Nr. 15 VERSLAG HOUDENDE EEN LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, belast met het voorbereidend onderzoek van dit voorstel van wet, heeft de eer verslag uit te brengen in de vorm van een lijst van vragen met de daarop gegeven antwoorden.

De vragen zijn op 7 oktober 2019 voorgelegd aan de Ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media. Bij brief van 25 oktober 2019 zijn ze door de Ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media beantwoord.

Met de vaststelling van het verslag acht de commissie de openbare behandeling van het wetsvoorstel voldoende voorbereid.

De voorzitter van de commissie, Tellegen

Adjunct-griffier van de commissie, La Rocca

Over de nauwkeurigheid van de Referentieraming (raming van het aantal leerlingen en studenten) en de afwijkingen de afgelopen 10 jaar bent u in de Kamerbrief over de verkenning naar de systematiek rondom de OCW-ramingen van 29 oktober 2018 geïnformeerd. Hieruit blijkt dat de afwijking van de raming tussen 2007 en 2017 evenwichtig gespreid was: er is geen sprake van een structurele overraming of onderraming. In de Referentieraming 2018 en de Referentieraming 2019 bleek beide sprake van een hoger dan geraamd aantal leerlingen en studenten. De afgelopen 10 jaar (2010 t/m 2019) was drie keer sprake van een overschatting en zeven keer sprake van een onderschatting (gemiddeld genomen over de betreffende begrotingshorizon).

Dat de raming meerdere jaren achter elkaar te laag of te hoog bleek betekent niet per definitie dat de raming beter kan. De ramingssystematiek is gebaseerd op statistische analyse van data van de afgelopen jaren over hoe leerlingen en studenten door het onderwijssysteem stromen. Door elk jaar de meest recente data te gebruiken, krijgt de raming een zelflerend vermogen. Door de trends te baseren op data over 12 jaar wordt de invloed van onverwachte veranderingen in trends en eenmalige uitschieters gedempt. Het voordeel daarvan is dat eenmalige uitschieters een beperkt effect op de verwachte toekomstige ontwikkelingen hebben. Een nadeel is dat een trendbreuk met vertraging wordt waargenomen (bijvoorbeeld de sneller dan geraamde verschuiving van vmbo naar havo- en vwo-deelname (havoïsering), die enkele jaren tot meer leerlingen dan geraamd in het vo hebben geleid).

De budgettaire gevolgen van de Referentieraming voor de OCW-begroting zijn mede afhankelijk van de uitkomst van de studiefinancieringsraming en andere mee- of tegenvallers op de OCW-begroting. Normaal gesproken wordt een per saldo tegenvaller conform de begrotingsregels van het kabinet binnen de OCW-begroting gedekt, maar dit jaar is de per saldo tegenvaller op de ramingen 2019 generaal gedekt.

In de verkenning naar de systematiek rondom de OCW-ramingen heeft OCW kans gezien om de onrust in de begrotingscyclus te verminderen. Een afwijking van het geraamde aantal studenten wordt voortaan in het ho met één jaar vertraging doorgerekend naar de ho-budgetten en de budgetten in het lopende begrotingsjaar worden niet aangepast. Hierdoor hoeft er niet meer in het lopende jaar onder tijdsdruk te worden omgebogen als er sprake is van een tegenvaller. Dit sluit aan bij de wijze waarop de leerlingenaantallen budgettair worden verwerkt in het mbo (de «mbo-systematiek»). Dit heeft als gevolg dat er in het lopende jaar voor het ho geen mee- of tegenvaller op de OCW-begroting plaatsvindt. Om te voorkomen dat de ho-sectoren nadeel ondervinden door invoering van deze nieuwe werkwijze wordt eenmalig alsnog de tegenvaller in het lopende jaar (2019) gecompenseerd.

Op dit moment vindt er een onderzoek plaats naar de wijze waarop een investeringsfonds bij kan dragen aan het verdienvermogen van Nederland. De Tweede Kamer wordt in de Groeibrief van de Minister van EZK geïnformeerd over de kabinetsvisie op het versterken van het duurzaam verdienvermogen van Nederland. Het kabinet verwacht de Kamer vervolgens, begin 2020, over de bevindingen van het onderzoek naar een investeringsfonds ten behoeve van het duurzame verdienvermogen te informeren. Als er uit het investeringsfonds investeringen voortkomen op de beleidsterreinen van OCW, dan zal hier in de volgende OCW-begrotingen op in gegaan worden.

