Nr. 6 NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET VERSLAG

Inhoudsopgave

1.	Inleiding	1
2.	Inhoud van het wetsvoorstel	8
3.	Verhouding tot hoger recht en nationale regelgeving	20
4.	Gevolgen voor de burger en de overheid	23
5.	Uitvoering, toezicht en handhaving	24

1. Inleiding

Het verheugt mij dat de leden van de fracties van de VVD, D66, het CDA, de SP, de ChristenUnie en BIJ1 kennis hebben genomen van het voorstel van wet tot wijziging van de Wet basisregistratie personen.

De leden van voornoemde fracties hebben over het wetsvoorstel verschillende vragen en opmerkingen. Ik dank de fracties voor hun bijdrage en ga in deze nota naar aanleiding van het verslag graag in op de – hieronder gecursiveerde – vragen en opmerkingen. Hierbij is de indeling en volgorde van het verslag aangehouden. Achter de diverse vragen van de fracties is dikgedrukt het vraagnummer genoteerd zodat bij de beantwoording van vragen ook verwezen kan worden naar de beantwoording van andere vragen.

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het onderhavige wetsvoorstel tot wijziging van de Wet basisregistratie personen. Zij hechten aan de juistheid van de gegevens in de BRP. Dat is van groot belang. Zij staan achter het doel, te weten het verbeteren van de adreskwaliteit in de BRP om zo fraude met overheidsvoorzieningen te voorkomen. Graag willen zij de regering een aantal vragen voorleggen.

Ik dank de leden van de VVD-fractie voor hun steun voor de doelstelling van dit wetsvoorstel. Juistheid van BRP-gegevens is voor zowel de burger als de overheid van groot belang. Het is in veel gevallen een voorwaarde voor het correct uitvoeren van wettelijke regelingen en voor de effectiviteit van overheidsbeleid. In 2014 is het project Landelijke Aanpak Adreskwaliteit gestart, dit wetsvoorstel zorgt voor een structurele inbedding van die aanpak in de Wet BRP.

Het doel van LAA is om onjuiste adresgegevens te corrigeren, zodat overheidsorganen op basis van juiste informatie hun publieke taken kunnen uitvoeren. Waar adreskwaliteit het doel is, zijn de opbrengsten dus overheidsbreed. Deze opbrengsten zijn gelegen in het rechtmatig toekennen van overheidsvoorzieningen, het tegengaan van fraude met publieke middelen en het eerder zichtbaar worden van sociale problematiek.

	Stap	Toelichting	Menselijke tussenkomst
1	Ontvangst terugmelding (risicosignaal)	Geautomatiseerde melding van Minister van BZK aan college van B&W.	Nee
2	Vooronderzoek	Beslissing college B&W of de adresgegevens van een ingeschrevene worden onderzocht.	Ja
3	Adresonderzoek	Onderzoek naar inschrijving van personen op het adres, als nodig door het verrichten van een huisbezoek.	Ja
4	Correctie BRP	Beslissing of adresgegevens worden gewijzigd, ambtshalve of na aangifte burger.	Ja

De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van het voorstel tot wijziging van de Wet basisregistratie personen in verband met de invoering van een centrale voorziening ter ondersteuning van de colleges van burgemeester en wethouders bij het onderzoek of een persoon als ingezetene in de basisregistratie personen op een adres in de gemeente dient te worden ingeschreven alsmede naar de juistheid van de gegevens betreffende het adres van een ingezetene in de basisregistratie personen (BRP). Deze leden onderschrijven de stelling van de regering dat juistheid en volledigheid van de (adres)gegevens in de basisregistratie personen zowel voor de overheid als voor de burger van groot belang is (memorie van toelichting, blz. 1). De regering stelt dat het identificeren en herstellen van incorrecte gegevens kan bijdragen aan de oplossing van sociale problematiek, doordat de burger (weer) in het vizier van de overheid komt. De leden van de CDA-fractie vragen de regering in hoeveel (procent van de) gevallen herstel van onjuiste gegevens een dergelijk effect heeft gehad. (02) In dit verband vragen de leden van de CDA-fractie ook naar de eerste ervaringen met het Meldpunt Fouten in Overheids-registraties, dat in januari van start is gegaan. (03)

De leden van de SP-fractie hebben de wijziging van de Wet basisregistratie personen gelezen en hebben hierover nog enkele vragen en opmerkingen. De leden van de fractie van de SP erkennen het belang van een goede basisregistratie, bijvoorbeeld om problemen met de toekenning van de huurtoeslag of andere uitkeringen te voorkomen. De koppeling van meerdere overheidsdatabestanden dient echter altijd zorgvuldig en met de juiste waarborgen te gebeuren

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van voorliggend voorstel. Zij begrijpen de wens om de kwaliteit van adresgegevens in de BRP te verbeteren. Tegelijkertijd hebben zij vragen over de doelmatigheid en proportionaliteit van voorliggend voorstel alsmede de bescherming van burgers tegen onjuist gebruik van persoonsgegevens. Derhalve hebben zij behoefte aan het stellen van de volgende vragen. De leden van de ChristenUnie-fractie lezen dat voorliggend wetsvoorstel kan bijdragen aan de oplossing van sociale problematiek, doordat de burger (weer) in het vizier van de overheid komt. Genoemde leden vragen of er niet meer doelmatige manieren dan de invoering van een centrale voorziening zijn om dit doel te bereiken. (04) Voorts vragen zij naar de verwachte impact van voorliggend voorstel op het oplossen van sociale problematiek. Welke impact heeft de projectfase in dat licht reeds gehad en hoe is dit kwantificeerbaar? (05)

De leden van de ChristenUnie-fractie lezen dat stichting ICTU momenteel als verwerker voor de colleges optreedt. Kan de regering aangeven welke bevoegdheden deze stichting momenteel heeft. Genoemde leden constateren dat bijvoorbeeld ook het Inlichtingenbureau fungeert als informatieknooppunt tussen gemeenten. Kan de regering een overzicht geven van de stichtingen die gemeenten ondersteunen bij de verzameling en verwerking van gegevens? (06)

Het project LAA wordt uitgevoerd onder de verwerkingsverantwoordelijkheid van gemeenten. Omdat er behoefte is aan een centrale verwerking en centraal georganiseerde expertise is ICTU betrokken. ICTU is een stichting waar de rijksoverheid ICT-projecten en onderzoeken laat uitvoeren. In het bestuur van ICTU zijn alle overheidslagen vertegenwoordigd. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (hierna: BZK) heeft statutair bevoegdheden om te sturen op de hoofdlijnen van het beheer van de stichting.5 De stichting heeft geen zelfstandige bevoegdheden of structurele taken. Op grond van verwerkersovereenkomsten tussen de aan het project deelnemende gemeenten en ICTU, ontwikkelt ICTU signalen voor adresonderzoek en stuurt deze naar de betreffende gemeenten. Met dit wetsvoorstel komt de rol van ICTU in de gegevensverwerking te vervallen: de Minister van BZK neemt deze werkzaamheden over en zal daarvoor ook verwerkingsverantwoordelijk zijn.

