisch Nederland uit te breiden (Kamerstukken II 2019/20, 35300 IV, nr. 11). Ter uitvoering hiervan is er aan deze begroting een bijlage toegevoegd waarin alle uitgavenreeksen ten behoeve van Caribisch Nederland zijn opgenomen.

2. Beleidsagenda

2.1 Beleidsprioriteiten

Inleiding

Op het werkveld van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) liggen complexe opgaven. Nationaal en internationaal heeft Nederland zich gecommitteerd aan fundamentele doelen op het gebied van natuur en biodiversiteit (Vogel- en Habitatrichtlijn), klimaat (Klimaatakkoord) en waterkwaliteit (Kaderrichtlijn Water). Met onder meer de LNV visie Waardevol en Verbonden (Kamerstuk 35 000-XIV, nr. 5) en het bijbehorende Realisatieplan is veel werk in uitvoering gebracht. LNV zet in op een duurzame productie binnen de grenzen van de milieugebruiksruimte en in evenwicht met de natuur1. In de komende jaren zijn hiervoor verdere stappen nodig die gepaard zullen gaan met nieuwe en soms moeilijke keuzes. Van álle betrokken partijen zullen ingrijpende veranderingen worden gevraagd. In dit proces neemt LNV de regie. Door duidelijk te zijn over de doelen en door samenspel te organiseren met betrokken partijen om deze doelen te kunnen realiseren. Drie samenhangende strategische lijnen stelt LNV daarbij centraal:

1. Versterken natuur en biodiversiteit, bewegen naar een natuurinclusieve samenleving

Mondiaal en ook in ons land staan de natuur en de biodiversiteit zwaar onder druk. Dit is een bedreiging voor het leven op aarde. Zonder goed functionerende ecosystemen komen diensten die de natuur levert in gevaar, zoals onze voedsel- en drinkwatervoorziening. Internationaal zijn realistische afspraken en concrete acties nodig om de mondiale biodiversiteit te herstellen. Binnen Nederland werkt LNV, met de provincies, aan herstel en ontwikkeling van nieuwe natuur. Klassiek natuurbeleid is echter niet voldoende. Niet alleen in natuurgebieden moeten we de natuur versterken, maar ook in het stedelijk en agrarisch gebied. Hiervoor is een omslag nodig in ons gedrag, waarmee we de beweging maken naar een natuurinclusieve samenleving. Dit betekent dat in alle besluiten en handelingen de effecten op de natuur en de kansen die natuur en natuurlijke processen bieden als vertrekpunt genomen worden. Natuurlijke processen kunnen dan beter benut worden in het realiseren van maatschappelijke opgaven zoals brede welvaart, klimaatadaptatie en een toekomstbestendige voedselvoorziening.

2. Duurzaam perspectief voor de Nederlandse landbouw, tuinbouw en visserij

De Nederlandse landbouw, tuinbouw en visserij zijn van grote waarde. Hoogwaardige productie gaat samen met een hoog niveau van kennis, technologie en innovatie. Dit draagt bij aan de verduurzaming van ketens en sectoren. Ondanks grote inspanningen in de afgelopen decennia, gaan de landbouw, tuinbouw en visserij nog over de grenzen van de milieugebruiksruimte. Om deze situatie beheersbaar te houden zijn overheden en ondernemers klem komen te zitten in een stapeling van regelgeving en handhaving. Met de omslag naar kringlooplandbouw werken we aan efficiënt gebruik van grondstoffen en een productie die samen gaat met de natuur. Dit stelt ons in staat om ruim van de grenzen af te komen en nieuw perspectief te bieden aan ondernemers. Daarbij is het belangrijk om gestelde doelen helder door te vertalen naar gebieden en bedrijven. Met kritische prestatie indicatoren wil LNV langjarig duidelijkheid bieden over de duurzame prestaties die van ondernemers verwacht worden én over de wijze waarop zij voor die prestaties beloond kunnen worden. Er ligt een gezamenlijke verantwoordelijkheid bij marktpartijen, consumenten en overheden om duurzame prestaties beter te laten renderen.

3. Brede welvaart in het landelijk gebied

In de komende jaren zullen agrarisch ondernemers in met name sectoren en gebieden met grote externe effecten stappen moeten zetten naar extensivering en het emissiearmer maken van hun bedrijfsvoering. Ook zullen er ondernemers zijn die stoppen. Tegelijk speelt in het landelijk gebied een veelheid aan andere ruimtelijke opgaven, waaronder het inpassen van duurzame energieopwekking, klimaatadaptatie, woningen en infrastructuur. Bezien vanuit het perspectief van brede welvaart gaat het óók om sociale en economische aspecten. Zoals de beschikbaarheid van voorzieningen en de structuur van economie en arbeidsmarkt. Het landelijk gebied is veerkrachtig, maar er bestaat tegelijk onbehagen over toenemende welvaartsverschillen tussen gebieden en de afstand die gevoeld wordt tot ‘Den Haag’. In recente adviezen van de Studiegroep Ruimtelijke inrichting landelijk gebied en het Interdepartementaal Beleidsonderzoek Ruimtelijke Ordening komt het belang van een actieve rol van de Rijksoverheid naar voren (Kamerstukken 35334 nr. 141 en 34682, nr. 82). De breedte van ontwikkelingen in het landelijk gebied vraagt om het maken van integrale afwegingen en keuzes. Er ligt een opgave om duidelijkheid te verschaffen over de betekenis van nationale doelen voor de te onderscheiden gebieden. Waarbij het belangrijk is om in samenwerking met gebiedspartijen tot plannen te komen en deze in uitvoering te brengen. In aansluiting op de identiteit en het landschap van een gebied evenals processen die eerder in gang zijn gezet.

Met de voorgaande drie strategische lijnen laat LNV zien waar het in de komende jaren naartoe werkt. Dat vraagt uitwerking, ook voor politieke besluitvorming over bijvoorbeeld de inzet van maatregelen en middelen. In de navolgende delen van deze Beleidsagenda zijn de prioritaire activiteiten van LNV voor 2022 beschreven. Als eerste komen de overkoepelende thema’s stikstof, klimaat en kennis & innovatie aan bod. Vervolgens worden, langs de drie strategische lijnen, de activiteiten op de meer specifieke beleidsdossiers gepresenteerd. De Beleidsagenda sluit af met de beleidsprioriteiten van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) voor 2022. Een nadere toelichting op de activiteiten en wat LNV daarmee in 2022 wil bereiken is te vinden in de artikelsgewijze delen van deze begroting. Voor alle activiteiten geldt dat LNV actief de samenwerking zoekt met betrokken partijen en bij aanvang van deze samenwerking duidelijk is over wat het daarmee wil bereiken.

Overkoepelende thema’s

Structurele aanpak stikstofproblematiek

Om invulling te geven aan de resultaatverplichtingen voor reductie van stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden, zoals opgenomen in de Wet Stikstofreductie en Natuurverbetering (Wsn), implementeert LNV een pakket stikstofreducerende bronmaatregelen en maatregelen voor natuurbehoud. LNV hecht groot belang aan de legalisering van PAS-melders. In samenwerking met de bevoegde gezagen is het doel om de PAS-melders2 en meldingsvrije activiteiten uiterlijk drie jaar na het vaststellen van het legaliseringsprogramma te legaliseren. Met andere departementen maakt LNV inzichtelijk welke stikstofontwikkelruimte er nodig is voor de vergunningverlening voor verdere ruimtelijk-economische ontwikkelingen, zoals woningbouw en energieopwekking. In 2022 is de Stikstofdepositiebank operationeel.

LNV presenteert in 2022 het programma Stikstofreductie en Natuurverbetering. Dit bevat een beleids- en afwegingskader voor invulling van de doelstellingen in de Wsn, voor het verminderen van stikstofdepositie op stikstofgevoelige habitats in Natura 2000-gebieden en voor het bereiken van de instandhoudingsdoelstellingen voor deze habitats. Het opstellen van het programma gebeurt in samenhang met andere opgaven, zoals klimaat en economisch herstel. In het programma Stikstofreductie en Natuurverbetering verankert LNV ook de kaders voor interbestuurlijke samenwerking. De samenwerking met departementen, provincies, waterschappen en gemeenten is essentieel voor doorvertaling van de landelijke doelstellingen voor stikstofreductie naar de aanpak van de meer specifieke problematiek in gebieden. Provincies stellen hiervoor gebiedsplannen op die uiterlijk in 2023 gereed zijn. Aan de hand van natuurdoelanalyses is in de gebiedsplannen opgenomen hoe bronmaatregelen een gebiedsgerichte invulling krijgen.

Samen met de overheden van Vlaanderen, Noordrijn-Westfalen en Nedersaksen geeft LNV uitvoering aan de afspraken om te komen tot grensoverschrijdende samenwerking in de aanpak van het stikstofprobleem in de grensgebieden. In Europees verband spant LNV zich in voor een uitvoering van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid die ten goede komt aan het behalen van stikstofdoelen en verankering van stikstofreductie in instrumenten zoals de richtlijnen voor de Green Deal en Nationale Emissieplafonds.

De uitvoering van het Nationaal Kennisprogramma Stikstof resulteert in een meer robuuste wetenschappelijke onderbouwing van het stikstofbeleid. Daarmee worden onzekerheden over het proces van stikstofemissie tot depositie gereduceerd. Een consortium onder regie van het Planbureau voor de Leefomgeving monitort de voortgang van stikstofreductie en rapporteert in 2022 voor het eerst over de omvang van de stikstofdepositie op de stikstofgevoelige habitats in relatie tot de in de wet bepaalde omgevingswaarden. Met de van het consortium verkregen inzichten bepaalt LNV waar bijsturing van het stikstofbeleid mogelijk aan de orde is.

Realiseren klimaatopgave landbouw en landgebruik

De urgentie om de broeikasgasemissies in de landbouw en het landgebruik omlaag te brengen neemt verder toe. De aarde warmt namelijk sneller op dan gedacht en de reductie van de broeikasgassen gaat langzamer dan beoogd. Dit blijkt uit de achterblijvende prestaties op de doelstellingen in het Klimaatakkoord (Kamerstuk 32 813, nr. 342) en het Urgendavonnis (Kamerstuk 32813, nr. 496). Bovendien is inmiddels een hoger Europees klimaatdoel vastgelegd met 55% reductie van broeikasgassen in 2030.

In 2022 moet het tempo van de uitvoering van het Klimaatakkoord flink omhoog. LNV zet met de toepassing van routekaarten in op een betere sturing en borging van de uitvoering. Dit geeft meer richting aan de acties, randvoorwaarden en te behalen tussenresultaten op weg naar 2030. Indien uit de monitoring en uit emissieramingen van het Planbureau voor de Leefomgeving blijkt dat er te weinig vordering is, stuurt LNV bij om het doelbereik zeker te stellen.

De EU besluit in 2022 op welke wijze de lidstaten gezamenlijk de overeengekomen 55% reductie van broeikasgasemissies moeten realiseren. Dan wordt ook duidelijk wat de consequenties van het Europees klimaatbeleid zijn voor de landbouw en het landgebruik in Nederland. Om hier op in te kunnen spelen zal LNV aanvullende maatregelen en instrumenten verkennen op de thema’s veehouderij, veenweiden, glastuinbouw en voedsel. Uitgangspunt daarbij is dat de te verkennen maatregelen structureel effectief zijn en dat ze onderdeel zijn van de transitie om in de periode ná 2030 te komen tot het gestelde doel: klimaatneutraal in 2050 (Kamerstuk 32813, nr. 808). In het bijzonder voor maatregelen in de veehouderij is er sprake van een belangrijke samenhang met de structurele aanpak stikstof en met de gebiedsgerichte invulling van deze opgaven.

Tegelijk speelt LNV in op de gevolgen van klimaatverandering voor de natuur en de landbouw, in het bijzonder de toenemende droogte. Als onderdeel van de Nationale Klimaatadaptatiestrategie (NAS) geeft LNV, samen met partners, uitvoering aan de Actielijnen klimaatadaptatie natuur en het Actieprogramma klimaatadaptatie landbouw. Gewerkt wordt aan het optimaliseren van het water- en bodemsysteem, de toepassing van robuuste rassen en teeltsystemen, de verspreiding van kennis en innovatie en een verbeterd risicomanagement. Na evaluatie van het programma bepaalt LNV de vervolgstappen om te komen tot een landbouw die meer weerbaar is tegen klimaatverandering.

Doorontwikkelen van het missiegedreven kennis- en innovatiebeleid

Met een integrale programmering geeft LNV verder vorm aan het missiegedreven kennis- en innovatiebeleid voor Landbouw, Water en Voedsel (LWV) (Kamerstuk 33 009, nr. 81). Dit houdt enerzijds in dat LNV, in samenwerking met bedrijven en kennisinstellingen, investeert in publiek-private samenwerkingen en anderzijds dat LNV zelfstandig investeert in kennisontwikkeling, innovatie, kennisoverdracht en onderwijs voor onderwerpen waarvoor (nog) geen markt bestaat, maar die wel maatschappelijk urgent zijn. De instrumenten zijn geheel gericht op het realiseren van de missies van het thema LWV. Op basis van een tussenevaluatie van het Kennis- en Innovatieconvenant (KIC) en van de Kennis- en innovatieagenda (KIA) LWV, waarover het ministerie van Economische Zaken en Klimaat eind 2021 rapporteert, wordt bepaald of voorgenomen budgetten voor de periode 2022-2023 aanpassing vragen.

In Europees verband participeert LNV in het programma Horizon Europe. Voor LNV is ‘gezonde bodem en voedsel’ een belangrijk missiegebied. LNV geeft invulling aan drie partnerschappen voor internationaal onderzoek op het gebied van biodiversiteit, water en bio-economie.

In vervolg op de LNV-digitaliseringsvisie start LNV met de uitvoering van het Actieprogramma om agrarische sectoren meer datagedreven te kunnen laten werken. Hierbij gaat het om onderzoek en opschaling van innovaties gericht op betrouwbare data, data-infrastructuur, datapositie van de boer en de ontwikkeling van digitale competenties.

Versterken natuur en biodiversiteit, bewegen naar een natuurinclusieve samenleving

Een ambitieuze internationale aanpak voor biodiversiteitsherstel

Nederland verkent samen met andere lidstaten hoe het in de komende jaren uitvoering kan geven aan de Europese Biodiversiteitsstrategie. Volgend op de afspraken die Nederland maakt op de 15e verdragsvergadering van het Verdrag Inzake de Biologische Diversiteit (CBD), geeft LNV ook uitvoering aan de acties die daar gemaakt worden over het stoppen van de afbraak van natuurlijke systemen en het herstel van de biodiversiteit. Als toegezegd aan de Tweede Kamer (Kamerstuk 26 407, nr. 137) stelt LNV een National Biodiversity Strategy and action plan op om de internationale en nationale doelen en acties op elkaar aan te laten sluiten.

Uitvoering programma Natuur

Met de uitvoering van het Programma Natuur werken LNV en de provincies aan natuurherstel en -ontwikkeling om de negatieve gevolgen van overmatige stikstofdepositie tegen te gaan. Na een eerste tussenevaluatie bepaalt LNV in 2022 waar aanscherping van het programma Natuur nodig is. Om tot systeemherstel in de Natura 2000-gebieden te komen is het van belang ook maatregelen in de overgangsgebieden te nemen. LNV inventariseert de kansen en knelpunten in deze gebieden en neemt hierna een besluit over de inzet van het instrumentarium om de gestelde doelen te realiseren.

Uitbreiding van het natuur- en bosareaal

LNV brengt samen met de provincies het Natuurnetwerk Nederland (NNN) versneld in uitvoering om de afgesproken doelstelling van 80.000 hectare extra natuur in 2027 te behalen. Tegelijk komt de Bossenstrategie in uitvoering. De ambitie van deze strategie is het realiseren van in totaal 37.000 hectare nieuw bos in 2030. Voor een deel hiervan zijn op dit moment de benodigde financiële middelen beschikbaar.

