Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Figuur 1 Geraamde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 12.391,645

Figuur 2 Geraamde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 141,952

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaten voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaten opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en de lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van het in de staat opgenomen baten-lastenagentschap Paresto voor het onderhavige jaar vastgesteld. De in betreffende begroting opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake het agentschap.

De Minister van Defensie,F.B.J Grapperhaus

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

1. Leeswijzer

Algemeen

De leeswijzer volgt de opbouw van de memorie van toelichting van de begroting. De memorie van toelichting is de uitleg bij het hierboven beschreven wetsvoorstel.

Het Ministerie van Defensie bestaat uit zeven organisatiedelen. De vier krijgsmachtdelen (Koninklijke Marine, Koninklijke Landmacht, Koninklijke Luchtmacht en Koninklijke Marechaussee) zorgen ervoor dat de militairen en het materieel klaar zijn voor inzet. Het Defensie Ondersteuningscommando en de Defensie Materieel Organisatie ondersteunen door producten en diensten te leveren. De Bestuursstaf bestaat uit een aantal uitvoeringsorganisaties waaronder de MIVD en heeft daarnaast een rol in het maken van beleid.

De Minister en Staatssecretaris zijn verantwoordelijk voor het algehele beleid van Defensie. De ambtelijke leiding ligt in handen van de Secretaris-Generaal. De Commandant der Strijdkrachten - verantwoordelijk voor een groot deel van de uitvoering - is de militaire adviseur van de Minister en stuurt de Koninklijke Marine, Koninklijke Landmacht, Koninklijke Luchtmacht, Defensie Materieel Organisatie, Defensie Ondersteuningscommando, NLD Commando Speciale Strijdkrachten en Defensie Cyber Commando aan.

Hoofdstuk 2 Beleidsagenda

Hoofdstuk 3 Beleidsartikelen

In de beleidsartikelen 2 tot en met 5 wordt de taakuitvoering geraamd voor respectievelijk de Koninklijke Marine, Koninklijke Landmacht, Koninklijke Luchtmacht, Koninklijke Marechaussee en de aan hen gemandateerde inzet, voor zover deze niet valt onder artikel 1 Inzet. Deze operationele commando’s maken gebruik van de financiële instrumenten «opdrachten», «personele uitgaven» en «materiële uitgaven».

Door de introductie van het Defensiematerieelbegrotingsfonds (DMF) zijn de middelen uit beleidsartikel 6 Investeringen per 2021 overgeheveld naar het DMF.

In de beleidsartikelen 7 Defensie Materieel Organisatie (DMO) en 8 Defensie Ondersteuningscommando (DOSCO) zijn de uitgaven, verplichtingen en ontvangsten geraamd voor de ondersteunende en dienstverlenende defensieonderdelen. De ondersteunende onderdelen werken met dezelfde financiële instrumenten als de krijgsmachtdelen.

De uitgaven voor het Nationaal Fonds Ereschuld worden verantwoord op beleidsartikel 8 DOSCO onder het financieel instrument «schadevergoeding».

Hoofdstuk 4 Niet-beleidsartikelen

In het niet-beleidsartikel 10 Apparaat Kerndepartement worden de uitgaven ten behoeve van het centrale apparaat van Defensie begroot, waaronder de bestuursstaf met de defensietop, (hoofd)directies inclusief de Defensiestaf en bijzondere organisatie-eenheden. De bijzondere organisatie-eenheden van de bestuursstaf bestaan uit de Inspecteur-Generaal van de Krijgsmacht (IGK), Inspecteur-Generaal Veiligheid (IGV) die aan het hoofd staat van de Inspectie Veiligheid Defensie (IVD), de Militaire Luchtvaart Autoriteit (MLA), de Inspectie Militaire Gezondheidszorg (IMG), de Centrale Organisatie Integriteit Defensie (COID), het Militair Huis van de Koning (MHK) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD). Onder het financiële instrument «personele uitgaven» worden onder «uitkeringen» de uitgaven voor het Sociaal Beleidskader Defensie (SBK) van de pensioenen en wachtgelden verantwoord.

Ten slotte zijn er ramingen voor de niet-beleidsartikelen 11 Geheim, 12 Nog onverdeeld en 13 Bijdrage aan Defensiematerieelbegrotingsfonds opgenomen.

Hoofdstuk 5 Begroting agentschappen

In hoofdstuk 5 is de baten-lastendienst Paresto opgenomen.

Hoofdstuk 6 Departement specifieke informatie

In dit hoofdstuk bieden wij u inzicht in een aantal defensiespecifieke onderwerpen. Het betreft nadere informatie over pensioenen en uitkeringen, de verdeling van de apparaatsuitgaven, het overzicht formatie defensiepersoneel en ruimte(vaart).

Hoofdstuk 7 Bijlagen

In de bijlagen is informatie opgenomen over de volgende onderwerpen: 7.1 Zelfstandige Bestuursorganen en Rechtspersonen met een Wettelijke Taak (ZBO/RWT’s), 7.2 een verdieping op de mutaties, 7.3 de moties en toezeggingen, 7.4 een subsidieoverzicht, 7.5 de toelichting op de Strategische Evaluatie Agenda, 7.6 een uitgavenoverzicht voor veteranen en de uitgaven voor zorg en nazorg, 7.7 het overzicht met uitgaven aan Caribisch Nederland en ten slotte is in 7.8 een lijst met gebruikte afkortingen opgenomen.

Motie Schouw

In juni 2011 is de motie Schouw ingediend en aangenomen. Op grond van deze motie hebben landenspecifieke aanbevelingen van de Raad op basis van de nationale hervormingsprogramma's een eigenstandige plaats gekregen in de departementale begrotingen. Er zijn geen specifieke aanbevelingen die betrekking hebben op de begroting van het Ministerie van Defensie.

Defensieprojectenoverzicht

Zoals gebruikelijk ontvangt de Kamer tegelijkertijd met deze begroting het Defensieprojectenoverzicht (DPO). Hierin wordt per project meer informatie gegeven dan in de begroting. Zo wordt de samenhang met het defensiebeleid en met andere projecten gedetailleerder weergegeven dan in de begroting mogelijk is. Het DPO biedt inzicht in de lopende en de geplande materieel-, wapensysteemgebonden IT- en vastgoedprojecten met een financiële omvang van meer dan € 25 miljoen. Daarnaast wordt ingegaan op af te stoten materieel.

Groeiparagraaf

Toelichtingsgrens

2. Beleidsagenda

Inleiding

Veiligheid is het fundament onder een bloeiende en vrije samenleving, Defensie draagt bij aan de bescherming van dit fundament. In een wereld die aan verandering onderhevig is neemt de dreiging om ons heen toe. Om bescherming te kunnen bieden tegen oude en nieuwe dreiging past Defensie zich voortdurend aan. Op weg naar een toekomstbestendige krijgsmacht zoals geschetst in de Defensievisie 2035 hebben we de ambitie om de krijgsmacht te herstellen, te moderniseren en te versterken.

Nu de samenleving weer stapsgewijs open gaat, voelen we eens te meer het belang van vrijheid. COVID-19 is een voorbeeld gebleken van een bedreiging die ons leven raakt en onze vrijheid beperkt. Ook andere dreigingen hebben invloed op onze samenleving. In juni bleek dat bijvoorbeeld in de Zwarte Zee toen Russische gevechtsvliegtuigen de Zr. Ms. Evertsen intimideerden. Ook de recente ontwikkelingen in Afghanistan maken pijnlijk duidelijk hoe fragiel vrede en stabiliteit kunnen zijn. De langetermijngevolgen van de machtsovername door de Taliban zijn onzeker. Vast staat dat de Nederlandse belangen, waaronder de veiligheid van Nederlanders en Afghanen die voor Nederland hebben gewerkt, onder druk zijn komen te staan. Het is een pijnlijk voorbeeld van welke gevolgen de toenemende internationale onrust kan hebben.

Geopolitieke verhoudingen verharden en dreigingen nemen toe in aantal, variëteit en complexiteit. Dit is de conclusie van de inlichtingendiensten, de Nationale Veiligheidsstrategie, de Geïntegreerde Buitenland- en Veiligheidsstrategie en van onderzoek binnen de VN en de NAVO. Tegenstanders worden sterker en slimmer. Rusland en China moderniseren hun krijgsmachten en net als landen als Iran en Noord-Korea plegen ze (proxy-)aanvallen op andere landen. Zoals ook in de Defensievisie 2035 ‘Vechten voor een veilige toekomst’ staat, wordt ons Koninkrijk dagelijks aangevallen in het cyber- en informatiedomein en wordt regelmatig onjuiste informatie verspreid. Cruciale fysieke en digitale knooppunten zijn steeds vaker het doelwit. Daar moeten wij ons tegen wapenen. Naast het beschermen van eigen grondgebied en belangen, doen ook de civiele autoriteiten een beroep op Defensie bij dreigingen en problemen. Zo hielp Defensie dit voorjaar in het Caribisch gebied met de strijd tegen COVID-19 en bleek deze zomer de inzet van Defensie onmisbaar om de problemen van de overstromingen in Limburg te voorkomen en te verhelpen met transport, herstel- en reparatiewerkzaamheden. Naarmate extreem weer en andere gevolgen van klimaatverandering zich vaker voordoen, of dat nu binnen of buiten ons Koninkrijk is, zal er steeds meer van Defensie worden gevraagd. Dit terwijl de overige veiligheidsdreigingen uiteraard niet verdwijnen als er ergens een bosbrand of overstroming gaande is.

Hoe groter en complexer het aantal dreigingen, hoe meer men rekent op onze krijgsmacht. Van Defensie wordt verwacht dat zij altijd gereed staat om het Koninkrijk te beschermen en te verdedigen tegen iedere dreiging, snel en effectief, waar en wanneer dan ook. Met de verwachte groei aan inzetscenario’s en de veranderende manieren van conflictvoering kunnen we dit in de toekomst niet garanderen. Defensie is op dit moment niet adequaat toegerust om het Koninkrijk te beschermen tegen toekomstige (en sommige huidige) dreigingen. De taken die Defensie nodig acht om haar grondwettelijke taken volledig uit te voeren kunnen we onvoldoende waarmaken en afspraken met bondgenoten komen we onvoldoende na. Om dat wel te kunnen zijn stappen nodig. In de Defensievisie is uiteengezet welke stappen genomen kunnen worden. Veiligheid is namelijk niet vanzelfsprekend.

Op 15 oktober 2020 is de Defensievisie 2035 ‘Vechten voor een veilige toekomst’ gepresenteerd, waarin het kabinet transparant laat zien wat nodig is. Als we alles zo goed mogelijk inrichten dan is er structureel € 13 miljard tot € 17 miljard extra nodig. Het is op dit moment duidelijk dat niet alles kan en dat verder niet alles tegelijk kan. Richting de toekomst zijn keuzes en fasering dus noodzakelijk. De Defensievisie schetst een nieuw profiel, waar we ongeacht het budget aan gaan werken. Maar zonder aanvullende stappen zullen we ingrijpende keuzes moeten maken, die gevolgen zullen hebben voor onze veiligheid en onze internationale positie als betrouwbaar bondgenoot. De krijgsmacht moet toekomstbestendig invulling kunnen geven aan zijn drie hoofdtaken, die voortvloeien uit de grondwet.

In de afgelopen jaren zijn al belangrijke eerste stappen gezet voor het herstel van de defensieorganisatie. Er is gewerkt aan het herstel van vertrouwen bij het personeel door betere arbeidsvoorwaarden te scheppen, meer aandacht te geven aan fysieke en sociale veiligheid en door achterstallig onderhoud op het gebied van voorraden, vastgoed en IT stapsgewijs aan te pakken. De operationele gevechtsondersteuning is versterkt en er is aanzienlijk geïnvesteerd in de modernisering van de krijgsmacht.

Dit is echter niet genoeg. Defensie heeft meer aanpassingsvermogen, snelheid en voortzettingsvermogen nodig. Met de Defensievisie werken we aan een nieuw organisatieprofiel aan de hand van drie eigenschappen en tien inrichtingsprincipes. In deze begroting wordt benoemd wat in 2022 nodig is om naar dat profiel van de toekomst toe te werken aan de hand van de drie eigenschappen: technologisch hoogwaardig, informatiegestuurd en een betrouwbare partner en beschermer. Daarbij streven we naar maximale operationele inzetbaarheid, het behoud en versterken van slagkracht en snelheid, verdere investeringen in onze mensen en de bedrijfsvoering ten behoeve van het moderniseren van de organisatie en betere aanpassing aan de digitalisering van het slagveld.

Ook zijn in de Defensievisie 2035 deze stappen op hoofdlijnen financieel gekwantificeerd inclusief tweede en derde orde effecten.

Urgente problematiek

Doordat het huidig toegekende budget ontoereikend is voor de uitdagingen waar Defensie voor staat, ontstaat een mismatch tussen behoeften en budget. Deze mismatch kan op dit moment niet in de reguliere bedrijfsvoering opgelost worden. In deze begroting is de meest urgente problematiek incidenteel ingepast door het investeringsbudget aan te wenden. Dit kan vanzelfsprekend niet zonder consequenties voor de aantallen wapensystemen/eenheden, minder kwaliteit (en daardoor slagkracht) en de bijbehorende ondersteuning (onder andere voorraden, IT en munitie). Zonder extra stappen zijn echter ingrijpende keuzes nodig om de organisatie structureel in balans te brengen.

Effecten COVID-19 op de defensieorganisatie

COVID-19 heeft veel gevraagd van onze samenleving en economie. Op Defensie kan worden gerekend wanneer de nood hoog is. Ook in de fase van herstel kan Defensie een rol spelen, bijvoorbeeld als werkgever of door investeringen te laten uitvoeren door Nederlandse bedrijven. Defensie speelt verder een rol om de samenleving weerbaarder te maken voor crisissituaties.

De COVID-19 maatregelen leiden tot beperkingen van de geoefendheid en inzetbaarheid. Zodra de COVID-19 maatregelen vervallen kan het volledige oefenplan hervat worden. Bij de inhaalslag zijn met name oefeningen op grotere schaal en deelname aan oefeningen op de hogere geweldsniveaus en in grotere verbanden noodzakelijk om de geoefendheid voor de eerste hoofdtaak op peil te kunnen brengen. Naast deze inhaalslag staat Defensie voor de opgave het hybride werken voor de gehele organisatie verder uit te werken en te implementeren.

Het achterliggende jaar was de impact van de COVID-19 uitbraak nog beperkt op de realisatie van de grote materieel- en IT-projecten. Nu de crisis al meer dan een jaar duurt ontkomt Defensie niet aan negatieve effecten op projecten. Reisbeperkingen hebben grote invloed op de wijze waarop programma’s van eisen en complexe engineeringsvraagstukken samen met de industrie tot stand komen. Over de breedte hebben contractonderhandelingen ‘op afstand’ in 2021 meer tijd in beslag genomen en verliepen ze moeizamer. Bij de leveranciers en partners leiden de langdurige maatregelen tot het sluiten van fabrieken en lokale COVID-19 uitbraken zorgen voor beperkingen in de productie: de leverzekerheid neemt hierdoor af. Ook heeft een aanzienlijk aantal Nederlandse en buitenlandse bedrijven reeds beroep gedaan, dan wel heeft gemeld dit te gaan doen, op de overmacht clausule (force majeure) uit de contracten. Voor meerdere projecten leidt dit derhalve tot 'vertraging door overmacht'. Naast vertraging zijn schaarste bij verkrijgbaarheid en hogere prijzen van grondstoffen eveneens neveneffecten van de pandemie. Steeds vaker leidt dit tot negatieve effecten op productie en op de distributieketen. Het betreft onder andere gestegen prijzen van staal en bouwmaterialen, maar ook verminderde beschikbaarheid van specifieke grondstoffen voor ballistische beschermingsartikelen, waaronder de benodigde grondstoffen voor productie van de nieuwe helmen. Dit onderstreept het belang van het defensiematerieelbegrotingsfonds: financiële «schokken» door externe omstandigheden zoals COVID-19 kunnen binnen de mogelijkheden van het DMF in latere jaren opgevangen worden. Desondanks heeft Defensie in overleg met haar partners ook mogelijkheden gezien om projecten te versnellen; dit betreft met name kleinere vastgoedprojecten. In het kader van thematische revitalisering heeft versnelling plaatsgevonden voor Fase 1 Verbetering Legering waardoor deze in 2022 kan worden afgerond en de volgende fase kan worden gestart.