Zoals de leden van de ChristenUnie-fractie tevens terecht constateren is de hier beschreven constructie met een stichting in de rol van verwerker niet uniek. Ook in andere domeinen zijn door of ten behoeve van gemeenten stichtingen opgericht om gegevensverwerkingen uit te voeren. Deze praktijk wordt niet in alle gevallen vanuit het Rijk geïnitieerd. Gemeenten kunnen, bijvoorbeeld onder een gemeenschappelijke regeling, ook op eigen initiatief van een dergelijke constructie gebruikmaken. Ik beschik niet over een overzicht van stichtingen die gemeenten ondersteunen bij de verzameling en verwerking van persoonsgegevens. Vanzelfsprekend moeten bij de verwerking van persoonsgegevens de gemeenten en de stichtingen de verplichtingen uit de AVG en UAVG in acht nemen.

De leden van de ChristenUnie-fractie lezen dat een adresonderzoek door een college naar aanleiding van een signaal van het ICTU in de helft van de gevallen tot een correctie van adresgegevens in de BRP leidde. Kan de regering aangeven of bij ieder signaal een adresonderzoek plaatsvond, of dat hier een selectie door gemeenten in plaatsvond? Zo ja, welk deel van de signalen werd opgevolgd door een adresonderzoek? Kan de regering aangeven in hoeveel gevallen het daadwerkelijk adres gerelateerde fraude betrof, en in hoeveel gevallen juist een correctie waar geen sprake was van adres gerelateerde fraude. Kan de regering voorts aangeven hoe gemeenten die niet deelnamen aan het project hebben geopereerd op het gebied van adresonderzoek en correcties van adresgegevens in de BRP? Zijn er aantoonbare verschillen in aantallen correcties tussen gemeenten die wel en niet meededen aan het project? (07)

2. Inhoud van het wetsvoorstel

Al enige tijd is er het project Landelijke Aanpak Adreskwaliteit (LAA), zo merken de leden van de VVD-fractie op. Die werkwijze wordt nu wettelijk verankerd. Op basis van een signaal van de Minister van BZK «kan» het college van burgemeester en Wethouders besluiten een adresonderzoek in te stellen. Welk gevolg aan een signaal wordt gegeven, is dus aan het college, zo is de verantwoordelijkheidsverdeling. Hoeveel vrijheid heeft een college nu om al of niet onderzoek te doen? (09) De Minister (Rijksdienst voor Identiteitsgegevens, RvIG) geeft toch niet voor niets een signaal. In hoeverre worden er daarover in het Gebruikersoverleg BRP-afspraken gemaakt? (10) Gaarne krijgen de leden van de VVD-fractie een reactie van de regering.

Vooropgesteld is het in het belang van de gemeente zelf om de signalen die zij ontvangt ook daadwerkelijk te onderzoeken. Zij is immers verantwoordelijk voor de juistheid van de BRP-gegevens over inwoners van de gemeente. In de projectfase van LAA worden gemeenten dan ook gefaciliteerd om adresonderzoek uit te kunnen voeren: zij ontvangen een bijdrage in de kosten die met het onderzoek gemoeid zijn. Ook in praktische zin worden gemeenten ondersteund, met gestandaardiseerde vragenlijsten en werkinstructies. Dit neemt niet weg dat – zoals de leden van de VVD-fractie terecht opmerken – het uiteindelijk altijd aan het college van B&W zelf is om te bepalen of, en op welke wijze, opvolging wordt gegeven aan een signaal van LAA. Die eigen verantwoordelijkheid heeft het college nu ook, het wetsvoorstel brengt daarin geen verandering. Dit betekent onder andere dat het college niet verplicht is om bij ieder signaal een huisbezoek af te leggen. Dat zou ook niet wenselijk zijn, omdat de feitelijke situatie op het adres inmiddels veranderd kan zijn, bijvoorbeeld omdat de betrokkene zich inmiddels zelf gemeld heeft. In zo’n geval is er geen noodzaak tot een huisbezoek. Gemeenten zijn zelf het best in staat om te beslissen welke actie nodig is naar aanleiding van een LAA-signaal. De Minister van BZK kan met gemeenten en gebruikers van de BRP afspraken maken over de hoeveelheid signalen die worden uitgezet, aansluitend bij de gemeentelijke uitvoeringscapaciteit. Zo kan ervoor worden gezorgd dat een gemeente de hoeveelheid signalen ontvangt die het ook daadwerkelijk kan onderzoeken.

De huidige Wet BRP voorziet al in een terugmeldplicht van een bestuursorgaan aan het college van B en W. Daar komt nu de mogelijkheid bij om een melding bij de Minister van BZK te doen. Wanneer moet er een melding aan het college worden gedaan en wanneer een melding aan de Minister, zo vragen de leden van de VVD-fractie. (11) Ook derden kunnen worden aangewezen om een terugmelding aan de Minister te doen. Maar deze «derden» worden niet verplicht om terug te melden. De leden van de VVD-fractie krijgen graag een nadere motivering daarvan. Waarom zouden deze «derden» anders bij ministeriële regeling aangewezen moeten worden? Wat is daar dan de zin van? Gaarne krijgen de leden van de VVD-fractie een reactie van de regering. (12)

Het wetsvoorstel regelt dat bepaalde bestuursorganen verplicht kunnen worden om, in afwijking van de terugmeldplicht uit artikel 2.34, eerste lid, van de Wet BRP7, adresterugmeldingen in plaats van aan de gemeente aan de Minister van BZK te sturen. Deze limitatieve groep van bestuursorganen zal in de ministeriële regeling die onder de Wet BRP hangt (Regeling BRP) worden aangewezen. Deze ministeriële regeling bereid ik momenteel voor.8 Mijn voornemen is om hierin de Belastingdienst, de Dienst Wegverkeer (RDW), het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) en het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) aan te wijzen. Deze bestuursorganen namen reeds deel aan het project LAA. Met de aanwijzing wordt geregeld dat zij ook na de structurele inbedding van het project adresterugmeldingen naar het centrale informatieknooppunt sturen. Enkel voor deze aan te wijzen bestuursorganen geldt dat zij terugmeldingen over het adresgegeven naar de Minister van BZK sturen. Alle andere bestuursorganen die gebruik maken van de BRP blijven rechtstreeks terugmelden aan de gemeente.