Natuurversterking in de Noordzee, Waddenzee en Grote Wateren

In lijn met het Noordzeeakkoord neemt LNV beschermende maatregelen in zeven gebieden in de Noordzee om biologische rijkdommen in stand te houden. Ook onderzoekt LNV hoe de ecologische kansen van de aanleg van windparken op de Noordzee beter benut kunnen worden. Binnen de Programmatische Aanpak Grote Wateren worden streefbeelden opgesteld om de toekomstige maatregelen voor realisatie van Natura2000-doelen te bepalen. LNV stelt een natuurwinstplan op voor het realiseren van een ecologisch robuuste deltanatuur. Voor de regeringsconferentie met Duitsland en Denemarken zet LNV in op het maken van nieuwe trilaterale afspraken ter versterking van het ecosysteem in de Waddenzee. In het Nederlandse deel van de Waddenzee geeft de Beheerautoriteit Waddenzee uitvoering aan het Integraal Beheerplan.

Bouwen aan de Agenda Natuurinclusief

Samen met maatschappelijke partijen en overheden geeft LNV in 2022 uitvoering aan de acties in de Agenda Natuurinclusief. Om in de landbouw een natuurinclusieve werkwijze meer gebruikelijk te maken, werkt LNV onder meer aan het verduurzamen en natuurinclusief maken van pacht. Dat gebeurt in een samenwerkingsproject met experimenten dat LNV opzet met Staatsbosbeheer. Bij het natuurinclusief maken van pacht zal LNV ook het Rijksvastgoedbedrijf betrekken. Als onderdeel van de Green Deal ‘Natuurinclusieve landbouw in het groene onderwijs’, stelt LNV gebiedsspecifieke biodiversiteitsdoelen op en zorgt het voor verspreiding van de kennis over natuurinclusieve landbouw via onder meer het opnemen hiervan in curricula. In leernetwerken ondersteunt LNV goede voorbeelden van natuurinclusieve landbouwpraktijken, zoals agroforestry.

Duurzaam perspectief voor de Nederlandse landbouw, tuinbouw en visserij

Gemeenschappelijk landbouwbeleid dat bijdraagt aan klimaat, biodiversiteit en landschap

Het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) treedt op 1 januari 2023 in werking. Met het Nationaal Strategisch Plan treft LNV, samen met betrokken partijen, de voorbereidingen voor een effectieve uitvoering. Het nieuwe GLB zal meer gericht zijn op doelgerichte betalingen voor duurzame en innovatieve landbouw. Met deze omslag kan, meer dan voorheen gestuurd worden op de verduurzaming van de productie en het realiseren van doelen voor klimaat en verdere emissiereductie, biodiversiteit en de versterking van het landschap.

Versterken agrarisch ondernemerschap en verdienvermogen

Met het Omschakelprogramma biedt LNV ondersteuning in de financiering die nodig is voor het maken van de omslag naar een meer duurzame landbouw. Met de inzichten uit het programma True Cost Accounting in Agri&Food en de Agro-nutrimonitor van Autoriteit Consument en Markt evenals de nieuwe Europese Verordening over markttransparantie, verkent LNV nieuw beleid over prijsvorming in de agrarische sector. De verwachte wijziging in de Mededingingswet (Kamerstuk 35770, nr. 3) verduidelijkt mogelijkheden tot samenwerking van ondernemers. Op basis van het advies van de kwartiermaker verkent LNV het aanstellen van een Samenwerkingsambassadeur met als doel om meer samenwerking in de agrarische sector te stimuleren (Kamerstuk 35000-XIV-81).

Verduurzaming veehouderij

LNV ondersteunt dierlijke sectoren in de uitvoering van hun integrale plannen voor verduurzaming. LNV zet extra in op het vergroten van de vraag naar duurzame dierlijke producten in Noordwest-Europa. Dit gebeurt door het stimuleren van nieuwe productiemethoden en harmonisering van criteria voor duurzaamheid. LNV stelt gefaseerd onderdelen van de Subsidiemodules brongerichte verduurzaming stal- en managementmaatregelen (Sbv) open. Veehouders kunnen hiermee innovatieve technieken en/of managementmaatregelen ontwikkelen en deze vervolgens breder toepassen. Dit moet resulteren in een vermindering van de uitstoot van ammoniak, methaan, geur en fijnstof, waarmee tegelijk bijgedragen wordt aan herstel van de biodiversiteit.

Verminderen stikstofdepositie met het beëindigen van veehouderijbedrijven en pilot grondfonds stikstofaanpak

Met de Landelijke beëindigingsregeling voor veehouderijlocaties (Lbv) en de Maatregel gerichte opkoop (MGO) werkt LNV aan de reductie van de stikstofdepositie vanuit de veehouderij. De Lbv wordt opengesteld voor houders van melkvee, varkens en pluimvee die veel stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden veroorzaken en op vrijwillige basis hun bedrijf willen beëindigen. De MGO is gericht op het opkopen van de grootste piekbelasters en wordt zodanig toegepast dat er maatwerk geboden kan worden in de gebiedsprocessen onder leiding van de provincies. Hierop aansluitend werkt LNV aan het uitvoeringsgereed maken van een pilot grondfonds stikstofaanpak (motie lid Dik-Faber c.s., Kamerstuk 35 600, nr. 47). Het doel van deze pilot is om gronden, die vrijkomen bij het vrijwillig opkopen van agrarische ondernemingen, te verwerven en voor hernieuwde inzet te verkopen. Onderzocht wordt of dit bijdraagt aan het versneld en in samenhang realiseren van de beleidsopgaven in het landelijk gebied.

Verbeteren dierenwelzijn en diergezondheid

In vervolg op de evaluatie van de Wet Dieren (Kamerstuk 28286, nr. 1139) zet LNV zich in om lastig handhaafbare open normen van deze wet verder in te vullen. Dit komt de handhaafbaarheid en daarmee bescherming van dieren ten goede. LNV presenteert een voorstel om vervolg te geven aan de aanbevelingen uit het onderzoek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (Ovv) naar de aanpak van stalbranden (Kamerstuk 35570-XIV nr. 74). Het Plan van aanpak voor verbetering van het dierenwelzijn tijdens hitteperiodes voert LNV uit. Dat geldt eveneens voor de acties ter verbetering van het slachtsysteem (Kamerstuk 28 286, nr. 1169).

Om de fysieke en mentale gezondheid van gezelschapsdieren te verbeteren is het belangrijk om de welzijnsrisico’s bij de fok, handel en het houden van deze dieren te verminderen. LNV geeft uitvoering aan de beleidsregel kortsnuitigen en regels voor de identificatie en registratie van honden. Ook geeft LNV voorlichting over het houden van dieren en doet het onderzoek naar trainingsmethoden.

Om het risico op het ontstaan en de verspreiding van zoönosen te beperken versterkt LNV, samen met het ministerie van VWS, het zoönosebeleid (Kamerstuk 25 295, nr. 990). Het recent opgeleverde rapport ‘Zoönosen in het vizier’ van de expertgroep zoönosen is daarbij het uitgangspunt (Kamerstuk 25 295, nr. 1357).

Beter benutten mest, verbeteren waterkwaliteit, minder gebruik kunstmest

LNV hervormt het mestbeleid om de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater te verbeteren (Kamerstuk 33037, nr. 374). Tevens speelt het mestbeleid een belangrijke rol bij het behalen van de stikstof- en klimaatdoelstellingen. Uitgangspunten van het toekomstig mestbeleid zijn een grondgebonden melk- en rundveehouderij, afvoer en verwerking van alle mest van niet-grondgebonden bedrijven en een gebiedsgerichte aanpak in gebieden waar doelen voor waterkwaliteit niet gehaald worden. Met deze aanpak zal er op termijn in de melk- en veehouderij niet langer sprake zijn van een mestoverschot. In de overige sectoren zal de mest van niet-grondgebonden bedrijven worden verwerkt tot producten die zo goed mogelijk aansluiten bij de behoefte van bodem en gewas.

Parallel aan de hervorming van het mestbeleid bereidt LNV het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn 2022-2025 voor. Met dit actieprogramma wordt invulling gegeven aan de verplichtingen van de Nitraatrichtlijn. Tevens zet LNV met het actieprogramma in op een verbetering van de waterkwaliteit en daarmee het tijdig behalen van de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water. Het zevende actieprogramma is meer dan eerdere actieprogramma’s gericht op gebieden en teelten met problematiek ten aanzien van nutriëntenuitspoeling- en afspoeling. Teneinde het gebruik van kunstmest te reduceren zet LNV in op verruiming van de Europese afspraken voor het gebruik van hoogwaardige producten uit dierlijke mest. Met een digitale realtime verantwoording van het transport van mest versterken LNV, NVWA en RVO de handhaving. Om de ammoniakemissie bij mestaanwending te verminderen ondersteunt LNV het verdund aanwenden van mest met water.

Gewasbeschermingsmiddelen en weerbare planten en teeltsystemen

LNV geeft uitvoering aan de afspraken in het Uitvoeringsprogramma Toekomstvisie gewasbescherming 2030 (Kamerstuk 27 858, nr. 518). Centraal daarin staat het benutten van natuurlijke processen, via het versterken van de weerbaarheid van planten en teeltsystemen. Daarmee wordt het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen omlaag gebracht, wat resulteert in minder emissies naar het milieu. Bij de toelating van gewasbeschermingsmiddelen baseert LNV zich op actuele wetenschappelijke inzichten en streeft het naar Europese harmonisatie. Daarnaast zet LNV zich in Europees verband in voor een toekomstbestendig wettelijk kader voor innovatieve veredelingstechnieken, zoals Crispr-Cas. Deze technieken zorgen ervoor dat gewassen beter bestand zijn tegen ziektes, droogte, hitte en verzilting. Voorwaarde voor toelating van nieuwe veredelingstechnieken is dat soortengrenzen niet overschreden worden.

Verduurzamen energiegebruik in de glastuinbouw

In het Klimaatakkoord is de ambitie opgenomen om te komen tot een klimaatneutrale glastuinbouw in 2040. In het najaar van 2021 legt LNV met Glastuinbouw Nederland, Greenports Nederland en de ministeries van Financiën en Economische Zaken en Klimaat afspraken vast in een nieuw convenant energietransitie glastuinbouw. Daarin zijn de tussendoelen, acties en maatregelen opgenomen voor de periode 2021-2030. In 2022 komt het convenant in uitvoering. Daarnaast verkent LNV, samen met de ministeries van Economische Zaken en Klimaat en Financiën, verbeteringen in generieke beleidsinstrumenten zoals de Opslag Duurzame Energie. Het doel is te komen tot meer prikkels voor energiebesparing en gebruik van duurzame energie.

Stimuleren groei van biologische productie en consumptie

Volgend op de ambities in de Farm-to-Fork mededeling van de Europese Commissie, stelt LNV een nationale strategie op voor het vergroten van biologische productie en consumptie in Nederland. LNV geeft hiermee tegelijk een impuls aan natuurinclusieve landbouw (Kamerstuk 22 112, nr. 3106).

Verminderen voedselverspilling en vergroten consumptie duurzaam voedsel

Met partners in de Stichting Samen Tegen Voedselverspilling werkt LNV aan het doel om in 2030 1 miljoen ton grondstoffen binnen de Nederlandse voedselketen te houden of een hoogwaardige bestemming te geven (Kamerstuk 31 532, nr. 242). Voor verschillende schakels van de voedselketen maakt de stichting inzichtelijk wat het aandeel in de verspilling van voedsel is. In het verminderen van voedselverspilling ligt de focus op het wegnemen van belemmeringen in het verwaarden van reststromen. In samenwerking met het Voedingscentrum stimuleert LNV de bewustwording onder consumenten van een gezonde balans tussen plantaardige en dierlijke eiwitten en van de voordelen van niet te veel eten. Met een benchmark biedt LNV consumenten inzicht in de betekenis van verschillende duurzaamheidskenmerken voor voeding.

Verminderde afhankelijkheid van de import van eiwitrijke grondstoffen

LNV geeft uitvoering aan de Nationale Eiwitstrategie (Kamerstuk 35570-XIV-70). Dit resulteert in het vergroten van de teelt van eiwitrijke gewassen in Nederland, ontwikkeling van nieuwe eiwitrijke gewassen en eiwitbronnen, insectenteelt, benutting van reststromen en het verhogen van het aandeel plantaardige consumptie.

Toekomstbestendige visserij

Uitgangspunt van het visserijbeleid is dat de visserij aan het ecosysteem niet meer onttrekt dan het dragen kan. LNV werkt hiervoor gebiedsgericht in de Noordzee, de Noordzeekustzone, het Waddengebied en het IJsselmeer. De uitvoering van afspraken uit de Kottervisie en het Noordzeeakkoord (Kamerstukken 29675 nr. 195 en 33450 nr. 68) resulteren de komende jaren in een kleinere, maar ook meer duurzame en rendabele visserijsector.

De middelen uit de Europese Brexit Adjustment reserve zet LNV in voor herstructureringsmaatregelen om de Nederlandse vlootcapaciteit in balans te brengen met toekomstige vangstmogelijkheden. Samen met de kottervissers maakt LNV een innovatieagenda, gericht op minder bodemberoering, minder uitstoot van broeikasgassen en afval en meer selectief vissen. De middelen die Nederland ontvangt uit het Europees Maritiem Visserij en Aquacultuur Fonds zet LNV primair in voor innovatie in de kottervisserij en garnalensector, maar deze worden ook gebruikt voor verduurzaming in de aquacultuur evenals Mosselzaadinvanginstallaties. Om de effectiviteit van controle en handhaving te vergroten en de nalevingsbereidheid onder vissers te vergroten heeft LNV een wetsvoorstel tot wijziging van de Visserijwet 1963 in procedure gebracht die het mogelijk maakt om bij overtredingen een bestuurlijke boete op te leggen.

In vervolg op de convenanten Visserij in Beschermde Gebieden (VIBEG2) en VisWad werkt LNV met de garnalensector en natuurorganisaties aan een toekomstperspectief voor de garnalensector (Kamerstuk 29675, nr. 200). Samen met de NVWA start LNV de toepassing van de nieuwe black box met als doel de naleving van regelgeving in de garnalensector te verbeteren. Voor de visserij in het IJsselmeergebied stelt LNV, na een staatssteuntoets door de Europese Commissie, een saneringsregeling open voor de schubvisvisserij met staand net en zegen. Ook hier is het doel om de visserij in balans te brengen met de draagkracht van het ecosysteem.

Bijdragen aan de verduurzaming van het internationale voedselsysteem

In een nieuwe strategie zet LNV uiteen hoe het wil bijdragen aan het vergroten van de internationale voedselzekerheid en de verduurzaming van het voedselsysteem (Kamerstuk 33 625, nr. 280). Het landbouwattachénetwerk ontwikkelt zich door als internationale partner in het vinden van duurzame oplossingen voor lokale opgaven. Nederlandse producten, kennis en innovaties worden daarbij proactief aangedragen. Naast het bestaande initiatief Seed NL zet LNV een nieuw internationaal publiek-privaat programma op voor ‘klimaatslim voedsel produceren’.

Bevordering handelstoegang en inzet handelspolitiek

LNV maakt afspraken met derde landen over het wegnemen van veterinaire en fytosanitaire belemmeringen voor Nederlandse agrofoodbedrijven. Nederland zet zich bij handelsakkoorden tussen de Europese Unie en derde landen in voor de belangen van de Nederlandse land- en tuinbouw met meer aandacht voor duurzaamheid en dierenwelzijn en bevordering van het gelijk speelveld. Samen met andere departementen monitort LNV de gevolgen van de Handels- en Samenwerkingsovereenkomst tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk. Waar nodig wordt, in samenspraak met het bedrijfsleven en uitvoerende diensten, actie ondernomen om handelsstromen met het Verenigd Koninkrijk optimaal te laten verlopen.