Omdat het na verlichting van de COVID-19 maatregelen nog tijd kost om terug te komen op het oorspronkelijke niveau, wordt het inlopen van de opgelopen achterstanden geen eenvoudige opgave.

Financiële ontwikkelingen

Na de investeringen in Defensie aan het begin van de afgelopen kabinetsperiode bedraagt het defensiebudget in 2022 € 12,4 miljard. Een gedeelte hiervan bestaat uit incidentele middelen; daarom neemt de omvang van het defensiebudget de komende jaren licht af. De defensie-uitgaven uitgedrukt in een percentage van het bruto binnenlands product (bbp) bedraagt in 2022 naar verwachting 1,47%.

Figuur 3 Ontwikkeling defensie-uitgaven als percentage van het bbp

Het percentage defensieuitgaven zal na 2022 dalen door de combinatie van een licht dalend defensiebudget en het door het Centraal Planbureau verwachte economische herstel na de COVID-19 pandemie. Nederland voldoet daarmee niet aan het streven om toe te groeien naar de NAVO-norm van 2% in 2024. Nederland laat als één van de weinige landen de komende jaren juist een daling zien in het bbp-percentage. Partnerlanden om ons heen investeren verder in Defensie, waardoor het Europees gemiddelde naar verwachting stijgt van 1,76% in 2022 naar 1,85% in 2024. Nederland raakt hierdoor verder achterop: naar verwachting bedragen de Nederlandse defensie-uitgaven in 2024 1,38% van het bbp.

Een aantal Europese bondgenoten, waaronder het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, haalt al de NAVO-norm van 2%. Nederland blijft ver achterop ten opzichte van deze landen. Ook kleinere Europese landen, zoals Kroatië, Albanië en Tsjechië, halen de NAVO-norm of hebben concrete plannen om in 2024 naar een bbp-percentage van 2% te groeien. Vergeleken met alle NAVO-bondgenoten komt Nederland in 2024 qua verwacht bbp-percentage op plaats 26 van de 30. De EU, de NAVO en in het bijzonder de VS (dat circa 70 procent van de totale NAVO-uitgaven doet) verwachten meer van Nederland: afspraak is afspraak. Er is ruim € 4 miljard per jaar extra nodig om aan te sluiten bij het Europese gemiddelde en ruim € 5 miljard om toe te groeien naar de 2% norm.

Figuur 4 Ontwikkeling NAVO defensie-uitgaven

Investeringen

Defensie ziet nu een aantal jaren op rij een lichte overrealisatie in de exploitatie en een significante stijging van de geplande investeringsverplichtingen; Defensie is dus goed in staat het geld uit te geven conform de plannen. In 2022 stijgt de vijfjaars-gemiddelde investeringsquote verder tot 24,2%, waarmee Defensie voldoet aan de NAVO-richtlijn dat minimaal 20% van de uitgaven bestemd is voor vervanging van materieel en gerelateerd onderzoek. Echter, het NAVO-uitgangspunt hierbij is dat de defensie-uitgaven 2% van het totale bbp bedragen (de NAVO-norm) en de defensie-organisatie financieel gezond is. Voor een financieel gezonde organisatie moeten investeringen en instandhouding met elkaar in balans zijn. Dat is nu niet het geval. Zie voor een nadere toelichting hierop de paragraaf over materiële gereedheid en de defensiematerieelagenda in het DMF.

Investeringsquote

2.1 Beleidsprioriteiten

In de Defensievisie hebben we inzichtelijk gemaakt wat de problematiek bij Defensie is. Defensie is nu niet adequaat toegerust om een antwoord te hebben op de vele toekomstige (en sommige huidige) dreigingen. De Defensievisie laat de stappen zien die nodig zijn om in de toekomst wel voldoende toegerust te zijn. In de Defensievisie hebben we een nieuw profiel geschetst, waar we ongeacht het budget van Defensie mee aan de slag gaan. Als er geen extra investeringen komen zullen echter ingrijpende keuzes moeten worden gemaakt en zal de organisatie structureel moeten krimpen. Hieronder wordt geschetst wat we in 2022 gaan doen en hoe we daarmee eerste stappen zetten om invulling te geven aan de Defensievisie.

Voor de volgende jaren zullen keuzes nodig zijn, want niet alles kan en zeker niet alles kan tegelijk. De komende vier jaar willen we de prioriteit leggen bij het behoud en versterken van slagkracht en snelheid van Defensie, het tegengaan van achterstallig onderhoud en het moderniseren van de organisatie, het aanpassen op de digitalisering van het slagveld, het versterken van het cyberdomein, het personeelsbeleid en de HR-transitie. De invulling hiervan hangt af van het beschikbare budget. Daarbij zullen ook slagen moeten worden gemaakt om het gebied van efficiëntie en effectiviteit.

2.1.1 Technologisch hoogwaardig

Defensie als technologisch hoogwaardige organisatie is de eerste van drie eigenschappen die de Defensievisie noemt. Een technologisch hoogwaardige organisatie vraagt om een sterke innovatiefunctie en een kwalitatief sterk personeelsbestand met een groter aandeel van personeel geschoold in (informatie)technologie. Hoe dan ook zijn de mensen de belangrijkste bouwsteen van Defensie. Het personeelsbeleid blijft er in 2022 op gericht om - conform de doelstellingen van de Defensievisie - een goede werkgever en een inclusieve organisatie te zijn, die de juiste mensen weet aan te trekken en te behouden.

Flexibel optreden: snel inzetbaar, schaalbaar en zelfstandigDe Defensievisie zet de koers uit waarlangs Defensie zich moet ontwikkelen tot een slimme, technologisch hoogwaardige organisatie. Een flexibele en schaalbare krijgsmacht, die proactief op dreigingen kan reageren en die zowel kleinschalig en specialistisch, maar ook in groter verband kan optreden. De krijgsmacht moet militair vermogen voor alle hoofdtaken kunnen leveren, maar schiet daar voor met name de eerste hoofdtaak in tekort. Daarvoor blijft, ook na de investeringen van de afgelopen jaren, herstel van de operationele gereedheid noodzakelijk. Dit doen we door in 2022 verder te werken aan de drie elementen van operationele gereedheid: personele gereedheid, materiële gereedheid en geoefendheid. Dit is hieronder verder uitgewerkt. Daarmee kunnen we stappen zetten, maar zijn we er nog niet. Op de langere termijn zijn stappen nodig om het maximale uit de organisatie te halen - ten aanzien van personeel, vastgoed, IT en materieel en ondersteuning -, om mensen en capaciteiten effectiever en doelmatiger in te zetten en meer inzet te kunnen realiseren met de huidige krijgsmacht.

Personele gereedheid

Materiële gereedheid

Materiële gereedheid is de mate waarin het materieel van een eenheid beschikbaar en geschikt is voor het uitvoeren van de opdracht. De materiële gereedheid van de (hoofd)wapensystemen is onder de norm door een mismatch in behoefte en het instandhoudingsbudget en in personele capaciteit. Dit leidt tot ernstige beperkingen in de materiële gereedheid en daarmee in de algehele operationele gereedheid.

Geoefendheid

Geoefendheid als derde component van operationele gereedheid is de mate waarin een eenheid de taken heeft beoefend en daarvoor voldoende niveau van beheersing van de taken heeft getoond. Zodra de beperkingen van de COVID-19 maatregelen op het oefenprogramma komen te vervallen, kan met hervatting van het oefenprogramma de geoefendheid in 2022 verbeteren. Bij de inhaalslag zijn met name oefeningen op grotere schaal en deelname aan oefeningen op de hogere geweldsniveaus en in grotere verbanden noodzakelijk om de geoefendheid voor de eerste hoofdtaak op peil te kunnen brengen. Dergelijke oefeningen zijn echter intensief qua materieel, wat onder andere zal leiden tot een grotere behoefte aan reservedelen en munitie. Dit zal leiden tot een verdere afname van de materiële gereedheid en een hoger verbruik van oefenmunitie. Mede om deze reden voegt het Kabinet structureel € 60 miljoen aan de defensiebegroting toe voor de tekorten ten aanzien van munitie, opleiding en training. Er wordt in 2022 onder meer opgewerkt voor de NATO Response Force (NRF) stand-by periode in 2023 van een German Netherlands Corps HQ in de rol van Land Component Command en voor ten minste een Battlegroup als onderdeel van de Very High Readiness Joint Task Force (VJTF).

Voorraden

Ondanks belangrijke investeringen in onze voorraden hebben we voor de toekomstige scenario’s, zoals beschreven in de Defensievisie 2035, een mismatch tussen behoefte en budget. Dit gaat om voorraden voor instandhouding, opleiding en training en inzet. Bij het aanvullen van de voorraden is nog veel achterstand in te lopen, het zal dus tijd (en geld) kosten. Voor munitie, opleiding en training heeft het Kabinet besloten om jaarlijks structureel € 60 miljoen additioneel beschikbaar te stellen. Het Beleidskader Inzetvoorraden (BKI) beschrijft de uitgangspunten voor de gegarandeerde beschikbaarheid van deze inzetvoorraden. Defensie heeft nog minimaal tot en met 2025 nodig om de acht operationele assortimenten (munitie, operationele rantsoenen en water, disposables en hygiëneartikelen, militaire kleding en uitrusting, geneeskundige verbruiksartikelen, operationele infrastructuur, bedrijfs- en brandstoffen en systeemgebonden artikelen (reservedelen)) op de benodigde voorraadniveaus te brengen, gedimensioneerd naar de tweede en derde hoofdtaak. In 2022 vinden nieuwe deelleveringen plaats om de inzetvoorraad munitie op norm te brengen. Ook worden de eerste gespecialiseerde containers voor transport en geconditioneerde opslag van munitie, bedrijfsstoffen en geneeskundige artikelen uitgeleverd. Voor de eerste hoofdtaak heeft Defensie momenteel nog onvoldoende voorraden. Voor het munitiedomein is dit nader toegelicht in de Kamerbief «Stand van zaken defensiemunitie» (Kamerstuk 27 830, nr. 337).

Kennis en Innovatie

De Defensievisie 2035 benadrukt dat Defensie voorop moet lopen in onderzoek en ontwikkeling om technologisch hoogwaardig te blijven. Innovatie voor militaire doeleinden gaat vaak gepaard met mogelijkheden voor andere sectoren, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid en verduurzaming. Zo draagt een sterke kennis- en innovatiefunctie bij Defensie, verbonden met de Nederlandse kennisinstellingen en bedrijven, ook bij aan de weerbaarheid van onze samenleving. De Strategische Kennis- en Innovatieagenda (SKIA) 2021-2025 geeft de krijgsmacht richting om middels innovatie (potentiële) tegenstanders voor te blijven, de implementatie van deze agenda is reeds gestart en wordt in 2022 en daarna voortgezet. Defensie rapporteert daarnaast conform de motie van het kamerlid Belhaj (34775-X, nr. 45) over uitgaven aan kennis en innovatie. Voor 2022 is het verwachte percentage uitgaven aan kennis en innovatie 1,2% van de defensiebegroting.

Investeren in nieuw materieel

De Defensienota 2018 vormde het startsein voor een investeringsprogramma voor het herstel, de versterking en de modernisering van de krijgsmacht. In 2022 stijgt de vijfjaars-gemiddelde investeringsquote verder tot 24,3%, waarmee Defensie voldoet aan de NAVO-richtlijn dat minimaal 20% van de uitgaven bestemd is voor vervanging van materieel en gerelateerd onderzoek.

In 2020 is het wetsvoorstel aangenomen om het Defensiematerieelbegrotingsfonds (DMF) in te stellen. Hiermee is een belangrijke stap gezet naar een voorspelbare en schokbestendige defensiematerieelbegroting. Uitgaven, verplichtingen en ontvangsten ten behoeve van de ontwikkeling, verwerving, instandhouding en afstoting van materieel, ICT-middelen en infrastructuur van het Ministerie van Defensie worden vanaf 2021 opgenomen in het DMF.

In de materieelagenda van het DMF en het Defensieprojectenoverzicht wordt verder ingegaan op (investeringen in) materieelprojecten. Hierbij valt voor 2022 te denken aan de defensiebrede vervanging nachtzichtkijkers, verwerving van het Licht Indirect Vurend Systeem (LIVS), verwerving van gespecialiseerde containers, de geplande Midlife Update van de patrouilleschepen, vervanging van de tactische luchttransportcapaciteit en de vervanging en uitbreiding Short Range Anti-Tank capaciteit. Daarnaast verwachten we onder andere de D-brief voor het project vervanging M-fregatten naar de Kamer te kunnen sturen. Ook werkt Defensie verder aan de vervanging van de onderzeebootcapaciteit waarvoor Defensie momenteel in dialoog is met de drie kandidaat-werven.

Een veilige werkomgeving bij Defensie

HR-transitie

Om Defensie te kunnen ontwikkelen tot een hoogtechnologische, flexibele en schaalbare krijgsmacht gaat het er uiteindelijk om dat Defensie over de mensen beschikt om haar taken uit te voeren en operationele eenheden klaar heeft staan om in te zetten waar en wanneer dat nodig is. Daarom voert Defensie de komende jaren een nieuw HR-model in dat de ambities voor de defensieorganisatie uit de Defensievisie 2035 ondersteunt, de individuele kwaliteiten van de medewerkers beter benut en van Defensie een aantrekkelijker werkgever maakt. Hierover is de Kamer uitgebreid geïnformeerd in de Kamerbrief HR-transitie (35570 X, nr. 91, d.d. 28 mei 2021). Belangrijke aspecten voor Defensie zijn de hervorming van het beloningsstelsel en het pensioenstelsel, waarbij de gewijzigde discontovoet voor de pensioenregeling een budgettaire uitdaging is voor Defensie. In 2022 versterkt Defensie haar capaciteit voor het pensioenakkoord en de implementatie van het bezoldigingsstelsel.

Zoals in de paragraaf personele gereedheid gemeld, verschuiven we de focus van sturen op vacante functies naar het sturen op de kwalitatieve bezetting. Het aantal vacante functies alleen geeft namelijk een vertekend beeld, omdat voor een deel daarvan bewust gekozen wordt voor de tijdelijke inzet van reservisten en inhuurkrachten. Juist de kwalitatieve bezetting is noodzakelijk om de gereedheid te verbeteren.

In 2022 begint in de zogenoemde HR-transitie de overgangsfase van voorbereiden naar verder concretiseren en experimenteren met en binnen de defensieonderdelen naar vervolgens het stapsgewijs defensiebreed implementeren van de verschillende elementen van het HR-model.

Het gaat om een meerjarig traject dat moet leiden tot een structurele verbetering van de gereedheid. Daarom heeft de CDS een cruciale rol in de aansturing van de HR-transitie. Maar Defensie bepaalt niet alleen de voortgang. De bonden en de medezeggenschap hebben hierin vanuit hun eigen verantwoordelijkheid een belangrijke rol. Defensie wil in 2022 onder meer overeenstemming bereiken met de bonden over nieuwe aanstellings- en contractvormen en over de rechtspositionele effecten die de invoering van strategisch talentmanagement met zich meebrengt. Ook wil Defensie verder gaan met het vereenvoudigen en verbeteren van het beloningsmodel en de uitkomsten van het paritaire onderzoek naar de functiewaardering bij Defensie verwerken in het HR-model.

Defensie neemt binnen de HR-transitie ook maatregelen op het gebied van diversiteit en inclusiviteit (D&I) om een aantrekkelijke werkgever te worden voor een bredere doelgroep. Defensie moet een werkomgeving bieden waarin al haar werknemers zich betrokken, gewaardeerd en gerespecteerd voelen om wie ze zijn en wat ze bijdragen aan de organisatiedoelstellingen. Met het oog hierop worden in 2022 een aantal concrete acties genomen om D&I te borgen in de organisatie. In 2022 worden streefcijfers en voorkeursbeleid voor vrouwelijk personeel verder geïmplementeerd. Dit voorkeursbeleid is ook van toepassing op MD-opleidingen en plaatsingen. Daarnaast wordt in 2022 gestart om D&I een vast onderdeel te maken van alle initiële opleidingen, niveau-opleidingen en opleidingen voor leidinggevenden. Zij zullen op reguliere basis een D&I-module moeten volgen. In het streven naar een meer diverse en inclusieve organisatie lopen in 2022 de acties door in het kader van het Defensie Actieplan 1325 (2021-2025) om gender beter te integreren in plannen, beleid, uitvoering en evaluaties. Ten slotte wordt in 2022 onderzoek gedaan naar de barrières die vrouwelijke militairen ervaren om op uitzending te gaan.