De leden van de VVD-fractie merken terecht op dat, mocht tot aanwijzing van derden worden overgegaan, er op hen geen terugmeldplicht komt te rusten. De reden hiervoor is dat de terugmeldplicht in de Wet BRP direct samenhangt met het verplicht gebruik van gegevens. Voor derden geldt, anders dan voor bestuursorganen, geen verplichting om gegevens uit de BRP te gebruiken.9 Dit neemt niet weg dat er pas tot aanwijzing van derden wordt overgegaan wanneer op voorhand vaststaat dat de derde voornemens is daadwerkelijk van de terugmeldbevoegdheid gebruik te gaan maken. Op dat moment zullen met de derde afspraken worden gemaakt over de gevallen waarin en de wijze waarop de terugmeldingen worden gedaan.

De Minister maakt gebruik van profielen om adressen uit de verstrekkingen-voorziening te selecteren. Bij ministeriële regeling zullen de profielen worden vastgesteld. Op basis waarvan worden de profielen vastgesteld? Op basis waarvan wordt bepaald of het nodig is om profielen te wijzigen? Gaarne krijgen de leden van de VVD-fractie een reactie van de regering. (13) Door toepassing van algoritmen worden adressen geselecteerd die voldoen aan bepaalde kenmerken, met als doel om signalen aan de colleges van B en W door te geven. De leden van de VVD-fractie vragen de regering nader in te gaan op het gebruik van algoritmen in dezen. Wat is in dezen de relatie tussen profielen en algoritmen en om welke kenmerken gaat het? (14)

De leden van de D66-fractie constateren dat de gemeenten, de Minister van BZK en bestuursorganen in 2014 zijn gestart met de LAA met als gezamenlijk doel om incorrecte adresgegevens in de BRP te identificeren en te corrigeren. De opzet waarbij terugmeldingen van bestuursorganen op een centraal punt ontvangen en geanalyseerd worden, heeft het onderzoek naar de juistheid van adresgegevens in de BRP bevorderd en is volgens de regering aldus effectief gebleken. De werkwijze wordt daarom in onderhavig wetsvoorstel structureel in de wet vastgelegd. Kan de regering toelichten hoe zij die effectiviteit weegt ten opzichte van de hoeveelheid aan gegevens die hierdoor zijn verwerkt? Hoeveel meldingen zijn er door de jaren heen via de LAA gedaan en hoeveel gevallen van onjuiste adresgegevens in de BRP zijn daarmee aan het licht zijn gebracht? Welke (financiële) impact heeft de LAA gehad op het tegengaan van oneigenlijk gebruik van overheidsvoorzieningen? En welke alternatieven zijn er voor handen? Graag een reflectie op de proportionaliteit en subsidiariteit. (15)

In de periode 2016–2020 zijn in totaal 69.314 adressen door gemeenten onderzocht naar aanleiding van een signaal van LAA. Op 34.361 van de onderzochte adressen bleek de registratie van een of meerdere bewoners incorrect te zijn, oftewel ongeveer vijftig procent. Aan enkele uitvoerders (overheidsorganisaties) van adresgerelateerde regelingen, zoals de Belastingdienst en CJIB, is jaarlijks gevraagd wat de financiële impact is van LAA. Deze organisaties geven aan dat de hoogte van een regeling (toeslag of uitkering) dient te worden bijgesteld op basis van een aanpassing van het adresgegeven in de BRP. Over een periode van vier jaar bedroegen de baten 50,8 miljoen euro, oftewel gemiddeld 12,7 miljoen euro per jaar. De conclusie is dat het op deze wijze verbeteren van de adreskwaliteit in ieder geval financieel batig is met het huidige aantal adresonderzoeken en deelnemende partijen. Daaruit kan worden opgemaakt dat de totale baten groter zijn, omdat de BRP-gegevens niet alleen door organisaties die deelnemen aan LAA, maar door de hele overheid worden gebruikt.

Hiernaast vroegen de leden van de D66-fractie naar alternatieven voor de werkwijze van LAA. Het meest voor de hand liggende alternatief voor de aanpak van LAA is om willekeurig adresonderzoeken te verrichten. Dan is het niet nodig om vooraf, aan de hand van profielen, persoonsgegevens te verwerken. De risicogerichte aanpak van LAA (profielen) leidde in de projectfase in de helft van de gevallen tot een correctie in de BRP. Dat is beduidend vaker dan wanneer men willekeurig of steekproefsgewijs adresonderzoek zou verrichten. Uit onderzoek van CBS is gebleken dat de BRP op adresniveau voor 93,8 procent correct is.13 Indien volstrekt willekeurig onderzoek wordt gedaan is de kans dat er een onjuiste inschrijving wordt geconstateerd ongeveer zes procent. In verreweg de meeste gevallen zal een adresonderzoek, inclusief huisbezoek, dan «onnodig» blijken te zijn. De risicogerichte aanpak van LAA vermindert aldus de kans op «onnodige» onderzoeken aanzienlijk. Een ander alternatief is dat uitvoeringsorganisaties zelf controles ter plaatse (huisbezoeken) verrichten bij de toekenning van een overheidsvoorziening (zoals een toeslag). Dit alternatief is meer belastend voor de burger, die te maken krijgt met verschillende onderzoeken door verschillende overheidsorganisaties. Bovendien kan de feitelijke (woon)situatie na de toekenning van een overheidsvoorziening wijzigen. Een controle vooraf is in die gevallen niet voldoende.

De leden van de D66-fractie vragen de regering voorts om een toelichting op de juridische deugdelijkheid van de Landelijke Aanpak Adreskwaliteit (LAA) zónder een wettelijke basis als de voorliggende. In hoeverre was deze geborgd, en waarom is nu toch gekozen voor een wettelijke verankering van de aanpak? (16)

Zoals aangegeven in het antwoord op de vraag (6) van de leden van de ChristenUnie, is LAA in de projectfase uitgevoerd door stichting ICTU, dat opereerde namens deelnemende gemeenten. Het project LAA is geënt op de reeds bestaande wettelijke taken en verantwoordelijkheden van gemeenten en van bestuursorganen die gebruik maken van de BRP. Op grond van de Wet BRP is het college van B&W al verantwoordelijk voor de bijhouding van de BRP. Zij heeft in dit verband ook de taak om te controleren of de registratie juist is en deze waar nodig (ambtshalve) te corrigeren. Bestuursorganen zijn in het kader van het gebruik van de BRP reeds verplicht om bij gerede twijfel aan de juistheid van een authentiek gegeven dit te melden aan het verantwoordelijke college van B&W. Daarmee heeft de aanpak dus ook in de projectfase de noodzakelijke wettelijke basis. Voor de structurele inbedding van de aanpak acht ik het echter wenselijk dat er, naast de genoemde bevoegdheden van gemeenten en gebruikers van de BRP, ook een centrale bevoegdheid voor de Minister van BZK komt, om gemeenten te ondersteunen bij het adresonderzoek. Het wetsvoorstel voorziet erin dat de Minister van BZK de werkzaamheden die ICTU namens gemeenten verrichte, zelf – onder eigen verantwoordelijkheid – gaat uitvoeren. Dit past bij een structurele inbedding van de aanpak en heeft ook als voordeel dat de verantwoordelijkheid voor de gegevensverwerking (alsmede de verantwoording daarover richting uw Kamer) op één plaats belegd is, en niet – zoals in de projectfase – wordt gedeeld door de deelnemende gemeenten.

