Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING

De Confiscatieverordening is rechtstreeks toepasselijk in de lidstaten van de Europese Unie, met uitzondering van Ierland en Denemarken (overwegingen 56 en 57, Cvo). Met ingang van 19 december 2020 vervangt de Confiscatieverordening de Kaderbesluiten 2003/577/JBZ (tenuitvoerlegging bevriezing) en 2006/783/JBZ (wederzijdse erkenning confiscatie) tussen de lidstaten die door de Confiscatieverordening zijn gebonden. Omdat Ierland en Denemarken niet zijn gebonden door de Confiscatieverordening, blijven voor die landen de Kaderbesluiten 2003/577/JBZ en 2006/783/JBZ van kracht. Ook na 19 december 2020 vormen deze Kaderbesluiten het juridische kader voor de erkenning en tenuitvoerlegging van bevriezings- en confiscatiebeslissingen in relatie tot die landen.

Voor een toelichting op het voorstel van de Europese Commissie voor de Confiscatieverordening wordt verwezen naar het BNC-fiche, dat op 10 februari 2017 aan de Tweede Kamer is gezonden (Kamerstukken II 2016/17, 22 112, nr. 2300).

In de Confiscatieverordening worden regels gesteld op grond waarvan een lidstaat bevriezings- of confiscatiebevelen erkent en ten uitvoer legt die door een andere lidstaat in het kader van procedures in strafzaken zijn uitgevaardigd (artikel 1, eerste lid, Cvo). Een bevriezingsbevel is een beslissing die door een uitvaardigende autoriteit is uitgevaardigd of gevalideerd ter voorkoming van vernietiging, verwerking, verplaatsing, overdracht of vervreemding van voorwerpen met het oog op de confiscatie ervan (artikel 2, onderdeel 1, Cvo). Een confiscatiebevel is een onherroepelijke straf of maatregel, opgelegd door een rechtbank na een procedure in verband met een strafbaar feit, die leidt tot definitieve ontneming van voorwerpen aan een natuurlijke persoon of rechtspersoon (artikel 2, onderdeel 2, Cvo). Voorwerpen zijn goederen die worden beschouwd als de opbrengst van een strafbaar feit, hulpmiddelen voor een strafbaar feit of onderworpen aan confiscatie door toepassing van andere confiscatiebevoegdheden (artikel 2, onderdeel 3, Cvo).

Bevriezings- en confiscatiebevelen moeten ten uitvoer worden gelegd zonder toetsing van de dubbele strafbaarheid van de gedragingen die ten grondslag liggen aan dat bevel, indien het strafbare feit uit het bevel in de uitvaardigende lidstaat kan worden bestraft met een maximale vrijheidsstraf van ten minste drie jaar en indien het strafbare feit wordt genoemd in de lijst van artikel 3, eerste lid, Cvo. De strafbare feiten op deze lijst zijn identiek aan die van de eerdere Kaderbesluiten. Ten aanzien van andere strafbare feiten kan de uitvoerende staat de erkenning en tenuitvoerlegging van een bevriezings- of confiscatiebevel afhankelijk stellen van de voorwaarde dat de feiten die ten grondslag liggen aan het bevel een strafbaar feit vormen (artikel 3, tweede lid, Cvo).

Bevriezings- of confiscatiebevelen worden toegezonden via een certificaat (artikelen 4, eerste lid, en 14, eerste lid, Cvo). Daartoe dient de uitvaardigende autoriteit de modelcertificaten te gebruiken die als bijlage bij de Cvo zijn opgenomen (artikelen 6, eerste lid, en 17, eerste lid, Cvo). De uitvoerende autoriteit erkent het bevriezings- of confiscatiebevel en neemt de voor de tenuitvoerlegging daarvan nodige maatregelen op dezelfde manier als voor een binnenlands bevriezings- of confiscatiebevel (artikelen 7, eerste lid, en 18, eerste lid, Cvo).

Elke lidstaat dient bij de Europese Commissie aan te geven welke nationale autoriteiten bevoegd zijn om bevriezings- en confiscatiebevelen uit te vaardigen, te erkennen en ten uitvoer te leggen (artikel 24, eerste en tweede lid, Cvo). Deze informatie zal door de Europese Commissie ter beschikking van de lidstaten worden gesteld. Hierdoor kan worden achterhaald naar welke autoriteit het confiscatiebevel en het daarbij behorende certificaat moeten worden gezonden.

De verplichting tot erkenning en tenuitvoerlegging van een bevriezingsbevel strekt tevens tot de toepassing van steunbevoegdheden (bijvoorbeeld de doorzoeking van een plaats), voor zover deze op grond van het Nederlandse recht kunnen worden toegepast. Indien voor de inbeslagneming de toepassing van steunbevoegdheden is vereist (bijvoorbeeld de doorzoeking van een plaats), is daarop onverkort het nationale recht van de uitvoerende lidstaat van toepassing. Als de inzet van die steunbevoegdheden in een concreet geval naar nationaal recht niet is toegestaan, dient de uitvoerende autoriteit contact op te nemen met de uitvaardigende autoriteiten (overweging 41, Cvo).7 Dit kan leiden tot de intrekking van het bevriezingsbevel.

Nadat een bevriezingsbevel is ontvangen, beslist de uitvoerende autoriteit over de erkenning en tenuitvoerlegging van dat bevel. De verplichting tot erkenning van een bevriezingsbevel is niet van toepassing als de uitvoerende autoriteit een grond voor niet-erkenning en niet-tenuitvoerlegging, dan wel een grond voor uitstel aanvoert (artikel 7, eerste lid, Cvo). De gronden voor niet-erkenning of niet-tenuitvoerlegging zijn limitatief opgesomd in artikel 8 Cvo.

Na de erkenning van het inkomende bevriezingsbevel legt de uitvoerende autoriteit het bevel onverwijld en met dezelfde snelheid en prioriteit ten uitvoer als in een binnenlands geval (artikel 9, eerste lid, Cvo). Als in het certificaat is aangegeven dat onmiddellijke bevriezing noodzakelijk is, beslist de uitvoerende lidstaat binnen 48 uur na ontvangst van het bevel over de erkenning. Binnen 48 uur na deze beslissing worden maatregelen genomen om het bevel ten uitvoer te leggen (art. 9, derde lid, Cvo). De tenuitvoerlegging kan enkel worden uitgesteld als een lopend strafrechtelijk onderzoek kan worden geschaad of wanneer reeds eerder een bevriezingsbevel met betrekking tot het voorwerp is uitgevaardigd (artikel 10, eerste lid, Cvo). Daarnaast kan de tenuitvoerlegging van een bevriezingsbevel onmogelijk zijn, omdat het voorwerp reeds is geconfisqueerd, is verdwenen, is vernietigd, of niet wordt aangetroffen (artikel 13, eerste en derde lid, Cvo). Als een bevriezingsbevel ten uitvoer wordt gelegd, blijft het voorwerp in de uitvoerende staat bevroren totdat de bevoegde autoriteit aan het (met het bevriezingsbevel samenhangende) confiscatiebevel heeft voldaan of totdat deze in kennis is gesteld van een beslissing of maatregel die het bevel niet uitvoerbaar maakt of waardoor het bevel wordt ingetrokken (artikel 12, eerste lid, Cvo).

Net als bij het bevriezingsbevel is de verplichting tot erkenning van een confiscatiebevel niet van toepassing als de uitvoerende autoriteit een grond voor niet-erkenning en niet-tenuitvoerlegging, dan wel een grond voor uitstel aanvoert (artikel 18, eerste lid, Cvo). De gronden voor niet-erkenning of niet-tenuitvoerlegging zijn limitatief opgesomd in artikel 19 Cvo. Deze gronden komen gedeeltelijk overeen met die voor de niet-erkenning of niet-tenuitvoerlegging van een bevriezingsbevel.

Nadat het confiscatiebevel is ontvangen, beslist de uitvoerende autoriteit binnen 45 dagen over de erkenning en tenuitvoerlegging van het bevel (artikel 20, eerste lid, Cvo). De tenuitvoerlegging kan onder meer worden uitgesteld als dit een lopend strafrechtelijk onderzoek kan schaden of wanneer het voorwerp reeds het voorwerp is van een andere lopende confiscatieprocedure in de uitvoerende staat (artikel 21, eerste lid, Cvo). Ook kan de tenuitvoerlegging van een confiscatiebevel onmogelijk zijn, omdat het voorwerp reeds is geconfisqueerd, is verdwenen, is vernietigd, of niet wordt aangetroffen op de in het certificaat aangegeven plaats (artikel 22, eerste en derde lid, Cvo).