Veteranen

Defensie heeft een bijzondere zorgplicht voor veteranen. Met het oog hierop wordt in 2022 onder meer verder gewerkt aan het vormgeven van een modern stelsel van uitkeringen en voorzieningen voor de veteraan, gericht op maatschappelijke participatie en re-integratie, en worden maatregelen genomen om de transitie van de veteraan van Defensie naar de civiele maatschappij te verbeteren. Ook staan thema’s als de invloed van technische ontwikkelingen op de Veteranenstatus en de positie van «de jonge veteraan» op de rol om te worden uitgewerkt. Ten slotte staat 2022 in het teken van het uitvoeren van de aanbevelingen op grond van de beleidsreactie «aanbevelingen Dutchbat-III» naar aanleiding van het onderzoek «Focus op Dutchbat-III».

Militaire Gezondheidszorg

Een ander aspect van bijzondere zorgplicht betreft de wettelijke taak om militaire gezondheidszorg (MGZ) te verlenen. Het programma MGZ 2020 is afgerond. Dit heeft geleid tot structurele verbeteringen in de MGZ, die zijn geborgd in de hele MGZ-keten. De Kamer wordt dit najaar geïnformeerd over de evaluatie van het programma MGZ 2020.

2.1.2 Informatiegestuurd (in optreden en organisatie)De Defensievisie 2035 noemt als tweede eigenschap die Defensie nastreeft: informatiegestuurd in organisatie en optreden. De wereld digitaliseert snel. Landen, organisaties en individuen maken in een groeiend tempo gebruik van computertechnologie, waarbij ook steeds meer componenten met elkaar zijn verbonden. Hoewel dit bijdraagt aan een wereldwijde betere samenwerking maken sommige landen, organisaties en individuen hier ook misbruik van. Dit maakt Nederland, en ook Defensie, kwetsbaar. Om te kunnen beschermen wat ons dierbaar is, moet Defensie hierop inspelen. Met de doorontwikkeling naar een technologisch hoogwaardige organisatie en het informatiegestuurde optreden moet Defensie een relevante bijdrage kunnen leveren in het conflict of potentieel gevecht ten opzichte van de potentiële tegenstanders.

Om daar invulling aan te geven, zijn verdere investeringen nodig. Hieronder wordt ingegaan op wat we in 2022 in gang gaan zetten.

Informatiegestuurd Optreden (IGO)

Defensie staat aan het begin van een grootschalige digitale transformatie. Deze kan alleen voltooid worden als operationele commando’s, bondgenoten en internationale partners sneller en slimmer in staat zijn betrouwbaar informatie uit te wisselen. Het groeiende belang van informatie en de digitalisering van het slagveld heeft grote gevolgen voor de ontwikkeling van het werk en de manier van optreden van Defensie. Investeringen in IGO verbeteren het vergaren, verwerken, snel verspreiden en inzetten van informatie. Dit is cruciaal in het hedendaagse gevecht. Nieuwe wapensystemen zoals de F35 zijn en worden ontworpen om bij te kunnen dragen aan het concept van IGO. De omgang met informatie kan de commando- en bedrijfsvoering sneller en slimmer maken, maar informatie kan Defensie ook sterker maken.

IGO geeft richting aan het groeiende belang van informatie en digitalisering van het slagveld. Om defensiebreed sturing te geven aan de vele initiatieven wordt gewerkt aan een Beleidsvisie IGO. Naast investeringen in de vorm van nieuwe wapensystemen, sensorsystemen en upgrades zijn ook investeringen in de achterliggende processen, organisatiestructuren en capaciteiten noodzakelijk. Dit vereist innoverend vermogen, een sterke IT-infrastructuur, goed opgeleide mensen en interoperabele systemen. Deze beleidsonderwerpen komen in deze ontwerpbegroting ook veelvuldig terug. IGO heeft daarmee betrekking op zowel het primaire als het secundaire proces; zowel op onze operationele inzet, als op de organisatie en bedrijfsvoering.

Deze digitale transformatie is cruciaal, grootschalig en een van de lange adem. Met de huidige budgettaire middelen kunnen in 2022 eerste stappen gezet worden.

IT

Defensie werkt in 2022 verder aan de vervanging en vernieuwing van de IT die Defensie in staat moet stellen een gezaghebbende informatiepositie in te kunnen nemen. Defensie is hiervoor gestart met enkele grote programma’s die ook in 2022 doorlopen en afgestemd zijn op de Defensievisie 2035. Het programma Grensverleggende IT (GrIT) moet de komende tien jaar de gehele infrastructuur voor het nationale, statische en mobiele domein gaan vernieuwen. Het project VOSS gaat de militair te velde met nieuwe IT ondersteunen. Het programma FOXTROT/TEN moet alle overige operationele omstandigheden - mobiel, uitgestegen en te voet - gaan ondersteunen door ervoor te zorgen dat platformen interoperabel zijn en dat men daarbinnen veilig met elkaar verbonden is. Dit programma wordt samen met Duitsland uitgevoerd in een aantal deelprogramma’s, zogenaamde spirals. Op dit moment is alleen de eerste spiral financieel gedekt, wat inhoudt dat op dit moment slechts een deel van het totale programma kan worden geïmplementeerd. Al deze domeinen moeten niet alleen met elkaar, maar ook met internationale partners kunnen praten. Hiervoor loopt bij de NAVO het programma Federated Mission Networking (FMN), waarin alle ervaringen in het samenwerken in internationale missies zich moeten vertalen in een gezamenlijke IT-interoperabiliteit.

De omslag in de IT-keten die nodig is voor IGO behelst echter meer dan bovengenoemde programma’s. Defensie werkt daarom ook in 2022 verder aan de veranderingen die nodig zijn in de grote logistieke systemen op het gebied van personeel en materieel, om daarmee te kunnen bijdragen aan de ambities van IGO. Vanuit het oogpunt van command & control wil Defensie op termijn alle essentiële informatie vanuit alle bronnen in haar commandoruimtes verzamelen en deze gedigitaliseerd aan de defensieleiding beschikbaar stellen. Dit gehele veranderende en nieuwe IT-landschap moet bovendien digitaal veilig worden op- en uitgebouwd. Deze vernieuwingsslag werkt door tot in de haarvaten van de organisatie, inclusief bestaande (wapen)systemen. Daar waar dit laatste additionele financiële consequenties heeft, zal dit in het Defensie Projectenoverzicht (DPO) worden opgenomen.

Tegelijkertijd kent Defensie een mismatch tussen de behoefte binnen de IT-keten op de gebieden exploitatie, investeringen en personeel en het budget. Deze mismatch is inzichtelijk gemaakt in het rapport Defensie Duurzaam Digitaal (DDD, Kamerbrief 31 125, nr. 118). Om de uitdagingen, zoals geïdentificeerd in het rapport DDD het hoofd te kunnen bieden, moet Defensie in 2022 verder kunnen investeren in IT wil het IGO tot een succes kunnen brengen. Om zich aan de voorkant beter te organiseren werkt Defensie in 2022 al wel een aantal no-regret maatregelen uit die voortkomen uit het rapport DDD en die geen financiële consequenties kennen. Zo gaat Defensie onder meer de sturing op IT verbeteren door het opstellen van een producten- en dienstencatalogus, gaat de recent geïnstalleerde Chief Information Officer (CIO) ook oordelen uitvoeren op wapensysteem-gerelateerde projecten en wordt een begin gemaakt met het om- en bijscholen van niet IT-personeel. Voor de gebieden data science, artificiële intelligentie (AI) en cyber heeft Defensie in 2021 aan routekaarten gewerkt waarmee richting wordt gegeven aan de prioriteiten die vanaf 2022 op deze gebieden moeten worden gesteld. Het werken aan een verbeterde opslag en uitwisseling van data in het laag- en hooggerubriceerde data analytics domein en een algehele grotere digitale weerbaarheid, waarmee we onze veiligheid in het digitale domein bedoelen, staat hierbij in 2022 centraal. Verder pakt Defensie het zowel kwantitatieve als kwalitatieve tekort aan IT-personeel aan door samen met kennispartners te investeren in opleidingen, onder meer via de NLDA, de IT-Academie van DMO en het Cyber Warfare & Training Centre van CDS.

Cyber

Onze eerste hoofdtaak, bescherming van het grondgebied, beperkt zich niet meer alleen tot het territoriale grondgebied. We worden in toenemende mate geconfronteerd met cyberaanvallen en beïnvloedingscampagnes. Defensie is een belangrijke speler in het nationale cyberecosysteem en kan onder eigen gezag of op verzoek middels bijstand of steunverlening van het civiel gezag acteren. Er is toenemende vraag naar de veelzijdige cyber-gereedschapskist van Defensie. Zoals in het Jaarverslag 2020 gemeld zijn door het beschikbare budget niet alle ambities uit de Defensie Cyber Strategie waargemaakt. Met de huidige budgettaire middelen staan de operationele slagkracht en toekomstbestendigheid van de I&V-diensten onder druk, zoals aangetoond door de Algemene Rekenkamer in het rapport Slagkracht AIVD en MIVD. De cyberdreiging groeit sneller dan de cyberbescherming. Defensie zet zich maximaal in om deze dreiging het hoofd te bieden.

Het digitale domein is voor Defensie naast land, lucht, zee en ruimte het vijfde domein. Binnen dit domein wil Defensie continu zicht krijgen en houden op dreigingen. De MIVD zorgt voor inlichtingen hierover en stelt deze indien mogelijk ter beschikking aan relevante organisaties binnen en buiten Defensie zoals het Openbaar Ministerie en het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC). Defensie zet zich, mede op basis van de inlichtingen van de MIVD, samen met andere departementen in internationaal verband in voor versterking van coördinatie op het gebied van technische, politieke en eventueel juridische attributie van cyberaanvallen.

Defensie continueert haar ambitie om het afschrikkende vermogen bij het Defensie Cyber Commando te vergroten. Hiervoor bouwt Defensie haar capaciteiten verder uit binnen de huidige mogelijkheden en beperkingen in het cyberdomein. Defensie ontwikkelt deze capaciteiten om het optreden van onze krijgsmacht ter land, ter zee en in de lucht te versterken en om zelfstandige cyberoperaties uit te voeren. Op tactisch niveau experimenteert Defensie met nieuwe Cyber Electromagnetic Activities (CEMA) capaciteiten. Hier vallen ook ontwikkelingen op het gebied van electronic warfare onder.

Daarnaast blijft Defensie onverminderd actief rondom de bescherming en beveiliging van eigen IT- en wapensystemen. Het Defensie Cyber Security Centrum (DCSC) blijft zich inzetten om onze essentiële systemen altijd en overal te beschermen.

De Koninklijke Marechaussee (KMar) draagt dagelijks bij aan rechtshandhaving door het bestrijden van de digitale criminaliteit die zij tegenkomt in haar taakgebieden. De KMar werkt daarbij nauw samen met de Politie en de FIOD. Komend jaar zal de KMar verder gaan met het vernieuwen en uitbreiden van haar bestaande cybercapaciteiten.

Ten slotte draagt Defensie actief bij aan het versterken van de samenwerking tussen bondgenoten, NAVO en EU. Hiermee verbetert Defensie het delen van cyberdreigingsinformatie, versterkt Defensie de nationale en gemeenschappelijke bescherming, handhaaft de internationale rechtsorde en draagt zorg voor geloofwaardige (bondgenootschappelijke) afschrikking in het cyberdomein.

Missies & operaties

Deelname aan missies en operaties behoort tot de kerntaken van Defensie. Missies en operaties zijn onderdeel van een bredere inzet, verbonden met de prioriteiten van het Nederlandse buitenland en veiligheidsbeleid. Naast de politiek-strategische redenen die aan de Nederlandse bijdrage ten grondslag liggen zoals de bescherming en verdediging van de belangen van het Koninkrijk en het bondgenootschappelijk grondgebied en de bescherming en bevordering van de internationale rechtsorde en stabiliteit, zijn deze bijdragen ook van belang voor de ontwikkeling van het eigen personeel.

Defensie wil proportioneel en in verhouding met vergelijkbare lidstaten bijdragen aan EU- en NAVO-missies en VN-vredesoperaties, in klein of groot verband. Defensie blijft investeren in de multilaterale samenwerkingsverbanden waarin wij opereren, zoals de NAVO, de EU en de VN. Daar zetten we onder andere in op het verbeteren van de effectiviteit van missies en het verbeteren van verschillende soorten vredes- en stabiliteitsoperaties en -activiteiten.

Ook in 2022 spant Defensie zich in om voldoende flexibiliteit te behouden voor mogelijke inzet in het kader van missies en operaties in crisissituaties. Dit betekent dat ook in 2022 besluitvorming over verlenging van bestaande bijdragen aan missies en operaties en eventuele bijdragen in het kader van één van de drie hoofdtaken van Defensie iedere keer weer een zorgvuldige afweging zal blijven vergen.

Conflictpreventie

De Defensievisie 2035 stelt dat geïntegreerde inzet vaker gericht zal zijn op het voorkomen van (hernieuwd) conflict. Omdat voorkomen nauw samenhangt met vooruitzien, zullen we er in 2022 aan werken om het anticiperend vermogen van de organisatie verder te versterken (‘strategic foresight’). In diverse opleidingstrajecten binnen Defensie wordt aandacht besteed aan het belang van conflictpreventie en de specifieke bijdrage van de krijgsmacht daaraan. Ook worden initiatieven genomen op relevante thema’s, zoals conflictsensitiviteit, security sector reform en militaire diplomatie. In 2022 wordt bovendien meer aandacht besteed aan de capaciteiten die Defensie kan inzetten in het kader van conflictpreventie, met name ten aanzien van training en advisering van veiligheidssectoren. Samenwerking met andere departementen, maatschappelijke organisaties, denktanks en internationale partners en organisaties blijft hierbij essentieel. Inzet van Defensie om conflicten te voorkomen kan immers alleen effectief en duurzaam zijn als deze deel uitmaakt van een geïntegreerde aanpak en er gebruik wordt gemaakt van kennis en ervaring ‘van buiten’.

2.1.3 Betrouwbare partner en beschermerVoor onze veiligheid, zeker ook in de toekomst, is de geloofwaardigheid van onze samenwerkingsverbanden essentieel. Dankzij de NAVO en de EU leven we al meer dan 75 jaar in vrijheid. Samenwerking is de enige manier waarop we de verscheidenheid aan verschillende dreigingen aan kunnen. Daarvoor moeten we zelf ook substantieel en proportioneel bijdragen aan het reageren op nationale en internationale crises en de daarbij horende risico’s durven nemen; we moeten niet te vaak ‘nee’ verkopen. De noodzaak van specifieke kennis en een groter scala aan capaciteiten neemt toe. Internationaal blijft onze geïntegreerde benadering de standaard en ook nationaal opereren we geïntegreerd met onze civiele partners.

Én-én benadering: sterke NAVO, sterke EU

Zoals in de Defensievisie 2035 is aangegeven zet Nederland in op een sterker en zelfredzamer Europa. De Nederlandse opstelling ten aanzien van de rol van de EU is in de afgelopen jaren geëvolueerd en ambitieuzer geworden. In 2022 zal deze inzet op de én-én benadering, waarbij zowel de EU als de NAVO worden versterkt, leidend blijven.

In 2022 zal de EU verder richting geven aan haar doelstellingen op het Europese Gemeenschappelijk Veiligheids- en Defensiebeleid (GVDB) met het uitbrengen van het Strategisch Kompas. De inzet van Nederland hierbij is dat de EU ambitie toont en nieuwe stappen zet, en tegelijkertijd realistisch is in het formuleren van de nieuwe doelstellingen opdat deze ook militair uitvoerbaar zijn. De NAVO brengt in 2022 haar volgend Strategisch Concept uit. Beide documenten zullen waar mogelijk worden afgestemd en geven de EU, de NAVO en de individuele landen strategische richtlijnen. In lijn met de Defensievisie 2035 zal Nederland zich blijven inzetten om op politiek, strategisch en operationeel niveau de samenwerking tussen de EU en de NAVO te bevorderen. Nederland pleit in het in voorjaar 2021 gepresenteerde non-paper daarover onder andere voor meer politieke consultaties, shared situational awareness, betere samenwerking op de thema’s weerbaarheid, klimaat & veiligheid, EDTs (emerging & disruptive technologies), ruimte, militaire mobiliteit, defensieplanning en capaciteitsontwikkeling.