Met het wetsvoorstel komt een einde aan de situatie waarbij colleges op basis van vrijwilligheid aan LAA deelnemen. Heeft de regering signalen ontvangen van colleges of gemeenteraden die daar ongelukkig mee zijn? (17)

Dergelijke signalen heb ik niet ontvangen. Over het wetsvoorstel heeft uitgebreide afstemming plaatsgevonden met de VNG, de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken, de G4, alsook met individuele gemeenten.

De leden van de D66-fractie lezen dat naast bestuursorganen ook andere instanties, in de hoedanigheid van een «derde die werkzaamheden verricht met een gewichtig maatschappelijk belang», een terugmelding kunnen doen aan de Minister. Deze leden vragen om een toelichting aan welke derden zij hierbij concreet moeten denken? Kan het hier gaan om private partijen, en zo ja, welke? Hoe is geborgd dat terugmeldingen van dergelijke derden niet leiden tot het onjuist aanmerken van een burger als iemand die mogelijk onjuiste adresgegevens heeft verstrekt? (18)

Het wetsvoorstel biedt de mogelijkheid om derden aan te wijzen die een terugmelding kunnen doen aan de Minister. Het gaat hier om niet-overheidsorganen (waaronder private partijen) die reeds systematisch persoonsgegevens uit de BRP verstrekt krijgen; zoals pensioenfondsen, zorgverzekeraars en zorginstellingen. Deze organisaties zijn opgenomen in bijlage 4 bij het Besluit BRP en krijgen BRP-gegevens verstrekt voor de uitvoering van werkzaamheden met gewichtig maatschappelijk belang (zoals zorgverlening of het uitvoeren van pensioenregelingen).14 Het wetsvoorstel biedt de mogelijkheid om (een aantal van) deze derden de bevoegdheid te geven om adresterugmeldingen aan de Minister van BZK te sturen. Hiertoe dienen deze derden separaat te worden aangewezen, aanvullend op de aanwijzing in bijlage 4. Op dit moment is nog niet voorzien in deze aanvullende aanwijzing van derden. Voor de toekomst acht ik het niettemin wenselijk dat de Wet BRP daartoe wel de mogelijkheid biedt. Wanneer blijkt dat een bepaalde derde een betekenisvolle bijdrage kan en wil leveren aan de verbetering van de adreskwaliteit in de BRP, is aanwijzing wenselijk.

Voorts vroegen de leden van de D66-fractie hoe geborgd is dat terugmeldingen van dergelijke derden niet leiden tot het onjuist aanmerken van een burger als iemand die mogelijk onjuiste adresgegevens heeft verstrekt. Het is van belang dat slechts teruggemeld wordt indien er gerede twijfel bestaat over de juistheid van de adresgegevens. Dit neemt niet weg dat achteraf – na onderzoek – kan blijken dat de gegevens toch juist waren. Dat is niet te voorkomen, omdat nu juist de onzekerheid over de correctheid van de gegevens hetgeen is wat met adresonderzoek opgelost moet worden. Nadat dat onderzoek is afgerond wordt de administratie aantekening bij het adresgegeven op de persoonslijst, die aangeeft dat er twijfel bestaat over het adresgegeven van de betrokkene, verwijderd.15

De leden van de CDA-fractie wijzen erop dat in de brief van 8 november 2017 (TK 17 050, nr. 540) de Staatssecretaris aankondigde, dat de Landelijke Aanpak Adreskwaliteit (LAA) zich in de toekomst ook meer zou gaan richten op preventie: «De aanpak is nu nog met name repressief, door het achteraf opsporen van BRP-onjuistheden en de daarmee gepaarde adresgerelateerde fraude. De inzichten die zijn ontstaan zullen in de toekomst ook worden ingezet om misbruik van verkeerde woonadressen of vergissingen te helpen voorkomen. Wie zich registreert op een verkeerd adres zal sneller gesignaleerd worden, bij voorkeur direct bij registratie.» De leden van de CDA-fractie vragen op welke wijze dit aspect van de LAA in het voorliggende wetsvoorstel is vormgegeven. (19)

Dit wetsvoorstel ziet op de controle van reeds geregistreerde adressen. Met de leden van de CDA-fractie ben ik van mening dat controle vooraf (bij inschrijving) minstens zo belangrijk is als controle achteraf (onderzoek naar juistheid van registratie). Vanuit het project LAA is – door middel van voorlichting aan gemeenten – dan ook evengoed aandacht voor de controles bij inschrijving, waarbij inderdaad geleerd wordt van de resultaten van adresonderzoeken. De ervaringen van LAA helpen om beter in beeld te krijgen in welke gevallen op het moment van inschrijving nader onderzoek nodig is. Voor de controle vooraf is echter geen wetswijziging nodig: gemeenten hebben reeds de noodzakelijke bevoegdheden om inschrijvingen op het adres te controleren. Zij kunnen nadere informatie vragen – zoals een huurcontract16 – en als nodig betrokkene verzoeken zich in persoon te melden.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen hoe vaak fraude met publieke middelen naar schatting plaatsvindt op basis van adresgerelateerde fraude. Hoeveel geld gaat hiermee jaarlijks verloren en hoeveel geld wordt er jaarlijks ingezet om adresgerelateerde fraude te bestrijden? (20)

Het is niet bekend hoeveel geld jaarlijks verloren gaat door adresgerelateerde fraude. Zoals ook aangegeven in mijn antwoord op de vraag (15) van de leden van de D66-fractie is aan uitvoerders (overheidsorganisaties) van adresgerelateerde regelingen gedurende het project jaarlijks gevraagd wat de financiële impact is van LAA. Over een periode van vier jaar bedroegen de baten 50,8 miljoen euro, oftewel gemiddeld 12,7 miljoen euro per jaar. Deze baten ontstaan wanneer een regeling (toeslag) dient te worden bijgesteld op basis van een aanpassing van het adresgegeven. De uitvoerder van de regeling registreert daarbij niet of er sprake is van fraude of van een vergissing. Dat is in voorkomende gevallen ook niet goed vast te stellen. In de projectfase van LAA bedroegen de kosten – van de adresonderzoeken en technische voorzieningen – 45,2 miljoen euro in totaal, oftewel gemiddeld 11,3 miljoen euro per jaar.

