Vastgesteld 25 mei 2021
De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken, belast met het voorbereidend onderzoek van dit voorstel van wet, heeft de eer verslag uit te brengen in de vorm van een lijst van vragen met de daarop gegeven antwoorden.
De vragen zijn op 22 april 2021 voorgelegd aan de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Bij brief van 21 mei 2021 zijn ze door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties beantwoord.
Met de vaststelling van het verslag acht de commissie de openbare behandeling van het wetsvoorstel voldoende voorbereid.
De fungerend voorzitter van de commissie, Martin Bosma
De adjunct-griffier van de commissie, Hendrickx
1
Hoeveel procent van de te verwachten extra kosten die gemeenten maken wordt ongeveer gedekt via de extra middelen via deze begrotingswijziging?
Antwoord
Deze begrotingswijziging gaat niet over compensatie van gemeenten voor extra uitgaven of gederfde inkomsten als gevolg van het coronavirus, maar om het feit dat het coronavirus impact heeft op het sociaal en mentaal welzijn van mensen in alle lagen van de bevolking. Dat geldt in het bijzonder voor mensen die al kwetsbaar waren, zoals kwetsbare jongeren en eenzame, geïsoleerde ouderen, volwassenen met psychische problematiek, mensen met een licht verstandelijke beperking en mensen zonder dak boven hun hoofd. En de crisis raakt ook aan het welzijn en de leefstijl van iedereen, jong en oud, die nu langere tijd in een isolement leeft. Eenieder die vanwege thuiswerken van dagelijkse contacten verstoken blijft, geen uitzicht heeft op stages of werk, of juist op het werk met een zeer hoge werkdruk te maken heeft. Het kabinet heeft daarom een Steunpakket sociaal en mentaal welzijn en leefstijl opgesteld.
2
Hoeveel procent van de te verwachten gederfde inkomsten van gemeenten wordt ongeveer gedekt via de extra middelen via deze begrotingswijziging?
Antwoord
Zoals hierboven aangegeven gaat het niet om dekking van kosten of niet gederfde inkomsten, maar gaat het om aanvullende middelen gericht op een steunpakket voor sociaal en mentaal welzijn en leefstijl.
3
Hoeveel extra kosten maken gemeenten ongeveer vanwege de coronacrisis? Kan dit per categorie worden weergegeven in een tabel?
Antwoord
Voor de compensatie van de extra kosten en inkomstenderving als gevolg van corona is in 2020 ruim € 1,8 mld. beschikbaar gesteld, waarvan ruim € 1,5 mld. ook in 2020 is uitgekeerd aan gemeenten. De overige circa € 0,3 mld. wordt in 2021 aan de gemeenten uitgekeerd, zie ook onderstaande tabel. Van de uitgekeerde middelen in 2020 is bijna € 1 mld. via het gemeentefonds verstrekt.
Daarnaast is indicatief € 250 mln. gereserveerd op de Aanvullende Post bij het Ministerie van Financiën voor compensatie inkomstenderving van gemeenten, provincies en waterschappen voor 2020. Voor het bepalen van de definitieve reële compensatie van de inkomstenderving over 2020 van gemeenten, provincies en waterschappen geldt de afspraak dat dit in 2021 gebeurt op basis van de vastgestelde jaarrekeningcijfers 2020.
Daarnaast is ook voor in ieder geval het eerste en tweede kwartaal van 2021 reële compensatie van de extra uitgaven en van de inkomstenderving afgesproken voor de reeds in kaart gebrachte dossiers. Hiervoor zijn reeds indicatief middelen gereserveerd op de Aanvullende Post. Vanzelfsprekend blijft het Rijk in gesprek met de medeoverheden of aanvullende reële compensatie aan de orde is.
Op sommige terreinen zijn al specifieke afspraken voor 2021 gemaakt. Zo is voor geheel 2021 volledige compensatie afgesproken voor de meerkosten van jeugd en Wmo en voor de extra kosten van GGD-en en veiligheidsregio’s op basis van declaratie van de daadwerkelijke uitgaven. Voor het ov is afgesproken de beschikbaarheidsvergoeding te verlengen voor heel 2021. Voor de extra kosten voortkomend uit de Tijdelijke Wet COVID-19, onder andere op het gebied van Toezicht en Handhaving, is besloten dat de kosten in 2021 worden vergoed. Ook zijn reeds eerder middelen ter beschikking gesteld voor bijzondere bijstand, gemeentelijk schuldenbeleid, crisisdienstverlening, re-integratie, additionele impuls re-integratie, verkiezingen, jeugdpakket en de opschalingskorting.
