Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Figuur 1 Geraamde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 15.247

Figuur 2 Geraamde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 1.570

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaten voor het aangegeven jaar vast te stellen.Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en de lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de in de staat opgenomen baten-lastenagentschappen, Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB), Nederlands Forensisch Instituut (NFI), Justitiële Uitvoeringsdienst, Toetsing, Integriteit, Screening (Justis), de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), de Justitiele Informatiedienst (Justid) en de Justitiële ICT organisatie voor 2022 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

Wetsartikel 3

De rechtspraak is, mede door de instelling van de Raad voor de rechtspraak en het principe van integraal management bij het besturen van de gerechten, verantwoordelijk voor het eigen beheer. Op grond van de bevoegdheidsverdeling is de Minister voor Rechtsbescherming niet verantwoordelijk voor de doelmatigheid van de rechterlijke organisatie, wel heeft de Minister een toezichthoudende verantwoordelijkheid. Conform artikel 93 van de Wet op de rechtelijke organisatie kan Onze Minister voor Rechtsbescherming algemene aanwijzingen geven ten aanzien van de taken zoals genoemd in artikel 91, voor zover dit noodzakelijk is met het oog op een goede bedrijfsvoering van de rechterlijke organisatie.

In deel B is naast de toelichting op beleidsartikel 32, waarin de beleidsdoelstelling van de Minister voor Rechtsbescherming ten aanzien van de rechtspleging wordt toegelicht, een apart hoofdstuk Raad voor de rechtspraak opgenomen. In dit hoofdstuk wordt de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten voor het jaar 2022 gegeven.

Mede namens de Minister voor Rechtsbescherming,De Minister van Justitie en Veiligheid,

F.B.J.Grapperhaus

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

1. Leeswijzer

Deze leeswijzer gaat kort in op de hoofdonderdelen van de begroting.

Groeiparagraaf

Strategische Evaluatie Agenda (SEA)In het kader van de operatie Inzicht in Kwaliteit wordt het evaluatiestelsel op het punt van beleidsdoorlichtingen herzien. Het gebruikelijke overzicht met een planning van beleidsdoorlichtingen, zoals opgenomen in de beleidsagenda van de begroting, wordt omgevormd tot een SEA. In de begroting 2021 zijn de plannen van JenV hoe hiertoe te komen uiteengezet. Deze plannen monden in de begroting 2022 uit in een eerste aanzet voor een SEA per DG/NCTV.

Hoofdstuk 2: Beleidsagenda

In de beleidsagenda wordt ingegaan op de kernthema’s van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV). Dit zijn de prioriteiten voor de kabinetsperiode Rutte III. In de beleidsagenda is verder een cijfermatig overzicht opgenomen van de belangrijkste beleidsmatige mutaties, een overzicht van de niet-juridisch verplichte uitgaven, een overzicht met de meerjarige planning voor de strategische evaluaties en een overzicht van de risicoregelingen die vallen onder dit ministerie.

Hoofdstuk 3 en 4: Beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen

Met het Ministerie van Financiën is de afspraak gemaakt dat de apparaatsuitgaven van de Hoge Raad (HR), het Openbaar Ministerie (OM) en de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) niet in het centrale apparaatsartikel 91 maar apart in beleidsartikel 32 (Hoge Raad), 33 (Openbaar Ministerie) en 34 (Raad voor de Kinderbescherming) worden opgenomen.Het artikel 34 Straffen en beschermen is op een aantal punten gewijzigd. Dit betreft in hoofdzaak een aantal regelingen onder de instrumenten Subsidies, Opdrachten en Bijdrage medeoverheden van de operationele doelstellingen 34.2 t/m 34.5. Aanleiding voor de wijzigingen is gelegen in organisatorische veranderingen van het Directoraat Generaal Straffen en Beschermen waardoor de oude begrotingsstructuur niet langer passend was. Door een aantal wijzigingen bij de regelingen op artikel 34 door te voeren, is de indeling van het artikel meer toekomstvast en robuust. Verder is de naam van het artikelonderdeel 34.5 gewijzigd zodat deze beter de onderliggende regelingen afdekt. 

Hoofdstuk 5: Agentschapsparagrafen

De begrotingen van een aantal agentschappen kennen een afwijkende lastencategorie, namelijk de post «(materiële) programmakosten». Onder deze post zijn de kosten opgenomen die samenhangen met de primaire taken van de agentschappen. De betreffende kosten worden niet als apparaatskosten gekwalificeerd.Er zijn twee JenV-organisaties die met ingang van de begroting 2022 gaan verantwoorden volgens het batenlastenstelsel. Dit zijn de Justitiele Informatiedienst (Justid) en de Justitiële ICT organisatie.

Hoofdstuk 6: Raad voor de rechtspraak

In het wetslichaam is een apart wetsartikel opgenomen voor de Raad voor de rechtspraak. In de Wet op de rechterlijke organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering geattribueerd aan de gerechten en aan de Raad voor de rechtspraak. De Raad kent een bekostigingssystematiek die gebaseerd is op outputfinanciering en gelijktijdig is het baten-lastenstelsel ingevoerd. In deze begroting is gekozen voor een «bijdrage-constructie». Dit betekent dat op artikel 32 «Rechtspleging en rechtsbijstand» de bijdrage aan de Raad is opgenomen en de Raad voor de rechtspraak niet in de begrotingsstaat inzake agentschappen is opgenomen. Voor de Raad is in de begroting een apart hoofdstuk opgenomen, met daarin de gevolgen van de verstrekte bijdrage op het gebied van de bedrijfsvoering.

Overzichtsconstructies

Het Ministerie van JenV levert een bijdrage aan interdepartementale overzichtsconstructies Caribisch Nederland en de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS). De coördinatie voor de eerste overzichtsconstructie is in handen van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De Minister van Buitenlandse Zaken is verantwoordelijk voor de coördinatie van de HGIS en de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking heeft hierbinnen een coördinerende rol omtrent de verdeling van ontwikkelingssamenwerkingsgelden.

2. Beleidsagenda

2.1 Beleidsprioriteiten

Inleiding

Wat is er gebeurd? Hoe gaan we nu verder? Eenvoudige vragen, met complexe antwoorden. Komend jaar zal in het teken staan van herstel en bewaking van de coronapandemie en evaluatie van het gevoerde beleid. Maar ook de weerbaarheid van onze samenleving heeft de volle aandacht. Het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) en vooral zijn taakorganisaties hebben zich op allerlei manieren aangepast aan de gevolgen van de coronapandemie. We zijn dan ook trots op onze medewerkers, die zich de afgelopen tijd van hun beste kant hebben laten zien. Het was helaas niet te voorkomen dat tijdens de crisis de wachtlijsten in de jeugd-, strafrecht- en vreemdelingenketen verder opliepen. Die willen we in 2022 samen met alle ketenpartners weer te lijf gaan.

De beperkende coronamaatregelen toonden het belang van een multidisciplinaire crisisstructuur binnen het stelsel van veiligheidsregio’s. Op verschillende terreinen geven we gehoor aan de behoefte aan heldere wettelijke kaders, bijvoorbeeld voor gegevensuitwisseling voor een effectievere samenwerking tussen de vele organisaties in de domeinen van recht en veiligheid. Ook voor handhaving van de openbare orde en hulpverlening passen we wet- en regelgeving en bevoegdheden aan, met een sterkere regierol van de Minister van JenV.

Niet alleen de coronapandemie laat zien dat een vitale en krachtige rechtsstaat permanent onderhoud, vernieuwing en bescherming vergt. Wie goed kijkt, ziet overal duidelijke signalen dat de weerbaarheid van onze maatschappij onder druk staat. Na eerdere brute moorden is de laffe aanslag op Peter R. de Vries op 6 juli 2021 een nieuwe illustratie van de kwetsbaarheid van onze rechtsstaat. Het toont opnieuw de verharding van de criminaliteit en de gewetenloosheid van de daders. De bestrijding van ondermijnende criminaliteit staat dan ook hoog op de agenda, maar we moeten eerlijk erkennen dat daar een lange adem voor nodig is. Criminaliteit kan je niet uitwissen, wel indammen. Maar zelfs dat vergt meer dan één begrotingsjaar of één kabinetsperiode.

Nederland wil een land zijn van burgerrechten en bewegingsvrijheid, een veilige samenleving die zich kenmerkt door onderling vertrouwen en kansen voor iedereen. Onze democratische rechtsstaat vormt de basis. Burgers moeten ervaren dat de rechtsstaat er voor hen is, zeker op momenten dat ze in de knel komen. Onze democratische rechtsorde is gebaseerd op vertrouwen. Dat vertrouwen in de overheid is aangetast, zo toont onder andere de kinderopvangtoeslagenaffaire. Om dit vertrouwen te herstellen moeten we eerst meer en systematischer de oorzaken van maatschappelijke problemen opsporen voordat we grijpen naar nieuwe instrumenten of extra financiële middelen. Daarmee verleggen we het accent van knelpunten oplossen naar voorkomen ervan. En als er nieuwe of aangepaste wetgeving nodig is, dan moeten we beter letten op de uitvoerbaarheid. Houden we echt rekening met de menselijke maat en de beleving van burgers?

In de sanctietoepassing geldt dat straf ook straf is, dat gedrag telt en dat de veiligheid van de samenleving bij terugkeer van veroordeelden voorop staat. De Wet straffen en beschermen (SenB), die in 2021 in werking trad, heeft hiervoor de wettelijke kaders gecreëerd die de betrokken organisaties - openbaar ministerie (OM), Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) en reclassering - stapsgewijs invoeren. Tegelijk is 2022 ook het jaar waarin we verder werken aan effectieve combinaties van repressieve en preventieve maatregelen voor een veiliger samenleving op de langere termijn.

En ook het migratievraagstuk vergt een actieve en integrale aanpak, zowel nationaal als internationaal. Centraal daarbij staan beheersbaarheid, rechtvaardigheid en uitvoerbaarheid van de migratieagenda.

In Caribisch Nederland staat JenV voor soortgelijke vraagstukken. Voor alle rijksdelen binnen het Koninkrijk geldt dat we te maken hebben met toenemende digitale dreigingen van landen én criminele organisaties. Ook maken verstoringen en uitval van systemen onze veiligheid kwetsbaar. Om ook onze digitale weerbaarheid te laten toenemen brengen we in 2022 in kaart wat er speelt en wat nodig is.

2.1.1 Veiligheid: werken aan een weerbare samenleving

Ondermijnende criminaliteit: preventie, repressie en financiële aanpak

De weerbaarheid van onze samenleving staat onder druk. Eén van de terreinen waar dit het meest pregnant naar voren komt is de ondermijnende criminaliteit. We staan voor een enorme taak om de georganiseerde, ondermijnende criminaliteit terug te dringen. De invloed daarvan op onze samenleving is niet minder dan funest. Dit betekent dat we de criminele (drugs)industrie zoveel mogelijk moeten ontmantelen. Maar ook dienen we ons te richten op het weerbaarder maken van onze legale economie en logistiek, ons bestuur en ons justitiële systeem tegen crimineel geld, bedreigingen en liquidaties.

Binnen de beschikbare middelen moeten we keuzes maken. De focus richt zich in 2022 op de aanpak van dominante criminele verdienmodellen en randvoorwaarden die Nederland aantrekkelijk maken voor ondermijning. Ook minder aantrekkingskracht van het criminele milieu op jongeren verdient hierbij een plek. En in 2022 krijgen uiteenlopende wetstrajecten uit de wetgevingsagenda ‘aanpak ondermijning’ een vervolg. Daarmee leggen we het fundament voor een evidence based aanpak waarmee we even vooruit kunnen.

Daarnaast richten we ons op vijf cruciale deelopgaven: 1) preventie en weerbaarheid in de aanpak, 2) krachtig ondermijningsbeleid, 3) verdere inrichting van het Multidisciplinair Interventieteam (MIT), 4) criminele geldstromen en 5) en een sterk stelsel van bewaken en beveiligen. Personen in de frontlinie - burgemeesters, officieren van justitie, rechters, politiemedewerkers, advocaten, (kroon)getuigen en journalisten – moeten zich beter beschermd weten.

Voor een krachtige regievoering op de integrale aanpak van ondermijnende criminaliteit is een programmadirecteur-generaal ondermijning (DGO) aangesteld.

Het kabinet is van mening dat er geen dag langer gewacht kan worden met de intensivering van de bestrijding van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit. Aanvullende maatregelen moeten direct worden getroffen om deze dreiging te stoppen. We moeten de benodigde bescherming bieden aan de beroepsgroepen die essentieel zijn voor het functioneren van onze rechtsstaat, zoals officieren van justitie en rechters, en rond kroongetuigen. En we moeten voorkomen dat elke dag weer kansarme jongeren, medewerkers in bijvoorbeeld havens, maar ook ambtenaren, ten prooi vallen aan intimidatie vanuit het criminele circuit of aan de verleiding van het grote drugsgeld. Als we toestaan dat ondermijnende criminaliteit blijft voortwoekeren, komen onze nationale veiligheid en onze democratische rechtsorde in gevaar. Langer wachten betekent dat de ondermijning zich nog dieper in de samenleving invreet, en daarmee steeds moeilijker te bestrijden wordt.

Het kabinet heeft in dit licht besloten om in 2022 € 524 mln. extra te investeren in de bestrijding van ondermijnende criminaliteit, waarvan € 154 mln. wordt uitgetrokken voor bescherming en veiligheid. Hiermee kan enerzijds een urgent noodzakelijke impuls worden gegeven aan de bescherming en veiligheid van degenen die zich dagelijks inspannen tegen ondermijning. Daarnaast zijn structurele middelen beschikbaar gesteld voor de samenhangende aanpak van ondermijning. Door - naast een verstevigde inzet op handhaving, opsporing en vervolging - in te zetten op een combinatie van onder andere het terugdringen van crimineel geld en het tegengaan van nieuwe aanwas, waarbij formeel gezag meer zichtbaar is in kwetsbare wijken en jongeren perspectief geboden wordt op studie en werk, wordt voorkomen dat er steeds meer beveiliging en bewaking nodig is. Het kabinet wil met deze brede, samenhangende aanpak ondermijning op termijn beheersbaar maken.

Off- en online onrust en wangedrag gezamenlijk adresseren

Kritische geluiden zijn essentieel voor de democratie en rechtsstaat, maar altijd binnen de grenzen van de wet. JenV wil met gemeenten, uitvoeringsorganisaties en andere partners voorkomen dat maatschappelijk ongenoegen omslaat in maatschappelijke onrust. Gemeenten worden steeds vaker geconfronteerd met ordeverstoringen die online beginnen of online worden versterkt. Dit noodzaakt tot bezinning op de bestuurlijke rol en bevoegdheden van burgemeesters in online monitoring en handhaving, evenals op de samenwerking hierbij met politie, jeugdwerk en buurtbewoners.

Dit dwingt tot actualisatie van de manier waarop de politie en het lokaal bestuur signaleert en intervenieert als het gaat om online orde en veiligheid. Prioriteiten liggen bij het onderzoeken van de oorzaken van maatschappelijke onrust: monitoring van het fenomeen, in kaart brengen van de informatiepositie van gemeenten en investeren in de dialoog met gekwetste en kritische doelgroepen.

In een weerbare samenleving krijgen gedeelde maatschappelijke waarden gestalte. Dat vergt van ons een betrokken houding. In zowel de echte als de online wereld is een normerende en proactieve overheid van belang, ook als het gaat om (nog) niet strafbaar gedrag dat niettemin als immoreel en onwenselijk wordt ervaren.1 Naar voorbeeld van de Online Safety Bill (UK) verkennen we in 2022 regulerende maatregelen die providers en platforms verplichten tot de zorg voor een veilige online omgeving. De resultaten van deze verkenningen door JenV op het gebied van online veiligheid worden ingebracht in de door BZK gecoördineerde aanpak van (online) desinformatie, waarbij het uitgangspunt is dat het vrije publieke debat wordt beschermd.

Politie: goed toegerust en voor iedereen

Voor onze veiligheid en rechtsstaat is onze politie onmisbaar. In het licht van mondiale en lokale maatschappelijke ontwikkelingen brengen we langs drie lijnen focus aan in de wijze waarop de politie proactief en repressief kan voldoen aan de opdracht om Nederland veiliger te maken en onze rechtsstaat goed te onderhouden. Het gaat hierbij om de positie van de politie in de samenleving, de toerusting van de politieorganisatie en de ontwikkeling van de taakuitvoering en het werkaanbod. De sterke verbinding met de wijk is en blijft een pijler van de politie - ook als het gaat om ondermijnende criminaliteit. Want preventie begint dichtbij huis.