De leden van de ChristenUnie-fractie zien dat de ondersteuning door de Minister bestaat uit het ontwikkelen en uitzetten van signalen naar colleges. Op basis van welke indicaties worden dergelijke signalen gedaan? Hoe ontstaat het vermoeden dat een persoon niet op het juiste adres staat ingeschreven? (21)

De leden van de ChristenUnie-fractie merken terecht op dat de ondersteuning door de Minister bestaat uit het ontwikkelen en uitzetten van signalen naar colleges. Er zijn twee mogelijke aanleidingen voor het sturen van zo een signaal. In de eerste plaats ontvangt de Minister terugmeldingen van aangewezen bestuursorganen. Een bestuursorgaan doet een terugmelding op het moment dat bij hem gerede twijfel bestaat over de juistheid van een adresgegeven in de BRP. Deze twijfel kan bijvoorbeeld zijn ontstaan in het kader van contact met de burger (een brief komt onbestelbaar retour) of door een risicoanalyse van de gegevens waar het bestuursorgaan zelf over beschikt. Zo een terugmelding kan door de Minister als onderzoeksignaal naar de gemeente worden gestuurd. In de tweede plaats kan de Minister ook zelf signalen genereren. Dit gebeurt door aan de hand van risicoprofielen adressen uit de BRP te selecteren. Een profiel bevat selectiefactoren die in onderlinge samenhang leiden tot gerede twijfel over de juistheid van een adresgegeven. Hierbij wordt uitgegaan van een correlatie tussen de aanwezigheid van de selectiefactoren van een profiel en een verhoogde kans op onjuiste registratie in de BRP. In beide gevallen zijn de signalen dus gebaseerd op de gerede twijfel over de juistheid van een adresgegeven in de BRP. Voor een nadere toelichting op de werking van deze profielen (selectiefactoren en drempelwaarden) verwijs ik naar mijn antwoord op vraag 26 en bijlage 1 bij deze nota.

De leden van de ChristenUnie-fractie zien dat de Minister de werkzaamheden van stichting ICTU overneemt. Zij vragen naar een nadere toelichting waarom hiertoe wordt overgegaan. Voorts vragen zij of een andere stichting of uitvoeringsorganisatie met deze taak gaat worden belast. (22)

Het wetsvoorstel maakt het mogelijk dat de Minister van BZK de werkzaamheden die ICTU namens gemeenten verrichte, zelf – onder eigen verantwoordelijkheid – gaat uitvoeren. Dit past bij een structurele inbedding van LAA en heeft ook als voordeel dat de verantwoordelijkheid voor de gegevensverwerking op één plaats belegd is, en niet zoals in de projectfase wordt gedeeld door de deelnemende gemeenten. Onder verantwoordelijkheid van de Minister van BZK wordt de uitvoering van LAA belegd bij de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG), onderdeel (agentschap) van het Ministerie van BZK. RvIG verricht de gegevensverwerkingen en beheert de faciliteiten voor signaallevering aan gemeenten.

De leden van de ChristenUnie-fractie begrijpen dat het voorstel ook toeziet op briefadresgegevens. Zij vragen hoe controle op de juistheid van briefadres-gegevens plaatsvindt en wat de exacte noodzaak is. Hoe is hierin oog voor de bijzondere omstandigheden van de doelgroep die genoodzaakt is gebruik te maken van een briefadres? Welke signalen zullen, specifiek waar het briefadressen betreft worden gebruikt? Hoe vaak vindt briefadres gerelateerde fraude plaats en waar mogen genoemde leden hier dan bij aan denken. (23)

De leden van de ChristenUnie-fractie lezen dat de regering stelt dat door een zorgvuldige selectie wordt voorkomen dat adressen, en daarmee burgers, onnodig in een adresonderzoek worden betrokken. Zij vragen de regering toe te lichten hoe dit wordt voorkomen en waarom deze wet nodig is om onnodige adresonderzoeken te voorkomen. (24)

De selectie van adressen heeft tot doel alleen die adressen te selecteren waarbij er een verhoogde kans is op onjuiste inschrijvingen. Dit gebeurt, zoals eerder aangegeven, aan de hand van zorgvuldig ontwikkelde profielen waarbij wordt uitgegaan van correlatie tussen de aanwezigheid van de vooraf vastgestelde selectiefactoren enerzijds en een verhoogde kans op onjuiste registratie in de BRP anderzijds. Met dit wetsvoorstel worden de randvoorwaarden voor het werken met een centrale voorziening en profielen geschapen. De signalen die met de profielen zijn gegenereerd en die door colleges zijn onderzocht leidden in de projectfase in de helft van de gevallen tot een correctie in de BRP. Dat is beduidend vaker dan wanneer men willekeurig of steekproefsgewijs adresonderzoek zou verrichten. Zie voor een nadere toelichting mijn antwoord op vraag 15, waar ik ben ingegaan op alternatieven voor de aanpak van LAA.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen de regering aan te geven welke instanties onder «derden» kunnen vallen, kan hier één of meerdere voorbeelden van worden gegeven. Voorts vragen zij waarom de regering de mogelijkheid openlaat om derden aan te wijzen die níet voornemens zijn gebruik te maken van de bevoegdheid. Tevens vragen zij of derden gebruik maken van risicoprofielen bij het opstellen en doorgeven van signalen aan de Minister. (25)

In mijn antwoord op vraag 18 heb ik toegelicht om welke «derden» het in dit verband kan gaan. Daarbij heb ik tevens aangegeven dat, ondanks dat het wetsvoorstel daartoe de mogelijkheid biedt, op dit moment nog niet is voorzien in de aanvullende aanwijzing van derden. Zoals aangegeven in mijn antwoord op vraag 12 zal pas tot aanwijzing worden overgegaan indien op voorhand vaststaat dat de derde voornemens is daadwerkelijk van de bevoegdheid gebruik te gaan maken. Hierover zullen met de derde afspraken gemaakt worden. In aanvulling daarop, merk ik graag op dat de in de toekomst aan te wijzen derden alleen terugmeldingen kunnen doen die zien op de gerede twijfel over de juistheid van een adresgegeven in de BRP. Deze gerede twijfel kan behalve door contact met de burger ook ontstaan door een analyse van de gegevens waar een derde beschikking over heeft. Het wetsvoorstel sluit niet uit dat derden en bestuursorganen hierbij gebruik maken van eigen risicoprofielen.

De leden van de ChristenUnie lezen dat de Minister gebruik maakt van profielen om adressen te selecteren. Zij vragen of hiermee zogeheten risicoprofielen worden bedoeld. Op basis van welke gegevens worden adressen geselecteerd? Kan de regering inzicht geven in de selectiefactoren en drempelwaarden? Kan worden uitgesloten dat hierbij op basis van discriminatoire gegevens wordt geselecteerd? Zo ja, hoe wordt dat uitgesloten en hoe vindt toetsing op de profielen plaats? (26)

Een burger kan geen bezwaar maken tegen het feit dat door een gemeente een onderzoek naar zijn adresgegevens wordt ingesteld. Een onderzoek heeft op zichzelf geen gevolgen voor rechten of plichten van de burger. Wel heeft de betrokkene op grond van de Wet BRP het recht om een inzageverzoek te doen, om te weten of zijn persoonsgegevens zijn verwerkt in het kader van een adresonderzoek.20 Indien het college van B&W na adresonderzoek een besluit neemt, bijvoorbeeld tot (ambtshalve) wijziging of opneming van adresgegevens, kan de burger daartegen bezwaar en beroep aantekenen. Een dergelijke beslissing van het college is in de Wet BRP gelijkgesteld met een besluit in de zin van de Algemene Wet Bestuursrecht (Awb), waardoor de volledige rechtsbescherming onder de Awb geldt. De gemeente is in deze aldus het aanspreekpunt voor de burger. De Wet BRP kent een heldere verantwoordelijkheidsverdeling, waarbij de gemeente exclusief verantwoordelijk is voor de inschrijving en correcties van gegevens van de eigen ingezetenen. Het wetsvoorstel brengt daarin geen verandering.

