Nr. 1 DEPARTEMENTAAL JAARVERSLAG 2020 JUSTITIE EN VEILIGHEID (VI)

1 GEREALISEERDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Figuur 1 Gerealiseerde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x €1 mln.). Totaal € 14.382

Figuur 2 Gerealiseerde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (x €1 mln.). Totaal € 1.244

A. ALGEMEEN

1. Aanbieding van het jaarverslag en verzoek tot dechargeverlening

AAN de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de Minister voor Rechtsbescherming en de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, het departementale jaarverslag van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (VI) over het jaar 2020 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 2.37 en 2.40 van de Comptabiliteitswet 2016 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Justitie en Veiligheid decharge te verlenen over het in het jaar 2020 gevoerde financiële beheer.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken Slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Justitie en Veiligheid,

F.B.J. Grapperhaus

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 2.40 van de Comptabiliteitswet 2016 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 2.40, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2016 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 2.40 van de Comptabiliteitswet 2016 verklaart de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 2.40 van de Comptabiliteitswet 2016 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

2. Leeswijzer

In dit departementaal jaarverslag 2020 legt de Minister van Justitie en Veiligheid, mede namens de Minister voor Rechtsbescherming en de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, verantwoording af over het gevoerde beleid, de bereikte resultaten van dit beleid en de kosten van het beleid in 2020. In dit departementaal jaarverslag wordt tevens verantwoord over het gevoerde beheer over het jaar 2020.

Het Jaarverslag geeft een overzicht van de uitvoering van het voorgenomen beleid en daaraan gerelateerde financiële middelen en is een spiegel van de vastgestelde begroting 2020. In de loop van het jaar 2020 is twee keer een suppletiore begrotingswet gemaakt. In de maand april de eerste suppletoire begrotingswet en in de maand november de tweede suppletoire begrotingswet. Een aantal van de financiele mutaties in het jaarverslag zijn dus al in een eerder stadium in deze supplotiore begrotingswetten voorgelegd aan de Tweede Kamer. Samen met het departementaal jaarverslag wordt tevens de Slotwet aan de Tweede Kamer aangeboden. Hierin worden de wijzigingen ten opzichte van de tweede suppletoire begrotingswet uiteengezet.

Inhoud van het jaarverslag

Het jaarverslag van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (Het Ministerie) bestaat uit vier onderdelen, zijnde Algemeen (A), Beleidsverslag (B), Jaarrekening (C) en Bijlagen (D).

Algemeen

Het onderdeel algemeen omvat het verzoek tot dechargeverlening en deze leeswijzer.

Beleidsverslag

Het beleidsverslag is opgebouwd uit vijf onderdelen. In de paragraaf beleidsprioriteiten staat met name een uiteenzetting op hoofdlijnen van de bereikte resultaten van het gevoerde beleid met het overzicht van de prestatieindicatoren Veiligheidsagenda.

De beleidsartikelen verantwoorden meer in detail in hoeverre de doelstellingen van Justitie en Veiligheid zijn behaald. Tevens is hier de financiële toelichting te vinden op opmerkelijke verschillen tussen realisatie en begroting. Voor het toelichten van de mutaties op het niveau van de financiële instrumenten (en eventueel artikelonderdeel) wordt gebruik gemaakt van de staffel uit de Rijksbegrotingsvoorschriften (RBV) 2021. Dit is dezelfde staffel die wordt toegepast voor het toelichten van de mutaties in de suppletoire begrotingen. De toelichting op mutaties die in eerdere begrotingsstukken (waaronder suppletoire begrotingen) aan de Tweede Kamer zijn gemeld, zijn in de financiële toelichting op hoofdlijnen opgenomen. In de beleidsartikelen wordt bij ieder artikel een algemene doelstelling en de rol en verantwoordelijkheid van de Minister beschreven.

De niet-beleidsartikelen verantwoorden de financiële afwikkeling van de apparaatsuitgaven van het kerndepartement, de nog te verdelen posten en een artikel voor geheime uitgaven. In de bedrijfsvoeringsparagraaf wordt verslag gedaan van opmerkelijke zaken in de bedrijfsvoering.

Tot slot bevat dit onderdeel in afwijking van de Rijksbegrotingsvoorschriften ook een hoofdstuk over de Raad voor de rechtspraak. Dit is in overeenstemming met de wijze waarop dit in de Vastgestelde begroting 2020 is opgenomen.

Jaarrekening

De jaarrekening is opgebouwd uit de departementale verantwoordingsstaat en de samenvattende verantwoordingsstaat agentschappen, de saldibalans met de bij dit onderdeel behorende financiële toelichting, de jaarverantwoording van de agentschappen en de rapportage over de topinkomens. De verslaggevingsregels en waarderingsgrondslagen die van toepassing zijn op de in dit jaarverslag opgenomen financiële overzichten zijn ontleend aan de Comptabiliteitswet 2016 en de daaruit voortvloeiende regelgeving, waaronder de Regeling rijksbegrotingsvoorschriften 2021 en de Regeling agentschappen. Voor de departementale begrotingsadministratie wordt het verplichtingen-kasstelsel toegepast en voor de baten-lasten agentschappen het baten-lastenstelsel.

Bijlagen

Specifieke aandachtspunten

Motie Schouw

In juni 2011 is de motie Schouw ingediend en aangenomen. Deze motie zorgt er voor dat de landenspecifieke aanbevelingen van de Europese Commissie op grond van de nationale hervormingsprogramma's een eigenstandige plaats krijgen in de departementale begrotingen. In de beleidsprioriteiten wordt teruggekomen op de landenspecifieke aanbevelingen zoals verwoord in de begroting.

Raad voor de rechtspraak

In de Wet op de rechterlijke organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering toegekend aan de gerechten en aan de Raad voor de rechtspraak. De Raad kent een bekostigingssystematiek die gebaseerd is op outputfinanciering. Door JenV is gekozen voor een bijdrageconstructie. Deze bijdrage is op artikel 32 opgenomen. Voor de Raad is in het jaarverslag zoals gebruikelijk een apart hoofdstuk opgenomen, waarin de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten wordt gegeven.

Groeiparagraaf

Verwerking openstaande rechten 2020

In de RBV is opgenomen dat geldelijke zaken met een onherroepelijke beslissing of waar sprake is van een buitengerechtelijke afdoening per jaareinde verantwoord dienen te worden onder de saldibalanspost openstaande rechten.Met het Ministerie van Financiën is in 2020 afgesproken dat JenV geldelijke zaken niet in de saldibalans van 2020 hoeft te verantwoorden. In 2020 wordt inzicht verschaft in het aantal zaken waarbij openstaand recht verband houdend met geldelijke zaken aan de orde is.Onder geldelijke zaken wordt verstaan, bankbeslag Nederland, bankbeslag buitenland, cryptomunten en effecten, waarbij door de rechter of officier van justitie (buitengerechtelijke afdoening) een beslissing tot verbeurdverklaren is genomen en waarbij het beslag in deze zaken, nog niet heeft geleid tot een boeking op de ontvangstenrekening of vorderingenrekening. Hierbij wordt net als in 2019 afgeweken van artikel 3 van de Rijksbegrotingsvoorschriften (RBV). Deze afwijking is met goedkeuring van het Ministerie van Financiën. Verwachting is dat in 2021 een structurele oplossing wordt geboden in de Rijksbegrotingsvoorschriften die recht doet aan het karakter en de omvang van de geldelijke zaken.

Focusonderwerp

In de verantwoording over 2020 is artikel 3.1 van de Comptabiliteitswet (CW3.1) het focusonderwerp. Toepassing en naleving van CW3.1 stimuleert de voorbereiding in termen van onderbouwing en evaluatie van beleidsvoorstellen die aan de Tweede Kamer worden gezonden. Zo wordt bijgedragen aan (grotere) doeltreffendheid en doelmatigheid. Ten behoeve van dit focusonderwerp is Bijlage 7 toegevoegd.

De bijlage JenV-verandert

Vanaf 2016 is de Tweede Kamer twee keer per jaar geïnformeerd over de voortgang van het verbeterprogramma JenV-verandert, in de vorm van een blijage bij de ontwerpbegroting en het jaarverslag.Deze bijlage is komen te vervallen, nu dit programma is afgerond en het Ministerie de volgende stap wil zetten in zijn organisatieontwikkeling met het programma JenV Next Level. Dit is de werktitel van het programma dat voortbouwt op de basis van het programma JenV Verandert en de aanbevelingen en dilemma’s die genoemd zijn in het Auditdienst Rijk (ADR)-rapport en eerdere rapporten.

B. BELEIDSVERSLAG

3. Beleidsprioriteiten

3.1 Beleidsverslag

Sinds maart 2020 houdt de coronapandemie de wereld in haar greep. Dit heeft grote invloed op onze samenleving. Door (nog) verdergaande digitalisering van het dagelijks leven neemt cybercrime een vlucht. De economische, sociaal maatschappelijke en gezondheidsgevolgen van de crisis raken sommige bevolkingsgroepen harder dan andere. Tegelijkertijd is er nieuwe waardering te zien voor het realiseren van collectieve doelen en publieke waarden via overheidssturing.1 Bovendien heeft de samenleving laten zien dat zij inventief en veerkrachtig is. Dit liet zij onder meer zien door het opzetten van talloze initiatieven, zoals kaartenacties voor ouderen, steunacties voor lokale ondernemers en online concerten en theatervoorstellingen. Ook houden de meeste Nederlanders zich aan de geldende gedragsregels.2

Binnen deze ontwikkelingen is in 2020 enorme inzet geleverd door onze medewerkers en onze partners. De medewerkers van de politie, het Openbaar Ministerie, de Rechtspraak, advocaten, reclasseringswerkers, medewerkers van slachtofferhulp, van justitiële inrichtingen, van het Centraal Justitieel Incassobureau en de Immigratie - en Naturalisatiedienst (IND) en vele anderen die in de strafrecht- en asielketen hun werk doen, hebben dat het afgelopen jaar onder moeilijke omstandigheden gedaan. Zij bleven zich - al dan niet vanuit huis - onvermoeibaar inzetten voor de maatschappelijke opgaven waar dit ministerie voor staat. Daarbij is het innovatief en wendbaar vermogen groot gebleken. Werkbezoeken, gesprekken, bijeenkomsten en klantcontacten konden op een digitale manier doorgang vinden. En ook onze manier van werken pasten we aan. Zo is bijvoorbeeld het telehoren geïntensiveerd en breed toegepast.

Tegen deze achtergrond beschrijven we wat het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) heeft bereikt en – indien van toepassing - waarom deze resultaten anders zijn dan voorzien. Dat doen we voor al onze voornemens zoals geformuleerd in de JenV-Beleidsagenda 2020. Dit verslag volgt de structuur van die agenda.

1 Zorg voor de rechtsstaat

Rechtspraak

De coronacrisis bepaalde het jaar 2020. Dat geldt ook voor de rechtspraak. Vanaf 17 maart gingen de gerechtsgebouwen dicht. De rechtbanken behandelden alleen nog urgente zaken. Voor andere zaken zijn digitale communicatiemiddelen ingezet. Dit vroeg veel van het aanpassingsvermogen van de hele organisatie. Vanaf mei zijn de gerechtsgebouwen weer open. Vanaf dat moment zijn rechtszaken weer zo veel mogelijk fysiek behandeld.

Vanaf maart werkten de meeste medewerkers vanuit huis. De beperkingen door corona hadden gevolgen voor de productie van de rechtspraak. Vooral in het strafrecht konden veel zittingen niet doorgaan. Extra achterstanden zijn daardoor ontstaan (zo’n 35.000 zaken). Om die weg te werken is eind juni voor de hele strafrechtketen een plan opgesteld. In de tweede helft van het jaar is het eerste resultaat hiervan een afname van ± 40% van de extra voorraden bij de rechtspraak. De afspraak is gemaakt dat de corona-achterstanden bij de rechtspraak eind 2021 zijn weggewerkt

Financieel bevond de rechtspraak zich in rustiger vaarwater. In het eerste jaar van de prijsperiode 2020-2022 werkte de rechtspraak verder aan het structureel terugdringen van doorlooptijden. Het programma Tijdige rechtspraak is verder uitgewerkt en kwam eind 2020 in de uitvoeringsfase. Het programma loopt deels gelijk op met maatregelen om extra achterstanden in het strafrecht weg te werken. Voor de digitalisering in het bestuursrecht en het civiele recht is het project Digitale toegankelijkheid door het Bureau ICT-toetsing (BIT) getoetst. Deze toets opende de weg naar het digitaliseren van de eerste zaakstromen. Op het terrein van effectieve rechtspraak zijn experimenten met laagdrempelige en oplossingsgerichte rechtspraak voortgezet, gestart en geëvalueerd.

Toegang tot het recht: rechtsbijstand

Het doel van de herziening van het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand is het waarborgen van de toegang tot het recht voor iedereen in Nederland die recht zoekt. Het nieuwe stelsel geeft afdoende antwoord op (juridische) vragen of problemen waarvoor mensen zich gesteld zien. Met betrokken partijen werken we aan oplossingen voor rechtzoekenden en betere vergoedingen voor professionals. De stelselherziening beoogt laagdrempelige toegang met een goede probleemdiagnose en oplossingen die bestaan uit rechtshulppakketten voor de tweede lijn. De stelselvernieuwing is inmiddels ruim twee jaar onderweg en de contouren krijgen steeds meer vorm en kleur. Met diverse pilots en experimenten beproeven we in de praktijk wat werkt.Tien extra fysieke loketten in bibliotheken, wijkcentra en bij gemeenten openden hun deuren en de online dienstverlening van het Juridisch Loket kreeg een flinke impuls. Het aantal toevoegingen in het bestuursrecht daalde met 10%. Ook stimuleerden we de jonge aanwas van advocaat-stagiairs van kantoren met een toevoegingspraktijk met een tegemoetkoming in de beroepskosten. De eerste rechtshulppakketten rondom scheiden en arbeidsongeschiktheid zijn in ontwikkeling. Het personen- en familierecht heeft daarbij de hoogste prioriteit. Er is 19 miljoen beschikbaar voor de uitwerking van initiatieven ter versterking van dit rechtsgebied (ouderschapsplannen en viergesprekken). Ook zetten we in op meer informele procedures, betere communicatie en het voorkomen van onnodige juridisering vanuit de overheid.

Aanpak ondermijning

Om verdere uitvoering te geven aan de aanpak van ondermijning is een aantal maatregelen genomen. Het kabinet heeft een breed offensief tegen georganiseerde, ondermijnende criminaliteit aangekondigd. Hiermee zet het Kabinet in op het verder versterken van repressieve en preventieve maatregelen tegen ondermijning, onder het motto ‘oprollen, afpakken en voorkomen’. Om dit brede offensief kracht bij te zetten en de aanpak van ondermijnende criminaliteit te versterken, versnellen en te verduurzamen, is in september 2020 het (tijdelijke) programma-directoraat generaal Ondermijning opgericht. DG Ondermijning heeft zich ten doel gesteld de kennispositie m.b.t. georganiseerde ondermijnende criminaliteit te versterken en verbreden, meer slagkracht te creëren door diverse aanpakken én partners samen te brengen, belemmeringen voor samenwerking zoveel mogelijk weg te nemen en succesvolle initiatieven te verbreden. Hiertoe wordt interbestuurlijk samengewerkt met diverse veldpartijen en departementen aan een combinatie van een preventieve aanpak en een repressieve agenda, gericht op het zoveel mogelijk verstoren van het criminele verdienmodel. Onderdeel van deze initiatieven is de oprichting van een multidisciplinair interventieteam (MIT). Doel is om deelnemende organisaties samen te brengen en barrières tussen partners weg te nemen, zodat de innovatieve slagkracht wordt vergroot. De deelnemende organisaties zijn van begin af aan volledig betrokken bij het voorbereiden en uitwerken van de plannen voor het MIT. In 2020 is een vierhoofdig programmateam benoemd dat verantwoordelijk is voor de bouw en dagelijkse aansturing van het MIT. Om de aanpak van ondermijning ook in de basisteams te versterken, is gezocht naar manieren om de informatiepositie van de wijkagent te verbeteren, zodat zij de ogen en oren in de wijk kunnen zijn. Dit is opgenomen in de ontwikkelagenda Gebiedsgebonden Politie (GGP) in de opgave Samenspannen tegen ondermijning. Zie ‘Versterking opsporing en gebiedsgebonden politiewerk’.

Ondermijnende organisaties verbieden

Het initiatiefwetsvoorstel dat een bestuurlijk verbod introduceert voor de aanpak van met name criminele motorbendes (OMGs) is in 2020 aangenomen door de Tweede Kamer en ligt nu voor behandeling bij de Eerste Kamer.3 De vervolgstappen bij de behandeling van dit wetsvoorstel zullen in samenhang met of samenlopend in de tijd met het wetsvoorstel Verruiming mogelijkheden tot het verbieden van rechtspersonen worden gezet.4

Verder zetten we ons in om (personen vanuit) antidemocratische organisaties aan te pakken wanneer sprake is van problematisch gedragingen van personen of groepen die, ondanks dat het voornamelijk binnen de grenzen van de wet valt, tot aantasting en ondermijning van de democratische rechtsorde kunnen leiden. Het is onacceptabel dat problematisch gedrag via buitenlandse geldstromen aan organisaties wordt gestimuleerd. Om onze open, democratische samenleving te beschermen zijn diverse trajecten opgezet om problematisch gedrag en ongewenste beïnvloeding aan te pakken, zoals toegelicht in de recent aangeboden Beleidsreactie op de Parlementaire Ondervragingscommissie ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen (POCOB) d.d. 23 november. Onderdeel van een effectievere aanpak van ongewenste beïnvloeding door buitenlandse geldstromen naar maatschappelijke organisaties is het vergroten van inzicht in financiële stromen. Ter uitvoering van het Regeerakkoord is het wetsvoorstel Transparantie maatschappelijke organisaties (Wtmo) opgesteld. Het wetsvoorstel strekt ertoe maatschappelijke organisaties, waaronder religieuze en levensbeschouwelijke organisaties, donaties die zij hebben ontvangen van buiten de EU/EER inzichtelijk te maken. Het wetsvoorstel is in november tegelijk met de kabinetsreactie op het eindverslag van de POCOB naar de Tweede Kamer gestuurd. Bovenop deze individuele, organisatiegerichte aanpak onderzoeken we de mogelijkheid om zo nodig geldstromen te kunnen stilleggen of verbeurd te verklaren. Als uiterste middel is, aanpassing van artikel 2:20 BW, mogelijk gemaakt om organisaties te ontbinden bij een doel of bij activiteiten die in strijd zijn met de openbare orde. Dit wetsvoorstel ligt momenteel bij de Eerste Kamer.

Kinderpornografie en –sekstoerisme

Voor basisschoolkinderen is lesmateriaal ontwikkeld gericht op preventie.5 Hiermee beogen we online seksuele weerbaarheid te versterken en wordt het verspreiden van afbeeldingen tegen gegaan. Hulpverleners, politie, scholen en andere betrokkenen kunnen elkaar beter vinden door de ‘Wegwijzer online seksueel geweld’.6 

Tijdens de eerste corona-lockdown gingen mensen meer online. De extra campagne ‘Stop-It-Now’ 7 heeft mensen met pedoseksuele gevoelens naar hulpverlening geleid. Om het internet op te schonen van kinderpornografisch materiaal, is het technisch instrument ‘HashCheckService’ uitgebouwd en in gebruik genomen. Het instrument heeft in de tweede helft van dit jaar miljarden afbeeldingen gecheckt en daarbinnen miljoenen afbeeldingen van kinderpornografisch materiaal voor verwijdering gedetecteerd.8

De Technische Universiteit Delft heeft een technisch monitorinstrument afgebouwd. Daarmee is inzicht verkregen in hoeveel meldingen van kinderporno welk bedrijf krijgt en hoelang het duurt om kinderporno te verwijderen. In september zijn de monitorresultaten naar de Tweede Kamer gestuurd. Daarmee zijn de namen en prestaties transparant gemaakt van bedrijven die kinderporno hosten. De internetconsultatie is recent gestart voor het plan om een Autoriteit in te richten die bedrijven bestuursrechtelijk aanpakt die kinderporno hosten.