Zoals bij alle JenV-onderdelen moet de politie in haar werk verbindend en benaderbaar zijn voor iedereen. Daarvoor is meer diversiteit nodig evenals bewustwording en gedragsverandering in alle lagen van de politieorganisatie. Met het programma «Politie voor iedereen» zet de politie stevig hierop in. Voor de komende vijf jaar is «Politie voor iedereen» het politieperspectief op thema’s als diversiteit, inclusie en divers vakmanschap.

De afgelopen jaren investeerde het kabinet fors in de politie. De politie beschikt nu over een structureel hoger budget dan aan het begin van deze kabinetsperiode. Primair investeert zij in meer operationeel personeel: eind 2022 is de operationele formatie ten opzichte van 2017 uitgebreid met circa 2.430 fte. Tegelijkertijd is de afgelopen jaren ook de inzet van de politie toegenomen. Ondanks het toegenomen budget kan er nog altijd niet alles wat we zouden willen.

Naast inzetbaar personeel moet de politie beschikken over adequate informatievoorziening. Dit is nodig om meer datagedreven te kunnen werken en mede daardoor steviger criminaliteit in het digitale domein op te sporen en te bestrijden. Tevens zet de politie hiermee in op meer cyberveiligheid en een versterkte basisinfrastructuur zodat de politie trends kan waarnemen, afwijkingen kan detecteren en tijdig kan ingrijpen. Voorbeelden hiervan zijn de 'Ontwikkelagenda Intelligence', digitaal vakmanschap van de politiemedewerkers, detectie- en incidentrespons bij digitale dreigingen en uitbreiding van het proces «vernieuwend registreren» naar andere delictsomschrijvingen dan winkeldiefstal.

In 2022 bouwt de politie verder aan het korps. Naast het MIT en de Veiligheidsagenda realiseert de politie de houtskoolschets opsporing en de ontwikkelagenda’s intelligence en opsporing. Het gebiedsgebonden politiewerk staat op dit moment onder druk. Daardoor zijn agenten niet optimaal aangesloten bij de wijken waarin zij opereren. De politie werkt dan ook verder aan de veranderopgaven van de ontwikkelagenda. Hierbij is extra aandacht voor de dienstverlening aan de burger.

Dreigingen opvangen en tegengaan

Begin 2022 verschijnt voor de eerste keer de rijksbrede periodiek geïntegreerde analyse (PGA). De PGA is een dreigingsanalyse die de interne en externe veiligheid met elkaar verbindt en zowel safety- als security-vraagstukken adresseert die de nationale veiligheid van het gehele Koninkrijk kunnen ondermijnen. Deze analyse is de basis voor een geïntegreerde (inter)nationale veiligheidsstrategie voor de langere termijn: de Rijksbrede Veiligheidsstrategie (RbVs). Deze RbVs verschijnt eind 2022. JenV neemt daarin ook de weerbaarheid van de samenleving mee. Om het draagvlak voor veiligheidsbeleid en het vertrouwen van de samenleving te vergroten, organiseert JenV in het kader daarvan in 2022 consultaties van burgers, publieke en private instellingen, belangenorganisaties en deskundigen.

De huidige terroristische dreiging, nationaal en internationaal, is complexer en veranderlijker dan enkele jaren geleden. Een terroristische aanslag in ons land blijft ook in 2022 voorstelbaar. We hebben meer dan voorheen te maken met verschillende soorten terroristen, die meerdere aanslag- en communicatiemethoden gebruiken, steeds professioneler worden en hun pijlen richten op verschillende doelwitten.

Met de stevige brede aanpak van terrorisme, waarvoor JenV de afgelopen jaren de basis legde, zijn belangrijke stappen gezet. Zo is de motivatie bij de jihadistische beweging in Nederland afgenomen. Nu ons land te maken krijgt met de terugkeer van jihadisten uit strijdgebied én met jihadisten die vrijkomen uit detentie en mogelijk bereid zijn geweld te gebruiken, is het zaak om de druk vanuit de overheid erop te houden. Daarnaast is waakzaamheid geboden als het gaat om andere en nieuwe vormen van terrorisme en gewelddadig extremisme, zoals rechtsextremisme.

Daarnaast richten we onze aanpak op economische veiligheidsdreigingen. Dan gaat het om de continuïteit van vitale processen, de integriteit en exclusiviteit van informatie en ongewenste strategische afhankelijkheden. Dreiging vanuit statelijke actoren, digitalisering en toenemende afhankelijkheid van ketens vragen om specifieke expertise. Daartoe verbreedt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) de structurele aanpak die voor de telecomsector is ingericht naar andere vitale processen.

Samen incidenten en crises beheersen

Doelmatige en doeltreffende crisisbeheersing vereist meer regie. In het stelsel van crisisbeheersing wordt de regierol van onze Minister versterkt. De Minister van JenV is de coördinerend Minister op het gebied van crisisbeheersing. Hij is verantwoordelijk voor de inrichting, de werking, de samenhang en de integrale aanpak van het crisisbeheersingsbeleid en het bijbehorende stelsel. Ook heeft hij, in nauwe samenwerking met de andere ministeries, de regie voor het versterken van de nationale veiligheid. De NCTV geeft invulling aan deze regisserende en coördinerende verantwoordelijkheid van de minister.

Voor crisisbeheersing en brandweerzorg stellen we een integraal wettelijk kader op. Het doel daarvan is een samenhangend stelsel waarbinnen overheden onderling en met (private) crisispartners, maatschappelijke organisaties en burgers slagvaardiger samenwerken om op incidenten en crises te kunnen anticiperen en ze te beheersen. Het stelsel moet zijn toegerust op grensoverschrijdende, moderne risico’s en crises én de dreigingen en crises van morgen. De verdere uitwerking van het kabinetsstandpunt, waaronder de vormgeving van het stelsel, is onderdeel van een gezamenlijke nieuwe strategische agenda voor 2022 en daarna. De Onderzoeksraad voor Veiligheid evalueert de crisisaanpak COVID-19. Lessen en aanbevelingen daaruit betrekt JenV bij het verder versterken van de crisisbeheersing en brandweerzorg.

Samen met andere departementen versterken we de weerbaarheid tegen digitale dreigingen (van landen én criminele organisaties) evenals tegen verstoring en uitval van systemen. Hiervoor is inzicht nodig in weerbaarheid en kennis van sectoren waar versterking noodzakelijk is. Hiervoor werken de NCTV en het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) samen om het Nationaal Detectie Netwerk te verbreden en te versterken en het landelijk dekkend stelsel van samenwerkingsverbanden verder te ontwikkelen.

Sanctietoepassing: straf is straf, gedrag telt en veilige terugkeer

De recidivecijfers zijn nog steeds te hoog en de samenleving vraagt om meer genoegdoening. Daarom ontwikkelden we een visie op effectievere gevangenisstraffen. Deze bestaat uit drie pijlers: straf is straf, gedrag telt en veilige terugkeer. Een belangrijke mijlpaal bij de uitvoering hiervan is de gedeeltelijke invoering van de Wet straffen en beschermen (SenB) op 1 juli 2021. Eind 2021 volgt de invoering van de nieuwe regeling van het penitentiair programma. Enkele concrete veranderingen zijn het niet meer van rechtswege toekennen van de voorwaardelijke invrijheidstelling (v.i.), het maximeren van de v.i.-periode op twee jaar, een nieuw verlofsysteem en vanaf dag één van de detentie samenwerken aan re-integratie. Daardoor benutten we beter de tijd in detentie. Met deze wet doen we meer recht aan genoegdoening aan de samenleving én werken we gericht aan recidivevermindering.

Voor veilige terugkeer intensiveren we in 2022 de regionale samenwerking en netwerkvorming van gemeenten en reclassering rond een penitentiaire inrichting (PI). Daarbij lossen we landelijke knelpunten op die re-integratie in de weg staan. De ambitie is in 2023 een nieuw systeem in te voeren voor afgifte van identiteitsbewijzen aan gedetineerden. In de tussentijd verkennen we met BZK een tussenoplossing: we machtigen een of meerdere gemeenteambtenaren om aanvragen voor identiteitskaarten in de PI in behandeling te nemen. Bij positieve ervaringen kunnen meer gemeenten en penitentiaire inrichtingen meedoen. In 2022 experimenteren we verder met kleinschalige detentievoorzieningen. Een voorbeeld hiervan is de kleinschalige voorziening Middelburg. Zij hanteren voor specifieke groepen gedetineerden een meer open regime met aandacht voor werk/dagbesteding en begeleiding. Dit doen zij samen met (lokale) partners.

Afgelopen jaar hebben we in Leeuwarden en Krimpen a/d IJssel Afdelingen Intensief Toezicht (AIT) opgestart. Daardoor kunnen we de contacten effectiever monitoren van hoog-risico gedetineerden met de buitenwereld en in de inrichting. Ook kunnen we beter erop toezien dat reguliere gedetineerden ‘besmet’ raken door of gerekruteerd worden voor criminele activiteiten. In 2022 gaan we hiermee door.

Dat terrorismeveroordeelden na vrijlating een reële dreiging kunnen vormen, bleek uit aanslagen in Londen, Dresden en Wenen. Daarom zetten we ook in 2022 in op een veilige terugkeer van (ex)TA-gedetineerden. De afgelopen jaren versterkten we de keten en maatregelen. Om de potentiële dreiging van (ex-)gedetineerde terroristen te mitigeren is het van cruciaal belang om blijvend in te zetten op monitoring, een sterke gezamenlijke aanpak en uitvoering van de maatregelen.

Om dit goed te doen moet de basis van het gevangeniswezen op orde zijn. Dit betekent: zorgen voor een veilig werkklimaat in de PI’s, vakbekwaam personeel en voldoende en flexibele detentiecapaciteit. Gelet op de toenemende capaciteitsbehoefte (volgend uit het Prognosemodel justitiële ketens (PMJ)) en de capaciteitsbehoefte die volgt uit het wegwerken van voorraden door corona, is in 2022 de zorg voor voldoende detentiecapaciteit één van de uitdagingen. Om die behoefte op te vangen verhogen we voor 2022 het budget van DJI structureel met in totaal € 154 mln. Het gaat daarbij om € 17 mln. voor het gevangeniswezen.

Forensische zorg: professioneel en van hoge kwaliteit

Mensen die in aanraking komen met politie en justitie, kunnen een psychische stoornis hebben. Voor de veiligheid van de samenleving is het belangrijk dat zij een passende behandeling krijgen. De afgelopen jaren hebben we dan ook hard gewerkt aan het versterken van de veiligheid en kwaliteit van de forensische zorg. Het risicobewustzijn in de sector is toegenomen door de ingevoerde maatregelen naar aanleiding van de kritische onderzoeken naar het detentieverloop van Michael P.

Met een herijkte visie en een bestuurlijke agenda forensische zorg heeft JenV samen met de sector voor de komende jaren een duidelijke lijn vastgesteld voor gerichte en duurzame verbeteringen. Om te kunnen voorzien in de stijgende behoefte aan capaciteit is in 2021 € 95 mln. structureel aan het budget voor forensische zorg toegevoegd. In 2022 stijgt het beschikbare budget voor forensische zorg met nog eens € 25 mln.

Conform de hoofdlijnen van de bestuurlijke agenda zetten we in 2022 in op meer doelmatigheid en doeltreffendheid van forensische zorg, meer kwaliteit en professionaliteit en sterke ketensamenwerking en continuïteit van zorg. Momenteel onderzoeken we in hoeverre een kwaliteitskader forensische zorg hieraan kan bijdragen. Daarin staat wat de sector verstaat onder goede forensische zorg. Dat biedt transparantie en houvast voor professionals en stakeholders.

Kwalitatief goede forensische zorg is belangrijk voor de financiële houdbaarheid van het stelsel. Een speerpunt hierbij is een nieuwe inkoopstrategie die DJI meer sturing geeft op kwaliteit en capaciteit van de forensische zorg. In 2022 voeren we een nieuwe inkoopprocedure in, zodat we vanaf 2023 nieuwe (raam)overeenkomsten met zorgaanbieders kunnen afsluiten.

Ook het verbeteren van de ICT-systemen van DJI draagt bij aan doelmatigheid en doeltreffendheid. Daardoor ontstaat beter inzicht in door- en uitstroom van forensische patiënten en is meer sturing mogelijk op wachttijden en bezetting. Ook draagt dit bij aan een betere gegevensdeling over patiënten en dringen we administratieve lasten terug. De eerste fase in dit traject ronden we in 2022 af.

Jeugdbescherming: aandacht voor de korte én langere termijn

Hulp en bescherming voor kwetsbare kinderen en gezinnen komt niet tijdig en onvoldoende van de grond. Gecertificeerde Instellingen, Veilig Thuis en de Raad voor de Kinderbescherming hebben grote moeite om in het huidige stelsel hun wettelijke taken goed uit te voeren en de benodigde hulp voor deze kinderen te organiseren. Uit recente inspectierapporten en onderzoeken blijkt dat zowel op de korte termijn als lange termijn meer moet gebeuren om kwetsbare kinderen en gezinnen te beschermen.

Voor de continuïteit van de jeugdbescherming op korte termijn werkt JenV samen met diverse stakeholders aan het terugdringen van de wachttijden. In regio’s waar dit niet tot de gewenste resultaten leidt en zorgen zijn over de zorgcontinuïteit zetten we interbestuurlijk toezicht in.

Daarnaast zijn we in 2021 gestart gemeenten en gecertificeerde instellingen te ondersteunen om de gewenste caseload van jeugdbeschermers goed in te schatten en te komen tot faire tarieven. Ook hebben we in 2021 samen met betrokkenen onze plannen aangescherpt om de arbeidsmarktproblematiek binnen de jeugdbeschermingsketen aan te pakken. Dit leidt in 2022 tot gerichte acties om jeugdbeschermers te werven en te behouden. Daarnaast voeren we het Actieplan Verbetering Feitenonderzoek in de jeugdbeschermingsketen uit. Doel daarvan is een betere besluitvorming en communicatie hierover met kinderen en ouders. Samen met VWS stellen we een AMvB op voor sterke regionale samenwerking en beter toezicht.

Voor de (middel)lange termijn biedt het toekomstscenario «Jeugdbescherming» perspectief op een meer effectieve en eenvoudiger georganiseerde jeugdbescherming. Dit betreft de samenwerking van professionals onderling en de samenwerking met het gezin en het sociaal netwerk. In 2022 komen de uitkomsten van de eerste pilots beschikbaar en finaliseren we het toekomstscenario.

Over de toekomst van interlandelijke adopties zal het nieuwe kabinet besluiten. Dit naar aanleiding van het rapport van de commissie Joustra. We blijven hulp bieden aan geadopteerden die op zoek zijn naar hun herkomst. Daarom zetten we een onafhankelijk expertisecentrum op. Dat centrum helpt geadopteerden bij hun zoektochten.

Jeugdcriminaliteit: zwaardere delicten door jonge daders

De recente cijfers van de monitor jeugdcriminaliteit laten zien dat de daling van de jeugdcriminaliteit en de recidive afvlakken. Tegelijkertijd blijken zwaardere (gewelds)delicten gepleegd door bepaalde (groepen) jongeren op bepaalde plekken (hotspots) te stijgen. De ernst van deze feiten en daarmee de negatieve impact op de veiligheid in de samenleving, en dat het gaat om jonge daders die het risico lopen af te glijden in ondermijnende criminaliteit, is extra reden tot zorg.

Om deze ontwikkeling een halt toe te roepen volgen we in 2022 een tweesporenbeleid: 1) verharding bij (groepen) jonge delinquenten nader duiden en inzicht krijgen in hotspots waar deze jongeren actief zijn, en 2) preventieve en repressieve interventies stimuleren en (door)ontwikkelen voor de aanpak van potentiële doorgroeiers.

Hiertoe (door)ontwikkelen we bewezen gedragsinterventies en zetten deze in voor daders en slachtoffers gedurende doorlopende levensfasen. Daaronder de door het Nederlands Jeugdinstituut erkende interventies «Alleen Jij Bepaalt wie je bent» en voor vroegsignalering «Basta!» en 'Alleskidzzz'. Door diverse partners te stimuleren deze interventies in te zetten is een groter effect van preventie onze ambitie voor 2022.