Informatie uit de verstrekkingenvoorziening

De leden van de D66-fractie lezen dat de algoritmes waarmee de geautomatiseerde selectie van adressen in de projectfase plaatsvond, het karakter hebben van eenvoudige beslisbomen met een beperkt aantal selectiefactoren en drempelwaarden. Deze leden zijn niettemin waakzaam voor geautomatiseerde selectie op basis van profielen. Welke selectiefactoren en drempelwaarden zijn in de projectfase gebruikt, en welke is de regering voornemens te gaan gebruiken? Zijn er in het verleden selectiefactoren en drempelwaarden geschrapt, omdat deze leidden tot de onterechte selectie van grote groepen burgers? (28)

Voorts delen deze leden de vraag van de Raad van State hoe de vereiste betekenisvolle menselijke tussenkomst gewaarborgd is. Want Colleges van B&W worden in het voorstel verplicht te reageren op een signaal van de Minister, maar de vraag is of dit in de praktijk voldoende garantie biedt. Welke toetsing zal door mensen plaatsvinden? Is de kans aanwezig dat als reactie op een signaal bijvoorbeeld slechts een vinkje wordt gezet, waarna al onderzoek naar de juistheid van gegevens plaatsvindt? Kortom: is volgens de regering niet toch schending van de AVG mogelijk, vanwege standaardisering of vereenvoudiging van de reactie op signalen, of onbekendheid met de eis van betekenisvolle menselijke tussenkomst? (29) In hoeverre gaat dit geëvalueerd worden? (30) En kan de regering toelichten welke impact twijfel aan de juistheid van de adresgegevens voor burgers kan hebben? (31) Voorts vragen deze leden of de basisgegevens onderdeel gaan uitmaken van een van de samenwerkingsverbanden onder de aanstaande Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden? (32)

De leden van de D66-fractie constateren tot slot dat het wetsvoorstel de mogelijkheid creëert voor aangewezen bestuursorganen en derden ook andere bij of krachtens algemene maatregel van bestuur bepaalde gegevens aan de Minister van BZK te verstrekken. Aan welke gegevens moeten deze leden dan denken? En welke derden kunnen mogelijk bij de gegevens? Kan de regering ingaan op de proportionaliteit en subsidiariteit hiervan, indachtig het uitgangspunt van minimale gegevensverwerking? (33)

De daartoe aangewezen bestuursorganen dienen meldingen over mogelijk onjuiste adresgegevens aan de Minister van BZK te sturen. Daarbij melden zij ook de reden waarom er gerede twijfel bestaat over de juistheid van een gegeven. De leden van de D66-fractie merken terecht op dat het wetsvoorstel hiernaast de mogelijkheid biedt dat aangewezen bestuursorganen en derden aanvullende gegevens aan de Minister verstrekken. Ik ben voornemens om, mede met het oog op het beginsel van minimale gegevensverwerking, nadere regels over deze aanvullende gegevens in de Regeling BRP op te nemen.22 Zodat per bestuursorgaan limitatief is vastgelegd om welke gegevens het gaat. Het kan hierbij bijvoorbeeld gaan om administratieve gegevens zoals zaaknummers of correspondentiehistorie. De Minister van BZK is op grond van het wetsvoorstel slechts bevoegd deze gegevens in de vorm van een signaal aan een college te verstrekken. Andere partijen hebben geen toegang tot deze gegevens. De administratieve informatie is noodzakelijk voor een doelmatige gegevensuitwisseling tussen de Minister van BZK en het bestuursorgaan dat de terugmelding doet. Zo is bij de terugkoppeling van het adresonderzoek voor het bestuursorgaan inzichtelijk op welk zaaknummer de terugkoppeling betrekking heeft. Hierdoor is zij beter in staat om – binnen de eigen taakuitvoering – opvolging te geven aan deze resultaten.

3. Verhouding tot hoger recht en nationale regelgeving

De leden van de CDA-fractie vragen aandacht voor de opmerking van de Afdeling advisering van de Raad van State die erop wijst dat een betrokkene op grond van artikel 22, eerste lid van de AVG het recht heeft niet te worden onderworpen aan een uitsluitend op geautomatiseerde verwerking (waaronder profilering) gebaseerd besluit waaraan voor hem rechtsgevolgen zijn verbonden of dat hem anderszins in aanmerkelijke mate treft. Er dient met het oog daarop altijd sprake te zijn van betekenisvolle menselijke tussenkomst. Met de Raad van State hechten ook de leden van de CDA-fractie er grote waarde aan dat deze betekenisvolle menselijke tussenkomst gewaarborgd is. Indien het verantwoordelijke college altijd zonder meer of routinematig signalen opvolgt, is er volgens de Raad van State de facto sprake van volledig automatische besluitvorming en wordt niet voldaan aan de eis van betekenisvolle menselijke tussenkomst. De regering antwoordt dat artikel 22, eerste lid van de AVG onverkort geldt en verwijst voor de uitvoeringspraktijk naar de circulaire BRP Adresonderzoek, van 1 november 2018. De leden van de CDA-fractie vragen welke maatregelen de regering neemt om te voorkomen dat er in de praktijk de facto toch sprake zal zijn van volledig automatische besluitvorming. (34) Het lid van de fractie van BIJ1 wijst op het feit dat de Raad van State in zijn adviesverslag zorgen uit over de waarborging van de menselijke maat binnen het voorstel. Er zijn concrete zorgen over het volledig kunnen uitsluiten van een automatische besluitvorming, waarin betekenisvolle menselijke tussenkomst dus niet gegarandeerd kan worden. Het lid van de fractie van BIJ1 vraagt de regering om te reflecteren op deze zorg en de potentiële gevaren die een dergelijk systeem met zich meebrengt. Ziet de regering ook dat, met recente voorbeelden van op grote schaal door de overheid gecreëerd leed in de hand, dat enige twijfel over de mogelijkheid tot implementatie van de menselijke maat voldoende moet zijn om een dergelijk voorstel in te trekken vanwege te grote risico’s rondom de (veilige) uitvoerbaarheid? (35) De fractie van BIJ1 wijst als concreet voorbeeld graag naar het tevens door de Raad van State aangekaarte gebrek aan personele capaciteit. De reële angst bestaat dat er een routinematige opvolging van aangeboden signalen ontstaat, waardoor er «de facto» sprake is van een dergelijke automatische besluitvorming en er dus niet kan worden voldaan aan betekenisvolle menselijke tussenkomst. Het lid vraagt de regering te reflecteren op die gedeelde zorg, en vraagt of de regering wil ingaan op de stelling dat een grootschalig project met verwerking van- en toegang tot bijzondere gegevens in combinatie met een gebrekkige menselijke capaciteit gevaarlijk is voor zowel de nauwkeurige uitvoering van een dergelijk systeem, als voor de (digitale) veiligheid van burgers. Is de regering het met ons eens dat dit concrete risico niet genomen mag worden? (36)