In internationaal verband heeft Nederland actief ingezet op een brede samenwerking met andere landen om daders van kindermisbruik op te sporen en te vervolgen, alsook om internet beter te schonen. De Europese Commissie heeft op 24 juli haar ‘EU-strategie voor een meer doeltreffende bestrijding van seksueel misbruik van kinderen’ gepresenteerd.9 Nederland steunt dit actief. Om kindersekstoeristen aan te pakken, vond in de zomer de bewustwordingscampagne ‘Don’t look Away’ plaats.10

Experiment gesloten coffeeshopketen

Op 1 juli is de wet- en regelgeving voor het experiment met de gesloten coffeeshopketen in werking getreden. In werkgroepen met rijk, gemeenten, toezichthouders, politie en OM is gewerkt aan voorbereidingen op het experiment. Een onafhankelijk onderzoeks consortium monitort en evalueert het experiment.

Schuldenaanpak

De uitbraak van de coronapandemie heeft duidelijk gemaakt hoe belangrijk het is om mensen te helpen hun (problematische) schulden de baas te worden. Hoewel de gevolgen van de pandemie zich nog niet manifesteren in meer faillissementen of aanvragen voor schuldsanering of schuldhulp, is hiermee al wel rekening gehouden. Zo is erop ingezet om naast overheidssteun ook ruimte te bieden voor betalingsregelingen of uitstel van betaling. Ook zijn maatregelen in gang gezet om toegang tot schuldhulp makkelijker te maken. Belangrijke pijlers hierbij waren een effectieve en maatschappelijk verantwoorde inning en incasso, het voorkomen van schulden en vroegtijdig oplossen van problematische schulden. Het CJIB heeft per 1 april de noodstopprocedure ingevoerd. Daardoor kan de inning van geldelijke sancties tijdelijk worden stopgezet voor mensen die deze niet kunnen betalen. Het CJIB int meer boetes zelf (verhaal zonder dwangbevel). Daardoor gaan minder zaken naar deurwaarders. Daarnaast kan het CJIB vaker instemmen met minnelijke schuldregelingen op het moment dat de betrokkene geldelijke sancties open heeft staan.

Het WODC publiceerde in september een onderzoek naar hoe te bevorderen dat meer schuldeisers een betalingsregeling treffen voordat een zaak voor de rechter wordt gebracht. De experimenten Schuldenrechter zijn dit jaar voortgezet.

Op basis van diverse onderzoeksrapporten is besloten tot een verbeterde aansluiting en doorstroom van de minnelijke schuldhulp naar de wettelijke schuldsanering van natuurlijke personen (WSNP). Een wetsvoorstel tot wijziging van de WSNP is in december in consultatie gegaan.

We pakken misstanden in de incassomarkt ook aan. Daartoe is het wetsvoorstel Wet kwaliteit incassodienstverlening voorbereid en in consultatie gebracht. Dit wetsvoorstel behelst de inrichting van een incassoregister dat de vakbekwaamheid, de professionele omgang met schuldenaren en de bedrijfsvoering waarborgt.

Tegengaan discriminatie

Per 1 januari is de strafmaat verhoogd voor overtreding van artikel 137d Sr (aanzetten tot haat en geweld).

Naar aanleiding van de gewelddadige dood van George Floyd als gevolg van politieoptreden in de Verenigde Staten vonden twee grote Kamerdebatten plaats over racisme en discriminatie (1 juli en 10 december). Op het Catshuis vond een serie van overleggen plaats over deze thematiek. De Minister van JenV speelde hierin een prominente rol. In oktober heeft de Minister besloten een Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding aan te stellen.

Voor het uitvoeren van projecten is voor de jaren 2019-2021 een bedrag van €3 miljoen aan de begroting van de Minister van JenV toegevoegd. Uit dit budget zijn inmiddels 13 projecten gefinancierd. Over de resultaten van deze projecten is op dit moment nog niets te zeggen. Door corona hebben de meeste projecten vertraging opgelopen. Met de gesubsidieerde partijen is overeengekomen dat zij hun eindrapportages later mogen opleveren.

Prostitutiebeleid en seksuele misdrijven

Het WODC is een onderzoek gestart naar prostitutie in Nederland. Dit onderzoek brengt de prostitutiebranche in kaart, inclusief de wijze waarop gemeenten hun prostitutiebeleid en toezicht en handhaving inrichten.

Voor het versterken van de maatschappelijke positie van sekswerkers is een ‘voorportaal’ ingericht. Daar kunnen sekswerkers terecht met klachten over instanties. Het voorportaal vervult een intermediaire en bemiddelende rol. Voor het landelijk dekkend netwerk van uitstapprogramma’s is een structurele financieringssystematiek gerealiseerd.

2 Een veilige samenleving

DNA veroordeelden/verdachten (DNA-V)

In 2020 is gestart met het haalbaarheidsonderzoek naar het vroegtijdig afnemen van celmateriaal van verdachten. Door het celmateriaal af te nemen in de verdenkingsfase, op een moment waarop de verdachte nog in beeld is van de politie, is gewaarborgd dat het celmateriaal beschikbaar is op het moment dat de rechter de verdachte veroordeelt. In het haalbaarheidsonderzoek wordt de haalbaarheid van 2 scenario’s onderzocht. Er wordt gekeken naar de noodzakelijke inrichting van opslag, beheer, transport en vernietiging van het conservatoir afgenomen celmateriaal en de hiervoor noodzakelijke ketenbrede ICT-ondersteuning. Om dit in kaart te brengen, hebben eerst bilaterale gesprekken en vervolgens expertsessies plaatsgevonden. Dit proces is zo ingericht door de beperkingen van de coronamaatregelen. Om deze reden heeft het onderzoek ook meer tijd gekost dan voorzien.

Daarnaast heeft een expertmeeting plaatsgevonden naar de noodzaak van het opnemen van een verplichting in het Wetboek van Strafvordering om van een specifieke groep verdachten standaard het celmateriaal af te nemen en direct daaruit een DNA-profiel op te maken en te vergelijken met DNA-profielen van sporen van onopgeloste misdrijven uit de DNA-databank.

Versterking opsporing en gebied gebonden politiewerk

Langs een aantal sporen heeft de politie gewerkt aan het versterken van de opsporing. De Houtskoolschets Opsporing, die door de korpsleiding in 2020 is vastgesteld, bevat een verander-ambitie die uitgaat van andere principes van organiseren en een andere manier van werken. Het betreft een meerjarig en integraal ontwikkeltraject, dat o.a. ziet op werkprocessen, vakmanschap, HR en bedrijfsvoering. De realisatie ervan zal de komende jaren plaats vinden.

Tevens is verder uitvoering gegeven aan de al langer lopende Ontwikkelagenda Opsporing. Het resultaat hiervan is onder andere een daling van het percentage rework van 30% naar rond de 10%. Ook resulteerde dit in het toepassen van het (door OM en politie ontwikkelde) kwaliteitskader voor zorgvuldig en rechtmatig gebruik van big data in opsporing en intelligence.

Verder hebben politie en OM intern onderzocht hoe zij zich verhouden tot burgeropsporing. Daarvoor hebben zij verschillende hulpmiddelen ontwikkeld, zoals spelregels en communicatiestrategieën. Aanvullend zijn applicaties ontwikkeld waarmee burgers kunnen bijdragen aan opsporing.

Tevens zijn maatregelen genomen om de top tien irritaties aan te pakken in verband met administratieve lasten in de opsporing. Zo zijn in diverse informatievoorzienings- (IV-)systemen aanpassingen gedaan die de kwaliteit verhogen en de lastendruk verlagen. De eerste tussenrapportage van de commissie-Zuurmond is aangeboden aan de Kamer.11 Op verzoek van de commissie en met subsidie van het Ministerie van JenV zijn de Vrije Universiteit, de TU Eindhoven en de Politieacademie in het najaar gestart met het opzetten van een onderzoeksprogramma naar administratieve lasten.

De coronacrisis heeft ook invloed gehad op uitvoering van de Ontwikkelagenda Gebiedsgebonden Politie (GGP). De impact van de coronacrisis is medebepalend geweest voor accenten hierbij, zoals bijvoorbeeld meer inzet op online werken. Om de (blijvende) impact van de coronacrisis op het werk in de GGP in kaart te brengen, zijn verschillende (onderzoeks-)activiteiten gestart.

Eén van de opgaven in de ontwikkelagenda GGP is Samenspannen tegen ondermijning. Om de aanpak in de basisteams te versterken, is gezocht naar manieren om de informatiepositie van de wijkagent in ondermijningszaken te verbeteren. Hiervoor zijn meerdere experimenten gaande. De experimenten lopen uiteen van hergebruik van drugsafval, inzet van techniek tegen criminele inzet van bakens en jammers, tot het vergroten van kennis van ondermijnende criminaliteit. Door voorlichting te geven en samen te werken met partners droeg de politie eraan bij dat kwetsbare doelgroepen, zoals ondernemers en jeugd, zich meer bewust zijn van ondermijning.

Een moderne en adaptieve politieorganisatie

De politie richtte zich dit jaar volop op de grote vervangings- en uitbreidingsopgave. Ze werkt toe naar een nieuw evenwicht tussen de formatie en bezetting in 2024-2025.

De basispolitieopleiding is vernieuwd. Dit is noodzakelijk om de capaciteitsproblemen het hoofd te bieden. De capaciteitsdruk is vooral voelbaar in de basisteams, daar waar veel medewerkers in roosterdienst werken. Afgelopen jaar hebben de politie, de gezagen en de bonden besloten om een pakket van maatregelen samen te stellen om de roosterdruk te verlichten.

Voor flexibilisering en maatwerk binnen het korps heeft de politie de planning- & controle-producten geprofessionaliseerd. Dit door aanpassingen in systemen en werkprocessen. Hierdoor is informatie op eenheids- en teamniveau inzichtelijk en is extra ondersteuning mogelijk in de bedrijfsvoering binnen de eenheden.

Verbetering van de strafrechtketen

De keteninformatievoorziening is verbeterd en op het gebied van digitalisering is voortgang geboekt. Het resultaat hiervan is een eerste versie van het ketenbrede slachtofferportaal. Daarnaast is nagenoeg 99% van de zaken tussen OM en Rechtspraak digitaal afgehandeld en verloopt ongeveer 50% van de cassaties bij de Hoge Raad digitaal. Het digitaal procesdossier is verder ontwikkeld en gereed gemaakt voor de start van de landelijke uitrol.

Voor wat betreft de doorlooptijden heeft de strafrechtketen, mede naar aanleiding van de doorlichting van de strafrechtketen, een actieplan vastgesteld. Dit plan beoogt een impuls te geven aan het versnellen van doorlooptijden - en daarmee aan het terugdringen van voorraden zaken van veel voorkomende criminaliteit (VVC) en high impact crime (HIC). Door onder meer de uniforme inzet van (super-)snelrecht beogen we de vastgestelde doelstellingen voor doorlooptijden te behalen.

Tenuitvoerlegging sancties

Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen

Op 1 januari is de Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen (wet USB) in werking getreden. Met deze wet is de verantwoordelijkheid voor het tenuitvoerleggen van straffen overgegaan van het OM naar de Minister voor Rechtsbescherming. Het eerste jaar is verlopen zonder grote incidenten. Gestart is met het herijken van beleidsregels en samenwerkingsafspraken. Ook is een beleidsagenda opgesteld en zijn gremia ingericht om de uitvoering snel en zeker te laten verlopen. Verder is digitalisering en optimalisering van aangepaste ketenprocessen opgepakt. Tevens is gestart met het overzichtelijk in beeld brengen van alle veranderopgaven in de tenuitvoerlegging, deze op elkaar af te stemmen en waar nodig te prioriteren.

Wet straffen en beschermen

In 2019 respectievelijk 2020 is de Wet straffen en beschermen (hierna: Wet SenB) met ruime meerderheid aangenomen door de Tweede Kamer en Eerste Kamer. De Wet SenB wijzigt de uitvoering van de gevangenisstraf zodanig dat meer recht wordt gedaan aan de aard en het karakter van die straf én gericht kan worden gewerkt aan re-integratie ter vermindering van het risico op recidive. In 2020 heeft de keten inspanningen geleverd voor de invoering van de Wet SenB. Belangrijke elementen daarbij zijn het aantrekken van nieuw personeel en het opleiden van bestaand personeel, maar ook de precieze uitwerking van de Wet SenB in bijvoorbeeld nadere regelgeving, ketenwerkprocessen en samenwerkingsafspraken. De nadere regelgeving, in de vorm van een uitvoeringsbesluit en een minsteriele regeling, is opgesteld en wordt voor advies aangeboden aan de Raad van State respectievelijk de Raad voor de Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming. De geformuleerde werkprocessen zijn in detail uitgewerkt en in 2021 zullen er nog samenwerkingsafspraken worden opgesteld, als onderdeel van de herijking van het samenwerkingsreglement USB. Ook is nagedacht over de (mate van) digitalisering, waar naartoe wordt gewerkt, en zijn belangrijke financiële afspraken gemaakt. Zo is voor de periode 2020 ‒ 2022 een bedrag van circa 23 miljoen euro beschikbaar gesteld. Bij het in samenhang verrichten van alle werkzaamheden is de keten ondersteund door een ingericht implementatieprogramma en worden – bestuurlijke – gremia benut. Om tot een verantwoorde inwerkingtreding over te gaan, zijn twee Gateway review verricht op de voortgang van de implementatie. Mede op basis hiervan is de start van de invoering van de Wet SenB voorzien op 1 mei 2021. Hier is de inzet van de keten onverminderd op gericht.

Kwetsbare personen, huiselijk geweld en kindermishandeling

Programma’s die zich richten op kwetsbare personen zijn in de praktijk vaak onvoldoende aan elkaar verbonden of werken naast elkaar. Het Verbindend Landelijk OndersteuningsTeam (VLOT) heeft alle regio’s actief ondersteund bij vraagstukken rond kwetsbare personen, zoals personen met verward gedrag en re-integratie van ex-gedetineerden. Zo zorgde het VLOT voor een betere samenwerking en ondersteunde het de gemeenten en regio’s.

JenV heeft samen met SZW, VWS, BZK en OCW verder gewerkt aan het Programma Maatwerk Multiprobleemhuishoudens. Het resultaat daarvan is het Landelijk Maatwerkloket Multiproblematiek dat vanuit het Rijk als een centraal aanspreekpunt dient voor alle gemeenten en landelijke uitvoerongsorganisaties landelijke uitvoeringsorganisaties én het Landelijk Escalatie Team. Dit team brengt bestuurders bij elkaar om bij vastgelopen casussen via een onafhankelijk voorzitter naar een oplossing te zoeken. Daarnaast is gewerkt aan een Landelijk Maatwerkregister. Dit register helpt professionals bij gemeenten en landelijke uitvoeringsorganisaties sneller met elkaar in contact te brengen. Zo kan men sneller lokaal of regionaal via maatwerk tot oplossingen komen voordat het Landelijk Maatwerkloket Multiproblematiek om hulp wordt gevraagd.

In het programma Geweld hoort nergens thuis werkt JenV samen met betrokken partijen (waaronder VWS en VNG) aan het terugdringen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Sinds juni kunnen politie en Halt gestructureerd en geautomatiseerd melden bij Veilig Thuis. In geval van huiselijk geweld en kindermishandeling stemt men vroegtijdig af over de inzet van hulpverlening, strafrechtelijke, civielrechtelijk en bestuursrechtelijke interventies. Tevens zijn een landelijk handelingskader en kwaliteitsstandaarden beschikbaar voor de inzet van forensisch medische expertise voor kinderen.

Versterking rechtspositie van slachtoffers

De Wet Versterking Positie Slachtoffers is op 12 oktober aangenomen door de Tweede Kamer. Een andere mijlpaal is de lancering op 16 november van Mijnslachtofferzaak.nl. Dit is een digitaal loket waar slachtoffers informatie kunnen krijgen over de voortgang van hun zaak. In september startte een pilot voor rechtshulppakketten aan slachtoffers van ernstige delicten. In het kader daarvan kunnen slachtoffers vanaf het moment van aangifte rechtsbijstand krijgen van een slachtofferadvocaat.

Beter benutten risicotaxatie- en screeningsinstrumenten

Onze inzet is dat alle zorg- en veiligheidshuizen zicht hebben op personen met ernstig verward gedrag, dat zij deze groep mensen met een persoonsgerichte aanpak langdurig monitoren en dat zij op alle overgangsmomenten een risicotaxatie uitvoeren. Alle zorg- en veiligheidshuizen hebben een aanpak op deze doelgroep. Het thema risicotaxatie heeft de komende jaren overal prioriteit.

Negentien zorg- en veiligheidshuizen zijn extra ondersteund bij het doorontwikkelen van de top–x-aanpak, dat wil zeggen een aanpak gericht op plegers van delicten met grote impact op slachtoffers zoals woninginbraken, overvallen, straatroven en ernstige geweldpleging. De oplevering van de integrale aanpak liep vanwege een privacytoets enige maanden vertraging op. Er is een convenant gesloten tussen zorgaanbieders en financiers. Dit om te voorkomen dat mensen met ernstig verward gedrag en een hoog veiligheidsrisico te lang verstoten blijven van hulp en er veel geleurd moet worden om de juiste hulp, zorg en ondersteuning te krijgen.

Jeugdbescherming en kwaliteit justitiële inrichtingen

Jeugdbescherming

In gedeeld opdrachtgeverschap hebben VWS, VNG en JenV een kwartiermaker aangesteld. Deze heeft de opdracht te komen tot een toekomstscenario voor een eenvoudiger en effectiever stelsel van jeugd- en gezinsbescherming. Eind 2020 is het concept beoordelingskader en toekomstscenario opgeleverd.

Doorbraakaanpak

Het vereenvoudigen van de Jeugdbeschermingsketen is erop gericht om op de langere termijn te komen tot een eenvoudiger/ effectiever stelsel van jeugdbescherming. Voor de korte termijn en om wachttijden te verminderen is een ‘doorbraakaanpak’ ontwikkeld, gericht op de aanpak van wachtlijsten en -tijden. Gemeenten en gecertificeerde instellingen hebben begin 2020 verbeterplannen opgesteld. Dit om op tijd te starten met de uitvoering als de rechter een maatregel voor kinderbescherming en jeugdreclassering heeft opgelegd, alsook tijdig de inzet van noodzakelijk jeugdhulp te bevorderen. De aanpak leidde op korte termijn tot onvoldoende verbeteringen. Om deze reden is in het najaar gekomen tot een versnelling van de aanpak (doorbraak) met als doel begin 2021 voor alle kinderen tijdige jeugdbescherming, jeugdreclassering en jeugdhulp waar te maken.

Kwaliteit justitiële inrichtingen

De transitie is ingezet naar een stelsel met meer maatwerk en differentiatie in beveiligingsniveau en zorgintensiteit. Om deze transitie mogelijk te maken is de subsidie aan de Justitiële Jeugdinrichting in Veenhuizen opgezegd en zijn twee kleinschalige voorzieningen justitiële jeugd geopend. De opstart van de gecombineerde kleinschalig voorziening (strafrechtelijk en civielrechtelijk) is niet van de grond gekomen. Er was geen draagvlak voor samenplaatsing; in 2021 wordt verkend hoe de synergie gevonden kan worden. Om te voorzien in een regeling van de rechtsposities voor de kleinschalige voorzieningen is gestart met het ontwikkelen van wetgeving. Voor het doorontwikkelen van de Justitiële Jeugdinrichtingen naar forensische centra jeugd hebben we pilots gestart die (o.a.) zien op transforensische zorg en maatwerk in zorg en beveiliging.

Corona heeft enkele pilots vertraagd. Ook heeft corona impact gehad op het verlof en bezoek van justitiabelen. Door besmettingen en quarantaines zorgde het daarnaast voor extra druk op de capaciteit. Tevens zorgde de verhoogde instroom voor extra druk op capaciteit en personeel in de inrichtingen. Dit vertraagde de ontwikkeling naar een forensisch centrum jeugd.