Het wapenbezit van en wapengeweld onder jongeren is zorgelijk. Het actieplan Wapens en Jongeren (2020) ronden we af in 2022. Dit plan bevat maatregelen om wapenbezit en -geweld onder jongeren terug te dringen. In dat kader hebben we ook aandacht voor de rol van ouders. De verantwoordelijkheid om jongeren op het rechte pad te houden ligt immers in de eerste plaats bij hen. Opvoeding is cruciaal bij het voorkomen van strafbaar gedrag van kinderen. Als ouders onvoldoende regels stellen en toezicht houden dienen zij ook in te staan voor de financiële gevolgen daarvan. Dit kan door de civiele aansprakelijkheid van ouders te verruimen. In 2022 bereiden we de voorgestelde maatregelen voor om ouders juridisch meer aan te spreken op het strafbare gedrag van hun kind, zodat bij een positief besluit deze maatregelen sneller kunnen worden ingevoerd.

Bovengenoemde ontwikkelingen zien we ook terug in de jeugdinrichtingen: er ontstaat druk op de capaciteit, onder meer doordat jongeren er langer verblijven. De raming op basis van het PMJ liet jarenlang een daling zien in de capaciteitsbehoefte van justitiële jeugdinrichtingen (JJI’s). Dat stabiliseerde in de PMJ-raming van 2019. In de raming voor de begroting van 2021 was voor het eerst een stijging zichtbaar. Deze stijging zet zich door in de meest recente PMJ-raming. Die raming laat een stijging in capaciteitsbehoefte zien van ongeveer 50% ten opzichte van 2019. Gelet op de toenemende behoefte is daarom structureel 17 mln. euro aan het budget van DJI toegevoegd om de bestaande capaciteit bij de JJI’s te verhogen. Tegelijkertijd kijken we naar wat we in de toekomst moeten doen als blijkt dat de druk blijft oplopen. Op dit onderwerp wordt een Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) uitgevoerd om te achterhalen waar de druk in capaciteitsbehoefte vandaan komt, hoe de opbouw van de populatie in de JJI’s eruit ziet en wat de wijzigingen zijn in de instroom en uitstroom over de afgelopen jaren.

Tot slot stellen we in 2022 samen met partners nieuwe normen op voor de doorlooptijden in de jeugdstrafrechtketen. Dit om de Kalsbeeknormen te vervangen. De ambitie is om deze in de loop van 2022 vast te stellen.

Passende en effectieve juridische instrumenten

De rechtsstaat is geen rustig bezit. Haat propageren jegens andersdenkenden, groepen doen afkeren van onze democratie of aanzetten tot geweld en extremisme zijn activiteiten die haaks staan op onze democratische rechtsstaat en onderliggende waarden. Vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting en gelijke behandeling van eenieder, moeten we krachtdadig beschermen. Hiervoor is een passend en effectief juridisch instrumentarium nodig, dat zich niet beperkt tot het strafrecht en het bestuursrecht, maar waarbij we ook privaatrechtelijke maatregelen benutten. We noemen hier enkele voorbeelden.

Verbod op radicale organisaties

Zo verbetert een wijziging van artikel 20 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek de mogelijkheden tot een verbod op radicale organisaties die tot doel hebben om de democratische rechtsstaat omver te werpen of af te schaffen. Hiermee willen we radicale of extremistische organisaties, waarvan het doel of de activiteiten in strijd zijn met de openbare orde, stevig aanpakken. Het OM krijgt hierdoor betere mogelijkheden om rechtspersonen te verbieden en te ontbinden als zij de samenleving ontwrichten. Deze wetswijziging treedt in werking op 1 januari 2022.

Transparante geldstromen: meer inzicht en financiële aanpak

Volgens de parlementaire ondervragingscommissie «Ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen» (Pocob) vindt in Nederland ongewenste beïnvloeding plaats door buitenlandse donaties en andere geldstromen naar politieke, maatschappelijke en religieuze organisaties. Om de samenleving en de instituties van onze rechtsstaat hiertegen te beschermen is inzicht in die geldstromen noodzakelijk. Het wetsvoorstel Wet transparantie maatschappelijke organisaties (Wtmo) voorziet hierin. Daarmee krijgen o.a. burgemeesters en het OM de bevoegdheid om bij maatschappelijke organisaties navraag te doen naar buitenlandse giften en - als giften substantieel blijken - verder onderzoek te doen naar de donateur. Ook verplicht deze wet stichtingen om bepaalde financiële stukken voortaan te deponeren bij het handelsregister.

Inzicht alleen volstaat niet. Noodzakelijk is een financiële aanpak van organisaties die de democratische rechtsstaat ondermijnen. Een effectief wettelijk instrument daartoe ontbreekt. Daarom passen we met voorrang de Wtmo aan. Door de beoogde aanpassing kan het OM - als is aangetoond dat een organisatie activiteiten ontplooit gericht op (dreigende) ondermijning van de Nederlandse democratische rechtsstaat - verzoeken tot verbeurdverklaring van middelen en een verbod op ontvangst van donaties of andere geldstromen. Een nota van wijziging hiertoe is in juli 2021 in consultatie gegaan. JenV kiest hiermee voor een organisatiegerichte en persoonsgerichte aanpak waarbij de politieke of religieuze signatuur van een organisatie of instelling niet irrelevant is. Centraal staat het behoud van onze democratische rechtsstaat.

Nieuwe gegevenswet voor politie- en justitiedomein

Voor de aanpak van veiligheidsproblemen is het noodzakelijk dat politie, OM, DJI, CJIB en reclassering persoonsgegevens verwerken. Of het nu gaat om de aanpak van ondermijnende criminaliteit, de handhaving van de openbare orde of de terugkeer en resocialisatie van veroordeelden in onze maatschappij. Deze organisaties zijn daarbij gebonden aan wetten zoals de Wet politiegegevens en de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens. Deze wetten zijn complex, sluiten niet goed op elkaar aan en sluiten evenmin goed aan op de praktijk. Vaak gaat het om gevoelige gegevens over slachtoffers, getuigen, verdachten en veroordeelden. De overheid moet daarmee zorgvuldig omgaan. Voor een doeltreffende aanpak van maatschappelijke problemen is een nieuwe wet noodzakelijk: een wet die ruimte biedt én grenzen stelt bij het toepassen van nieuwe technologieën én waarborgen biedt om de persoonlijke levenssfeer te beschermen. Daarom werken we aan een nieuwe gegevenswet voor het politie- en justitiedomein.

2.1.2 Effectief en toegankelijk recht

Een rechtsbestel dat werkt voor iedereen

Het huidige stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand is niet toekomstbestendig. In 2018 is een meerjarig programma gestart om het stelsel te vernieuwen, met minder verkeerde financiële prikkels en ongelijkheid in toegang tot het recht, en betere vergoedingen voor professionals in het stelsel. In 2025 moet een stelsel staan waarin iedere rechtzoekende op een laagdrempelige, snelle en integrale manier een oplossing kan vinden voor zijn of haar probleem. Deze vernieuwing gebeurt stap voor stap, door diverse praktijkpilots, alvorens deze in wetgeving te verankeren. Bij de uitwerking staan drie hoofdlijnen centraal: 1) laagdrempelige toegang en advies voor iedereen, 2) goede rechtshulp door professionals tegen een adequate vergoeding en 3) een burgergerichte overheid met oog voor de menselijke maat.

De stelselvernieuwing bevindt zich middenin de pilotfase. Deze loopt tot eind 2022. Hoewel corona ertoe heeft geleid dat een aantal pilots is vertraagd, verwachten we dat de pilots in 2022 bouwstenen zullen opleveren voor het nieuwe stelsel. Ook werken we in 2022 het prototype uit voor een diagnose-instrument waarmee rechtzoekenden zelf of met hulp van een professional sneller en beter de beste oplossing kunnen vinden voor hun probleem. Ook verbeteren we de dienstverlening aan rechtzoekenden en maken deze laagdrempeliger. Daarbij is specifiek aandacht voor mensen die minder digitaal vaardig zijn.

In navolging van het rapport ‘Ongekend onrecht’2 - het rapport naar aanleiding van de kindertoeslagenaffaire - bekijken we op basis van casuïstiek en onderzoek (WODC) of de zelfredzaamheidstoets onder de Wet op de rechtsbijstand nog bij de tijd is. Zo nodig treffen we maatregelen. Vooruitlopend hierop en om te voorkomen dat burgers tussen wal en schip raken ontwikkelden de Raad voor Rechtsbijstand, het Juridisch Loket en de Nederlandse Orde van Advocaten een gezamenlijke aanpak. Als deze organisaties signalen ontvangen die daartoe aanleiding geven, helpt het Juridisch Loket deze burgers snel of verwijst ze door naar de juiste professional. Voor zaken die te complex zijn om in de eerste lijn af te handelen, verstrekt de Raad (tijdelijk) een lichte adviestoevoeging aan advocaten op grond van de Regeling adviestoevoeging zelfredzaamheid.

Onnodige procedures in het bestuursrecht dringen we verder terug, bijvoorbeeld door vanuit burgerperspectief een digitaal bezwaarplatform te ontwikkelen voor gemeenten. Daarnaast richt de aanpak zich op knellende wet- en regelgeving door zogenoemde wetgevingsdialogen uit te voeren met uitvoeringsorganisaties en gemeenten. Hierbij sluiten we aan bij acties en maatregelen die voortkomen uit de rapporten «Ongekend Onrecht» en «Klem tussen balie en beleid»3. Om burgers oplossingen te bieden voor problemen benadrukken deze rapporten dat de burger en zijn of haar probleem centraal moeten staan en niet de procedure. In dit verband werken we ook aan enkele wijzigingen van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Dit om de algemene beginselen van behoorlijk bestuur beter te borgen, ruimte voor maatwerk te vergroten en het burgerperspectief in de dienstverlening voorop te stellen. De Awb zal meer mogelijkheden én verplichtingen bevatten voor bestuursorganen om maatwerk te leveren als zij beslissingen nemen die burgers rechtstreeks treffen. De algemene beginselen van behoorlijk bestuur zijn daarbij leidend.

We blijven werken aan de kwaliteit van beleid en wetgeving. Dat is noodzakelijk om het vertrouwen van burgers in de overheid te vergroten. Hiertoe nemen we nieuwe initiatieven, maken we beter gebruik van bestaande instrumenten en bouwen we daarop voort.4 Centraal hierin staan betere samenwerking tussen beleid-wetgeving-uitvoering, herziening van het Integraal Afwegingskader voor beleid en regelgeving (IAK) evenals stimulatie van het gebruik ervan, de versterking van de wetgevingstoetsing en beter waarnemen en benutten van signalen uit de praktijk.

Ook investeren we in een betere aansluiting van de rechtspraak op behoeften van burgers. Daarbij doet JenV ervaring op in (verplichte) experimenten met eenvoudigere procedures die conflicten niet op de spits drijven, maar partijen bij elkaar brengen en echte oplossingen bieden. Voorbeelden zijn de schuldenrechter en de wijkrechtbank in Oost-Brabant. De rechtspraak investeert in experimenten met maatschappelijk effectieve rechtspraak, ook in het strafrecht. Eerder ingrijpen bij conflicten met alternatieve manieren van conflictbeslechting voorkomt onnodige escalatie van het conflict en daarmee lange en stressvolle procedures.

Openbare en toegankelijke rechtspraak is een groot goed. Daarom zet de Rechtspraak in op zoveel mogelijk online publiceren van uitspraken.

Betere doorlooptijden

De doorlooptijden binnen de rechtspraak zijn soms te lang. Lange wachttijden en onduidelijkheid over de stappen in het proces kunnen leiden tot zorgen en onzekerheid bij rechtzoekenden. Daarom staat verbetering van doorlooptijden ook in 2022 op de agenda als onderdeel van de meerjarige afspraken tussen de Rechtspraak en JenV. In het programma Tijdige rechtspraak (2020 ‒ 2023) pakken de gerechten de werkvoorraden aan, gaan ze slimmer plannen en vergroten ze voor rechtzoekenden de voorspelbaarheid van de procedure en de uitspraak door beter te communiceren. Ook binnen de strafrechtketen verbeteren we de doorlooptijden.

Het Bestuurlijk Ketenberaad (BKB) heeft in 2019 voor zeven zaakstromen ketenbrede normen vastgesteld die de richting aangeven waarin de doorlooptijden zich moeten ontwikkelen: overtredingen, zeden, verkeer, jeugd, ondermijning, Hoger beroep en executie. Door de coronacrisis is de verbetering van de doorlooptijden op deze zaakstromen achtergebleven. Het BKB heeft een actieplan vastgesteld waarmee de keten vanaf 2022 de doorlooptijden weer de goede richting op gaat buigen.

De digitale rechtsstaat en rechtsbescherming

De rechtsbescherming in het digitale verkeer staat onder druk doordat algoritmen en artificiële intelligentie (AI) vaker worden ingezet en zowel overheid als bedrijfsleven biometrische gegevens verwerken en online surveilleren. Doorlopend moeten we toetsen of we burgers voldoende beschermen tegen negatieve gevolgen van technologie en of zij voldoende mogelijkheden hebben om zich tot de rechter te wenden. Datalekken bij en onrechtmatige gegevensverwerkingen door de overheid zelf onderstrepen de noodzaak om actie te ondernemen en de digitale rechtsstaat ook online te garanderen. Als we digitale middelen inzetten, is het van groot belang dat dit zorgvuldig en rechtmatig gebeurt. In 2022 neemt JenV, samen met EZK en BZK, het voortouw bij onderhandelingen over de Europese AI-verordening evenals bij de onderhandelingen over een juridisch raamwerk over AI in de Raad van Europa. Bovendien gaan we de richtlijnen voor het toepassen van algoritmen door overheden met uitvoeringsorganisaties doorontwikkelen en actief uitdragen.

Tegelijkertijd biedt digitalisering kansen voor onze rechtsstaat en onze rechtsbescherming. In 2022 digitaliseert de rechtspraak een groot deel van de procedures en dossiers en zal het digitaal procesdossier (DPD) landelijk worden uitgerold. Eind 2022 zijn de eerste multimediavoorzieningen ontwikkeld voor veelvoorkomende criminaliteit. Daarmee komt beeld- en audiomateriaal beschikbaar voor politie, OM en rechtspraak. Voorts is dan de dienstverlening verbeterd doodat het ketenbreed slachtofferportaal is ingevoerd. In een structureel samenwerkingsverband pakt de keten de digitalisering verder op onder de noemer Duurzaam Digitaal Stelsel (DDS).

Focus op preventie en bescherming van kwetsbare en hulpbehoevende burgers

Meer bescherming door maatwerk op tijd

De bescherming van kwetsbare en hulpbehoevende burgers krijgt ook in 2022 verder vorm. Maatwerk, een integrale aanpak en tijdigheid zijn hierin kernbegrippen. Meer aandacht is nodig om specifieke groepen te beschermen, zoals voor jongeren, ouderen en slachtoffers van criminele uitbuiting. Criminaliteitspreventie verankeren we daarom beter en steviger in beleid en meer in samenhang met repressieve maatregelen. We zien deze uitgangspunten terug in een grote variatie van deelterreinen waarin we samen met anderen recht en veiligheid vormgeven.

Scheiden zonder schade

Om schade bij kinderen als gevolg van scheidingen te beperken gaan we verder met het programma 'Scheiden zonder Schade'. In 2022 brengen we een Digitaal Plein tot stand en komt er de Pilot gezinsvertegenwoordiger/ casushouder, de Pilot specialist contactverlies en de Procedure gezamenlijke toegang ouders. Eind 2021 volgt een eindrapportage en begin 2022 een eindcongres.

Slachtofferzorg: een sterkere positie van slachtoffers

In 2022 implementeren we de Wet Uitbreiding slachtofferrechten (WUS). Met deze wet versterken we de positie van slachtoffers. Voor het privacy-onderdeel van de WUS toetsen we beleidsopties eerst op uitvoer­baarheid en financiële impact. Om systematische aandacht te bevorderden voor preventie en bescherming van slachtofferschap, starten we in 2022 met de implementatie van de tweede en laatste fase van de invoering van de «Individuele Beoordeling» bij de recherche en meldkamer. Dit biedt de politie de mogelijkheid om slachtoffers, als zij zich melden bij deze politieonderdelen, te beoordelen op kwetsbaarheid voor herhaald slachtofferschap en indien nodig hen te beschermen.

Samen tegen mensenhandel

Het programma «Samen tegen mensenhandel» biedt JenV en andere ministeries het fundament om seksuele uitbuiting, arbeidsuitbuiting en criminele uitbuiting te voorkomen en tegen te gaan. In 2022 continueren we dit programma en zetten we expliciet in op drie thema’s: kwetsbare jongeren beschermen, mensenhandel stevig online aanpakken en klanten aanspreken op hun verantwoordelijkheid bij het afnemen van seksuele diensten. Ook blijven we investeren in de strafrechtelijke aanpak van mensenhandelaren. Met de middelen uit de motie Segers–Asscher (10 miljoen) breiden we de capaciteit uit van de mensenhandel-politieteams. In 2023 moet dit leiden tot een capaciteitsuitbreiding van in totaal 87 fte bij de Afdeling Vreemdelingen, Identificatie en Mensenhandel (AVIM).

