Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2019 wijzigingen aan te brengen in:

• 1. de begrotingsstaat van het het infrastructuurfonds;

Dit wetsvoorstel kent een opbouw waarbij afhankelijk van de informatievraag- en behoefte verder kan worden ingezoomd. Deze verdiepingsslag is als volgt opgebouwd:

• 1. Allereerst is de begroting(wet)staat voor het Infrastructuurfonds voor het jaar 2019 opgenomen. Deze dient ter autorisatie van de mutaties die op artikelniveau in de verplichtingen-, uitgaven- en ontvangstenramingen worden voorgesteld.

• 2. Daarna is eerst op hoofdlijnen (paragraaf 2.1) inzicht verstrekt in de belangrijkste budgettaire voorstellen die leiden tot wijziging van de begroting. Hiermee kan snel een indruk worden verkregen van de inhoud van dit wetsvoorstel.

• 3. In de artikelgewijze toelichting (paragraaf 2.2) zijn in de tabellen «Budgettaire gevolgen van uitvoering» de mutaties in de 2e suppletoire begroting uitgesplitst in miljoenennota- en overige mutaties 2e suppletoire begroting. De miljoenennotamutaties zijn reeds in de, aan uw Kamer voorgelegde, ontwerpbegroting 2020 (PM) toegelicht. De overige mutaties 2e suppletoire begroting worden onder de tabellen op het niveau van het artikelonderdeel toegelicht. Dit rekening houdend met de norm zoals hierboven is aangegeven.

• 4. Als onderdeel van de artikelgewijze toelichting is in de verdiepingsbijlage (paragraaf 2.3 deel A) door middel van een meerjarige mutatietabel op artikelonderdeelniveau de aansluiting gemaakt tussen de vorige stand van de begroting en de nu voorgestelde stand. Dit voor de volledige looptijd van het fonds.

• 5. Tenslotte zijn in de verdiepingsbijlage (paragraaf 2.3 deel B) van dit wetsvoorstel de MIRT projecttabellen met de realisatieprojecten alsmede de verkenningen en planuitwerking programma’s opgenomen waarin de begrotingsmutaties op projectniveau zichtbaar zijn gemaakt. Deze MIRT- tabellen zijn in ieder geval voorzien van toelichtingen indien sprake is:

  • • van een wijziging (anders dan door de verwerking van prijsbijstelling) in het taakstellend projectbudget groter dan 10% of meer dan € 10 miljoen;

  • • van een wijziging groter dan 1 jaar in de oplevering van het project.

De lagere verplichtingen bij 2e suppletoire begroting in 2019 van € 56,3 miljoen worden met name veroorzaakt door:

• – Saldo 2019 Verkenning & Planuitwerking (- € 1,2 miljard): de saldomutaties als gevolg van vertragingen op projecten zorgen ervoor dat verplichtingen naar achter geschoven worden. Dit komt voornamelijk door het uitstel van de uitvoeringsbesluiten A12/A27 Ring Utrecht (€ 893 miljoen) en Rijksbijdrage Noordelijk Randweg Utrecht (€ 165 miljoen) als gevolg van de PAS-uitspraak.

• – Saldo 2019 Geïntegreerde Contractvormen (- € 120,1 miljoen): de saldomutaties worden voornamelijk veroorzaakt door de programma's A24 Blankenburgverbinding en A16 Rotterdam doordat bij het vastleggen van de inpassing van het DBFM-contract per abuis ook toekomstige indexeringen zijn vastgelegd en het programma Aflossing Tunnels als gevolg van de toekenning van een hogere indexatie dan contractueel is betaald, de verplichtingen worden doorgeschoven naar 2020.

Hier tegenover staan hogere verplichtingen:

• – A9 Badhoevedorp-Holendrecht (+ € 1,4 miljard): dit is een DBFM contract waarvan in 2019 financial close wordt verwacht. Hiertoe wordt de verplichtingenruimte opgehoogd.