Brede welvaart in het landelijk gebied

In samenwerking met regionale partijen geeft LNV uitvoering aan dertig Regio Deals (Kamerstuk 29 697, nr. 90). Deze verschillende deals hebben tot doel om de brede welvaart in de regio te versterken. LNV stimuleert het delen van ervaringen, kennis en resultaten tussen de partijen die betrokken zijn bij Regio Deals. Dit gebeurt in samenwerking met het Planbureau voor de Leefomgeving, het Centraal Bureau voor de Statistiek en de regionale (plan)bureaus.

Daarnaast komen de regionale gebiedsprocessen en gebiedsplannen in het kader van de Nationale Omgevingsvisie -en als onderdeel daarvan het Nationaal Programma Landelijk Gebied- verder in uitvoering. LNV sluit aan bij de in gang gezette gebiedsprocessen voor onder meer de aanpak van de klimaat- en stikstofopgave. De governance en het instrumentarium voor de gebiedsprocessen worden verder geoperationaliseerd, met als doel om in allianties van Rijk en regio’s tot effectieve planvorming en uitvoering te komen.

Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) 

De NVWA vult haar toezichttakken risicogericht in. In de meerjarenagenda geeft de NVWA weer wat de belangrijkste risico’s zijn op de zeven publieke belangen waar zij toezicht op houdt. Hieruit volgt dat de focus in het werk van de NVWA de komende jaren ligt op de naleving van regels bij het houden en het doden van productiedieren, het tegengaan van nieuwe dier- en plantziekten via handelsstromen en de online handel en naleving van regels voor verboden producten en exotische dieren.

Naast toezicht bestaat een deel van het werk van de NVWA uit verplichte (keurings)werkzaamheden. Het gehele takenpakket van de NVWA is daarmee omvangrijk en, als weergegeven in het onderzoek van Deloitte, momenteel niet in balans met de beschikbare middelen. Om het toezicht van de NVWA toekomstbestendig te kunnen organiseren is het belangrijk dat de taken en middelen van de NVWA bestendig in balans worden gebracht. Hiertoe zijn voorstellen gedaan die keuzes vragen van een volgend kabinet.

Parallel start de NVWA een project om de diensten van de NVWA duidelijker te definiëren, opdat kosten transparanter en directer toegerekend kunnen worden. Het streven is om aan de hand hiervan tot afronding van de heroverweging van de financieringssystematiek te komen. Met uitvoering van de voortrollende agenda werkt de NVWA aan de professionalisering en het vakmanschap in de organisatie. De verbetering van het specifiek interventiebeleid zorgt ervoor dat inspecteurs van de NVWA meer uniform kunnen interveniëren. Dit draagt bij aan de rechtsgelijkheid in het handelen naar ondernemers. De NVWA voert verder het ICT-Actieplan uit om de informatiepositie te versterken en zodoende het toezicht nog meer risicogericht in te kunnen vullen en ook te scoren op Kritische Prestatie Indicatoren.

Overzicht coronamaatregelen

De afgelopen maanden zijn voor een belangrijk deel getekend door de coronacrisis. Het kabinet heeft diverse (nood)maatregelen genomen om de crisis het hoofd te bieden. Deze paragraaf geeft een overzicht van de maatregelen die op de begroting van het Ministerie van LNV zijn genomen. Een uitgebreid overzicht is te vinden op https://www.rijksfinancien.nl/corona-visual .

Tijdelijke Borgstelling MKB-Landbouwkredieten corona (BL-C)

Vanaf maart 2020 is de Borgstelling Landbouw tijdelijk verruimd om liquiditeitsproblemen bij ondernemers als gevolg van de coronacrisis op te kunnen vangen (BL-C). De overheid staat borg voor 70% van een werkkapitaalkrediet van maximaal € 1,2 mln. per onderneming. Indien een bedrijf de maximale ruimte van de reguliere BL borgstelling reeds heeft benut, kan de borgstelling met € 300.000 worden verruimd zodat aan elk bedrijf in ieder geval werkkapitaal beschikbaar kan worden gesteld. De BL-C heeft een totaal garantie plafond (over de jaren heen) van € 180 mln.

De middelen (€ 28 mln.) zijn ten behoeve van de BL-C in de risicovoorziening Borgstellingsfaciliteit afgestort. Dit geld is bedoeld om eventuele verliesdeclaraties (als gevolg van faillissement) te dekken die zich bij afgegeven garantstellingen kunnen voordoen. Tot op heden (31-05-2021) zijn 211 BL-C garantstellingen verleend, waarbij de overheid in totaal voor circa € 60 mln. garant staat. Verliesdeclaraties hebben zich nog niet voorgedaan.

De verruiming van de BL regeling met de BL-C geldt tot 31 december 2021 en is toegankelijk voor bedrijven in de land- en tuinbouw en voor visserij en aquacultuurbedrijven. Bij onderuitputting na definitieve beëindiging van de crisismaatregelen vloeien de middelen terug naar het algemene beeld.

Bestrijding COVID-19 in de pelsdierhouderij

In 2020 is voor € 73,6 mln. aan middelen beschikbaar gekomen op de begroting van LNV t.b.v. de bestrijding van COVID-19 in de pelsdierhouderij. Naar verwachting zal in het najaar van 2021 de eindafrekening in het Diergezondheidsfonds plaatsvinden. Daarnaast is in 2020 een bedrag beschikbaar gesteld voor onderzoek naar onder andere besmettingsroutes van COVID-19, welk onderzoek deels doorloopt in 2021. In 2022 zijn geen uitgaven meer voorzien in het kader van de bestrijding.

Beleidsregel nadeelcompensatie pelsdierhouderij

In 2021 vindt uitvoering plaats van de beleidsregel nadeelcompensatie. Hiervoor zijn de middelen in 2021 beschikbaar op de LNV-begroting. Voor 2022 zijn alleen uitvoeringskosten (beroep en bezwaar) voorzien.

Tijdelijke regeling subsidie dierentuinen

In 2021 heeft een eerste openstelling plaatsgevonden van de regeling en is een tweede in voorbereiding. Het beschikbaar budget voor de eerste openstelling bedraagt € 39 mln. inclusief uitvoeringskosten. Voor de tweede openstelling zijn nog geen middelen op de LNV-begroting ontvangen; deze staan nog op de Aanvullende Post bij het ministerie van Financiën.

Regeling tegemoetkoming land- en tuinbouwondernemers

Op 30 november 2020 is de termijn voor de aanvraag van definitieve subsidievaststelling van de tegemoetkoming voor de sierteelt/voedingstuinbouw en fritesaardappelen gesloten. In de eerste helft van 2021 is de uitvoering door RVO afgerond en zijn alle subsidies betaald (totaal meerjarig € 201 mln.). Heden vinden nog wel terugbetalingen door ondernemers plaats van verstrekte subsidies. Dit komt omdat ondernemers in het beginstadium van de coronacrisis een inschatting hebben moeten maken van winst- of omzetderving en op basis daarvan is door RVO een subsidievoorschot verstrekt. Achteraf blijkt dat een aantal ondernemers meer terugval had verwacht dan dat zich werkelijk heeft voorgedaan. Daarnaast zijn ook bezwaarzaken in behandeling genomen waaruit nog betalingen kunnen voortkomen.

Regeling ongedekte vaste kosten land- en tuinbouw COVID-19

De regeling Ongedekte vaste kosten land- en tuinbouw (OVK) heeft als doel om de maxima van het steunpakket voor de primaire landbouwbedrijven gelijk te trekken met die van niet-landbouwbedrijven. Dit is noodzakelijk omdat het Europese tijdelijke staatssteunkader 3.1 voor landbouwbedrijven een lager maximum kent (€ 225.000) dan voor niet- landbouwbedrijven (€ 1,8 miljoen). Dit acht het kabinet onwenselijk en daarom is besloten om onder een andere paragraaf van het tijdelijke staatssteunkader (3.12) een regeling op te stellen die het mogelijk maakt om ook middelgrote land- en tuinbouwbedrijven substantieel te helpen. De regeling is op 7 juli 2021 opengesteld. Het kabinet reserveert in totaal € 20 miljoen voor deze regeling in het eerste en tweede kwartaal van 2021.

Bestemming envelopmiddelen LNV Regeerakkoord, Klimaatakkoord, Urgenda en Aanpak Stikstof

In het Regeerakkoord, Klimaatakkoord en ten behoeve van klimaatmaatregelen inzake Urgenda en de Aanpak Stikstof zijn voor LNV intensiveringsmiddelen beschikbaar gekomen. De onderstaande tabel geeft een overzicht hiervan. Daarbij is inzichtelijk gemaakt waar de betreffende middelen voornamelijk zijn geland op de LNV-begroting. Toelichting op de besteding van deze investeringen is terug te vinden in de betreffende beleidsartikelen en in meer detail in de Kamerbrieven over de specifieke onderwerpen.

2.2 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

Toelichting

Kasschuiven Subsidieregeling sanering varkenshouderijen

Bij de uitvoering van de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Srv) is gebleken dat ondernemers die een subsidiebeschikking hadden ontvangen meer tijd nodig hadden om tot een afgewogen besluit voor deelname te komen. De termijn voor het retourneren van de modelovereenkomst is verlengd tot 1 april 2021. Dit heeft geleid tot ramingsbijstelling van de verwachte uitbetaling van de subsidievoorschotten.

Onderuitputting Srv inzet Walstroom en MIRT (stikstofmiddelen)

Aan de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Srv) doen minder ondernemers mee dan eerder werd verwacht (Kamerstuk 28 973, nr. 244). De regeling levert daarmee minder stikstofreductie op. De onderuitputting op het budget van de regeling wordt daarom voor aanvullende reductie ingezet voor onder andere de intensivering van de regeling voor Walstroom zeevaart (€ 19 mln.) en voor de projectspecifieke mitigatie van de 7 MIRT-projecten (€ 15 mln.). Deze middelen zijn overgeheveld naar de begroting van het Ministerie van IenW.

Kasschuif Regeling waterbassins mest (stikstofmiddelen)

De middelen voor de Regeling waterbassins mest worden onder andere door de benodigde EU-goedkeuring pas later dan verwacht opengesteld. Door de openstelling in het 4e kwartaal van dit jaar is uitputting van de middelen in het huidige kasritme niet haalbaar. Om deze reden worden de middelen doorgeschoven naar latere jaren.

Tegemoetkoming vaste lasten land- en tuinbouw

Voor het derde kwartaal reserveert het kabinet € 20 mln. om middelgrote bedrijven in de land- en tuinbouw gebruik te laten maken van de hogere subsidiegrens voor de tegemoetkoming vaste lasten (TVL). De verwachting is dat er meer land- en tuinbouwbedrijven tegen de grens van de reguliere TVL aanlopen.

LED in de glastuinbouw (Urgenda 2.0)

Het budget voor subsidies in de bestaande Energie-efficiënte Glastuinbouw (EG-) regeling wordt verhoogd met € 25 mln. Hiermee kan de SONT-verlichting (de algemeen toegepaste assimilatieverlichting in kassen) worden vervangen door full spectrum LED-verlichting met een equivalente lichtopbrengst bij een lager energieverbruik. Met deze maatregel kan op circa 100 ha SONT-verlichting worden vervangen door LED, wat ongeveer een reductie van 0,025 Mton CO2 per jaar oplevert. Deze maatregel maakt deel uit van het Urgenda 2.0 pakket.

Kasschuif Energie glastuinbouw (Urgenda 2.0)

Deze kasschuif betreft Urgenda middelen. Bij Voorjaarsnota is € 25 mln. overgeheveld van de Aanvullende Post naar de LNV-begroting. Dit betreft de regeling voor LED in de glastuinbouw. Met deze kasschuif wordt € 12 mln. daarvan doorgeschoven naar 2022, omdat de regeling dit jaar wordt gepubliceerd en opengesteld, en de uitgaven later zullen plaatsvinden. Tevens worden er door een kasschuif middelen naar 2025 en 2026 doorgeschoven (€ 11,5 mln. in 2021, € 8,4 mln. per jaar van 2022 tot en met 2024) zodat deze alsnog ingezet kunnen worden wanneer de subsidieregeling naar verwachting meer aanvragen zal hebben.

Nadeelcompensatie vervroegd verbod pelsdierhouderij

Voor het vervroegd verbod pelsdierhouderij is in totaal € 140 mln. gereserveerd op de Aanvullende Post. Hiervan wordt € 122,5 mln. toegevoegd aan de LNV-begroting 2021 voor de nadeelcompensatie. De resterende € 17,5 mln. dient als reservering voor zowel de nadeelcompensatie van € 7,5 mln. en € 10 mln. voor de uitvoering ervan.

Onttrekking tbv sloop- en ombouwregeling pelsdierhouderij

Dit betreft een onttrekking van € 10,3 mln. aan de begrotingsreserve Landbouw ten behoeve van de gewijzigde sloop- en ombouwregeling voor de pelsdierhouderij.

Tijdelijke regeling subsidie dierentuinen

Door het kabinet is € 39 mln. beschikbaar gesteld voor dierentuinen in het derde steun- en herstelpakket i.v.m. Corona (Kamerstuk 35420, nr. 105). De steun was bedoeld ter voorkoming van faillissementen en dierenwelzijns-problemen. Dit bedrag is overgeheveld naar de LNV-begroting.

Steunmaatregelen tuinbouw en fritesaardappelsector

De definitieve vaststelling en uitkering van deze steunmaatregelen is over de jaargrens van 2020 geschoven (Kamerstuk 35650-XIV, nr. 4). Dit is met name ontstaan door vertraging bij de vaststelling van de benodigde controleprotocollen. De beoordeling en afhandeling van de tegemoetkomingen zijn begin 2021 afgerond. Hierdoor is voor de voedingstuinbouw € 36 mln. en voor de fritesaardappelsector € 7 mln. van het subsidiebudget doorgeschoven naar 2021.

Mestbeleid

Door het uitblijven van een regeerakkoord na de Tweede Kamer verkiezingen van 17 maart 2021 komt de continuïteit van de uitvoering van maatregelen in gevaar die noodzakelijk zijn voor het voldoen aan de Europese nitraat- en waterrichtlijnen.

Deze middelen zijn bedoeld om in 2022 de uitvoering, monitoring en handhaving van het mestbeleid voort te zetten om aan de Europese verplichtingen te kunnen blijven voldoen.

Onttrekking tbv Maatregel gerichte opkoop (stikstofmiddelen)

Eind 2020 is de Regeling provinciale aankoop veehouderijen nabij natuurgebieden opengesteld. Bij Slotwet 2020 zijn de resterende middelen van € 99,5 mln. voor de eerste tranche van deze regeling teruggestort in de begrotingsreserve Stikstof. Deze middelen worden aan de begrotingsreserve onttrokken en aan de LNV-begroting toegevoegd ten behoeve van de regeling. Daarnaast resteert in de begrotingsreserve Stikstof € 110 mln. als reservering voor de 3e tranche van de Maatregel gerichte opkoop. Omdat de begrotingsreserve in 2021 ophoudt te bestaan, worden deze middelen onttrokken en aan de LNV-begroting toegevoegd.

Kasschuif Maatregel gerichte opkoop (stikstofmiddelen)

De gereserveerde middelen op de begroting voor de Maatregel gerichte Opkoop 2e en 3e tranche worden middels een kasschuif doorgeschoven naar 2022. Daarnaast wordt het budget voor de uitvoeringkosten van de 1e tranche doorgeschoven naar de jaren waarin deze uitgegeven zullen worden.

Regeling versneld natuurherstel (stikstofmiddelen)

Met deze mutatie wordt € 21,6 mln. uit de begrotingsreserve Stikstof onttrokken en aan de LNV-begroting toegevoegd. Deze middelen zijn bij Najaarsnota 2020 in de begrotingsreserve Stikstof gestort. De middelen worden ingezet voor de Regeling versneld natuurherstel (€ 20,1 mln.) en voor de uitvoeringkosten van deze regeling (€ 1,5 mln.). 