In het hoger onderwijs is een financiële relatie met de volgende jongerenorganisaties:

	afkorting	uitgebreide naam
1	LSvB	Landelijk Studenten Vakbond
2	ISO	Interstedelijk Studenten Overleg
3	Morgen	MORGEN (voorheen LHUMP)
4	SOM	Stichting Studenten Overleg Medezeggenschap
5	Integrand Ned	Integrand Nederland
6	LkvV	Landelijke Kamer van Verenigingen
7	LSR	Landelijk Studenten Rechtsbureau
8	LOF	Stichting Landelijk Overleg Fracties
9	Studentensport (= SSN)	Studentensport Nederland, Sportcentrum Olympos
10	KNPSV	Koninklijke Nederlandse Pharmaceutische Studenten Vereniging
11	Dwars	Dwars, GroenLinkse Jongerenorganisatie
12	CDJA	Christen Democratisch Jongeren Appèl
13	Elsa the Neth.	ELSA the Netherlands
14	Jason	Stichting Jason
15	JS	Jonge Socialisten in de PvdA
16	JD	Jonge Democraten (D66)
17	SIB-NED	Studentenverenigingen voor Internationale Betrekkingen
18	SPS-NIP	Nederlands Instituut van Psychologen SPS-NIP
19	IFMSA-NL	IFMSA-NL (Internal Fed. of Med. Stud. Assoc. The Netherlands)
20	NJN	Nederlandse Jeugdbond van Natuurstudie
21	CSFR	Civitas Studiosorum in Fundamento Reformato
22	Pink!	Pink!, politieke jongerenorganisatie Partij voor de Dieren
23	VCS Ichthus	Ichtus Landelijk Verenigde Christenstudenten
24	Unipartners	Stichting Unipartners Nederland
25	JOVD	Jongeren Organisatie Vrijheid en Democratie
26	Perspectief	Perspectief Christenunie jongeren
27	ESN	ESN Nederland (Erasmus Student Network NL)
28	SGP-jongeren	SGP-Jongeren
29	AIESEC	Stichting AIESEC Nederland
30	CNV jongeren	CNV Jongeren
31	JNM	Jongeren in de Natuur
32	Debatbond	Nederlandse Debatbond
33	JMA	Jongeren Milieu Actief
34	KIVI	KIVI Engineering Society
35	VCMS	Vereniging Chirurgie voor Medisch Studenten

Het leenstelsel is alleen ingevoerd voor het hoger onderwijs en niet voor het mbo. Waarschijnlijk wordt met de vraag bedoeld hoe het te verklaren is dat de meevaller op de uitgaven studiefinanciering voornamelijk uit het mbo afkomstig is. Het betreft een meevaller die wordt veroorzaakt door lagere uitgaven aan omzettingen van prestatiebeurs in gift. De oorzaken hiervoor kunnen met de beschikbare informatie niet volledig inzichtelijk worden gemaakt. Wat hier waarschijnlijk een rol speelt, is dat een aantal jaar geleden het overgrote deel van de mbo-opleidingen is ingekort van vier naar drie jaar. Het is lastig te ramen hoe deze verkorting doorwerkt op de omzettingen en in welk jaar. Uit de realisatie blijkt dat deze verkorting vooral heeft geleid tot hogere omzettingen in het mbo voor 2018. Als gevolg daarvan zijn de omzettingen voor de jaren na 2018 naar beneden bijgesteld.

Nee, er zijn geen harde cijfers beschikbaar over studievertraging en/of uitval ten gevolge van stagediscriminatie. Wel zijn er diverse onderzoeken naar stagediscriminatie in het mbo beschikbaar. Zo laat onderzoek van het Kennisplatform Integratie en Samenleving (KIS) zien dat mbo-studenten met een migratieachtergrond meer sollicitatiebrieven moeten versturen en langer op zoek zijn naar een stageplek.

Dit wordt onderschreven door cijfers van Research Centre for Education and Labour Market (ROA) waaruit blijkt dat van de mbo-studenten met een Nederlandse achtergrond 70% na één keer solliciteren een stageplaats vindt. Voor studenten met een migratieachtergrond geldt dit voor 50%. Dit brengt met zich mee dat studenten met een migratieachtergrond vaker moeten solliciteren, zo moet 24% meer dan vier keer sollicteren en 8,5% meer dan 10 keer. Onder studenten met een Nederlandse achtergrond is dit respectievelijk slechts 11% en 3%.