Forensische zorg en gevangeniswezen

Forensische zorg

De implementatie van de maatregelen naar aanleiding van de onderzoeken naar het detentieverloop van Michael P. is zo goed als afgerond. Samen met de sector is een visie op forensische zorg opgesteld. Daarin staat de balans tussen beschermen en behandelen helder verwoord. Dat draagt bij aan een gemeenschappelijk richtinggevend referentiekader voor het denken en handelen van professionals. Ook legt het een basis voor het ontwikkelen van een kwaliteitskader forensische zorg. Met de sector hebben we een bestuurlijke agenda opgesteld voor 2021 en de jaren erna.

Gevangeniswezen

De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) is samen met reclassering en gemeenten verder gegaan met het implementeren van de visie ‘recht doen, kansen bieden’. Steeds meer regionale samenwerkingsverbanden geven uitvoering aan het bestuurlijk akkoord ‘Kansen bieden voor re-integratie’. Om gedetineerden voor te bereiden op terugkeer in de samenleving hebben DJI, reclassering en gemeenten in dit akkoord afgesproken om vanaf de eerste dag van detentie samen te werken. Ook lossen we - vaak in samenwerking met andere departementen -knelpunten op bij het uitvoeren van dit akkoord. Bijvoorbeeld bij de aanvraag van een identiteitsbewijs. Ondanks de coronapandemie zijn de maatregelen uit de visie zo goed mogelijk uitgevoerd. Enkele pilots (zoals de pilots 20 à 32 uur arbeid) moesten we tijdelijk stoppen, maar zijn weer hervat. Tot slot is dit jaar besloten om in Vlissingen een justitiecomplex te realiseren dat hoogbeveiligde functionaliteiten huisvest die beschikbaar zijn voor het hele land. In dit complex komen eind 2026 een penitentiaire inrichting, een zittingslocatie en een werk- en overnachtingslocatie.

Aanslagen voorkomen en terrorisme en extremisme bestrijden

Detectie reisbewegingen

Om terrorisme en ernstige criminaliteit te bestrijden is de detectie van reisbewegingen verder versterkt. Zo is een bijdrage geleverd aan een Global Standard voor de uitwisseling van passagiersgegevens. Vanuit het principe ‘no country left behind’ en voor de verdere ontwikkeling van Passenger Information Units bij lidstaten van de Verenigde Naties, is ook dit jaar steun verleend aan het United Nations Office of Couter-Terrorism (UNOCT CT) Travel Program. Hierbij vroegen we specifieke aandacht voor mensenrechten. Ook in Europees verband heeft Nederland actief gepleit voor het uitwisselen van passagiersgegevens binnen de kaders van gegevensbescherming, privacy en fundamentele rechten. Dit mede in het licht van de hierop ziende jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie. Ten slotte is de Nederlandse passagiersinformatie-eenheid verder geprofessionaliseerd.

Bestrijding van terroristen en extremisten op het internet

In december is een politiek akkoord bereikt op de Europese Terrorist content online (TCO) -verordening. Deze verordening vult de vrijwillige samenwerking aan met een verplichting voor hosting service providers. Dit om actief te bevorderen dat hun platformen gevrijwaard blijven van terroristische content. De verordening eist dat iedere lidstaat een autoriteit opricht of aanwijst die bevoegd is verwijderverzoeken uit te vaardigen, proactieve maatregelen af te dwingen en te sanctioneren. Nederland heeft ervoor gekozen een zelfstandig bestuursorgaan op te richten.

Terugkeer, home grown terrorisme en veilige re-integratie

Van de ± 305 personen die naar Syrië en Irak zijn uitgereisd, zijn ± 65 personen naar Nederland teruggekeerd. De capaciteit van de terroristenafdelingen is uitgebreid van 48 naar 70 plaatsen. Tevens is verder geïnvesteerd in het in 2019 opgerichte Multidisciplinair Afstemmingsoverleg Resocialisatie (MAR) van DJI. In dit overleg zijn gemeenten en Reclassering betrokken bij het opstellen van een re-integratieplan én interventies. Na detentie wordt de betrokkene gemonitord en krijgt het re-integratieplan verder vorm. Dit gebeurt in het lokale casusoverleg met diverse zorg- en veiligheidspartners onder regie van de gemeente.

Lokale domein

Het kabinet heeft de lokale aanpak ondersteund. Die aanpak is cruciaal voor het tegengaan van radicalisering en het reduceren van de dreiging van extremistische personen in Nederland. De meest betrokken gemeenten ontvangen Versterkingsgelden om de integrale aanpak van radicalisering, extremisme en terrorisme te versterken.

We ondersteunen gemeenten bij preventie van radicalisering en extremisme. In het kader van het ondersteuningsaanbod van de Toolkit Evidence Based Werken (EBW) zijn diverse trajecten gestart. Zo is ingezet op het trainen van professionals vanuit het ondersteuningsaanbod van het Rijksopleidingsinstituut tegengaan radicalisering (ROR). Het ROR trekt hierin op met experts van het Landelijk Steunpunt Extremisme (LSE). Gemeenten kunnen een beroep doen op het aanbod van het LSE voor familieondersteuning. Daarnaast is een door het WODC gecoördineerd onderzoek uitgezet naar intergenerationele overdracht.

Contraterrorisme-strategie (CT)

De evaluatie van de CT-strategie 2016-2020 is opgeknipt in twee fasen. Het eindrapport van fase 1 is recent opgeleverd. De ontwikkeling van de nieuwe CT-strategie heeft wat vertraging opgelopen. Dit komt doordat collega’s bij de corona-organisatie zijn betrokken. Inmiddels is het traject gestart.

Nationale veiligheidsstrategie en coördinatie nationale veiligheid

In 2019 is de Nationale Veiligheid Strategie (NVS) verschenen als startpunt van een driejarige cyclus. De NVS kijkt met een integrale blik naar bedreigingen voor onze nationale veiligheid en voorziet in een strategische agenda voor het verhogen van de weerbaarheid daartegen. Samen met departementen en andere partners is een midterm review opgesteld. Ook is een integraal, Rijksbreed analyse-instrument ontwikkeld voor coherente strategievorming op het gebied van nationale veiligheid.

Nederland digitaal veiliger maken

Door corona is Nederland meer dan ooit afhankelijk van digitale middelen.De Citrix kwestie van begin 2020 liet zien hoe kwetsbaar digitale middelen en systemen kunnen zijn en welke gevolgen dat kan hebben. Onze inzet op het verhogen van digitale weerbaarheid is daardoor onverminderd van belang. Dit doen we door het implementeren van de Nederlandse Cybersecurity Agenda (NCSA) en door de kabinetsreactie op het WRR rapport over digitale ontwrichting.

Een belangrijke mijlpaal is het herijken van het Nationaal Crisisplan Digitaal (NCP-Digitaal). Dit plan biedt handvatten voor het bestrijden van digitale crises en incidenten. Ook is het Landelijk Dekkend Stelsel versterkt. Dit o.a. door het Cyberweerbaarheidscentrum Brainport en Cyberveilig Nederland aan te wijzen als organisaties die tot taak hebben om andere organisaties of het publiek te informeren. Daardoor kunnen zij NCSC-dreigingsinformatie ontvangen over hun achterban om deze te helpen zich te weren tegen digitale dreigingen.

In samenspraak met andere ministers zijn de huidige wettelijke taken en bevoegdheden van de overheid in kaart gebracht. Deze maken het mogelijk om informatie te delen met - of in het uiterste geval in te grijpen op - de digitale weerbaarheid bij rijksoverheid, vitale aanbieders en niet-vitale organisaties. En te bezien of aanvullingen hierop nodig zijn.

Verder stelde de Tweede Verzamelspoedwet het NCSC in staat om ondersteuning te bieden aan onderdelen van de zorgsector die een cruciale rol spelen bij het bestrijden van corona.

Daarnaast heeft Nederland zich onverminderd ingezet voor digitale samenwerking binnen de EU. De onderhandelingen over het EU Cybersecurity Competence Centre and Network zijn eind 2020 afgerond.

Nederland weerbaar maken tegen dreigingen door statelijke actoren

Ons inzicht in de dreiging door statelijke actoren is gegroeid en vanuit verschillende domeinen brengen we dreigingsinformatie steeds beter samen.

Weerbaarheid verhogende maatregelen zijn genomen voor economische veiligheid en politieke en sociale stabiliteit. Voorbeelden van het laatste zijn de aanpak van ongewenste vormen van diasporapolitiek vanuit Turkije, de doorlopende aanpak om desinformatie tegen te gaan en de maatregelen om meer zicht te krijgen op de herkomst van buitenlandse geldstromen.

Met betrekking tot economische veiligheid is bijvoorbeeld gewerkt aan aanvullende beschermingsmaatregelen. Om de veiligheid en integriteit van telecomnetwerken te waarborgen, is voor telecom een structureel proces ingericht. Daarnaast is de wettelijke grondslag voor investeringstoetsing in voorbereiding. Ook is voor kennisveiligheid een pakket aan maatregelen aangekondigd en is besloten dat nadere strafbaarstelling van spionage wenselijk is.

Meer maatregelen zijn nodig om weerbaarder te worden tegen de dreiging zoals beschreven in het dreigingsbeeld statelijke actoren (DBSA). Naast bestaande maatregelen zetten we - interdepartementaal, samen met ketenpartners - in op het vergroten van de informatiepositie. Dat doen we door de dreiging in kaart te brengen én te bepalen wat we willen beschermen als het gaat om de vitale infrastructuur en toeleveranciers, sensitieve technologieën, hoogwaardige kennis en ongewenste strategische afhankelijkheid.

Risico- en crisisbeheersing

Het rapport van de evaluatiecommissie Wet veiligheidsregio’s is op 4 december aan de Tweede Kamer aangeboden. Deze commissie evalueerde de doeltreffendheid en effecten van de Wet veiligheidsregio’s. In het licht van maatschappelijke ontwikkelingen en crisisbeheersing van toekomstige bedreigingen is onderliggende regelgeving in de praktijk onderzocht.

Veel lessen zijn getrokken uit de corona-crisisaanpak. Vanaf januari was het Nationaal Crisiscentrum al opgeschaald voor repatriëring van Nederlanders uit gebieden waar coronabesmettingen al aan de orde waren. Toen op 16 maart het besluit viel om de Rijkscrisisorganisatie op te schalen, is onder coördinatie van de NCTV de coronacrisis aangepakt. In de periode tot 1 juli zijn bijna 70 interdepartementale afstemminigsoverleggen georganiseerd, alsmede zo’n 30 crisisoverleggen op DG en ministerieel niveau. Het Nationaal Kernteam Crisiscommunicatie (NKC) heeft de crisiscommunicatie ondersteund. Voor de ondersteuning van de rijkscrisisstructuur is gedurende enkele maanden een groot deel van de NCTV-capaciteit ingezet.

De gezamenlijke crisisbeheersing tussen het Rijk en de regio kreeg een impuls met betrekking tot de coördinatie van het bovenregionale en landelijke informatiemanagement. Een eerste verkenning door JenV en veiligheidsregio’s heeft geleid tot een advies over de inrichting van een knooppunt dat ondersteuning moet bieden bij coördinatie en informatiemanagement tussen veiligheidsregio’s, Rijk en overige crisispartners.

Bestrijding corona

Op 1 juli is het programmadirectoraat COVID-19 opgericht. Het programmadirectoraat neemt vanaf die datum de taken over van de NCTV voor de besluitvorming ten aanzien van de coronacrisis. In september is duidelijk dat de besluitvorming voor de korte termijn een spanning oplevert met het uitzetten van een middellange termijnstrategie. Daarom is ervoor gekozen de korte termijn van de middellange termijn te scheiden. Ook na de afschaling van de nationale crisisstructuur bleef de uitvoering van de crisiscommunicatie bij de NCTV ondergebracht.

Op 1 oktober ging het programmadirectoraat verder als het programmadirectoraat Samenleving en COVID-19 (DGSC). DGSC legt zich toe op de middellange termijn. Hierbij zijn twee directies opgericht: de Directie Strategie en Kennis en de Directie Evaluatie en Verantwoording. Beide directies zijn samengesteld met personeel uit vrijwel alle departementen. Dat benadrukt het interdepartementale en verbindende karakter van de samenwerking.

De korte termijn corona-aanpak is belegd bij de nieuw opgerichte projectdirectie COVID-19 van de NCTV.

3 Migratie

Robuuste inrichting migratieketen

Ondanks de beperkingen van de coronacrisis heeft de IND een grote stap gezet in het wegwerken van de achterstanden en het tegelijkertijd bijhouden van de nieuwe instroom. Met het instellen van een taskforce om de achterstanden in te lopen was het de bedoeling om de achterstanden op spoor 4 nog in 2020 volledig in te lopen. Ondanks de tegenvallende productie, onder andere door corona en operationele tegenvallers, is ruim de helft van de achterstand ingelopen in 2020.

Gemeenschappelijk Europees Asielstelsel (GEAS)

Begin november is de Tweede Kamer geïnformeerd over de appreciatie van het kabinet en de Nederlandse onderhandelingsinzet.

Versterking capaciteit grensbeheer

De coronapandemie heeft enorme gevolgen voor de luchtvaart en andere vormen van internationaal personenvervoer. Passagiersaantallen zijn afgenomen en reisrestricties (incl. uitzonderingssituaties) zijn ingevoerd. Daardoor is het werkaanbod voor de KMar veranderd en is de behoefte aan extra capaciteit voor de uitvoering afgenomen. De KMar heeft met de bestaande capaciteit haar taken goed kunnen uitvoeren.

De nationale uitvoeringswet is in het najaar in concept goedgekeurd door de staatssecretaris en de Minister. De nadruk heeft daarbij niet alleen gelegen op de implementatiewerkzaamheden voor de realisatie van EES (Entry-Exit System) en ETIAS (European Travel Information and Authorization System), maar ook op SIS (Schengen Informatie Systeem) dat eind 2021 als eerste gereed moet zijn. De verordeningen (horende bij deze uitvoeringswet) zien op de introductie van een aantal nieuwe Europese databanken (een in- en uitreissysteem (EES) en een informatie- en reisautorisatiesysteem (ETIAS)) en aanpassing van bestaande databanken (het Schengeninformatiesysteem (SIS)). Met de implementatie beogen we illegale migratie beter te bestrijden, de veiligheid binnen het Schengengebied te vergroten en het grensproces beter te faciliteren - inclusief behoud van mobiliteit en economische aantrekkingskracht.

Flexibiliteit en effectiviteit van de asielketen

Om de effectiviteit van het asielproces te vergroten is een nieuw identificatie- en registratieproces ontwikkeld. Daarmee is op voorhand in te schatten hoe kansrijk een asielaanvraag is. De implementatie hiervan is gestart. Om de asielprocedure te verkorten en de planning van zaken te verbeteren is een AMvB opgesteld voor het samenvoegen van het aanmeldgehoor en het eerste gehoor. Het proces voor herhaalde asielaanvragen is al in 2019 heringericht. Mede hierdoor is de instroom van aanvragen nu gedaald, evenals het aantal «herhaalde» aanvragen. Daarnaast is op twee locaties een gemeenschappelijke vreemdelingenlocatie ontwikkeld(GVL).

Minder overlast en illegaliteit, meer terugkeer

Overlast

Een beperkte groep vreemdelingen veroorzaakt disproportionele overlast. Hiermee tasten zij het draagvlak aan voor de opvang van vluchtelingen van oorlog, geweld of vervolging. In samenwerking met partijen uit de migratieketen, de strafrechtketen en het lokaal bestuur is de aanpak van overlast gecontinueerd en geïntensiveerd.

Zo is in februari de Handhaving- en Toezichtlocatie (htl) geopend in Hoogeveen. Het COA kan asielzoekers die stelselmatig overlast geven hiernaar overplaatsen. Sinds augustus kan het COA overlastgevende bewoners bij wijze van sanctie tijdelijk apart zetten in een sobere time-out-plek. Zo’n plek is op iedere COA-locatie gerealiseerd.

Aanpak overlastgevende asielzoekers

Ook zijn vier zogenoemde ketenmariniers aangesteld. Zij sturen aan op integrale samenwerking in de aanpak van overlastgevende en criminele asielzoekers en hanteren hierbij een zero-tolerance beleid. Ook hebben zij een toolbox met ruim 70 maatregelen ontwikkeld. Deze is in november gepubliceerd. Sinds mei werken de ketenmariniers landelijk met de top-x-aanpak. De zwaarste overlastgevers worden daarbij goed in beeld gehouden en individueel aangepakt. Omdat dit maatwerk is, konden gemeenten met overlast aanspraak maken op een financiële regeling van in totaal €1 miljoen om lokale maatregelen te financieren.

Versoberde opvang

Sinds september vangen we asielzoekers uit een veilig land van herkomst geclusterd en versoberd op. Zo zijn deze veiligelanders – die een kansarme asielaanvraag hebben en relatief vaak voorkomen in de groep overlastgevers – beter beschikbaar voor de versnelde asiel- en vertrekprocedure. Bovendien moeten strengere regels en verscherpt toezicht ervoor zorgen dat we deze groep beter beheersbaar opvangen en er meer grip is op eventuele overlast.

Terugkeer

Terugkeer van vreemdelingen die verplicht zijn te vertrekken heeft hinder ondervonden van beperkingen in het luchtverkeer door corona. In maart is de bewaring van Dublinclaimanten opgeheven. Dit omdat de overdracht niet binnen de termijn mogelijk was. Voor alle andere vreemdelingen is per persoon bepaald of de bewaring kon voortduren en of vertrek mogelijk was - al dan niet later dan gepland.

In de eerste periode van de reisbeperkingen zagen de DT&V en IOM een lichte stijging van mensen die Nederland zelfstandig verlieten. Daarbij waren mensen die eerder niet in het zicht van de overheid waren. Sommige andere projecten, zoals het Terugkeerspoor, liepen tijdelijk vertraging op maar zijn waar mogelijk weer hervat. Daarnaast is de subsidieregeling Ondersteuning Zelfstandig Vertrek geëvalueerd. De resultaten van de evaluatie waren aanleiding de subsidieregeling voort te zetten en zijn met de Tweede Kamer gedeeld.

Daarnaast is gekeken naar mogelijkheden om terugkeer, in het bijzonder gedwongen vertrek, te intensiveren. Ook daarover is de Kamer geïnformeerd.

De beperkingen door corona hebben ook weerslag gehad op de inzet van JenV (o.a. met BZ) om de migratiesamenwerking te versterken met prioritaire landen van herkomst en transit. De Kamer is geïnformeerd over de inzet van het kabinet bij het tot stand komen van migratieovereenkomsten met derde landen. Aan het einde van het jaar zijn de eerste voorstellen van de Europese Commissie ontvangen. Nederland heeft actief om deze voorstellen gevraagd en zal de voorstellen van input blijven voorzien.

Omdat landen van herkomst niet altijd willen meewerken, heeft JenV zich samen met BZ ervoor ingezet dat de Europese Commissie art. 25 bis van de Visumcode, op grond waarvan positieve of negatieve visummaatregelen kunnen worden toegepast, spoedig toepast. Dit om landen te bewegen beter mee te werken aan het terugnemen van onderdanen.

Kennismigratie

Het aantrekken en behoud van internationaal talent voor Nederland blijft een prioriteit van dit kabinet. De voorwaarden voor het verlaagd salariscriterium zijn dit jaar versoepeld. Tot nu toe kwam iemand die direct na afstuderen of (promotie)onderzoek een «zoekjaar» had gedaan daarna niet meer in aanmerking voor het verlaagd salariscriterium. Dit is nu veranderd. Dat maakt het makkelijker voor starters om vanuit het buitenland alsnog een baan als kennismigrant in Nederland te vinden.

3.2 Veiligheidsagenda

Op 29 juni heeft het Landelijk Overleg Veiligheid en Politie (LOVP) gesproken over de herijking van de Veiligheidsagenda. De Minister van Justitie en Veiligheid heeft, gehoord de gezagen, besloten om de beleidsdoelstellingen uit 2019 dit jaar te handhaven. Dit onder andere in verband met de effecten van de cononacrisis op de politiecapaciteit.