Kasschuiven Regeling versneld natuurherstel (stikstofmiddelen)

Begin 2021 is de 1e tranche van de Regeling versneld natuurherstel opengesteld. De tweede tranche zal naar verwachting in het najaar van 2021 open gaan. De deelnemers aan de Regeling ontvangen gedurende de periode dat het project wordt uitgevoerd meerdere voorschotten conform de bevoorschottingsmethodiek die bij dergelijke langlopende regelingen wordt gehanteerd. Middels de kasschuif wordt het budget naar de jaren geschoven waarin de middelen naar verwachting tot uitfinanciering zullen komen.

Natuurbank (stikstofmiddelen)

De in de begrotingsreserve Stikstof gereserveerde middelen voor de Natuurbank worden overgeheveld naar artikel 22 van de LNV-begroting. Deze middelen (€ 112,1) worden ingezet voor de realisatie van natuurcompensatie van schade als gevolg van projecten in het kader van rijksinfra- en waterveiligheid en defensieprojecten die een veiligheidsbelang vertegenwoordigen. De ambitie is om circa 1.100 tot 2.000 hectare aan natuurmaatregelen te realiseren gedurende de periode 2022-2025.

Kasschuif Natuurbank (stikstofmiddelen)

De gereserveerde middelen voor de Natuurbank (€ 112,1 mln.) worden ingezet voor de realisatie van natuurcompensatie van schade als gevolg van projecten in het kader van rijksinfra- en waterveiligheid en defensieprojecten die een veiligheidsbelang vertegenwoordigen. De ambitie is om circa 1100 tot 2000 hectare aan natuurmaatregelen te realiseren gedurende de periode 2022-2025. Omdat de begrotingsreserve Stikstof in 2021 ophoudt te bestaan, zijn de middelen in 2021 aan de reserve onttrokken en worden ze met deze mutatie doorgeschoven over de jaren waarin deze ingezet zullen worden.

Kasschuif Veenweide

De Klimaatakkoordmiddelen voor pilots en onderzoeken veenweiden zijn bedoeld voor de periode 2020-2030 (Kamerstuk 32 813 nr. 562). Met de uitvoering van pilots – onder meer in het kader van het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland -, de uitvoering van het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden (NOBV) 2020-2024 en een daarop aanvullend in 2022 te starten nationaal innovatieprogramma veenweide voor de jaren 2022-2025 worden de beschikbare klimaatakkoordmiddelen vrijwel geheel binnen de aanjaag en opbouwfase (2020-2022) en de eerste jaren van de 2e fase van het Veenplan uitgevoerd. Dit om op basis van de resultaten uit dit onderzoek en de uitkomsten van de gebiedsprocessen onder regie van provincies de komende jaren duidelijkheid te krijgen welke maatregelen in welke gebieden uitgevoerd gaan worden en rond 2024 de uitrol van concrete maatregelen te kunnen intensiveren. Met de kasschuif wordt de verwachte uitgave van de middelen in overeenstemming gebracht met deze planning.

Agroprogramma Groningen

Het Rijk heeft voor de periode 2021 ‒ 2025 € 19 mln. beschikbaar gesteld voor het Agroprogramma Groningen. Dit programma ondersteunt boeren die te maken hebben met de complexe problematiek in het aardbevingsgebied om weer perspectief te krijgen op de toekomst (Kamerstuk 33 525 nr. 846). Dit gebeurt o.a. middels individuele begeleiding.

Aanvalsplan Grutto

Het Aanvalsplan Grutto heeft tot doel om kansgebieden te creëren met een optimaal leef- en foerageergebied voor weidevogels. Om dit te kunnen realiseren is het van belang dat agrariërs in deze gebieden een verdienmodel kunnen ontwikkelen. Voor een voortvarende start van het Aanvalsplan Grutto is een bedrag van € 5 mln. gereserveerd voor 2021 en 2022 (€ 2 mln. in 2021 en € 3 mln. in 2022) op de begroting van LNV.

Retributiedemping NVWA

Dit betreft een aanvullende dekking die nodig is om de tarieven voor het bedrijfsleven met niet meer dan het CPB-indexcijfer, dat gebaseerd is op de macro economische verkenningen, te laten stijgen. Het bedrag ziet enerzijds op de demping van de gevolgen van integrale kostprijssystematiek vanaf 2020 en toerekening van de werkelijke kosten aan alle producten en diensten van de NVWA. Anderzijds ziet het op demping van tarieven met kostenverhogingen als gevolg van herinrichting van processen of nieuwe regelgeving. Op dit moment loopt een programma dat voorziet in het wijzigen van de productdefiniëring, kostentoerekening en financieringsstelsel van de NVWA. Omdat nog niet op de uitkomsten hiervan vooruit kan worden gelopen, loopt de aanvullende dekking na 2024 niet door.

NVWA Reistijd = werktijd

Voor het terugdraaien van de taakstelling Reistijd = werktijd wordt er in 2021 € 4,8 mln. aan het budget toegevoegd. Daarbij wordt voor de jaren hierna € 9 mln. toegevoegd. Deze uit 2014 stammende taakstelling was opgelegd om de reistijd van ambulante medewerkers niet meer als werktijd te zien.

Loon- en prijsbijstelingstranche 2021

De loon- en prijsbijstellingstranche 2021 is aan de LNV begroting toegevoegd. De loonbijstelling betreft de vergoeding voor de stijging van de contractloonontwikkeling en de stijging van de sociale lasten voor de overheidswerkgever. De prijsbijstelling is bestemd voor de verwerking van de stijging van de diverse prijsindexen.

Toelichting

Onttrekking tbv sloop- en ombouwregeling pelsdierhouders

De ontvangsten op artikel 21 worden met € 10,3 mln. verhoogd vanwege een onttrekking uit de begrotingsreserve Landbouw voor de middelen die worden ingezet ten behoeve van de gewijzigde sloop- en ombouwregeling voor de pelsdierhouderij.

COVID-19: terugontvangst sierteelt/aardappels

Deze ontvangsten betreffen de terugbetaalde bedragen op voorschotten die bij coronamaatregelen zijn verstrekt. Deze terugbetalingen zijn relatief hoog omdat ondernemers vooraf een inschatting moesten maken van de verwachte omzetdaling. De sector is echter minder hard getroffen dan verwacht. Deze overgebleven middelen vloeien terug naar het generale beeld.

Onttrekking tbv Omschakelprogramma

Deze onttrekking uit de begrotingsreserve Stikstof is bestemd voor het onderdeel «pilot investeringsfonds duurzame landbouw» uit het Omschakelprogramma.

Onttrekking tbv Natuurbank

In de begrotingsreserve Stikstof resteert een bedrag van € 112,1 mln., bestemd voor de Natuurbank. De begrotingsreserve Stikstof houdt in 2021 op te bestaan en daarom worden deze middelen onttrokken en aan artikel 22 toegevoegd.

Onttrekking tbv Maatregel gerichte opkoop

Eind 2020 is de Regeling provinciale aankoop veehouderijen nabij natuurgebieden opengesteld. Bij Slotwet 2020 zijn de resterende middelen van € 99,5 mln. voor de eerste tranche van deze regeling teruggestort in de begrotingsreserve stikstof. Deze middelen worden aan de begrotingsreserve onttrokken en aan de LNV-begroting toegevoegd ten behoeve van de Regeling. Daarnaast resteert in de begrotingsreserve Stikstof € 110 mln. als reservering voor de 3e tranche van de Maatregel Gerichte Opkoop. Omdat de begrotingsreserve in 2021 ophoudt te bestaan, worden deze middelen onttrokken en aan de LNV-begroting toegevoegd.

Onttrekking tbv Regeling versneld natuurherstel

Met deze mutatie wordt € 21,6 mln. uit de begrotingsreserve Stikstof onttrokken en aan de LNV-begroting toegevoegd. Deze middelen zijn bij Najaarsnota 2020 in de begrotingsreserve Stikstof gestort. De middelen worden ingezet voor de Regeling versneld natuurherstel (€ 20,1 mln.) en voor de uitvoeringkosten van deze regeling (€ 1,5 mln.).

Overige mutaties

Dit betreffen diverse ontvangstenmutaties op de begroting.

2.3 Overzicht niet-juridisch verplichte uitgaven

In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van voorgenomen uitgaven die naar verwachting op 1 januari 2022 nog niet juridisch zijn verplicht. Het gaat om gereserveerde middelen die later in het begro-tingsjaar worden verplicht. In veel gevallen liggen er ook bestuurlijke afspraken aan deze voornemens ten grondslag. De niet-juridisch verplichte uitgaven zijn dan ook niet te beschouwen als middelen die zonder meer vrijelijk beschikbaar zijn voor alternatieve aanwending.

2.4 Planning Strategische Evaluatie Agenda

De Strategische Evaluatie Agenda (SEA) laat zien hoe LNV de komende jaren werkt aan het voortbrengen van inzichten over de (voorwaarden voor) de doeltreffendheid en doelmatigheid van ons beleid. Door voldoende (goed) evaluatieonderzoek te programmeren neemt het aantal bruikbare inzichten toe en daarmee onze kennis over het bereiken van onze departementale missie en onderliggende doelstellingen.

Missie en hoofdthema's

Het Ministerie van LNV staat voor duurzaam voedsel, waardevolle natuur en een vitaal platteland.

Planning (synthese)onderzoeken hoofdthema's

Conform afspraak met de Kamer wordt periodiek, indicatie 4-7 jaar, per thema verantwoording afgelegd over de doeltreffendheid en doelmatigheid van het gevoerde beleid. Dit gebeurt via een periodieke rapportage (voorheen: beleidsdoorlichting). Hieronder is de planning van deze syntheseonderzoeken opgenomen.

Uitwerking Strategische Evaluatie Agenda (SEA)

Voor een verdere onderbouwing van de departementale strategische evaluatie agenda zie «Bijlage 5: Strategische Evaluatie Agenda. Voor het meest recente overzicht van eerder afgeronde beleidsdoorlichtingen, klik op deze link: Status beleidsdoorlichtingen.

2.5 Overzicht risicoregelingen

Artikel 21 Land- en tuinbouw

Borgstelling MKB-Landbouwkredieten (BL)

Met deze garantieregeling kunnen banken een borgstelling aan land- en tuinbouwondernemers verstrekken indien deze bedrijven voor leningen onvoldoende zekerheden bieden aan de bank. Het knelpunt dat met deze borgstelling wordt bestreden, is het verschijnsel dat in de kern gezonde bedrijven – met voldoende zicht op rentabiliteit en continuïteit – niet of onvoldoende in hun kredietbehoefte kunnen voorzien door een tekort aan zekerheden (onderpand). De borgstelling voor een onderneming kan bijvoorbeeld 70% van € 1,2 mln. bedragen (standaard BL, ad 1 hieronder). De borgstellingslening is maximaal 2/3 van de benodigde investering, waardoor de borgstelling maximaal 46,6% (70% x 66,67% = 46,6%) van de benodigde financiering bedraagt. De borgstelling wordt alleen verleend voor «fresh money»: nieuwe leningen ten behoeve van de (door-)ontwikkeling of overname van een bedrijf.

De BL, BL Plus, VVK en BL-O mogen gecombineerd worden.

De provisie voor deze BL modules bedraagt eenmalig 3% van het te lenen bedrag of 1% indien het een starter of een overnemer betreft. Alleen bij de BL-O is provisie lager, namelijk 1,5% respectievelijk 0,5% indien het om een starter of een overnemer betreft.

Jaarlijks worden de premieontvangsten/provisie-inkomsten en een bijdrage van LNV in de begrotingsreserve Borgstellingsfaciliteit gestort. Het gereserveerde geld uit deze begrotingsreserve wordt gebruikt om mogelijke verliesdeclaraties (als gevolg van faillissement) te betalen.

Voor alle bovenstaande varianten van de BL tezamen, inclusief de LNV-garantstelling voor het Klimaatfonds, is het jaarlijkse garantieplafond € 120 mln. Dit plafond is het maximale bedrag waarvoor LNV jaarlijks nieuwe garanties voor deze onderdelen mag aangaan. De BL-C is hiervan uitgezonderd.

Tijdelijke Borgstelling MKB-Landbouwkredieten corona (BL-C)

Vanaf maart 2020 is de regeling tijdelijk verruimd om liquiditeitsproblemen als gevolg van de coronacrisis op te kunnen vangen (BL-C). De overheid staat borg voor 70% van een werkkapitaalkrediet van maximaal € 1,2 mln. per onderneming. Indien een bedrijf de maximale ruimte van de reguliere BL borgstelling al heeft benut, kan de borgstelling met € 300.000 worden verruimd zodat aan elk bedrijf in ieder geval werkkapitaal beschikbaar kan worden gesteld. Dit werkkapitaalkrediet heeft een looptijd van maximaal twee jaar, maar kan indien gewenst op maximaal vier jaar worden gesteld. Tevens is de eenmalige provisie die betaald moet worden voor dit werkkapitaalkrediet verlaagd van respectievelijk 3% naar 1,5% en van 1% naar 0,5% voor starters en overnemers. Voor de tijdelijke borgstelling met een looptijd langer dan twee jaar moet wel een hogere provisie van 2,25%, respectievelijk 0,75% door starters en overnemers, worden betaald.

De BL-C heeft geen jaarlijks plafond maar een totaalplafond (over de jaren heen) van € 180 mln. Om eventueel daaruit voortvloeiende verliesdeclaraties te dekken, is bij aanvang € 15 mln. aan de LNV begroting toegevoegd. Deze verruiming van de regeling met de BL-C geldt tot 31 december 2021 en is toegankelijk voor bedrijven in de land- en tuinbouw en voor visserij en aquacultuurbedrijven.

Artikel 22 Natuur, visserij en gebiedsgericht werken

Klimaatfonds Groenfonds Garantie

Met de Garantstelling van 80% van € 70 mln. aan het Nationaal Groenfonds trekt het Groenfonds extra geld aan voor de financiering van projecten die een bijdrage leveren aan de klimaatdoelstellingen van de sector Landbouw en Landgebruik. Nederland staat voor een grote maatschappelijke opgave op het terrein van klimaat. De uitstoot van broeikasgassen moet fors omlaag. Voor de sector Landbouw en Landgebruik ligt er een taakstelling van ten minste 3,5 Mton en een ambitie van 6 Mton broeikasgasemissiereductie in 2030. Voor het bereiken van de beoogde resultaten zijn innovatieve projecten wezenlijk; zij zorgen voor ‘vernieuwing van onderaf´ en zijn de successen van morgen. De financiering van deze projecten komt door marktfalen (te) beperkt van de grond. De projecten krijgen bij het reguliere bankwezen geen of zeer moeilijk financiering omdat ze voor banken (nog) te klein, te bewerkelijk/specialistisch en te nieuw (en daarmee te risicovol) zijn, en voor banken een te laag financieel rendement hebben. In dit markthiaat opereert de stichting Nationaal Groenfonds met haar klimaatfonds. Ze pakt economisch levensvatbare projecten op die banken laten liggen en verstrekt aan deze projecten onder marktconforme voorwaarden risicodragende financieringen (achtergestelde leningen). Door deze risicodragende financieringen daalt het risicoprofiel van de projecten naar een voor banken veelal acceptabel niveau waardoor deze bereid zijn te cofinancieren.

Garantie voor natuurgebieden en landschappen

Het betreft het garant staan voor de leningen die aangetrokken zijn via het Groenfonds voor het realiseren van de EHS-gronden (nieuwe natuur in de Ecologische Hoofdstructuur). Deze gronden zijn opgegaan in het Natuur Netwerk Nederland.

Artikel 23 Kennis en innovatie

Leningen

Het Ministerie van LNV heeft in het verleden leningen verstrekt aan Wageningen Research. Het betreft vier leningen met een looptijd van 30 jaar die zijn verstrekt in de periode van 1999 tot en met 2001. De leningen zijn verstrekt ten behoeve van gebouwen en terreinen die bij de verzelfstandiging van Wageningen Research (destijds Dienst Landbouwkundig Onderzoek, DLO) zijn overgedragen.