Het recht van de uitvoerende staat is van toepassing op het beheer van de bevroren en geconfisqueerde voorwerpen (artikel 28, eerste lid, Cvo). De Confiscatieverordening bevat een specifieke regeling voor het beschikken over geconfisqueerde voorwerpen of van uit de verkoop daarvan verkregen geld (artikel 30 Cvo). Behoudens teruggave aan het slachtoffer kunnen geconfisqueerde voorwerpen worden verkocht, overgedragen aan de uitvaardigende lidstaat, worden gebruikt voor het publiek belang of voor maatschappelijke doeleinden, of kan op een andere wijze over de voorwerpen worden beschikt (artikel 30, zesde lid, Cvo). Behoudens teruggave aan of compensatie van het slachtoffer, valt het geld dat is verkregen als gevolg van de tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel toe aan de uitvoerende staat als het bedrag gelijk is aan of lager dan € 10.000. Als het bedrag hoger is dan € 10.000 wordt de helft van het bedrag overgedragen aan de uitvaardigende lidstaat (artikel 30, zevende lid, Cvo). Elke lidstaat draagt de eigen kosten die voortvloeien uit de toepassing van de Confiscatieverordening (artikel 31, eerste lid, Cvo). De uitvoerende autoriteit en de uitvaardigende autoriteit kunnen echter overeenkomen de kosten van de tenuitvoerlegging te delen indien sprake is van hoge of uitzonderlijke kosten (artikel 31, tweede lid, Cvo).

De Confiscatieverordening bepaalt dat de getroffen personen het recht hebben om in de uitvoerende staat effectieve rechtsmiddelen aan te wenden tegen de beslissing tot erkenning en tenuitvoerlegging van bevriezingsbevelen en confiscatiebevelen. Het recht om rechtsmiddelen aan te wenden wordt ingesteld bij een rechtbank in de uitvoerende staat overeenkomstig het recht van die staat. Wat confiscatiebevelen betreft, kan het instellen van een rechtsmiddel schorsende werking hebben, indien het recht van de uitvoerende staat daarin voorziet. De materiële gronden van het bevriezings- of confiscatiebevel kunnen echter niet worden aangevochten (artikel 33, eerste en tweede lid, Cvo). Onder het begrip «getroffen persoon» vallen de natuurlijke persoon en rechtspersonen tegen wie een bevriezings- of confiscatiebevel is uitgevaardigd, de natuurlijke persoon of rechtspersoon die eigenaar is van de voorwerpen waar het bevel betrekking op heeft of eventuele derden wiens rechten door het bevriezings- of confiscatiebevel rechtstreeks worden geschaad (artikel 2, tiende lid, Cvo).

Voor de werking van de Confiscatieverordening in Nederland is aanpassing van de nationale strafwetgeving noodzakelijk. Hieronder wordt ingegaan op de belangrijkste wijzigingen.

Tevens wordt voorgesteld de regels rond de tenuitvoerlegging aan te vullen zodat een rechtsgrondslag wordt geboden voor enkele specifieke vormen van tenuitvoerlegging van de Confiscatieverordening die thans in de Nederlandse wet niet zijn voorzien. Dit betreft de teruggave van een inbeslaggenomen voorwerp, of van een overeenkomstige geldsom, aan het slachtoffer en de overdracht van een geconfisqueerd voorwerp aan de uitvaardigende staat.

Voorts wordt voorgesteld – overeenkomstig de huidige WWETGC – beroep tegen de beslissing tot erkenning en tenuitvoerlegging van het inkomende confiscatiebevel mogelijk te maken. Dit beroep kan door de veroordeelde en eventuele belanghebbenden worden ingesteld bij de rechtbank Noord-Nederland. Dit beroep ziet uitsluitend op de beslissing tot erkenning en tenuitvoerlegging. De materiële gronden van het confiscatiebevel kunnen niet worden aangevochten, omdat de beslissing tot confiscatie is voorbehouden aan de uitvaardigende autoriteit. Ten aanzien van derden zijn de bepalingen van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering van overeenkomstige toepassing.

De bevoegde autoriteit van een andere lidstaat dient een ondertekend bevel (of een gewaarmerkte kopie) tot inbeslagneming toe te sturen aan één van de internationale rechtshulpcentra (IRC’s) in Nederland. Dit bevel kan betrekking hebben op een specifiek omschreven voorwerp of op niet specifiek omschreven voorwerpen ter zekerheidstelling van het recht tot verhaal van een uiteindelijk op te leggen verplichting om een geldsom te betalen. Het bevel wordt toegezonden via een ingevuld en ondertekend bevriezingscertificaat. Dit bevriezingscertificaat is opgenomen in bijlage 1 van de Confiscatieverordening. Voor de verzending van het bevriezingsbevel en het certificaat kan gebruik worden gemaakt van het beveiligde telecommunicatiesysteem van het Europees Justitieel Netwerk of van andere kanalen. Het bevriezingscertificaat dient ofwel samen met een confiscatiecertificaat te worden verstuurd, ofwel de instructie te bevatten dat de bevriezing/inbeslagneming van het voorwerp moet worden gehandhaafd in afwachting van toezending en tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel. In deze laatste situatie wordt in het bevriezingscertificaat de datum vermeld waarop die toezending naar verwachting zal plaatsvinden (artikel 4, zesde lid, Cvo).

Na ontvangst van het bevriezingsbevel wordt door de medewerkers van het IRC nagegaan of aan de vereiste procedurele formaliteiten is voldaan. Dit betreft de aanwezigheid van (een kopie van) het bevriezingsbevel en het certificaat. Ook wordt gekeken naar de taal van het certificaat. Als aan alle formaliteiten is voldaan, wordt het bevriezingscertificaat doorgezonden aan de officier van justitie in het arrondissement waarbinnen de tenuitvoerlegging van het bevel moet plaatsvinden. Het is ook mogelijk dat de officier van justitie bij het IRC zelf de verdere behandeling ter hand neemt. De officier van justitie beoordeelt de juridische aspecten van het bevriezingsbevel. Dit betreft de strafbaarheid van het feit op basis van de lijst van de Confiscatieverordening en het Nederlandse recht (artikel 3 Cvo), de gronden voor de niet-erkenning en tenuitvoerlegging van het bevel (artikel 8 Cvo), de gronden voor uitstel van de tenuitvoerlegging van een dergelijk bevel (artikel 10 Cvo) en de eventuele onmogelijkheid om het bevel ten uitvoer te leggen (artikel 13 Cvo). Van dit laatste is sprake als het voorwerp reeds is geconfisqueerd, is verdwenen, vernietigd of niet wordt aangetroffen (artikel 13 eerste, tweede en derde lid, Cvo). Als er een grond bestaat voor de niet-erkenning en tenuitvoerlegging van het bevriezingsbevel, overlegt het IRC en/of de officier van justitie met de uitvaardigende autoriteit om zo nodig aanvullende informatie te verkrijgen. Daarna beslist de officier van justitie over de erkenning en tenuitvoerlegging van het bevel (artikel 8, tweede lid, Cvo).

Als in het certificaat is aangegeven dat onmiddellijke bevriezing noodzakelijk is, beslist de uitvoerende lidstaat binnen 48 uur na ontvangst van het bevel over de erkenning. Binnen 48 uur na deze beslissing worden maatregelen genomen om het bevel ten uitvoer te leggen (art. 9, derde lid, Cvo). Indien bijvoorbeeld een bevriezingsbevel strekt tot het leggen van conservatoir beslag op voorwerpen, zal eerst een vordering moeten worden gedaan aan de rechter-commissaris tot het verkrijgen van een machtiging (artikel 103 Sv). Daarna kan daadwerkelijk tot inbeslagneming worden overgegaan. Het doen uitgaan van deze vordering is in dat geval de eerste concrete maatregel voor de tenuitvoerlegging van het bevriezingsbevel.