Een sterker en zelfredzamer Europa vergt dat Europese landen investeren in het versterken en vergroten van interoperabiliteit en in hun militaire capaciteiten die kunnen worden ingezet in EU- of NAVO-verband. Nederland voldoet op dit moment niet aan alle bijdragen die door EU en NAVO zijn afgesproken. Het volledig voldoen aan het oplossen van de tekortkomingen in EU en NAVO-verband vergt een aanzienlijke verhoging van de sdefensiebegroting. Door ook in 2022 goed aan te sluiten en gebruik te maken van de EU-instrumenten zoals het Capability Development Plan (CDP) en de Coordinated Annual Review on Defence (CARD) worden deze, net als het NAVO-defensieplanningsproces, zo goed mogelijk ingebed in het nationale planningsproces. In dit kader blijft Defensie zich in 2022 ook inzetten om optimaal gebruik te maken van de kansen van het Europees Defensie Fonds (EDF) en de Permanent Gestructureerde Samenwerking (PESCO).

Militaire MobiliteitDe afgelopen jaren heeft Nederland een leidende positie ingenomen inzake Militaire Mobiliteit. Deze rol zal Nederland voortzetten en verder versterken. Het door Nederland geleide PESCO-project Militaire Mobiliteit blijft een belangrijk forum voor afstemming van nationale inzetten van lidstaten en afstemming met EU instituties. Daarnaast is het ook een belangrijk forum voor de versterking van de EU-NAVO samenwerking.

Samenwerking in kleinere multilaterale verbanden Om in te kunnen zetten op een zelfredzamer Europa maakt Defensie zich naast de inzet op een versterkte NAVO en EU ook sterk voor samenwerking in kleinere Europese verbanden waaronder de Northern Group, de Joint Expeditionary Force (JEF) en het European Intervention Initiative (EI2). Hierbij wordt niet gedupliceerd, maar wordt juist gekeken hoe samenwerking binnen Europa kan worden versterkt tussen gelijkgestemde landen. Met de strategische partners België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten wordt ook bilateraal steeds nauwer samengewerkt. In 2022 blijft Defensie kansen benutten om gezamenlijk onze krijgsmachten te versterken en onderlinge samenwerking te verbeteren, waaronder op het gebied van materieel, inzet en oefenen. Daarnaast wordt samengewerkt op strategische onderwerpen en worden kennis en ervaringen uitgewisseld over gezamenlijke (nieuwe) dreigingen en het vergroten van onze weerbaarheid.

Bilaterale samenwerking met strategische partnersMet onze strategische partners België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten werken we steeds nauwer samen. Ook in 2022 blijven we kansen benutten om gezamenlijk onze krijgsmachten te versterken en onderlinge samenwerking te verbeteren, waaronder op het gebied van materieel, inzet en oefenen. Daarnaast werken we samen op strategische onderwerpen en wisselen we kennis en ervaringen uit over gezamenlijke (nieuwe) dreigingen en het vergroten van onze weerbaarheid.

Inzetten op verdere specialisatie binnen de NAVO en EUGelet op de steeds complexer wordende veiligheidsomgeving en de toename van het aantal en het aantal soorten dreigingen is in de Defensievisie 2035 onder andere de beleidsinzet opgenomen om in de NAVO en de EU te komen tot verdere specialisatie. Dit heeft als doel om gezamenlijk meer effecten te bereiken, de kwaliteit van het optreden te verhogen en tegelijk de benodigde veelzijdigheid aan vereiste militaire middelen te borgen. Het draagt daarmee bij aan de strategische autonomie van onze partnerschappen. Specialisatie komt neer op het maken van afspraken over wie wat doet voor het grotere geheel - de NAVO, de EU of mogelijk een kleiner verband van landen - en daarbij meer gebruik te maken van de respectievelijke unieke meerwaarden van de partners en bondgenoten. Op die manier kunnen we gezamenlijk beter onze veiligheid beschermen.

We willen samen met onze partners en bondgenoten komen tot afspraken over wie wat bijdraagt en op welke wijze tekorten ingevuld worden. Daarbij zijn verschillende lijnen waarlangs specialisatie kan worden vormgegeven, zoals de lijn van (de ondersteuning van) capaciteiten en de lijn van inzetscenario's. Daarover zijn we in gesprek met onze EU-partners en NAVO-bondgenoten en ook in 2022 agenderen we specialisatie in beide gremia. Het traject in aanloop naar het EU Strategisch Kompas biedt een uitstekend vehikel om deze dialoog te voeren tussen EU-lidstaten. Ook binnen de NAVO en met NAVO-bondgenoten bespreken we hoe er eerste stappen zijn te zetten richting verdere specialisatie. Het NAVO-defensieplanningsproces (NDPP) biedt hier bijvoorbeeld aanknopingspunten voor, aangezien dit proces er al op toeziet dat kwaliteiten en capaciteiten worden verdeeld onder de leden.

Specialisatie is een langdurig proces: uiteindelijk hoeven landen niet meer alles te kunnen, maar moeten zij datgene waarop ze specialiseren wel beter kunnen en in grotere mate uitvoeren. Zo stellen landen hun capaciteiten voor anderen beschikbaar en vice versa. Het vergroten van de wederzijdse afhankelijkheid en het inleveren van nationale autonomie vraagt veel onderling vertrouwen van bondgenoten en partners. Nederland neemt de komende tijd het initiatief om samen met onze bondgenoten de dialoog te voeren om het concept specialisatie verder vorm te geven.

Transparantie De Toeslagenaffaire heeft de noodzaak laten zien van een open en transparant functionerende overheid, waarbij de menselijke maat centraal staat en de informatievoorziening op orde is. Defensie heeft transparantie reeds eerder opgenomen als één van de inrichtingsprincipes in de Defensievisie 2035, namelijk de ambitie om transparant en zichtbaar te zijn in een betrokken samenleving (inrichtingsprincipe 7). De afgelopen periode zijn er reeds belangrijke stappen gezet op dit onderwerp. Onder meer is een defensiebreed programma Informatiehuishouding & Transparantie vastgesteld, waarin de ambities aan de hand van vier speerpunten zijn vastgelegd. In 2022 zal het accent liggen op verdere uitwerking van maatregelen binnen deze speerpunten en uitrol daarvan in de organisatie. In de uitvoering van het programma zijn ook investeringen beoogd in benodigde randvoorwaarden, inclusief de IT en het opleiden en trainen.

Nationaal en civiel-militaire samenwerkingOp nationaal niveau is samenwerking met regionale en lokale bestuurders en nationale partners van cruciaal belang om onze nationale taken met draagvlak uit te voeren. Concreet wil Defensie in 2022 haar betrokkenheid aan de voorkant bij de crisisbeheersing binnen het Koninkrijk verankeren in bestuurlijke afspraken en operationele planvorming.

Sinds 2018 loopt het interdepartementale Programma Civiel-Militaire Samenwerking (PCMS) tussen Defensie, Justitie&Veiligheid en de veiligheidsregio’s. Het programma (waarbij ook de overige departementen, het vitale bedrijfsleven en de Nationale Politie zijn aangehaakt) heeft een doorlooptijd tot 2023 en heeft als opdracht de rol van Defensie in het nationale veiligheidsdomein structureel te verstevigen en de civiel-militaire samenwerking verder te ontwikkelen als een robuuste pijler van de nationale crisisbeheersing. Het gaat hierbij zowel om de verdediging en bescherming van de belangen van het Koninkrijk in het algemeen, als om het waarborgen van de nationale veiligheid en het beheersen van nationale crises in het bijzonder.

De nationale veiligheidsarchitectuur bestaat uit een groot aantal spelers, waar Defensie er één van is. Gezamenlijk moeten we vitale capaciteiten kunnen garanderen voor crises en noodsituaties. Defensie moet daarbij met haar unieke capaciteiten kunnen bijdragen als één van de first responders en als de last line of defence. Defensie moet dan de capaciteiten hebben waarmee het zowel onder normale als ook in buitengewone omstandigheden (extra) voortzettingsvermogen kan leveren ter ondersteuning aan het civiele gezag. Ten aanzien van dit laatste heeft Defensie dus als organisatie ook een mate van autonomie nodig. Op deze manier draagt Defensie bij aan de weerbaarheid van de samenleving. De geactualiseerde rol van Defensie wordt onder andere in de evaluatie van de Wet veiligheidsregio’s en in de nieuwe Rijksbrede Veiligheidsstrategie meegenomen.

In 2021 zijn stappen gezet ten aanzien van het brede offensief tegen de georganiseerde ondermijnende criminaliteit (BOTOC). Defensie is een belangrijke partner in dit offensief. In 2022 zal BOTOC verder vorm worden gegeven door deelname aan het ‘multidisciplinaire interventieteam’ en door verder te investeren in de ‘bewakings- en beveiligingstaak’ van de Koninklijke Marechaussee, de aanpak van drugscriminaliteit in het Caribisch gebied en in keteneffecten, zoals voor de Explosieven Opruimingsdienst Defensie en advanced search-capaciteit van de Koninklijke Landmacht.

De COVID-19 crisis heeft Nederland hard geraakt. Het jaar 2022 zal mede in het teken staan van herstel van de gevolgen van de pandemie. Defensie ziet mogelijkheden om bij te dragen aan het herstel van de samenleving, economie en het voorbereiden op de bestrijding van nieuwe crises. Besluitvorming over de herstelopgaven vindt nog plaats.

De COVID-19 crisis heeft ook het Caribisch deel van het Koninkrijk getroffen. Binnen de Landspakketten (herstelmaatregelen voor liquiditeitssteun) die met de landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten ten tijde van de COVID-19 crisis zijn overeengekomen, zal Defensie (waaronder KMar en Kustwacht Carib) diverse maatregelen ten uitvoer brengen die bijdragen aan de versterking van de rechtsstaat, zoals de versterking van het grenstoezicht en de professionalisering van de Arubaanse en Curaçaose milities.

Vastgoed

Defensie heeft een urgente en omvangrijke vastgoedopgave, waarbij de portefeuille de komende tien jaar ingrijpend moet worden herzien omdat de huidige situatie onbetaalbaar is en niet toekomstbestendig. Als tijdelijke oplossing heeft Defensie in 2020 en 2021 € 140 miljoen per jaar extra uitgetrokken voor instandhouding. Zonder ingrijpen lopen de kosten gedurende de komende 15 jaar verder op, terwijl de achterstand niet wordt ingelopen. In het Interdepartementaal Beleidsonderzoek naar het Defensievastgoed (Kamerstuk 34 919, nr. 77; maart 2021) is geconcludeerd dat Defensie 35-40% van de huidige vastgoedportefeuille moet afstoten om een betaalbare portefeuille over te houden. Defensie werkt aan een verkenning om te komen tot het concentreren, vernieuwen en verduurzamen van het defensievastgoed. De budgettaire consequenties en kansen voor andere maatschappelijke opgaven van dit kabinet zoals versnellen woningbouw, huisvesting van aandachtsgroepen, locaties voor hernieuwbare energie en transitie van landbouw naar groen/water/natuur in verband met vermindering stikstofuitstoot, worden in kaart gebracht.

Naast de verkenning om te komen tot het concentreren, vernieuwen en verduurzamen van het defensievastgoed zullen in 2022 de normen ten aanzien van het vastgoed worden herzien en wordt naar aanleiding van de bevindingen van de Algemene Rekenkamer verder gewerkt aan het vereiste inzicht in de staat van het vastgoed en de aansturing van het vastgoedmanagement.

Duurzaamheid

Op basis van het Plan van aanpak Energietransitie Defensie (Kamerstuk 34 919, nr. 74) stellen we in 2021 de Verduurzamingsroute Vastgoed en de roadmap Energietransitie Materieel vast. Deze instrumenten gebruiken we vanaf 2022 bij behoeftestellingen en inkopen voor het aanjagen van innovatie waarbij we oog houden voor operationele meerwaarde. We dragen bij aan het rijksbeleid voor verduurzaming met Zon op Rijksdaken, Energieopwekking op Rijksgronden en duurzaam mobiliteit. In dit kader ontwikkelt Defensie met EZK financieringsvormen. Verder sluiten we met projectvoorstellen aan op het Groeifonds en de Recovery and Resilience Facility. Defensie doet met de huidige middelen het maximaal mogelijke om aan de wettelijke eisen en ambities te voldoen, verdergaande eisen voor verduurzaming van (de bedrijfsvoering van) Defensie vereisen aanvullende investeringen.

De huidige stikstofproblematiek is ook belemmerend voor de (uitbreiding van) activiteiten door Defensie. Binnen de recente wetgeving en de huidige stikstofplannen is voor de korte termijn weinig ontwikkelruimte, terwijl Defensie die stikstofruimte wel nodig heeft. In de meeste gevallen heeft Defensie geen mogelijkheid om haar activiteiten te verplaatsen. Waar dat tot stikstoflast leidt, zullen anderen ruimte moeten bieden. Op andere plaatsen kan Defensie een deel van de oplossing bieden, zie hiervoor de voorgaande tekst over vastgoed.

Omgeving

Activiteiten van Defensie hebben impact op de omgeving waarin mensen wonen, werken en recreëren. Het is van belang dat Defensie oog heeft voor andere ruimtelijke belangen en hier, waar mogelijk, gezamenlijk invulling geeft aan deze opgave. Randvoorwaardelijk voor de uitvoering van onze kerntaken zijn passende vergunningen. Toezichthouders van onder andere ILT en LNV wijzen Defensie meer en meer op tekortkomingen. Proactief zal Defensie de regie over het vergunningenproces, die bij eerdere reorganisaties is wegbezuinigd, in 2022 opnieuw inrichten bij de Defensiestaf. Zo kan Defensie met het RVB planmatig verouderde vergunningen snel herzien, beter tijdig nieuwe vergunningen verkrijgen en actueel houden, en verder belanghebbenden actiever informeren over het vergunningenprocedures.

Daarnaast is Defensie zelf vergunningverlener. De Minister van Defensie treedt op als bevoegd gezag voor militaire luchthavens. Het proces van vergunningverlening is voor inwerkingtreding van de Omgevingswet geïmplementeerd. Ook in 2022 zal Defensie zich voorbereiden op de inwerkingtreding van de Omgevingswet door samen met andere partijen, zoals ILT en RVB, betekenis te geven aan de Omgevingswet.

Luchthavenbesluiten en luchtruimherziening

Bij de Wet van 2 juni 2021, houdende verlenging van de termijn gedurende welke aanwijzingen krachtens de Luchtvaartwet van militaire luchtvaartterreinen hun geldigheid behouden en invoering van een jaarlijkse rapportageplicht (Stb. 2021, 282) is voorzien in een jaarlijks verslag aan de Staten-Generaal over de voortgang van de vaststelling van luchthavenbesluiten voor die luchtvaartterreinen waarvoor nu nog een aanwijzing geldt. Dit betreft de vliegbases De Peel, Gilze-Rijen en Woensdrecht. Dit verslag wordt aan de Kamer separaat aangeboden, gelijktijdig met de begrotingsstukken.

Het programma Luchtruimherziening is gericht op het bereiken van drie samenhangende doelen: efficiënter gebruik en beheer van het luchtruim, beperking van klimaateffect en hinder in de omgeving en verruiming van de civiele capaciteit en militaire missie effectiviteit. Het programma volgt een op het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) geïnspireerde aanpak, waarin participatie en internationale samenwerking centraal staan. Met de definitieve voorkeursbeslissing in 2021 werkt het programma in de planuitwerkingsfase toe naar een definitief besluit: de programmabeslissing in 2023. Het jaar 2022 staat in het teken van het maken van inhoudelijke stappen; onderzoek, ontwerp en simulaties. Met het nemen van de programmabeslissing start de realisatiefase met stapsgewijze implementatie vanaf 2024 tot 2035. De Tweede Kamer ontvangt halfjaarlijks een voortgangsbrief.