• – Landelijke Tunnelregisseur (+ € 37,3 miljoen): de gemaakte kosten tot en met 2019 zijn door Rijkswaterstaat voorgeschoten en worden nu gedekt vanuit de investeringsruimte Hoofdwegennet. De Landelijke Tunnelregisseur zorgt middels de Landelijke Tunnelstandaard (LTS) voor kaders en standaarden van techniek en uniformiteit in proces en organisatie. Dit is nodig omdat bij zowel aanleg, bediening als beheer en onderhoud van tunnels tientallen organisaties of onderdelen daarvan zijn betrokken met verschillende belangen.

De lagere programmarealisatie van € 146,6 miljoen betreft onder andere de volgende projecten:

• – Verkenning en Planuitwerking (- € 68 miljoen): de lagere uitgaven doen zich voornamelijk voor op de programma's Landzijdige Aansluiting Eindhoven (€ 25,5 miljoen), InnovA58 (€ 18,0 miljoen), Vrachtwagenheffing (€ 10,1 miljoen), NSL (€ 6,2 miljoen), A15 Papendrecht-Sliedrecht (€ 5,8 miljoen) en diverse kleine mutaties op overige programma's.

• – Realisaties Zuidas (- €19,5 miljoen): de herijking door de aannemer verloopt niet volgens planning waardoor vertraging ontstaat.

• – A27 Houten-Hooipolder (- € 18,2 miljoen): door een desaldering i.v.m. extra ontvangsten (zie Desalderingen) ontstaat uitgavenbudget, dat wordt doorgeschoven naar 2020. Daarnaast is sprake van vertraging in grondwerving, kabels en leidingen en natuurcompensatiecontracten.

• – A1 Apeldoorn-Azelo (- €16,3 miljoen): door wijziging van de planning en vertraging in de aankoop van gronden wordt er minder gerealiseerd dan aanvankelijk begroot.

• – Geluidsaneringprogramma weg (- € 6,7 miljoen): de bijdrage die verstrekt is voor het Programma Hoogfrequent Spoor wordt naar verwachting pas in 2022 aan ProRail betaald.

• – Schiphol/Amsterdam-Almere (- € 5,9 miljoen): door een gewijzigd kasritme wordt er in 2019 minder gerealiseerd.

• – A7 Zuidelijke Ringweg Groningen (- € 5,2 miljoen): door een gewijzigde prognose op de onderdelen kabels en leidingen en nadeelcompensatie wordt er minder gerealiseerd op dit project.

Het extra uitgavenbudget (+ € 18,7 miljoen) dat ontstaat door hogere ontvangsten wordt doorgeschoven naar 2020, en betreft met name:

• – A27 Houten-Hooipolder (+ € 14,6 miljoen): extra ontvangsten van de provincies Noord-Brabant (Knooppunt Hooipolder € 8,2 miljoen voor het uitvoeren van maatregel 5, wegverbreding naar 3 rijstroken) en Utrecht (fietsverbinding Hagesteinsebrug € 6,4 miljoen).

• – FES Pilot A10 Amsterdam (+ € 1,4 miljoen): ontvangst van extra EU-subsidie.

• – A73 Venlo/Maas (+ € 1,3 miljoen): extra ontvangst wegens de verkoop van gronden.

De per saldo lagere uitgaven op het artikel Geïntegreerde contractvormen/PPS (- € 5,9 miljoen) betreffen met name:

• – A1/A6/A9 SAA (- € 10,1 mln): inpassingsmaatregelen en werkzaamheden aan kabels en leidingen vinden in 2020 plaats in plaats van 2019.

• – A12 Ede-Grijsoord (- € 5,5 miljoen): de oorzaak ligt enerzijds in het goedkoper uitvallen van de grondverwerving, anderzijds gaat het project Poortwachter later van start.