Bij de tenuitvoerlegging van een bevriezingsbevel wordt op dezelfde wijze beslag gelegd als de wijze van beslaglegging ten behoeve van een Nederlandse strafzaak. De Confiscatieverordening bepaalt dat alle bekende personen die door de tenuitvoerlegging van het bevriezingsbevel worden getroffen, over de inbeslagneming worden geïnformeerd (artikel 32 Cvo). Op grond van het Nederlandse recht wordt bijvoorbeeld aan degene bij wie een voorwerp ter verbeurdverklaring is inbeslaggenomen een bewijs van ontvangst afgegeven (artikel 94, derde lid, Sv). Daarin zal kunnen worden vermeld dat op grond van een bevriezingsbevel, afkomstig van buitenlandse autoriteiten, beslag is gelegd. De uitvaardigende autoriteit alsmede het IRC worden vervolgens op de hoogte gesteld van de inbeslagneming, met inbegrip van een beschrijving van de inbeslaggenomen voorwerpen en, indien beschikbaar, een raming van de waarde ervan (artikel 7, tweede lid, Cvo). Ook de Landelijke Beslag Autoriteit (LBA) wordt op de hoogte gesteld van de inbeslagneming.

Op het beheer van de inbeslaggenomen voorwerpen is het nationale recht van toepassing (artikel 28, eerste lid, Cvo). De inbeslagneming duurt totdat definitief is voldaan aan het meegezonden (of eventueel later toegezonden) confiscatiebevel of totdat de uitvoerende autoriteit in kennis is gesteld van een beslissing of maatregel die het bevel niet uitvoerbaar maakt of waardoor het bevel wordt ingetrokken (artikel 12, eerste lid, Cvo). De officier van justitie kan aan de uitvaardigende autoriteit een met redenen omkleed verzoek doen tot beperking van de duur van de inbeslagneming. Als de uitvaardigende autoriteit niet binnen zes weken na ontvangst antwoordt op het verzoek, vervalt de verplichting tot tenuitvoerlegging van het bevriezingsbevel (artikel 12, tweede lid, Cvo).

De uitvoerende autoriteit kan in het bevriezingscertificaat opnemen dat inbeslaggenomen voorwerpen aan een in het certificaat genoemd slachtoffer dienen te worden teruggegeven. In dat geval dient de officier van justitie overeenkomstig het nationale recht (artikel 116 Sv) en de voorwaarden genoemd in artikel 29 Cvo, te besluiten tot teruggave van het voorwerp aan dat slachtoffer. Deze regeling voorziet in teruggave van het voorwerp aan degene bij wie het voorwerp in beslag genomen is. Het voorwerp kan ook worden teruggegeven aan degene die redelijkerwijs als rechthebbende kan worden aangemerkt. Dat kan in beginsel als de beslagene schriftelijk afstand doet van het voorwerp. Als rechtstreekse teruggave aan het slachtoffer niet mogelijk is, kan deze teruggave ook via de uitvaardigende staat plaatsvinden.

Iedere officier van justitie in Nederland kan een bevel tot inbeslagneming toezenden aan een andere lidstaat indien (a) ten behoeve van een Nederlandse strafzaak beslag moet worden gelegd op een specifiek omschreven voorwerp of op niet specifiek omschreven voorwerpen ter zekerheidstelling van het recht tot verhaal van een uiteindelijk op te leggen verplichting om een geldsom te betalen en (b) ten aanzien daarvan op redelijke gronden wordt vermoed dat deze voorwerpen zich in een andere lidstaat bevinden.

Een dergelijk bevel wordt vergezeld van een ingevuld en ondertekend bevriezingscertificaat. Het bevel wordt via het IRC gezonden aan de autoriteiten van de andere lidstaat opdat het aldaar wordt erkend en ten uitvoer gelegd. Het certificaat wordt vertaald in de taal van het land dat het bevel moet uitvoeren. Het certificaat kan ook worden opgesteld in een andere taal, indien dat land heeft aangegeven dat een andere taal is toegestaan.

Het bevriezingscertificaat dient ofwel samen met een confiscatiebevel te worden verstuurd, ofwel de instructie te bevatten dat de inbeslagneming van het voorwerp moet worden gehandhaafd in afwachting van toezending van een confiscatiebevel. In deze laatste situatie wordt in het bevriezingscertificaat de datum vermeld waarop die toezending naar verwachting zal plaatsvinden (artikel 4, zesde lid, Cvo). De autoriteiten van de uitvoerende staat zullen vervolgens de eerder omschreven procedurele formaliteiten en juridische aspecten van het bevriezingsbevel beoordelen. Als het bevel is ten uitvoer gelegd, zullen de autoriteiten van de uitvoerende staat de officier van justitie hiervan in kennis moeten stellen.

De officier van justitie trekt het bevriezingsbevel onverwijld in als blijkt dat het niet meer uitvoerbaar of niet langer geldig is. De uitvoerende autoriteit wordt hiervan onmiddellijk in kennis gesteld (artikel 27, eerste lid, Cvo).

De erkenning van het confiscatiebevel is een gezamenlijke taak van de officier van justitie in het arrondissement Noord-Nederland en het CJIB. Het CJIB ontvangt en registreert het confiscatiecertificaat en (een gewaarmerkte kopie van) het confiscatiebevel. Vervolgens beoordeelt het CJIB of aan de procedurele formaliteiten is voldaan. Tevens doet het CJIB een voorbeoordeling van de juridische aspecten van het confiscatiebevel. Dit betreft de strafbaarheid van het feit op basis van de lijst van de verordening dan wel het Nederlandse recht (artikel 3 Cvo), de gronden voor de niet-erkenning en tenuitvoerlegging van het bevel (artikel 19 Cvo), de gronden voor uitstel van de tenuitvoerlegging van een dergelijk bevel (artikel 21 Cvo) en de eventuele onmogelijkheid om het bevel ten uitvoer te leggen (artikel 22 Cvo). Ingeval het Nederlandse recht de tenuitvoerlegging van het bevel juridisch onmogelijk maakt, wordt door het CJIB of de officier van justitie contact opgenomen met de uitvaardigende autoriteit om de ontstane situatie te bespreken en zo mogelijk een oplossing te vinden (artikel 22, eerste en tweede lid, Cvo).

Vervolgens stuurt het CJIB de beslissing aan de officier van justitie van het arrondissementsparket Noord-Nederland, vergezeld van een advies over de erkenning en tenuitvoerlegging. Indien aannemelijk is dat het bevel op korte termijn wordt erkend en ten uitvoer gelegd, kan de officier van justitie beslag leggen op die voorwerpen.

De officier van justitie neemt onverwijld een beslissing over de erkenning en tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel, althans binnen 45 dagen na de ontvangst van het certificaat door het CJIB (artikel 20, eerste lid, Cvo). Als deze termijn niet wordt gehaald, stelt het CJIB namens de officier van justitie de uitvaardigende autoriteit daarvan onverwijld in kennis en overlegt het CJIB met de uitvaardigende autoriteit over een passend tijdschema voor de erkenning en tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel (artikel 20, vierde lid, Cvo).

Als er een grond bestaat voor de niet-erkenning en tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel, overlegt het CJIB en/of de officier van justitie met de uitvaardigende autoriteit om eventueel noodzakelijk aanvullende informatie te krijgen (artikel 19, tweede lid, Cvo). De beslissing tot niet-erkenning en niet-tenuitvoerlegging of tot uitstel van tenuitvoerlegging van het bevel, wordt door de officier van justitie/het CJIB onverwijld genomen en onmiddellijk meegedeeld aan de uitvaardigende autoriteit (artikelen 19, derde lid en 21, derde lid, Cvo). Zodra de grond voor uitstel vervalt, zal het CJIB het bevel alsnog ten uitvoer leggen. Als het voorwerp reeds is geconfisqueerd, is verdwenen, vernietigd of niet wordt aangetroffen, wordt de uitvaardigende autoriteit hiervan onverwijld in kennis gesteld (artikel 22, eerste, lid, Cvo).

Met de eerdergenoemde Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen is de Minister van Justitie en Veiligheid verantwoordelijk voor de tenuitvoerlegging van het erkende confiscatiebevel. Het CJIB draagt feitelijk zorg voor deze tenuitvoerlegging. Op de tenuitvoerlegging van een confiscatiebevel is het Nederlandse recht van toepassing (artikel 23, eerste lid, Cvo). De tenuitvoerlegging vindt plaats op grond van de regels van het Wetboek van Strafvordering voor de tenuitvoerlegging van de straf tot verbeurdverklaring van een voorwerp of zakelijk recht of de maatregel tot ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel.