De vragen van de leden van de CDA-fractie en de fractie van BIJ1 zien op de uitvoering van het adresonderzoek in de praktijk. Het gaat dan om de betekenisvolle menselijke tussenkomst bij die onderzoeken en bij het corrigeren van BRP-gegevens. Zoals aangegeven in mijn antwoorden op vragen 1 en 29 kan zo’n onderzoek of correctie per definitie niet zonder een mens uitgevoerd worden. Pas nadat uit onderzoek, eventueel inclusief huisbezoek, blijkt dat een gegeven in de BRP onjuist is, wordt besloten tot aanpassing van dit gegeven. Ik deel dan ook niet het standpunt van het lid van de BIJ1-fractie dat er een risico op geautomatiseerde besluitvorming bestaat, ook niet als een gemeente slechts beperkte onderzoekscapaciteit heeft. Als dergelijke capaciteit ontbreekt, vindt er überhaupt geen onderzoek plaats, laat staan dat er een besluit wordt genomen tot wijziging van een gegeven in de BRP.

Bijzondere categorieën van persoonsgegevens

De leden van de SP-fractie lazen in de opmerkingen van de Raad van State dat in eerste instantie er niet gekozen is voor alleen een uitzondering voor de verwerking van bijzondere persoonsgegevens met betrekking tot gezondheid. Genoemde leden vinden het goed dat dit is aangepast maar vragen wel naar de redenen waarom dit in eerste instantie niet is gebeurd. Zij vinden het zorgwekkend dat pas na advies van de Raad van State en de Autoriteit Persoonsgegevens enkele aanpassingen zijn gedaan en deze intentie er in eerste instantie blijkbaar niet was. Kan hier nader op in worden gegaan? Kan er nogmaals verzekerd worden dat andere bijzondere persoonsgegevens niet gebruikt of verwerkt worden? (37)

Het ontwerp van wet zoals dat aan de Raad van State is voorgelegd kende, anders dan het uiteindelijke wetsvoorstel, geen expliciete inperking van de mogelijkheden om bijzondere persoonsgegevens te verwerken. Voorzien was deze beperking bij of krachtens AMvB aan te brengen, omdat daar een limitatieve opsomming wordt gegeven van alle categorieën persoonsgegevens, waaronder bijzondere, die door de Minister verwerkt mogen worden. Op advies van de Raad van State is, waar het gaat om bijzondere gegevens, de grondslag op wetsniveau beperkt tot gegevens met betrekking tot gezondheid. Dit betekent dat het de Minister niet is toegestaan om andere bijzondere categorieën persoonsgegevens dan gegevens over gezondheid te verwerken. Het kan bij deze verwerking gaan om adressen van zorginstellingen. De verwerking van deze adresgegevens is noodzakelijk om te constateren of een terugmelding van een aangewezen bestuursorgaan of derde ziet op de inschrijving van een persoon op zo een adres. Deze adressen komen op voorhand niet in aanmerking voor een huisbezoek en worden door de Minister niet aan het college gemeld. Het betreft hier aldus geen verandering in de intentie om bepaalde gegevens wel of niet te verwerken, maar een heroverweging van de oorspronkelijke keuze die beperking bij of krachtens AMvB te regelen. In antwoord op de vragen van de leden van de SP-fractie kan ik aldus verzekeren dat er geen andere bijzondere persoonsgegevens door de Minister van BZK worden verwerkt, dan de gegevens over gezondheid, noch dat daartoe het voornemen bestaat.

In het adviesrapport van de Raad van State wordt, zo merkt het lid van de fractie BIJ1 op, nadrukkelijk gewezen op de verwerking van bijzondere persoonsgegevens, zoals bijvoorbeeld ras, godsdienst en/of gezondheid. In de voorgestelde ondersteunende taak van de Minister wordt deze bevoegd om dergelijke gegevens te verwerken. Een praktijk die verboden is, tenzij er een wettelijke uitzonderingsgrond van toepassing is. De Raad van State schrijft dat zij van mening is dat de verwerkingsgrondslag in het voorstel moet worden beperkt. Het lid van de fractie van BIJ1 wijst nadrukkelijk naar dit advies en onderstreept deze. Het lid wijst de regering dan ook op de aangekaarte zorgen over deze verwerking van gegevens, in acht nemende dat de verwerking van (bijzondere) persoonsgegevens in recente jaren meermaals voor grootschalige overtreding van mensenrechten en enorm menselijk leed heeft gezorgd. Begrijpt de regering het standpunt van de fractie van BIJ1, als wij pleiten dat grootschalige reflectiemomenten en een complete herziening van het gebruik van (bijzondere) persoonsgegevens vanuit de overheid of haar uitvoerende instanties, evenals verregaande garantiestellingen over de (digitale) veiligheid van burgers en bijbehorende privacy en mensenrechten, zeker met recente tragedies in het achterhoofd, op dit moment een veel grotere prioriteit geniet dan het uitbouwen van (digitaal) toezicht? Is de regering het met de fractie van BIJ1 eens dat de overheid op dit moment, zowel praktisch als ethisch, niet het mandaat zou mogen aangrijpen om dergelijke voorstellen te doen, nadat zij zeer recentelijk verantwoordelijk bleek voor een van de grootste schandalen als het gaat om de verwerking van (bijzondere) persoonsgegevens van onze tijd, met alle gevolgen van dien? (38)