• – A16 Rotterdam (- € 4,3 miljoen): bij de inpassing van het DBFM-contract dit jaar is geen rekening is gehouden met de doorwerking vanuit 2018 waardoor er in 2019 een negatief budget op artikelonderdeel 12.03 Aanleg is ontstaan. Dit wordt gecorrigeerd met een overboeking naar artikelonderdeel 12.03.

• – SAA A6 Almere (+ € 9 miljoen): hier is sprake van een versnelde uitvoering. De voltooiingsdatum van de realisatie is nu in 2019 gepland.

• – A24 Blankenburgverbinding (+ € 6,1 mln): hier is verontreinigd puin aangetroffen op de bouwplaats. RWS dient de kosten te betalen voor het opruimen. Dit wordt betaald uit de post onvoorzien die in latere jaren is geraamd.

Op dit artikelonderdeel is sprake van een nadelig saldo van € 46,0 miljoen. Op de volgende projecten is sprake van lagere ontvangsten:

• – N33 Zuidbroek Appingedam (- € 22,3 miljoen): het tracébesluit c.q. realisatiebesluit wordt dit jaar niet meer verwacht en dient als voorwaarde van de geraamde ontvangst.

• – A2 Vonderen-Kerensheide (- € 25,0 miljoen): in verband met verwachte vertraging naar aanleiding van de PAS uitspraak wordt de bijdrage van de provincie Limburg pas in 2020 ontvangen.

• – A7 Zuidelijke Ringweg Groningen (- € 9,0 miljoen): in verband met vertraging van de uitvoering van het Hoofdbouwcontract komen de ontvangsten van de gemeente en provincie ook later binnen.

• – A4/9 Badhoevedorp (- € 4,8 miljoen): de bijdragen van de provincie Noord-Holland en de Vervoersregio zijn nog niet ontvangen omdat nog overleg plaatsvindt over de indexering.

• – RW12 Ede-Grijsoord (- € 4,5 miljoen): de ontvangsten zijn lager dan verwacht doordat de startdatum van de uitvoering van het onderdeel Poortwachter van 2019 naar 2020 is verschoven.

• – N33 Assen Zuidbroek (- € 3,5 miljoen): de ontvangsten zijn lager omdat de verkoop van gronden bij Veendam is verschoven naar 2020.

Op dit artikelonderdeel is sprake van hogere bijdragen derden (+ € 18,8 miljoen). Dit komt met name door:

• – A27 Houten-Hooipolder (+ € 14,6 miljoen): extra ontvangsten van de provincies Noord-Brabant (+ € 8,2 miljoen t.b.v. Knooppunt Hooipolder voor wegverbreding naar 3 rijstroken) en Utrecht (+ € 6,4 miljoen t.b.v. de fietsverbinding Hagesteinsebrug).

• – A73 Venlo/Maas (+ € 1,3 miljoen): extra ontvangst wegens de verkoop van gronden.

• – FES Pilot A10 Amsterdam (+ € 1,4 miljoen): ontvangst van extra EU-subsidie.

De lagere verplichtingen worden met name veroorzaakt door:

• – Saldo 2019 (- € 114 miljoen): De saldo mutaties als gevolg van kasvertragingen op aanlegprojecten zorgen ervoor dat verplichtingen naar achter geschoven worden. Dit betreft onder meer: Fietsparkeren Stations, project Den Haag Centraal, station Zwolle, programma overwegen, toegankelijkheid stations en Programma Kleine Functiewijzigingen.

• – Spoorknoop Groningen (- € 4,7 miljoen): De uitkering aan de Spoorknoop Groningen vindt plaats via het regionaal Mobiliteitsfonds op artikel 14. De verplichtingen worden overgeboekt naar artikelonderdeel 14.03 (€ 4,7 miljoen).