Seksuele misdrijven: preventie, repressie én publiek-private acties

Op het gebied van seksuele misdrijven hanteren we een integrale aanpak. JenV-brede samenwerking met andere departementen en maatschappelijke organisaties is speerpunt hierbij. Een ijkpunt op de korte termijn is het wetsvoorstel seksuele misdrijven. Dit voorstel brengt de normering van seksueel grensoverschrijdend gedrag bij de tijd en is een antwoord op de vele uitdagingen voor de strafrechtsketen bij seksuele misdrijven. JenV coördineert de implementatie van deze wet.

Om online seksueel kindermisbruik te bestrijden hanteren we eveneens een combinatie van preventie, strafrecht én publiek-private acties. Belangrijkste mijlpaal daarbij is de wetgeving en inrichting van een autoriteit om hostingbedrijven langs bestuursrechtelijke weg aan te pakken. Begin 2022 presenteert het kabinet een plan van aanpak dat de digitale bescherming van minderjarigen en adolescenten verbetert en aanjaagt. Het plan zal concrete ideeën en doelen bevatten voor digitale innovaties en interventies om jongeren te beschermen.

Op 1 januari 2022 treedt het initiatiefwetsvoorstel ‘strafbaarstelling misbruik van prostitué(e)s die slachtoffer van mensenhandel zijn’ in werking. Dit combineren we met een communicatiestrategie om klanten te wijzen op hun verantwoordelijkheid bij het voorkomen van seksuele uitbuiting. Prostitutiebeleid moet seksuele uitbuiting tegengaan. Uniforme regulering van de seksbranche zorgt dat veiligheid en gezondheid van sekswerkers voorop staan. Het wetsvoorstel regulering sekswerk voorziet hierin. Daarnaast versterken we de maatschappelijke positie van sekswerkers. In 2022 doen we ervaring op met de klachtenbalie voor sekswerkers om effectiever te kunnen optreden bij signalen. Ook werken we samen met de Sekswerk Alliantie Destigmatisering en blijft JenV zich actief inzetten om sekswerkers te ondersteunen die uit de prostitutie willen stappen.

Schuldenhulp: toekomstbestendig en slagvaardig

De gevolgen van de coronamaatregelen voor het schuldendomein zijn nog niet duidelijk te zien: het aantal wettelijke schuldsaneringen en faillissementen is lager dan verwacht, mede dankzij de uitgebreide overheidssteun en uitstel van betalingen. Wanneer dat stopt, moeten we ervoor zorgen dat mensen snel schulden kunnen inlossen. Daarom zet JenV breed in op tijdelijke regelgeving bij schuldhulp, zodat bedrijven sneller en makkelijker kunnen stoppen als zij geen toekomst meer zien.

In 2021 startte de pilot Wet Schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp). Daaruit volgt de urgentie deze wet in 2022 aan te passen. Daarnaast verwachten we dat het wetsvoorstel kwaliteit incassodienstverlening in werking treedt. Dat biedt verdere mogelijkheden om de incassopraktijk te reguleren. We werken aan een optimale aansluiting op alle fasen van betaling, incasso en (buiten-)gerechtelijke oplossingen voor schulden. Het doel hiervan is een toekomstbestendige en slagvaardige incasso- en schuldenpraktijk die schuldenaren én schuldeisers bijstaat.

Discriminatie en racisme: meer coördinatie en integratie noodzakelijk

Discriminatie en racisme blijven hardnekkige problemen. JenV concentreert zich bij de aanpak ervan op institutioneel racisme en de (strafrechtelijke) bestrijding ervan. In 2022 is voorzien in de aanstelling van een Nationaal Coördinator Discriminatie en Racismebestrijding. Dat zal leiden tot een meer gecoördineerde en geïntegreerde aanpak van discriminatie en racisme.

2.1.3 Migratiebeleid: integraal, uitvoerbaar en rechtvaardig

Versterkte migratieketen

De langdurige druk op de migratieketen moet verminderen. De afgelopen periode heeft de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) hard gewerkt aan het wegwerken van oude zaken. Nu ligt de focus op duurzaam beslissen binnen wettelijke termijnen. In samenwerking met decentrale partners zetten we maximaal in op adequate opvang van asielzoekers en daarnaast – samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken - op het huisvesten van statushouders. Met dat laatste verlagen we de druk op de opvang. Voor het structureel beter huisvesten van alle aandachtsgroepen is het rapport «Een thuis voor iedereen | Woningmarktbeleid» uitgebracht. Aanbevelingen hieruit pakken we interdepartementaal en interbestuurlijk op. Tevens zetten we in op betere samenwerking in en sturing op de gehele migratieketen. Dit doen we op basis van de adviezen van EY die begin 2021 de IND en de asielketen hebben doorgelicht.

Die doorlichting geeft een extra impuls aan de lopende veranderopgave van de IND. De IND verandert aan de hand van vijf thema’s: sturing op de IND, sturing binnen de IND, personeel en productiviteit, cultuur en informatievoorziening. De aanbevelingen met betrekking tot de sturingscyclus, de ambtelijke sturingsdriehoek en de bekostiging raken de gehele asielketen. Daarom pakken we deze aanbevelingen in samenhang op met de aanbevelingen uit de doorlichting van de asielketen.

De opvolging van de doorlichting van de asielketen richt zich op vier thema’s. Ten eerste een heldere en eenduidige aanpak vanuit de gehele keten op basis van het meerjarig ketenplan. Ten tweede versterken we de sturing en daadkracht, zowel op als binnen de keten. Ten derde verbeteren we de informatievoorziening, zowel intern voor de sturing als extern voor eenduidige en inzichtelijke informatievoorziening. En ten vierde onderzoeken we of de bekostigingsafspraken van de ketenpartners passen bij de dynamiek van de keten.

Deze aanpak is niet vrijblijvend: in 2022 implementeren we de meeste aanbevelingen. Dit betekent dat de aanbevelingen in 2023 onderdeel zijn van de reguliere werkwijze.

Minder overlast, meer terugkeer

Een wisselende en relatief kleine groep asielzoekers zorgt in Nederland voor disproportionele overlast en criminaliteit. Hierbij valt op dat asielzoekers uit veilige landen van herkomst relatief vaak overlast veroorzaken. Met hun kansarme asielaanvraag zijn zij een grote belasting voor de migratieketen. Overlast ondermijnt het draagvlak voor de opvang van asielzoekers. Dit vraagt om een stevige aanpak, waarbij we veilige landers met een asielaanvraag in spoor 25 versoberd en zoveel mogelijk geclusterd opvangen. Dit om hun komst naar Nederland te ontmoedigen en om de asiel- en vertrekprocedure te versnellen. Om overlast te beperken plaatsen we zware overlastgevers, ongeacht het asielspoor, in een speciale locatie met extra handhaving en toezicht. Bovendien zetten we de integrale (lokale) aanpak van de migratieketen voort met de inzet van ketenmariniers, het lokale bestuur en de strafrechtketen. Steeds kijken we of aanvullende maatregelen noodzakelijk en mogelijk zijn.

Om te voorkomen dat het draagvlak verloren gaat voor het opvangen van mensen die vluchten voor oorlog en geweld, houdt het (demissionaire) kabinet in 2022 vast aan meer terugkeer naar herkomst- en transitlanden van vreemdelingen waarvan de asielaanvraag is afgewezen. Voor betere terugkeerresultaten blijft terugkeersamenwerking een niet te verwaarlozen onderwerp van gesprek in onze contacten met prioritaire herkomstlanden. Om deze gesprekken effectief te kunnen voeren, blijft het kabinet de samenwerking zoeken met deze landen. Samenwerking ziet onder meer op opvang en bescherming van vluchtelingen in de regio, meer vrijwillige terugkeer, meer capaciteit voor grensmanagement en een stevige en doeltreffende aanpak van irreguliere migratie en mensensmokkel. Om landen aan te spreken die onvoldoende meewerken aan terugkeer van hun onderdanen blijft Nederland binnen de EU zich inzetten voor het toepassen van de visumcode.

Reguliere migratie

Demografisch onderzoek laat zien dat Nederland vergrijst. Arbeidsmigratie is een deeloplossing om in te spelen op tekorten die kunnen ontstaan op onze arbeidsmarkt. Daarom zetten we het beleid voort om kennismigranten te kunnen ontvangen die met hun specialistische kennis en vaardigheden een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de economische ontwikkeling, alsook aan de concurrentiepositie en innovatieve slagkracht van Nederland. Bijzondere aandacht gaat uit naar het aantrekken en behouden van getalenteerde afgestudeerden en gepromoveerden. Om te voorkomen dat onze inspanningen ten koste gaan van landen van herkomst houden we oog voor de impact die ons beleid op hen kan hebben. We zetten in op eerste stappen richting implementatie van de nieuwe richtlijn voor een Europese Blauwe Kaart. Met een verblijfsvergunning Europese blauwe kaart kan een hoogopgeleide werknemer wonen en werken in Nederland. Daarnaast brengen we de behoefte aan arbeidsmigratie in andere sectoren en segmenten in kaart. Ook zien we mogelijkheden voor hogere arbeidsparticipatie van groepen in de bestaande Nederlandse bevolking. Vanuit migratieperspectief liggen daar kansen voor gezinsmigranten en statushouders.

Inzet op grenzen

De Europese Commissie presenteerde medio 2021 een nieuwe strategie om het Schengengebied - de grootste ruimte voor vrij reizen ter wereld - sterker, veiliger en veerkrachtiger te maken. Het beheer van de buitengrenzen wordt verbeterd door implementatie van nieuwe of aangepaste Europese informatiesystemen. Daartoe behoort ook het Europese Inreis/ Uitreis Systeem en het Europees Systeem voor reisinformatie en autorisatie. De implementatie daarvan staat gepland voor 2022. Dit betekent een stevige en zichtbare verandering aan onze buitengrenzen.

Daarnaast investeert Nederland in een aantal innovatieve projecten, zoals de verdere ontwikkeling van de automatische grenspassage en implementatie van het slimme grenzenpakket (EES/ ETIAS) op Schiphol. Dit om veilig, snel en comfortabel reizen voor nu en in de toekomst te garanderen.

Een beter beheer van de Nederlandse en (overige) EU-buitengrenzen is noodzakelijk voor de veiligheid en mobiliteit van personen en goederen binnen het Schengengebied. Nederland wil het grenstoezicht verbeteren zodat grensautoriteiten tijdig en effectief kunnen optreden, bijvoorbeeld bij onverwachte situaties (zoals tijdens de coronapandemie) of bij verhoogde instroom van irreguliere immigratie. Nieuwe technologie, verdere digitalisering van het grensproces én strenger monitoren van implementatie en uitvoering helpen daarbij. Voor geïntegreerd grensbeheer en terugkeer vergroot Nederland zijn bijdrage in personeel aan Frontex conform de EU-afspraken.

Gemeenschappelijke aanpak migratie en asiel binnen Europa

Om het gemeenschappelijk Europees asielstelsel (GEAS) verder te hervormen heeft de Europese Commissie in 2020 een nieuw Pact voor migratie en asiel voorgesteld. In 2022 zetten we de behandeling hiervan voort. De inzet van het kabinet is om structurele Europese verbeteringen en structurele solidariteit hand in hand te laten gaan in een situatie waarin alle lidstaten hun verantwoordelijkheid nemen. De implementatie van goed functionerende asielprocedures aan de EU-buitengrenzen is essentieel om onderscheid te kunnen maken tussen kansarmere en kansrijkere asielaanvragen, en daarmee voor een snelle terugkeer van afgewezen asielzoekers. Daarenboven zijn meer effectieve en efficiënte procedures nodig om het huidige Dublinstelsel beter te laten functioneren en daarmee secundaire migratie te ontmoedigen. Voorts blijft Nederland de Europese Commissie aanmoedigen de geldende regels krachtig te handhaven opdat alle lidstaten aan hun verplichtingen blijven voldoen.

2.1.4 Tot slot: opgaven voor de organisatie van JenV

JenV werkt hard aan een veilig en rechtvaardig Nederland. Dat vergt optimalisatie van onze informatiehuishouding. De digitale én bedrijfsvoeringportefeuille zijn hiervoor randvoorwaarden. In 2022 geven we opvolging aan de invoering én bestendiging van de uitkomsten van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) en Werkagenda voor de Uitvoering (WaU)- trajecten. Dit doen we onder andere op het gebied van ICT, excellent (ambtelijk) vakmanschap, en informatiehuishouding en informatievoorziening aan de maatschappij. Als gevolg van de coronapandemie zijn we hybride gaan werken. In 2022 voeren we deze manier van werken verder door en borgen we het hybride werken in huisvesting (beleidsorganisaties, justitiële instellingen, Rechtbanken), personeel en organisatie, digitale voorzieningen en sociale relaties. Tevens zetten we in op het uitbouwen van de digitale agenda (incl. datagedreven werken, informatiebeveiliging), op de lopende thema’s van professionaliteit, wendbaarheid en de verduurzamingsportefeuille, alsook op diversiteit en inclusie.

2022 is een jaar dat volgt op een ongekende crisis, die langer aanhield dan we dachten en hoopten. De afgelopen tijd heeft ons allemaal in verschillende mate geraakt, de één zwaarder dan de ander, maar niemand gaat onveranderd verder. We hebben allemaal hoop, hoop dat we kunnen herstellen en blijvend kunnen overschakelen naar een vorm van een ‘normaal’ leven, waarin corona geen overheersende rol meer speelt. Een leven dat rust en regelmaat kent en dat ook kan worden gevierd.

Dat normale leven kan niet bestaan zonder sterke rechtsstaat. De organisaties van justitie en veiligheid hebben in 2022 een misschien nog wel belangrijkere taak dan anders om het gewone leven van mensen veilig te stellen en te laten ervaren dat de rechtsstaat er voor hen is. JenV is meer dan ooit gemotiveerd die verantwoordelijkheid voor een veilige en rechtvaardige samenleving op zich te nemen. Laat (ook) 2022 het jaar zijn waarin Nederland zich kan herpakken en mensen kunnen vertrouwen op een dienstbare overheid. Er zijn al forse stappen gezet, maar we zijn er nog niet.

Overzicht coronamaatregelen

De jaren 2020 en 2021 zijn voor een belangrijk deel getekend door de coronacrisis. Het kabinet heeft diverse (nood)maatregelen genomen om de crisis het hoofd te bieden. Deze paragraaf geeft een overzicht van de maatregelen die op de begroting van Justitie en Veiligheid zijn genomen. Een uitgebreid overzicht is te vinden op Rijksfinanciën.

Coronagerelateerde kosten

In verband met extra kosten die JenV maakt voor beschermingsmid­delen en -maatregelen, kosten voor het inhalen van achterstanden en compensatie van lagere ontvangsten als gevolg van de coronacrisis is dit jaar een bedrag van € 100 mln. aan de JenV-begroting toegevoegd. Vorig jaar was reeds € 40 mln. voor het jaar 2021 beschikbaar gesteld zodat het totale budget voor het jaar 2021 uitkomt op 140 mln.

Noodvoorraad persoonlijke beschermingsmiddelen

Het kabinet heeft in 2020 besloten tot de aanleg van een noodvoorraad persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) voor 45 dagen ten bedrage van € 69,3 mln. Inmiddels is gebleken dat van het ingeschatte bedrag van € 69,3 mln. slechts € 43,3 mln. nodig is. Het verschil van € 26 mln. is in 2021 teruggestort.

Programma DG COVID-19

In juli 2020 is een interdepartementaal programma DG opgericht, welke wordt gehuisvest bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Dit DG zal interdepartementaal alle nodige actie verrichten om regie en samenhang te bereiken met betrekking tot beleid en uitvoering. De meerjarig begrootte uitgaven betreffen de structurele beheerskosten.

Tijdelijke coronabanen

Om toezicht- en handhavingsorganisaties te ondersteunen is € 60 mln. beschikbaar gesteld aan de gemeenten voor tijdelijke coronabanen. Hiermee kunnen ongeveer 3.800 voltijds fte tijdelijke coronabanen in het toezicht en de handhaving gecreëerd worden.