In 2020 is de doelstelling voor het aantal criminele samenwerkingsverbanden (csv)-onderzoeken in kader van de aanpak van ondermijning gerealiseerd. Door de verdere groei van het aantal aangepakte csv’s in 2019 zagen we dat met name de regionale eenheden het jaar 2020 met een groter aantal nog lopende onderzoeken zijn gestart. In 2020 stabiliseerde het aantal lopende csv-onderzoeken zich op dit niveau. De dalende tendens in het aantal OM-verdachten van mensenhandel is in 2020 omgebogen naar een voorzichtig steeds verder stijgende lijn. De doelstelling is uiteindelijk dicht genaderd. In 2020 wederom een goed resultaat voor het aantal reguliere onderzoeken cybercrime (onderzoeken op regionaal niveau). Daarnaast zijn er 36 fenomeenonderzoeken in de tactische fase afgerond, waarmee we progressie zien in de aanpak van fenomeenonderzoeken. Voor high tech crime ligt het aantal onderzoeken dat in de tactische fase is afgerond onder de norm, onder meer vanwege de toegenomen complexiteit van de onderzoeken. De resultaten voor het thema online seksueel kindermisbruik vallen in 2020 lager uit dan het voorgaande jaar. Voor een deel speelt de beperkte inzet van medewerkers als gevolg van de coronamaatregelen hierbij een rol. De doelstelling voor executie is vorig jaar behaald en daarom zijn er begin 2020 nieuwe afspraken gemaakt om invulling te geven aan dit thema van de veiligheidsagenda12. In 2020 zien we ook bij executie de gevolgen van de coronamaatregelen terug in de realisatie. Er zijn dit jaar nog veel zaken in onderzoek. Als gevolg van de coronacrisis hebben selectieve afwegingen moeten plaatsvinden bij aanhoudingen over de ernst van delicten in relatie tot het besmettingsgevaar van Covid-19. Die afweging speelde ook een rol na eventuele aanhoudingen, om de veiligheid en gezondheid binnen de penitentiair inrichtingen te waarborgen.

3.3 Beleidsdoorlichtingen

Voor het meest recente overzicht van de programmering van beleidsdoorlichtingen, klik op deze link. Voor de realisatie van andere onderzoeken, zie «Bijlage 2. Afgerond evaluatie- en overig onderzoek».

Onderstaand treft u een toelichting aan van de beleidsdoorlichtingen welke in het in de meerjarenprogrammering van de begroting 2020 stonden opgenomen, maar die nog niet in 2020 aan de Tweede Kamer zijn aangeboden.

Raad voor de Kinderbescherming

In zijn brief van 12 september 2019 heeft de Minister voor Rechtsbescherming de Kamer geïnformeerd over de voor 2020 geplande beleidsdoorlichting van de Raad voor de Kinderbescherming. Deze beleidsdoorlichting van artikel 34.1 zou tezamen met de beleidsdoorlichting van artikel 34.5 (Jeugdbescherming, het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen en de BES Voogdijraad) in het vierde kwartaal van 2020 worden aangeboden. Mede als gevolg van het Corona-virus hebben deze beleidsdoorlichtingen vertraging opgelopen. De beleidsdoorlichtingen zijn inmiddels in een vergevorderd stadium en zullen in het tweede kwartaal van 2021 alsnog aan de Kamer worden toegezonden.

Preventieve Maatregelen

De voor 2020 geplande beleidsdoorlichting van artikel 34.2 (Preventieve Maatregelen) heeft eveneens enige vertraging opgelopen als gevolg van het coronavirus. Deze beleidsdoorlichting is in concept afgerond en zal naar verwachting ook in het tweede kwartaal van 2021 aan de Kamer worden toegezonden.

3.4 Risicoregelingen

31. Inkoop Max

In de stand is de meerjarige verplichting opgenomen aan de Politie, in het kader van het prepensioen en levensloopregeling (Inkoop Max regeling). De verplichtingen die hieruit voortvloeien zijn gerelateerd aan de bedragen welke als vordering in de jaarrekeningen van de politie worden opgenomen (Kamerstukken II, 2013-2014, 29 628, nr. 407).

33. Garantiestelling Faillissementscuratoren dienst JUSTIS

De garantstellingsregeling faillissementscuratoren (GSR) is voor faillissementen waarin sprake lijkt te zijn van kennelijk onbehoorlijk bestuur, maar in de boedel onvoldoende middelen aanwezig zijn om onderzoek te doen of een procedure te starten en zo onrechtmatig aan de boedel onttrokken gelden en goederen terug te halen.

34. Garantstelling Hypothecaire leningen aan JJI's

Het feitelijk risico van de verleende garanties aan particuliere jeugdinrichtingen betreft borgstellingen ten behoeve van het restantbedrag van leningen die particuliere inrichtingen zijn aangegaan ter financiering van de gebouwen. Zonder garantie verlening was het niet mogelijk tegen gunstige condities dergelijke leningen bij externe financiers af te sluiten. Omdat DJI de kapitaalslasten van de betreffende leningen bovennormatief vergoedt aan de inrichtingen was het uit efficiency-overwegingen van belang dat de leningen tegen een zo gunstig mogelijk rentepercentage konden worden afgesloten.

Leenfaciliteit

Deze organisaties hebben toegang tot het geïntegreerd middelenbeheer van het Ministerie van Financiën (MvF). Voor de financiering van investeringen kunnen ze een beroep doen op de leenfaciliteit van MvF. In deze garantstelling is bepaald dat wanneer er niet aan de verplichtingen wordt voldaan die uit de overeenkomst van geldlening voortvloeien, MvF deze verplichting ten laste zal brengen van het Ministerie van JenV. Met ingang van de verantwoording 2019 worden ook de uitstaande leningen van de interne partijen die ressorteren onder het Ministerie opgenomen in dit overzicht.

Rekening-courant limiet

De betreffende organisaties hebben bij MvF een rekening-courant faciliteit, waarbij JenV garant staat voor de aanzuivering van een mogelijk debetsaldo wanneer de betrokken organisaties daarbij in gebreke blijven.

Bijlage: Overzicht coronasteunmaatregelen

toelichting op de maatregelen

Verlopen rijbewijzen en APK’s

Het kabinet biedt coulance voor rijbewijzen en APK-keuringen die verlopen in de periode van 16 maart tot 1 juli 2020. De handhaving op APK-keuringen is op 1 juli hervat. De maatregel voor rijbewijzen is verlengd tot 1 juni 2021. Dit leidt tot een derving van naar verwachting ongeveer € 2,5 mln. op de generale ontvangsten uit Boeten en Transacties op de begroting van Justitie en Veiligheid.

Corona-gerelateerde kosten

Als gevolg van de coronacrisis zijn er in 2020 extra uitgaven gedaan door Justitie en Veiligheid, onder andere voor personele bescherming, om primaire processen coronaproof te maken en om achterstanden binnen de strafrechtketen in te halen. Ook zijn lagere ontvangsten voor de griffierechten en de administratiekostenvergoeding voor het CJIB gerecht. Voor het opvangen van deze tegenvallers is in de tweede suppletiore begroting een bedrag van € 60 mln. toegevoegd aan de JenV-begroting. Per saldo is de tegenvaller in 2020 uitgekomen op een bedrag van € 70,3 mln. In de bovenstaande tabel staat een bedrag van € 60 mln, als maximum bedrag waarvoor het reguliere uitgavenplafond niet geldt.

Noodvoorraad persoonlijke beschermingsmiddelen

Het kabinet heeft besloten tot de aanleg van een noodvoorraad persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) voor 45 dagen ten bedrage van € 69,3 mln. Vitale sectoren en essentiële beroepen kunnen een beroep doen op deze noodvoorraad wanneer er (structurele) problemen op de markt zijn bij de levering van persoonlijke beschermingsmiddelen. Het gaat om een eenmalige uitgave voor PBM inclusief de projectkosten om deze PBM eenmalig aan te schaffen. Inmiddels is gebleken dat van het ingeschatte bedrag van € 69,3 mln. slechts € 43,3 mln. nodig is. Het verschil van € 26 mln. wordt in 2021 teruggestort. Op balansdatum 2020 heeft IFV € 24 mln. van de benodigde € 43,3 mln. verplicht. Het resterende deel van € 19,3 mln. is in 2021 door IFV verplicht.

DG COVID-19

In juli 2020 is een interdepartementaal programma DG opgericht, welke wordt gehuisvest bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Dit DG zal interdepartementaal alle nodige actie verrichten om regie en samenhang te bereiken met betrekking tot beleid en uitvoering.

4. Beleidsartikelen

4.1 Artikel 31: Politie

A. Algemene doelstelling

Een veilige samenleving met behulp van een goed functionerende politieorganisatie.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister heeft ten aanzien van het politie- en brandweerkorps Bonaire, Sint Eustatius en Saba (Caribisch Nederland) een financierende en regisserende rol. De beheersverantwoordelijkheid voor het politie- en brandweerkorps Bonaire, Sint Eustatius en Saba, berust bij hem.14

C. Beleidsconclusies

In 2020 is zichtbaar geworden dat de forse vervangingsopgave en de structurele uitbreiding van de politie tijdelijk tot een onderbezetting in de beschikbare politiecapaciteit leidt, met name voelbaar in de (roosterdiensten in de) GGP (gebiedsgebonden Politiewerk). Om de politie sneller weer op zijn (uit te breiden) capaciteit te brengen is in overleg met politie en vakbonden besloten tot een vernieuwing van het basispolitieonderwijs die de opleidingsduur zal terugbrengen van drie naar twee jaar en het onderwijs meer toekomstbestendig zal maken.

Met de realisatie van deze maatregelen is de politieorganisatie op weg naar een nieuw evenwicht tussen formatie- en bezetting in 2024 ‒ 2025, ook binnen het GGP. Vanaf dat moment is de vervangingsopgave achter de rug en zal de landelijke uitbreiding van de operationele capaciteit met 2.400 fte gerealiseerd zijn15.

In 2020 heeft de politie stappen gezet richting meer flexibiliteit en maatwerk door onder meer de politiechef of lijnchef (meer) inzicht te geven in (de kosten van) de mensen en middelen die hij ter beschikking heeft voor de uitvoering van de politietaak en door extra ondersteuning van eenheden op het gebied van de bedrijfsvoering.

Het ontwerpbesluit waarmee de bandbreedte op de operationele sterkte wordt geïntroduceerd, is conform Politiewet 2012 voorgehangen bij de Tweede en Eerste Kamer. Naar verwachting wordt het ontwerpbesluit begin 2021 voor advies aan de Raad van State aangeboden.

Net als in 2019 blijven de resultaten op de afspraken over mensenhandel en cybercrime een aandachtspunt. Voor de mensenhandel-afspraak16 geldt echter dat er in 2020 ten opzichte van 2019 weer een stijgende lijn te zien is. De resultaten voor de Veiligheidsagenda 2019-2022 moeten worden bezien tegen de achtergrond van de COVID-19 crisis en het bredere capaciteitsvraagstuk bij de politie. Die omstandigheden speelden ook een rol bij de herijking van de Veiligheidsagenda17 die in 2020 heeft plaats gevonden: gehoord de gezagen heeft de Minister van Justitie en Veiligheid besloten om de beleidsdoelstellingen uit 2019 te handhaven in 2020.

Met het kabinetsstandpunt evaluatie Politiewet 2012 is gekozen voor doorontwikkeling en verbetering van de politie en het politiebestel. Dit is een proces van meerdere jaren. In 2020 heeft de politie binnen de vigerende wet- en regelgeving onder meer werk gemaakt van het verbeteren van de informatiepositie van het gezag en via doorontwikkeling in de wijze van intern budgetteren in het creëren van meer regionale en lokale ruimte. De Raad van State heeft eind 2020 geadviseerd over het wetsvoorstel waarmee de doorontwikkeling van het LOVP (Landelijk Overleg Veiligheid en Politie) de grotere ruimte van de korpschef op het terrein van het beheer en de modernisering van de bijstand wordt vormgegeven. Dit wetsvoorstel wordt begin 2021 aan de Kamer aangeboden.

2020 was het laatste uitvoeringsjaar van het Arbeidsvoorwaardenakkoord 2018-2020 Politie. Als nadere invulling van dat akkoord is in 2020 een overeenkomst bereikt over de vernieuwing van het basispolitieonderwijs, een regeling voor vervroegd uittreden en enkele aanvullende maatregelen gericht op versterking van de capaciteit van de politie. In de looptijd van het Arbeidsvoor-waardenakkoord 2018-2020 is veel bereikt: bijna alle afspraken uit dit akkoord zijn gerealiseerd. Daarbij gaat het om afspraken op het gebied van de loonontwikkeling, capaciteit en inzetbaarheid, loopbaan en ontwikkeling, veilig en gezond werken en duurzame inzetbaarheid. Dit is bevestigd in het periodieke monitoringsoverleg tussen de Minister, de korpschef en de vakbonden. De nog openstaande afspraken zijn geborgd in werkgroepen of worden meegenomen in het (nog vast te stellen) arbeidsvoorwaardenakkoord 2021 e.v. Dit akkoord is in 2020 inhoudelijk voorbereid, maar dat heeft nog niet tot een resultaat geleid.

Vanaf 1 juli 2020 is de Wijzigingswet meldkamers (stb-2020-140) van kracht: een historische mijlpaal voor alle meldkamers, de hulpdiensten van politie, ambulance, brandweer en de KMar en de Landelijke Meldkamer Samenwerking (LMS). In 2010 stond het verbeteren van de meldkamer al opgenomen in het Regeerakkoord ‘Vrijheid en verantwoordelijkheid’. In 2013 werden hiervoor de gezamenlijke doelen vastgesteld, met de ondertekening van het Transitieakkoord Meldkamer van de toekomst door 54 partners in het meldkamerdomein. Bijna 10 jaar na het Regeerakkoord is nu de Wijzigingswet meldkamers in werking.

De Wijzigingswet meldkamers en de in 2020 tot stand gekomen nadere regelgeving geven kaders voor de nieuwe inrichting van het meldkamerdomein en voor het verder optimaliseren van de werking van de meldkamers. De regeling Hoofdlijnen van beleid en beheer meldkamers bevat kaders voor het beleid en beheer in het meldkamerdomein18, de inrichting van de multidisciplinaire sturing en van de beleids- en beheercyclus waarbinnen het jaarlijkse beleids- en bestedingsplan van de meldkamers tot stand komt. In het Besluit aanwijzing meldkamers19 zijn de in totaal 10 meldkamerlocaties aangewezen.

Het beleid en beheer is gebaseerd op tien operationeel en technisch met elkaar verbonden meldkamers waarop de hulpverleningsdisciplines hun meldkamerfuncties (gezamenlijk) kunnen uitoefenen. De partijen zijn daarbij verantwoordelijk voor de eigen meldkamerfunctie en hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het functioneren en de kwaliteit van de meldkamers. Het beheer van de meldkamers is in januari 2020 overgedragen aan de politie. Er is een opbouwfase van 3 jaar afgesproken voor de LMS om het beheer volledig in te richten. Het stelsel van tien operationeel en beheersmatig met elkaar verbonden meldkamers moet uiterlijk in 2025 zijn gerealiseerd. Hiertoe moeten nog twee nieuwe meldkamers worden gerealiseerd namelijk Midden-Nederland (Hilversum) en Oost-Nederland (Apeldoorn). In juni 2020 is de nieuwe meldkamer Zeeland-West-Brabant (Bergen op Zoom) operationeel geworden.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Het verschil van € 161 mln. tussen de gerealiseerde verplichtingen en programmauitgaven heeft voornamelijk betrekking op de verwerking van de vroegpensioenregeling politie; de verplichtingen zijn in 2020 incidenteel met € 134 mln. opgehoogd. Dit zorgt in de latere jaren voor een daling van het verplichtingenbudget.

31.2. Bekostiging Politie

Bijdrage aan ZBO's en RWT's

Politie

De politie levert een belangrijke bijdrage aan het handhaven en vergroten van de veiligheid in Nederland. De politie ontvangt daartoe bijdragen van de Minister. De algemene bijdrage wordt als lumpsumbudget ter beschikking gesteld aan de politie voor adequate politiezorg. Het beleid is erop gericht dat de politie zoveel mogelijk flexibiliteit wordt gegeven om afgesproken doelen te realiseren. De algemene bijdrage bedroeg in 2020 € 5,8 mld.

Naast de algemene bijdrage zijn bijzondere bijdragen gegeven voor een bepaald doel zoals de Dienst Speciale Interventies (€ 72 mln.), de verkeershandhavingsteams (€ 51 mln.) digitalisering en cybercrime (€ 24 mln.), versterking gebiedsgerichte inzet (€ 10 mln.), liaisons (€ 13 mln.) en cybersecurity (€ 6 mln.).

Het verschil van € 228 mln. tussen begroting en realisatie betreft voornamelijk de volgende posten:

€ 172 mln. voor loonbijstelling tranche 2020-2025, € 10 mln. voor digitalisering in de strafrechtketen, € 29 mln. voor ondermijning, € 3 mln. voor corona-effecten, € 3 mln. voor grenzen en veiligheid, € 2 mln. aan capaciteit Landelijk Internationaal Rechtshulpcentrum (LIRC) en € 9 mln. aan diverse overige (bijzondere) bijdragen (onder andere aan recherche samenwerkings team, innovatiewet, illegaal vuurwerkverbod).

Daarnaast voert de politie een aantal taken uit die onder de verantwoordelijkheid vallen van het departement. Zo voert de landelijke meldkamerorganisatie (LMS) van de politie het beheer over C2000, het communicatienetwerk van de hulpdiensten. Tevens verzorgt de politie de uitzending van politiefunctionarissen naar crisisgebieden. Deze taken worden apart begroot en verantwoord onder artikelonderdeel 31.3.

De politie voert een batenlastenstelsel. De personeelskosten voor de politie bedroegen in 2020 ongeveer € 5 mld. Het overgrote deel zijn reguliere salariskosten van het operationele en niet-operationele personeel. De materiële kosten bedroegen ongeveer € 1,4 mld. Hiervan zijn de grootste posten huisvesting, vervoer, operationele kosten, beheer en verbindingen en automatisering.

De volledige jaarverantwoording van de politie wordt als separate bijlage met het JenV-jaarverslag meegezonden.

De operationele bezetting bedroeg eind 2020 50.628 fte, waarvan 4.454 fte aspiranten. De bezetting was eind 2020 639 fte lager dan begroot. De lagere bezetting is primair het gevolg van onderrealisatie in voorgaande jaren, die ertoe leidde dat de werkelijke bezetting aan het begin van 2020 lager was dan voorzien in de begroting. In 2020 slaagde de politie erin de operationele bezetting met 226 fte uit te breiden, naast de vervanging van grote aantallen vertrekkende medewerkers. Deze stijging was iets lager dan de 275 fte die was voorzien in de begroting 2020. Deze uitbreiding is gerealiseerd ondanks dat is besloten om het instroommoment voor aspiranten te laten vervallen om de transitie naar de vernieuwde basispolitieopleiding mogelijk te maken en de onderwijsachterstanden die waren ontstaan als gevolg van de coronacrisis in te lopen.

Politieacademie

De Politieacademie is verantwoordelijk voor het verzorgen van het politieonderwijs, de uitvoering van wetenschappelijk onderzoek en de invulling van de kennisfunctie. Het budget van de Politieacademie betreft de personele kosten van de leiding en de kosten voor extern onderzoek. Het overige personeel en de middelen zijn ondergebracht bij de politie. De bekostiging van het personeel en van de middelen die door de korpschef ter beschikking worden gesteld aan de Politieacademie, is opgenomen in de algemene bijdrage aan de politie.

Bijdrage medeoverheden

BES brandweer en politiekorps

De Minister is korpsbeheerder van het brandweer- en politiekorps Caribisch Nederland. Ter bekostiging van de personele en materiële uitgaven van deze korpsen wordt een bijdrage verstrekt.

Opdrachten

Taptolken

Uit dit budget worden de taptolken betaald die de politie inhuurt voor het beluisteren en vertalen van telefoon- of VoIP-gesprekken van verdachten.

31.3 Kwaliteit, Arbeidsvoorwaarden en ICT politie

Bijdrage aan ZBO's/WRWT's

Internationale samenwerkingsoperaties

In opdracht van de Minister voert de politie activiteiten uit in het kader van internationale politiesamenwerking en de uitzending van politiefunctionarissen naar internationale (civiele) missies en operaties. De politie en de KMar maken waar mogelijk gebruik van elkaars faciliteiten. Politie en KMar hebben een gezamenlijk liaisonnetwerk. De KMar levert een eigenstandige bijdrage aan de internationale politiesamenwerking en draagt vanuit Defensie bij aan uitzendingen.