Ingevolge artikel 7.2.9 van de WEB draagt de school zorg voor de beschikbaarheid van de praktijkplaats. Het is een inspanningsverplichting, geen resultaatverplichting. Het is ook een gedeelde verantwoordelijkheid van de school en de student om een praktijkplaats te vinden, maar niemand is aan het onmogelijke gehouden. Wel moet de school bij een structureel tekort aan leerwerkplekken voor een bepaalde opleiding in een regio de instroom zoveel als mogelijk afstemmen op de beschikbaarheid van leerwerkplekken.

Met de herziening van de bekostiging heeft het kabinet wijzigingen aangebracht in de verdeling van de onderwijsbekostiging over hogescholen en universiteiten. In welke mate de onderwijsbekostiging ten goede komt aan duurzame en groene onderzoekstrajecten kan het kabinet niet aangeven. Dit valt onder de bestedingsvrijheid van instellingen.

Het bedrag van de loon- en prijsbijstelling wordt vastgesteld door het loon- en prijsgevoelige deel van de begrotingsuitgaven te vermenigvuldigen met de percentages van de loon- en prijsbijstelling. Er zijn verschillende categorieën loon- en prijsgevoelige uitgaven waaraan verschillende percentages verbonden zijn. Het kabinet beslist bij voorjaarsbesluitvorming over het uitkeren van de loon- en prijsbijstelling.

Ja, de begrote uitgaven voor initieel onderwijs worden gekwalificeerd als consumptieve overheidsuitgaven. De classificatie van overheidsuitgaven in consumptieve uitgaven en investeringen volgt de bindende internationale richtlijnen van Eurostat.

Bij subsidies verstrekt de overheid een financiële bijdrage waarvoor de ontvanger activiteiten moet verrichten die bijdragen aan de beleidsdoelen. Bij opdrachten is er sprake van inkoop van goederen of diensten waarvoor de overheid betaalt.

Op de website jongerenopgezondgewicht.nl wordt vermeld dat er 142 deelnemende gemeenten zijn per oktober 2019.

Een recente peiling van het voedingscentrum (maart 2019) laat zien dat 57% van de middelbare en mbo-scholen aangeeft dat ze momenteel voldoen aan de Richtlijnen Gezondere Kantines van het Voedingscentrum.

Uit het rapport Op weg naar rookvrije schoolterreinen (Mulier Instituut, 2019) blijkt dat in 2018 80% van de scholen in het primair onderwijs een geheel rookvrij terrein had, in het voortgezet onderwijs was dit 62%. In datzelfde jaar had 16% van de scholen in het primair onderwijs een gedeeltelijk rookvrij schoolterrein, dit geldt voor 37% van de scholen in het voortgezet onderwijs. Dit kabinet is voornemens om per augustus 2020 wettelijk te verplichten dat alle schoolpleinen (po, vo, mbo en ho) rookvrij zijn.

De Wet op het onderwijstoezicht (WOT) regelt de taken en bevoegdheden van de Inspectie van het onderwijs. Met een eigen wet heeft de wetgever destijds beoogd om de onafhankelijke rol van deze inspectie te versterken. In artikel 3 van de WOT zijn de taken van de inspectie vastgelegd. Een van haar kerntaken is het toezien op de naleving van de aan de onderwijsinstellingen gestelde wettelijke eisen (deugdelijkheidseisen). Deze eisen staan in de sectorwetten.

De hoogte en duur van bovenwettelijke uitkeringen zijn voor de verschillende onderwijssectoren vastgelegd in de sector cao’s. Aangezien de aard van de bovenwettelijke regelingen verschilt, is er geen overzicht opgenomen. De cao teksten zijn openbaar en te vinden op de site van de desbetreffende onderwijsraden.