Regeling bedrijvenschade coronarellen

Eind januari zijn meerdere Nederlandse steden geteisterd door ernstige rellen. Deze rellen betekenden niet alleen een ernstige verstoring van de openbare orde, maar hebben ook schade veroorzaakt aan winkels en bedrijven in deze steden. Het gaat hier vaak om ondernemers die al zwaar getroffen zijn als gevolg van de corona-maatregelen. Dat juist deze ondernemers hier bovenop extra schade ondervinden door deze rellen is zeer onrechtvaardig en vraagt om een gebaar van de overheid. Invulling van dit gebaar vindt plaats met een regeling waar de getroffen ondernemers een beroep op kunnen doen voor de bedrijvenschade die zij niet vergoed krijgen van de verzekering.

gerealiseerde coronakosten

Voor de geraliseerde coronakosten 2020 wordt verwezen naar de bijlage <overzicht coronasteunmaatregelen> in het departementale jaarverslag 2020.

Verlopen rijbewijzen en APK´s

Het kabinet biedt coulance voor rijbewijzen en APK-keuringen die verlopen in de periode van 16 maart tot 1 juli 2020. De handhaving op APK-keuringen is op 1 juli hervat. De maatregel voor rijbewijzen is verlengd tot 1 juni 2021. Dit leidt in 2021 tot een derving van naar verwachting ongeveer € 0,1 mln. op de generale ontvangsten uit Boeten en Transacties op de begroting van Justitie en Veiligheid.

2.2 Veiligheidsagenda

In de Veiligheidsagenda hebben de Minister van JenV, het college van procureurs-generaal en de regioburgemeesters doelstellingen geformuleerd voor de periode 2019–2022. Deze Veiligheidsagenda is complementair aan de lokale veiligheidsagenda’s.

In onderstaande tabel worden de prestatie-indicatoren omtrent de belangrijkste thema’s gepresenteerd. Een uitgebreide toelichting evenals de definities van de indicatoren zijn te vinden in de Veiligheidsagenda 2019–2022.

In het Landelijk Overleg Veiligheid en Politie (LOVP) van 23 november 2020 is de herijking van de Veiligheidsagenda besproken. Uitkomst is dat de doelen uit 2019 ook in 2021 worden gehandhaafd. Een uitzondering hierop vormt de doelstelling voor het aantal door de politie bij het openbaar ministerie aangeleverde verdachten van mensenhandel. Deze doelstelling is voor 2021 vastgesteld op 205 OM-verdachten.

Verder is de uitwerking van de beslagdoelstelling voor de Veiligheidsagenda 2019-2022 overeengekomen. Die komt uit op een bedrag (jaarlijks) van € 180 mln. conservatoir beslag door de politie.

In november 2021 wordt in het LOVP een voorstel over de doelstellingen voor 2022 besproken.

2.3 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

De onderstaande tabellen bevatten de belangrijkste mutaties voor respectievelijk de uitgaven en ontvangsten sinds de ontwerpbegroting 2021. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen mutaties bij nota van wijziging/ISB, bij Voorjaarsnota 2021 en bij Miljoenennota 2022. De mutaties die groter zijn dan € 10 mln. worden toegelicht en, indien politiek relevant, worden ook kleinere mutaties toegelicht.

Toelichting

• 1. Kwijtschelding publieke schulden Alle ouders die de tegemoetkoming op grond van de Catshuisregeling Kinderopvangtoeslag van 30.000 euro ontvangen, komen in aanmerking voor kwijtschelding van publieke schulden. De Staatssecretaris Toeslagen en Douane van het ministerie van Financiën heeft aangekondigd dat de schulden bij de overheid van ouders die gedupeerd zijn door de kinderopvangtoeslagaffaire, alsmede van hun huidige partners, kwijtgescholden worden. De genoemde bedragen betreffen de uitvoeringskosten.

• 2. Regeling bedrijvenschade coronarellenEind januari zijn meerdere Nederlandse steden geteisterd door ernstige rellen. Deze rellen hebben ook schade veroorzaakt aan winkels en bedrijven. De regeling bedrijvenschade coronarellen geeft de getroffen ondernemers eenmalig de mogelijkheid een beroep te doen op de bedrijvenschade die zij niet vergoed krijgen van de verzekering.

• 3. Covid opdrachten 2021 In 2020 is voor de activiteiten voor DG Samenleving en COVID-19 in totaal € 30 mln. beschikbaar gesteld. Dit bestaat uit € 14 mln. voor 2020 en € 16 mln. voor 2021. Een aantal activiteiten die voor 2021 zijn voorzien, met name het onderzoek naar gedrag en gedragsbeïnvloeding voor de middellange en lange termijn, kunnen niet worden gefinancierd uit het budget voor 2021. Deze activiteiten kunnen wel worden gefinancierd uit het resterende budget van 2020 ter grootte van € 7,2 mln. Met deze mutatie worden deze middelen toegevoegd aan het budget 2021 voor DG Samenleving en COVID-19 voor het uitvoeren van de hiervoor genoemde onderzoeken.

• 4. Tijdelijke coronabanen Om toezicht- en handhavingsorganisaties te ondersteunen is € 60 mln. beschikbaar gesteld aan de gemeenten voor tijdelijke coronabanen. Hiermee kunnen ongeveer 3.800 voltijds fte extra tijdelijke coronabanen in het toezicht en de handhaving gecreëerd worden.

• 5. COVID-19In juli 2020 is het DG COVID-19 van start gegaan. Dit DG zal interdepartementaal alle nodige actie verrichten om regie en samenhang te bereiken met betrekking tot beleid en uitvoering. Het programmageld wat beschikbaar is gesteld is hoofdzakelijk bedoeld voor communicatiecampagnes. De uitgaven voor de andere taken van DG COVID-19 worden verantwoord op het apparaatsartikel 91. Het betreft hier met name de uitgaven voor monitoring/beheersing en handhaving van de gezondheidscrisis en de voorbereiding van (externe) onderzoeken en verantwoording.

• 6. Grenzen en veiligheid De implementatie van een aantal EU-verordeningen op het gebied van grenzen en veiligheid leiden tot een grotere veiligheid in Europa. Daartoe zijn investeringen en extra inzet nodig bij de betrokken ketenpartners. In 2020 is incidenteel geld vrijgemaakt voor de eerste activiteiten op het gebied van de implementatie. In 2020 is € 13,2 mln. niet tot besteding gekomen. Via de eindejaarsmarge wordt dit onbestede bedrag toegevoegd aan het budget 2021. Voor de implementatie in 2021 wordt € 18,1 mln. toegevoegd aan het budget op artikel 37 en voor 2022 € 49,9 mln. Vanaf 2023 is structureel € 30 mln. per jaar beschikbaar.

• 7. Breed offensief tegen georganiseerde ondermijnende criminaliteit (Botoc)Vorig jaar is bij Voorjaarsnotabesluitvorming € 141 mln. in 2021 en € 150 mln. structureel vanaf 2022 beschikbaar gesteld voor het Brede offensief tegen georganiseerde, ondermijnende criminaliteit (Botoc). Een groot deel van deze middelen zijn nu bij deze 1e suppletoire begroting 2021 beschikbaar gesteld aan de betrokken organisaties binnen en buiten Justitie en Veiligheid. Voor de begroting van JenV betekent dit per saldo een verlaging van het budget, omdat een deel van de middelen (ruim € 36 mln. structureel) beschikbaar gesteld is aan organisaties in het domein van het ministerie van Financiën (Belastingdienst/FIOD/Douane) en Defensie (KMar, DCC, CLAS en CZSK).

• 8. Prognosemodel Justitiële Ketens (PMJ) Het Prognosemodel Justitiële Ketens (PMJ) geeft de capaciteitsbehoefte aan van de justitiële ketens. De PMJ-ramingen hebben voornamelijk betrekking op autonome ontwikkelingen, die buiten de invloedsfeer van JenV liggen. Op basis van het PMJ wordt het budget voor de justitiële keten in 2021 in totaal met € 208,6 mln. verhoogd. De reeksen zijn met ingang van 2023 meerjarig op het niveau 2022 doorgetrokken met € 224,7 mln. Dit laatste bedrag is een saldo van uitgaven en ontvangsten.

• 9. Meerjaren Productie Prognose (MPP) De raming van de Meerjaren Productie Prognose leidt in 2021 tot een budgetverhoging DG-Migratie van € 49,9 mln. Dit bedrag bestaat uit de volgende mutaties:- COA 38,5 mln. in 2021 aflopend naar € -70,4 mln. in 2025. Op basis van de verwachtingen van de MPP zal de bezetting van het COA in de komende jaren lager uitvallen dan bij de begroting 2021 was geraamd;- Reservecapaciteit COA € 21 mln. in 2021 aflopend naar € 14 mln. in 2025 en verder. Aan het COA wordt reservecapaciteit toegekend om te borgen dat het COA bij een onverwacht hogere asielinstroom doelmatig kan opschalen;- Nidos € -11 mln. in 2021 aflopend naar € -7,9 mln. in 2025. De verwachtingen ten aanzien van de bezetting van amv’s (alleenstaande minderjarige vreemdelingen) bij Nidos voor de komende jaren is naar beneden bijgesteld.

• 10. Raad voor Rechtsbijstand In 2020 was er sprake van een onderuitputting voor Rechtsbijstand. Conform afspraak6 blijft dit bedrag van € 25,9 mln. in 2021 beschikbaar voor de Rechtsbijstand. Door middel van de eindejaarsmarge wordt dit bedrag toegevoegd aan het budget rechtsbijstand.

• 11. DJI (Dienst Justitiële Inrichtingen) Aanvulling eigen vermogen Het resultaat over 2020 van DJI heeft geleid tot een negatief eigen vermogen en dat dient door het moederdepartement op grond van de regeling agentschappen te worden aangevuld tot nul.

• 12. ODA (Official development assistance) toerekening eerstejaars asielopvang De MPP leidt tot een lagere asielinstroom dan geraamd. Dit zorgt voor een meevaller in de asielopvang bij het COA. Een deel van deze meevaller betreft kosten voor eerstejaars asielopvang die JenV moet terugstorten naar het ODA-budget van BHOS.

• 13. Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) De RvdK heeft al enige jaren te kampen met een financieel tekort. Om de problematiek op te lossen is in 2020 een aantal besparingsmaatregelen uitgewerkt die echter niet toereikend zijn gebleken om het tekort volledig op te lossen. Voor het jaar 2021 wordt het tekort bij de eerste suppletoire begroting geraamd op € 16 mln. Oplossing van de structurele problematiek is op dit moment onderwerp van onderzoek (o.a. kostprijs- en benchmarkonderzoek).

• 14. Eindejaarsmarge De eindejaarsmarge 2020 is met deze mutatie aan de begroting van JenV toegevoegd.

• 15. Corona-gerelateerde kosten In verband met de budgettaire effecten van de corona-pandemie (beschermingsmiddelen en -maatregelen, kosten voor het inhalen van achterstanden en compensatie van lagere ontvangsten) is voor het jaar 2021 een bedrag van € 100 mln. aan de JenV-begroting toegevoegd. Vorig jaar was reeds € 40 mln. voor het jaar 2021 beschikbaar gesteld zodat het totale budget uitkomt op € 140 mln.

• 16. Dekking uit eindejaarsmargeDe eindejaarsmarge 2020 is ingezet ter dekking van de kaseffecten van overlopende verplichtingen, de toevoeging aan de rechtsbijstand en overige budgettaire tekorten.

• 17. Loonbijstelling 2021 De tranche loonbijstelling 2021 is met deze mutatie aan de begroting van JenV toegevoegd en is vervolgens verdeeld naar de desbetreffende artikelen.

• 18. Prijsbijstelling 2021 De jaarlijkse prijsbijstelling wordt met deze mutatie toegevoegd aan de JenV- begroting en is vervolgens verdeeld naar de desbetreffende artikelen.

• 19. RA-middelen: tranche 2022 politie De Politie heeft bij het Regeerakkoord (RA) structureel extra middelen gekregen voor verschillende te nemen maatregelen. Deze middelen zijn in afwachting van bestedingsplannen gereserveerd op de Aanvullende Post van de rijksbegroting. De RA-middelen worden per tranche overgeboekt naar de begroting van JenV. Thans is vanaf het jaar 2022 structureel een bedrag van € 24 mln. ontvangen vanuit de Aanvullende Post, voor de financiering van extra agenten conform bestedingsplan. Dit betreft de laatste RA-tranche.

• 20. Recherchesamenwerkingsteam Op basis van het Convenant Financieringssystematiek recherchesamenwerkingsteam d.d. 4 juli 2019 worden de voor het Recherche samenwerkingsteam beschikbare middelen voor het jaar 2024 overgeheveld van begrotingshoofdstuk 4 Koninkrijksrelaties naar begrotingshoofdstuk 6 Justitie en Veiligheid.

• 21. Desaldering bijzondere bijdragen Dit betreft een administratieve handeling waarbij bijzondere bijdragen waar politie al middelen voor op de balans had staan, via een desaldering wordt omgezet naar de algemene bijdrage. Zie ook toelichting bij de ontvangsten. Deze financieel technische wijzigingen leiden niet tot een verhoging van het totale politiebudget. Als gevolg van opschoning om de bestaande financiering van de politie beter te laten aansluiten op de doelstellingen, zijn er tientallen bijzondere bijdragen beëindigd. Voor een groot deel worden deze middelen vereenvoudigd opnieuw toegekend aan Politie.

• 22. Sociale advocatuurGoede rechtsbijstand is cruciaal voor de toegang tot het recht. Ter uitvoering van de motie Klaver/Ploumen (TK 28 362, nr. 44) maakt het kabinet extra middelen vrij voor een betere vergoedingen van sociale advocaten (in lijn met scenario 1 van de commissie-Van der Meer). Zo wordt de vergoeding in overeenstemming gebracht met de voor de werkzaamheden gemiddelde tijdsbesteding. Voor 2022 wordt hiervoor € 154 mln. (incl. btw) beschikbaar gesteld. Met het op niveau brengen van de vergoedingen voor sociale advocaten is de kous echter niet af. Onder het motto ‘meer oplossingen, minder procedures’ wordt met de vernieuwing van het stelsel van rechtsbijstand ingezet op snellere en meer laagdrempelige hulp voor mensen met problemen. Het beroep op rechtsbijstand zal hierdoor in de toekomst naar verwachting afnemen. Daarnaast zet het kabinet in op een grotere (financiële) tegenprestatie van commerciële advocatenkantoren. Zoals het voor sociale advocatenkantoren goed is dat zij zich niet volledig afhankelijk maken van overheidssubsidies, mag van de commerciële advocatuur ook best een maatschappelijke tegenprestatie worden verwacht. Deze maatregelen moeten ertoe leiden dat met ingang van 2025 nog een structureel bedrag van € 64 mln. per jaar benodigd is.

• 23. Kasschuif in het kader van ondermijning Diverse projecten in het kader van ondermijning lopen vertraging op. De grootste projecten met vertraging zijn ICT-projecten die opnieuw moest worden uitgezet omdat de originele beheerskosten te hoog waren.

• 24. OndermijningHet kabinet is van mening dat er geen dag langer gewacht kan worden met de intensivering van de bestrijding van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit. Aanvullende maatregelen moeten direct worden getroffen om deze dreiging te stoppen. We moeten de benodigde bescherming bieden aan de beroepsgroepen die essentieel zijn voor het functioneren van onze rechtsstaat, zoals officieren van justitie en rechters, en rond kroongetuigen. En we moeten voorkomen dat elke dag weer kansarme jongeren, medewerkers in bijvoorbeeld havens, maar ook ambtenaren, ten prooi vallen aan intimidatie vanuit het criminele circuit of aan de verleiding van het grote drugsgeld. Als we toestaan dat ondermijnende criminaliteit blijft voortwoekeren, komen onze nationale veiligheid en onze democratische rechtsorde in gevaar. Langer wachten betekent dat de ondermijning zich nog dieper in de samenleving invreet, en daarmee steeds moeilijker te bestrijden wordt. Het kabinet heeft in dit licht besloten om in 2022 € 524 mln. extra te investeren in de bestrijding van ondermijnende criminaliteit, waarvan € 154 mln. wordt uitgetrokken voor bescherming en veiligheid. Hiermee kan enerzijds een urgent noodzakelijke impuls worden gegeven aan de bescherming en veiligheid van degenen die zich dagelijks inspannen tegen ondermijning. Daarnaast zijn structurele middelen beschikbaar gesteld voor de samenhangende aanpak van ondermijning. Door - naast een verstevigde inzet op handhaving, opsporing en vervolging - in te zetten op een combinatie van onder andere het terugdringen van crimineel geld en het tegengaan van nieuwe aanwas, waarbij formeel gezag meer zichtbaar is in kwetsbare wijken en jongeren perspectief geboden wordt op studie en werk, wordt voorkomen dat er steeds meer beveiliging en bewaking nodig is. Het kabinet wil met deze brede, samenhangende aanpak ondermijning op termijn beheersbaar maken.