Op 15 februari jl. heb ik u een overzicht gegeven van de compensatie van medeoverheden als onderdeel van de antwoorden op uw vragen aangaande de 1e Incidentele Suppletoire Begroting gemeentefonds voor 2021 (Kamerstuk II 2020/21, 35 679, nr. 3). Hieronder heb ik dit overzicht geactualiseerd naar aanleiding van het Steunpakket sociaal en mentaal welzijn en leefstijl van 12 februari jl. (Kamerstukken II 2020/21, 25 295, nr. 988).
|
(in mln.) |
2020 |
2021 |
|
|---|---|---|---|
|
Voor 28 mei 2020 |
|||
|
Lokale media tot 1 juni |
11 |
||
|
Sport: regeling Tegemoetkoming Verhuurders Sportaccommodaties |
90 |
||
|
Eigen bijdrage Wmo |
18 |
||
|
Peuter, SMI, VE |
8 |
||
|
Brief 28 mei 2020 |
|||
|
Parkeer- en toeristenbelasting tot 1 juni |
225 |
||
|
Jeugd en Wmo voorschot 144 eindafrekening 170 |
170 |
Verlengd voor 2021 |
|
|
Noodopvang kinderen |
23 |
||
|
Sw-bedrijven tot 1 juni |
90 |
||
|
Lokale culturele voorzieningen tot 1 juni |
60 |
||
|
Lokale media na 1 juni |
24 |
||
|
Cultuur gemeenten matchingsgeld OCW |
49 |
||
|
Brief 28 augustus en 31 augustus 2020 |
|||
|
OV beschikbaarheidsvergoeding |
Verlengd voor 2021 |
||
|
Meerkosten GGD’s |
350 |
Dekking obv nacalculatie |
|
|
Vergoeding Veiligheidsregio’s |
15 |
||
|
Inkomstenderving tot 1 juni |
20 |
||
|
Inkomstenderving na 1 juni (indicatief op Aanvullende Post) |
100 |
||
|
Lokale culturele voorzieningen gemeenten na 1 juni en provincies tot 1 juni (€ 60 mln. gemeenten en € 8 mln. provincies) |
68 |
||
|
Lokale culturele gemeentelijke infrastructuur |
150 |
||
|
Buurt- en dorpshuizen |
17 |
||
|
Toezicht en handhaving |
50 |
Artikel 2 Fvw |
|
|
Vrijwilligersorganisaties Jeugd (scouting, speeltuin) |
7 |
||
|
Verkiezingen |
30 |
||
|
Sw-bedrijven na 1 juni |
50 |
||
|
Opschalingskorting gemeenten |
70 |
160 |
|
|
SZW flankerend beleid |
|||
|
Bijzondere bijstand |
5 |
10 |
|
|
Gemeentelijk schuldenbeleid |
15 |
30 |
|
|
Re-integratie |
40 |
90 |
|
|
Additionele impuls re-integratie |
50 |
||
|
Crisisdienstverlening |
16 |
48,5 |
|
|
Brief 27 oktober 2020. Economisch steun- en herstelpakket |
|||
|
Inkomstenderving na 1 juni (indicatief op Aanvullende Post) |
150 |
||
|
Opnieuw openstelling regeling TVS |
|||
|
Cultuur theaterproducenten |
40 |
||
|
Overige brieven |
|||
|
Verkiezingen stemmen per post etc. |
27 |
||
|
Welbevinden van Jeugd: Jeugd aan Zet (0,47) en Jeugdpakket (58,5) |
21,5 |
37,5 |
|
|
Compensatie quarantainekosten |
4 |
||
|
Brief 16 december 2020 |
|||
|
IJsbanen en zwembaden |
100 |
||
|
Afvalverwerking |
32 |
||
|
Brief 21 januari 2021 Economisch steun- en herstelpakket |
|||
|
Tijdelijke Ondersteuning Noodzakelijke kosten |
130 |
||
|
Inkomstenderving 2021 (indicatief op Aanvullende Post) |
200 |
||
|
Medeoverheden reserveren weggevallen huur lokale cultuur, buurt en dorpshuizen (indicatief op Aanvullende Post) |
60 |
||
|
IJsbanen en zwembaden |
80 |
||
|
Sport: regeling Tegemoetkoming Verhuurders Sportaccommodaties |
80 |
||
|
Brief 12 februari 2021 Steunpakket sociaal en mentaal welzijn en leefstijl |
|||
|
Activiteiten en ontmoetingen jeugd |
8 |
||
|
Jongerenwerk jeugd |
14 |
||
|
Mentale ondersteuning jeugd |
11,5 |
||
|
Bestrijden eenzaamheid ouderen |
36,5 |
||
|
Extra contactmomenten kwetsbare groepen |
47 |
||
|
Overig |
|||
|
Peuter, SMI, VE |
5 |
||
|
Waterschappen monitoren rioolwater: 5 jaar jaarlijks 15 mln. |
15 |
||
|
Waterschappen meetinfrastructuur |
4,65 |
||
|
Jeugd aan zet |
3,1 |
||
4
Hoeveel inkomsten lopen gemeenten ongeveer mis door de coronacrisis? Kan dit per categorie inkomsten worden weergegeven in een tabel?