KPI

Figuur 5

2.2 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

Toelichting

• 1. Mutaties 1e suppletoire begroting 2021

  Met de 1e suppletoire begroting 2021 zijn de loon- en prijsbijstellingen en de doorwerking van de eindejaarsmarge 2020 toegevoegd aan de defensiebegroting.

• 2. Interdepartementale budgetoverhevelingen

  Vanuit diverse ministeries is budget naar Defensie overgeheveld voor het uitvoeren van activiteiten en vice versa. Per saldo stijgt de begroting van Defensie met € 23,4 miljoen voor 2022. Een volledig overzicht van de interdepartementale budgetoverhevelingen is in de verdiepingsbijlage opgenomen.

• 3. Bijstellen valuta berekeningsmethode

  De generale bijstelling vanuit het Ministerie van Financiën voor de koersgevoeligheid van de contracten in vreemde valuta is aangepast omdat bij de initiële uitdeling uitgegaan is van een verouderde berekeningsmethode.

• 4. Herschikking ontvangsten tussen Defensie en het DMF

  Dit betreft het overhevelen van ontvangsten voor logistieke bedrijven en het Joint Informatievoorziening Commando (JIVC) van de DMO vanuit de defensiebegroting naar het DMF, omdat de uitgaven in het DMF plaatsvinden. De ontvangsten zijn via de bijdrage aan het fonds in mindering gebracht, hierdoor daalt de totale begrotingsomvang van het kerndepartement.

• 5. Hogere ontvangst ten behoeve van instandhouding materieel marine

  De verwachte hogere overige ontvangsten worden aangewend voor de instandhouding matereel marine.

• 6. Kasschuif in verband met over- en onderprogrammering

  Als gevolg van de huidige afspraken om tot een realistische en gecontroleerde overprogrammering te komen is er een kasschuif verwerkt op de begroting van het DMF. De kasschuif heeft een meerjarige doorwerking en sluit over de gehele looptijd van het fonds op nul. Nadere informatie over de afspraken zijn opgenomen in het DMF zelf.

• 7. Budget ten behoeve van munitie, opleiding en training

  Voor de tekorten ten aanzien van munitie, opleiding en training wordt structureel € 60 miljoen toegevoegd aan de defensiebegroting.

• 8. Budget ten behoeve van veteranen

  Veteranen met uitzendgerelateerde aandoeningen kunnen compensatie aanvragen bij het Nationaal Fonds Ereschuld. De middelen op de begroting zijn echter ontoereikend. Meer (jonge) veteranen doen een beroep op compensatie. Daarom wordt € 30 miljoen aanvullend beschikbaar gesteld in 2021 en wordt de begroting met € 20 miljoen structureel verhoogd.

• 9. Versterken inlichtingen- en veiligheidsdiensten (MIVD)

  Voor het versterken van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten heeft het Kabinet extra middelen (€ 15 miljoen) aan de MIVD beschikbaar gesteld.

2.3 Overzicht niet-juridisch verplichte uitgaven

2.4 Meerjarenplanning beleidsdoorlichtingen

Inleiding

Elke minister is op basis van de Comptabiliteitswet 2016 verantwoordelijk voor het periodiek onderzoeken van de doeltreffendheid en doelmatigheid van het gevoerde beleid. Hiervoor is de Strategische Evaluatie Agenda (SEA) opgesteld, die uit drie hoofdthema’s bestaat: (1) Inzetbaarheid, (2) Adaptief en informatiegestuurd en (3) Betrouwbare partner en werkgever.

Om als departement doeltreffend en doelmatig beleid te voeren is inzicht in het effect van beleid noodzakelijk. Hiervoor is enkel achteraf (ex-post) evalueren niet voldoende. Beleidsevaluaties dienen integraal onderdeel te zijn van beleidsontwikkeling, met als doel om tijdig kennis en inzichten te verzamelen. Een goede invulling van de SEA kan deze integrale benadering van beleidsevaluaties aandrijven. Daarbij bevordert de SEA de transparantie van het departement en ondersteunt het Defensie in de ontwikkeling als lerende organisatie.

Zoals aangegeven in de vierde voortgangsrapportage van de rijksbrede Operatie Inzicht in Kwaliteit, gelden de begrotingsjaren 2022 en 2023 als overgangsperiode voor het werken met de SEA1. Voor de begroting van 2022 heeft Defensie per thema geïnventariseerd welke evaluaties lopen en op de planning staan. Dit hoofdstuk geeft het overzicht weer. Conform de Regeling Rijksbegrotingsvoorschriften (RBV) zijn in bijlage 7.5 de drie hoofdthema’s van de SEA nader uitgewerkt. Tevens wordt in bijlage 7.5 een toelichting per evaluatie gegeven. De SEA bestaat daarmee uit twee onderdelen: (1) de tabel met agendering van evaluaties en onderzoeken en (2) een nadere uitwerking per SEA-thema.

Afgeronde evaluaties 2020-2021

Uit het IBO Vastgoed Defensie (Kamerstuk 34 919, nr. 77) en het Strategisch vastgoedplan (Kamerstuk 33 763, nr. 151) blijkt dat een grote inspanning nodig is om de vastgoedportefeuille in evenwicht te krijgen. De omvang van de defensieportefeuille is niet in balans met het beschikbare budget. Er is meer budget nodig of minder vastgoed. Vanwege de urgente situatie is eind 2020 alvast gestart met een interne verkenning naar handelingsopties langs de lijnen van concentratie, verduurzaming en vernieuwing om de financiering van het vastgoed niet langer ten koste te laten gaan van andere prioriteiten binnen de defensieorganisatie, zoals IT, munitie, personeel en materieel. Deze interne verkenning vormt één van de elementen die het komende kabinet kan gebruiken bij de inhoudelijke appreciatie van alle aanbevelingen uit het IBO. Daarnaast is Defensie met het RVB in overleg over het verbeteren van de informatievoorziening, rapportagesystematiek en meetindicatoren, zoals hersteltijd storingen, projecttevredenheid, inspecties en doelmatigheid. De noodzaak en urgentie hiertoe sluiten aan op de bevindingen van de Algemene Rekenkamer die hebben geleid tot de ernstige onvolkomenheid voor vastgoedmanagement (Kamerstuk 35830 X, nr. 2).

Geagendeerde evaluaties per thema

2.5 Overzicht risicoregelingen

Defensie kent één openstaande garantie. Dit betreft een overeenkomst met de Vereniging Verbond van Verzekeraars over de verzekerbaarheid van personeel. De looptijd is onbepaald en er is geen gegarandeerd bedrag vastgesteld. De overeenkomst regelt de verhouding tussen het Ministerie van Defensie en de Vereniging met als doel de belemmeringen die defensieambtenaren in het maatschappelijk verkeer ondervinden als gevolg van uitsluitingsclausules bij levensverzekeringen, gekoppeld aan de financiering van een woning, weg te nemen.

2.6 Overzicht coronamaatregelen

De afgelopen periode is voor een groot deel getekend door de COVID-19 crisis. Het kabinet heeft diverse (nood)maatregelen genomen om de crisis het hoofd te bieden. Deze paragraaf geeft een overzicht van de maatregelen die door Defensie zijn genomen. Een uitgebreid overzicht is te vinden op https://www.rijksfinancien.nl/corona-visual.

Vanwege de onzekerheid over het verloop van de COVID-19 pandemie valt op dit moment niet te voorzien of er in 2022 nog extra aanvullende uitgaven plaats zullen vinden.

3. Beleidsartikelen

3.1 Artikel 1 Inzet

A. Algemene doelstelling

Alle drie de hoofdtaken vergen meer inzet vanwege de toegenomen instabiliteit in de wereld. Om deze taken te kunnen uitvoeren stelt Defensie militaire eenheden gereed die daarvoor kunnen worden ingezet.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen en daadwer-kelijk inzetten van eenheden om de veiligheid van het eigen en bondge-nootschappelijk grondgebied te handhaven. Verder is de Minister in samenwerking met bondgenoten verantwoordelijk voor de uitvoering van bijdragen aan missies voor conflictpreventie, crisisbeheersing en vredesopbouw, wereldwijd. Het Koninkrijk der Nederlanden draagt daarmee bij aan de handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde. De eenheden kunnen ook worden ingezet voor nationale taken en het verlenen van (internationale) noodhulp.

Onder Beleidsartikel 1 Inzet wordt een overzicht geboden van de inzet van de krijgsmacht. Dit betreft de bijdragen van Defensie aan crisisbeheersingsoperaties, contributies aan common funded NAVO- en EU-operaties, inzet voor nationale en koninkrijkstaken en overige inzet. Het artikel is daartoe uitgebreid met een niet-financieel overzicht voor de structurele inzet voor nationale en koninkrijkstaken, bijvoorbeeld door de KMar en de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD). In Beleidsartikel 1 is ook de begroting opgenomen van de additionele uitgaven voor inzet onder verantwoordelijkheid van de Commandant der Strijdkrachten. In de beleidsartikelen 2 tot en met 5 wordt de taakuitvoering begroot voor marine, landmacht, luchtmacht, de marechaussee en de aan hen gemandateerde inzet, voor zover deze niet valt onder artikel 1.

C. Beleidswijzigingen

Van diverse bijdragen loopt het mandaat op 31 december 2021 af. Tijdens het uitkomen van deze begroting heeft over de verlenging, uitbreiding of beëindiging daarvan nog geen besluitvorming plaatsgevonden. De bijdragen die dat betreft, zijn derhalve met «PM» in tabel 9 opgenomen. Daarnaast zijn de landen waarin die bijdragen plaatsvinden in oranje op de overzichtskaart missies weergegeven. De landen waarbinnen de mandaten van de missies in 2021 nog niet aflopen, zijn groen op de kaart weergegeven.

In VN-verband zal Nederland bijdragen blijven leveren aan VN-missies in het Midden Oosten (UNDOF, UNTSO en UNIFIL).

Defensie blijft Vessel Protection Detachments (VPD's) inzetten ter bescherming van de koopvaardij. Dit wordt begroot en verantwoord onder overige inzet.

De tabel waarin de indicatieve nationale inzet is weergegeven is geactualiseerd.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel «juridisch verplicht» heeft betrekking op de uitgaven voor levering van goederen en/of diensten van de lopende missies. Voor 2022 is 19% juridisch verplicht. De voorziening voor de verwachte verlenging van de huidige missies of voor nieuwe missies is juridisch gezien nog niet verplicht.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Overzicht missies

Figuur 6 Overzicht missies

Toelichting uitgaven per missie

Toelichting per missie

United Nations Multidimensional Integrated Stabilization Mission (Mali)

De Nederlandse bijdrage bestaat uit een C-130 transportvliegtuig en ondersteunend personeel ten behoeve van de VN-missie MINUSMA. Het Nederlandse C-130 detachement zal worden ingezet voor de duur van zes maanden, van 15 november 2021 tot 15 mei 2022. Er is nog geen besluitvorming over de verlenging, uitbreiding of beëindiging van de inzet van de stafofficieren en de IPO's.

Resolute Support Mission (Afghanistan)

De Nederlandse inzet in Afghanistan is in juni 2021 beëindigd. De financiële reeks betreft de reset van het materieel dat uit Afghanistan terug naar Nederland is getransporteerd.

Veiligheidsinzet in Irak

Er is nog geen besluitvorming over de verlenging, uitbreiding of beëindiging van deze inzet.

Enhanced Forward Presence (Litouwen)

Er is nog geen besluitvorming over de verlenging, uitbreiding of beëindiging van deze inzet.

Taskforce Takuba (Mali)

Nederland draagt met twee stafofficieren bij in de staf van de Taskforce Takuba. Daarnaast levert Nederland een financiële bijdrage aan de common costs van de Taskforce.

Contributies

Nederland draagt met contributies bij aan de gemeenschappelijke uitgaven voor crisisbeheersingsoperaties van de NAVO en de EU. Deze contributies staan los van een eventuele Nederlandse deelname aan een specifieke missie van de NAVO of de EU. Ook de jaarlijkse bijdrage aan de Strategic Airlift Capability (SAC) C-17, gehuisvest op Papa Air Base te Hongarije, is onderdeel van de contributies. Dit is een internationaal samenwerkingsverband van twaalf landen, waaronder tien NAVO-lidstaten, en voorziet in een deel van de behoefte aan strategic airlift.

Kleinschalige bijdragen

In onderstaand overzicht staan de kleinschalige Nederlandse bijdragen met een financiële omvang van minder dan € 2,5 miljoen per jaar. De personele omvang van de bijdragen varieert in tijd gedurende de missie van nul tot de maximale omvang. Over de eventuele verlenging, uitbreiding of beëindiging van diverse kleinschalige bijdragen wordt in het najaar van 2021 een besluit genomen.

Opbouw regionale vredeshandhavingscapaciteit

Programma’s voor regionale vredeshandhavingscapaciteit worden door derden (met name door het Ministerie van Buitenlandse Zaken) gefinan-cierd en mede door Defensie uitgevoerd.

Global Peace Operations Initiative (GPOI)

Het GPOI-samenwerkingsprogramma draagt bij aan de versterking van de capaciteit van Afrikaanse partnerlanden, zodat zij kunnen deelnemen aan multinationale operaties onder leiding van de VN of de Afrikaanse Unie.

Nederland zet enkele tientallen militairen in voor verschillende trainingen.

Toelichting op nationale inzet

Structurele nationale takenDefensie voert structurele taken uit ten behoeve van civiele overheden. De financiële middelen van deze structurele taken zijn opgenomen in de verschillende begrotingsartikelen van Defensie. Deze structurele taken zijn vastgelegd in wet- of regelgeving, inclusief ministeriële besluiten, maar ook convenanten of arrangementen. Onder de structurele taken vallen de taken van de Koninklijke Marechaussee, de Kustwachten in Nederland en het Caribisch gebied, luchtruimbewaking, de Bijzondere Bijstandseen-heden en de Explosievenopruiming.

Militaire bijstand en steunverlening (Financiering Nationale Inzet Krijgsmacht (FNIK))

Defensie verleent militaire bijstand voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid en voor de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde. Deze inzet wordt bekostigd vanuit dit artikel via de afspraken die zijn gemaakt in het convenant FNIK. Deze bijstand wordt zowel door de Koninklijke Marechaussee geleverd als door andere eenheden van Defensie. Daarnaast wordt bijstand verleend in geval van een ramp of crisis, of de vrees voor het ontstaan daarvan.

De tabel indicatieve inzet voor 2022 geeft de geprognosticeerde nationale inzet weer, aangezien bijstandsverzoeken niet (altijd) te voorspellen zijn. De inzet van Defensie in Limburg vanwege de overstromingen in dit gebied in de zomer van 2021 is daarvan een voorbeeld. In 2022 vindt in Nederland het internationale evenement 'Invictus Games' plaats. Dit evenement leidt tot een verhoogde inspanning voor wat betreft bijstand Politiewet Openbare Orde en Veiligheid. Verder wordt voor 2022 verwacht dat het aantal steunverlenings- en bijstandsaanvragen weer het niveau zullen bereiken van voor de COVID-19 pandemie.

Het Single National Point of Contact Host Nation Support (SNPOC HNS) voorziet voor 2022 vier grote doorvoeroperaties van buitenlandse eenheden door Nederland, waaronder Defender '22. Ten opzichte van de afgelopen jaren is er een duidelijk stijging van het aantal doorvoeroperaties waarneembaar.

Toelichting op ontvangsten

De ontvangsten hebben betrekking op de eventuele vergoedingen van de EU, NAVO, VN en partnerlanden voor de door Nederland geleverde diensten of ingezette personele en materiële middelen. Ook wordt de bijdrage van de reders voor de inzet van VPD’s hier geraamd.