Hiertegenover staan hogere verplichtingen:

• – Saldo 2019 Beheer Onderhoud Vervanging (+ € 38,8 miljoen): Op basis van de voorlopige aanvraag 2020 moet het verplichtingenbedrag in 2019 met € 38,8 miljoen verhoogd worden. De subsidie voor 2020 wordt nog in 2019 aan ProRail verleend.

• – Saldo 2019 aanleg (+ € 9,7 miljoen ): In 2019 is onvoldoende verplichtingenruimte beschikbaar voor de beschikking 2019 van het programma Kleine Functiewijzigingen.

• – Antiterrorisme maatregelen (+ € 3,5 miljoen): Dit betreft een subsidie aan Prorail voor extra anti-terrorisme maatregelen op stations. Het bedrag wordt vanuit de investeringsruimte spoor gefinancierd en toegevoegd aan kleine projecten. De verplichting wordt aangegaan in 2019; de uitgaven vinden plaats in 2020.

Op dit artikelonderdeel wordt op het programma een lagere realisatie van € 105,5 miljoen verwacht. In 2019 is er sprake van een overprogrammering van € 30,5 miljoen. Hiervan resteert bij tweede suppletoire begroting € 7 miljoen overprogrammering, waardoor per saldo sprake is van een voordelig saldo van € 82 miljoen. De lagere realisatie wordt met name veroorzaakt door de volgende projecten:

• – Fietsparkeren Stations (- € 24 miljoen): Vanwege de tegenvallende realisatie bij het project Den Haag Centraal en station Zwolle. De oorzaak ligt bij het project Den Haag centraal door vertraging bij de bouw van de fietsenstalling, de projectovereenkomst tussen ProRail en de gemeente kost meer tijd dan verwacht. De bouw bij de stalling bij station Zwolle is vertraagd door onverwachte vertragingen tijdens de realisatie van het project.

• – Programma Overwegen (- € 14 miljoen): Dit wordt veroorzaakt door een langere looptijd dan voorzien van de planuitwerkingen voor landelijke uitrol aftellers en generieke maatregelen ten behoeve van het verminderen dichtligtijden.

• – Toegankelijkheid stations (- € 8 miljoen): Dit wordt onder andere veroorzaakt doordat bij een aantal in dienst gestelde projecten minder is uitgegeven dan verwacht en als gevolg van vertraging bij een aantal projecten zoals Den Haag CS (geleide lijnen), Gorinchem (liften) en Alkmaar-Noord (liften).

• – Programma KleineFunctiewijzigingen (- € 7 miljoen): Oorzaak ligt in vertraging bij een aantal projecten en programma’s zoals: Valleilijn, deelproject Amsterdam Zuid (transfermaatregelen) en deelproject Pernis (Maatregelen overwegen stamlijn) en programma Behandelen en Opstellen ( € - 9 miljoen).

• – Studie en Innovatie geluid HSL (€ - 8 miljoen): Er wordt verwacht dat er in 2019 € 8 miljoen minder wordt uitgegeven, daarom worden deze middelen doorgeschoven naar 2020.

De per saldo lagere verplichtingen (- € 9,7 miljoen) worden met name veroorzaakt door:

• – Rotterdamsebaan (- € 12,8 miljoen): Voor de uitvoering van het project Rotterdamsebaan wordt (kas- en) verplichtingenruimte afgeboekt door de overheveling naar het BTW-compensatiefonds.

De mutaties zijn voornamelijk opgebouwd uit twee mutaties die leiden tot een vertraging van € 9,4 miljoen.

• – Een verlaging als gevolg van een overboeking naar het BTW-compensatiefonds voor Rotterdamsebaan (- € 12,8 miljoen).

• – Een verhoging bij Grote regionale lokale projecten van € 3,3 miljoen. Dit wordt enerzijds veroorzaakt door een verschuiving van de mijlpalen van 2020 naar 2019 bij de Rotterdamsebaan (+ € 5 miljoen). De onderhoudskosten voor het HOV-net Zuid-Holland Noord worden daarentegen gezien de vertraagde voortgang niet in 2019 gerealiseerd en doorgeschoven naar 2020 (- € 1,6 miljoen).