De visie dat de regering praktisch en ethisch niet het mandaat heeft om een voorstel als het onderhavige in te dienen, deel ik niet. Het lid van de BIJ1-fractie vraagt om een reflectie op het gebruik van persoonsgegevens door de overheid. In antwoord daarop merk ik het volgende op. De vraag of de verwerking van persoonsgegevens in een specifiek geval (zoals LAA) rechtmatig (juridisch) en aanvaardbaar (politiek-maatschappelijk) is, hangt af van de eindbalans van drie factoren: het doel, het middel en de waarborgen. Het doel is de reden waarom gegevensverwerking (data-analyse) plaatsvindt. In dit wetsvoorstel is het doel het verbeteren van de kwaliteit van adresgegevens in de BRP. Dit zijn gegevens die door tal van overheidsdiensten verplicht gebruikt worden. Daarom is kwaliteit van groot belang. Het middel betreft de gegevensverwerking (data-analyse) zelf, waarmee een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer wordt gemaakt. De ernst van deze inbreuk (zwaarte van het middel) hangt onder meer af van het aantal (en type) persoonsgegevens dat wordt verwerkt en de vraag of gebruik gemaakt wordt van profilering en geautomatiseerde besluitvorming. Hoe zwaarder het middel, hoe groter het belang van voldoende waarborgen. De waarborgen zijn de privacybeginselen uit de AVG (onder andere: doelbinding, transparantie, dataminimalisatie) en de rechten van de betrokkene (onder andere: inzage, informatie, bezwaar). Juist op dit punt liggen er belangrijke keuzes voor de wetgever. De wetgever heeft verschillende instrumenten om de juiste balans tussen doel, middel en waarborgen te bepalen. Ik ben ervan overtuigd dat met de gemaakte keuzes binnen dit wetsvoorstel een juiste balans hiertussen is gevonden en dat zorgvuldigheid en democratische legitimiteit van deze keuzes worden gewaarborgd. Voor LAA is gekozen voor een zorgvuldig ontwikkelproces van profielen en verregaande transparantie door alle profielen die de Minister van BZK gaat gebruiken vast te gaan leggen in regelgeving.

4. Gevolgen voor de burger en de overheid

De leden van de VVD-fractie vragen de regering in te gaan op de extra uitvoeringslasten voor gemeenten als gevolg van de LAA-onderzoeken. Wat zijn die lasten? Deze leden begrijpen dat gemeenten nu een vergoeding van 70 euro per onderzoek krijgen. Wordt dat met dit wetsvoorstel voortgezet? Graag krijgen de leden van de VVD-fractie een reactie van de regering. (39)

Als het gaat om de uitvoeringslasten van dit wetsvoorstel is van belang dat het voorstel voor gemeenten enkel de verplichting creëert om te reageren op een signaal en om de resultaten van eventueel verricht onderzoek te melden. Er is geen verplichting om naar aanleiding van een signaal een adresonderzoek (inclusief huisbezoek) te verrichten. Dit laatste blijft, net als nu, een keuze die door de gemeente zelf gemaakt wordt. Het huidige financiële arrangement van LAA, waaronder de bijdrage van 70 euro voor het verrichten van adresonderzoek, staat vast tot en met 31 december 2023. Dit betekent dat ook gemeenten die na de wetswijziging meedoen aan LAA – in ieder geval tot en met 2023 – aanspraak maken op de bijdrage voor het verrichten van adresonderzoeken. Voor de inrichting van het toekomstige financiële arrangement laat het voorliggende wetsvoorstel ruimte voor verschillende keuzes. Het wetsvoorstel regelt primair de gegevensverwerking van LAA en niet de financiering en besturing van het samenwerkingsverband. Parallel aan dit wetstraject ben ik een verkenning gestart naar de toekomstige inrichting van het financiële arrangement LAA. In 2022 zal duidelijk worden of LAA na 2023 onderdeel wordt van de (nieuwe) BRP-financieringssystematiek, of dat aparte financiering, al dan niet tijdelijk, wordt gecontinueerd. Deze verkenning en besluitvorming zal, als te doen gebruikelijk, plaatsvinden in afstemming met de organisaties die deelnemen aan LAA. Een impactanalyse bij gemeenten met betrekking tot het verrichten van adresonderzoek in het kader van LAA, kan van deze verkenning onderdeel uitmaken.

De leden van de CDA-fractie lezen dat de kosten voor beheer, exploitatie en doorontwikkeling pas in een later stadium duidelijk zullen worden. Deze leden vragen de regering, wat de raming van de kosten is op basis van de ervaringen met het project LAA. (40)

De beheer- en exploitatielast is geraamd op 10 miljoen euro per jaar met het huidige financieringsarrangement inclusief de bijdrage van 70 euro per onderzoek en 15.000 succesvol afgeronde huisbezoeken per jaar. Er wordt op dit moment onderzocht op welke manier de inzet van gemeenten vergoed kan worden. De verwachting is dat deze kosten gelijk blijven bij een structureel financieringsarrangement. Daarin is ook ruimte voor doorontwikkeling van de inzet van LAA opgenomen.

De leden van de SP-fractie lezen dat er geen besluiten mogen worden genomen door het College op basis van de signalen vanuit de Minister. Er wordt door het College een vooronderzoek gestart, wat eventueel kan leiden tot een huisbezoek. Klopt het dat mensen niet op de hoogte worden gebracht van een vooronderzoek, en dat zij deze gegevens alleen krijgen als zij hier specifiek om vragen? Hoe kunnen zij hier echter weet van hebben, vragen de genoemde leden. Waarom is er niet voor gekozen om de betrokken mensen van een vooronderzoek op de hoogte te stellen? (41)

Het wetsvoorstel kent geen plicht voor gemeenten om burgers actief te informeren over de start van een (voor)onderzoek. Dit is in veel gevallen ook niet goed mogelijk omdat het adresgegeven, waarover nu juist twijfel bestaat, het voornaamste contactgegeven in de BRP is. Dit neemt niet weg dat een belangrijk doel van het vooronderzoek is om in contact te komen met de burger, om hem te vragen naar de feitelijke woonsituatie en als nodig te verzoeken zijn inschrijving te laten corrigeren.

5. Uitvoering, toezicht en handhaving

De meeste gemeenten nemen reeds deel aan het project LAA, zo lezen de leden van de CDA-fractie. Hoeveel gemeenten nemen deel aan het project LAA en hoeveel gemeenten moeten dus nog worden aangesloten, zo vragen deze leden. (42)

Op dit moment nemen 302 gemeenten deel aan LAA, 50 gemeenten moeten nog aansluiten. De 302 gemeenten vertegenwoordigen 93% van het aantal inwoners. Van deze 50 gemeenten zijn er 40 gemeenten, met minder dan 30.000 inwoners en 10 gemeenten tussen de 30.000 en 60.000 inwoners.

De leden van de SP-fractie kunnen zich voorstellen dat een adresonderzoek ingrijpend kan zijn voor de betrokkenen. Bijvoorbeeld omdat er zorgen kunnen ontstaan over het recht op toeslagen. De genoemde leden achten het dan ook van groot belang dat de gegevens juist verwerkt worden en mensen duidelijk worden geïnformeerd over het waarom van een adresonderzoek en de afhandeling. Hoe wordt dit gewaarborgd in dit voorstel? De leden van de SP-fractie vragen verder een nadere reactie op de zorgen van de 4 grootste Nederlandse gemeenten die aangeven dat een adresonderzoek langer in beslag zal nemen dan de gestelde termijnen in het voorstel. Waarom acht de regering de gestelde termijnen wel haalbaar? (43)

De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, R.W. Knops