3. Beleidsartikelen

Artikel 11 Een weerbaar, veerkrachtig en veilig agro-, voedsel- en visserijsysteem

Vanaf begrotingsjaar 2021 is een nieuwe artikelstructuur ingevoerd. In onderstaande budgettaire tabel worden daarom alleen de realisatiecijfers 2020 weergegeven. De actuele budgetstanden voor 2021 en budgetten voor de jaren 2022 en verder staan op de nieuwe artikelen 21, 22, 23 en 24 en worden daar toegelicht.

Artikel 12 Natuur en biodiversiteit

Vanaf begrotingsjaar 2021 is een nieuwe artikelstructuur ingevoerd. In onderstaande budgettaire tabel worden daarom alleen de realisatiecijfers 2020 weergegeven. De actuele budgetstanden voor 2021 en budgetten voor de jaren 2022 en verder staan op de nieuwe artikelen 21, 22, 23 en 24 en worden daar toegelicht.

Artikel 21 Land- en tuinbouw

A. Algemene doelstelling

De Minister van LNV streeft naar een weerbaar, veerkrachtig en veilig functionerend land- en tuinbouw- en voedselsysteem, dat internationaal concurrerend is, met aandacht voor dierenwelzijn, waarbinnen zorgvuldig wordt omgegaan met natuurlijke hulpbronnen en waar opbrengsten en reststromen zo efficiënt en hoogwaardig mogelijk worden (her)benut.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van LNV is verantwoordelijk voor het zorgdragen voor een in ecologisch, maatschappelijk en economisch opzicht verantwoord functionerende land- en tuinbouw en voedselsector. Hiertoe stelt de Minister regels op en creëert zij voorwaarden die het mogelijk maken om vermijdbaar verbruik van grondstoffen terug te dringen en om de natuurlijke leefomgeving en de natuurlijke hulpbronnen (waaronder dierenwelzijn) te verbeteren.

De Minister van LNV is (mede)verantwoordelijk voor:

C. Beleidswijzigingen

Brexit controles

Voor het fytosanitaire domein zal de Brexit ook in 2022 de nodige aandacht vragen. Ten gevolge van de Brexit dienen vanaf 1 januari 2022 alle groenten, fruit en sierteeltproducten die naar het Verenigd Koninkrijk geëxporteerd worden, vergezeld te gaan van een fytosanitair certificaat. Hieraan is een verplichte officiële inspectie verbonden. De NVWA geeft de certificaten af en de het KCB voert de inspecties uit. Dit betekent een flinke uitbreiding van de werkzaamheden op dit terrein voor deze diensten.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het budget voor 2022 is voor circa € 327,2 mln. (63%) juridisch verplicht. Dit komt met name door verplichtingen die rusten op bijdragen aan zbo’s/rwt’s, (inter-)nationale organisatie, het Diergezondheidsfonds en verplichtingen ten laste van doorlopende subsidieregelingen waarvoor de uitgaven van een toekenning over meerdere jaren gespreid zijn. De niet-juridisch verplichte uitgaven betreffen voor het grootste deel middelen die samenhangen met het Klimaatakkoord, de structurele aanpak stikstof en met nationale cofinanciering voor EU-fondsen.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Subsidies

Sociaal economische positie boeren

Voor het subsidiebudget voor ‘Sociaal economische positie boeren’ is voor 2022 € 8,4 mln. begroot. Hiervan is € 5,4 mln. beschikbaar voor landbouwers in de open teelten als gedeeltelijke tegemoetkoming op de premie die zij betalen voor de Brede Weersverzekering. De Brede Weersverzekering verzekert landbouwers met open teelten tegen schade aan gewassen door extreme en ongunstige weersomstandigheden, zoals storm, hagel, regenval of droogte. Daarnaast wordt de Brede Weersverzekering met EU-middelen gesubsidieerd (niet op de LNV-begroting zichtbaar) en valt deze verzekering in een verlaagd btw-tarief. Verder is in 2022 € 3 mln. beschikbaar voor de flankerende maatregelen in het kader van de Wet verbod pelsdierhouderij. De middelen zijn bestemd voor de sloop- en ombouwregeling. Op de begrotingsreserve landbouw is er € 10,6 mln. beschikbaar voor de sloop- en ombouwregeling en de overige onderdelen van het flankerend beleid voor de pelsdierhouderij.

De pilot van het Investeringsfonds Duurzame Landbouw is in 2021 gestart. Hier is op de begroting van dat jaar € 10 mln. voor gereserveerd. In 2022 wordt voorzien in de uitwerking van het vervolg op deze pilot. In 2022 wordt ook voorzien in de continuering van de regeling voor demonstratiebedrijven en bedrijfsplannen die zijn opgenomen binnen de SABE. Beide zijn onderdeel van het Omschakelprogramma.

Duurzame veehouderij

Glastuinbouw en weerbare planten en teeltsystemen

Mestbeleid

Op deze post is er voor 2022 € 58,1 mln. geraamd, welke beschikbaar zal zijn voor twee subsidieregelingen. Het gaat om de regeling waterbassins mest met € 55,1 mln. en de regeling kunstmestvervanging/mestverwerking met € 3 mln. Beide regelingen hebben het doel om de stikstofuitstoot te verminderen. Daarnaast is de regeling kunstmestvervanging/mestverwerking ook gericht op het reduceren van broeikasgasemissies, zoals neergelegd in het Klimaatakkoord (Kamerstuk 32 813, nr. 342). De subsidieregeling gericht op mestverwerkingsinstallaties beoogt de realisatie van mestverwerkingsinstallaties die mest verwerken tot een mestproduct dat kunstmest vervangt, in een stroomversnelling te brengen. De regeling waterbassins mest beoogt de kosten voor de aanleg van (regen)wateropvangconstructies te subsidiëren en dient ertoe bedrijven op zandgrond de gelegenheid te geven over (voldoende) water te beschikken om de mest te verdunnen. Of de regeling ook wordt opengesteld zal mede afhangen van de toegevoegde waarde op het terugdringen van de stikstofemissie wanneer de drijfmest, die wordt uitgereden met een zodenbemester, verdund is met water. Zie ook Kamerstuk 35 334, nr. 82.

Garanties

LNV verleent via de borgstelling MKB-Landbouwkredieten (BL) steun aan agrariërs in de primaire sector (land- en tuinbouw). Dit middels het gedeeltelijk borg staan voor leningen die banken en/of andere financiers verstrekken aan agrariërs. Hierdoor wordt de financiering mogelijk gemaakt van investeringen die in de markt niet vanzelfsprekend tot stand komen. In 2022 is de geraamde LNV bijdrage aan de begrotingsreserve voor de borgstellingsfaciliteit € 3,6 mln.

Bij verliesdeclaraties borgstellingsfaciliteit worden uitgaven op afgegeven borgstellingen zichtbaar. Deze uitgaven doen zich voor als een agrariër, gebruikmakend van de borgstellingsregeling, failliet gaat. Hiervoor is op de LNV-begroting € 1,8 mln. geraamd. Meer informatie over risicoregelingen is te vinden in het overzicht in deze begroting achter de beleidsagenda.

Opdrachten

Sociaal economische positie boeren

Voor het versterken van de sociaal economische positie van de boer is € 2,6 mln. beschikbaar. Een groot deel van dit budget (€ 1,1 mln.) is bestemd voor de financiering van de activiteiten van de ACM die samenhangen met haar rol als handhavingsautoriteit voor de Wet oneerlijke handelspraktijken in de landbouw en voedselvoorzieningsketen. Deze wet treedt op 1 november 2021 in werking. In 2021 zal de uitvoeringsverordening 1185-2017 zijn geïmplementeerd waarmee de transparantie in de keten wordt vergroot. Voor de implementatie van deze verordening is aanvullend budget gereserveerd (€ 0,6 mln.). Met het resterende deel van het budget (€ 0,9 mln.) worden activiteiten gefinancierd die bijdragen aan het verbeteren van het verdienvermogen van de boer, de versterking van de relatie boer-burger en de vernieuwing van de ICT voor pachtregistratie.

Duurzame veehouderij

• • Weidegang (€ 1 mln.): weidegang is een belangrijke maatschappelijke wens die breed gedragen wordt in de samenleving. De inzet op het vergroten van het aantal uren weidegang draagt hier aan bij en levert daarnaast een bijdrage aan de reductie van ammoniakemissie. Om dit te realiseren wordt ingezet op een mix van instrumenten, die in overleg met het bedrijfsleven nader vormgegeven wordt. Centrale elementen hierbij zijn demonstratie en voorlichting aan melkveehouders over beweiden en graslandmanagement en het versterken van onderwijs en scholing gericht op ‘grasland en beweiden’.

Glastuinbouw en weerbare planten en teeltsystemen

Mestbeleid

Er is een bedrag van € 18,2 mln. geraamd voor de uitvoering, monitoring en handhaving van het mestbeleid om in 2022 aan de Europese verplichtingen te kunnen blijven voldoen. Daarnaast is ten behoeve van het nationale mestbeleid in 2022 € 0,7 mln. gereserveerd. Met het nationale mestbeleid wordt invulling gegeven aan de verplichtingen die volgen uit de Nitraatrichtlijn (91/676/EEG). Ook wordt er een bijdrage geleverd aan de realisatie van de doelen van de Kaderrichtlijn Water (2000/60/EG). Het doel van het mestbeleid is het verbeteren van de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater door het bevorderen van een effectief en efficiënt gebruik van meststoffen in de landbouw. Nederland stelt in dit kader elke vier jaar een Actieprogramma Nitraatrichtlijn op waarin het beleid van de komende vier jaar wordt vastgelegd. De maatregelen zoals uitgevoerd in kader van het 6e Actieprogramma (2018-2021) zijn gefinancierd vanuit incidentele middelen. Per 2022 gaat hiervoor een nieuwe periode in. LNV is momenteel bezig met de voorbereiding van de invulling van het 7e Actieprogramma Nitraatrichtlijn. Besluitvorming hierover moet nog plaatsvinden en is in principe aan het volgende kabinet.

Er zal blijvend ingezet worden op de uitvoering van de Versterkte Handhavingsstrategie die door de EU als voorwaarde was verbonden aan het verlengen van de derogatieperiode (2020-2021). Van daaruit zal worden gewerkt aan de invoering van het realtime Vervoersbewijs Dierlijke Meststoffen (rVDM): digitale verantwoording van mesttransporten. Daarnaast zal de verdere uitwerking van contouren voor het toekomstige mestbeleid worden opgepakt, welke vervolgens in beleid dienen te worden omgezet. Het actieprogramma dient als basis voor gesprekken over een nieuwe derogatie vanaf 2022. Op dit moment is nog onduidelijk of deze verkregen zal worden.

Diergezondheid en dierenwelzijn

Voedselzekerheid en internationale agrarische samenwerking

Het budget van € 5,4 mln. is bestemd voor onder andere het Programma Internationale Agroketens (PIA) en internationale agrarische samenwerking. De middelen voor PIA (€ 2,6 mln.) worden ingezet voor het versterken van de internationale positie van de Nederlandse agro- en foodsector. De middelen zijn bestemd voor de financiering van diverse kleinschalige projecten wereldwijd, maar ook voor projecten in Nederland zoals voor inkomende handels- en overheidsmissies en voor de website agroberichtenbuitenland.nl. Het Landbouwradennetwerk vervult hierbij een belangrijke rol. Daarnaast zijn er middelen beschikbaar voor bilaterale en multilaterale samenwerking op het gebied van duurzame economische- en landbouwontwikkeling en veerkrachtige voedselsystemen, mondiale voedselzekerheid en (internationale) partnerschappen (€ 1,4 mln.). Op basis van de evaluatie voedselzekerheid in 2019 en in lijn met het Nederlandse voedselzekerheidsbeleid (Kamerstuk 33 625, nr. 280), de LNV-visie en de internationale strategie van LNV, is het accent komen te liggen op de inhoudelijke thema’s: a) Transitie duurzaam voedselsysteem en circulaire landbouw; b) Opgaven klimaat en natuurlijke hulpbronnen; c) Internationale markten en duurzame, efficiënte ketens en d) Ontwikkelen van kennis en technologie op landbouwgebied. Verder zijn middelen gereserveerd voor het steunpunt voor de regeling Schoolfruit en voor de totstandkoming van het Nationaal Strategisch Plan (NSP) dat voor de nieuwe periode van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid wordt opgesteld (€ 1 mln.).

Integraal voedselbeleid

Bijdrage ZBO/RWT

College toelating gewasbeschermingsmiddelen en biociden

Op de LNV-begroting is in 2022 € 1,3 mln. gereserveerd voor de bijdrage aan het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). De ministeries van LNV, IenW, SZW en VWS geven opdracht aan het Ctgb voor het geven van beleidsadviezen en het afhandelen van bezwaar- en beroepschriften en verzoeken in het kader van de Wet openbaarheid van bestuur. In totaal bedraagt de bijdrage aan Ctgb € 2,5 mln. via budgetoverboekingen van de genoemde ministeries.

Centrale Commissie Dierproeven

Voor de bijdrage aan de Centrale Commissie Dierproeven (CCD) is € 2,2 mln. gereserveerd. RVO ondersteunt de CCD bij haar werkzaamheden en ontvangt daarvoor een bijdrage voor zover dit niet via leges in rekening kan worden gebracht bij aanvragers van een projectvergunning. De CCD verstrekt op grond van de Wet op de dierproeven vergunningen voor het mogen uitvoeren van dierproeven. Daarnaast behandelt het wijzigingsaanvragen en registreert de CCD meldingen. Het uitgangspunt van de wet is dat er geen dierproeven worden uitgevoerd, tenzij er goede redenen voor zijn en dat er geen mogelijkheden bestaan om de gevraagde resultaten te behalen zonder proefdieren. In 2022 wordt uitvoering gegeven aan de aanbevelingen uit het in 2021 uitgevoerde onderzoek naar de doeltreffendheid en doelmatigheid van het functioneren van de CCD. Een van deze aanbevelingen betreft om de positionering van de CCD en andere ketenpartners in het stelsel en tevens de bijbehorende taakverdeling uitgebreider te onderzoeken.

Medebewind/voormalige productschappen

In 2014 zijn publieke taken van de Publiekrechtelijke bedrijfsorganisaties (PBO’s) overgaan naar de centrale overheid. Het bijbehorende budget van € 1,4 mln. is binnen de begroting overgeheveld naar de apparaatskosten (artikel 50).

Raad voor de plantenrassen

Aan de Raad voor plantenrassen wordt in 2022 € 1,3 mln. ter beschikking gesteld om uitvoering te geven aan diverse wettelijke verplichtingen aanvullend op de eigen wettelijke taken. Dit betreft onder meer het inrichten en uitgeven van een Rassenlijst Bomen en het opzetten van toetsproeven in de bosbouw en methodiekontwikkeling voor het uitvoeren van proeven aan plantenrassen. 

Keuringsdiensten

Dit betreft het geraamde budget van € 2,1 mln. voor een bijdrage aan privaatrechtelijke ZBO's voor delen van de taakuitvoering. Het gaat onder andere om het Kwaliteits-Controle-Bureau (KCB), het Centraal Orgaan voor Kwaliteitsaangelegenheden in de Zuivel (COKZ) en Nederlandse Algemene Kwaliteitsdienst voor de Tuinbouw (Naktuinbouw). Het budget is gereserveerd voor een bijdrage aan de keuringsdiensten voor kosten die zij maken om zich voor te bereiden op nieuwe regelgeving van het Verenigd Koninkrijk als gevolg van Brexit (€ 1,5 mln.). Verder gaat het om niet-retribueerbare toezicht- of controletaken (€ 0,3 mln.) en de Toolbox kwekersrecht waarmee projecten worden uitgevoerd om landen te helpen bij de implementatie van het kwekersrecht (€ 0,2 mln.) en overige bijdragen (€ 0,1 mln.).

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

FAO en overige contributies

Ten behoeve van de jaarlijkse contributies voor internationale organisaties is er in 2022 € 11,1 mln. gereserveerd. De grootste contributie die hieruit bekostigd wordt, is die aan de Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) (€ 8,2 mln.). Daarnaast zijn er middelen gereserveerd voor kleinere contributies aan verschillende internationale organisaties, zoals het United Nations Environment Programme (UNEP) (€ 0,4 mln.).

Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken

Diergezondheidsfonds

Dit betreft de LNV-bijdrage van € 11,2 mln. aan de begroting van het Diergezondheidsfonds (DGF) voor bewaking en monitoring en voor voorzieningen in geval van een dierziekte-uitbraak (zoals vaccins, destructiecapaciteit en bestrijdingsmaterialen). Daarnaast is de bijdrage aan de Autoriteit diergeneesmiddelen inbegrepen. Meer informatie over het DGF vindt u in het begrotingshoofdstuk van het DGF.

Ontvangsten

Mestbeleid

De ontvangsten betreffen de boete-inkomsten voor de handhaving van het mestbeleid en de bijdrage van bedrijven die gebruik maken van de derogatie. Op moment van opstellen van deze begroting is er nog geen zekerheid over de derogatieverlening voor het jaar 2022. De kosten in het kader van de derogatie betreffen de kosten van het derogatiemeetnet binnen het Landelijk Meetnet Mestbeleid (LMM) en de kosten die verbonden zijn aan het verlenen van een vergunning voor derogatie. Voor 2022 worden de ontvangsten geraamd op € 7,2 mln.

Garanties

De ontvangsten betreffen inkomsten uit door agrariërs betaalde provisies voor de door LNV afgegeven garantstellingen aan banken. Voor 2022 worden de ontvangsten geraamd op € 1,8 mln.

Diergezondheid en dierenwelzijn

Deze geraamde ontvangsten van € 11,6 mln. hebben voor het grootste gedeelte (€ 5,2 mln.) betrekking op ontvangsten uit heffingen en retributies voor identificatie en registratie van dieren. Daarnaast zijn er ontvangsten geraamd voor boete-inkomsten op grond van de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren (€ 3,5 mln.), de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden (circa € 0,5 mln.) en vanwege retributies meststoffen, fosfaatrechten en derogatie (€ 1,5 mln.). Ook is er een bedrag geraamd voor ontvangsten van de Centrale Commissie Dierproeven voor de behandeling van vergunningaanvragen en wijzigingen (€ 0,5 mln.). Verder zijn er ontvangsten op grond van de regeling In beslag genomen goederen (€ 0,3 mln.). 

Voedselzekerheid en internationale agrarische samenwerking

De ontvangsten van € 5,9 mln. betreffen voornamelijk ontvangsten van vervallen waarborgsommen bij in- en uitvoercertificaten. RVO verstrekt deze in- en uitvoercertificaten op basis van de Gemeenschappelijke Marktordening.

Onttrekkingen begrotingsreserves

Zie hiervoor de toelichting op de begrotingsreserves.

ZBO’s/RWT’s

Dit betreft een geraamde ontvangst van € 2,3 mln. uit door de Grondkamers geïnde leges. De Grondkamers hebben als doel om goede pachtverhoudingen te bevorderen tussen verpachters en pachters van landbouwgrond. Dit doen zij door nieuwe, gewijzigde of ontbonden pachtovereenkomsten van landbouwgrond te toetsen aan wet- en regelgeving. Hiervoor vragen de Grondkamers een lege voor de uitvoeringskosten.

Toelichting op de begrotingsreserves

Begrotingsreserve Landbouw

De begrotingsreserve Landbouw is bestemd voor omvangrijke uitgaven op het gebied van landbouwbeleid waarvoor het lastig is om een kasritme vast te stellen. Het grootste deel van de middelen is bestemd voor het flankerend beleid pelsdierhouderij (circa € 10 mln.). De hoogte van de onttrekking in 2022 voor de pelsdierhouderij zal afhangen van het gebruik van de verruimde subsidieregeling sloop- en ombouwkosten. De verplichtingen ten aanzien van sloopsubsidies zijn in 2021 al aangegaan, maar uitbetaling ervan kan later plaatsvinden. Voor deze regeling zijn ook middelen beschikbaar op de LNV-begroting uit de Regeerakkoordenvelop Warme sanering (zie subsidies - sociaal economische positie boeren). Het restant van de begrotingsreserve is bestemd voor verplichtingen die zijn aangegaan voor de VAMIL-compensatieregeling en projecten die bijdragen aan een duurzame cacaoconsumptie en -productie. De middelen voor de bijdragen aan duurzame cacaoconsumptie en -productie zijn ontvangen van de Vereffeningsorganisatie PBO's en zijn afkomstig van het cacaobufferstock-fonds dat beheerd werd door het voormalig Productschap Akkerbouw. Het budget in deze reserve is 100% juridisch verplicht.

Begrotingsreserve Borgstellingsfaciliteit

De begrotingsreserve Borgstellingsfaciliteit is bedoeld om de verliesdeclaraties te betalen. Deze verliesdeclaraties (als gevolg van faillissement) kunnen te zijner tijd voortkomen uit afgegeven garantstellingen op verstrekte kredieten waarmee innovatieve en duurzame investeringen in de landbouw en visserij worden gefaciliteerd. Om een garantstelling te krijgen, moet door de ondernemer een provisie worden betaald. Deze provisie inkomsten plus een jaarlijkse bijdrage vanuit de LNV begroting (zie budgettaire tabel, onder garanties en dan «bijdrage Borgstellingsreserve») worden in deze reserve afgestort.

Deze begrotingsreserve is gelinkt aan de Borgstelling MKB-Landbouwkredieten (BL) en de modules die hieronder vallen. Zie hiervoor ook paragraaf risicoregelingen achter de beleidsagenda in deze begroting voor meer specifieke informatie over de onderliggende delen.

Het budget in deze reserve is voor circa 60% juridisch verplicht.

Begrotingsreserve Apurement

De begrotingsreserve Apurement heeft betrekking op correcties van de Europese Commissie (EC) vanwege een niet EU-conforme uitvoering van EU-subsidieregelingen. LNV monitort het verloop van correctievoorstellen en -besluiten en bepaalt of de omvang van deze reserve proportioneel is in relatie tot de financiële dreigingen uit lopende onderzoeken. Pas op het moment van de ontvangen uitspraak van de EC is er sprake van een juridische verplichting. Op grond van de tot nu toe ontvangen definitieve besluiten is 15% van de reserve juridisch verplicht.

Extracomptabele fiscale regelingen

Naast de in dit begrotingsartikel genoemde instrumenten, zijn er fiscale regelingen die betrekking hebben op dit beleidsterrein. In onderstaande tabel is ter informatie het budgettaire belang van deze regelingen vermeld. De cijfers zijn ontleend aan de corresponderende bijlage ‘Fiscale regelingen’ in de Miljoenennota. Een fiscale regeling die niet in onderstaande tabel is opgenomen, maar wel op dit beleidsartikel betrekking heeft is het verlaagd btw-tarief voor de sierteelt. Voor een beschrijving van de regelingen, de doelstelling, de ramingsgrond, een verwijzing naar de laatst uitgevoerde evaluatie en het beoogde jaar van afronding van de volgende evaluatie wordt verwezen naar de bijlage bij de Miljoenennota ‘Toelichting op de fiscale regelingen’.

Artikel 22 Natuur, visserij en gebiedsgericht werken

A. Algemene doelstelling

De Minister van LNV streeft naar een sterke en veerkrachtige natuur, een duurzame en economisch rendabele visserijsector en draagt via gebiedsgericht werken bij aan het versterken van de brede welvaart.

B. Rol en verantwoordelijkheid

• – De Minister van LNV is verantwoordelijk voor het beschermen, versterken en duurzaam benutten van de natuur en biodiversiteit, mede in relatie tot de klimaat-, en stikstofdoelstellingen, Caribisch Nederland, in nationaal, EU- en mondiaal verband. Voor de natuurkwaliteit van de Rijkswateren en voor de internationale samenwerking op natuurgebied treedt de Minister als eerstverantwoordelijke op.

• – De Minister van LNV is verantwoordelijk voor het versterken van de positie van de Nederlandse visserijketen (inclusief Caribisch Nederland) en het bevorderen van duurzaamheid, transparantie en ketenverantwoordelijkheid in de Nederlandse visserijketen (inclusief Caribisch Nederland).

• – De Minister van LNV is medeverantwoordelijk voor gebiedsgericht werken, waarbij de LNV-opgaven in onderlinge samenhang met andere maatschappelijke en regionale opgaven worden opgepakt ter versterking van de brede welvaart in de regio.

• – De Minister van LNV voert de regie over de aanpak van regionale knelpunten ter versterking van de brede welvaart middels de Regio Deals.

• – De Minister van LNV is het aanspreekpunt voor wat betreft de betrokkenheid van het Rijk bij bodemdaling in het landelijke gebied in relatie tot landbouw, natuur en biodiversiteit en de vitaliteit van het platteland in bredere zin en voor landbouw als onderdeel van het Klimaatakkoord.

De Minister van LNV is (mede)verantwoordelijk voor:

C. Beleidswijzigingen

Natuurbank

Voor de opzet van een natuurbank is vanuit de begrotingsreserve Stikstof € 125 mln. gereserveerd. Deze middelen worden ingezet voor de realisatie van natuurcompensatie van de schade als gevolg van projecten in het kader van rijksinfra- en waterveiligheid en defensieprojecten die een veiligheidsbelang vertegenwoordigen. In 2020 is Staatsbosbeheer gestart met een pilot. Het doel van de pilot is om ervaring op doen met hoe het instrument in de praktijk werkt, waarbij onderscheidende projecten worden geïnitieerd. Naast het leereffect worden ook daadwerkelijke natuurmaatregelen gerealiseerd die beschikbaar komen voor adc-projecten. Het resterende budget van € 112 mln. wordt ingezet voor het uitvoeren van de werkzaamheden in het kader van de Natuurbank. De ambitie is om circa 1.100 tot 2.000 hectare aan natuurmaatregelen te realiseren gedurende de periode 2022-2025. In 2022 is de ambitie om de eerste 100 tot 150 ha. natuurmaatregelen te realiseren. De natuurmaatregelen komen in komende jaren, zodra deze zich voldoende hebben ontwikkeld en zich kwalificeren, via een register beschikbaar voor gebruik als compensatienatuur in de vergunningverlening van adc-projecten van Rijk en Waterschappen. Ter uitwerking van de natuurcompensatiebank is een wetsvoorstel in voorbereiding.

Aanvalsplan Grutto

Het Aanvalsplan Grutto heeft tot doel om 34 kansgebieden van minimaal 1.000 hectare te creëren met een optimaal leef- en foerageergebied voor weidevogels. Om dit te kunnen realiseren is het van belang dat agrariërs in deze gebieden een verdienmodel kunnen ontwikkelen. Dat verdienmodel bestaat enerzijds uit een vergoeding op grond van een meerjarige verbintenis voor «zwaar agrarisch natuurbeheer» en anderzijds uit elementen als een CO2 bank, verlaging van de waterschapslasten, aantrekkelijke pachtvoorwaarden, rentekorting en een hogere melkprijs. Voor een voortvarende start van het Aanvalsplan Grutto is een bedrag van € 5 mln. gereserveerd voor 2021 en 2022 (€ 2 mln. in 2021 en € 3 mln. in 2022) op de begroting van LNV. Daarnaast hebben de provincies toegezegd eenzelfde bedrag beschikbaar te stellen. Verder is met de provincies de ambitie uitgesproken om voor de GLB periode 2023-2027 € 69,5 mln. beschikbaar te stellen, waarvan € 52,5 mln. afkomstig is uit overhevelingsmiddelen. Voor de resterende € 17 mln. is nog geen dekking beschikbaar en zal in overleg met provincies de mogelijkheden voor het leggen van de verbinding met andere programma’s worden onderzocht. Met deze financiële impuls kunnen de provincies 18 tot 26 kansgebieden met een minimale omvang van 1.000 hectare inrichten en beheren. Indien de aanvullende dekking niet gevonden kan worden, dan zal de ambitie bijgesteld moeten worden (Kamerstuk 28 625, nr. 293).

Klimaatfonds

In 2022 wordt verder uitvoering gegeven aan het Klimaatfonds van het Nationaal Groenfonds dat in 2021 is gestart. Het Groenfonds trekt € 70 mln. extra geld aan voor de financiering van projecten die een bijdrage leveren aan de klimaatdoelstellingen van de sector Landbouw en Landgebruik. Voor de sector Landbouw en Landgebruik ligt er een taakstelling van ten minste 3,5 Mton en een ambitie van 6 Mton broeikasgasemissiereductie in 2030. Voor het bereiken van de beoogde resultaten zijn innovatieve projecten wezenlijk; zij zorgen voor ‘vernieuwing van onderaf´ en zijn de successen van morgen. De financiering van deze projecten komt door marktfalen (te) beperkt van de grond. Met de beschikbare middelen in het Klimaatfonds pakt het Groenfonds economisch levensvatbare projecten op die banken laten liggen en verstrekt aan deze projecten onder marktconforme voorwaarden risicodragende financieringen (achtergestelde leningen). Door deze risicodragende financieringen daalt het risicoprofiel van de projecten naar een voor banken veelal acceptabel niveau waardoor deze bereid zijn te cofinancieren. Het ministerie van LNV staat voor 80% van de € 70 mln. uit het Klimaatfonds garant.

Agroprogramma Groningen

De onzekerheid die de aardbevingsproblematiek in Groningen jarenlang heeft veroorzaakt, en de trage en ingewikkelde schadeherstel- en versterkingsoperaties, hebben er toe geleid dat een deel van de agrarisch ondernemers in het aardbevingsgebied is vastgelopen in de ontwikkeling van hun bedrijf. Naar schatting gaat het om 175 gevallen. Vaak is de samenloop van problematiek en processen zo complex geworden dat enkel de aardbevingsgerelateerde procedures onvoldoende zijn om deze boeren weer perspectief te geven op de toekomst van hun bedrijf. Om deze boeren individueel te begeleiden, de processen waar ze mee te maken krijgen inzichtelijk te maken en zoveel mogelijk te stroomlijnen, en daaruit tot duurzame toekomstbeelden voor het bedrijf te komen, is onder leiding van Provincie Groningen een programma opgezet. Hiervoor heeft het Rijk € 19 mln. beschikbaar gesteld in het Bestuursakkoord Groningen voor de periode 2021-2025. Hiervan wordt € 5,5 mln. besteed aan de casusbegeleiding (€ 1,1 mln. in 2022) en € 13,5 mln. aan fondsen voor inzet van expertise en specifiek maatwerk (€ 2,7 mln. in 2022). Hiermee versterken en verduurzamen we de agrarische sector in het aardbevingsgebied.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het budget voor 2022 is voor circa € 441,1 mln. (95%) juridisch verplicht. Dit komt door de verplichtingen die rusten op de onderdelen van dit artikel, onder andere het opdrachtenbudget, de bijdrage aan Staatsbosbeheer en Leningen rente en aflossingen.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Subsidies

Vermaatschappelijking natuur en biodiversiteit

Voor subsidies ‘Vermaatschappelijking natuur en biodiversiteit’ is in 2022 € 2,6 mln. beschikbaar. De Nationale Parken vertegenwoordigen een maatschappelijke waarde. Om deze waarde goed te benutten is er in 2022 € 1,0 mln. beschikbaar voor activiteiten op het gebied van educatie in de Nationale Parken. Daarnaast is er budget gereserveerd voor de uitvoering van de regeling Tijdelijke Ondersteuning Nationale Parken (€ 1,6 mln.). Deze regeling is in 2020 opengesteld met een budget van € 5,45 mln. en is bedoeld voor de ondersteuning van nationale parken bij de ontwikkeling richting de 12 ambities in de standaard voor de gebiedsaanduiding nationaal park.

