Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2020 wijzigingen aan te brengen in:

• 1. de departementale begrotingsstaat van het Ministerie van Justitie en Veiligheid

• 2. de begrotingsstaat inzake de agentschappen van dit ministerie;

Toelichting tabel belangrijkste uitgaven

• 1. Asiel

  Als gevolg van de hoger dan verwachte asielinstroom en een oplopende verblijfsduur in de asielopvang, loopt de bezetting in het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) op en dit leidt tot meerjarige tegenvallers. Een deel van de kosten van de opvang van eerstejaars asielzoekers uit ontwikkelingslanden wordt toegerekend aan ODA. Ook bij de Immigratie en Naturalisatie Dienst (IND), zijn er tegenvallers mede in verband met het wegwerken van opgelopen achterstanden. Voorts is het budget van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) en de Raad voor de rechtspraak (Rvdr) in de jaren 2020-2022 als gevolg van de hogere asielinstroom verhoogd. Daarnaast is er een ramingsbijstelling gedaan van 15 mln. bij Nidos als gevolg van een lagere bezetting van alleenstaande minderjarige vreemdelingen.

• 2. ODA toerekening eerstejaars asielopvangDe hogere uitgaven voor de opvang in het eerste jaar van asielzoekers worden conform de bestaande afspraken toegerekend aan ODA en overgeheveld van de begroting van BHOS naar de JenV-begroting.

• 3. Prognosemodel jusitiële ketens (pmj)Het Prognosemodel Justitiële Ketens (PMJ) geeft de capaciteitsbehoefte aan van de justitiële keten. Op basis van het Prognosemodel Justitiële Ketens (PMJ) wordt het budget voor de justitiële ketens in 2020 in totaal met 118,3 mln. verhoogd met een oploop naar 284,3 mln. in 2025. Sommige reeksen bij DJI zijn op het niveau 2022 doorgetrokken.

• 4. OndermijningBij deze eerste suppletoire begroting is de bij Najaarsnota 2019 toegekende 110 mln. via de eindejaarsmarge toegevoegd aan het budget voor het brede offensief tegen ondermijnende criminaliteit. Daarvan is 22 mln. doorgeschoven naar latere jaren. In 2020 is daarmee 88 mln. beschikbaar. Voor 2021 is het budget verhoogd naar 141 mln. en met ingang van 2022 naar 150 mln. structureel.

• 5. Invulling TaakstellingVoor de jaren 2020 t/m 2023 was er nog een in te vullen taakstelling opgenomen in de JenV-begroting van 47 mln. per jaar. Thans is deze taakstelling ingevuld door een deel van de prijsbijstellingstranche 2020 in te zetten (15 mln. per jaar), een verlaging van de uitgaven aan externen als onderdeel van de apparaatsuitgaven (5 mln.), diverse afrekeningen met agentschappen en een tweetal ramingsbijstellingen (vreemdelingenbewaring en onrechtmatige detentie).

• 6. Dwangsommen INDDe kosten voor de dwangsommen bij de IND worden geraamd op 65,4 mln. De dekking van deze kosten wordt voor een bedrag van 39,8 mln. gevonden bij meevallers uit de afrekeningen over 2019 van Nidos en COA, uit het afromen van het eigen vermogen boven de 5% bij COA en een bedrag uit de asielreserve. Het restant van 26,5 mln. wordt door de IND gedekt uit een voorziening van het eigen vermogen.

• 7. Rechtsbijstand

  Vorig jaar zijn bij Najaarsnota middelen aan de begroting van JenV toegevoegd voor de Rechtsbijstand. Door middel van de eindejaarsmarge zijn deze en overige onderuitputting op het rechtsbijstandbudget overgeheveld naar 2020 (63,3 mln.). Een gedeelte van deze middelen wordt door middel van een kasschuif verschoven naar 2021 zodat in 2020 en 2021 jaarlijks 36,5 mln. beschikbaar is voor een tijdelijke toelage voor de sociale advocatuur. Om op het totaal benodigde bedrag van 73 mln. te komen is 9,7 mln. ingepast in het meerjarige programmabudget voor de stelselherziening. Om dit te bewerkstelligen is een kasschuif binnen het budget van de rechtsbijstand verwerkt.

• 8. Loonbijstelling 2020De tranche loonbijstelling 2020 is met deze mutatie aan de begroting van JenV toegevoegd en is vervolgens verdeeld naar de desbetreffende artikelen.