Voor het verbeteren van de randvoorwaarden voor Leven Lang Ontwikkelen (LLO) voeren de ministeries van SZW, EZK en OCW gezamenlijk een meerjarig actieprogramma LLO uit. Van de kosten voor dit actieprogramma is in de OCW-begroting voor 2020 € 11,75 miljoen beschikbaar. Op de SZW-begroting is € 1,5 miljoen beschikbaar voor versterking van de regionale ondersteuningsstructuur. Op de EZK-begroting staat € 2,7 miljoen voor versterking van de leercultuur in het MKB. Naast het meerjarig actieprogramma LLO lopen er meer activiteiten die Leven Lang Ontwikkelen stimuleren. Zo is het kabinet voornemens om de huidige fiscale aftrek van scholingsuitgaven om te vormen tot een gerichte uitgavenregeling, het STAP-budget (Stimulering Arbeidsmarktpositie), dit bedraagt in totaal € 218 miljoen en staat op artikel 4 en artikel 95. Zie voor een compleet overzicht de bijlage bij de brief aan de Tweede Kamer van 27 september 2018.

De taakstelling OCW stond op artikel 91 Nog onverdeeld en was nog niet verdeeld over de beleidsartikelen. Er waren daarom ook nog geen kortingen opgelegd aan instellingen.

De bewindslieden van OCW in het kabinet Rutte II waren Minister Jet Bussemaker en Staatssecretaris Sander Dekker.

Onderstaand een overzicht van de totale publieke onderwijsbekostiging vanuit het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De bedragen variëren over de jaren als gevolg van wijzigingen in beleidsvragen aan Nuffic en als gevolg van loon- en prijsbijstellingen.

bedragen x € 1.000

Jaar	2016	2017	2018	2019	2020
Totaal	23.569	22.037	23.064	22.979	23.506

Het project versterking medezeggenschap in het funderend onderwijs ontvangt voor 2019 een subsidie van € 300.000 van OCW. Met ingang van 2020 wordt de versterking medezeggenschap in de vorm van een opdracht uitgevoerd. Het aanbestedingstraject is reeds gestart.

Er is sprake van uitgaven voor kosten op de begroting van dit ministerie voor activiteiten die verband houden met de beleidsdoeleinden en/of uitvoering van regelgeving van dit ministerie en waarbij in dit kader een persoon is betrokken die tevens lid is van het Koninklijk Huis.

Prinses Laurentien is sinds 2009 Speciaal Gezant Geletterdheid voor UNESCO. Als verantwoordelijk ministerie voor Unesco ondersteunt OCW dit gezantschap met een subsidie:

2018	€ 48.225
2019	€ 47.939
2020	€ 49.680 (aanvraag)

Deze subsidie wordt o.a. aangewend voor het dekken van de kosten van een ondersteunend medewerker, reis- en verblijfkosten en een vacatievergoeding

OCW heeft inderdaad met Nibud gesproken over het meenemen van studenten in de koopkrachtplaatjes. Hieruit volgde dat het Nibud studenten niet meeneemt in de koopkrachtberekeningen van 100 voorbeeldhuishoudens. De reden hiervoor is dat het Nibud statische koopkrachtplaatjes maakt, waarbij er vanuit wordt gegaan dat er niets verandert in de situatie. De situatie van studenten verandert vaak en ook nog eens in korte tijd. Dat heeft ten eerste te maken met de korte periode waarin iemand studeert. Na afstuderen is de koopkrachtverandering veel groter als een oud-student gaat werken. Daarnaast heeft de verandering voor thuiswonende studenten die uit huis gaan tijdens de studietijd een grote impact. Tot slot kunnen de inkomsten nogal wisselen per jaar tijdens de studententijd, doordat studenten hun leenbedrag aan kunnen passen.

Inderdaad constateert de OESO in Education at a Glance 2019 dat het maximaal aantal lesuren van een leraar in Nederland hoger is dan het OESO-gemiddelde, zowel in de onderbouw als in de bovenbouw van het vo. We tekenen hierbij aan dat de genoemde OESO-cijfers uit het schooljaar 2017–2018 zijn. Hierin zijn dus de afspraken nog niet verwerkt die de sociale partners in het voortgezet onderwijs recent hebben gemaakt over extra ontwikkeltijd. Leraren kiezen zelf in overleg met elkaar en hun leidinggevenden, waar ze de vrijgekomen tijd aan gaan besteden.