Natuur en biodiversiteit op land

Voor het subsidiebudget voor ‘Natuur en biodiversiteit op land’ is in 2022 € 24,7 mln. begroot. Hiervan is € 19,7 mln. geraamd voor de Regeling versneld natuurherstel. Met deze regeling wordt ingezet op natuurherstelprojecten bij natuurterrein beherende organisaties (TBO’s). Deze organisaties kunnen op basis van de regeling projectvoorstellen voorstellen indienen voor natuurherstelmaatregelen, zoals bijvoorbeeld het versnellen en intensiveren van inrichting en beheer, hydrologische maatregelen en verwerven van sleutelhectares. De eerste tranche van de regeling is begin 2021 opengesteld. Verder wordt er een budget van € 4,6 mln. geraamd voor financiële ondersteuning van onderzoeken in het kader van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer. Hiervan wordt € 3 mln. ingezet voor de ondersteuning van het Aanvalsplan Grutto. Deze bijdrage wordt ingezet als extra nationale bijdrage aan het ANLb budget dat provincies inzetten voor weidevogelbeheer, gelabeld aan het Aanvalsplan Grutto. Het Aanvalsplan Grutto heeft tot doel om 34 kansgebieden van minimaal 1.000 hectare te creëren met een optimaal leef- en foerageergebied voor weidevogels. Om boeren in staat te stellen een optimaal leefgebied voor weidevogels te kunnen creëren, is het van belang dat agrariërs in deze gebieden een verdienmodel kunnen ontwikkelen. De vergoeding voor het «zware beheer» vanuit ANLb is een belangrijk en noodzakelijk onderdeel van het verdienmodel. Het zware beheer omvat beheerpakketten gericht op plas-dras, kruidenrijk grasland en uitgesteld maaien. Verder wordt er € 0,4 mln. geraamd voor de uitfinanciering van de Tijdelijke regeling particulier natuurbeheer (Staatscourant 1998, nr. 163, 15298).

Beheer Kroondomeinen

Het Loo is een landgoed van circa 10.400 hectare bestaat uit twee deelgebieden: de Staatsdomeinen bij Het Loo en het eigenlijke Kroondomein. Bij de Staatsdomeinen bij Het Loo zijn de baten en lasten voor rekening van de Staat. De Kroondrager is economisch eigenaar van het eigenlijke Kroondomein (6.700 hectare) en heeft hierop het vruchtgebruik en gebruikersrechten alsmede de lasten. Het juridisch eigendom berust bij de Staat. Het Rijk verstrekte de afgelopen jaren een subsidie van € 0,8 mln. aan de Kroondrager, als privaatrechtelijk vruchtgebruiker van het eigenlijke Kroondomein, voor beheers- en inrichtingsmaatregelen van het Kroondomein. De huidige subsidie loopt tot eind 2021. Op de begroting van LNV is € 0,8 mln. gereserveerd voor een nieuwe aanvraag met ingang van 2022.

Duurzame visserij

Het budget van € 7,8 mln. is gedeeltelijk bestemd voor de nieuwe programmaperiode 2021-2027 van het Europees Maritieme Visserij en Aquacultuur Fonds (EMVAF). Voor de cofinanciering hiervan is € 5,8 mln. gereserveerd. Het EMVAF-programma is verbonden met de bredere beleidsagenda voor visserij, aquacultuur en maritieme zaken. De grote uitdagingen voor de toekomst zijn de klimaatopgave en het beschermen van kwetsbare biodiversiteit op zee en andere wateren. De EMVAF-middelen dragen bij aan deze uitdagingen middels een breed spectrum van activiteiten en maatregelen, waaronder het geven van steun aan innovaties, investeringen en onderzoek. Er is daarnaast in 2022 € 2 mln. beschikbaar voor de nationale innovatiemiddelen visserij welke volgen uit afspraken uit het Regeerakkoord. Deze zijn aanvullend aan de beschikbare Europese middelen en nationale cofinanciering (Kamerstuk 32 301, nr. 94). Het programma richt zich op de delen van het innovatieproces die onder het EFMZV en de opvolger EMVAF minder aan bod komen. Er wordt ingezet op twee sporen. Het eerste spoor focust zich op fundamentele en grensverleggende innovaties (fundamenteel onderzoek). Het tweede spoor richt zich juist op kleinere, toepassingsgerichte innovaties (pre-marktintroductie).

Leningen

Leningen rente en aflossingen

In 2022 is er € 23,1 mln. beschikbaar voor de betaling van de rente en aflossing van leningen die LNV heeft uitstaan aan het Nationaal Groenfonds. Deze leningen zijn in het verleden met tussenkomst van het Nationaal Groenfonds verstrekt voor de realisatie (verwerving en doorlevering van gronden) van het Natuurnetwerk Nederland (voorheen: Ecologische Hoofdstructuur). Door de decentralisatie van het natuurbeleid naar de provincies worden hiervoor geen nieuwe leningen meer aangegaan.

Garanties

Klimaatfonds

In 2022 is er € 0,3 mln. geraamd voor een reservering in de risicovoorziening voor het Klimaatfonds van het Nationaal Groenfonds dat in 2021 is gestart. Het Groenfonds trekt € 70 mln. extra geld aan voor de financiering van projecten die een bijdrage leveren aan de klimaatdoelstellingen van de sector Landbouw en Landgebruik. Met de beschikbare middelen in het Klimaatfonds pakt het Groenfonds economisch levensvatbare projecten op die banken laten liggen en verstrekt aan deze projecten onder marktconforme voorwaarden risicodragende financieringen (achtergestelde leningen). Het ministerie van LNV staat voor 80% van de € 70 mln. uit het Klimaatfonds garant.

Opdrachten

Vermaatschappelijking natuur en biodiversiteit

Natuur en biodiversiteit op land

• • Natuurbank (€ 10 mln.): deze middelen worden ingezet voor het uitvoeren van werkzaamheden in het kader van de natuurbank. Deze werkzaamheden worden door RVO uitgevoerd en bestaan uit de kosten voor het realiseren van circa 100-150 ha. natuurmaatregelen en de kosten voor de uitvoering daarvan. De getroffen natuurmaatregelen komen in komende jaren, zodra deze zich voldoende hebben ontwikkeld en zich kwalificeren, via een register beschikbaar voor gebruik als compensatienatuur in de vergunningverlening van adc-projecten van Rijk en Waterschappen. Ter uitwerking van de natuurcompensatiebank is een wetsvoorstel in voorbereiding.

• • Landelijk gebied (€ 4,7 mln.): van deze middelen is € 3,8 mln. gereserveerd voor agrariërs in het aardbevingsgebied in Groningen. Dit agroprogramma ondersteunt boeren die met complexe problematiek te maken hebben, om weer perspectief te krijgen op de toekomst (Kamerstuk 33 525 nr. 846). Deze ondersteuning krijgt o.a. vorm via casusbegeleiding door consulenten. Daarnaast werkt LNV in het landelijk gebied samen met provincies, gemeenten en waterschappen via gebiedsgericht werken aan het realiseren van beleidsdoelen, onder andere in de gebieden waarin de samenwerking is gestart in het kader van het interbestuurlijk programma «Naar een Vitaal Platteland» (€ 0,9 mln.).

• • Het overige budget (€ 3,2 mln.) wordt ingezet voor verschillende activiteiten waarvoor LNV als systeemverantwoordelijke verantwoordelijk is gebleven na de decentralisatie van natuurtaken naar provincies. Zo worden middelen ingezet met betrekking tot de Natuurwetgeving, natuurvergunningenverlening, Natura2000 gebieden en nationaal soortenbeleid. Ook is er budget bestemd voor de uitvoeringskosten van de Regeling versneld natuurherstel voor de realisatie van natuurherstelprojecten.

Natuur en biodiversiteit Grote Wateren

Duurzame visserij

Voor opdrachten op het terrein van duurzame visserij is € 41,2 mln. gereserveerd. Ten behoeve van de ondersteuning van beleid in diverse gebieden (Noordzee, IJsselmeer, kustwateren, Caribisch Nederland), het beleggen van het stakeholdersoverleg en de inhuur van expertise is in 2022 € 1,1 mln. beschikbaar. Ook is in 2022 € 36,7 mln. gereserveerd als bijdrage van LNV aan de activiteiten die voortvloeien uit het Noordzeeakkoord. Middelen uit het Noordzeeakkoord zijn beschikbaar voor innovatie en sanering in de visserij en handhaving op de Noordzee. Middelen voor innovatie en sanering hebben tot doel om de transitie te stimuleren naar een visserij die in aard en omvang past bij de toekomstige ruimtelijke situatie op de Noordzee. Daarnaast stelt LNV in 2022 € 2,1 mln. beschikbaar ten behoeve van het Actieplan ‘Toekomstig visserijbeheer IJsselmeergebied’ (Kamerstuk 29 664, nr. 71). Hiervoor is in 2020 en 2021 de inhoudelijke basis voor de uitvoering zo veel als mogelijk gelegd. In 2022 wordt de laatste hand gelegd aan de voorbereidende werkzaamheden die nodig zijn voor de herstructurering. De beoogde saneringsregeling wordt ter toetsing en accordering aan de Europese Commissie voorgelegd. Ook is in 2022 € 0,8 mln. beschikbaar voor de uitvoering van de nadeelcompensatieregeling en de handhaving van de visserijvrije zones. Om vismigratie te stimuleren is afgelopen jaren veel geïnvesteerd in vismigratievoorzieningen bij stuwen, sluizen en gemalen. Om vismigratie verder te bevorderen wordt een visserij vrije zone ingesteld (Kamerbrief 29 664, nr. 204). De visserijsector wordt hiervoor gecompenseerd door middel van een nadeelcompensatieregeling. Verder is, in aansluiting op de EU-wetgeving, een bijdrage van € 0,5 mln. beschikbaar voor onderhoud en aanpassing van de vangstregistratietaken en bijbehorende digitale systeem.

Overige stelsel activiteiten

Het budget voor overige stelsel activiteiten bedraagt € 6,4 mln. en wordt met name ingezet voor (internationaal) verplichte monitoring van natuurinformatie. Het verzamelen van gegevens over planten, dieren en habitats (monitoring) is nodig om de voortgang bij het realiseren van (inter)nationale natuurdoelen te kunnen volgen en indien nodig bij te sturen en voor het opstellen van de internationale rapportages op het gebied van natuur en biodiversiteit (waaronder de EU-richtlijnen, CBD, Verdrag van Bern, Verdrag van Bonn en het Waddenverdrag). De gegevens worden vooral via het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM) verzameld. Verder verstrekt LNV een bijdrage aan BIJ12 voor het beheer van de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) en aan het CBS voor de statistische bewerking van natuurgegevens en publicaties daarover in het Compendium voor de Leefomgeving.

Internationale samenwerking

In 2022 is € 3,7 mln. beschikbaar voor opdrachten op het gebied van internationale samenwerking. Van dit budget € 1,5 mln. wordt onder meer ingezet voor de uitvoering van acties die zijn overeengekomen in internationale verdragen en afspraken over biodiversiteit. In 2021 of 2022 worden nieuwe, wereldwijde afspraken gemaakt over het verbeteren van biodiversiteit, in het kader van het VN-Biodiversiteitsverdrag (CBD). Een van de bouwstenen daarvoor is het rapport van het Intergouvernementele Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (IPBES) dat in 2019 verscheen. Daarnaast worden in 2021 en 2022 belangrijke uitwerkingen verwacht van de in 2020 verschenen EU-Biodiversiteitstrategie. Verder wordt € 1,2 mln. gereserveerd voor de implementatie van de aan biodiversiteit gerelateerde onderdelen van de VN-agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling en de daaraan gekoppelde doelstellingen (Sustainable Development Goals). Zo wordt er internationaal aandacht besteed aan de synergie tussen natuur, voedselproductie en integraal landgebruik. Ook wordt gewerkt aan het beperken van de ecologische voetafdruk van Nederland door het tegengaan van ontbossing, het bevorderen van duurzaam bosbeheer en het verduurzamen van de productie van en de handel in de belangrijkste handelsketens die in relatie tot ontbossing en duurzaam bosbeheer van grote invloed zijn. Het verduurzamen van deze handelsketens wordt samen met het Ministerie van BZ, het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld opgepakt. Verder worden onder deze post uitgaven geraamd (€ 1 mln.) voor de regeling In Beslag genomen Goederen (IBG) in het kader van de opslag en opvang van in beslag genomen goederen bij overtreding van de regels voor handel in bedreigde dier- en plantensoorten.

Caribisch Nederland

Voor het opdrachtenbudget ‘Caribisch Nederland’ is € 4,4 mln. geraamd. In samenwerking met de ministeries van IenW en BZK wordt uitvoering gegeven aan het Natuur- en milieubeleidsplan 2020–2030 (Kamerstuk 33 576, nr. 190). Het plan bevat op verzoek van de Tweede Kamer (Kamerstuk 33 576, nr. 47) een koraalherstelplan. Het vormt het kader en geeft de uitvoeringsdoelstellingen voor de uitvoeringsagenda’s van de openbare lichamen die in tweede helft van 2021 worden vastgesteld weer. Voor het koraalherstelplan is binnen dit opdrachtenbudget in 2022 € 3,3 mln. gereserveerd.

Klimaatimpuls natuur en biodiversiteit

Regio Deals

Ter ondersteuning van de werkzaamheden op het gebied van de Regio Deals is voor 2022 een bedrag van € 0,6 mln. gereserveerd. Via de Regio Deals werkt het kabinet samen met de regio’s aan meervoudige opgaven die het perspectief van burgers en bedrijven op een goede kwaliteit van leven en leefomgeving in de regio versterken (brede welvaart). Inmiddels zijn er 30 Regio Deals in realisatie. De Regio Deals richten zich door middel van een integrale aanpak onder andere op thema’s als de transitie kringlooplandbouw, het versterken van natuur en biodiversiteit, scholing, werk, innovatie, verduurzaming en de leefbaarheid op het platteland. Het gaat hierbij om een interdepartementale samenwerking en afstemming waarbij het Rijk als een overheid samen optrekt met de regionale partners. Opgedane kennis en ervaringen worden breed gedeeld en kennis op gebied van brede welvaart wordt doorontwikkeld met rijkspartners PBL en CBS alsook met regionale (plan)bureaus, en toegepast in de regio, onder meer via monitoring en lerend evalueren.

Bijdrage aan agentschappen

Rijksrederij

In 2022 is er € 9,3 mln. beschikbaar voor de bijdrage aan de Rijksrederij. Deze is bestemd voor het uitvoeren van taken op het gebied van visserijonderzoek en het beheer en de inspectie voor natuur en visserij.

Bijdrage ZBO's/RWT's

Staatsbosbeheer

Ten behoeve van personeelskosten, huisvestingskosten en andere organisatiekosten van Staatsbosbeheer die niet kunnen worden verhaald op andere opdrachtgevers en voor aanvullende rijksopdrachten ontvangt Staatsbosbeheer een bijdrage van het Rijk. Hiervoor is in 2022 € 28,3 mln. gereserveerd. HIermee financiert Staatsbosbeheer kosten die samenhangen met bijvoorbeeld de Boomfeestdag en het beheer van rijksmonumenten. Voor het reguliere terreinbeheer ontvangt Staatsbosbeheer, net als andere natuurbeheerders, een subsidie van de provincies.

Bijdrage aan (internationale) organisaties

Internationale samenwerking

In totaal is er in 2022 € 1,7 mln. beschikbaar voor internationale contributieverplichtingen. Nederland is partij bij een aantal internationale verdragen die als doel hebben dat de mondiale biodiversiteit en de relatie die dit met de Nederlandse biodiversiteit heeft, behouden blijft. Ondertekening en toetreding bij een verdrag leidt tot contributieverplichting aan de betreffende organisatie. Uit het beschikbare budget worden onder meer de contributies betaald aan (inter)nationale organisaties zoals United Nations Environment Programme (UNEP), Wetlands International, International Union for Conservation of Nature (IUCN) en Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources (CCAMLR).

Ontvangsten

Landinrichtingsrente

De geraamde ontvangsten van € 26 mln. in 2022 zijn gebaseerd op geprognosticeerde inkomsten per landinrichtingsproject. Tot aan de start van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) in 2007 werd wettelijke landinrichting uitgevoerd op basis van de Landinrichtingswet. Op grond van deze wet schiet het Rijk de kosten van een landinrichting voor en worden de kosten daarna door de gezamenlijke eigenaren terugbetaald. Dit gebeurt door middel van de zogenaamde landinrichtingsrente waarbij wordt voorzien dat het Rijk in een aflopende reeks nog circa 25 jaar landinrichtingsrente zal ontvangen.