Als het confiscatiebevel betrekking heeft op specifieke voorwerpen, zal het bevel ten uitvoer worden gelegd op vergelijkbare wijze als een beslissing van een Nederlandse rechter tot verbeurdverklaring. Hierbij dienen twee situaties te worden onderscheiden. Als de specifieke voorwerpen uit het bevel object waren van een eerder bevriezingsbevel en op grond daarvan in beslag zijn genomen, vervalt de eigendom van dat voorwerp aan de Staat op het moment van erkenning door de officier van justitie van het arrondissement Noord-Nederland. Als de voorwerpen echter niet in beslag zijn genomen, dient voorafgaand aan de erkenningsbeslissing alsnog inbeslagneming van die voorwerpen plaats te vinden met het oog op de latere tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel (artikel 18, vijfde lid, Cvo). Hiertoe treedt het CJIB in overleg met de officier van justitie van het arrondissementsparket Noord-Nederland. Ingeval van inbeslagneming stelt het CJIB, namens de officier van justitie, de uitvaardigende autoriteiten hiervan in kennis. Daarnaast kan – ingeval de voorwerpen in kwestie niet in beslag zijn genomen – het bevel conform artikel 6:5:1 Sv ten uitvoer worden gelegd. De artikelen 6:1:1, 6:4:1 en 6:4:3, vijfde lid, Sv zijn dan van overeenkomstige toepassing. Dit betekent dat de veroordeelde eerst in de gelegenheid wordt gesteld het voorwerp vrijwillig uit te leveren (artikel 6:4:1 Sv). Indien uitlevering uitblijft, kan verhaal worden genomen op het vermogen van de veroordeelde (artikel 6:5:1, tweede lid, Sv). Als het confiscatiebevel betrekking heeft op een specifiek voorwerp, kunnen het CJIB en de uitvaardigende autoriteit overeenkomen dat in plaats van het voorwerp te confisqueren, een geldsom van gelijke waarde wordt geconfisqueerd (artikel 18, tweede lid, Cvo). In het overleg tussen het CJIB en de uitvaardigende autoriteit wordt de hoogte van die vervangende geldsom vastgesteld.

Als het confiscatiebevel strekt tot betaling van een geldsom, wordt het bevel ten uitvoer gelegd overeenkomstig de Nederlandse regels over de ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel in de tweede titel van hoofdstuk 4 van Boek 6 van het Wetboek van Strafvordering. In het laatste geval kan een strafrechtelijk executie onderzoek (SEO) worden ingesteld (artikel 6:4:11 Sv). Het CJIB stelt de veroordeelde eerst in de gelegenheid vrijwillig de geldsom te betalen (artikel 6:4:1 Sv). Bij gebreke van volledige betaling binnen de gestelde termijn, wordt het verschuldigde bedrag op de veroordeelde verhaald (artikel 6:4:3 Sv). Het verhaal vindt plaats overeenkomstig de artikelen 6:4:4 Sv (indien reeds conservatoir beslag is gelegd op de voorwerpen van de veroordeelde) en/of 6:4:5 Sv (indien geen conservatoir beslag is gelegd). De officier van justitie kan voorafgaand aan de erkenningsbeslissing beslag leggen op voorwerpen/vermogensbestanddelen, met het oog op de latere tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel (artikel 18, vijfde lid, Cvo. Indien volledig verhaal overeenkomstig voornoemde bepalingen niet mogelijk blijkt, kan het dwangmiddel gijzeling ten aanzien van de veroordeelde worden toegepast (artikel 6:6:25 Sv). De raadkamer van de rechtbank Noord-Nederland is bevoegd de daartoe strekkende vordering van het openbaar ministerie te behandelen. Het opleggen van vervangende maatregelen als alternatief voor het confiscatiebevel wordt in de Confiscatieverordening niet toegestaan, tenzij de uitvaardigende autoriteit daartoe toestemming geeft (artikel 23, derde lid, Cvo). Met het toepassen van gijzeling is echter geen sprake van een vervangende maatregel omdat de verplichting tot betaling van het wederrechtelijk verkregen voordeel blijft bestaan.

De tenuitvoerlegging wordt voltooid door ten aanzien van het voorwerp of de geldsom te handelen overeenkomstig artikel 30 Cvo. Als de uitvaardigende autoriteit heeft besloten tot teruggave van geconfisqueerde voorwerpen aan het slachtoffer, dient het CJIB dit voorwerp aan het in het certificaat genoemde slachtoffer over te dragen, zo nodig via de uitvaardigende staat. Indien teruggave van het voorwerp aan het slachtoffer niet mogelijk is, maar er in verband met dat voorwerp geld is verkregen, dient die vervangende geldsom aan het slachtoffer te worden overgedragen. Heeft de uitvaardigende autoriteit een beslissing tot compensatie van het slachtoffer uitgevaardigd en is met de tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel geld verkregen, dan dient dat geld aan het slachtoffer te worden overgedragen, eveneens zo nodig via de uitvaardigende staat.

Als de uitvaardigende staat geen beslissing tot overdracht van voorwerpen aan het slachtoffer heeft genomen, kunnen geconfisqueerde voorwerpen worden verkocht of worden overgedragen aan de uitvaardigende staat. Als door de verkoop een bedrag tot € 10.000 wordt verkregen, komt dit bedrag volledig toe aan de Staat. Is het bedrag hoger dan € 10.000, dan wordt de helft van dat bedrag overgedragen aan de uitvaardigende staat.

Als het bevel ten uitvoer is gelegd, wordt de uitvaardigende autoriteit door het CJIB in kennis gesteld van de resultaten (artikel 18, zesde lid, Cvo). Ook de getroffen personen worden over de tenuitvoerlegging geïnformeerd (artikel 32 Cvo).

Tot slot is van belang op te merken dat op grond van het huidige Nederlandse recht gratie kan worden verleend ter zake van (onder meer) confiscatiebevelen die in Nederland ten uitvoer worden gelegd (artikel 6:7:1, tweede lid, onderdeel c, Sv).

Na de inwerkingtreding van de Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen draagt het CJIB namens de Minister van Justitie en Veiligheid zorg voor de tenuitvoerlegging van confiscatiebevelen. Het CJIB kan (onder verantwoordelijkheid van de Minister van Justitie en Veiligheid) een opgelegde verbeurdverklaring, onttrekking aan het verkeer of maatregel ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel als confiscatiebevel toezenden aan een andere lidstaat wanneer blijkt dat de tenuitvoerlegging in Nederland geheel of gedeeltelijk niet mogelijk blijkt te zijn en het CJIB het vermoeden heeft dat de tenuitvoerlegging in een andere lidstaat wel (gedeeltelijk) kans van slagen heeft. De transactie (artikel 74, tweede lid, onderdelen b, c en d, Sr) en strafbeschikking (artikel 257a, tweede lid, onderdeel c en derde lid, onderdelen a, b en c, Sv) kunnen niet als confiscatiebevel op grond van de Confiscatieverordening worden uitgevaardigd, omdat de Confiscatieverordening spreekt over een «door een rechtbank» opgelegde straf of maatregel (artikel 2, tweede lid, Cvo).

Het CJIB zendt een confiscatiebevel toe aan een andere lidstaat als op redelijke gronden kan worden vermoed dat de veroordeelde in die lidstaat over voorwerpen of inkomen beschikt, of wanneer diegene in die lidstaat zijn vaste woon- of verblijfplaats dan wel zijn statutaire zetel heeft (indien het een rechtspersoon betreft). Wanneer uit de beoordeling door het CJIB volgt dat een zaak ter erkenning en tenuitvoerlegging aan een andere lidstaat kan worden toegezonden, draagt het CJIB zorg voor de administratieve afhandeling en de verzending van het confiscatiecertificaat inclusief gewaarmerkte kopie van het confiscatiebevel (de uitspraak van de Nederlandse rechter). Deze documenten worden toegezonden aan de uitvoerende autoriteit van de lidstaat waar het specifieke voorwerp of de geldsom zich bevindt, of waar de veroordeelde verblijft of is gevestigd. Het confiscatiecertificaat wordt vertaald in de taal van de uitvoerende lidstaat. Het certificaat kan ook in een andere taal worden vertaald indien de lidstaat in kwestie heeft aangegeven dat een andere taal is toegestaan. De autoriteiten van de uitvoerende lidstaat zullen vervolgens de eerder beschreven procedurele formaliteiten en juridische aspecten van het confiscatiebevel beoordelen. Indien in het kader van dezelfde strafzaak zowel een schadevergoedingsmaatregel (artikel 36f Sr) als een ontnemingsmaatregel is opgelegd, kan het CJIB in het confiscatiecertificaat opnemen dat het geld dat door de tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel wordt verkregen, door de uitvoerende staat rechtstreeks aan het slachtoffer wordt overgedragen (artikel 30, eerste en vierde lid, Cvo).