• 25. Bescherming en veiligheidVoor bescherming en veiligheid wordt in 2022 € 154 mln. toegevoegd aan de begroting van JenV. Zie ook de toelichting bij post 24 (totaal € 524 mln. waarvan € 370 mln. voor ondermijning en € 154 mln. voor bescherming en veiligheid).

• 26. Bijdrage agentschap JustidMet ingang van 2022 gaat Justid (Justitiële Informatiedienst) opereren als een agentschap van JenV. Het budget van Justid wordt hiervoor meerjarig overgeboekt naar artikel 33 (programmakosten bijdrage agentschappen ad € 17,4 mln.) vanuit artikel 91 (apparaat kerndepartement ad € -32,4 mln. uitgaven en € 15 mln. ontvangsten). Zie ook tabel ontvangsten.

• 27. Jeugdbeschermingsketen Betreft een overboeking van het ministerie van VWS ten behoeve van het vereenvoudigen van de Jeugdbeschermingsketen.

• 28. Raad voor de KinderbeschermingDe RvdK heeft al enige jaren te kampen met een financieel tekort. Om de problematiek op te lossen is in 2020 een aantal besparingsmaatregelen uitgewerkt die echter niet toereikend zijn gebleken om het tekort volledig op te lossen. Voor het jaar 2021 wordt het tekort bij de eerste suppletoire begroting geraamd op € 16 mln. Oplossing van de structurele problematiek is op dit moment onderwerp van onderzoek (o.a. kostprijs- en benchmarkonderzoek). In afwachting van dit onderzoek en ten behoeve van de continuïteit van de organisatie, wordt aanvullend € 16 mln. begroot voor 2022. Zie ook post 13.

• 29. Beveiliging vaccinatielocaties Het Instituut voor Fysieke Veiligheid (IFV) is gevraagd de beveiliging door Groupd4Security (G4S) van de GGD vaccinatielocaties te coördineren. De totale kostenraming voor januari tot en met juni 2021 wordt geschat op € 29 mln. De kosten hiervoor worden vergoed door het ministerie van VWS door middel van deze overboeking.

• 30. Regeling tegemoetkoming schade 2021Het kabinet wil de door de overstromingen getroffen inwoners en organisaties in Limburg bijstaan door de Wet tegemoetkoming schade bij rampen (Wts) in te zetten. Om gedupeerden deels tegemoet te komen bij schade die niet redelijkerwijs verzekerbaar, niet verhaalbaar en niet vermijdbaar is, wordt onder de Wts de Regeling tegemoetkoming schade 2021 opgesteld. De begrote tegemoetkoming voor het begrotingsjaar 2021 wordt geraamd op € 195 mln. en de uitvoeringskosten van de RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) op € 5 mln.De bedragen voor het jaar 2022 zullen door middel van een nota van wijziging op de ontwerpbegroting 2022 aan de Staten Generaal worden voorgelegd.

• 31. Coronamiddelen tbv opvanglocaties quarantaineplicht Er geldt een wettelijke quarantaineplicht voor reizigers uit zeer hoog risicogebieden die Nederland inreizen. Dit betekent dat ook asielzoekers in quarantaine moeten. Het COA moet hier quarantaineplekken voor organiseren. Het betreft kosten van ca 600 plekken per week. Daarnaast zijn er middelen nodig bij de IND voor onder andere voor het neerzetten, inrichten en beheren van een extra noodgebouw, zodat het risico op vertraging in het asielproces zoveel mogelijk wordt beperkt.

• 32. Implementatie grenzen en veiligheid Bij voorjaarsbesluitvorming zijn middelen voor de implementatie van de verordeningen voor Grenzen en Veiligheid beschikbaar gekomen. Deze middelen zijn bestemd voor de implementatie van de Europese verordeningen op dit terrein. Zie ook post 6 uitgaven.

  Deze middelen worden door middel van deze mutatie verdeeld over de implementerende ketenpartners. Een deel van het budget wordt overgeboekt naar BZ en Defensie. Het resterende deel is voor DGM, Nationale Politie, IND, OM, Justid, Autoriteit Persoonsgegevens en de Raad voor de Rechtspraak.

• 33. Kasschuif grenzen en veiligheid Bij begrotingsbesluitvorming zijn middelen verkregen voor de implementatie van grenzen en veiligheid. Zie ook post 6 en 26. Na het aanpassen van de ramingen om het geheel passend te krijgen is een kasschuif noodzakelijk zodat de middelen in de juiste jaren beschikbaar zijn.

• 34. Desaldering afrekening IND 2020Dit betreft de reguliere afrekening van IND over de opdracht van het jaar 2020. Zie ook toelichting bij de ontvangsten.

Toelichting

• 1. Kwijtschelding publieke schulden Alle ouders die de tegemoetkoming op grond van de Catshuisregeling Kinderopvangtoeslag van 30.000 euro ontvangen, komen in aanmerking voor kwijtschelding van publieke schulden. De Staatssecretaris Toeslagen en Douane van het ministerie van Financiën heeft aangekondigd dat de schulden bij de overheid van ouders die gedupeerd zijn door de kinderopvangtoeslagaffaire, alsmede van hun huidige partners, kwijtgescholden worden. Dit leidt tot een vermindering van de ontvangsten Boeten en Transacties.

• 2. Boeten en Transacties Conform de laatste inzichten uit de raming van de ontvangsten boeten en transacties wordt in 2021 een tegenvaller verwacht van € 74 mln. Voor 2022 en verder worden meevallers verwacht. De relatief lage instroom in 2021 van de WAHV-boetes kan voor een groot deel verklaard worden door de genomen coronamaatregelen.

• 3. Transactie ABN AMRO (boete-deel) ABN AMRO is een transactie van € 480 mln. overeengekomen met het Openbaar Ministerie in verband met witwasfraude. De transactie bestaat uit een boetedeel (€ 300 mln.) en een ontnemingsdeel (€ 180 mln). Het boetedeel valt op de begroting van Justitie en Veiligheid onder de boeten en transactieontvangsten. Het boete-deel van grote schikkingen is niet apart geraamd. Het ontnemingsdeel van 180 mln. valt binnen de geraamde opbrengsten aan afpakken voor 2021.

• 4. Afrekening persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) In 2020 is € 69,3 mln. toegekend voor de aanleg van een noodvoorraad van persoonlijke beschermingsmiddelen. Van de beschikbaar gestelde middelen is € 43,4 mln. uitgeput. Het verschil ad € 25,9 mln. komt ten gunste van de algemene middelen. Door twee kortgedingen is de aanbesteding van twee productgroepen stilgelegd. Deze zijn vanaf begin maart 2021 opnieuw opgestart en daarmee kan er mogelijk nog een aanpassing worden doorgevoerd in deze voorlopige afrekening.

• 5. Afromen eigen vermogen COADit betreft het afromen van het eigen vermogen van COA, het eigen vermogen kwam eind 2020 boven de afgesproken norm uit. De afroming bedraagt € 68,9 mln. Deze meevaller is ingezet ter dekking van tegenvallers.

• 6. Desaldering bijzondere bijdragen Dit betreft een administratieve handeling waarbij bijzondere bijdragen waar politie al middelen voor op de balans had staan, via een desaldering wordt omgezet naar de algemene bijdrage. Zie ook het uitgavenkader. Deze financieel technische wijzigingen leiden niet tot een verhoging van het totale politiebudget. Als gevolg van opschoning om de bestaande financiering van de politie beter te laten aansluiten op de doelstellingen, zijn er tientallen bijzondere bijdragen beëindigd. Voor een groot deel worden deze middelen vereenvoudigd opnieuw toegekend aan Politie.

• 7. Middelen corona-effecten 2021In verband met de budgettaire effecten van de corona-pandemie is voor het jaar 2021 een bedrag van € 140 mln. aan de JenV-begroting toegevoegd. Zie ook post 15 uitgaven. Deze middelen worden door middel van deze mutatie verdeeld over desbetreffende diensten (uitgaven € 133 mln. en ontvangsten € 7 mln.).

• 8. Desaldering afrekening IND 2020 Dit betreft de reguliere afrekening van IND over de opdracht van het jaar 2020. Dit leidt tot een terugbetaling door de IND van € 41,1 mln. Deze middelen zijn vervolgens opnieuw beschikbaar gesteld aan de IND. Zie ook uitgaven.

• 9. Bijdrage agentschap JustidMet ingang van 2022 gaat Justid (Justitiële Informatiedienst) opereren als een agentschap van JenV. Het budget van Justid wordt hiervoor meerjarig overgeboekt naar artikel 33 (programmakosten bijdrage agentschappen ad 17,4 mln.) vanuit artikel 91 (apparaat kerndepartement ad € -32,4 mln. uitgaven en € 15 mln. ontvangsten). Zie ook tabel uitgaven.

2.4 Overzicht niet-juridisch verplichte uitgaven

2.5 Strategische Evaluatie Agenda (SEA)

In het kader van de operatie Inzicht in Kwaliteit wordt het gebruikelijke overzicht met een planning van beleidsdoorlichtingen omgevormd tot een Strategische Evaluatie Agenda (SEA). Het doel van de SEA is te komen tot betere en meer bruikbare inzichten in de maatschappelijke toegevoegde waarde op belangrijke beleidsthema’s, het meer benutten van dit inzicht en daarmee uiteindelijk hogere maatschappelijke toegevoegde waarde van beleid. Daarmee komt de focus meer te liggen op de integrale en samenhangende beleidsaanpak van een beleidsthema en minder op de afzonderlijke beleidsonderdelen. Met de SEA wordt tevens beoogd onderzoeken beter te laten aansluiten op de beleidscyclus en wordt meer recht gedaan aan ontwikkelingen op een beleidsveld. Op deze wijze kunnen ook leerervaringen worden benut om het beleid tussentijds bij te sturen als dat nodig blijkt. Net als 2021 betreft 2022 een overgangs- en leerjaar waardoor de SEA een eerste uitwerking betreft. Voor het thema Terugkeerbeleid (art. 37.3) is het afgelopen half jaar een pilot verricht, waarbij op basis van het huidige inzicht en de behoefte aan inzicht is bepaald wat logische momenten zijn om te leren ten behoeve van beleidsverbetering en om verantwoording af te leggen. Het komende jaar wordt de SEA op de overige thema’s naar dit voorbeeld verder ontwikkeld. In bijlage 5: Uitwerking Strategische Evaluatie Agenda, worden de uitkomsten van de pilot nader toegelicht evenals de overige thema’s die op de SEA zijn opgenomen.

Voor het meest recente overzicht van de realisatie van beleidsdoorlichtingen, klik op deze link: Status beleidsdoorlichtingen. Voor een verdere onderbouwing van de strategische evaluatie agenda zie «Bijlage 5: Uitwerking Strategische Evaluatie Agenda». In de bijlage is tevens een toelichting op de geplande evaluatieonderzoeken opgenomen. De begrotingsjaren 2022 en 2023 gelden nog als overgangsperiode naar de SEA. Dit betekent dat nog niet alle thema's volledig zijn uitgewerkt en al opgestarte trajecten voor beleidsdoorlichtingen conform de huidige Regeling periodiek evaluatieonderzoek doorgang kunnen vinden.

2.6 Overzicht risicoregelingen

Inkoop Max

In de stand is de meerjarige verplichting opgenomen die JenV heeft aan de politie, in het kader van het prepensioen en levensloopregeling (Inkoop Max regeling). De verplichtingen die hieruit voortvloeien zijn gerelateerd aan het bedrag dat als vordering in de jaarrekening van de politie wordt opgenomen7.

Faillissementscuratoren

De garantstellingsregeling faillissementscuratoren (GSR) biedt curatoren de mogelijkheid om in faillissementen waarin sprake lijkt te zijn van kennelijk onbehoorlijk bestuur, maar in de boedel onvoldoende middelen aanwezig zijn, toch onderzoek te kunnen doen of een procedure te starten om onrechtmatig aan de boedel onttrokken gelden en goederen terug te halen. De GSR wordt per 2022 onder het rijkskader voor garantieregelingen gebracht en verbeterd, conform de beleidsreactie 8op de WODC-evaluatie. Bij de uitgaven in het «overzicht uitgaven en ontvangsten garanties» betreft het de opdrachten tot betaling.

Hypothecaire leningen aan JJI's

Het feitelijk risico van de verleende garanties aan particuliere jeugdinrichtingen betreft borgstellingen ten behoeve van het restantbedrag van leningen die particuliere inrichtingen zijn aangegaan ter financiering van de gebouwen. Zonder garantie verlening was het niet mogelijk tegen gunstige condities dergelijke leningen bij externe financiers af te sluiten. Omdat DJI de kapitaalslasten van de betreffende leningen bovennormatief vergoedt aan de inrichtingen was het uit efficiencyoverwegingen van belang dat de leningen tegen een zo gunstig mogelijk rentepercentage konden worden afgesloten.

3. Beleidsartikelen

3.1 Artikel 31. Politie

A. Algemene doelstelling

Een veilige samenleving met behulp van een goed functionerende politieorganisatie.

B. Rol en verantwoordelijkheid

C. Beleidswijzigingen

In 2022 zullen de afspraken gemaakt in de CAO 2021 nog in nadere regelingen vervat moeten worden. Daarnaast wordt een nieuw regime voor beroepsziekten en dienstongevallen van kracht.

De politie blijft zich hard inzetten op het werven en opleiden van grote aantallen nieuwe medewerkers. De uitbreiding van het aantal operationele politiemedewerkers vindt gelijktijdig plaats met de noodzakelijke vervanging van een groot aantal medewerkers dat met pensioen gaat. Een belangrijke maatregel om de instroom van de benodigde nieuwe medewerkers mogelijk te maken, was de vernieuwing van de basispolitieopleiding. De nieuwe basispolitieopleiding, die nu twee jaar in beslag neemt, is begin 2021 van start gegaan. Vanaf 2022 wordt gestart met de vernieuwing van de overige basispolitieopleidingen op de niveaus Associate degree, Bachelor en Master. Ook hier is het uitgangspunt dat de opleidingen gemoderniseerd worden en flexibel worden ingericht.

De politie moet goede voeling blijven houden met de veranderende samenleving. We zien dat de samenleving toenemend polariseert en dat discriminatie en racisme een steeds prominentere rol innemen in het publieke debat. De politie moet dus oog hebben voor de verschillende culturen en leefstijlen in ons land. Tevens moeten alle politiemedewerkers, ongeacht hun achtergrond, zich binnen de organisatie gewaardeerd en veilig voelen. Racisme en discriminatie hebben geen plaats binnen de politie. Daarom wordt vanuit een nieuw perspectief gewerkt aan thema’s diversiteit, inclusie en vakmanschap. Het voorkomen en bestrijden van discriminatie en racisme en het zorgen voor veiligheid in de teams en veiligheid voor alle burgers heeft daarbij expliciet de aandacht. In de jaren 2021-2024 wordt in totaal € 7 mln. ingezet voor de activiteiten in het kader van Politie voor iedereen, in het bijzonder de pilot als gevolg van de motie Paternotte om in nauw overleg met het OM de mogelijkheden van inzet van gespecialiseerde rechercheurs bij discriminatie te onderzoeken. 

Het demissionaire kabinet heeft structurele middelen beschikbaar gesteld voor het brede offensief tegen georganiseerde criminaliteit. In 2022 besteedt de politie de haar toegekende middelen (€ 32,5 mln.) voor het Multidisciplinair Interventieteam (MIT) en voor Bewaken en Beveiligen (€ 29,8 mln.) aan respectievelijk het verder opbouwen van het MIT en voor wat betreft Bewaken en Beveiligen, aan de voorgenomen versterking van de informatieorganisatie, de maatregelenadvisering en de inrichting van regionale teams Bewaken en Beveiligen.

In 2022 wordt uitvoering gegeven aan de Veiligheidsagenda 2019-2022, waarin concrete afspraken zijn gemaakt op het gebied van ondermijning, mensenhandel, cybercrime (inclusief online seksueel kindermisbruik) en executie van dossiers. Bespreking van een voorstel voor herijking van de doelstellingen voor 2022 is voorzien in het LOVP van november 2021. In de paragraaf 2.2 «Prestatie-indicatoren Veiligheidsagenda» van deze begroting worden de ambities op deze terreinen voor de komende jaren aangegeven.