Beheer multisystemen

De politie voert het beheer voor de verschillende multisystemen van de meldkamerorganisatie, waaronder C2000 en het geïntegreerd meldkamersysteem (GMS). Gebruikers van deze systemen zijn met name politie, brandweer, ambulance, Koninklijke Mareschaussee en de douane. De politie voert dit beheer uit binnen de governance van het multi-domein. Dit brengt met zich mee dat er steeds meer vanuit een multidisciplinaire invalshoek integrale afwegingen plaatsvinden over het beschikbare budget. Om de systemen te laten voldoen aan de vereisten vanuit wet- en regelgeving en technologische ontwikkelingen, vindt op de systemen continue doorontwikkeling plaats.

Bijdrage aan medeoverheden

Bijdragen in het kader van de kwaliteit van de politiezorg

Dit budget wordt gebruikt voor de ondersteuning van de regioburgemeesters in hun rol als overleg- en adviesorgaan voor de Minister in het kader van de Politiewet 2012 en voor de bijdrage aan het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in de exploitatie van de Search and Rescue Helikopter.

Subsidies

Opsporing

Deze subsidie wordt verstrekt aan de onafhankelijke Stichting NL Confidential voor de exploitatie van de meldlijn Meld Misdaad Anoniem, zodat burgers makkelijker een bijdrage kunnen leveren aan de bestrijding van criminaliteit in Nederland.

Stichting Arbeidsmarkt en opleidingsfonds Politie (SAOP)

De Stichting Arbeidsmarkt en Opleidingsfonds Politie, het A&O fonds voor de sector politie, subsidieert, adviseert en registreert scholings-, arbeidsmarkt- en werkgelegenheidsprojecten. Het primaire doel van de SAOP is het bevorderen van het goed functioneren van de arbeidsmarkt van de politie en het stimuleren van opleidingsactiviteiten. Dit doet de SAOP met behulp van een financiële bijdrage die zij op basis van arbeidsvoorwaardelijke afspraken ontvangt van de Minister.

Opdrachten

Providers

De Staat heeft, op grond van de regeling vergoeding kosten aftappen en gegevensverstrekking, een overeenkomst gesloten met de grote telecomaanbieders. Deze overeenkomst wordt periodiek vernieuwd. Op grond van hoofdstuk 13 Telecommunicatiewet zijn telecomaanbieders verplicht om hun netwerken en diensten aftapbaar te maken en mee te werken aan aftappen en gegevensverstrekkingen over hun klanten. De Staat vergoedt bepaalde kosten die aanbieders in dit verband maken.

4.2 Artikel 32: Rechtspleging en rechtsbijstand

A. Algemene doelstelling

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

B. Rol en verantwoordelijkheid

C. Beleidsconclusies

Ontwikkelingen Rechtspraak

Voor de digitalisering van het bestuursrecht en het civiele recht is het project digitale toegankelijkheid opgezet en door het BIT getoetst. Het rapport is met een kabinetsreactie aangeboden aan de Tweede Kamer22. Het wetsvoorstel waarmee griffierechten voor lagere vorderingen worden aangepast is door de Tweede Kamer aangenomen en in 2020 bij de Eerste Kamer aanhangig gebracht.23 Het wetsvoorstel flexibilisering, dat het voor gerechten makkelijker maakt om onderlinge bijstand te verlenen, is door de beide Kamers aangenomen en zal per 1 januari 2021 in werking treden.24 Op het terrein van maatschappelijk effectieve rechtspraak zijn experimenten met laagdrempelige en oplossingsgerichte rechtspraak voortgezet, gestart en geëvalueerd.

Implementatie invoering intensivering rechtsbijstand bij ZSM

De intensivering houdt in dat in alle zaken die via Zorgvuldig Snel en op Maat aanpak (ZSM) worden gerouteerd, naast de reeds bestaande wettelijk verankerde vormen van rechtsbijstand (Salduz, rechtsbijstand bij politieverhoor en bij inverzekeringstelling), een vorm van consultatiebijstand en rechtsbijstand in geval het OM een strafbeschikking wil opleggen, zal worden verleend. Dit kan ook bij verdachten die in eerste instantie aangeven geen rechtsbijstand te willen. Voor aangehouden verdachten binnen het ZSM-proces is al geregeld dat zij kosteloos rechtsbijstand van een advocaat krijgen bij het opleggen van een strafbeschikking door het OM.

Stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand

In lijn met de gefaseerde aanpak van de vernieuwing van het stelsel van de gesubsidieerde rechtsbijstand zijn in 2020 concrete stappen gezet om de contouren van het nieuwe stelsel verder vorm te geven. Het uitgangspunt hierbij is de Kamerbrief contouren herziening stelsel gesubsidieerde rechtsbijstand, met als stip op de horizon een vernieuwd stelsel vanaf 2025.25 De midterm review, die eind juni 2020 samen met de derde voortgangsrapportage aan de Tweede Kamer is gezonden, wees uit dat de stelselvernieuwing over de volle breedte op stoom is gekomen en dat - op basis van geactualiseerde en gevalideerde doorrekeningen - met de stelselvernieuwing ingeslagen weg kan worden voortgezet.26 De impact van de coronamaatregelen waren ook voor de stelselvernieuwing voelbaar en zorgden voor nu met name voor vertraging bij het opstarten en de uitvoering van diverse pilots.

Toekomstvisie juridische beroepen

In 2019 zijn met diverse spelers in de markt de ontwikkelingen nader geduid én is samen met hen nagedacht over de vraag wat deze ontwikkelingen betekenen voor regulering van de markt voor juridische dienstverlening. In 2020 is dit traject afgerond. In 2021 worden de EK en TK hierover nader geïnformeerd.

ConclusieHet gevoerde beleid is conform de uitgangspunten en doelen van de begroting 2020 gerealiseerd. Er zijn wel vertragingen opgelopen in de uitvoering van beleid door de impact van het COVID-19 virus. Zo moesten de rechtzaken zich aanpassen aan nieuwe structuren en achterstallig werk gaan inhalen. Voor stelselvernieuwing trad er vertraging op in de uitvoering van pilots enzovoort. Al met al zijn er geen grote afwijkingen ten opzichte van de verwachtingen vanuit de begroting. Het gevoerde beleid is qua productie en output doelmatig en doeltreffend gebleken ondanks de impact van COVID-19 op vertraging, achterstallig werk en vernieuwingstrajecten in 2020.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Het verschil tussen realisatie verplichtingen en vastgestelde begroting is € 126 mln. Naast de hogere uitgaven van € 77 mln. is het verschil in de aangegane verplichtingen met name een gevolg van het feit dat in 2020 ook de verplichting voor 2020 is vastgelegd met betrekking tot de bijdrage aan de stichting Het Juridisch Loket.

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Hoge Raad (HR)

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in het Koninkrijk op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. De Hoge Raad bevordert de rechtseenheid en de rechtsontwikkeling. Ook kan hij rechtsbescherming bieden in de individuele zaken die aan hem worden voorgelegd. Hij doet dit door te beslissen op cassatieberoepen, die worden ingesteld om de raad te laten beoordelen of het gerechtshof – en in voorkomende gevallen de rechtbank – in zijn uitspraak het recht juist heeft toegepast en of de gegeven motivering deugdelijk is. Aan deze taken wordt tevens invulling gegeven door te beslissen op prejudiciële vragen in het civiele en fiscale recht en op vorderingen van de procureur-generaal bij de Hoge Raad tot cassatie in het belang der wet. De Hoge Raad en de procureur-generaal hebben daarnaast nog enkele bij wet opgedragen bijzondere taken. Er is circa € 4 mln. meer uitgegeven dan voorzien in de begroting van de Hoge Raad. Dat is onder meer het gevolg van toegekende middelen voor digitalisering strafrechtketen en loonbijstelling voor de periode 2020-2025. Ook valt de Hoge Raad sinds 2020 onder een nieuwe financieringssystematiek waarbij een kleine interne kasschuif heeft plaatsgevonden.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van de RvR. De RvR is belast met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand, die er voor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel. Met ingang van begroting 2020 zijn de apparaatsuitgaven van de Raad voor Rechtsbijstand en het Juridisch Loket gesplitst weergegeven in de tabel 8 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 32.

Bureau Financieel Toezicht (BFT)

Het BFT houdt integraal toezicht op notarissen en gerechtsdeurwaarders. Ook is het Bureau belast met het toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT). De kosten van het toezicht op gerechtsdeurwaarders en notarissen worden conform de wet doorbelast aan deze beroepsgroepen.

Subsidies

Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC)

De SGC behandelt klachten van consumenten tegen ondernemers door middel van bindende adviezen. Onder de SGC vallen meer dan 70 geschillencommissies die klachten in een groot aantal sectoren behandelen.

Stichting Het Juridisch Loket (hJL)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van het Juridisch loket. Het Juridisch Loket is een advies- en doorverwijsinstelling voor eerstelijns rechtshulp, die ervoor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel. Met ingang van begroting 2020 zijn de apparaatsuitgaven van de Raad voor Rechtsbijstand en het Juridisch Loket gesplitst weergegeven in de tabel 8 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 32.

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het bureau WSNP coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering natuurlijke personen en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de bewindvoerder die een schuldsaneringsprocedure naar behoren afwikkelt. Gespecialiseerde insolventierechters houden toezicht op de goede afwikkeling van de nieuwe schuldsaneringen. De gemiddelde subsidie voor een schuldsaneringstraject bedraagt afgerond € 900 over een periode van gemiddeld 3 jaar. Het totaal aantal schuldsaneringstrajecten was lager dan in de begroting voorzien, met als gevolg circa € 6,6 mln. lagere uitgaven WSNP. Met de brief d.d. 16 november 2020 is de Tweede Kamer geïnformeerd over maatregelen die zorgen dat mensen met schulden beter en sneller hulp krijgen.27

Toevoegingen Raad voor Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand verstrekt subsidie door middel van een toevoeging aan een advocaat of mediator voor de verlening van rechtsbijstand aan rechtzoekenden met een laag inkomen en vermogen. De door de cliënt te betalen eigen bijdrage wordt verrekend met de kosten van de rechtsbijstand. De financiering van de Raad voor Rechtsbijstand vindt plaats aan de hand van het aantal afgegeven toevoegingen over de periode 1 september tot en met 31 augustus. Naast de financiering van de Raad voor Rechtsbijstand worden ook de uitgaven aan gerechtsdeurwaarders voor toevoegingszaken ten laste van dit budget gebracht.

In tabel 10 is een uitsplitsing in uitgaven en in aantallen weergegeven van de productiegegevens van de raad over de verschillende onderdelen binnen de rechtsbijstand (bronnen: Raad voor Rechtsbijstand, Prognosemodel Justitiële Ketens 2021).

Toelichting

Het totaal aantal afgegeven toevoegingen ambsthalve strafzaken was in 2020 lager dan in 2019 en was hoger dan in de begroting was geraamd. Het totaal aantal afgegeven toevoegingen reguliere strafzaken was in 2020 lager dan in 2019 en waren lager dan in de begroting was geraamd.

Bij het aantal afgegeven toevoegingen in civiele zaken was sprake van een daling. Dit aantal was ook lager dan in de begroting geraamd. Dit hangt samen met een lagere instroom van civiele zaken bij de rechtsbanken en gerechtshoven.

Het aantal afgegeven toevoegingen in bestuursrechtelijke zaken lag lager dan in 2019, maar was wel hoger dan de raming in de begroting.

Het aantal piketten was lager dan in 2019. Bij de raming in de begroting van het aantal piketten was uitgegaan van een toename in volume door de voorgenomen intensivering van rechtsbijstand in de ZSM-werkwijze (bovenop het reeds geldende wettelijke recht op bijstand van een raadsman voorafgaand aan en tijdens het politieverhoor). De intensivering van rechtsbijstand in de ZSM-werkwijze is voorzien in 2021.

Bij de lichte adviestoevoegingen was sprake van een stijging ten opzichte van 2019, tevens was het aantal lichte adviestoevoegingen hoger dan in de begroting 2020 was geraamd.

Het aantal afgegeven toevoegingen in asielzaken is in 2020 gedaald ten opzichte van 2019; dit hangt samen met een lagere instroom asielzaken.

In totaal was het beroep op de rechtsbijstand (de totaal uitgaven in bovenstaande tabel) circa € 17,2 mln. hoger dan in de begroting was voorzien.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak (Rvdr)

De Minister voor Rechtsbescherming bekostigt de rechtspraak via de Raad voor de rechtspraak. De Raad voor de rechtspraak is het landelijk orgaan van de Rechtspraak, die verder bestaat uit de rechtbanken, de gerechtshoven, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. De Raad bevordert de kwaliteit en eenheid van de rechtspraak, verzorgt de financiën, houdt toezicht en ondersteunt de bedrijfsvoering bij de gerechten. De Raad spreekt zelf geen recht. In dit artikelonderdeel wordt de totstandkoming van de bijdrage van de Minister voor Rechtsbescherming aan de Raad voor de rechtspraak toegelicht.

Er is € 53,4 mln. meer uitgegeven aan de rechtspraak dan in de begroting 2020 was geraamd. Dit wordt onder andere verklaard door compensatie voor loonontwikkeling (loonbijstelling) en aanvullingen van de bijdrage op het terrein van vreemdelingenzaken, versterking strafrechtketen en versterking van de aanpak van ondermijning.

Ook heeft in 2020 een vermogensstorting plaatsgevonden ter dekking van de extra kosten bij de rechtspraak vanwege COVID-19.

Toelichting

De instroom van het aantal zaken is in 2020 achtergebleven. In 2020 stroomden er ruim 1,39 mln. zaken in bij de gerechten. Het aantal afgehandelde zaken was ongeveer 1,37 mln. Zowel de instroom als het aantal afgehandelde zaken waren lager dan aanvankelijk bij de begroting was geraamd.

Met de Raad voor de rechtspraak is afgesproken dat voor 2020 als gevolg van COVID-19 de zogenoemde hardheidsclausule van toepassing wordt verklaard. Dit houdt in dat er geen afrekening zal plaatsvinden van het gerealiseerde minderwerk als gevolg van COVID-19.

In het jaarverslag van de Rechtspraak, uitgebracht door de Raad voor de rechtspraak, dat tevens aan de Kamer wordt aangeboden, wordt meer gedetailleerd ingegaan op de diverse ontwikkelingen binnen de rechtspraak in 2020.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Autoriteit persoonsgegevens (AP)

De AP houdt toezicht op de naleving van de wettelijke regels voor bescherming van persoonsgegevens, onderzoekt de inhoud van klachten in de mate waarin dat gepast is, adviseert over nieuwe wet- en regelgeving die gaat over de verwerking van persoonsgegevens, verschaft helderheid over de uitleg van wettelijke normen, geeft voorlichting, verstrekt informatie en werkt samen met toezichthoudende autoriteiten uit andere lidstaten.

De AP is de Nederlandse gegevensbeschermingsautoriteit en houdt als onafhankelijke toezichthouder het toezicht op de verwerking van persoonsgegevens. In 2020 bedroeg het budget van de AP in eerste instantie € 18,5 mln. en na loonbijstelling € 19,1 mln. Dit budget is eind 2020 verhoogd met incidentele bijdragen van € 3,5 mln. en € 1,2 mln. (totaal € 4,7 mln.), voor het oplossen van incidentele problematiek en een investering in haar bedrijfsvoering.

College voor de Rechten van de Mens

Het College voor de Rechten van de Mens (hierna: het College) is het nationale mensenrechteninstituut van Nederland. Als onafhankelijk toezichthouder belicht, beschermt en bevordert het College de mensenrechten in Europees en Caribisch Nederland. Daartoe voert het College de taken uit die door de Wet College voor de Rechten van de Mens zijn opgedragen. In 2020 is het budget van het College verhoogd naar € 7,9 mln. als gevolg van IKB-problematiek, loon- en prijsbijstelling en een verhoging van het budget voor het VN-verdrag handicap. Het budget van het College is als gevolg van een afspraak met betrekking tot de bovenwettelijke uitkeringen bij werkloosheid voor (oud) collegeleden met € 0,3 mln. overschreden.

Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen (NRGD)

Het NRGD waarborgt en bevordert de kwaliteit van de inbreng van deskundigen in de rechtsgang. Indien een deskundige, zoals een psycholoog, toxicoloog of orthopedagoog, zich wil laten registreren, dient de aanmelding getoetst te worden door het NRGD. Het NRGD heeft een wettelijke basis (Wet deskundigen in strafzaken) en is onafhankelijk.

Subsidies

Subsidie Rechtspleging

De subsidie Rechtspleging betreft voornamelijk een subsidie aan de Nederlandse Vereniging voor de Rechtspraak (NVvR) en daarnaast een subsidie aan het Internationaal Juridisch Instituut (IJI).

Subsidie Wetgeving (DWJZ)

De subsidie wetgeving betreft een bijdrage aan de Stichting Recht en Overheid en aan het Nederlands Juristencomité. Deze subsidie is bedoeld voor de bescherming van de mensenrechten.

Ontvangsten

Griffie

Het Ministerie van JenV ontvangt griffierechten van burgers, overheden, bedrijven en ander rechtspersonen die civiele of bestuursrechtelijke procedures starten. In 2020 heeft JenV circa € 8 mln. minder ontvangen dan geraamd. Dit komt omdat de instroom aan zaken waarbij sprake is van een te betalen griffierecht lager was dan geraamd bij het opstellen van de begroting 2020.

Ontvangsten overig

De ontvangstenmeevaller van circa € 1,5 mln. bestaat uit diverse posten. Bij de vaststelling in het kader van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp) over jaar 2019 is € 1,3 mln. meer ontvangen dan begroot. Hetgeen resulteert in deze eenmalige hogere ontvangsten. Het verschil wordt veroorzaakt door grotere positieve en negatieve mutaties die voor een groot deel tegen elkaar wegvallen.

4.3 Artikel 33: Veiligheid en criminaliteitsbestrijding

A. Algemene doelstelling

Een veiligere samenleving door een doelmatige en effectieve rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding en door versterking van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit door de decentrale overheden.

B. Rol en verantwoordelijkheid

Opsporing en vervolging

De Minister heeft een regisserende rol. Hij is beleidsverantwoordelijk voor het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid en financiert daartoe onder andere het Openbaar Ministerie (OM) en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Het OM is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde (Wet op de rechtelijke organisatie). Het voert het gezag over de opsporing door politie en bijzondere opsporingsdiensten, beslist over de vervolging van strafbare feiten en ziet erop toe dat de opgelegde straf naar behoren wordt uitgevoerd.

Veiligheid en lokaal bestuur

Op het gebied van veiligheid en lokaal bestuur heeft de Minister een stimulerende rol. Hij is belast met het ontwikkelen van visie, beleid en samenwerkingsvormen op het terrein van de bestuurlijke aanpak van onveiligheid, ondermijning en criminaliteit.

Inspanningen zijn er op gericht het lokaal bestuur en het bedrijfsleven zo effectief en efficiënt als mogelijk in staat te stellen de veiligheid te vergroten en weerbaar te maken tegen onveiligheid en criminaliteit. Door de (wettelijke) toerusting van de burgemeester ten aanzien van zijn openbare orde taak en het aanpakken van criminaliteit tegen en gefaciliteerd door het bedrijfsleven, onder andere door het bewaken van de bestuurlijke integriteit (Bibob) en de inzet van de Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC’s). JenV faciliteert en ondersteunt de aanpak van de meest voorkomende vormen van overlast, zoals overlast gerelateerd aan uitgaan, voetbal en evenementen. Dit wordt ingevuld samen met het lokale bestuur, onder andere via structureel overleg met de VNG en gemeenten.