3.2 Artikel 2 Koninklijke Marine

A. Algemene doelstelling

De marine levert operationeel gerede maritieme expeditionaire capaciteit (zowel vloot als mariniers) ter verdediging van de nationale territoriale wateren en ter bescherming van de koopvaardij en helpt bij crisisbeheer-singsoperaties, humanitaire hulpoperaties en rampen. De marine kan zelfstandig operaties uitvoeren en kan ook samen optreden met de landmacht, luchtmacht, marechaussee en buitenlandse bondgenoten.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en samenstelling van de marine alsmede de (mate van) gereedheid van maritieme eenheden. De marine is verantwoordelijk voor het operationeel gereedstellen en in stand houden van deze eenheden. De marine is inzetbaar voor zowel internationale als nationale taken. Om de inzetbaarheidsdoelen te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van de marine gereed gesteld. Als gevolg van de in Beleidsagenda genoemde beperkingen is het niet mogelijk om in 2022 deze eenheden volledig operationeel gereed te stellen. Defensie rapporteert hierover aan de Kamer via de Inzetbaarheidsrapportage die twee keer per jaar wordt verzonden (begroting en jaarverslag).

Tevens vormt de marine de beheersorganisatie voor zowel Kustwacht Nederland als de Kustwacht Caribisch Gebied.

C. Beleidswijzigingen

Opdrachten

Om invulling te geven aan haar rol als partner en beschermer levert de marine in 2022 diverse capaciteiten aan de NAVO. Nederland neemt de leiding over Standing NATO Maritime Group 1. De taakgroepcommandant en zijn/haar staf hebben daarvoor achtereenvolgens drie Nederlandse schepen beschikbaar als commandoplatform. Tevens stelt Nederland in geheel 2022 achtereenvolgens twee mijnenjagers voor de Standing NATO MCM Group 1 gereed. Daarnaast stelt Nederland geheel 2022 een fregat en mijnenjager gereed voor het NATO Readiness Initiative. Voor de laatste zes maanden van het jaar is een onderzeeboot toegezegd aan de Immediate Follow-on Force Group (IFFG).

De marine neemt deel aan de inzetten genoemd onder artikel 1 van deze begroting. Daarnaast continueert de marine inzet onder beperkte aansturing in het Caribisch gebied tegen onder andere smokkel van verdovende middelen als CTG 4.4 onder Joint Interagency Task Force South (JIATF-S).

Voor het gereedstellen en de inzet van operationele eenheden is de beschikbaarheid van voldoende en goed opgeleide medewerkers essentieel, daarom heeft opleiden bij de marine hoge prioriteit. Naast het blijven van een aantrekkelijke werkgever, is op langere termijn ook de beschikbaarheid van voldoende en goed materieel een zorgpunt.

Internationale Militaire Samenwerking

In 2022 zullen de bestaande samenwerkingsverbanden met België, het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen, Duitsland en de Verenigde Staten worden voortgezet. De Tri Marine Corps samenwerking tussen Royal Marines, US Marine Corps en het Korps Mariniers; de invulling van de Duits-Nederlandse samenwerking voor het medegebruik van het Joint Support Ship en de integratie van het See Batallion met het Korps Mariniers; de invulling van de MoU met België voor samenwerking tussen de Belgische Special Operations Regiment en het Korps Mariniers krijgen daarbij speciale aandacht.

Evenementen

Als de situatie omtrent de COVID-19 pandemie het toestaat, zal de Marine ook weer deelnemen aan diverse grotere evenementen. Daarmee vergroot zij haar transparantie en zichtbaarheid in de maatschappij en wordt bijgedragen aan de wervingsinspanning. In 2022 zijn dat de Invictus Games in april, Dutch Water Week in juni, Marinedagen in juli en Wereldhavendagen in september.

Middelen

In 2022 worden geen nieuwe schepen in dienst gesteld voor de marine. Er bestaan nog steeds significante tekorten in operationele en technische functies wat consequenties heeft voor de gereedstelling en inzetbaarheid. Daardoor is het noodzakelijk om sommige eenheden met een gereduceerde bemanning en dus lagere gereedheid in te zetten (forces of lower readiness). Tegelijk wordt de introductie van het Combat Support Ship voorbereid en gewerkt aan vervangingstrajecten zoals M-fregatten, mijnenjagers en onderzeeboten.

Geoefendheid en inzetbaarheid

De COVID-19 maatregelen leiden tot beperkingen van de geoefendheid en inzetbaarheid. Zodra de COVID-19 maatregelen vervallen, kan het volledige oefenplan hervat worden. Bij de inhaalslag zijn met name oefeningen op grotere schaal en deelname aan oefeningen op de hogere geweldniveaus en in grotere verbanden noodzakelijk om de geoefendheid voor de eerste hoofdtaak op peil te kunnen brengen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel «Juridisch verplicht» heeft betrekking op de leveringen van goederen en/of diensten, waarvan overeenkomsten zijn aangegaan voor de financiële instrumenten «opdrachten, personele en materiële uitgaven». Bij de personele uitgaven wordt ervan uitgegaan dat het budget voor salarissen voor 2022 volledig verplicht is. Voor 2022 is 91% juridisch verplicht ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Opdrachten

GereedstellingGereedstelling omvat de geraamde uitgaven die worden gedaan voor opwerk- en oefenactiviteiten. Dit betreft onder andere operationele zaken, zoals voeding aan boord van schepen en voeding voor mariniers, de inhuur van oefenterreinen en schietbanen, uitgaven bij havenbezoeken en uitgaven bij lanceringen. De amfibische inspanningen van 2021 zullen in 2022 worden voortgezet met deelname aan de grootschalige Noorse oefening Cold Response 2022.

Personele uitgavenDe personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen, woon-werkverkeer, reservisteninzet en inhuur personeel. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen en overige personeelsgebonden uitgaven.

Materiële uitgavenDe uitgaven voor instandhouding zijn ingaande 2021 overgeheveld naar het Defensiematerieelbegrotingsfonds. Materiële uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit goederen en diensten ten behoeve van de bedrijfsvoering, zoals kantoorinrichting en kantoorartikelen, transport en voorlichting. Daarnaast worden hier de uitgaven voor restaurant gerelateerde diensten, kennisontwikkeling, technologische ontwikkeling en innovatie, schadevergoedingen en kosten voor betalingsverkeer verantwoord.

Groene Draeck De Groene Draeck is in 1957 door de Nederlandse bevolking aan toenmalig kroonprinses Beatrix geschonken. De Staat gaf bij deze gelegenheid mede het onderhoud van de Groene Draeck als geschenk. De kosten voor het onderhoud aan de Groene Draeck worden verantwoord bij het Ministerie van Defensie zolang Prinses Beatrix gebruik maakt van de Groene Draeck. Vanwege het benodigde grote en meerjarige onderhoud wordt dit door tussenkomst van de Dienst Koninklijk Huis (DKH) door een specialistische werf uitgevoerd. Tot een maximum van € 435.000 kunnen kosten worden gefactureerd over de komende vijfjaarsperiode (2021 t/m 2025) waarmee de gemiddelde onderhoudskosten voor het rijk binnen € 87.000 per jaar zullen blijven. De daadwerkelijke uitgaven kunnen over de jaren heen fluctueren.

Kustwacht Caribisch gebiedDe Kustwacht Caribisch gebied is een Koninkrijk organisatie die is belast met de maritieme rechtshandhaving in het Caribische deel van het Koninkrijk. Bestrijding van de handel in drugs, de bestrijding van vuurwapensmokkel en de bestrijding van mensenhandel, mensensmokkel en illegale immigratie hebben prioriteit. Daarnaast levert de Kustwacht een belangrijke bijdrage aan de veiligheid op het water door het uitvoeren van zoek- en reddingsoperaties en visserij-, scheepvaart- en milieu-inspecties. De Kustwacht functioneert op basis van de Rijkswet Kustwacht. Het jaarplan en jaarverslag doorlopen een separaat besluitvormend (door de Rijksministerraad) en parlementair proces, waarbij inzicht wordt gegeven in taken, middelen en procesindicatoren. Het jaarplan wordt voorbereid door de kustwachtpresidium, die is samengesteld uit vertegenwoordigers van de vier landen en één keer per jaar bijeenkomt. De Rijksministerraad stelt het jaarplan van de Kustwacht vast.

De Kamer ontvangt de specifieke begroting voor de Kustwacht in het «Jaarplan 2022 Kustwacht voor het Koninkrijk der Nederlanden in het Caribisch Gebied» nadat de Rijksministerraad dit jaarplan heeft vastgesteld.

Kustwacht NederlandDe Kustwacht Nederland is een nationale organisatie, waarvan het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) het coördinerend ministerie is. Defensie is de beheerder van de Kustwacht en draagt met de marine, de marechaussee en de luchtmacht bij aan de dienstverleningstaken (bijvoorbeeld ruimen van explosieven) en de handhavingstaken (bijvoorbeeld grensbewaking). Tevens levert de marine de directeur Kustwacht. In bijlage 3 van de begroting van het Mobiliteitsfonds is de overzichtsconstructie Kustwacht Nederland opgenomen. Daarin staat hoe de uitgaven met betrekking tot de Kustwacht Nederland worden begroot op de verschillende hoofdstukken van de rijksbegroting.

3.3 Artikel 3 Koninklijke Landmacht

A. Algemene doelstelling

De Koninklijke Landmacht draagt op het land bij aan vrede, vrijheid en veiligheid in Nederland en daarbuiten. De landmacht doet dit met professionele en goed getrainde militairen en hoogwaardige technologie. Zij gaan door waar anderen moeten stoppen. Onder de zwaarste omstandigheden voeren zij gevechtsoperaties uit, bieden humanitaire hulp, ondersteunen bij rampen en ondersteunen dagelijks de civiele autoriteiten in Nederland.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en samenstelling van de landmacht alsmede de mate van gereedheid van de grondgebonden eenheden. De landmacht is verantwoordelijk voor het operationeel gereed stellen en in stand houden van de eenheden. De landmacht is inzetbaar voor zowel internationale als nationale taken. Om de inzetbaarheidsdoelen te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van de landmacht gereed gesteld. Als gevolg van de in Beleidsagenda genoemde beperkingen is het niet mogelijk om in 2022 die eenheden volledig operationeel gereed te stellen. Defensie rapporteert hierover aan de Kamer via de Inzetbaarheidsrapportage die twee keer per jaar wordt verzonden (begroting en jaarverslag).

C. Beleidswijzigingen

Opdrachten

De landmacht draagt ook in 2022 bij aan veiligheid in en buiten Nederland. Zo levert de landmacht een infanteriecompagnie met bijbehorende ondersteuning en stafcapaciteit aan de Enhanced Forward Presence (eFP) in Litouwen. Ook wordt er structureel met stafofficieren bijgedragen aan Operation Inherent Resolve (OIR, voor de strijd tegen Islamitische Staat in Irak en al-Sham (ISIS)) en Nato Mission Iraq in Irak, de multinationale taakgroep Combined Joint Special Operations Task Force Takuba in Mali en bij de missies United Nations Truce Supervision Organization (UNTSO) en United States Security Coordinator (USCC) in het Midden-Oosten.

Tevens heeft de landmacht in 2022 twee bataljons gereed staan voor NAVO-verplichtingen. Hier zijn ondersteunende elementen aan toegevoegd, zoals vuursteun, een hospitaal, luchtverdediging, logistiek en verbindingen.

In het nationale domein levert de landmacht permanente bijdragen met een compagnie in het Caribisch gebied, de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD), assisitentie bij chemische, biologische, radiologische en nucleaire (CBRN-) incidenten en staan er eenheden gereed om op verzoek van het civiele gezag steun te leveren. Daarnaast zullen verplaatsingen van internationale troepen over Nederlands grondgebied in het kader van Host Nation Support door Defensie gefaciliteerd worden; de landmacht heeft hierin een grote rol.

Voor de gereedstelling van eenheden zal de landmacht in 2022 onder andere deelnemen aan een aantal grote internationale en NAVO-oefeningen. Voorbeelden hiervan zijn: Steadfast Cobalt en Jupiter, Griffin Strike, Orange Warden voor de luchtverdediging en Flintlock en Night Lion voor speciale eenheden.

Middelen

De processen van inzet, gereedstelling voor missies en stand-by-opdrachten zijn tot op heden geborgd. Dit lukt ondanks de beperkende COVID-19 maatregelen, de huidige bemensing en de materiële tekorten. Door de personele en materiele tekorten moeten wel eenheden stil worden gezet. Dit betreft zowel gevechtseenheden als ondersteunende elementen (geneeskundige-, CBRN- en CIS-eenheden).

Internationale Militaire Samenwerking

De genoemde missies en oefeningen zijn bij uitstek voorbeelden van internationale militaire samenwerking. In het bijzonder werkt het CLAS waardevol samen (o.a. op het gebied van kennisdeling, ontwikkeling capaciteiten en integratie) met de strategische partners Duitsland, Engeland, Frankrijk, de Verenigde Staten, België, Luxemburg en Noorwegen. Daarnaast is Litouwen een operationeel partner en is de hernieuwde samenwerking met Suriname in ontwikkeling.

Evenementen

Als COVID-19 het toelaat zal de landmacht in 2022 bij een aantal evenementen weer steun leveren. Enkele voorbeelden hiervan zijn: Herdenkingen, Bevrijdingsdag, Prinsjesdag, de Vierdaagse van Nijmegen en de Invictus Games.

Geoefendheid en inzetbaarheid

De COVID-19 maatregelen leiden tot beperkingen van de geoefendheid en inzetbaarheid. Zodra de COVID-19 maatregelen vervallen, kan het volledige oefenplan hervat worden. Bij de inhaalslag zijn met name oefeningen op grotere schaal en deelname aan oefeningen op de hogere geweldniveaus en in grotere verbanden noodzakelijk om de geoefendheid voor de eerste hoofdtaak op peil te kunnen brengen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel «Juridisch verplicht» heeft betrekking op de leveringen van goederen en/of diensten, waarvan overeenkomsten zijn aangegaan voor de financiële instrumenten «opdrachten, personele en materiële uitgaven». Bij de personele uitgaven wordt ervan uitgegaan dat het budget voor salarissen voor 2022 volledig verplicht is. Voor 2022 is 90% juridisch verplicht t.o.v. het totaal beschikbare budget.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Opdrachten

Gereedstelling

Gereedstelling omvat de geraamde uitgaven die worden gedaan voor opwerk- en oefenactiviteiten. Dit betreft o.a. de operationele rantsoenen, voeding en operationele zaken, waaronder het huren van oefenterreinen.

Personele uitgaven

Personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten, uitgaven voor toelagen, woon-werkverkeer, reservisteninzet en inhuur personeel. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen en overige personeelsgebonden uitgaven.

Materiële uitgaven

De uitgaven voor instandhouding zijn ingaande 2021 overgeheveld naar het Defensiematerieelbegrotingsfonds. Materiële uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit goederen en diensten ten behoeve van de bedrijfsvoering. Deze uitgaven vallen niet onder de instandhoudingsuitgaven van materieel, infrastructuur en IT. Daarnaast worden hier de uitgaven voor zelfstandige kleine aanschaffingen, kennisontwikkeling, technologische ontwikkeling en innovatie, schadevergoedingen en kosten voor betalingsverkeer verantwoord.

3.4 Artikel 4 Koninklijke Luchtmacht

A. Algemene doelstelling

De Koninklijke Luchtmacht is een modern en technologisch krijgsmachtdeel dat wereldwijd actief is. De luchtmacht ondersteunt bestrijding van internationale onrust en biedt hulp bij rampen. In Nederland zorgt ze voor veiligheid vanuit de lucht door onder andere bewaking en verdediging van het luchtruim. Hiervoor beschikt het krijgsmachtdeel over hooggekwalificeerd personeel, vliegtuigen, helikopters en andere wapensystemen.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en de samenstelling van de luchtmacht en van de mate van gereedheid van de luchtmacht. De luchtmacht is verantwoordelijk voor het operationeel gereedstellen en in stand houden van de lucht- en grondgebonden capaciteit van de krijgsmacht. De luchtmacht is inzetbaar voor zowel expeditionaire taken als (inter)nationale taken. Om de inzetbaarheidsdoelen te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van de luchtmacht gereed gesteld. Als gevolg van de in Beleidsagenda genoemde beperkingen is het niet mogelijk om in 2022 deze eenheden volledig operationeel gereed te stellen. Defensie rapporteert hierover aan de Kamer via de Inzetbaarheidsrapportage die twee keer per jaar wordt verzonden (begroting en jaarverslag).