De samenleving wordt steeds digitaler, criminaliteit wordt complexer en verschuift zich steeds verder naar het digitale domein. De politie moet hierop inspelen. In steeds meer basisteams zijn ‘digitale wijkagenten’ actief, zodat de politie niet alleen dichtbij is in de wijken, maar ook op het web. Ook de opsporing blijft zich ontwikkelen om flexibel te kunnen inspelen op maatschappelijke ontwikkelingen die invloed hebben op de aard van de criminaliteit en de mogelijkheid om die op te sporen. De doorontwikkeling van de opsporing richt zich de komende jaren op het vergroten van actievermogen, lerend vermogen, samenwerkend vermogen en intelligence-gestuurd werken. Ook zet de politie in op de versterking van de specialistische opsporing, waaronder digitale en forensische opsporing, door toepassing van innovaties en het vergroten van kennis.

De Wijzigingswet meldkamers is in 2020 inwerking getreden. Hiermee is het beheer van de meldkamers overgedragen aan de politie. Bij de politie is hiervoor de Landelijke Meldkamer Samenwerking (LMS) ingericht om hier zorg voor te dragen. Naast het inregelen van het beheer voor het meldkamerdomein heeft de LMS ook de opdracht om het aantal meldkamers terug te brengen tot 10 locaties. Dit alles wordt gedaan vanuit een regiefunctie in het multidomein; samenwerking tussen de veiligheidsregio’s, politie, brandweer, KMar en ambulancediensten.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Het juridisch verplichte deel van de bijdragen ZBO’s/RWT’s heeft betrekking op uitgaven voor de politie en de Politieacademie op grond van wetgeving, de beheersovereenkomst met de politie voor de jaarlijkse exploitatiekosten van C2000 en de uitgaven voor internationale samenwerking. De juridisch verplichte opdrachten omvatten onder andere de meerjarige contracten met de telecomaanbieders in verband met tapkosten.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

31.2 Bekostiging politie

Bijdrage ZBO’s en RWT’s

Politie

De politie levert een belangrijk aandeel aan het handhaven en vergroten van de veiligheid in Nederland. De politie ontvangt daartoe, op basis van artikel 33 van de Politiewet 2012, ten laste van de begroting van het ministerie algemene- en bijzondere bijdragen. De doelstelling is het beschikbaar stellen van personeel en materieel ten behoeve van een adequaat beheer van de politie.

De algemene bijdrage wordt jaarlijks als lumpsumbedrag ter beschikking gesteld aan de politie en komt volledig ten gunste van de reguliere politietaken. Het beleid is erop gericht de politie zoveel als mogelijk flexibiliteit te geven om de middelen doelmatig in te zetten en de afgesproken doelstellingen te realiseren.

De algemene bijdrage bedraagt in 2022 ruim € 5,8 mld. Dit is inclusief de loonbijstelling politie 2021 (€ 113 mln.).

De bijzondere bijdragen worden meerjarig verstrekt voor een specifiek omschreven doel. Hiervan is onder meer sprake van bij de dienst Speciale Interventies (€ 72 mln.), de teams Verkeershandhaving (€ 51 mln.), digitalisering & cybercrime (€ 14 mln.), het Recherche Samenwerkings Team (€ 18 mln.) en de extra gelden voor bestrijding van ondermijning (€ 62 mln.).

Daarnaast is voor het meldkamerdomein ca. € 197 mln. beschikbaar gesteld als bijzondere bijdrage vanuit JenV. Een andere taak is het uitzenden van politiefunctionarissen naar crisisgebieden. Deze taken worden apart begroot en verantwoord onder het artikelonderdeel 31.3.

Besteding bijdragen

De bijdragen vanuit de JenV-begroting worden door de politie aangewend voor de in de Politiewet opgenomen taken. In eerdere jaren verstrekte bijzondere bijdragen worden hier eveneens voor ingezet. De onderstaande tabel geeft op hoofdlijnen inzicht in de bestedingsrichting van de aan de politie ter beschikking gestelde middelen.

De volledige begroting van de politie is als separate bijlage met de JenV-begroting meegezonden. In de begroting van de politie wordt per post nader ingegaan op de wijze waarop de aan de politie beschikbaar gestelde middelen worden inzet.

Toelichting

In de tabel Kengetallen is informatie opgenomen die in algemene zin te relateren is aan de beleidsdoelstellingen. De bezetting en formatie van de politie, met name het operationele deel, en de opleidingen zijn belangrijke onderwerpen. Deze zijn onder de tabel kort toegelicht.

De formatie is binnen de politie conform het Inrichtingsplan en «Besluit verdeling sterkte en middelen politie» verdeeld over de regionale eenheden, landelijke eenheid, Politieacademie, Politie Dienstencentrum en staf korpsleiding. De verstrekte bijdragen vanuit de JenV-begroting zijn primair ter financiering van de formatie.

Politieacademie - Politieonderwijs

Het zelfstandig bestuursorgaan Politieacademie is verantwoordelijk voor het verzorgen van het politieonderwijs, de examinering daarvan en de uitvoering van wetenschappelijk onderwijs waarmee invulling wordt gegeven aan de kennisfunctie. De Politieacademie ontvangt een eigen budget waarmee onder andere de personele kosten van de directeur en zijn plaatsvervanger worden betaald en de kosten voor extern wetenschappelijk onderzoek. Het overige personeel en de middelen zijn ondergebracht bij de politie. De bekostiging van het personeel en de middelen die door de korpschef om niet ter beschikking worden gesteld aan de Politieacademie, voor de uitvoering van haar wettelijke taken, zijn opgenomen in de algemene bijdrage aan de politie.

De volledige begroting van de politie is als separate bijlage met de JenV-begroting meegezonden.

Bijdrage medeoverheden

BES brandweer- en politiekorps

De Minister is korpsbeheerder van het brandweer- en politiekorps Caribisch Nederland. Ter bekostiging van de personele en materiële uitgaven van deze korpsen wordt een bijdrage verstrekt. Beide korpsen werken aan implementatie vaneen nieuw organisatie- en formatierapport als grondslag van nieuwe verbeterambities en doelstellingen voor 2022 en verder. De jaarlijks vastgestelde begroting vormt de wettelijke grondslag voor de bekostiging van de beide korpsen van Caribisch Nederland.

Opdrachten

Taptolken

Uit dit budget worden de taptolken gefinancierd die de politie inhuurt voor het beluisteren en vertalen van telefoon- of VoIP-gesprekken van verdachten.

31.3 Kwaliteit, arbeidsvoorwaarden en beheer meldkamers

Bijdrage ZBO’s en RWT’s

Internationale samenwerkingsoperaties

In opdracht van de Minister voert de politie activiteiten uit in het kader van internationale politiesamenwerking en de uitzending van poitiefunctionarissen naar internationale (civiele) missies en operaties. Die activiteiten zijn voor een groot deel gebaseerd op de visie internationale politiesamenwerking en de bijbehorende strategische agenda.

Beheer meldkamers

Voor het beheer van de meldkamers ten behoeve van de hulpdiensten van politie, brandweer, ambulance en KMar, wordt jaarlijks een bijzondere bijdrage verstrekt. Dit is een multidisciplinaire financiële bijdrage die tot stand is gekomen uit een bijdrage van alle hulpdiensten. Het beheer is ondergebracht bij de Landelijke Meldkamer Samenwerking LMS bij de politie en heeft betrekking op facilitaire dienstverlening, huisvesting en het beheer van de ICT voorzieningen voor de meldkamers, waaronder het C2000 netwerk en het gemeenschappelijk meldkamersysteem. In de regeling hoofdlijnen van beleid en beheer is de governance en de wijze hoe dit beheer plaats dient te worden uitgevoerd beschreven. Binnen de multidisciplinaire governance vinden aan de hand van het jaarlijks vast te stellen beleids- en bestedingsplan voor de meldkamers integrale afwegingen plaats over de inzet van het beschikbare budget.

Bijdrage aan medeoverheden

Bijdragen in het kader van de kwaliteit van de politiezorg

Dit budget wordt gebruikt voor de ondersteuning van de regioburgemeesters bij het overleg met en de advisering aan de Minister over de taakuitvoering door en het beheer ten aanzien van de politie.

Subsidies

Opsporing

Deze subsidie wordt verstrekt aan de onafhankelijke Stichting Meld Misdaad Anoniem (voorheen de Stichting NL Confidential) voor de exploitatie van de meldlijn Meld Misdaad Anoniem, zodat burgers makkelijker een bijdrage kunnen leveren aan de bestrijding van criminaliteit in Nederland.

Stichting Arbeidsmarkt en Opleidingsfonds Politie (SAOP)

De Stichting Arbeidsmarkt en Opleidingsfonds Politie, het A&O fonds voor de sector politie, subsidieert, adviseert en registreert scholings-, arbeidsmarkt- en werkgelegenheidsprojecten. Het primaire doel van de SAOP is het bevorderen van het goed functioneren van de arbeidsmarkt van de politie en het stimuleren van opleidingsactiviteiten. Dit doet de SAOP met behulp van een financiële bijdrage die zij op basis van arbeidsvoorwaardelijke afspraken ontvangt van de Minister.

Providers

De Staat heeft, op grond van de Regeling vergoeding kosten aftappen en gegevensverstrekking, een overeenkomst gesloten met de grote telecomaanbieders. Deze overeenkomst wordt periodiek vernieuwd.

Op grond van hoofdstuk 13 Telecommunicatiewet zijn telecomaanbieders verplicht om hun netwerken en diensten aftapbaar te maken en mee te werken aan aftappen en gegevensverstrekkingen over hun klanten. De Staat vergoedt bepaalde kosten die aanbieders in dit verband maken.

3.2 Artikel 32. Rechtspleging en rechtsbijstand

A. Algemene doelstelling

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

B. Rol en verantwoordelijkheid

C. Beleidswijzigingen

Rechtspraak

De Rechtspraak heeft zich gecommitteerd aan het verkorten van de doorlooptijden in rechterlijke procedures. In het programma Tijdige Rechtspraak werken de gerechten aan het aanpakken van werkvoorraden, het slimmer roosteren en plannen en het vergroten van voorspelbaarheid voor rechtzoekenden door betere communicatie. Het programma bestaat uit vijf onderdelen: landelijke inloopkamer, lokale aanpak, roosteren & plannen, voorspelbaarheid en managementinformatie. Het programma duurt drie jaar (2020-2023).

Om de rechtspraak maatschappelijk effectiever te maken, vinden bij de gerechten diverse experimenten plaats (buurt, schulden, multi-problematiek, echtscheidingen). Steeds duidelijker wordt wat daarbij wel of niet werkt. Op basis daarvan worden keuzes gemaakt over welke werkwijzen breder toegepast kunnen worden. Daarbij zal naar verwachting in 2022 (en daarna) ook gebruik kunnen worden gemaakt van de tijdelijke experimentenwet rechtspleging. Een eerste experiment is voorzien met een nabijheidsrechter. Waar toepassing van een experimentele procedure tot nu toe altijd afhankelijk was van instemming van beide partijen, kan onder de nieuwe wet een experimentele procedure verplicht worden gesteld.

Aan de digitalisering in het civiele recht en het bestuursrecht wordt met het project Digitale Toegang verder invulling en uitvoering gegeven langs de lijnen van basisplan digitalisering dat in 2020 door het Bureau ICT-toetsing is getoetst.

Implementatie invoering intensivering rechtsbijstand bij ZSM

Bij de Zorgvuldig Snel Maatwerk (ZSM)-aanpak wordt in elke zaak maatwerk geleverd via een aanpak die recht doet aan de belangen van de dader, het slachtoffer en de maatschappij. De intensivering van rechtsbijstand binnen het ZSM-proces houdt in dat elke verdachte wiens zaak via ZSM wordt gerouteerd, naast de reeds bestaande wettelijk verankerde vormen van rechtsbijstand (Salduz, bij politieverhoor en bij inverzekeringstelling), een gesprek krijgt met een advocaat, waarbij hij over zijn rechten en plichten binnen het ZSM-proces wordt geïnformeerd. Ook krijgt de verdachte rechtsbijstand indien het OM besluit om bij een misdrijf de strafzaak met een OM-strafbeschikking af te doen. In 2020 is er een begin gemaakt met de intensivering van rechtsbijstand in ZSM-zaken door bij het opleggen van een OM-strafbeschikking bij aangehouden verdachten in misdrijfzaken voor bijstand van een advocaat te zorgen. Per 1 april 2021 krijgen ook alle misdrijfverdachten op vrije voeten een kosteloos gesprek met een advocaat, indien het OM in hun zaak een strafbeschikking uitvaardigt. Voor de intensivering van rechtsbijstand in ZSM-zaken is jaarlijks zo´n € 10 mln. begroot binnen het totale budget voor gefinancierde rechtsbijstand.

Stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand

In 2022 wordt de gefaseerde aanpak voor de vernieuwing van het stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand voortgezet. In de brief ‘contouren herziening stelsel gesubsidieerde rechtsbijstand’ zijn de contouren geschetst van het beoogde stelsel, dat volgens planning eind 2024 operationeel zal zijn.13 Samen met de professionals uit het veld worden de contouren verder geconcretiseerd, waarbij de volgende drie pijlers centraal staan: 1) laagdrempelige toegang, 2) verhogen kwaliteit en betere vergoedingen voor de professionals en 3) het voorkomen van onnodige geschillen tussen overheid en burger. Hierbij wordt een lerende aanpak gehanteerd waarbij stap voor stap en proefondervindelijk aan een nieuw stelsel wordt gebouwd. Het jaar 2022 is de laatste periode van de pilotfase en staat in het teken van het verder uitwerken en afronden van de contouren van het nieuwe stelsel, de rollen daarbinnen en de borging hiervan in wetgeving. Zo werken we toe naar de inwerkingtreding van een vernieuwd stelsel vanaf 2025 waarin alle rechtzoekenden in Nederland met (juridische) vragen of problemen al dan niet met ondersteuning een route vinden naar een passend, kwalitatief hoogwaardig en duurzaam antwoord op de (juridische) kwestie waarvoor ze zich gesteld zien.

Wet bescherming koopvaardij

Het initiatiefvoorstel van Wet bescherming koopvaardij is begin 2019 door de Eerste Kamer aanvaard. Bij de voorbereiding van het Besluit bescherming koopvaardij bleek reparatie van de wet nodig om de beoogde werking ervan te kunnen garanderen. In april 2021 is de Reparatiewet WtBK bij de Tweede Kamer ingediend. Tevens is bij die gelegenheid het Besluit bescherming koopvaardij in het kader van de voorhangprocedure aan beide Kamers der Staten-Generaal toegezonden. Het streven is gericht op inwerkingtreding van de wet- en regelgeving per 1 januari 2022.

Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus (WPBR)

Eind 2019 is gestart met een wijzigingstraject van de Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus (WPBR). Deze wet stamt uit 1997 en is aan aanpassing toe. Tot en met eind 2020 hebben alle relevante ketenpartners en de branche hun wensen ten behoeve van de aanpassing van de WPBR kenbaar gemaakt. Door het uitbreken van coronacrisis heeft het proces vertraging opgelopen. Het voornemen is om in de loop van 2021 de aanpassingen te realiseren, zodat deze aan de Raad van State kan worden voorgelegd voor advies. De wet kan dan in 2022 worden ingediend bij Tweede Kamer.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht zijn de bijdragen aan ZBO’s en RWT’s. Dat geldt ook voor de bijdrage voor de kosten voor de rechtsbijstand in de vorm van toevoegingen en piketten (opdrachten) en de bijdrage aan de Raad voor de rechtspraak. Ook de opdrachten in het kader van de WSNP zijn volledig juridisch verplicht. Daarmee is 100% van de uitgaven die in de vorm van opdrachten worden gedaan juridisch verplicht.

De subsidies die op dit artikel worden verantwoord zijn geheel juridisch verplicht. Dit heeft in hoofdzaak betrekking op de subsidierelaties met de Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC), het Juridisch Loket (hJL), de Nederlandse Vereniging voor de rechtspraak (NVvR), de Academie voor Overheidsjuristen en de Academie voor Wetgeving.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Hoge Raad (HR)

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in het Koninkrijk op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. De Hoge Raad bevordert de rechtseenheid en de rechtsontwikkeling. Ook kan hij rechtsbescherming bieden in de individuele zaken die aan hem worden voorgelegd. Hij doet dit door te beslissen op cassatieberoepen, die worden ingesteld om de raad te laten beoordelen of het gerechtshof — en in voorkomende gevallen de rechtbank — in zijn uitspraak het recht juist heeft toegepast en of de gegeven motivering deugdelijk is. Aan deze taken wordt tevens invulling gegeven door te beslissen op prejudiciële vragen in het civiele en fiscale recht en op vorderingen van de procureur-generaal bij de Hoge Raad tot cassatie in het belang der wet. De Hoge Raad en de procureur-generaal hebben daarnaast nog enkele bij wet opgedragen bijzondere taken.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van de Raad voor Rechtsbijstand (RvR). De RvR is belast met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand, die er voor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel. Met ingang van begroting 2020 zijn de apparaatsuitgaven van de Raad voor Rechtsbijstand en het Juridisch Loket gesplitst weergegeven in de tabel Budgettaire gevolgen van beleid.