Vervolging en berechting van verdachten van het neerhalen van vlucht MH17

De Minister is verantwoordelijk voor het strafrechtelijke vervolgings- en berechtigingsmechanisme en financiert daarvoor onder andere het Openbaar Ministerie (OM), de rechtspraak en de politie.De vervolging en berechting van de verdachten van het neerhalen van de vlucht MH17 zal in Nederland plaatsvinden onder de Nederlandse wet, ingebed in internationale steun en samenwerking. Hiertoe wordt nauw samengewerkt met het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

C. Beleidsconclusies

Computercriminaliteit

Het wetsvoorstel Aanpassing bewaarplicht telecommunicatiegegevens wordt gewijzigd en zal enkel een verplichting tot het bewaren van abonneegegevens bevatten. Om te komen tot een voorstel tot wijziging van het wetsvoorstel Aanpassing bewaarplicht telecommunicatiegegevens was het kabinet in afwachting van nieuwe uitspraken van het Europese Hof van Justitie in navolging van diens Tele2 Sverige arrest. De gevolgen van deze uitspraken, van oktober 2020, voor een wettelijke bewaarplicht van telecommunicatiegegevens worden op dit moment nationaal en in Europees verband bestudeerd.

Verkeer

In 2020 heeft JenV door middel van de verkeershandhaving bijgedragen aan de verkeersveiligheid in Nederland. Ter versterking van die verkeershandhaving zijn verschillende maatregelen genomen. Zo kunnen ernstige verkeersovertredingen met de op 1 januari 2020 in werking getreden wet aanscherping aansprakelijkheid ernstige verkeersdelicten strenger worden bestraft. Verder zijn er op 20 N-wegen trajectcontroles ingesteld en is het aantal staandehoudingen door de politie voor verkeersovertredingen ook in 2020 verder gestegen van 530.698 in 2019 naar 556.304 in 2020.

Ondermijning

In 2020 zijn er belangrijke stappen gezet om de aanpak van de georganiseerde ondermijnende criminaliteit naar een steeds hoger niveau te tillen. In 2020 is het breed offensief tegen georganiseerde, ondermijnende criminaliteit uitgewerkt. Het devies daarbij is ¨oprollen¨, ¨afpakken¨ en ¨voorkomen¨. De uitvoering van de regionale versterkingsprogramma’s is in volle gang. Onder het brede offensief valt onder meer het Multidisciplinair Interventieteam (MIT). Het MIT is een nieuw en uniek samenwerkingsverband binnen de Nederlandse rechtshandhaving en richt zich op de bestrijding van de georganiseerd ondermijnende criminaliteit. Daarnaast hebben acht gemeenten in 2020 incidentele middelen gekregen om hun preventieve aanpak van ondermijning te versterken in kwetsbare wijken. Om de aanpak van ondermijnende criminaliteit kracht bij te zetten ligt er ook een stevig wetgevingsprogramma. De strafmaat voor illegaal bezit van automatische vuurwapens is sinds 1 januari 2020 verdubbeld en de strafmaat voor daders die zware delicten plegen in georganiseerd verband is verhoogd. Tot slot, is het effect van deze trajecten niet meteen zichtbaar. Wel is de uitvoering conform de begroting 2020 en worden er steeds meer stappen gezet in de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit om tot een veiligere samenleving te komen.

Mensenhandel

Het interdepartementale programma Samen tegen mensenhandel is eind 2018 gepresenteerd. Sindsdien is door alle betrokken partijen hard gewerkt aan de uitvoering van dit programma, met concrete resultaten.28 Zo is samen met ketenpartners en praktijkdeskundigen gewerkt aan een handreiking die inzicht geeft in de mogelijkheden voor informatiedeling binnen het bredere mensenhandeldomein. Daarnaast is met vele partners gewerkt aan Het kompas mensenhandel, handvatten die gemeenten moeten ondersteunen bij het vormgeven van de mensenhandelbeleid. Ook is de landelijke dekkingsgraad van het aantal zorgcoördinatoren verhoogd naar 94% en is in iedere regio nu één burgemeester die portefeuillehouder is voor de regionale aanpak van mensenhandel. En de 36 nieuwe opvangplaatsen voor slachtoffers van mensenhandel met complexe problematiek zijn operationeel. Met het programma Samen tegen mensenhandel werkt het kabinet ook aan een versteviging van de internationale inzet. Zo zijn er drie politieliaisons met taakgebied mensenhandel geplaatst in Polen, Kroatië en Italië.

Prostitutie

Het wetsvoorstel regulering sekswerk (Wrs) is na verwerking van de reacties uit de consultatie voor de zomer bij de Raad van State ingediend voor advies. Dit advies is begin december 2020 ontvangen. In het najaar van 2020 is het WODC gestart met een onderzoek naar prostitutie in Nederland: aard, omvang en beleid. Dit onderzoek brengt de huidige stand van zaken in kaart van de prostitutiebranche en de wijze waarop gemeenten prostitutiebeleid en het toezicht en handhaving op de branche inrichten. Daarnaast is het WODC gevraagd een internationaal vergelijkend onderzoek te (laten) doen naar effecten en neveneffecten van verschillende prostitutiemodellen. De introductie van Ugly Mugs, een alerteringssysteem voor het melden van gewelddadige klanten, heeft vertraging opgelopen door onvoorziene AVG knelpunten. Er wordt gezocht naar oplossingen. Tot die tijd kan het systeem, dat voorzien was om in september 2020 te starten, niet in werking treden. Voor het landelijk dekkend netwerk van uitstapprogramma’s is een structurele financieringssystematiek gerealiseerd.

Forensisch onderzoek

Het werkveld voor forensisch onderzoek was ook in 2020 volop in ontwikkeling. Dit geldt ook voor de samenwerking tussen de ketenpartners, waarbij onder andere geïnvesteerd is in de ketensamenwerking tussen het NFI, het OM en de politie middels een ketenwerkplan. Daarnaast is de optimalisatie van de werkverdeling tussen het NFI, private- en politielabs verder uitgewerkt en daarvan worden de eerste resultaten medio 2021 verwacht.

Taskforce Lijkschouw

De aanbevelingen van de Taskforce Lijkschouw zijn verder vormgegeven. Zo is in samenwerking met BZK en VWS en in afstemming met de sector een wetenschappelijke onderzoeksagenda opgezet, van waaruit vanaf 2021 diverse onderzoeken zullen worden gefinancierd op het gebied van de forensische geneeskunde. Het onderzoeksrapport van professor Sijmons heeft richting gegeven aan het vraagstuk over de uitbreiding van bevoegdheden van de gemeentelijk lijkschouwer met het mogen uitvoeren van invasieve handelingen. De uitkomsten hiervan zullen door het Ministerie van BZK worden meegenomen in het traject van de herziening van de Wet op de lijkbezorging. Het onderzoek naar de inzet van radiologie ten opzichte van de gerechtelijke sectie heeft enige vertraging opgelopen maar liep ook in 2020 door.

Indicatoren Unit Landelijke Interceptie

Zoals toegezegd bij brief van 13 november 2007 en daaropvolgend bij brief van 27 mei 2008 worden de jaarlijkse tapstatistieken opgenomen in het Jaarverslag van Justitie en Veiligheid.29

Binnendringen in geautomatiseerd werk

De bevoegdheid tot het binnendringen in een geautomatiseerd werk is ingezet in 13 opsporingsonderzoeken in 2020. Hierbij is 10 keer gebruik gemaakt van commerciële binnendringsoftware.

Met de bevoegdheid zijn enkele goede successen geboekt. Het aantal inzetten is beperkt gebleven. Vorig jaar is ten aanzien van 2019, naast het aantal opsporingsonderzoeken waarin van de bevoegdheid gebruik is gemaakt, tevens het aantal binnengedrongen geautomatiseerde werken gemeld. In 2020 betrof het 21 geautomatiseerde werken. Het is echter niet altijd eenduidig te bepalen welke apparaten tot een geautomatiseerd werk behoren en welke een ander geautomatiseerd werk betreffen. Gezien de wettelijke omschrijving in art. 80sexies Sr kan een enkel geautomatiseerd werk meerdere, soms zeer veel, apparaten betreffen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij het binnendringen van een (command & controlserver van) een groot botnet, waarbij het geautomatiseerd werk zeer veel apparaten bevat. Het aantal aangesloten apparaten kan in een dergelijk geval zelfs zeer lastig exact te bepalen zijn. In de meeste aangesloten apparaten vindt dan overigens geen opsporingshandeling plaats. Het aantal binnengedrongen geautomatiseerde werken en/of het aantal apparaten dat daar deel van uit maakt kan daarom een vertekend beeld geven van de inzet van de bevoegdheid. Dat blijkt in 2020 het geval. Het aantal geautomatiseerde werken dat is binnengedrongen wijkt sterk af van het aantal apparaten dat er deel van uit maakt en niet van alle geautomatiseerde werken kan eenduidig worden bepaald of zij naar de wettelijke omschrijving een enkel of meerdere werken zijn. Ook in de toekomst zal dit naar verwachting aan de orde zijn. Dergelijke onduidelijkheden in de verantwoording zijn onwenselijk. Daarom ben ik voornemens vanaf volgend jaar de kwantitatieve verantwoording aan de Kamer te beperken tot de in bovengenoemde tabel opgenomen gegevens. De Inspectie JenV blijft overigens zelf bepalen welke kwantitatieve gegevens in haar verslag worden vermeld.

In reactie op het verslag van de Inspectie JenV over 2019 heeft de Minister toegezegd in dit jaarverslag te rapporteren over de technische hulpmiddelen die al dan niet ter keuring zijn aangeboden in 2020. Twee van de technische hulpmiddelen die in 2019 zijn ingezet zijn in 2020 ter keuring aangeboden, beide zijn afgekeurd en worden na aanpassingen opnieuw ter keuring aangeboden. In 2020 zijn twee technische hulpmiddelen ingezet, hiervan is er één vooraf ter keuring aangeboden en bij één is geheel van keuring afgezien op grond van art. 15 (2) jo. 21 (4) Besluit Onderzoek in Geautomatiseerd Werk. Dit betekent dat op alle technische hulpmiddelen die in 2019 of 2020 zijn ingezet een beslissing is genomen om deze al dan niet voor keuring aan te bieden aan de keuringsdienst.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de instrumenten

33.1 Apparaatsuitgaven Openbaar Ministerie

Openbaar Ministerie (OM)

Het OM is de enige instantie in Nederland die een verdachte voor de strafrechter kan brengen, afgezien van de bijzondere procedure die geldt voor ambtsdelicten van Kamerleden en bewindspersonen. Samen met de Rechtspraak is het OM onderdeel van de rechterlijke macht. Het OM zorgt ervoor dat strafbare feiten worden opgespoord en vervolgd. Daarvoor wordt samengewerkt met politie en andere opsporingsdiensten. Het OM is een landelijke organisatie verdeeld over tien arrondissementen. Deze zijn gelijk aan de tien regionale eenheden van de politie. Daarnaast richt het Landelijk Parket zich op de bestrijding van (internationaal) georganiseerde misdaad, bestrijdt het Functioneel Parket criminaliteit op het gebied van milieu, economie en fraude en worden alle beroepen tegen verkeersboetes en eenvoudige misdrijfzaken door het Parket Centrale Verwerking OM (CVOM) behandeld. De zaken waarin hoger beroep wordt aangetekend komen bij een van de vier vestigingen van het ressortsparket. Dit budget is bestemd voor de financiering van de apparaatsuitgaven van het OM.

Er is sprake van een realisatie die ruim € 68 mln. hoger is dan bij de begroting was geraamd.

Het restant betreft het saldo van diverse kleinere mutaties van bij elkaar € 4,9 mln. en een onderuitputting van per saldo € 5,8 mln. op het totale beschikbaar gestelde bedrag.

Het OM heeft de hieronder genoemde productie gerealiseerd.

In het jaarbericht van het OM zal meer gedetailleerd worden ingegaan op de diverse ontwikkelingen binnen het OM in 2020.

33.2 Bestuur, Informatie en Technologie

Bijdragen medeoverheden

Regionale Informatie en Expertise Centra / Landelijk Informatie en Expertise Centrum (RIEC's/LIEC)

Voor de ondersteuning bij het terugdringen van georganiseerde ondermijnende criminaliteit zijn er 9 RIEC’s en een LIEC. De RIEC’s ondersteunen regionale interventies die door de partners zoals de politie en de belastingdienst worden uitgevoerd. De RIEC’s ondersteunen een integrale samenwerking tussen gemeenten, provincies, politie, Openbaar Ministerie, belastingdienst en andere partners. Het LIEC ondersteunt de RIEC’s door het organiseren van landelijke bijeenkomsten en het beheer van een RIEC-informatiesysteem. In 2020 ontvingen de RIEC’s een structurele bijdrage van € 7,4 mln.

Uitstapprogramma prostituees

Prostituees die de prostitutie willen verlaten kunnen ondersteuning krijgen van een uitstapprogramma dat zorgt voor begeleiding naar ander werk of andere dagbesteding. In het Regeerakkoord Rutte III is besloten dat de regeling uitstapprogramma’s prostituees een structureel karakter krijgt. De laatste tijdelijke regeling uitstapprogramma´s prostituees liep tot eind 2020. In 2020 is gewerkt aan een nieuwe, structurele financieringssystematiek die 1 januari 2021 in werking zal treden. Het betreft de decentralisatie uitkering uitstapprogramma´s (DUUP) aan 18 aangewezen DUUP-gemeenten voor het (laten) ontwikkelen en (laten) uitvoeren van regionale uitstapprogramma’s voor prostituees.

Subsidies

Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV)

Het CCV ontving in 2020 een subsidie om kennis en instrumenten te ontwikkelen op het terrein van criminaliteitspreventie en veiligheid, gericht op integrale aanpak door samenwerking tussen zowel publieke als private organisaties. Via onder andere bijeenkomsten, publicaties, instrumenten en de website ondersteunt het CCV professionals op het gebied van criminaliteitspreventie en veiligheid.

Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO)

In 2020 is in samenwerking tussen ondernemers, gemeente, politie en brandweer gewerkt aan de veiligheid van bedrijventerreinen, winkelgebieden en het agrarisch buitengebied. Indien er in samenwerking tussen voorgenoemde partijen structurele maatregelen worden genomen resulteert dat in een KVO certificaat

33.3 Opsporing en vervolging

Bijdragen agentschappen

Nederlands Forensisch Instituut (NFI)

Het cultuurveranderingstraject dat medio 2017 is gestart bij het NFI , is ook in 2020 gecontinueerd. De visitatiecommissie NFI heeft vlak voor het eind van 2020 haar tweede visitatierapport op het cultuurveranderingstraject opgeleverd. Op basis van de resultaten van de uitgevoerde toets op de voortgang, komt de commisie tot de conclusie dat er een redelijke voortgang is op de verbeteracties. De commissie heeft een aantal aanbevelingen gedaan aan het NFI gericht op het doorpakken op de resterende ongezonde arbeidsverhoudingen en op het beter structureel borgen van de veranderingen. Daarnaast heeft de commissie een aantal aanbevelingen gedaan die betrekkening hebben op het departement in relatie tot de forensische onderzoeksketen. De commissie stelt dat het NFI alleen optimaal kan presteren in de keten als de strafrechtketen als geheel samen en ketenbreed stuurt op de gewenste veranderingen. De visitatiecommissie zal in 2021 haar derde, tevens laatste, visitatierapport opleveren.

Per saldo is er sprake van een realisatie die circa € 3,2 mln. hoger is dan bij de begroting was geraamd voor het NFI. De grootste mutaties betreffen een bijdrage van € 1,7 mln. voor loonbijstelling, een bijdrage van € 0,3 mln. voor forensisch onderzoek in het kader van ondermijning en een bijdrage van € 0,9 mln. voor kosten samenhangend met corona.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Nationaal register gerechtelijk deskundigen (NRGD)

Zie toelichting artikel 32.

Bijdragen aan medeoverheden

BES Caribisch deel van het Koninkrijk

De periode na de staatkundige hervorming heeft zich gekenmerkt door het steeds verder vormgeven aan de inrichting van de BES-eilanden. Een goede inrichting van de Rechtspraak en het Openbaar Ministerie blijft onverminderd van belang om de huidige inrichting te behouden en te blijven ontwikkelen. Vanuit Europees Nederland wordt gestimuleerd dat het aantal rechters zowel kwantitatief als kwalitatief op goed niveau blijft. Ook zal er zorg voor worden gedragen dat de staande magistratuur van het OM BES op sterkte blijft. De Raad voor de Rechtshandhaving wordt zodanig geëquipeerd dat er een goede bijdrage is gedaan voor het doen van voldoende en gekwalificeerde onderzoeken. Ten aanzien van de kosteloze rechtsbijstand voor onvermogenden zijn op de BES-eilanden laagdrempelige voorzieningen voor juridische bijstand gecreëerd in de vorm van Juridische Loketten.

Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-Nederland)

In het kader van het voorkomen en opsporen van witwassen, de onderliggende basisdelicten en terrorismefinanciering ontvangt de FIU-Nederland op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) meldingen over ongebruikelijke transacties van meldingsplichtige instellingen zoals banken, geldtransactiekantoren en notarissen. FIU-Nederland analyseert de ongebruikelijke transacties en kan besluiten deze verdacht te verklaren en alsdan te verstrekken aan diverse (bijzondere) opsporingsdiensten en inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Aanpak ondermijning

Uit de aanvullende middelen die vanuit het Regeerakkoord beschikbaar zijn gesteld voor de aanpak van ondermijning, ontvangen de RIEC’s jaarlijks € 2,5 mln. ten behoeve van de versterking van de intelligence. De investering ziet op het verbeteren van de informatie- en kennis gestuurde inzet van de overheidscapaciteit bij de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Het RIEC Oost-Nederland ontvangt daarnaast een extra bijdrage ter hoogte van € 0,4 mln. voor structurele versterking. In de eerste sup is het budget verhoogd met € 87,4 mln. De gelden voor BOTOC zijn met de eerste suppletoire toegevoegd. In het kader van ondermijning is veel budget overgeboekt naar diverse mede overheden zoals defensie, politie en OM. Met de tweede suppletoire is € 89,2 mln. overgeboekt. Hiermee komt het totale beschikbare budget op € 51,5 mln. Van dit budget is € 48,7 gerealiseerd, er is een kleine onderbesteding geweest van € 2,9 mln.

Overige opsporing en vervolging

Dit betreffen onder andere bijdragen voor vergoeding voor de verstrekking van persoonsgegevens van Telecomproviders aan het CIOT (Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie), Internationale- en Europese arrestatiebevelen, de bestrijding van mensenhandel op de Nederlandse Antillen, de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, het tegengaan van misbruik van rechtspersonen, het passagiersnamen register systeem (TRIP), de Veiligheidsmonitor, de implementatie van de EU Wapenrichtlijn en de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Er is sprake van een onderbesteding van € 5,5 mln. Dit komt omdat er € 2 mln. is overgeboekt naar andere ministeries. Een deel van het budget is niet besteed als bijdrage maar als subsidie en er is € 1,6 mln. onderbesteding geweest voor drugsdumpingen en ECRIS.

Subsidies

Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV)

De subsidie aan het CCV wordt in zijn geheel verantwoord op het artikelonderdeel

Opdrachten

Schadeloosstellingen

Dit betreft de budgetten voor schadeloosstellingen buiten de strafrechtelijke keten, zoals vergoedingen vanwege onrechtmatige vreemdelingenbewaring en in het geval van bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ). Daarnaast kunnen ook vergoedingen worden verstrekt voor bijvoorbeeld juridische bijstand. In 2020 was de realisatie € 7,3 mln. hoger dan geraamd.

Keten Informatie Voorziening (KIV)

Keteninformatievoorziening heeft als doel de ondersteuning van de informatie-uitwisseling in de strafrechtketen. In dit kader worden bijv. ketenvoorzieningen in opdracht van DGRR beheerd en (door)ontwikkeld bij de Justitiele Informatiedienst en wordt een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van de architectuur voor de IV in de strafrechtketen. Daarnaast wordt er ook beleidsmatig gekeken naar de kaders voor informatie-uitwisseling en de uitvoerbaarheid daarvan, bijv. d.m.v. de herziening van de Wet politiegegevens en de Wet justitiele en strafvorderlijke gegevens, en in het programma Identiteitsvaststelling op orde.

Onrechtmatige Detentie

Ten laste van dit budget worden de vergoedingen verantwoord aan ex-justitiabelen waarvan is vastgesteld dat recht is ontstaan op een vergoeding. Over het algemeen worden deze vergoedingen vastgesteld door de rechter.