Als het bevel is ten uitvoer gelegd, zal de uitvoerende autoriteit het CJIB als centrale autoriteit in kennis stellen van de resultaten (artikel 18, zesde lid, Cvo).

Het wetsvoorstel is voor advies voorgelegd aan het openbaar ministerie, de Politie, de Koninklijke marechaussee, het CJIB, de Raad voor de rechtspraak, de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak, de FIOD en de Autoriteit Persoonsgegevens. Er zijn adviezen ontvangen van het openbaar ministerie, het CJIB, de Raad voor de rechtspraak en de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak8.

Het openbaar ministerie heeft geadviseerd in de voorgestelde wijziging van artikel 5.5.14 Sv specifieker te verwijzen naar de relevante bepalingen uit de Confiscatieverordening. Het OM heeft daarnaast voorgesteld artikel 94a, vierde en vijfde lid, Sv, toe te voegen aan de lijst van artikel 5.5.9. Sv. Hierdoor kan ook een bevel tot «anderbeslag» aan een andere lidstaat worden toegezonden. Tot slot heeft het OM gewezen op een fout in de oorspronkelijk voorgestelde vernummering van de artikelen in de WWETGC. De adviezen van het OM zijn alle opgevolgd.

Het CJIB heeft geadviseerd in de voorgestelde wijziging van artikel 5 WWETGC enkel de Minister van Justitie en Veiligheid aan te wijzen als bevoegde autoriteit tot het doen uitgaan van in Nederland opgelegde geldelijke sancties, beslissingen tot confiscatie en confiscatiebevelen op grond van de Confiscatieverordening. Dit bevordert volgens het CJIB de praktische uitvoerbaarheid van het wetsvoorstel en is volgens het CJIB in lijn met de nieuwe verantwoordelijkheidsverdeling die voortvloeit uit Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen. Dit advies is opgevolgd. Daarnaast heeft het CJIB geadviseerd in artikel 35 WWETGC een expliciet onderscheid te maken tussen de toepasselijke artikelen uit het Wetboek van Strafvordering voor confiscatie van een voorwerp en confiscatie van een geldsom. Dit advies is eveneens opgevolgd. Tot slot heeft het CJIB een beperkt aantal technische wijzigingen in de memorie van toelichting voorgesteld. Ook dit advies is opgevolgd.

De Raad voor de rechtspraak en de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak hebben aangegeven dat het wetsvoorstel geen aanleiding geeft tot het maken van inhoudelijke opmerkingen.

Op dit moment kan geen inschatting worden gemaakt van de impact van het nieuwe instrument wat betreft inkomende bevriezingsbevelen. De mogelijke impact hangt vooral af van de mate waarin andere lidstaten gebruik gaan maken van dit instrument en hoeveel extra bevriezingsbevelen aan Nederland worden toegezonden. Voor uitgaande bevriezingsbevelen levert de Confiscatieverordening een lastenverlichting op omdat het instrument een vereenvoudiging inhoudt. In het najaar van 2021 en het najaar van 2022 wordt een evaluatie uitgevoerd om de impact voor het OM te bezien. Dan zal ook worden beoordeeld of er extra middelen nodig zijn voor de uitvoering van de Confiscatieverordening. Vooralsnog zal de Confiscatieverordening met de bestaande capaciteit worden uitgevoerd.

De kosten voor de uitvoering van de Confiscatieverordening betreffen voor het CJIB éénmalig circa € 0,1 mln. – € 0,3 mln. Dit betreft de aanpassing van ICT-systemen en het opstellen van managementrapportages. Deze kosten worden gedekt binnen artikel 34 van de JenV-begroting.

Het Vijfde Boek, Titel 5, van het Wetboek van Strafvordering bevat het huidige juridische kader voor de wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging van Europese bevriezingsbevelen. Zoals in hoofdstuk 4 is aangegeven, zijn deze bepalingen in het Nederlandse recht opgenomen ter implementatie van (onder meer) het Kaderbesluit 2003/577/JBZ van de Raad van 22 juli 2003 inzake de tenuitvoerlegging in de Europese Unie van beslissingen tot bevriezing van voorwerpen of bewijsstukken (PbEU L 196/45). Met ingang van 19 december 2020 wordt dit kaderbesluit vervangen door de Confiscatieverordening tussen de lidstaten die door de Confiscatieverordening zijn gebonden. Omdat Denemarken en Ierland niet door de Confiscatieverordening worden gebonden (overwegingen 56 en 57, Cvo), dient ten aanzien van die lidstaten het huidige kader van het Wetboek van Strafvordering van kracht te blijven Dit betreft de Eerste en Tweede Afdeling van Titel 5 van het Vijfde Boek. Die afdelingen blijven het toepasselijke juridische kader voor de wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging van bevriezingsbevelen van en aan die lidstaten.

Met het oog op het voorgaande wordt voor de eerste twee afdelingen van Titel 5 aangegeven dat die afdelingen enkel van toepassing zijn op lidstaten die niet door de Confiscatieverordening worden gebonden. Naar aanleiding van het advies van het openbaar ministerie is in artikel 5.5.9 Sv daarnaast mogelijk gemaakt een bevel tot «anderbeslag» (artikel 94a, vierde en vijfde lid, Sv) toe te sturen aan Denemarken en Ierland. Het uitvaardigen van dergelijke bevelen tot inbeslagneming aan andere lidstaten dan Denemarken en Ierland is opgenomen in het voorgestelde nieuwe artikel 5.5.19. Met het oog op de leesbaarheid is de tekst van artikel 5.5.9 Sv opnieuw vastgesteld.

Daarnaast kan de officier van justitie conservatoir beslag leggen op voorwerpen met het oog op een op te leggen ontnemingsmaatregel (artikel 94a, tweede lid, Sv). Daarbij kan ook zogenaamd anderbeslag worden gelegd (artikel 94a, vierde en vijfde lid, Sv). Voor inbeslagneming op grond van artikel 94a, tweede lid, Sv, moet sprake zijn van verdenking van of veroordeling wegens een misdrijf, waarvoor een geldboete van de vijfde categorie kan worden opgelegd. Het beginsel van wederzijdse erkenning brengt echter mee dat deze eis niet in de weg kan staan aan de erkenning en de tenuitvoerlegging van een buitenlands bevriezingsbevel op grond van de Confiscatieverordening, indien er sprake is van een zogenaamd lijstfeit (vgl. artikel 3 Cvo) en het feit strafbaar is gesteld in de uitvaardigende lidstaat met een maximale gevangenisstraf van minimaal drie jaar (vgl. Kamerstukken II 2004/05, 29 845, nr. 3, p. 13).

Volgens de Confiscatieverordening dienen, nadat het beslag is gelegd, alle bekende getroffen personen te worden geïnformeerd over de tenuitvoerlegging van het bevriezingsbevel, overeenkomstig de procedures krachtens nationaal recht (artikel 32, eerste lid, Cvo).

Dit artikel regelt de bevoegdheid van de officier van justitie om de erkenning of tenuitvoerlegging van een bevriezingsbevel te weigeren. De Confiscatieverordening bevat een limitatieve opsomming van weigeringsgronden (artikel 8, eerste lid, Cvo). Deze gronden hebben betrekking op strijdigheid met het beginsel van ne bis in idem (geen dubbele vervolging voor hetzelfde feit), op het bestaan van een voorrecht of immuniteit, de onvolledigheid of onjuistheid van het bevriezingscertificaat, op de situatie dat de gedraging uit het bevriezingsbevel geen strafbaar feit is naar Nederlands recht en op de situatie waarin de tenuitvoerlegging van het bevriezingsbevel zou leiden tot een manifeste schending van het Handvest van de grondrechten. Deze gronden komen grotendeels overeen met de gronden tot weigering van de tenuitvoerlegging van een Europees bevriezingsbevel, ter implementatie van het Kaderbesluit 2003/577/JBZ (artikel 5.5.3 Sv).