Bureau Financieel Toezicht (BFT)

Het Bureau Financieel Toezicht houdt financieel toezicht op notarissen en gerechtsdeurwaarders. Ook is het belast met het toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT).

Subsidies

Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC)

De SGC behandelt klachten van consumenten tegen ondernemers door middel van bindende adviezen. De SGC heeft op dit moment bijna 70 geschillencommissies die klachten in een groot aantal sectoren behandelen. De SGC ontvangt voor een deel van de kosten van de koepelorganisatie een subsidie van JenV. De geschillencommissies leveren met hun laagdrempelige werkwijze een belangrijke bijdrage aan duurzame geschil oplossing en vormen een alternatief voor de gang naar de rechter

Stichting het Juridisch Loket (hJL)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van het Juridisch loket. Het Juridisch Loket is een advies- en doorverwijsinstelling voor eerstelijns rechtshulp, die ervoor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel.Met ingang van begroting 2020 zijn de apparaatsuitgaven van de Raad voor Rechtsbijstand en het Juridisch Loket gesplitst weergegeven in de tabel Budgettaire gevolgen van beleid.

Overige subsidies

Dit betreft de subsidie die de SGC ontvangt voor de instandhouding van de commissie Algemeen (vangnetcommissie) ter uitvoering van de Implementatiewet buitengerechtelijke geschillenbeslechting consumenten.

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het bureau WSNP coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de bewindvoerder die een schuldsaneringsprocedure naar behoren afwikkelt. Gespecialiseerde insolventierechters houden toezicht op de goede afwikkeling van de circa 9.800 nieuwe schuldsaneringen per jaar. De gemiddelde subsidie voor een schuldsaneringstraject bedraagt afgerond € 850 over een periode van gemiddeld 3 jaar.

Toevoegingen Raad voor Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand verstrekt toevoegingen aan een advocaat of mediator voor de verlening van rechtsbijstand aan rechtzoekenden met een laag inkomen en vermogen. In onderstaande tabel is een uitsplitsing in uitgaven en in aantallen weergegeven van de productiegegevens van de Raad over de verschillende onderdelen binnen de rechtsbijstand.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak (Rvdr)

De Minister voor Rechtsbescherming bekostigt de rechtspraak via de Raad voor de rechtspraak. De Raad voor de rechtspraak is het landelijk orgaan van de Rechtspraak, die verder bestaat uit de rechtbanken, de gerechtshoven, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. De Raad bevordert de kwaliteit en eenheid van de rechtspraak, verzorgt de financiën, houdt toezicht en ondersteunt de bedrijfsvoering bij de gerechten. De Raad spreekt zelf geen recht. In dit artikelonderdeel wordt de totstandkoming van de bijdrage van de Minister voor Rechtsbescherming aan de Raad voor de rechtspraak toegelicht.

Prijsafspraken

In het besluit Financiering Rechtspraak 2005 is bepaald dat de prijzen voor de Rechtspraak voor een periode van drie jaar worden vastgesteld en opgenomen in de begroting van JenV. Er zijn met de Rvdr prijzen overeengekomen voor de periode 2020-202214. In 2022 zullen de prijzen voor de periode 2023-2025 worden vastgesteld.

Instroom, financiering en productie

Conform de Wet op de rechterlijke organisatie heeft de Rvdr zijn begrotingsvoorstel ingediend bij de Minister voor Rechtsbescherming op basis van de in- en uitstroomramingen uit onder andere het Prognosemodel Justitiële ketens, op basis van de prijzen zoals zijn vastgelegd in het Prijsakkoord 2020-2022. Hieruit volgt dat de instroom naar boven is bijgesteld ten opzichte van de instroomprognose in de vorige begroting. De prognose laat, met name in de eerstkomende jaren, een sterk stijgende instroom zien.

Met deze bijdrage is onderstaande productieafspraak met de Raad voor de rechtspraak gemaakt.

Toelichting

Op basis van de verwachte toename van het aantal rechtszaken is de bijdrage aan de Rvdr verhoogd. In de eerste jaren is de verwachte productie bij de Rvdr hoger als gevolg van het wegwerken van de COVID-19-achterstanden.

In de mutatie in de bijdrage aan de Rvdr is tevens onder meer compensatie voor loon- en prijsontwikkeling (loon- en prijsbijstelling) verwerkt en aanvullingen in het kader van de versterking van de aanpak van ondermijning en het breed offensief tegen georganiseerde, ondermijnende criminaliteit.

Ter dekking van extra kosten vanwege COVID-19, die de Rvdr verwacht te maken, vindt in 2021 een extra vermogensstorting plaats.

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Autoriteit Persoonsgegevens (AP)

Sinds 25 mei 2018 is de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) van toepassing. Daarin staat dat elke lidstaat van de Europese Unie een gegevensbeschermingsautoriteit heeft die onafhankelijk toezicht houdt op het gebruik van persoonsgegevens. In Nederland is dat de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De taken en bevoegdheden van de AP staan in de AVG en zijn verder uitgewerkt in de Uitvoeringswet AVG (UAVG). De AP houdt toezicht, doet onderzoek, geeft adviezen (bijvoorbeeld over nieuwe wet- en regelgeving die gaat over de verwerking van persoonsgegevens), geeft voorlichting over privacywetgeving, verstrekt informatie en verschaft helderheid over de uitleg van wettelijke normen. De AP is bij de uitvoering van haar taken gehouden aan de bepalingen van de Algemene wet bestuursrecht (Awb).

College voor de Rechten van de Mens

Het College voor de Rechten van de Mens (hierna: het College) is het nationale mensenrechteninstituut van Nederland. Als onafhankelijke toezichthouder belicht, beschermt en bevordert het College de mensenrechten in zowel Europees als Caribisch Nederland. Daartoe voert het College de taken uit die bij de Wet College voor de rechten van de mens zijn opgedragen. Het College doet onderzoek, adviseert de regering en het parlement, rapporteert aan internationale comités, geeft voorlichting, bevordert mensenrechteneducatie en oordeelt in individuele gevallen over discriminatie. Het College is tevens toezichthouder voor het VN-verdrag handicap. Het rapporteert jaarlijks over de manier waarop dat verdrag in Nederland wordt uitgevoerd en nageleefd.

Nationaal Register Gerechtelijke Deskundigen (NRGD)

Het NRGD waarborgt en bevordert de kwaliteit van de inbreng van deskundigen in de rechtsgang. Indien een deskundige, zoals een psycholoog, toxicoloog of orthopedagoog, zich als gerechtelijk deskundige wil laten registreren, dient de aanmelding getoetst te worden door het NRGD. Het NRGD heeft een wettelijke basis (Wet deskundigen in strafzaken) en is onafhankelijk.

Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (StAB)

De StAB adviseert, door middel van deskundigenberichten, op verzoek van de Raad van State en de rechtbanken over geschillen op het terrein van de fysieke leefomgeving zoals milieu, ruimtelijke ordening, water, bouw en schade. Met ingang van 2020 is de subsidiëring en ministeriële verantwoordelijkheid StAB overgegaan van het Ministerie van IenW naar het Ministerie van JenV.

Subsidies

Subsidie Rechtspleging

De subsidie Rechtspleging betreft met name een subsidie aan de Nederlandse Vereniging voor de Rechtspraak (NVvR).

Subsidie Wetgeving

De subsidie Wetgeving betreft een subsidie aan de Stichting Recht en Overheid (Academie voor Wetgeving en Academie voor Overheidsjuristen) en aan het Nederlandse Juristencomité voor de mensenrechten (NJCM).

Ontvangsten

Griffierechten

Het Ministerie van JenV ontvangt griffierechten van burgers, overheden, bedrijven en ander rechtspersonen die civiele of bestuursrechtelijke procedures starten.

3.3 Artikel 33. Veiligheid en criminaliteitsbestrijding

A. Algemene doelstelling

Een veiliger samenleving door een doelmatige en effectieve rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding, en door versterking van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit door de decentrale overheden.

B. Rol en verantwoordelijkheid

Opsporing en vervolging

De Minister heeft een regisserende rol. Hij is beleidsverantwoordelijk voor het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid en financiert daartoe onder andere het Openbaar Ministerie (OM) en het Nationaal Forensisch Instituut (NFI). Het OM is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde (Wet op de rechtelijke organisatie). Het voert het gezag over de opsporing door politie en bijzondere opsporingsdiensten, beslist over de vervolging van strafbare feiten en ziet erop toe dat de opgelegde straf naar behoren wordt uitgevoerd.

Veiligheid en lokaal bestuur

Op het gebied van veiligheid en lokaal bestuur heeft de Minister een stimulerende rol. Hij is belast met het ontwikkelen van visie, beleid en samenwerkingsvormen op het terrein van de bestuurlijke aanpak van onveiligheid, ondermijning en criminaliteit.Inspanningen zijn er op gericht het lokaal bestuur en het bedrijfsleven zo effectief en efficiënt als mogelijk in staat te stellen de veiligheid te vergroten en weerbaar te maken tegen onveiligheid en criminaliteit met een integrale en preventieve aanpak. Door de (wettelijke) toerusting van de burgemeester ten aanzien van zijn openbare orde taak en het aanpakken van criminaliteit tegen en gefaciliteerd door het bedrijfsleven, onder andere door het bewaken van de bestuurlijke integriteit (Bibob) en de inzet van de Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC’s).JenV faciliteert en ondersteunt de aanpak van de meest voorkomende vormen van overlast, zoals overlast gerelateerd aan uitgaan, voetbal en evenementen. Dit wordt ingevuld samen met het lokale bestuur, onder andere via structureel overleg met de VNG en gemeenten.

JenV is in staat in- en extern coalities te vormen die nodig zijn om lokaal bestuur en bedrijfsleven in staat te stellen onveiligheid en criminaliteit te bestrijden. De rol die het bedrijfsleven kan spelen bij de aanpak van criminaliteit kan nog beter worden erkend en benut.

Vervolging en berechting van verdachten van het neerhalen van vlucht MH17

De Minister is verantwoordelijk voor het strafrechtelijke vervolgings- en berechtigingsmechanisme en financiert daarvoor onder andere het Openbaar Ministerie (OM), de rechtspraak en de politie.De vervolging en berechting van de verdachten van het neerhalen van de vlucht MH17 vindt in Nederland plaats onder de Nederlandse wet, ingebed in internationale steun en samenwerking. Hiertoe wordt nauw samengewerkt met het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

C. Beleidswijzigingen

Fraude - Uitvoering van de Wet controle op rechtspersonen 

De Minister voor Rechtsbescherming heeft toegezegd te bezien of en hoe de risicomeldingen die door Justis worden opgesteld, bijdragen tot effectieve repressie en interventie in de bestrijding van misbruik van rechtspersonen.15 Dat heeft geresulteerd in een WODC-onderzoek naar de evaluatie van de uitvoering van de Wet controle op rechtspersonen. De afronding van het onderzoek wordt per medio 2021 verwacht. De Minister informeert de Tweede Kamer daarna over het onderzoek. De onderzoeksresultaten zullen worden betrokken bij de beoordeling of beleidswijziging nodig is.

Wet wapens en munitie

Bij brief van 18 december 2020 is de Kamer door de Minister van Justitie en Veiligheid geïnformeerd over de reikwijdte van het traject inzake de herziening van de Wet wapens en munitie (Wwm).16 Daarna heeft de Kamer op 9 februari 2021 een motie aangenomen waarin de regering wordt verzocht om een commissie te benoemen om een basisplan op te laten stellen voor een nieuwe Wwm. In de motie wordt aangegeven dat in elk geval (gerechtelijk) deskundigen, betrokkenen vanuit de politie, het Openbaar Ministerie, de jagers- en schietsportwereld in deze commissie moeten plaatsnemen. In juni 2021 heeft de Minister van Justitie en Veiligheid besloten om een commissie in te gaan stellen. Er wordt op ambtelijk niveau bezien, in overleg met het ministerie Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, over de te volgen procedure om een commissie in te stellen, een commissie onder of buiten de Kaderwet adviescolleges. Daarna zal een voorzitter worden aangezocht om de in te stellen commissie verder vorm te geven.

Multilateraal Verdrag Inzake Rechtshulp en Uitlevering bij Internationale Misdrijven

Nederland beschouwt de opsporing en vervolging van internationale misdrijven (genocide, oorlogsmisdrijven en misdrijven tegen de menselijkheid) als een belangrijke internationale verantwoordelijkheid en is op grond van internationale verdragen, waaronder het Statuut van het Internationaal Strafhof, ook verplicht om aan die verantwoordelijkheid uitvoering te geven. Verdachten, getuigen en bewijsmiddelen zijn bij internationale misdrijven vaak over meerdere landen verspreid waardoor adequate opsporing en vervolging sterk afhankelijk is van effectieve internationale samenwerking op het gebied van rechtshulp en uitlevering. Om effectieve internationale samenwerking op deze terreinen mogelijk te maken, werkt Nederland samen met Argentinië, België, Mongolië, Senegal en Slovenië, aan de totstandkoming van een nieuw Multilateraal Verdrag inzake Rechtshulp en Uitlevering bij Internationale Misdrijven (MVRUIM). Nederland heeft sinds 2011 een leidende rol in dit initiatief, dat inmiddels door 76 landen wereldwijd wordt gesteund en dat binnen twee jaar zou moeten leiden tot de totstandkoming van het MVRUIM-verdrag.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit

De juridisch verplichte bedragen betreffen de bijdragen aan het OM, de bijdragen genoemd onder (inter)nationale organisaties/medeoverheden, de bijdragen aan het agentschap NFI, aan DRZ en aan het ZBO College Gerechtelijk Deskundigen. Daarnaast zijn de subsidiebedragen en de gerechtskosten juridisch verplicht. De niet juridische verplichte budgetten voor (opdrachten) schadeloosstellingen en onrechtmatige detentie worden op basis van rechtelijke uitspraken uitgeput en zijn derhalve niet vrij besteedbaar.

E. Toelichting op de financiële instrumenten

33.1 Apparaatsuitgaven Openbaar Ministerie

Openbaar Ministerie (OM)

Het OM is de enige instantie in Nederland die een verdachte voor de strafrechter kan brengen, afgezien van de bijzondere procedure die geldt voor ambtsdelicten van Kamerleden en bewindspersonen. Samen met de rechtspraak is het OM onderdeel van de rechterlijke macht. Het OM zorgt ervoor dat strafbare feiten worden opgespoord en vervolgd. Daarvoor wordt samengewerkt met politie en andere opsporingsdiensten. Het OM is een landelijke organisatie verdeeld over tien arrondissementen. Deze zijn gelijk aan de tien regionale eenheden van de politie. Daarnaast richt het Landelijk Parket zich op de bestrijding van (internationaal) georganiseerde misdaad, bestrijdt het Functioneel Parket criminaliteit op het gebied van milieu, economie en fraude en worden alle beroepen tegen verkeersboetes en eenvoudige misdrijfzaken door het Parket Centrale Verwerking OM (CVOM) behandeld. De zaken waarin hoger beroep wordt aangetekend komen bij een van de vier vestigingen van het Ressortsparket. Dit budget is bestemd voor de financiering van de apparaatsuitgaven van het OM.

Het budget voor het jaar 2021 is hoger dan het structurele budget. Dit hangt vooral samen met middelen die tijdelijk beschikbaar zijn gesteld bij Voorjaarsnota 2021 zoals middelen voor het wegwerken van achterstanden en andere effecten als gevolg van de coronacrisis (ruim € 10 mln.), diverse projecten zoals digitalisering van de strafrechtketen, incidentele aanpassingen als gevolg van de WvGGZ (ca € 10 mln.), compensatie voor het traject rond digitaal betekenen (€ 6 mln.), de bijdrage aan de kosten voor deelname van Nederland aan het EOM die loopt tot en met 2021 in afwachting van de eerste ervaringen (€ 2,6 mln.) en diverse kleinere posten. Daarnaast is er sprake van een afronding van een kwaliteitstraject met de politie waardoor een structureel bedrag (€ 4 mln.) vanaf 2022 kan worden teruggeboekt naar de politie.

Het OM realiseert naar verwachting de hieronder genoemde productie.