C. Beleidswijzigingen

OpdrachtenVoor de nationale operaties levert de Koninklijke Luchtmacht, samen met de Belgische luchtmacht, het gehele jaar een bijdrage aan de luchtruimbewaking van de BENELUX, met twee F-16’s ondersteund door de luchtgevechtsleiding (Quick Reaction Alert). Daarnaast wordt het gehele jaar een NH-90 aan het Station Schip Caribisch Gebied (SSCG) toegewezen, staan de Chinook en Cougar helikopters gedurende enkele maanden, als er voldoende capaciteit is, beschikbaar voor de zogenaamde Fire Bucket Operations. Daarnaast staat voor eventuele strategische medische evacuatie een team 24/7 beschikbaar.

Ten behoeve van de snel inzetbare eenheden (SIC) heeft de Koninklijke Luchtmacht het gehele jaar vier F-35’s en de MQ-9 gereed voor het NATO Readiness Initiative (NRI). Gedurende de eerste helft van het jaar levert de luchtmacht een C-130 ten behoeve van inzet in Mali. Gedurende het gehele jaar stelt de luchtmacht een NH-90 beschikbaar aan de Standing NATO Maritime Group One (SNMG1).

Middelen

Zodra de oefenfrequentie en –mogelijkheden aantrekken, zullen knelpunten in personele gereedheid en exploitatiebudget zich nadrukkelijker manifesteren en remmende factoren zijn op de verbetering van de geoefendheid. Het huidige budget en alle opgedragen opgaven dwingen voortdurend tot het maken van keuzes. Zo kunnen F16’s en helikopters minder worden ingezet en is een gelijktijdige helikopter inzet voor de maritieme taak en de landtaak niet langer te garanderen.

Desondanks doorloopt de luchtmacht de komende jaren een aantal ingrijpende transities om te komen tot een moderne vloot. De transitie van de F16 naar de F-35 heeft een grote impact op de luchtmacht. De F16’s worden alleen nog ingezet voor Quick Reaction Alert (QRA) en Dual Capable Aircraft (DCA) taken. Tegelijkertijd komt de eerste vlucht F-35’s gereed voor expeditionaire taken. In de periode naar 2025 wordt de F-16 vloot en de vulling van de bijbehorende organisatie afgebouwd.

De Chinook ondergaat een vervangings- en moderniseringsprogramma en de vloot wordt met drie toestellen uitgebreid. Ook de Apache ondergaat een modificatieprogramma, waarbij is voorzien dat eind 2025 de luchtmacht volledig op norm is. Gedurende de transitieperiodes heeft de luchtmacht minder toestellen ter beschikking voor het defensiebrede operationele gereedstellingsproces en zijn de normen voor de operationele gereedheid voor beide systemen gereduceerd.

De Nederlandse krijgsmacht verkrijgt met de Medium Altitude Long Endurance Unmanned Aerial Vehicle (MALE UAV) een capaciteit die langdurig tactische en strategische informatie vanuit de lucht kan vergaren. Vanaf begin 2022 beschikt Defensie over een initiële operationele capaciteit, waarmee de kwaliteit van de inlichtingenondersteuning van missies toeneemt.

Digitale transformatie en innovatie

De luchtmacht heeft de ambitie om zich de komende jaren te ontwikkelen tot een 5th Gen Airforce waarin effecten centraal staan en data en informatiedominantie een fundament vormen. Naast een volledig vernieuwde en gemodificeerde vloot, een wendbare en adaptieve organisatie, speelt de verdergaande digitalisering en dataficering (onder andere door de toepassing van big data en data science) daarin een belangrijke rol. Ook de ruimte speelt een rol. In 2021 heeft Defensie voor de eerste keer een militaire satelliet, de BRIK II, in een baan om de aarde laten brengen. Ook in 2022 heeft de ruimte blijvende aandacht.

Geoefendheid en inzetbaarheid

De COVID-19 maatregelen leiden tot beperkingen van de geoefendheid en inzetbaarheid. Zodra de COVID-19 maatregelen vervallen, kan het volledige oefenplan hervat worden. Bij de inhaalslag zijn met name oefeningen op grotere schaal en deelname aan oefeningen op de hogere geweldniveaus en in grotere verbanden noodzakelijk om de geoefendheid voor de eerste hoofdtaak op peil te kunnen brengen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel «Juridisch verplicht» heeft betrekking op de leveringen van goederen en/of diensten, waarvan overeenkomsten zijn aangegaan voor de financiële instrumenten «opdrachten, personele en materiële uitgaven». Bij de personele uitgaven wordt ervan uitgegaan dat het budget voor salarissen voor 2022 volledig verplicht is. Voor 2022 is 90% juridisch verplicht ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

OpdrachtenGereedstellingGereedstelling omvat de geraamde uitgaven die worden gedaan voor opwerk- en oefenactiviteiten, alsmede de daarbij behorende huur van oefenterreinen en andere operationele zaken, zoals de inhuur van Red Air. Voor 2022 staat onder andere de oefening Frisian Flag gepland. Hiermee organiseert Nederland de grootste Europese multinationale oefening voor jachtvliegtuigen. Andere oefeningen die voor 2022 gepland staan, zijn «Falcon» oefeningen, waarbij de landmacht en de luchtmacht geïntegreerde inzet beoefenen. Defensie meldt alle oefeningen vooraf via regionale media en sociale mediakanalen.

Personele uitgavenPersonele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten, uitgaven voor toelagen, woon-werkverkeer, reservisteninzet en inhuur personeel. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen (zowel vliegeropleidingen als andersoortige opleidingen), werving, dienstreizen en overige personeelsgebonden uitgaven.

Materiële uitgavenDe uitgaven voor instandhouding zijn ingaande 2021 overgeheveld naar het Defensiematerieelbegrotingsfonds. Materiële uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit goederen en diensten ten behoeve van de bedrijfsvoering, zoals kantoorinrichting en kantoorartikelen, transport en voorlichting. Daarnaast worden hier de uitgaven voor restaurant gerelateerde diensten, kennisontwikkeling, technologische ontwikkeling en innovatie, schadevergoedingen en kosten voor betalingsverkeer verantwoord.

3.5 Artikel 5 Koninklijke Marechaussee

A. Algemene doelstelling

De Koninklijke Marechaussee (KMar) waakt over de veiligheid van Nederland en het Caribisch gedeelte van het Koninkrijk der Nederlanden. Wereldwijd wordt de marechaussee ingezet op plaatsen van strategisch belang. Van koninklijke paleizen tot aan de buitengrenzen van Europa. Van luchthavens in Nederland en het Caribisch gebied tot oorlogs- en crisisgebieden overal ter wereld.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is beheersverantwoordelijk en verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang, samenstelling en de vereiste mate van gereedheid van de KMar. De uitvoering is opgedragen aan de KMar. Het gezag over de KMar berust bij meerdere ministeries. Afhankelijk van de betreffende taak zijn dat de ministeries van Justitie en Veiligheid (inclusief de Directoraat-Generaal Migratie, het Openbaar Ministerie en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid), Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Defensie.

De Militaire Politiezorgtaak (art 4 lid 1 b PW) wordt zowel nationaal als internationaal en tijdens missies, oefeningen en andere inzet uitgevoerd. Door de uitvoering van deze taken levert de KMar een continue bijdrage aan de veiligheid van de Staat en de integriteit van de Krijgsmacht.

Geplande inzet

Het takenpakket van de KMar is gericht op de veiligheid van de Staat en kent drie hoofdtaken: de grenspolitietaken, bewaken en beveiligen en (inter)nationale en militaire politie(zorg)taken. Deze taken worden hieronder in meer detail beschreven. Om deze taken uit te kunnen voeren, maakt de KMar steeds meer gebruik van informatiegestuurd optreden. Op dit moment is er echter een structureel tekort om de IT van de KMar vorm te kunnen geven, terwijl goede IT een randvoorwaarde is voor informatiegestuurd optreden en het kunnen uitvoeren van de taken van de KMar.

1. Grenspolitietaak

De grenspolitietaken van de KMar worden uitgevoerd op basis van de Politiewet, de Vreemdelingenwet en de Schengengrenscode. Vanuit de grenspolitietaak richt de KMar zich op de bestrijding van illegale migratie, grensoverschrijdende criminaliteit en terrorisme. Naast de grenspolitietaken voert de KMar op de aangewezen luchthavens ook de politietaak uit. Deze taken worden (binnen juridische kaders en zo veel mogelijk) informatie- en risico gestuurd verricht door het optimaal benutten van zowel de informatiepositie van de KMar als die van de ketenpartners, in het fysieke en het digitale domein.

2. Bewaken en Beveiligen

De KMar draagt zorg voor de bewaking en beveiliging van bepaalde vitale objecten, personen en diensten. De KMar doet dit zelfstandig, in bijstand aan de politie en ook in samenwerking met nationale en internationale publieke en private partners op het gebied van bewaken en beveiligen. Om bescherming en veiligheid te versterken, onder andere om bewaken en beveiligen te versterken, heeft het Kabinet middelen beschikbaar gesteld aan de begroting van J&V. Daar waar relevant worden de gelden doorverdeeld aan de partners, waaronder de KMar.

3. (Inter)nationale en militaire politie(zorg)taken

Om de inzetbaarheidsdoelen ten behoeve van de hoofddoelstellingen van Defensie te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van de KMar gereed gesteld.

Binnen de pijler (inter)nationale- en (militaire) politie(zorg)taken valt een onderscheid te maken tussen militaire politiezorgtaken, civiele vredes- en internationale taken (waaronder de NAVO Militaire Politietaken en Stability Policing taken), Defensietaken en de taken van de liaison officieren in het buitenland. In de Politiewet zijn de militaire politiezorgtaken voor Defensie opgedragen aan de KMar. Door het uitvoeren van die taak, onder het gezag van het Openbaar Ministerie, levert de KMar een belangrijke bijdrage aan de integriteit van de Krijgsmacht. De uitoefening van deze taken beperkt zich niet alleen tot het Nederlands grondgebied; de KMar gaat ook mee tijdens uitzendingen, inzet en oefeningen van Nederlandse militaire eenheden buiten Nederland. De KMar kan onder aansturing van de CDS bijvoorbeeld als een «combat support force enabler» internationaal worden ingezet op militaire politietaken-functies, ter ondersteuning van militaire operaties onder bevel van een militaire commandant. In Caribisch Nederland is de KMar zelfstandig verantwoordelijk voor de taken die de organisatie ook in het Europese deel van het Koninkrijk heeft. Zo is de KMar onder andere verantwoordelijk voor de grensbewaking van de luchthavens en de zeegrenzen op de eilanden Bonaire, Sint-Eustatius en Saba en verantwoordelijk voor de uitvoering van de politietaak op de door Onze Ministers en Onze Minister van Defensie aangewezen luchthavens op Bonaire, Sint Eustatius en Saba, alsmede de beveiliging van de burgerluchtvaart. Op Sint-Eustatius en Saba is de KMar belast met de uitvoering van het vreemdelingentoezicht. De KMar ondersteunt daarnaast het politiekorps Caribisch Nederland. Vanuit de militaire politiezorgtaak is de KMar vanuit haar eigen taakstelling ook aanwezig in de Caribische landen van het Koninkrijk (Aruba, Curacao en Sint Maarten). Daarnaast levert de KMar op basis van het protocol Flexpool ook personele ondersteuning aan deze landen. Momenteel wordt tevens gewerkt aan de uitwerking van de extra inzet van de KMar in het kader van het in februari 2021 afgesloten protocol versterking grenstoezicht. Daarnaast bestaat ook de mogelijkheid om bijstand te verlenen, waarbij onderscheid gemaakt kan worden tussen bijstand in Caribisch Nederland en bijstand aan de Caribische landen van het Koninkrijk.

C. Beleidswijzigingen

Grenzen en Veiligheid

Op het gebied van grenzen en veiligheid speelt een aantal ontwikkelingen als gevolg van nieuwe EU wetgeving inzake een Europees In- en Uitreissysteem (EES), een Europees Informatie- en Reisautorisatiesysteem (ETIAS), wijzigingen in het Schengen Informatiesysteem (SIS), de voorstellen voor aanpassing van EURODAC, het Visum Informatiesysteem (EUVIS) en inzake de interoperabiliteit tussen deze systemen, die op termijn consequenties hebben voor alle betrokken partijen, waaronder de KMar. Ten behoeve van de implementatie van deze wetgeving zijn door het Minsterie Justitie & Veiligheid in 2021 de benodigde incidentele middelen toegekend en de eerste tranche voor de structurele middelen.

Eurostar

De KMar is volgens planning in oktober 2020 gestart met de grenscontroles op Amsterdam en Rotterdam Centraal ten behoeve van twee Eurostartreinen. Eurostar verwacht dat een derde trein begin Q4 2021 zal worden opgenomen in de dienstregeling. Indien de passagiersaantallen weer zullen aantrekken, zal Eurostar haar dienstregeling in 2022 uitbreiden met een vierde en mogelijk zelfs een vijfde trein.

Eurosur

In 2021 en 2022 heeft Nederland en de KMar specifieke plicht om het Nationale Coördinatie Centrum (NCC) in te richten en de belangrijkste ontwikkelingsstappen te zetten voor het nieuwe IV-systeem EUROSUR 2.0. Het NCC moet uiterlijk het derde kwartaal van 2022 in gereedheid zijn.

EMSWe verordening

Op 15 augustus 2019 is de Europese EMSWe-verordening in werking getreden. EMSWe staat voor European Maritime Single Window. Het is de opvolger van de al eerder door de KMar geïmplementeerde Europese verordening «Maritime Single Window». Met de EMSWe verordening wordt de meldplicht vanuit de scheepvaart aan de verschillende partijen (havenautoriteiten, Douane, KMar, Zeehavenpolitie) in de lidstaten geharmoniseerd. EMWSe is voor de KMar / JIVC voornamelijk een ICT-vraagstuk. Nationale implementatie wordt uitgevoerd o.l.v. het ministerie van IenW. EMSWe wordt in 2021 en 2022 ontworpen en gebouwd. Uiteindelijk dient EMWSe op 15 augustus 2025 succesvol geïmplementeerd te zijn.

Geoefendheid en inzetbaarheid

De COVID-19 maatregelen leiden tot beperkingen van de geoefendheid en inzetbaarheid. Zodra de COVID-19 maatregelen vervallen, kan het volledige oefenplan hervat worden. Bij de inhaalslag zijn met name oefeningen op grotere schaal en deelname aan oefeningen op de hogere geweldniveaus en in grotere verbanden noodzakelijk om de geoefendheid voor de eerste hoofdtaak op peil te kunnen brengen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel «Juridisch verplicht» heeft betrekking op de leveringen van goederen en/of diensten, waarvan overeenkomsten zijn aangegaan voor de financiële instrumenten «opdrachten, personele en materiële uitgaven». Bij de personele uitgaven wordt ervan uitgegaan dat het budget voor salarissen voor 2022 volledig verplicht is. Voor 2022 is 92% juridisch verplicht t.o.v. het totaal beschikbare budget.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Opdrachten

Gereedstelling/instandhouding

Gereedstelling omvat de geraamde uitgaven die worden gedaan voor (de ondersteuning van) de operationele taakuitvoering alsmede voor opwerk- en oefenactiviteiten. Dit betreft o.a. de operationele rantsoenen, civiele taken en operationele zaken, waaronder het huren van oefenterreinen. De uitgaven voor oefen- en operationele munitie en instandhouding simulatoren zijn overgegaan naar het financiële instrument «instandhouding materieel». De uitgaven voor onderhoud en ondersteuning van commandovoering zijn overgegaan naar instandhouding IT.

Personele uitgaven

Personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen, woon-werkverkeer en inhuur personeel. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen, internationale verhuizingen en overige personeelsgebonden uitgaven. De uitgaven voor militaire uitrustingen zijn overgegaan naar het financiële instrument «instandhouding materieel».

Materiële uitgaven

De uitgaven voor instandhouding zijn ingaande 2021 overgeheveld naar het Defensiematerieelbegrotingsfonds. Materiële uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit goederen en diensten ten behoeve van de bedrijfsvoering, zoals kantoorinrichting en kantoorartikelen, transport, voorlichting. En verder de uitgaven voor restaurant gerelateerde diensten, de uitgaven voor kennis, technologische ontwikkeling en innovatie, schadevergoedingen en kosten voor betalingsverkeer etc. De uitgaven die een relatie hebben met het instandhouden van het materieel, zoals werkplaatsinrichting en militaire artikelen en uitrustingen zijn overgegaan naar het instrument «instandhouding materieel».