Verkoop gronden

Voor 2022 zijn de geraamde inkomsten van de verkoop van gronden € 8,8 mln. Als gevolg van de afronding van de werkzaamheden van het beheer van gronden voor o.a. de Ecologische Hoofdstructuur door Bureau Beheer Landbouwgronden resteert een algemene reserve. De middelen worden in de jaren 2020–2022 afgedragen aan LNV als opdrachtgevend departement.

Overige ontvangsten natuur

Dit betreft diverse geraamde inkomsten van € 4,8 mln., onder andere de bijdrage vanuit de EU voor het project LIFE IP Deltanatuur, de bijdrage die wordt ontvangen van de opdrachtgevers voor het Bureau Programma Rijke Waddenzee, de inkomsten als gevolg van het afsluiten van diverse projecten die via het Groenfonds zijn uitgevoerd, leges voor vergunningaanvragen op basis van de Wet natuurbescherming en terugontvangsten bij diverse subsidiebijdragen.

Duurzame visserij

De ontvangsten voor 2022 zijn geraamd op € 5 mln. Deze hebben met name betrekking op de geïnde leges van afgegeven visserijvergunningen en huurinkomsten (uit onder andere mosselpercelen).

Onttrekkingen begrotingsreserves

Zie hiervoor de toelichting op de begrotingsreserves hieronder.

Toelichting op de begrotingsreserves

Begrotingsreserve Visserij

De begrotingsreserve Visserij is bestemd voor uitgaven op de regelingen van het Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV 2014–2020) en het Europees Maritiem Visserij en Aquacultuur Fonds (EMVAF 2021-2027). Hiermee wordt zeker gesteld dat de nationale bijdrage, die is vastgesteld in het Operationeel Programma, beschikbaar blijft bij vertragingen in de uitgaven. Het budget in deze reserve is voor circa 35% juridisch verplicht.

Extracomptabele fiscale regelingen

Voor een beschrijving van de regelingen, de doelstelling, de ramingsgrond, een verwijzing naar de laatst uitgevoerde evaluatie en het beoogde jaar van afronding van de volgende evaluatie wordt verwezen naar de bijlage bij de Miljoenennota ‘Toelichting op de fiscale regelingen’.

Artikel 23 Kennis en innovatie

A. Algemene doelstelling

De Minister van LNV streeft naar een goed functionerend kennis- en innovatiesysteem en een optimale onderzoeksinfrastructuur op het terrein van landbouw, voedsel en natuur die bijdragen aan een duurzaam, concurrerend en ecologisch houdbaar landbouw- en voedselsysteem met maximale benutting van circulariteit en bijdragen aan maatschappelijke opgaven op het terrein van landbouw, natuur, water, voedsel, klimaat, biodiversiteit en landelijk gebied.  

B. Rol en verantwoordelijkheid

• – De Minister van LNV is medeverantwoordelijk voor de instandhouding van een groene kennis- en onderzoeksinfrastructuur ten behoeve van het landbouw-, natuur- en voedseldomein.

• – De Minister van LNV is verantwoordelijk voor de inzet en verspreiding van kennis en innovatie gericht op de verdere verduurzaming van de land- en tuinbouw en visserij en het voedselsysteem, inclusief het sluiten van kringlopen, het benutten van reststromen en met respect voor de biodiversiteit en natuurlijke ecosystemen.

• – De Minister van LNV is als penvoerder verantwoordelijk voor de inhoudelijke programmering van Wageningen Research op basis van de Subsidieregeling instituten voor toegepast onderzoek.

• – De Minister van LNV is als vakminister medeverantwoordelijk, met de Minister van OCW, voor de invulling en de inzet van het groen onderwijs ten behoeve van de maatschappelijke opgaven van LNV.

De Minister van LNV is (mede)verantwoordelijk voor:

C. Beleidswijzigingen

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het budget voor 2022 is voor circa € 239,5 mln. (98%) juridisch verplicht. Dit wordt veroorzaakt door verplichtingen die rusten op de onderdelen van dit artikel. De niet-juridische verplichte uitgaven betreffen middelen die vallen onder de onderdelen «Kennisverspreiding en groen onderwijs» en 'Kennisontwikkeling en innovatie'.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Subsidies

Beleidsondersteunend onderzoek

Om onderbouwd beleid mogelijk te maken en om knelpunten in de beleidsuitvoering op te lossen, wordt kennis ontwikkeld op een groot aantal thema’s. Het gaat hier veelal om middellange termijn en om politiek urgente dossiers. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar aanleiding van onder meer beleidsbrieven, toezeggingen aan de Tweede Kamer, internationale verplichtingen en bestuurlijke afspraken. Voorbeelden van dergelijke dossiers zijn stikstof, antibiotica, dierenwelzijn, bedrijfsspecifieke afrekening, nieuwe eiwitten, voedselconsumptie, natuurinclusieve landbouw, eerlijke prijs, visserij, natuurherstel, klimaat en digitalisering. In 2022 is hiervoor € 28,8 mln. beschikbaar. De middelen worden ingezet als subsidie aan Wageningen Research.

Missiegedreven topsectoren- en innovatiebeleid

De innovaties worden benaderd met de werkwijze «Safe-by-design». In 2022 is er extra aandacht voor valorisatie en implementatie van kennis door onder andere het programma Kennis op Maat, een versterkte betrokkenheid van de onderwijsinstellingen, het opstarten van Living Labs, aansluiting op de regionale kennisprogrammering en Communities of Practice (CoP). De al bestaande CoP voor de Noordzee, het vernieuwde programma Nationale Proeftuin PrecisieLandbouw (NPPL) en de Boerderij van de Toekomst zijn voorbeelden. In 2022 worden opnieuw kennis- en innovatie-investeringen voor de onderwerpen voedselzekerheid, natuurontwikkeling, landelijk gebied en welzijn huisdieren volgens de principes van de missies ingezet.

Kennisverspreiding en groen onderwijs

Opdrachten

Kennisontwikkeling en innovatie

Bijdrage aan Agentschappen

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu

De bijdrage aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) van € 8,1 mln. is onder andere bestemd voor advisering over voedselveiligheid, duurzame voeding, alternatieven voor dierproeven, het Landelijk Meetnet effecten mestbeleid, het Meetnet Ammoniak Natuurgebieden stikstofdepositiemetingen in Natura 2000-gebieden en de Atlas Natuurlijk Kapitaal. Het hier genoemde budget betreft het apparaatsbudget, voor dezelfde thema’s is ook programmabudget opgenomen in de categorie Opdrachten.

Bijdrage ZBO/RWT

Wageningen Research

ZonMw (Alternatieven voor dierproeven)

De bijdrage aan ZonMw betreft budget voor het programma «Meer kennis met minder dieren». Het programma heeft tot doel de ontwikkeling van nieuwe proefdiervrije innovaties en de toepassing van bestaande proefdiervrije innovaties te stimuleren. Het gereserveerde budget wordt via een driejaarlijkse bijdrage aan ZonMw uitgegeven en loopt via het Ministerie van VWS. Het budget voor de bijdrage 2022 is al overgeboekt naar VWS.

Ontvangsten

Kennisontwikkeling en innovatie

De ontvangsten van € 12,1 mln. bestaan voornamelijk uit een taakstellende ontvangst van een jaarlijkse betaling van WR aan LNV voor rente en aflossing op de leningen die bij de verzelfstandiging van de toenmalige Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO en nu WR) eind jaren negentig werden aangegaan. Daarnaast gaat het om een jaarlijkse taakstellende ontvangst van Europese middelen die ingezet worden voor het wettelijk visserijonderzoek.

Artikel 24 Uitvoering en toezicht

A. Algemene doelstelling

De Minister van LNV streeft naar een doeltreffende uitvoering van het agro-, visserij- en natuurbeleid en een effectief en efficiënt stelsel voor handhaving en toezicht op deze beleidsterreinen.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van LNV is verantwoordelijk voor de uitvoering van het agro-, visserij- en natuurbeleid (onder meer de uitvoering van het GLB) en belegt deze uitvoering jaarlijks bij RVO.nl. De uitvoering van de handhaving en het toezicht binnen deze domeinen is ondergebracht bij de NVWA, waarvoor de Minister niet alleen opdrachtgever is, maar ook de eigenaarsrol vervult.

De Minister van LNV is (mede)verantwoordelijk voor:

C. Beleidswijzigingen

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het budget voor 2022 is voor circa € 418 mln. (97%) juridisch verplicht. Dit komt door verplichtingen die rusten op de bijdragen aan de NVWA en RVO.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Bijdragen aan agentschappen

NVWA

De bijdrage aan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) van € 233,5 mln. is bestemd voor de financiering van het toezicht bij bedrijven en instellingen op de naleving van wetten en voorschriften op het gebied van dier- en plantgezondheid, visserij duurzaamheid, dierenwelzijn, diervoeders, diergeneesmiddelen, dierlijke bijproducten, dierproeven, mest en de veiligheid van voedsel. Ook levert NVWA een bijdrage aan de duurzame instandhouding van de biodiversiteit, het tegengaan van illegale handel en het bezit van bedreigde dier- en plantsoorten en producten daarvan, het tegengaan van illegale handel in (hout)producten en het toezien op rechtmatig gebruik van natuursubsidies. De werkzaamheden van de NVWA in 2022 voor LNV bestaan voor een groot deel uit consistente taken die om continuïteit vragen. Tegelijkertijd heeft de NVWA bij deze continuïteit ook te maken met een capaciteitsvraagstuk en zijn de uitzonderlijke omstandigheden door de Coronacrisis nog niet voorbij. De hiervoor door het demissionair kabinet ingezette maatregelen kunnen mogelijk ook in 2022 nog hun weerslag hebben op de werkzaamheden van de NVWA. Met betrekking tot de Brexit is de verwachting dat het Verenigd Koninkrijk (VK) haar importprocedures begin 2022 op orde heeft. De NVWA heeft hiervoor de nodige voorbereidingen getroffen. De effecten van Brexit voor de NVWA en de daarvoor benodigde capaciteit zijn sterk afhankelijk van besluitvorming in het VK over het border operating model.

Eind 2021 wordt het jaarplan NVWA voor 2022, met daarin een meer gedetailleerde beschrijving van alle voorgenomen activiteiten, vastgesteld en aan de Tweede Kamer gestuurd.

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

De bijdrage aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) van € 197,5 mln. is bestemd voor onder andere de uitvoering van het Gemeenschappelijk Landbouw- en Visserijbeleid, het mestbeleid, plant-, voedsel- en dierregistraties, natuur en biodiversiteit, klimaat- en stikstofbeleid.

RVO voert onder de status van Europees betaalorgaan de Europese subsidies voor Nederland uit. Hieronder vallen diverse regelingen zoals de basisbetaling, de betaling voor jonge landbouwers, de betaling voor klimaat en milieuvriendelijke maatregelen in de landbouw, herstelfonds Europees LandbouwFonds voor PlattelandsOntwikkeling (ELFPO), invoercertificaten en tariefcontingenten onder Gemeenschappelijke markt- en prijsbeleid, gemeenschappelijke marktordening Groente en Fruit en de uitvoering van het Europees Maritiem, Visserij en Aquacultuur fonds (EMVAF).

Daarnaast verleent RVO vergunningen voor agrarische ondernemers en voor bezit en handel in beschermde plant- en diersoorten. Van de bijdrage aan RVO is tevens € 18,3 mln. bestemd voor de uitvoering van het Landbouwradennetwerk. Het Landbouwradennetwerk stimuleert wereldwijd de internationalisering van het Nederlandse agro- en natuurdomein en draagt daarmee bij aan het verdienvermogen van de Nederlandse economie en aan een duurzame voedselproductie.

De noodmaatregelen in verband met corona en de toenemende maatregelen op het gebied van klimaat en stikstof leggen de nodige druk op de capaciteit van RVO. Het goed en snel implementeren, beschikbaar stellen voor de doelgroep en uitvoeren van de maatregelen vraagt het nodige van de organisatie en haar medewerkers. LNV en RVO werken aan een gezamenlijke aanpak die uitkomst moet bieden aan het vele werk dat RVO uitvoert voor de maatschappelijke opgaven van LNV. 

Kengetallen

NVWA

De onderstaande urenverdeling NVWA per publiek belang en procentuele verdeling van de financiering is afkomstig uit het NVWA jaarplan 2021. Later in het jaar 2021 zal het NVWA jaarplan 2022 worden gepubliceerd waarin de urenverdeling voor 2022 wordt opgenomen. De realisatie 2022 zal terug te vinden zijn in de NVWA jaarverantwoording. In de agentschapsbegroting van de NVWA zijn nadere doelmatigheidsindicatoren over de NVWA opgenomen.

Figuur 1

Figuur 2

RVO.nl

Bovenstaand cijfer betreft een weergave van het gemiddelde cijfer dat klanten voor de dienstverlening van RVO.nl hebben gegeven bij acht grote regelingen.

4. Niet-beleidsartikelen

Artikel 50 Apparaat

A. Budgettaire gevolgen

Op artikel 50 zijn de personele en materiële uitgaven en ontvangsten van het departement LNV geraamd, voor zover die betrekking hebben op het kerndepartement (Directoraten-generaal en stafdirecties). De uitgaven aan externe inhuur, de uitgaven aan ICT en de bijdragen aan shared service organisaties (SSO’s) worden apart inzichtelijk gemaakt en meerjarig geraamd. Onder overige personele uitgaven worden de budgetten voor Sociaal plan en Wachtgelden in kaart gebracht. Voor de Programma DG Stikstof is tot en met 2022 een budget van €10,2 mln. aan artikel 50 toegevoegd.

B. Toelichting op de financiële instrumenten

Personele uitgaven

Dit betreft alle personeelsuitgaven voor het kerndepartement van het Ministerie van LNV. Deze uitgaven zijn inclusief het aan LNV toegerekende deel van de uitgaven die worden gedaan voor de dienstonderdelen die samen worden gedeeld met het Ministerie van EZK (Kamerstuk 34 775-XIII, nr. 138). Deze gezamenlijke onderdelen (o.a. directie Bedrijfsvoering en directie Wetgeving en Juridische Zaken) zijn formeel opgehangen onder het Ministerie van EZK. Uitzondering hierop vormt de Crisisorganisatie, die onder LNV valt. De kosten van de gezamenlijke onderdelen worden volgens een verdeelsleutel aan de begrotingen van de ministeries van LNV en EZK toebedeeld. Overschrijdingen, meevallers, taakstellingen, etc. bij deze onderdelen worden door beide departementen gezamenlijk gedragen. 

Materiële uitgaven

Dit betreft de materiële uitgaven voor het kerndepartement LNV. Net als bij de personele uitgaven, geldt ook hier dat de uitgaven inclusief het LNV-deel van de uitgaven van de gezamenlijke onderdelen van EZK en LNV zijn. Binnen de materiële uitgaven worden de ICT uitgaven geraamd onder de posten ICT en de bijdrage aan SSO DICTU.

Ontvangsten

De ontvangsten van het kerndepartement bestaan onder andere uit ontvangsten voor detacheringen en ontvangsten voor doorbelaste kosten.

C. Totaaloverzicht apparaatsuitgaven/kosten

De onderstaande twee tabellen geven de apparaatsuitgaven voor het kerndepartement en de apparaatskosten van de agentschappen en de begrotingsgefinancierde ZBO’s en RWT’s weer. Bij rijksdiensten zijn de apparaatsuitgaven de personele en materiële uitgaven. Bij baten-lasten-diensten (agentschappen) en ZBO’s/RWT’s omvatten de apparaatskosten de personele kosten en materiële kosten, exclusief afschrijvingskosten en overige lasten (zoals dotaties aan voorzieningen, rentelasten en andere lasten).