Het artikelonderdeel wordt verhoogd met € 2,7 miljoen als gevolg van:

• – Een verhoging van het artikelonderdeel met € 4,7 miljoen door het overboeken van kasbudget voor de Spoorknoop Groningen (zie artikel 13).

Het verplichtingenbudget wordt bij de overige mutaties tweede suppletoire begroting 2019 per saldo met € 113 miljoen verlaagd. De verlaging wordt grotendeels veroorzaakt door het volgende:

• – Maasroute 2e fase (- € 16,6 miljoen): vanwege contractproblematiek bij het Julianakanaal worden de nog uit te voeren deelprojecten later in de markt gezet.

• – Toekomstvisie Waal (- € 62,8 miljoen): de verplichtingen worden pas vastgelegd op het moment van definitieve gunning. Vanwege de uitspraak van het Europese hof over de PAS-regeling is het Provinciaal Inpassingsplan (PIP) nog niet onherroepelijk geworden. Definitieve gunning en de vastlegging van verplichtingen zal plaatsvinden nadat het PIP onherroepelijk is geworden.

• – Programma Vervanging en Renovatie (- € 11,5 miljoen): in verband met vertraging in de uitvoering van de voorziene programmering, is het uitgaven- en verplichtingenbudget verlaagd.

• – Realisatie Energiehaven (- € 24,8 miljoen): het convenant voor de overdracht van de Energiehaven wordt later dan voorzien afgerond. Daarom is er dit jaar geen betaling.

• – Reservering garantie Twentekanaal (- € 2,0 miljoen): de reservering is niet meer benodigd en wordt daarom teruggeboekt naar de investeringsruimte van het hoofdvaarwegennet.

• – Reservering Kornwerderzand (- € 40 miljoen): er worden geen uitgaven in 2019 verwacht voor het Project verbreding sluiscomplex Kornwerderzand.

• – Reservering Topsector Logistiek (- € 2,1 miljoen): door vertraging in de uitvoering van diverse deelprojecten binnen de Topsector Logistiek, schuift dit bedrag door naar 2020.

Daartegenover staan de volgende verhogingen van verplichtingen:

• – Nieuwe Sluis Terneuzen (+ € 21,5 miljoen): ten behoeve van de sanering van de verontreiniging op de locatie Schependijk wordt het verplichtingenbudget in 2019 opgehoogd.

• – Renovatie Waalbrug (+ € 19,8 miljoen): in 2019 worden er meer kosten gemaakt voor de renovatie vanwege het verwijderen van Chroom VI.

Op dit artikelonderdeel is sprake van een positief saldo van € 9,1 miljoen. Dat wordt voornamelijk veroorzaakt door het volgende:

• – Renovatie Waalbrug (+ € 13,3 miljoen): in 2019 worden er meer kosten gemaakt voor de renovatie vanwege het verwijderen van Chroom VI.

• – BopA (Bediening op Afstand) Friesland (- € 2 miljoen): wegens problemen in de uitvoering worden werkzaamheden en daarmee samenhangende betaling naar 2020 verschoven.

• – Damwanden Eemskanaal (- € 3,7 miljoen): ontwerpfouten in de voorbereidingsfase zorgen voor vertraging van het project.

• – Programma Vervanging en Renovatie (- € 13,8 miljoen): in verband met vertraging in de uitvoering van de voorziene programmering en tranche 4 van het programma, is het uitgavenbudget in 2019 verlaagd.

Op dit artikelonderdeel is in 2019 sprake van een overprogrammering van € 79,4 miljoen. Ten opzichte van de programmering wordt er € 76,5 miljoen minder gerealiseerd, hetgeen leidt tot een negatief saldo van € 2,9 miljoen. De lagere realisatie ten opzichte van de programmering wordt met name veroorzaakt door de volgende projecten:

• – Lemmer Delfzijl (- € 1,3 miljoen): de BTW-afrekening is vertraagd in verband met administratieve problemen.