Alvorens de erkenning en tenuitvoerlegging van een bevriezingsbevel te weigeren, pleegt de officier van justitie overleg met de uitvaardigende autoriteit (artikel 8, tweede lid, Cvo).

Ook kan de situatie zich voordoen dat pas na het nemen van een beslissing tot erkenning van een bevriezingsbevel blijkt dat één van de weigeringsgronden van toepassing is. In voorkomend geval neemt de officier van justitie contact op met de uitvaardigende autoriteit (artikel 8, vierde lid, Cvo). Indien geen oplossing wordt bereikt, kan de officier van justitie besluiten de tenuitvoerlegging van het bevriezingsbevel stop te zetten.

Personen die getroffen worden door een bevriezingsbevel hebben op grond van de Confiscatieverordening het recht in de uitvoerende lidstaat effectieve rechtsmiddelen aan te wenden tegen de beslissing tot erkenning en tenuitvoerlegging van dat bevel (artikel 33, eerste lid, Confiscatieverordening). Met het voorgestelde artikel 5.5.18 Sv, wordt dit beroep mogelijk gemaakt. Het klaagschrift wordt op grond van artikel 552a, vierde lid, Sv, ingediend bij de rechtbank van het arrondissement waarbinnen de inbeslagneming heeft plaatsgevonden. Dit lid is van belang voor het bepalen van de bevoegde rechtbank, omdat ingeval van een bevriezingsbevel op grond van de Confiscatieverordening doorgaans geen vervolging in Nederland zal worden ingesteld. Naast de beklagmogelijkheid op grond van artikel 552a Sv, is de burgerlijke rechter bevoegd tot kennisneming van geschillen over de toepassing van artikel 94d Sv door het Openbaar Ministerie. Indien één van deze rechtsmiddelen door een belanghebbende wordt aangewend, dient de uitvaardigende autoriteit daarvan op de hoogte te worden gesteld (artikel 33, derde lid, Cvo).

In het klaagschrift kan zowel worden opgekomen tegen de beslissing tot erkenning van het bevriezingsbevel als de tenuitvoerlegging van dat bevel. De rechtbank toetst de rechtmatigheid van de beslissing tot erkenning en tenuitvoerlegging van het bevriezingsbevel. De artikelen 552a, 552c tot en met 552d, eerste lid en 552e, eerste lid, worden van overeenkomstige toepassing verklaard, omdat de rechtbank ook de wijze toetst waarop het bevriezingsbevel ten uitvoer is gelegd.

Uit de Confiscatieverordening volgt dat in de beklagprocedure de materiële gronden van het inkomende bevriezingsbevel niet kunnen worden aangevochten (artikel 33, tweede lid, Cvo). Het is niet aan de Nederlandse rechter om te oordelen of een rechterlijke autoriteit uit een andere lidstaat bij het uitvaardigen van het bevriezingsbevel heeft gehandeld conform het recht van die lidstaat. De materiële grondslag van een bevriezingsbevel kan dan ook alleen in de uitvaardigende staat worden aangevochten, overeenkomstig het nationale recht van die staat. Het ingestelde beroep heeft geen schorsende werking, waardoor het bevriezingsbevel ook gedurende de beroepsprocedure ten uitvoer kan worden gelegd.

Voorgesteld wordt de Minister van Justitie en Veiligheid aan te wijzen als bevoegde autoriteit voor het verzenden van een Nederlands confiscatiebevel aan een andere lidstaat met het oog op de erkenning en de tenuitvoerlegging van dat bevel. Met de Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen zijn zowel de officier van justitie als de Minister van Justitie en Veiligheid aangewezen als bevoegde uitvaardigende autoriteit (Stb. 2017, 82; artikel XLI, onderdeel C). In zijn advies heeft het CJIB erop gewezen dat deze keuze in de praktijk aanleiding geeft tot onduidelijkheid. Met het oog op een effectieve tenuitvoerlegging van strafrechtelijke beslissingen ligt het in de rede deze bevoegdheid te beleggen bij de Minister van Justitie en Veiligheid, zodat het CJIB kan worden belast met de uitvoering daarvan.

Het confiscatiebevel is in artikel 2, tweede lid, Cvo, gedefinieerd als: een onherroepelijke straf of maatregel, opgelegd door een rechtbank na een procedure in verband met een strafbaar feit, die leidt tot definitieve ontneming van voorwerpen aan een natuurlijke persoon of rechtspersoon.

Hieruit volgt dat Nederlandse vonnissen of arresten waarin (a) de maatregel onttrekking aan het verkeer, (b) de maatregel inhoudende de verplichting tot betaling van een geldbedrag aan de staat ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel of (c) de verbeurdverklaring van voorwerpen is opgelegd/uitgesproken, vatbaar zijn voor toezending aan een andere lidstaat op grond van de Confiscatieverordening. Een belangrijke voorwaarde voor toezending is dat het vonnis of arrest onherroepelijk is.

De Confiscatieverordening vereist een onherroepelijke straf of maatregel die door een rechtbank is opgelegd. Dit betekent dat de transactie (artikel 74, tweede lid, onderdelen b en d, Sr) en de strafbeschikking (artikel 257a, derde lid, onderdelen a tot en met c, Sv) niet op grond van de Confiscatieverordening aan een andere lidstaat kunnen worden toegezonden, omdat die beslissingen niet door een rechtbank zijn opgelegd.

De feitelijke procedure voor de toezending van een confiscatiebevel aan een andere lidstaat is omschreven in paragraaf 6.4 van het algemene deel van deze memorie van toelichting.

Hoofdstuk III van de WWETGC bevat het huidige juridische kader voor de wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging van Europese confiscatiebeslissingen. Zoals in hoofdstuk 4 is aangegeven, zijn deze bepalingen in het Nederlandse recht opgenomen ter implementatie van (onder meer) het Kaderbesluit 2006/783/JBZ inzake de toepassing van het beginsel van wederzijdse erkenning op beslissingen tot confiscatie. Met ingang van 19 december 2020 wordt dit kaderbesluit vervangen door de Confiscatieverordening. Omdat Denemarken en Ierland niet door de Confiscatieverordening worden gebonden (overwegingen 56 en 57 Cvo), dienen de eerste twee afdelingen van hoofdstuk III van de WWETGC van kracht te blijven voor deze lidstaten. Die afdelingen blijven het toepasselijke juridische kader voor de wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging van bevriezingsbevelen van en aan die landen.

Met het oog op het voorgaande wordt voor de eerste twee afdelingen van hoofdstuk III aangegeven dat die afdelingen enkel van toepassing zijn op lidstaten die niet door de Confiscatieverordening worden gebonden. Voor het overige blijven deze bepalingen ongewijzigd.

Dit artikel omschrijft op welke wijze een inkomend confiscatiebevel in Nederland ten uitvoer wordt gelegd. Het bevel wordt ten uitvoer gelegd volgens het Nederlandse recht (artikel 23, eerste lid, Cvo). De inhoud van het inkomende confiscatiebevel is bepalend voor de wijze waarop tenuitvoerlegging plaatsvindt. In het bevel staat namelijk vermeld of tot confiscatie van een specifiek voorwerp of tot confiscatie van een geldsom moet worden overgegaan. Een eventuele beslissing van de uitvaardigende staat tot teruggave van voorwerpen aan of tot compensatie van het slachtoffer wordt in het confiscatiecertificaat opgenomen.

Als de uitvaardigende autoriteit geen beslissing tot teruggave aan of compensatie van het slachtoffer heeft genomen, zal het confiscatiebevel dat ziet op specifieke voorwerpen doorgaans ten uitvoer worden gelegd door de verkoop van het specifieke voorwerp en verdeling van de opbrengst overeenkomstig de Confiscatieverordening (artikel 30, zesde lid, onderdeel a, en zevende lid, Cvo). Ook kan het voorwerp aan de uitvaardigende lidstaat worden overgedragen (artikel 30, zesde lid, onderdeel b, Cvo). Indien verkoop of teruggave van het voorwerp niet mogelijk is, dan kan conform het recht van de uitvoerende lidstaat op een andere wijze worden beschikt (artikel 30, zesde lid, onderdeel c, Cvo). Naar Nederlands recht kan dit onder meer inhouden dat het voorwerp wordt vernietigd.