• 9. Prijsbijstelling 2020De jaarlijkse prijsbijstelling wordt met deze mutatie toegevoegd aan de JenV- begroting en is ingezet voor de gedeeltelijke invulling van de taakstelling (15 mln.) en voorts via een kasschuif voor een verhoging van het structurele budget voor ondermijning (zie post 4).

• 10. Kasschuiven

  Er is een aantal kasschuiven gedaan van de jaren 2020 tot en met 2025 om het budget in overeenstemming te brengen met de uitgaven. Het betreft onder ander een kasschuif op een vroegpensioenregeling van de politie (inkoop Max), een kasschuif bij DJI ter dekking van frictiekosten en een kasschuif bij rechtsbijstand voor tijdelijk extra middelen sociale advocatuur. Naast deze grotere kasschuiven bevat deze categorie een drietal kleinere kasschuiven voor verkeershandhaving Openbaar Ministerie, wet normalisering rechtspositie ambtenaren voor de Hoge Raad en de Rvdr en CAO rechterlijke macht.

Toelichting op de belangrijkste ontvangsten

• 1. Prognosemodel Justitiële KetensDe verwachte ontvangsten zijn in het jaar 2020 per saldo met 5,2 mln. bijgesteld. Deze bijstelling vindt onder andere plaats door een meevaller bij de griffierechten van 12 mln. en een tegenvaller bij CJIB administratiekosten van 6,8 mln. Meerjarig worden er lagere ontvangsten bij griffierechten en lagere ontvangsten bij het CJIB administratiekosten verwacht. Voor de administratiekosten geldt dat de verwachte ontvangsten op basis van het geraamde aantal boetes, gemiddeld tarief en inningspercentage lager zullen uitvallen.

• 2. Boeten en TransactiesEen tegenvaller in 2020 bij de geraamde ontvangsten uit B&T van 2,8 mln. Bij de B&T-ontvangsten wordt een meerjarige meevaller verwacht die in 2024 oploopt tot circa 43 mln.

• 3. Dekking dwangsommen INDDiverse ontvangsten, met name afrekeningen 2019 en afroming van het eigen vermogen van COA (boven de 5%) zijn ingezet als dekking voor de verwachte kosten uit hoofde van dwangsommen bij de IND (zie ook toelichting bij de uitgaven).

• 4. Afrekening NidosDe afrekening Nidos over het jaar 2019 betrof 15 mln. euro. Hiervan is 2,5 mln. ingezet als dekking voor de dwangsommen IND. Het overige deel is terugbetaald aan JenV en wordt ingezet voor invulling taakstelling.

Toevoegingen rechtsbijstand € 43,7 mln. Dit bedrag bestaat uit de volgende mutaties:

• – het budget toevoegingen rechtsbijstand is verhoogd met 63,3 mln. door toekenning van de eindejaarsmarge. Deze middelen zijn in 2019 niet tot betaling gekomen;

• – kasschuif Rechtsbijstand. In de TK-brief (kamerstuk 31 753 nr. 182, Tijdelijk extra middelen sociale advocatuur van 15/11/2019) is opgenomen dat er voor 2020 en 2021 jaarlijks 36,5 mln. beschikbaar is gesteld voor een tijdelijke toelage voor de sociale advocatuur. Om op het totaal benodigde bedrag van 73 mln. te komen is 9,7 mln. ingepast in het meerjarige programmabudget voor de stelselherziening. Om dit te bewerkstelligen is een kasschuif binnen het budget van de rechtsbijstand verwerkt.;

• – toekenning 7,2 mln. aan loonbijstelling 2020.

Raad voor de rechtspraak (Rvdr) € 35,6 mln.

• – toekenning loonbijstelling 28,1 mln. ;

• – een hoger dan verwachte asielinstroom en een oplopende verbijfsduur in de asielopvang leidt tot tegenvallers bij de rechtspraak met betrekking tot asiel. Als gevolg hiervan is het budget Rvdr verhoogd met 8,7 mln.;

• – het restant saldo betreft enkele kleinere mutaties.

Dit bedrag omvat o.a. de volgende posten:

• • toekenning van 15,3 mln. aan loonbijstelling 2020;

• • een bedrag van 11,5 mln. ter compensatie van de incidentele uitgaven die zijn gemoeid met de invoering van het individueel keuzebudget (IKB);

• • diverse mutaties die bij elkaar optellen tot een bedrag van 7,8 mln. voor de uitvoering van de aanbevelingen van de Commissie Hoekstra, zoals personele- en ict-kosten die samenhangen met de wet verplichte ggz (WvGGZ);

• • een overheveling van middelen ad. 2,5 mln. voor de kosten van gerechtelijke brieven;

• • een bedrag van 2 mln. voor de uitvoering van de Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen (wet USB);

• • een aantal kleine mutaties.