Gerechtskosten OM

Ten laste van dit budget worden de uitgaven gebracht die betrekking hebben op deskundigen en tolken en vertalers, die een bijdrage leveren aan het strafproces en worden bekostigd in overeenstemming met het Besluit tarieven in strafzaken. In 2020 was er sprake van een onderuitputting van € 5 mln. op dit budget door een capaciteitsprobleem bij het Nederlandse Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP) en door de coronacrisis. Beide zorgden ervoor dat er minder kosten werden gemaakt die gerelateerd zijn aan de behandeling van strafzaken.

Verkeershandhaving Openbaar Ministerie

Het OM voert het programma verkeershandhaving uit. Uit dit budget worden de uitgaven voor dit programma gedaan, niet zijnde bijdragen aan ZBO of agentschap, bijvoorbeeld trajectcontrolesystemen en digitale flitspalen. De uitgaven zijn ruim € 2,9 mln. lager uitgevallen. Dit is grotendeels door een herschikking van de beschikbare middelen over de jaren heen (kasschuif).

Afpakken

Het afpakken van crimineel vermogen is een prioriteit van het kabinet en het stuurt met het ketenprogramma afpakken dan ook op ambitieuze doelstellingen. Het Openbaar Ministerie zet in het kader van de strafrechtelijke vervolging onder meer in op ontnemingsvorderingen van wederrechtelijk verkregen voordeel, verbeurdverklaringen en ontnemingen als onderdeel van een transactie. De beschikbare gestelde middelen in de oorspronkelijke begroting zijn in de loop van het jaar via budgetoverheveling uitgezet naar organisaties die actief zijn op het terrein van afpakken zoals het FIOD en het Openbaar Ministerie.

Bewaring, verkoop en vernietiging in beslag genomen goederen

De Minister van Financiën is volgens de Comptabiliteitswet verantwoordelijk voor het beheer van het overtollige materieel bij het Rijk. Domeinen Roerende Zaken is belast met de bewaring, verkoop en vernietiging van strafrechtelijk inbeslaggenomen voorwerpen en bekommert zich daarnaast over overtollige Rijksgoederen.

Overige opdrachten

Het verschil tussen de ontwerpbegroting en de uitputting is € 40 mln. Dit betreffen voornamelijk de middelen voor de digitalisering strafrechtketen. Deze zijn overgeboekt naar bijv. de politie, het OM etc. waar ze tot besteding zijn gekomen.

Garanties

Faillissementscuratoren

Deze regeling voorziet er in dat curatoren in faillissementen bij ontoereikendheid van de boedel van De Minister een voorschot kunnen verkrijgen ter dekking van de kosten om een rechtsvordering in te stellen tegen bestuurders van de rechtspersoon bij onbehoorlijk bestuur of een voorafgaand (verhaals)onderzoek naar de mogelijkheden daartoe. Tevens stelt het de curatoren in faillissementen in staat om een procedure te kunnen beginnen om activa terug te halen voor de boedel om zo benadeling van de crediteuren zoveel mogelijk te beperken.

33.4 Opsporing en berechting MH17-verdachten

In juni 2019 hebben de landen wiens opsporingsautoriteiten samenwerken in het Joint Investigation Team (JIT) – Australië, België, Maleisië, Oekraïne en Nederland – meegedeeld dat het Nederlands OM vier verdachten gaat vervolgen voor hun rol in het neerhalen van vlucht MH17. Het strafproces tegen deze vier verdachten is op 9 maart 2020 gestart. De rechtbank Den Haag behandelt de strafzaak en houdt zitting op de extra beveiligde rechtbank van het Justitieel Complex Schiphol. Alle noodzakelijke voorbereidingen zijn getroffen om een proces van deze omvang plaats te laten vinden. De JIT-landen hebben hun politieke en financiële steun uitgesproken en begin 2019 hebben vertegenwoordigers van de JIT-landen een financieel MOU ondertekend. Nederland zal zelf de kosten dragen voor getuigenbescherming, rechtspraak en het Openbaar Ministerie. De overige kosten en dan met name de kosten die gerelateerd zijn aan het internationale karakter van deze zaak worden door de JIT-landen gezamenlijk gedeeld. Door de corona omstandigheden zijn de declaraties van de Raad voor de rechtspraak en OM met betrekking tot het MH 17 proces lager uitgevallen dan verwacht. Conform afspraak zullen de niet bestede middelen beschikbaar blijven voor vervolging en berechting MH17.

Ontvangsten

Boeten en Transacties (B&T)

Ten opzichte van de ontwerpbegroting doet er zich een minderopbrengst voor van € 107,6 mln. De minderopbrengst wordt vooral veroorzaakt doordat het aantal WAHV-boetes sterk gedaald zijn als gevolg van de maatregelen van de coronacrisis. De mee- en tegenvallers bij de Boeten en Transacties vloeien naar de algemene middelen van de Rijksbegroting.

Afpakken

Het afpakken van crimineel vermogen is een prioriteit van het kabinet en het stuurt met het ketenprogramma afpakken dan ook op ambitieuze doelstellingen. Het Openbaar Ministerie zet in het kader van de strafrechtelijke vervolging onder meer in op ontnemingsvorderingen van wederrechtelijk verkregen voordeel, verbeurdverklaringen en ontnemingen als onderdeel van een transactie. In 2020 is in totaal een afpakbedrag ontvangen van € 93,7 mln. Ten opzichte van de ontwerpbegroting is de realisatie € 290,6 mln. lager uitgevallen, vanwege het uitblijven van een grote afpakopbrengst/schikking.

4.4 Artikel 34: Straffen en Beschermen

A. Algemene doelstelling

Voorkomen dat burgers (opnieuw) dader of slachtoffer worden van criminaliteit, volwassenen en kinderen beschermen die vanwege de kwetsbare positie waarin zij verkeren bedreigd of verleid worden door (herhaalde) criminaliteit of die bedreigd worden in hun ontwikkeling en bewerkstelligen dat met een straf genoegdoening wordt geboden aan het slachtoffer en aan de samenleving als geheel.

Het borgen van de veiligheid door de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties, het bevorderen van het nemen van preventieve maatregelen door burgers en bedrijven, het versterken van de positie van slachtoffers, het beschermen van jeugdigen die in hun ontwikkeling worden bedreigd in de opvoed- en leefsituatie en het realiseren van een effectieve aanpak van jeugdcriminaliteit en geweld in huiselijke kring.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister voor Rechtsbescherming heeft verantwoordelijkheden ten aanzien van preventie, tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties30 , slachtofferzorg en jeugdbescherming en jeugdsancties.

• • stimuleert de Minister voor Rechtsbescherming preventie door het beschikbaar stellen van integriteitsinstrumenten.

• • een regisserende rol bij toezicht in strafrechtelijk kader, advisering aan het OM en de rechter over justitiabelen en taakstraffen. De uitvoering is opgedragen aan drie erkende reclasseringsorganisaties. De taken van de reclasseringsorganisaties dragen bij aan het terugdringen van recidive.

Met betrekking tot slachtofferbeleid draagt de Minister voor Rechtsbescherming beleidsverantwoordelijkheid voor de zorg – in brede zin – aan slachtoffers en nabestaanden die getroffen zijn door een strafbaar feit, is verantwoordelijk voor de uitvoering van het slachtofferbeleid. Ook heeft hij een financierende rol op het gebied van slachtofferzorg.

C. Beleidsconclusies

In het beleidsverslag is ingegaan op de belangrijkste beleidsontwikkelingen rondom het thema straffen en beschermen die gefinancierd worden vanuit artikel 34. Voor de volledigheid nogmaals de belangrijkste thema’s: de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling, een effectievere aanpak van multiprobleemhuishoudens, de rol in de kabinetsbrede schuldenaanpak, de start van lerende pilots om de jeugdbescherming efficiënter te organiseren, de Taskforce Kwaliteit en Veiligheid in de Forensische Zorg, de versterking van de rechtspositie van slachtoffers, de wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen (USB) en implementatie van het wetsvoorstel Straffen en Beschermen.

De Wet Kansspelen op afstand zal, als gevolg van een vertraging, in de loop van 2021 in werking treden. Via deze wet wordt de vraag naar online kansspelen gekanaliseerd naar legaal, veilig en verantwoord aanbod en moeten ook casino’s en speelhallen aanvullende maatregelen tegen kansspelverslaving treffen. Hiermee wordt de consument beter beschermd en wordt verslaving tegengegaan, in het bijzonder bij kwetsbare groepen, zoals minderjarigen.

In 2020 zijn ter voorkoming van (herhaald) daderschap diverse interventies voor jongeren tussen 12-27 jaar doorontwikkeld en uitgebreid. Het gaat om de justitiele gedragsinterventie Alleen jij bepaalt wie je bent, de interventie Integrale Persoonsgerichte toeleiding naar Arbeid en de pilot Re-Integratie Officier. Alle drie de instrumenten zijn op grotere schaal ingezet bij gemeenten en doorontwikkeld. Tevens zijn deze instrumenten ondersteund met onderzoek, monitoring en/of evaluaties om duurzame effecten te waarborgen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

E. Toelichting op de instrumenten

34.1 Apparaatsuitgaven Raad voor de Kinderbescherming

De Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) heeft de taak om kinderen te beschermen indien de ontwikkeling van het kind in gevaar komt. De RvdK heeft een taak op terrein van bescherming, gezag en omgang, straf en adoptie. De meerjarige productie van de RvdK is weergegeven in onderstaande tabel.

De productiegegevens van de RvdK zijn logischerwijs volgend aan de instroom zoals die op de RvdK afkomt. Bij de meeste producten is sprake van een dalende trend, behalve bij de Beschermingszaken, daar heeft de geprognosticeerde daling van de instroom beschermingszaken (tijdsintensief product) heeft zich niet voorgedaan en is juist meer geproduceerd. Met name bij de strafproducten is de daling te relateren aan de impact van de lock down in de keten: minder jeugdrechtzaken, schoolverzuimzaken en taakstraffen.

De RvdK heeft ca. € 29 mln. meer uitgegeven dan begroot. De hogere uitgaven aan eigen personeel zijn grotendeels veroorzaakt door een hogere personeelsbezetting ten gevolge van de aanpak van wachtlijsten en wachttijden, de CAO-ophoging van de lonen, uitgaven aan VWNW-trajecten ten gevolge van de transitie naar zelforganiserende teams, uitbetaling vakantie-uitkering en eindejaarsuitkering i.v.m. invoering IKB, bijstelling PMJ, Corona-gerelateerde uitgaven (o.a. ICT) en uitgaven voor de programmadirectie. Daarnaast heeft er een verschuiving plaats gevonden van externe inhuur naar inzet van eigen personeel.

34.2 Preventieve maatregelen

Bijdragen Agentschappen

Dienst Justis

De Dienst Justis ontvangt voor een aantal producten jaarlijks een bijdrage van het Ministerie. Dit gebeurt onder andere voor de behandeling van gratieverzoeken en verzoeken om naamswijziging, de garantstellingsregeling curatoren (GSR), de screening van particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus (Wpbr) en de behandeling van beroepszaken bij het verlenen van wapenvergunningen op grond van de Wet wapens en munitie (WWM).

Bijdrage ZBO's/RWT's

Integriteit en kansspelen

Aan de Kansspelautoriteit is in 2020 een bijdrage verstrekt van € 3,1 mln. om de financiële gevolgen van de coronapandemie te compenseren.

Overige bijdragen medeoverheden

Het Ministerie werkt nauw samen met andere departementen, gemeenten en private partijen aan de integrale aanpak van overvallen, woninginbraken, straatroven, heling en expressief geweld .De aanpak van deze delicten is integraal ingericht, waarbij evidence based maatregelen worden getroffen ten behoeve van het voorkomen van slachtofferschap en daderschap, opsporing en vervolging, recidivebeperking en slachtofferzorg. Daarnaast zet het Ministerie in op het verbeteren van de aanpak van de groep personen met ernstig verward gedrag en een hoog maatschappelijk veiligheidsrisico, die in verschillende mate ernstig agressief, overlastgevend en gevaarlijk gedrag vertonen.

Inzet van de middelen is gericht op het bieden van handelingsperspectief aan burgers, het ontwikkelen van innovatieve maatregelen en het inzetten van effectief bewezen interventies. Continue aandacht vanuit deze partijen blijft noodzakelijk om de geboekte resultaten te verduurzamen en tijdig in te spelen op nieuwe ontwikkelingen.

In 2020 waren de bijdragen aan medeoverheden hoger dan aanvankelijk begroot. Dit vanwege een herverdeling binnen het kader om meer preventieve maatregelen in te zetten in grote gemeenten (hotspots) met als doel de veiligheid te vergroten. Tweede oorzaak is de coronacrisis, waardoor de uitvoering van de gesubsidieerde maatregelen vertraagd werd en er minder nieuwe subsidies werden aangevraagd dan begroot. Daarnaast is er door corona rekening gehouden met eventuele bezuinigingen. Hetzelfde geldt voor de opdrachten/campagnes bij High Impact Crimes. Door de coronacrisis zijn de campagnes veelal online geweest en waren de uitgaven lager dan begroot.

Subsidies

Integriteit (en filantropie)

Overheid, maatschappelijke organisaties, burgers en bedrijven hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor een integere en veilige samenleving.

Het Ministerie stimuleert de samenwerking met de sector filantropie om als professionele en volwaardige partner bij te dragen aan het oplossen van sociaal maatschappelijke vraagstukken.

Zij verstrekte in 2020 onder andere subsidies aan de stichting Centraal Bureau Fondsenwerving, de Vrije Universiteit Amsterdam, de stichting Number 5 Foundation en de stichting Maatschappelijke Alliantie. Bij Voorjaarsnota heeft er een herschikking plaatsgevonden en is een deel van het subsidiebudget overgeheveld naar het instrument Opdrachten Integriteit en kansspelen.

Overige subsidies

Voorbeelden van subsidieontvangers zijn: het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV), Koninklijke Horeca Nederland (KHN) en Laureus Foundation Nederland. In 2020 is er vanwege de coronacrisis minder aan subsidies besteed dan oorspronkelijk begroot.

Opdrachten

Integriteit en Kansspelen

Er is in 2020 in totaal een bedrag van ca. € 0,5 mln. onbesteed gebleven. De geplande onderzoeken op het verbreden van de kennis van de VOG bij risicojongeren en de justitieketen hebben vanwege de coronapandemie niet plaatsgevonden. Bij het Kansspelbeleid was er een bedrag gereserveerd voor een grote campagne richting de inwerkingtreding van de Wet kansspelen op afstand. Vanwege vertraging van de inwerkingtreding en gewijzigde inzichten over de effecten heeft deze campagne niet plaatsgevonden.

Overige opdrachten

Middelen onder «overige opdrachten» zet het Ministerie onder meer in voor de High Impact Crimes (HIC), publiciteitscampagnes woninginbraken en cybersecurityseniorencampagne. Vanwege de coronacrisis is er minder budget besteed aan opdrachten HIC dan oorspronkelijk begroot.

34.3 Tenuitvoerlegging strafrechtelijke sancties

Bijdragen agentschappen

Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI)

Het verschil tussen de begrote en gerealiseerde bijdrage van ca. € 114,6 mln. bij het gevangeniswezen is het saldo van verschillende mutaties, waarvan de belangrijkste betrekking hebben op capacitaire ontwikkelingen (PMJ, € 64 mln.), compensatie voor kosten samenhangend met corona (ca. € 32 mln.) en loonbijstelling (ca. € 26 mln.). Het verschil tussen de begrote en gerealiseerde bijdrage van ca. € 107 mln. bij forensische zorg is eveneens het saldo van verschillende mutaties, waarvan de belangrijkste betrekking hebben op capacitaire ontwikkelingen (PMJ, € 42 mln.), loonbijstelling (ca. € 28 mln.) en een (technische) verschuiving over de artikelonderdelen om de verdeling bijdrage in overeenstemming te brengen met de DJI-begroting op de diverse artikelonderdelen (per saldo ca. € 35 mln.) In de agentschapsparagraaf van DJI worden de capacitaire en financiële gevolgen verder toegelicht.

Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB)

Het CJIB is het inning- en incassogezicht van de overheid en vervult een centrale rol bij de afhandeling van strafrechtelijke beslissingen. Daarnaast coördineert en informeert het CJIB binnen de executieketen. Hiermee levert het CJIB een belangrijke bijdrage aan het gezag van de overheid. In de agentschapsparagraaf van het CJIB is nadere informatie, zoals de productiegegevens, opgenomen.

De bijdrage aan CJIB is ten opzichte van de begroting bij suppletoire begrotingswetten verhoogd met € 10,5 mln. Dit betreft voornamelijk een verhoging vanwege loonbijstellingen (€ 4 mln.), digitalisering van de strafrechtketen (€ 3,3 mln.), compensatie corona-effecten (€ 2 mln.) en diverse kleinere posten.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Reclasseringsorganisaties

Met ingang van 2020 is sprake van een directe subsidierelatie van het Ministerie met de Stichting Reclassering Caribisch Nederland (SRCN).

De 3RO kennen drie hoofdproducten: adviezen, toezichten en werkstraffen. Het Ministerie financiert de 3RO voor adviezen op basis van lumpsum en voor de overige producten op basis van P*Q. De geraamde en gerealiseerde productie over 2020 is weergegeven in onderstaande tabel.

De meeruitgaven op de artikelen voor de 3RO ad € 13,1 mln. bestaan voornamelijk uit de vergoeding voor de uitgekeerde loonbijstelling (€ 6,7 mln.), extra middelen ten behoeve van het wegwerken van achterstanden in de uitvoering van werkstraffen als gevolg van de coronacrisis (€ 4,8 mln.), een verlaging van de beschikbare middelen voor de samenwerking met DJI (-/- € 0,5 mln). Daarnaast zijn er extra middelen toegevoegd ten behoeve van elektronisch toezicht op jeugdigen, pilots huiselijk geweld, digitalisering strafrechtketen, USB, vrijwilligers (totaal € 1,9 mln.) en een nabetaling als gevolg van de definitieve vaststelling van de subsidie 2018 ad € 0,2 mln.

De hogere prijs per eenheid product is het gevolg van de toegepaste compensatie voor de loonbijstelling van de uurvergoeding van de 3RO. De prijs van een reclasseringsproduct is gebaseerd op de uurvergoeding. De gemiddelde productprijzen zijn op basis van het bekostigingsmodel, dat ten grondslag ligt aan de subsidiebeschikking aan de 3RO.

In 2020 is het traject voortgezet en heeft hierover besluitvorming plaatsgevonden om te komen tot een aanpassing van de bekostigingssystematiek. Met ingang van 2021 wordt de nieuwe bekostigingssystematiek ingevoerd, waarbij de maatschappelijke opgave en de taken van de 3RO meer centraal komen te staan. Zo is o.a. de manier van bekostiging per product beter afgestemd op het type product en is de systematiek vereenvoudigd op basis van de samenhang van activiteiten.

Overige bijdragen ZBO's/RWT's

Dit artikel betreft middelen voor deradicalisering. Bij eerste suppletoire begroting is € 0,6 mln. structureel overgeboekt naar DJI. De resterende onderuitputting op dit artikel komt doordat bijdragen voor deradicalisering zijn afgeboekt van het artikel overige opdrachten.

Bijdragen aan medeoverheden

Overige bijdrage overheden

De bijdragen van het Ministerie aan gemeenten in het kader van nazorg ex-gedetineerden was begroot op € 2,5 mln.; gerealiseerd is € 2,4 mln. Daarnaast is voor een bedrag van € 0,8 mln. aan bijdragen medeoverheden verstrekt in het kader van terugdringen recidive.

Subsidies

DJI-Vrijwilligerswerk gedetineerden

Dit betreft de middelen voor vrijwilligerswerk bij gedetineerden om zo de kansen op een duurzame resocialisatie en het terugdringen van recidive te vergroten. Het Ministerie financiert vrijwilligerswerk gedetineerden middels het instrument subsidie, waarbij de administratieve afhandeling bij DJI plaatsvindt.

Overige subsidies

Middelen zijn ingezet voor diverse (incidentele) subsidies op het terrein van sanctiebeleid.

Opdrachten

Forensische Zorg

De gerealiseerde uitgaven op dit onderdeel hebben voornamelijk te maken met het programma voor de invoering van de Wet verplichte GGZ en met het programma gericht op de duurzame versterking van de forensische zorg.