In alle situaties is van belang dat onverwijld na de beslissing tot erkenning van het confiscatiebevel, voor zover mogelijk alle bekende personen die door die erkenning worden getroffen daarover moeten worden geïnformeerd. Deze verplichting vloeit rechtstreeks voort uit artikel 32, eerste lid, Cvo. In dat bericht moet tevens melding worden gemaakt van de rechtsmiddelen die de getroffen personen ter beschikking staan. In het navolgende wordt per onderdeel weergegeven hoe de tenuitvoerlegging in Nederland plaatsvindt.

Als het confiscatiebevel strekt tot inning van een geldsom, wordt het bevel overeenkomstig de genoemde artikelen ten uitvoer gelegd. Gelijktijdig met de kennisgeving van de erkenningsbeslissing van de officier van justitie, wordt de veroordeelde op de hoogte gesteld van de dag waarop uiterlijk betaling moet plaatsvinden (artikel 6:4:1 Sv). Als niet binnen die termijn wordt betaald, wordt verhaal genomen op de voorwerpen van de veroordeelde (artikel 6:4:3, eerste en tweede lid, Sv). In voorkomend geval kan een strafrechtelijk executie onderzoek (SEO) worden ingesteld naar het vermogen van de veroordeelde (artikel 6:4:11 Sv).

Als voorafgaand aan de erkenningsbeslissing conservatoir beslag is gelegd op voorwerpen van de veroordeelde, dan vindt het verhaal plaats overeenkomstig artikel 6:4:4 Sv (dat vervolgens verwijst naar de bepalingen uit het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering). In voorkomend geval geldt de schriftelijke beslissing tot erkenning van het confiscatiebevel als titel bedoeld in artikel 704, eerste lid, van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv).

Als voorafgaand aan de erkenningsbeslissing geen conservatoir beslag is gelegd op voorwerpen van de veroordeelde, vindt het verhaal plaats krachtens een dwangbevel, op de wijze als omschreven in artikel 6:4:5 Sv. De veroordeelde kan zich op grond van artikel 6:4:5, derde lid, Sv, verzetten tegen de tenuitvoerlegging van het dwangbevel, waarbij de rechtbank Noord-Nederland wordt aangewezen als bevoegde rechtbank om het verzetschrift te behandelen. De Minister van Justitie en Veiligheid kan eenieder vorderen inlichtingen te verschaffen die noodzakelijk zijn voor de tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel (artikel 6:1:9 Sv).

Als bij de inning van een confiscatiebevel dat ziet op een geldsom volledig verhaal op grond van de artikelen 6:4:4, 6:4:5 en 6:4:6 Sv onmogelijk blijkt, kan het openbaar ministerie overeenkomstig artikel 6:6:25 Sv een vordering instellen om het dwangmiddel gijzeling jegens de veroordeelde toe te passen. De daartoe strekkende vordering wordt ingediend door de rechtbank Noord-Nederland, zittingslocatie Leeuwarden. Daarbij wordt als uitgangspunt gehanteerd dat voor elke volle € 25 van het nog openstaande bedrag waarvoor verhaal is gezocht, niet meer dan één dag gijzeling wordt opgelegd. De toepassing van gijzeling heft de verschuldigdheid van de geldsom niet op. De maximale duur van de gijzeling bedraagt drie jaar (artikel 36e, elfde lid, Sr).

Als het confiscatiebevel betrekking heeft op een specifiek voorwerp, zal doorgaans voorafgaand aan de beslissing tot erkenning van dat bevel, beslag worden/zijn gelegd op dat voorwerp (zie ook de toelichting op artikel 38 WWETGC). Op het moment van erkenning van het buitenlandse confiscatiebevel, vervalt dat voorwerp aan de Nederlandse Staat.

Is het voorwerp op het moment van erkenning van het confiscatiebevel nog niet in beslag genomen, dan vindt de tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel plaats overeenkomstig de Nederlandse bepaling over de verbeurdverklaring van voorwerpen (artikel 6:5:1 Sv). In voorkomend geval dient het voorwerp na de erkenning onverwijld door de veroordeelde te worden uitgeleverd (artikelen 6:4:1). Als de veroordeelde het voorwerp niet uitlevert, pleegt de Minister van Justitie en Veiligheid overleg met de uitvaardigende autoriteit. In dit overleg kan worden overeengekomen dat tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel plaatsvindt door confiscatie van een geldsom die correspondeert met de waarde van het specifieke voorwerp. In voorkomend geval kan de Minister van Justitie en Veiligheid met toepassing van de artikelen 6:4:3, 6:4:5 en 6:4:6 verhaal nemen op de voorwerpen van de veroordeelde (artikel 6:5:1, tweede lid, Sv). De Minister kan in dit kader van een ieder inlichtingen vorderen die noodzakelijk zijn voor de tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel (artikel 6:1:9 Sv). In het geval volledig verhaal onmogelijk is gebleken of daarvan is afgezien kan – indien de rechter in de uitvaardigende staat in het confiscatiebevel een vervangende vrijheidsstraf heeft opgelegd én de mogelijkheid van de tenuitvoerlegging daarvan door de bevoegde autoriteit van de uitvaardigende staat is overgedragen aan Nederland – de vervangende vrijheidsstraf ten uitvoer worden gelegd (art. 6:4:3, derde lid, Sv).

De Confiscatieverordening voorziet in de mogelijkheid dat een specifiek voorwerp of een geldsom rechtstreeks aan een door de uitvaardigende autoriteit aangewezen slachtoffer wordt overgedragen (artikel 30, eerste tot en met vierde lid, Cvo). Met dit lid wordt voorzien in een rechtsgrondslag voor een dergelijke wijze van tenuitvoerlegging.

Indien de uitvaardigende autoriteit een beslissing tot teruggave aan of tot compensatie van het slachtoffer heeft genomen, wordt informatie over die beslissing doorgaans in het confiscatiecertificaat opgenomen (artikel 30, eerste lid, Cvo). De uitvaardigende autoriteit kan echter ook in een later stadium aan de Minister van Justitie en Veiligheid meedelen dat tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel plaats dient te vinden door teruggave van dat voorwerp aan het slachtoffer (artikel 30, eerste en vijfde lid, Cvo).

Deze overdracht aan het slachtoffer vormt het slotstuk van de tenuitvoerlegging van een inkomend confiscatiebevel. Indien de rechtstreekse teruggave aan het slachtoffer niet mogelijk is, kan de Minister van Justitie en Veiligheid het voorwerp via de uitvaardigende lidstaat aan het slachtoffer overdragen (artikel 30, tweede lid, Cvo).

Wanneer de in het confiscatiebevel genoemde voorwerpen niet kunnen worden teruggegeven aan het slachtoffer, maar er in verband met de tenuitvoerlegging wel geld is verkregen (bijvoorbeeld doordat met de uitvaardigende staat is overeengekomen dat een vervangende geldsom wordt geconfisqueerd die correspondeert met de waarde van het voorwerp), dient deze vervangende geldsom aan het slachtoffer te worden overgedragen, indien nodig via de uitvaardigende lidstaat (artikel 30, derde lid, Cvo).

Indien de uitvaardigende lidstaat een beslissing tot compensatie van het slachtoffer heeft genomen en er als gevolg van de tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel geld is verkregen, dient die geldsom aan het slachtoffer te worden overgedragen, eveneens indien nodig via de uitvaardigende lidstaat (artikel 30, vierde lid, Cvo).

Zoals eerder is opgemerkt, zal de confiscatie van een specifiek voorwerp doorgaans worden gevolgd door verkoop van het voorwerp en verdeling van de opbrengst. De Confiscatieverordening voorziet echter in de mogelijkheid dat een specifiek voorwerp rechtstreeks aan de uitvaardigende staat wordt overgedragen (artikel 30, zesde lid, onderdeel b, Cvo). Met dit lid wordt voorzien in een rechtsgrondslag voor een dergelijke wijze van tenuitvoerlegging.