Wij veronderstellen dat de vraagsteller het verschil van 29% met het EU-gemiddelde baseert op gegevens over leerling-leraar ratio’s in het voortgezet onderwijs. Het klopt dat de leerling-leraar ratio in Nederland in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs hoger is dan het gemiddelde in de OESO landen. Het is goed hierbij te beseffen dat er geen één-op-één-relatie is tussen deze ratio en de feitelijke groepsgrootte. De leerling-leraar ratio is slechts het aantal leraren gedeeld door het aantal leerlingen. Er kunnen op basis van deze OESO-cijfers niet zonder meer conclusies worden getrokken over de groepsgrootte in Nederland in vergelijking met andere landen. De feitelijke groepsgrootte per leraar hangt van veel factoren af, zoals aard en omvang van het vak en de onderwijskundige visie van de school. Ook bijvoorbeeld de inzet van ondersteunend personeel kan per land verschillen. In Nederland staat de eigen visie en werkwijze van scholen voorop: vanuit de overheid sturen we niet op de groepsgrootte.

Het bevoegd gezag van de havo- en vwo-scholen beslist over de toelating van leerlingen die na het behalen van hun vmbo-gl/tl- of havodiploma willen doorstromen naar een ander schoolniveau. Die toelating is bijna altijd afhankelijk van voorwaarden waaraan de gediplomeerde vmbo’er of havist moet voldoen. Scholen hanteren verschillende toelatingsvoorwaarden, maar er zijn geen specifieke verschillen tussen de voorwaarden die respectievelijk havo- en vwo-scholen stellen. De doorstroomvoorwaarden die havo- en vwo-scholen stellen, zijn onderzocht (zie het wetsvoorstel op: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/04/18/voorstel-van-wet-wijziging-wet-geljke-kan-op-doorstroom-vmbo-havo). Uit deze onderzoeken blijkt dat het gaat om voorwaarden zoals dat de leerling een positief advies van de mentor moet hebben, aan een bepaalde cijfereis moet voldoen, een motivatiegesprek moet voeren, een goede werkhouding moet laten zien en dat de leerling een in een bepaald vakkenpakket eindexamen moet hebben gedaan. De regering heeft inmiddels bij uw Kamer een wetvoorstel ingediend waarmee wordt beoogd deze toelating wettelijk te regelen, zodat elke leerling een gelijke en eerlijke kans op doorstroom heeft.

Het CBS heeft een indicator ontwikkeld waarmee op basis van centraal beschikbare data bepaald wordt welke kinderen een risico op een onderwijsachterstand hebben. In deze indicator wordt gekeken naar de volgende kenmerken: het opleidingsniveau van de ouders, het gemiddelde opleidingsniveau van de moeders op school, het land van herkomst, de verblijfsduur in Nederland en of de ouders in de schuldsanering zitten.

De eerste 30 agenda’s zijn inmiddels opgesteld en te vinden op https://www.gelijke-kansen.nl/.

Gemeenten en scholen geven aan dat de oorzaken voor het stijgende aantal jaarlijkse vsv’ers liggen in de aantrekkende arbeidsmarkt, toenemende multiproblematiek onder jongeren en een toenemend aantal verkeerde studiekeuzes. Uit een verdiepende cijferanalyse van de oorzaken van de stijging van het aantal vsv’ers in de afgelopen twee jaar blijkt dat jongeren zonder startkwalificatie de afgelopen jaren steeds vaker aan het werk zijn.

In de kabinetsreactie van 4 oktober jl. heeft het Kabinet benadrukt dat – ondanks de stijging van het aantal nieuwe vsv’ers – zoveel mogelijk jongeren een diploma zouden moeten halen op het niveau van een startkwalificatie. Daarom wordt de aanpak onverminderd voortgezet. In elke RMC-regio wordt een vierjarig regionaal plan (2020–2024) gemaakt met maatregelen om vsv tegen te gaan en om uitgevallen jongeren te begeleiden. Voor uitvoering van deze regionale programma’s stelt de Minister van OCW voor de komende vier jaar opnieuw in totaal bijna € 200 miljoen beschikbaar. Om de stijging tegen te gaan, gaat OCW met werkgevers in gesprek zodat jongeren die gaan werken zonder startkwalificatie alsnog via een bbl-opleiding een startkwalificatie kunnen halen. De Minister van OCW wil daarnaast onderzoeken met welke maatregelen uitval onder jongeren verder verminderd kan worden. Het CBS gaat daarom in 2019 onderzoek doen naar de stijging van het aantal jongeren met multiproblematiek en in hoeverre dit verband houdt met de stijgende vsv-cijfers.