Uitvoeringskosten ketenregie tenuitvoerlegging

Op dit instrument zijn middelen gereserveerd voor de verbetering van de tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen en het optimaliseren van de ketenregie in de executieketen. In dit kader stelt het Ministerie budget aan ketenpartners ter beschikking voor de inrichting van kernprocessen die bijdragen aan een snelle en zekere tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen.

Het verschil tussen de vastgestelde begroting en de realisatie is het saldo van verschillende mutaties, waarvan de belangrijkste betrekking hebben op de uitvoering van het programma Verbetering Tenuitvoerlegging Strafrechtketen (voorheen programma Uitvoering Strafrechtelijke Beslissingen). Gedurende het jaar is er naast de kasuitgaven (realisatie € 1,3 mln.) een bedrag van ca. € 9 mln. overgeheveld naar het CJIB, OM, DJI, Justid, Raad voor de Kinderbescherming, Raad voor de rechtspraak en de Reclassering. Van deze ca. € 9 mln. is € 2,7 mln. besteed aan de gemeenschappelijke beheerkosten voor de jeugdketensystemen: Generiek Casusoverleg Ondersteunend Systeem (GCOS), Collectieve Opdracht Router Voorziening/ Justitiële Jeugd Informatie Knooppunt (CORV/JJIK), Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen (LIJ) en Intelligente Formulieren Module (IFM).

Terugdringen recidive

Op dit artikel zijn regeerakkoordmiddelen gereserveerd voor het terugdringen van recidive. Het programma Koers en Kansen voor de sanctie-uitvoering geeft invulling aan de doelstelling uit het regeerakkoord door samen met de zorg, het lokale domein en de justitieketen te werken aan vernieuwing van de sanctie-uitvoering. Het programma bestaat uit bestuurlijke samenwerking en een Projectenlab. Het programma ontwikkelt en deelt inzichten uit de praktijk die op grotere schaal toegepast kunnen worden en levert verschillende tools op om opgavegericht te kunnen werken. Ook maatregelen naar aanleiding van de uitkomsten naar het detentieverloop van Michael P. worden uit deze middelen gefinancierd (structureel € 5 mln.)32.

Het verschil tussen de vastgestelde begroting en de realisatie is het saldo van verschillende mutaties, waarvan de belangrijkste betrekking hebben op de uitvoering van het programma «Koers en Kansen» en de "Visie gevangeniswezen". Gedurende het jaar is bij het programma «Koers en Kansen» aan bijdragen, subsidies en onderzoek een bedrag verstrekt van € 4,5 mln. Ten behoeve van versterking Reclassering binnen het gevangeniswezen en ontwikkeling «Visie gevangeniswezen» (arbeidsplaatsen, risicotaxatie, casemanagers en maatregel arrestanten) is € 3,2 mln. beschikbaar gesteld. Daarnaast is aan de implementatie van de wet Straffen en Beschermen bijgedragen € 4,9 mln. en circa € 0,3 mln. is ingezet om algemene problematiek op te lossen bij JenV.

Overige opdrachten

Middelen zijn ingezet voor diverse (incidentele) projecten en opdrachten op het terrein van sanctiebeleid.

34.4 Slachtofferzorg

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Commissie Schadefonds Geweldsmisdrijven

De commissie Schadefonds Geweldsmisdrijven krijgt jaarlijks een bijdrage vanuit het Ministerie voor de bureaukosten. Het Schadefonds Geweldsmisdrijven geeft een financiële tegemoetkoming aan slachtoffers met ernstig psychisch of fysiek letsel wanneer zij hun schade niet op andere wijze vergoed krijgen.

Het verschil tussen de vastgestelde begroting en de realisatie wordt grotendeels verklaard door een PMJ-bijstelling (€ 1,8 mln.).

Slachtofferhulp Nederland (SHN)

Slachtofferhulp Nederland biedt gratis juridische, praktische en emotionele ondersteuning aan slachtoffers, getuigen of nabestaanden na een misdrijf, verkeersongeluk of calamiteit.

Het verschil tussen de vastgesteld begroting en de realisatie wordt verklaard door o.a. aanvullende verstrekking voor programmatische ontwikkelingen Mens als Maat, Namens de Familie en Ketenbreed Slachtofferportaal (€ 3 mln.), prijsbijstelling (€ 0,9 mln.) en extra middelen ten behoeve van een inhaalslag van het wegwerken van de achterstanden in de strafrechtketen als gevolg van de coronapandemie (€ 1,7 mln.).

Opdrachten

Slachtofferzorg

Er zijn opdrachten verstrekt aan (inter)nationale organisaties en medeoverheden ten behoeve van slachtofferzorg. Het gaat hierbij om: 1) praktische uitvoering slachtofferrechten, 2) bescherming van slachtoffers, 3) informeren van slachtoffers en 4) herstel door erkenning van leed.

Het verschil tussen de vastgestelde begroting en de realisatie is het saldo van verschillende mutaties, waarvan de belangrijkste betrekking hebben op middelen die beschikbaar zijn gesteld aan SHN en ten behoeve van de ontwikkeling van het Ketenbreed Slachtofferportaal.

Uitkeringen Schadefonds Geweldsmisdrijven

Onder deze post zijn de financiële uitkeringen voor slachtoffers met ernstig psychisch of fysiek letsel verantwoord, indien deze schade niet op andere wijze wordt vergoed. Deze uitkering zijn verstrekt via het Schadefonds Geweldsmisdrijven.

Voorschotregelingen schadevergoedingsregeling

Slachtoffers en nabestaanden van een geweld- of zedenmisdrijf kunnen in aanmerking komen voor een voorschot, als de veroordeelde 8 maanden na het onherroepelijk worden van het vonnis nog niet alle opgelegde schadevergoeding heeft betaald. De voorschotten worden als vordering verhaald op de veroordeelde. Als blijkt dat de vordering op de veroordeelde oninbaar is, komt het restant voor rekening van JenV.

34.5 Jeugdbescherming en jeugdsancties

Bijdragen Agentschappen

DJI-Jeugd

DJI zorgt voor de tenuitvoerlegging van straffen en vrijheidsbenemende maatregelen, die na een beslissing van een rechter zijn opgelegd. Voor jeugdigen vindt deze tenuitvoerlegging plaats in een justitiële jeugdinrichting (JJI). Het verschil tussen de begrote en gerealiseerde bijdrage (€ 39,5 mln.) wordt voornamelijk verklaard door de frictiekosten ten behoeve van de capaciteitsmaatregelen bij de justitiële jeugdinrichtingen (JJI) (€ 23 mln.), capacitaire ontwikkelingen (PMJ, € 9,4 mln.) en een terugontvangen bijdrage van het Ministerie van OCW (ca. € 7,6 mln.). Dit laatste in verband met de sluiting van aan JJI’s verbonden scholen, als gevolg van de reductie van de direct inzetbare capaciteit. In de agentschapsparagraaf van DJI worden de capacitaire en financiële gevolgen verder toegelicht.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdrage (LBIO)

Het LBIO verricht in opdracht van het Ministerie van JenV en VWS wettelijke taken op het gebied van onderhoudsbijdragen (inning kinder- en partneralimentatie en inning internationale alimentatie).

Bron: concept jaarverslag LBIO

De productiegegevens van het LBIO zijn volgend aan de instroom zoals die op het LBIO afkomt. Er is sprake van een licht dalende trend, mede veroorzaakt door een andere manier van het tellen van de producten. Desondanks heeft het LBIO meer uitgegeven dan het kader van de ontwerpbegroting, met name door extra incidentele kosten voor de invoering van het wetsvoorstel voor de vereenvoudiging van de beslagvrije voet.

Halt

Halt voert in opdracht van het Ministerie de landelijke coördinatie en uitvoering van Halt-afdoeningen uit. Haltstraffen hebben tot doel grensoverschrijdend gedrag van jongeren zo vroeg mogelijk te stoppen en genoegdoening te bieden aan slachtoffers en maatschappij. In 2020 heeft een evaluatie plaatsgevonden van bekostigingssystematiek en een kostprijsonderzoek. Dit heeft geleid tot aanpassingen van de opgavegerichte bekostigingssystematiek die met ingang van 2021 worden ingevoerd.

Bijdrage medeoverheden

BES Voogdijraad

De BES voogdijraad heeft civielrechtelijke en strafrechtelijke taken (onderzoeks- en adviestaken en rekestrerende taken en coördinatie bij strafzaken) die zij uitvoert in Caribisch Nederland, namelijk op Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

Overige bijdragen medeoverheden

Een bedrag van €1 mln. is ingezet voor verbeterplannen van de accounthoudende regio’s en Gecertificeerde Instellingen (GI’s). In deze verbeterplannen zijn doelstellingen en activiteiten opgenomen om invulling te geven aan de aanbevelingen van de inspecties, waaronder: complexiteit doelgroep, arbeidsmarkt, beschikbaarheid en tijdige inzet van passende hulp en financiële zekerheid.

Subsidies

Jeugdbescherming

Deze middelen zet JenV in voor subsidiëring van Fiom. In opdracht van JenV voert Fiom administratieve taken en voorlichting uit op het gebied van adoptie.

Jeugdaangelegenheden

Deze middelen zet JenV in voor subsidiëring van het Centrum Internationale Kinderontvoering (IKO). In opdracht van JenV verricht het IKO advies en mediation wanneer sprake is van internationale kinderontvoering.

Overige subsidies

Op het onderwerp Risicojeugd & Jeugdgroepen zijn middelen met name besteed aan subsidies en bijdragen aan medeoverheden. Minder dan oorspronkelijk geraamd is budget besteed aan opdrachten. Door de coronacrisis zijn er minder opdrachten aangegaan in het kader van Innovatie.

De onderwerpen waar budget aan besteed is zijn bijvoorbeeld het interbestuurlijke programma «Geweld hoort nergens thuis» (waarin wordt gewerkt aan het goed in beeld brengen van en verminderen van huiselijk geweld en kindermishandeling), LVB problematiek, criminaliteit en slachtofferschap, privacy aangelegenheden & -wetgeving, Zorg- en Veiligheidshuizen en onderzoeken & experimenten op het terrein van multiproblematiek.

Opdrachten

Taakstraffen/erkende gedragsinterventies

In het kader van het coördineren van taakstraffen zet de RvdK opdrachten erkende gedragsinterventies in de markt uit voor passende interventies voor de betrokken jeugdigen.

Overige opdrachten

Een bedrag van € 1,5 mln. is ingezet voor diverse projecten en onderzoeken op het terrein van jeugdbeleid en voor het programma «Scheiden zonder Schade». Daarnaast is een gedeelte van het kader ingezet als bijdrage voor de uitvoering van de pilots in de Jeugdbeschermingsketen. Ook is € 1,6 mln. overgeboekt naar de Raad voor de Kinderbescherming voor de programmadirectie. 

Ontvangsten

De belangrijkste structurele ontvangsten op dit artikel betreffen de ontvangen administratiekostenvergoedingen (voornamelijk op verkeersboetes). Het verschil tussen begroting en realisatie op het ontvangstenartikel komt door incidentele effecten: lagere ontvangsten aan administratiekosten als gevolg van de lockdown wegens corona (ruim € 15 mln.), een terugontvangen kasbijdrage vanwege het open blijven van Teylingereind (€ 23,0 mln.), het financieringsresultaat 2019 van dienst Justis (€ 4,4 mln.) en diverse kleinere ontvangsten.

4.6 Artikel 36: Contraterrorisme en Nationaal Veiligheidsbeleid

A. Algemene doelstelling

Bijdragen aan een veilig en stabiel Nederland door het voorkomen en beperken van maatschappelijke ontwrichting door dreigingen te onderkennen, de weerbaarheid van burgers, bedrijfsleven en overheidsorganen te verhogen en de bescherming van vitale belangen te versterken.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister heeft een regisserende rol op het gebied van nationale veiligheid en crisisbeheersing, terrorismebestrijding en cybersecurity.33Bij Koninklijk Besluit is vastgelegd dat de Minister van Justitie en Veiligheid doorzettingsmacht heeft wanneer het gaat om het voorkomen van terroristische misdrijven. 34

De Minister is stelselverantwoordelijk voor de brandweerzorg, rampenbestrijding en crisisbeheersing. De Minister verstrekt aan de veiligheidsregio’s een bijdrage, de Brede Doeluitkering Rampenbestrijding, voor hun taken op dat gebied. Ook verstrekt de Minister een bijdrage aan het Instituut Fysieke Veiligheid om de veiligheidsregio’s bij hun taakuitvoering te ondersteunen.

Op basis van onder andere de Politiewet heeft de Minister de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van de leden van het Koninklijk Huis en is daarmee verantwoordelijk voor een adequate en proportionele uitvoering van de beveiliging rondom de leden van het Koninklijk Huis en hun woon- en werkverblijven. De Minister van Justitie en Veiligheid en de Minister van Defensie zorgen voor de uitvoering daarvan in personele zin. Deze ministers hebben middelen voor deze beveiligingstaken op hun begroting staan, ongeacht of deze uitgaven voor beveiliging betrekking hebben op leden van het kabinet, van de Kamers der Staten-Generaal of het Koninklijk Huis. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties zorgt voor een adequate uitvoering van fysieke beveiliging van woon- en werkverblijven. Vanwege veiligheidsrisico’s worden deze uitgaven niet nader toegerekend, omdat daar informatie over de beveiliging aan zou kunnen worden ontleend naar de te beveiligen objecten en personen.

De maatschappelijke effecten van het beleid ter bescherming van de nationale veiligheid (onder andere crisis- en cybersecuritybeleid en terrorismebestrijding) laten zich door het grote aantal activiteiten en instrumenten, de afhankelijkheid van derden bij de realisatie van de doelstellingen en met name de onvoorspelbaarheid van gebeurtenissen die de nationale veiligheid bedreigen, niet (altijd) in prestatie-indicatoren of kengetallen uitdrukken. Kwalitatieve indicatoren zijn te vinden in de voortgangsrapportages met betrekking tot contraterrorisme en -extremisme, cybersecurity en nationale veiligheid die jaarlijks aan de Tweede Kamer worden aangeboden35.

C. Beleidsconclusies

De Evaluatiecommissie Wet Veiligheidsregio´s constateert dat de Wet Veiligheidsregio´s (Wvr) in de afgelopen tien jaar heeft bijgedragen aan professionasering van crisisbeheersing en brandweerzorg. Voor incidenten en crises met een lokaal of regionaal effect – zo stelt de Commissie – functioneert het huidige stelsel goed. Risico’s en crises zijn volgens de Commissie steeds meer onvoorspelbaar geworden en moeilijker af te bakenen, bijvoorbeeld geografisch, beleidsmatig of qua tijdsduur. De Commissie wijst er op dat actuele dreigingen veelzijdig zijn (zoals een digitale hack, een terroristische aanval en de klimaattransitie) en dat COVID-19 laat zien dat een crisis van ogenschijnlijk onvoorstelbare proporties mogelijk is. De Commissie constateert in het licht van dit type risico’s en crises dat de Wvr vooral gericht is op individuele veiligheidsregio’s, regiogrenzen als uitgangspunt neemt en onvoldoende stimulans biedt voor interregionale en grensoverschrijdende crisisbeheersing. De Commissie doet de aanbeveling om te komen tot wetgeving voor crisisbeheersing en brandweerzorg, waarin de verbinding met de nationale crisisbeheersing nadrukkelijker wordt geborgd en die de realisatie van grenzeloze samenwerking tot doel heeft. De commissie adviseert om de regie over crisisbeheersing decentraal te beleggen bij de burgemeesters en de voorzitters van de veiligheidsregio’s en centraal bij de Minister van JenV.

Het jaar 2020 stond grotendeels in het teken van de crisisaanpak van de COVID-19 crisis, waarbij wederzijds goede ervaringen in de praktijk zijn opgedaan met de versterking van de bovenregionale en landelijke samenwerking (Rijk-regio). Op 20 februari 2020 is de Voortgangsbrief Agenda Risico- en Crisisbeheersing naar de Tweede Kamer gezonden36. Met deze brief is ook het Nationaal Crisisplan Digitaal als opvolger van het Nationaal Crisisplan ICT aangeboden. De afspraken over harmonisering en afstemming van de voorbereiding op crisisbeheersing zijn geïmplementeerd bij de actualisering van de crisisplannen voor de dominante risico’s voor de nationale veiligheid, zoals hoogwater en overstroming en straling. Het belang van stevige aandacht voor de vraagstukken in het kader van de Agenda is daarmee onderstreept. De inzetstrategie op het gebied van toekomstbestendige risico- en crisiscommunicatie is het afgelopen jaar ook in de praktijk toegepast door intensieve samenwerking rond onder meer cyber incidenten (CITRIX begin 2020), de protesten van boeren en bouwers en natuurlijk in het kader van COVID-19 crisis.

COVID-19 laat zien dat een crisis van ogenschijnlijk onvoorstelbare proporties mogelijk is. Bij crises is er in toenemende mate sprake van grensoverschrijdende, moderne risico’s en crises, de dreigingen van morgen en ‘ongekende’ crises. Bij de aanpak van deze crises zijn vaak meerdere veiligheidsregio’s betrokken, samen met de nationale crisisorganisatie. Mede op basis van eerder evaluaties dient het huidige stelsel dat een decentraal en een centraal deel kent te worden aangepast naar één stel van crisisbeheersing in Nederland. Hiervoor is nieuwe wetgeving noodzakelijk. Kern van deze wetgeving is het realiseren van grenzeloze samenwerking. Doel van het wettelijk kader is een samenhangend stelsel waarbinnen overheden slagvaardig onderling en met (private) crisispartners, maatschappelijke organisaties en burgers samenwerken om een grote verscheidenheid aan typen van incidenten en crises te kunnen beheersen. Binnen het stelsel is de regie op centraal niveau belegd bij de Minister van JenV en op decentraal niveau bij de besturen en voorzitters van de veiligheidsregio’s en de burgemeesters.

Daarnaast is sprake van een versterking van de gezamenlijke crisisbeheersing (Rijk-regio) door een impuls vanuit bovenregionale en landelijke informatiemanagement en coördinatie. Naar aanleiding van een verkenning door JenV en veiligheidsregio’s is het advies Knooppunt Coördinatie regio’s-Rijk (KRC2) opgesteld en vastgesteld. De uitwerking is een concrete stap in de versterking van de samenwerking tussen Rijk en veiligheidsregio’s en veiligheidsregio’s onderling bij de aanpak van bovenregionale c.q. landelijke crises. De doelstelling en meerwaarde van het Knooppunt Coördinatie regio’s-Rijk is maximale verbinding, versterking en signalering richting de landelijke en regionale (crisis)structuur.

Het NCSC heeft in 2020 doorgewerkt aan versterking van zijn dienstverlening en operationele kennis en expertise. Het fusion center is inmiddels operationeel. Tevens is er samen met andere operationele partijen een Cyber Intel/Info Cel gestart om gezamenlijk operationele informatie te delen en verwerken, ten behoeve van informeren van en bieden van handelingsperspectief aan doelgroepen. Het landelijk dekkend stelsel is verder uitgebouwd. In dat kader zijn er vijf partijen aangewezen als schakelorganisatie die daarmee meer informatie van het NCSC kunnen ontvangen ten behoeve van hun achterban.

Het Handboek crisisbeheersing voor de Caribische delen van het Koninkrijk is vastgesteld. Er is een start gemaakt met de voorbereidingen voor de in 2021 te starten evaluatie van de Veiligheidswet BES.

In 2020 is met het oog op behoud van vrijwilligheid bij de brandweer intensief gewerkt aan de taakdifferentiatie tussen beroeps en vrijwilligers. De consequenties zijn per veiligheidsregio in beeld gebracht als basis voor nadere besluitvorming. In samenspraak met het Programma Vrijwilligheid zijn ervaringen rond het werven en behouden van vrijwilligers uitgewisseld. Ook wordt gewerkt aan een landelijke wervingscampagne voor brandweervrijwilligers.

Een nieuwe uniforme systematiek voor dekkingsplannen is ontwikkeld. Het is een belangrijke component van het werken aan de methode van gebiedsgerichte opkomsttijden bij de brandweer die nu in een zestal pilot-regio’s wordt getest. Uitruk op Maat bij de brandweer is in 2020 geëvalueerd, wordt nu geactualiseerd en aansluitend ingevoerd.

D. Budgettaire gevolgen van beleid