Aanpak ondermijning € 87,4 mln.

• • het budget voor de bestrijding van georganiseerde ondermijnende criminaliteit is verhoogd met 110 mln. door toekenning van de eindejaarsmarge. De middelen die eind 2019 beschikbaar zijn gesteld zullen in 2020 en verdere jaren tot besteding komen;

• • om in de juiste jaren dekking te hebben voor kosten voor het brede offensief tegen ondermijnende criminaliteit is een bedrag van 22 mln. van 2020 naar latere jaren overgeheveld. In 2020 is hiervoor 88 mln. beschikbaar. Voor 2021 is het budget verhoogd naar 141 mln. en met ingang van 2022 naar 150 mln. structureel;

• • het restsaldo betreft enkele mutaties die betrekking hebben op de middelen die beschikbaar zijn gesteld in het Regeerakkoord.

Eigen personeel € 12,9 mln.

• – toekenning van 4,4 mln. aan loonbijstelling 2020;

• – 5,7 mln. om de eenmalige hoge kosten voor het invoeren van een individueel keuzebudget (IKB) te compenseren;

• – een aantal kleine mutaties.

Bijdrage agentschappen DJI-Jeugd € 13 mln.

• – op basis van het Prognosemodel Justitiële Ketens (PMJ) is het budget justitiële jeugdinrichtingen verhoogd met 9,4 mln.;

• – het restant saldo betreft kleine mutaties zoals de toegekende loonbijstelling 2020 voor 3,9 mln.

37.2 Toegang, toelating en opvang vreemdelingenImmigratie- en Naturalisatiedienst (IND) € 91,5 mln. Deze post bestaat uit de volgende mutaties:

• – een hoger dan verwachte asielinstroom en het wegwerken van de voorraad leidt tot tegenvallers bij de IND. Als gevolg hiervan is het budget IND verhoogd met 44,3 mln;

• – de kosten voor de dwangsommen IND in 2020 worden voor een deel gedekt uit een voorziening van het eigen vermogen van de IND (26,5 mln.). De totale kosten in 2020 zijn geraamd op 65,4 mln. Een bedrag van 38,9 mln. wordt toegevoegd aan het budget van de IND. De dekking hiervan wordt gevonden bij meevallers uit de afrekeningen over 2019, uit het eigen vermogen van het COA en de asielreserve;

• – toekenning 9,4 mln. aan loonbijstelling 2020;

• – het restant betreft kleine mutaties.

Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) € 202,2 mln.

• – als gevolg van de hoger dan verwachte asielinstroom en een oplopende verblijfsduur in de asielopvang loopt de bezetting in het COA op. Om de hogere kosten te dekken is het budget bij het COA voor 2020 verhoogd met 97 mln. Structureel komt er 46 mln. bij;

• – de hogere uitgaven voor de opvang van eerstejaarsasielzoekers worden conform de bestaande afspraken toegerekend aan ODA (Official Development assistance). Dat wil zeggen dat ruim 99 mln. van de extra opvangkosten in 2020 wordt gedekt door een bijdrage van de begroting BHOS naar de JenV- begroting. Structureel draagt BHOS 70 mln. extra bij;

• – toekenning 11 mln. aan loonbijstelling 2020;

• – er vindt een overboeking plaats van 5,5 mln. naar het gemeentefonds op basis van het Faciliteitenbesluit opvangcentra. Dit besluit voorziet in een uitkering aan gemeenten die opvang bieden aan asielzoekers die nog niet in de GBA zijn ingeschreven

• – het restant betreft kleine mutaties.

Nidos-opvang € -12,3 mln.

• – de ramingsbijstelling van 15 mln. bij Nidos vloeit voort uit een lagere bezetting van alleenstaande minderjarige vreemdelingen;

• – het saldo betreft de toekenning 2,7 mln. aan loonbijstelling 2020.

Het apparaatsbudget van het kerndepartement wordt per saldo verhoogd met € 41,9 mln. Deze verhoging wordt veroorzaakt door de volgende mutaties:

• – toekenning van loonbijstelling 2020 van 11,4 mln.;

• – 10,9 mln. voor het invoeren van een individueel keuzebudget (IKB) ter compensatie van de eenmalige hoge kosten;

• – 11,6 mln. aan interne problematiek die JenV oplost door toepassing van diverse specifieke verdeelsleutels;

• – het restant bevat vele mutaties kleiner dan 5 mln.