Antwoord
Het overzicht van de gederfde inkomsten over 2020 kan pas opgemaakt worden als de jaarrekeningen van de gemeenten over 2020 beschikbaar zijn. Deze gegevens zullen in de tweede helft van 2021 beschikbaar komen. Overigens is met de gemeenten afgesproken dat de gederfde inkomsten over 2020 gecompenseerd zullen worden.
Ten aanzien van de compensatie van de extra uitgaven en gederfde inkomsten van gemeenten over 2020 heeft de VNG het onderzoeksbureau AEF gevraagd om de financiële effecten van de coronacrisis voor gemeenten in kaart te brengen. Volgens dit onderzoek geeft ca. 60% van de gemeenten die hebben deelgenomen aan het onderzoek aan ongeveer net zo veel compensatie te hebben ontvangen als dat er in 2020 financiële effecten zijn ondervonden. Daarnaast geeft ongeveer 15% van de deelnemende gemeenten aan, dat ze na compensatie middelen hebben overgehouden.
Circa 25% van de gemeenten die aan het onderzoek hebben deelgenomen geeft aan onvoldoende compensatie te hebben ontvangen. Echter, zoals opgemerkt in het onderzoek zullen deze tekorten in 2021 nog deels aangevuld worden. Zo meldt volgens het rapport de helft van de bovengenoemde 25% onvoldoende compensatie te hebben ontvangen voor de geleden inkomstenderving en meldt een aantal gemeenten dat zij geen of te weinig compensatie hebben ontvangen voor effecten op afvalverwerking en op het sociaal domein. Met gemeenten is echter afgesproken dat op basis van de vastgestelde jaarcijfers 2020 de definitieve compensatie van de inkomstenderving zal worden vastgesteld. Hiervoor is reeds € 250 mln. op de aanvullende post gereserveerd. Bovendien is in 2021 nog circa 300 mln. compensatie over 2020 uitgekeerd. Dit betreft onder andere compensatie van de extra uitgaven voor afvalverwerking in 2020.
5
Hoeveel gemeenten kunnen naar verwachting geen sluitende begroting presenteren voor het jaar 2022?
Antwoord
Gemeenten hebben tot 15 november 2021 de tijd om hun vastgestelde begroting voor 2022 in te sturen naar de provincie in het kader van het financieel toezicht. De financieel toezichthouder velt op basis daarvan voor het einde van het jaar een oordeel over de sluitendheid van de begroting en de meerjarenraming. Over de uitkomsten daarvan word ik eind 2021/begin 2022 door de provincies geïnformeerd. Dat betekent dat ik dan pas zicht heb op het aantal gemeenten dat geen sluitende begroting weet te presenteren voor 2022.
Ik herken de zorgen die gemeenten en toezichthouders hebben over de financiële situatie van gemeenten en de zorgen die zij hebben over het sluitend krijgen van de begroting voor komend jaar. Het kabinet heeft meerdere malen extra middelen beschikbaar gesteld om gemeenten financieel te ondersteunen, zowel op het terrein van de jeugdzorg als ter compensatie van extra uitgaven of gederfde inkomsten vanwege de coronacrisis. Verdere besluitvorming over verschillende onderwerpen die raken aan de financiële positie van gemeenten in 2022 en latere jaren is aan een volgend kabinet.