3.6 Artikel 6 Investeringen

A. Algemene doelstelling

Defensie voorziet in nieuw materieel, infrastructuur en IT-middelen en zij verkoopt, indien aan de orde, groot materieel en infrastructuur.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor het tijdig voorzien in van nieuw materieel, infrastructuur en IT-middelen alsmede de afstoting van overtollig groot materieel en infrastructuur. Tot de investeringen worden gerekend alle planbehoeften met een meerjarig karakter. Dit omvat ook de bijdragen aan de NAVO voor het doen van investeringen en wetenschappelijk onderzoek. Tot de investeringen worden ook bijdragen gerekend aan de instandhouding, die direct samenhangen met de betreffende investering.

C. Beleidswijzigingen

Door de introductie van het Defensiematerieelbegrotingsfonds (DMF) zijn de middelen uit beleidsartikel 6 Investeringen per 2021 overgeheveld naar het DMF.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit Niet van toepassing

3.7 Artikel 7 Defensie Materieel Organisatie

A. Algemene doelstelling

De Defensie Materieel Organisatie (DMO) zorgt voor de verwerving van modern, robuust en kwalitatief hoogwaardig en inzetbaar materieel en de beschikbaarstelling van IT-middelen, brandstof, munitie, kleding en uitrusting aan de defensieonderdelen.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de aanschaf en de instandhouding van materieel en de afstoting van overtollig materieel van de krijgsmacht. Om de inzetbaarheidsdoelen te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden van de DMO gereed gesteld.

C. Beleidswijzigingen

Dit begrotingsartikel heeft betrekking op de personele exploitatie en het budget voor brandstoffen. De instandhoudingsbudgetten voor het KPU-bedrijf en het Defensie Munitiebedrijf zijn per 2021 ondergebracht in het Defensiematerieelbegrotingsfonds (DMF).

Defensie geeft uitvoering aan het speerpunt energie volgens ons Plan van aanpak Energietransitie Defensie (Kamerstuk 34 919, nr. 74). Voor de brandstofvoorziening is het van belang dat Defensie in toenemende mate biobrandstof bij operationeel materieel zal gebruiken en dat de komende jaren ongeveer 400 dienstvoertuigen worden vervangen voor zero-emissie voertuigen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel juridisch verplicht heeft betrekking op de leveringen van goederen en/of diensten, waarvan overeenkomsten zijn aangegaan voor de financiele instrumenten opdrachten, personele en materiele uitgaven. Bij de personele uitgaven wordt ervan uitgegaan dat het budget voor salarissen voor 2021 volledig verplicht is. Voor 2022 is 74% juridisch verplicht ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

GereedstellingGereedstelling omvat de geraamde uitgaven die worden gedaan voor opwerk- en oefenactiviteiten. Dit betreft de uitgaven voor brandstof en smeermiddelen. De prijzen van met name brandstoffen zijn zeer flexibel als gevolg van de snel wijzigende brandstofprijzen en dollarkoersen.

Personele uitgavenPersonele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen, woon-werkverkeer en inhuur van personeel. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen en overige personeelsgebonden uitgaven.

Materiële uitgavenDe uitgaven voor instandhouding zijn ingaande 2021 overgeheveld naar het Defensiematerieelbegrotingsfonds. Materiële uitgaven bestaan bij de DMO hoofdzakelijk uit goederen en diensten ten behoeve van de bedrijfsvoering.

3.8 Artikel 8 Defensie Ondersteuningscommando

A. Algemene doelstelling

Het Defensie Ondersteuningscommando (DOSCO) ondersteunt de krijgsmacht in haar taken. Het DOSCO doet dit door te zorgen voor personele diensten, opleidingen, huisvesting, vastgoed, catering, beveiliging, bewaking, facilitaire zaken, gezondheidszorg, logistiek en transport. Het DOSCO voorziet zelf in die ondersteuning en koopt een deel van de producten en diensten in bij organisaties buiten het Ministerie van Defensie.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor een doeltreffende en doelmatige ondersteuning van de krijgsmacht. Het DOSCO krijgt, net als de operationele commando’s, een generieke gereedstellingsopdracht. In deze begroting laten we die voor het eerst zien op eenzelfde wijze als de andere defensieonderdelen. Vooralsnog ontvangt DOSCO een gereedstellingsopdracht voor de perifere bloedbank en chirurgisch team.

C. Beleidswijzigingen

Er zijn geen significante wijzigingen ten opzichte van de begroting 2021 voor DOSCO. Voor de belangrijkste beleidswijzigingen wordt verwezen naar de beleidsagenda.

De gevolgen van COVID-19 zijn met name merkbaar bij de transportuitgaven (minder oefeningen) en de meeruitgaven die gemaakt worden als gevolg van testen, vaccineren, quarantaine en de inzet van personeel zowel binnen als buiten Defensie. Als de COVID-19 maatregelen komen te vervallen dan zullen de OPCO’s in staat zijn om meer te oefenen en zal dit consequenties hebben voor de ondersteunende taken van het DOSCO. Voor specifiek het medisch zorgpersoneel heeft de inzet in ziekenhuizen geleid tot een achterstand in het oefenen en trainen; dit zal ook weer moeten worden ingehaald na afloop van alle inzet.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het aandeel «juridisch verplicht» heeft betrekking op de leveringen van goederen en/of diensten, waarvan overeenkomsten zijn aangegaan voor de financiële instrumenten «opdrachten, personele en materiële uitgaven». Bij de personele uitgaven wordt ervan uitgegaan dat het budget voor salarissen voor 2022 en bij schadevergoeding, het Nationaal Fonds Ereschuld en de Reservering schadevergoedingen chroom 6, volledig verplicht zijn. Voor 2022 is 72% juridisch verplicht ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

Personele uitgaven

Personele uitgaven bestaan hoofdzakelijk uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen, woon-werkverkeer en inhuur van het personeel. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, werving, dienstreizen, internationale verhuizingen en overige personeelsgebonden uitgaven. De salarissen van het attaché personeel worden afzonderlijk gepresenteerd, omdat deze uitgaven onder de internationale inzet (BIV) uitgaven vallen.

Materiële uitgaven

De uitgaven voor instandhouding zijn ingaande 2021 overgeheveld naar het Defensiematerieelbegrotingsfonds. Onder materiële uitgaven worden de geraamde uitgaven voor overige materiële exploitatie en de attachés weergegeven. De uitgaven voor de overige materiële exploitatie bestaan onder andere uit catering, facilitaire dienstverlening, mediadienstverlening, gezondheidszorg, beveiliging, energie en water, schoonmaak en wereldwijd transport van personen en goederen.

Schadevergoeding

De uitgaven voor het Nationaal Fonds Ereschuld worden bij het DOSCO verantwoord onder het financieel instrument schadevergoeding. Dit fonds is ingesteld voor militairen die een handicap, trauma of andere aandoening hebben opgelopen tijdens missies naar het buitenland. Hierin zijn de budgetten voor schadevergoedingen en regelingen voor schadevergoedingen voor veteranen ondergebracht. De middelen op de begroting zijn echter ontoereikend. Meer (jonge) veteranen doen een beroep op compensatie. Daarom wordt € 30 miljoen aanvullend beschikbaar gesteld in 2021 en wordt de begroting met € 20 miljoen structureel verhoogd. Daarnaast worden geraamde uitgaven voor uitkeringen in verband met Chroom 6 en overige schadevergoedingen onder het instrument schadevergoeding verantwoord.

4. Niet-beleidsartikelen

4.1 Artikel 9 Algemeen

Algemene doelstellingHet kerndepartement voert een aantal defensiebrede taken uit. Dit zijn het verstrekken van subsidies voor defensie-gerelateerde (maatschappelijke) taken, het bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken, de bekostiging van instellingen voor kennisopbouw, het bijdragen aan internationale organisaties, het uitvoeren van opdrachten, schadevergoedingen en de bijdrage aan rijksbrede en defensiebrede beleidsopdrachten.

A. Budgettaire gevolgen

B. Toelichting op de financiële instrumenten

SubsidiesDefensie verleent subsidies aan instellingen die een toegevoegde (maatschappelijke) waarde hebben, en die defensiebeleid voor bijzondere doelgroepen uitvoeren, omdat zij hierin gespecialiseerd zijn. De defensiesubsidies worden verleend met als doel instandhouding van de instellingen, zodat deze hun toegevoegde waarde kunnen blijven leveren. De subsidies zijn gecategoriseerd in subsidies voor veteranenzorg en subsidies voor cultureel erfgoed en tradities. Daarnaast worden subsidies verstrekt aan onderwijs en kennis- en technologieontwikkeling. Bijlage 7.4 geeft een overzicht van de subsidies weer.

Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukkenDefensie draagt bij aan kennisopbouw en innovatie-ontwikkeling. Het Maritiem Research Instituut (MARIN), het Koninklijk Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) en de Nederlandse organisatie voor Toegepast-Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO) ontvangen een jaarlijkse bijdrage om hun defensie-specifieke kennisbasis in stand te houden. Vanuit de opgebouwde kennis laat Defensie zich adviseren en ondersteunen bij de beleidsvorming, verwerving en onderhoud van materieel, opleiding en training, bedrijfsvoering en operationeel optreden. Met de uitvoering van onderzoeksprogramma’s en -projecten krijgt de Strategie-, Kennis- en Innovatieagenda 2021–2025 invulling. De overige bijdragen aan begrotingshoofdstukken zijn de bijdragen aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor de instandhouding van de Adviesraad Internationale Vraagstukken en de Atlantische Commissie.

Bijdrage aan (inter)nationale organisatiesDefensie draagt jaarlijks met een contributie bij aan de NAVO-exploitatie. Hierin zijn opgenomen onder andere de AWACS-vliegtuigen, de NAVO-commandostructuur en diverse programma’s. Defensie voert in militaire internationaal verband samenwerkingsactiviteiten uit zoals de Very High Readiness Joint Taskforce (VJTF). De komende drie jaar vervult Nederland de functie van Chairman of the Military Committee (CMC) te Brussel.

OpdrachtenDit zijn jaarlijkse bestedingen aan derden voor de ondersteuning van beleid en rechtspositionele ondersteuning. Ook versterkt Defensie haar HR-model en de capaciteit voor het pensioenakkoord en de implementatie van het bezoldigingsstelsel. ‘Opdrachten’ zijn ook beleidsuitgaven voor het defensiebreed implementeren van energie- en milieuwetgeving (stikstof en omgevingswet).

Bekostiging‘Bekostiging’ zijn bijdragen aan instellingen, zoals de Stichting Faciliteiten Centraal Georganiseerd Overleg Militairen en de ondersteuning organisaties die deel uitmaken van de sector Defensie.

SchadevergoedingenDe schadevergoedingen (voorheen: Inkomensoverdrachten) zijn bestemd voor doelgroepen die schade ondervinden van defensiebeleid. Hieronder vallen de uitgaven voor de uitkeringsregeling voor chroom-6 slachtoffers: de Regeling Uitkering chroom-6 Defensie (zie Kamerstukken vergaderjaar 2017–2018, 34 775 X, nr. 126 en vergaderjaar 2020–2021, 35 570 X, nr. 92). Verder vallen hieronder de schade-uitkeringen Srebrenica (zie Kamerstuk vergaderjaar 2019-2020 35 450 X, nr. 2), uitgaven voor herstelprojecten in Hawija (zie Kamerstuk vergaderjaar 2020-2021, 27 nr. 766) en uitgaven voor activiteiten in het kader van Dutchbat III.

4.2 Artikel 10 Apparaat Kerndepartement

Algemene doelstelling

Inzet is de kerntaak van Defensie. De bestuursstaf geeft hier namens de minister sturing aan door het formuleren van het defensiebeleid, het aansturen van de uitvoering door de commandant der strijdkrachten, het toewijzen van middelen aan alle defensieonderdelen, het leveren van kwalitatief hoogwaardig inlichtingen- en veiligheidsinformatie, het toezicht houden op verschillende defensie specifieke taken, het opstellen van kaders voor de defensiebrede bedrijfsvoering en het bijdragen aan militaire pensioenen en uitkeringen.

A. Budgettaire gevolgen

B. Toelichting op de financiële instrumenten

Bestuursstaf

De bestuursstaf, bestaande uit Directoraat-Generaal Beleid, Hoofddirectie Financiën en Control, Defensiestaf en bijzondere organisatie eenheden, draagt zorg voor de sturing van, het beleid voor en het toezicht op Defensie. De bestuursstaf adviseert en ondersteunt ook de bewindspersonen (de minister en de staatssecretaris) bij het besturen van de organisatie en het afleggen van verantwoording aan het parlement. De uitgaven die daarmee gemoeid zijn, zijn vooral salarissen voor burger- en militair personeel, persoonsgebonden uitgaven, externe inhuur en overige exploitatie. De bijzondere organisatie eenheden van de bestuursstaf bestaan uit de Inspecteur-Generaal van de Krijgsmacht (IGK), Inspecteur-Generaal Veiligheid (IGV) die aan het hoofd staat van een Inspectie Veiligheid Defensie (IVD), de Militaire Luchtvaart Autoriteit (MLA), de Inspectie Militaire Gezondheidszorg (IMG), de Centrale Organisatie Integriteit Defensie (COID), het Militair Huis van de Koning (MHK) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD).

Personele uitgavenDe personele uitgaven bestaan uit salarissen, sociale lasten en uitgaven voor toelagen en reiskosten woon-werkverkeer. De overige personele exploitatie bestaat uit opleidingen, dienstreizen en overige persoonsgebonden uitgaven.

De post Uitkeringen betreft de militaire pensioenen, AOW-gat compensatie, UKW en verstrekking van uitkeringen in het kader van de sociale zekerheid, waaronder het Sociaal Beleidskader en overige regelingen voor voormalig defensiepersoneel.

De komende jaren is budget beschikbaar voor het versterken van de toezichthouders veiligheid, integriteit en de luchtvaartautoriteit, voor de taskforce Host Nation Support (operationele logistiek), voor de ondersteuning van informatievoorziening en parlementaire processen, kennis en beleidsontwikkeling voor de omgevingswet, energie en duurzaamheid en capaciteit voor compliance en veiligheidsfuncties bij de MIVD.

De komende jaren wordt tevens aandacht besteed aan vastgoed, duurzaamheid (in het bijzonder stikstof) en omgeving. Defensie heeft wat betreft vastgoed een urgente en omvangrijke opgave, waarbij de portefeuille de komende tien jaar ingrijpend moet worden herzien omdat de huidige situatie onbetaalbaar is en niet toekomstbestendig. Defensie werkt aan een verkenning om te komen tot het concentreren, vernieuwen en verduurzamen van het defensievastgoed. In het kader van duurzaamheid worden de Verduurzaamroute Vastgoed en de roadmap Energietransitie gebruikt voor het aanjagen van innovatie. Verder draagt de verduurzaming bij aan de reductie van CO2 en stikstof. Tot slot bereidt Defensie zich in 2022 verder voor op de omgevingswet in de rol van zowel aanvrager als verlener van vergunningen.

Ook het Actieplan 1325 Gender is opgenomen in deze post. Hiermee wordt invulling geven aan de motie 35200 X nr 12 van de leden Belhaj en Diks.

Militaire Inlichtingen- en VeiligheidsdienstAls grootste eenheid ressorterend onder de bestuursstaf, is de MIVD belast met de ondersteuning van Defensie op het gebied van het leveren van kwalitatief hoogwaardig inlichtingen- en veiligheidsinformatie. Daarmee levert de MIVD een onmisbare bijdrage aan de opbouw, de gereedstelling en de inzet van de krijgsmacht en de informatiepositie van Nederland. De uitgaven die daarmee binnen dit artikel gemoeid zijn omvatten vooral salarissen voor burger- en militair personeel, persoonsgebonden uitgaven en overige niet gecentraliseerde exploitatie-uitgaven. Voor het versterken van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten heeft het Kabinet extra middelen (€ 15 miljoen) aan de MIVD beschikbaar gesteld. Dit bedrag staat nu tijdelijk geboekt op artikel 12 Nog onverdeeld en wordt met de eerste suppletoire begroting 2022 doorverdeeld.

OverigOm de inzetbaarheidsdoelen te bereiken worden de volgende capaciteiten en inzetbare eenheden (budgettair vallend onder het kerndepartement, aansturing door CDS) gereed gesteld.