• – Uitvoering Lichteren IJmuiden (- € 1,4 miljoen): het realisatieproject zit in de laatste fase van de voorbereiding voor het verwijderen van baggerspecie uit de Energiehaven. Het resterend budget wordt benut in de uitvoeringsfase (- € 1,4 miljoen).

• – Realisatie Energiehaven: het convenant voor de overdracht van de Energiehaven wordt later dan voorzien afgerond. Daarom is er dit jaar geen betaling (- € 24,8 miljoen).

• – Capaciteitsuitbreiding Beneden Lek (- € 1,4 miljoen): de betaling van de damwand was per abuis gepland in 2019, deze schuift door naar 2020.

• – Reservering garantie Twentekanaal (- € 2,0 miljoen): de reservering is niet meer benodigd en wordt daarom teruggeboekt naar de investeringsruimte van het hoofdvaarwegennet.

• – Reservering Kornwerderzand (- € 40 miljoen): er worden in 2019 geen uitgaven gedaan op het project verbreding sluiscomplex Kornwerderzand. De middelen blijven gereserveerd voor het project.

• – Reservering Topsector Logistiek (- € 2,1 miljoen): door vertraging in de uitvoering van diverse deelprojecten binnen de Topsector Logistiek, schuift dit bedrag door naar 2020.

De lagere verplichtingen bij 2e suppletoire begroting in 2019 worden met name veroorzaakt door:

• – ERTMS (- € 793,3 miljoen): dit wordt veroorzaakt doordat voor het opvolgen van de aanbevelingen vanuit de BIT-toets meer tijd nodig is dan voorzien. De programmabeslsissing is hierdoor later genomen dan in eerste instantie is verwacht. Di heeft tevens een vertragend effect gehad op de aanbestedingen. Als gevolg van deze vertragingen worden de verplichtingen naar achter geschoven.

• – ZuidasDok (- € 79,4 miljoen): Dit wordt veroorzaakt door de uitloop van de werkzaamheden aan de OV-terminal. Daarnaast verloopt de herijking door de aannemer niet volgens planning. Hierdoor is er vertraging in de uitvoering en wijzigt de projectbezetting in de tijd, waardoor een deel van het budget verschuift naar 2020 en verder.

• – PHS (+ € 70,9 miljoen): Dit wordt met name veroorzaakt door de faseovergang PHS Westhaven van planstudie- naar realisatiefas, ten behoeve van de realisatiebeschikking wordt € 65,8 miljoen vanuit latere jaren naar 2019 geschoven.

Op dit artikelonderdeel is sprake van een overprogrammering van € 10 miljoen. De programmering is met € 10,1 miljoen verhoogd als gevolg van een hogere realisatie, waardoor er op dit artikelonderdeel een nadelig saldo van € 20,1 miljoen is ontstaan.

• – Dit heeft onder meer te maken met het naar voren halen van middelen (+ € 10 miljoen) van 2020 naar 2019 voor het project Spooromgeving Geldermalsen. Dit wordt veroorzaakt doordat de aannemer de werkzaamheden anders heeft gefaseerd in de tijd waardoor het betalingsschema naar voren is gehaald.

• – Bij PHS Ede worden middelen naar achter geschoven (- € 7 miljoen) doordat de aanbestedingsprocedure vroegtijdig is beëindigd doordat er geen inschrijvingen zijn geweest die binnen het beschikbare budget pasten; er wordt opnieuw gestart in het eerste kwartaal van 2020.

• – Voor de planuitwerking van Amsterdam CS en voor de corridor goederen Zuid-Nederland (+ € 6,9 miljoen) zijn tenslotte meer werkzaamheden verricht waardoor een hogere realisatie plaatsvond in 2019; hiervoor worden middelen naar voren gehaald.