Indien het confiscatiebevel betrekking heeft op een voorwerp en er geen beslissing tot teruggave aan of compensatie van het slachtoffer is opgenomen in het confiscatiebevel, wordt de tenuitvoerlegging van het bevel voltooid door het voorwerp over te dragen aan de uitvaardigende lidstaat.

Wanneer een confiscatiebevel betrekking heeft op een geldsom kunnen de uitvaardigende en uitvoerende lidstaat overeenkomen dat in plaats van de geldsom een vervangend voorwerp wordt geconfisqueerd (artikel 30, zesde lid, onderdeel b, Cvo). In voorkomend geval dient de uitvoerende lidstaat ter voltooiing van de tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel dat voorwerp over te dragen aan de uitvaardigende staat. Om die reden spreekt het voorgestelde tweede lid, onderdeel b, mede over de overdracht van een «vervangend voorwerp».

Een groot aantal van deze weigeringsgronden komt overeen met de bestaande verplichte weigeringsgronden in de artikelen 24 en 24a WWETGC. Daarnaast introduceert de Confiscatieverordening een nieuwe weigeringsgrond voor de situatie waarin de tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel tot een manifeste schending van in het Handvest vervatte grondrechten zou opleveren (artikel 19, eerste lid, onderdeel h, Cvo). Deze weigeringsgrond kan worden ingeroepen in uitzonderlijke situaties, wanneer er gegronde redenen zijn om op basis van specifieke en objectieve gegevens aan te nemen dat een manifeste schending van één van de grondrechten uit het Handvest dreigt. De ruimte van vrijheid, veiligheid en recht binnen de Unie is gebaseerd op onderling vertrouwen en de veronderstelling dat alle lidstaten zich aan het recht van de Unie houden, met name de grondrechten. De in dit verband relevante grondrechten zijn met name het recht op een doeltreffende voorziening in rechte, het recht op een onpartijdig gerecht en de rechten van verdediging (overweging 34). In het licht van dit uitgangspunt en van de jurisprudentie van het Europese Hof van Justitie zijn de lidstaten bij de uitvoering van Unierecht in beginsel verplicht om aan te nemen dat de andere lidstaten de grondrechten in acht nemen, zodat zij, behoudens uitzonderlijke gevallen, niet mogen nagaan of een lidstaat in een concreet geval die grondrechten daadwerkelijk heeft geëerbiedigd (HvJ EU, 18 december 2014, Advies 2/13, ECLI:EU:C:2014:2454, punten 191–192).

Ten aanzien van de weigeringsgrond uit artikel 19, onderdeel g, Cvo, dient te worden opgemerkt dat deze enkel kan worden ingeroepen wanneer het confiscatiebevel verband houdt met een definitieve veroordeling. Wanneer sprake is van niet op een veroordeling gebaseerd confiscatiebevel (non conviction based confiscation), kan deze weigeringsgrond niet worden ingeroepen (overweging 32 Cvo).

In de consultatieversie van dit wetsvoorstel was geregeld dat de officier van justitie of de Minister van Justitie en Veiligheid verplicht is om de erkenning onderscheidenlijk de tenuitvoerlegging van een confiscatiebevel te weigeren, indien een van de weigeringsgronden bedoeld in artikel 19, eerste lid, onderdelen a, b, c, e, f en h, Cvo van toepassing is. Dit sloot aan bij de systematiek van gedeeltelijk verplichte en gedeeltelijk facultatieve weigeringsgronden die bij de implementatie van het kaderbesluit 2006/783/JBZ is gekozen. Naar aanleiding van het advies van de Afdeling advisering van de Raad van State is het voorgestelde artikel 36 WWETGC dusdanig gewijzigd, dat alle weigeringsgronden uit artikel 19 Cvo facultatief zijn. De officier van justitie (in de tenuitvoerleggingsfase: de Minister van Justitie en Veiligheid) heeft daardoor een zekere beoordelingsmarge om aan de hand van de specifieke omstandigheden per geval te beslissen over de toepassing van de weigeringsgronden. Uit Europese jurisprudentie over het Europees aanhoudingsbevel (EAB) kan immers worden afgeleid dat nationale autoriteiten over een dergelijke beoordelingsmarge dienen te beschikken (HvJ EU 29 juni 2017, C-579/15, ECLI:NL:EU:2017:503). Deze beoordelingsmarge biedt ruimte om – wanneer één van de weigeringsgronden aan de orde is – toch te besluiten een confiscatiebevel te erkennen en ten uitvoer te leggen. De weigeringsgronden uit artikel 19, eerste lid, Cvo, zijn gebaseerd op ook internationaal algemeen erkende kernwaarden van het strafproces en de samenwerking in het kader van rechtshulp. De officier van justitie betrekt de fundamentele aard van de weigeringsgronden van de Confiscatieverordening bij zijn beslissing om de erkenning/tenuitvoerlegging van een confiscatiebevel wegens de toepasselijkheid van een weigeringsgrond de weigeren. Indien in gerechtelijke procedures wordt getwist over een beslissing van de officier van justitie om een weigeringsgrond niet toe te passen, zal de rechter toetsen of de officier van justitie in redelijkheid tot deze beslissing heeft kunnen komen. Dit komt hieronder ook aan de orde, in de toelichting op artikel 39, eerste lid.

Alvorens de erkenning en tenuitvoerlegging van een confiscatiebevel te weigeren, pleegt de officier van justitie onderscheidenlijk de Minister van Justitie en Veiligheid (in de praktijk: het CJIB) overleg met de uitvaardigende autoriteit (artikel 19, tweede lid, Cvo).

Met het voorgestelde artikel 39, eerste lid, WWETGC, wordt voorzien in een effectief rechtsmiddel tegen de beslissing tot erkenning en tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel. De veroordeelde en andere belanghebbenden kunnen tegen deze beslissing beroep instellen, op vergelijkbare wijze als het huidige artikel 27 WWETGC. Het beroep wordt door middel van een met redenen omkleed klaagschrift ingesteld bij de rechtbank Noord-Nederland. De raadkamer van de rechtbank toetst de rechtmatigheid van de beslissing tot erkenning en tenuitvoerlegging van het confiscatiebevel. In de praktijk betekent dit dat de rechter beoordeelt of de officier van justitie in redelijkheid tot zijn beslissing tot erkenning van het confiscatiebevel heeft kunnen komen. Hierbij wordt ook getoetst of de officier van justitie de erkenning had moeten weigeren op basis van de verplichte weigeringsgronden. De raadkamer van de rechtbank treedt bij de beoordeling van het klaagschrift echter niet in de rechtmatigheid van de buitenlandse rechterlijke beslissing die aan het confiscatiebevel ten grondslag ligt. Het is niet aan de Nederlandse rechter om te treden in het in het buitenland gevoerde rechtsgeding en de in het buitenland genomen beslissingen, door te oordelen of een rechterlijke autoriteit uit een andere lidstaat bij het uitvaardigen van het confiscatiebevel heeft gehandeld conform het recht van die lidstaat.

De veroordeelde kan zich voorts verzetten tegen het nemen van verhaal in het kader van de tenuitvoerlegging van een opgelegde verplichting tot betaling van een geldsom. Tegen de beschikking van de raadkamer kan beroep in cassatie worden ingesteld (art. 6:4:5, derde lid, Sv).

Voorgesteld wordt dat het ingestelde beroep geen schorsende werking heeft, waardoor het confiscatiebevel ook gedurende de beroepsprocedure ten uitvoer mag worden gelegd. De Confiscatieverordening biedt hiervoor de ruimte (art. 33, eerste lid, Cvo). In afwijking van de regeling voor de erkenning en tenuitvoerlegging van een beslissing tot confiscatie, in artikel 27, eerste lid, WWETGC is hiervoor gekozen in het belang van een voortvarende afhandeling van het confiscatiebevel. De ervaring met de beslissingen tot confiscatie heeft uitgewezen dat een zorgvuldige toepassing van de procedure in combinatie met de aard van de rechterlijke toetsing, waarbij wordt getoetst of de officier van justitie in redelijkheid tot zijn beslissing tot erkenning heeft kunnen komen, het risico op toewijzing van het beroep tegen de erkenning en tenuitvoerlegging zodanig minimaliseert dat het voordeel van een voortvarende afhandeling opweegt tegen het bezwaar van een mogelijke verplichting tot het ongedaan maken van de tenuitvoerlegging.