Het streefcijfer van 20.000 nieuwe vsv’ers is door DUO berekend op basis van een extrapolatie van de historische trend in het aantal vsv’ers. In deze extrapolatie is rekening gehouden met het relatieve aandeel vsv’ers en de prognose van het aantal leerlingen en studenten in het vo en het mbo. Verdere afspraken over deze streefcijfers worden gemaakt met de MBO Raad, VNG en Ingrado. Dit streefcijfer van maximaal 20.000 nieuwe vsv’ers is niet nieuw. Dit cijfer is namelijk vastgesteld in de huidige regeling vsv (regeling regionale aanpak voortijdig schoolverlaten 2017) die tot en met 2020 loopt. Voor de nieuwe regeling – die loopt tot en met 2024 – blijft het streefcijfer van jaarlijks maximaal 20.000 nieuwe vsv’ers onveranderd. We zien dat de aantallen vsv’ers stijgen. De problematiek is zo hardnekkig, dat we deze doelstelling in de huidige periode (tot en met augustus 2020) niet gaan halen. Het Kabinet wil de urgentie van de aanpak echter behouden en houdt daarom vast aan de huidige ambitie van maximaal 20.000 nieuwe vsv’ers per jaar.

Tijdens de begrotingsvoorbereiding van de OCW-begroting 2014 bleek sprake van een per saldo meevaller op de totale OCW-begroting. Deze meevaller is gereserveerd voor investering in de kwaliteit van het onderwijs in het kader van het Nationaal Onderwijs Akkoord. Het onderwijsbudget is dus in 2014 niet gehandhaafd op hetzelfde niveau, maar de meevaller is ingezet ten behoeve van een intensivering in het onderwijs.

Dit voorjaar was niet sprake van een vergelijkbare situatie met 2014. Hoewel er in het vo sprake was van een lager dan geraamd aantal leerlingen, was in alle andere sectoren sprake van een hoger dan geraamd aantal leerlingen en studenten. Op totaalniveau was er daarom sprake van een tegenvaller op de begroting.

Voor de incidentele maatwerkregeling stelt het kabinet in 2020 en 2021 € 10 respectievelijk € 15 miljoen extra beschikbaar. Deze middelen staan op de aanvullende post bij het Ministerie van Financiën (bijlage 17 bij de Miljoenennota (Verticale toelichting, Algemeen) op blz. 322). Daarnaast mag een mogelijke meevaller bij de leerlingraming in het voortgezet onderwijs komend voorjaar voor de periode 2020 t/m 2024 eerst worden ingezet om de regio’s bij deze transitie te ondersteunen. De genoemde bedragen mogen dan worden aangevuld tot maximaal € 48 miljoen per jaar.

De structurele regeling voor geïsoleerde vo-scholen maakt onderdeel uit van de nieuwe bekostigingssystematiek in het vo. Bij de aanbieding van het wetsvoorstel vereenvoudiging bekostiging vo ontvangt uw Kamer een brief waarin uitgebreid op deze aanvullende bekostigingsregeling wordt ingegaan.

Het is lastig om de Nederlandse systematiek voor passend onderwijs te vergelijken met andere landen, omdat ieder land binnen zijn eigen onderwijssysteem het regulier, speciaal of gespecialiseerd onderwijs weer anders gepositioneerd heeft, met andere bestuursstructuren en geldstromen. Wel spelen in veel landen vergelijkbare discussies, zoals: hoe kunnen we leerlingen met een ondersteuningsbehoefte het beste ondersteunen en welke organisatiestructuren passen daarbij, hoe zorgen we ervoor dat leraren deskundig genoeg zijn, hoe kunnen we de expertise van speciaal of gespecialiseerd onderwijs benutten voor het regulier onderwijs? Nederland participeert daarom in internationale netwerken, om kennis uit te wisselen, maar ook om deel te nemen aan vergelijkende studies. In dergelijke studies worden geen landen met elkaar vergeleken, maar wordt gezocht naar mechanismen die binnen de verschillende onderwijssystemen kunnen zorgen voor betere ondersteuning van leerlingen die dat nodig hebben. De Onderwijsraad zal in zijn eindadvies over de implementatie van passend onderwijs ook het internationale perspectief betrekken. Dit advies wordt aankomend voorjaar verwacht.

Bij passend onderwijs wordt uitgegaan van de ondersteuningsbehoefte van een leerling. De school kan de benodigde ondersteuning bieden zonder dat een diagnose of label nodig is. Dit leidt ertoe dat kinderen sneller de juiste ondersteuning krijgen met minder administratieve lasten, maar ook dat er niet meer wordt geregistreerd. Er is daarom geen landelijk zicht op het aantal (hoog)begaafde leerlingen.

Zie vraag 36.

Samenwerkingsverbanden zijn verantwoordelijk voor een dekkend aanbod in de regio in het primair en voortgezet onderwijs. Indien een (hoog)begaafde leerling specifieke ondersteuning nodig heeft moet de school in samenwerking met het samenwerkingsverband hierin voorzien. Het aanbod kan hierin per regio verschillen, afhankelijk van de ondersteuningsvragen van leerlingen uit de regio. Nog niet in alle regio’s is er een dekkend aanbod voor (hoog)begaafde leerlingen. Zie hiervoor Kamerbrief over de uitvoering van de middelen voor (hoog)begaafdheid. Met de subsidieregeling begaafdheid worden samenwerkingsverbanden en scholen gestimuleerd een dekkend onderwijs- en ondersteuningsaanbod voor begaafde leerlingen in te richten. Dit aanbod kan bestaan uit nieuwe activiteiten, het aantrekken of ontwikkelen van meer expertise, maar ook uit het uitbouwen van bestaande arrangementen of voorzieningen.

Het subsidieplafond van € 14 miljoen per schooljaar is verdeeld op basis van het totaal aantal leerlingen dat stond ingeschreven op de scholen binnen een samenwerkingsverband op teldatum 1 oktober 2017. In de toelichting op de subsidieregeling is een tabel opgenomen met de leerlingaantallen op teldatum 1 oktober 2017 en zijn de maximumbedragen weergegeven per samenwerkingsverband.

Het onderwijs voor (hoog)begaafde leerlingen moet net als voor andere leerlingen vrij toegankelijk en kosteloos zijn. Scholen en samenwerkingsverbanden passend onderwijs moeten gezamenlijk voorzien in een passend aanbod voor elke leerling, ook voor (hoog)begaafde leerlingen. Indien aparte voorzieningen nodig zijn om in de ondersteuningsbehoefte van een leerling te voorzien, dan dient daarin te worden voorzien door de eigen school of samenwerkingsverband. De toelating hiertoe mag niet afhankelijk worden gesteld van een geldelijke bijdrage van de ouders. Zolang de bijdrage expliciet vrijwillig is mag een school de hoogte van de bijdrage in overleg met de medezeggenschapsraad zelf bepalen.

Er zijn geen vooraf afrekenbare doelen gesteld aan de samenwerking. Alle partijen die deelnemen aan de landelijke tafel doen dat vanuit het besef en commitment dat een brede, gemeenschappelijke inspanning op landelijk en regionaal niveau nodig is om alle actielijnen maximaal te benutten.

OCW laat jaarlijks ramingen opstellen wat de verwachte tekorten in de toekomst zullen zijn. Ook worden er jaarlijks andere arbeidsmarktonderzoeken gepubliceerd, onder andere naar vacatures die door scholen online worden gezet. De gegevens van deze en andere onderzoeken worden aan de Kamer toegezonden in de Arbeidsmarktbrief, die eind dit kalenderjaar weer zal worden verzonden. De exacte omvang van het lerarentekort is niet bekend. Om dit in kaart te brengen zouden alle scholen een uitgebreide administratie moeten voeren. Zie ook het antwoord op vraag 325.

De herintreding van mensen met een onderwijsbevoegdheid wordt niet apart geregistreerd. Wel bekend is de ontwikkeling van het aantal fte onderwijspersoneel. Zo is er afgelopen jaar 3000 fte onderwijspersoneel bijgekomen in het primair onderwijs. Zie verder het antwoord op vraag 44.

Bij de aanvang van dit kabinet is de ambitie uitgesproken om het aandeel afgestudeerden beta-techniek in het hbo, wo en van het «aandeel mbo-studenten techniek» op een hoger percentage uit te laten komen dan in het basisjaar 2012 voor hbo en wo en ten opzichte van het basisjaar 2011 voor het mbo. Dit betekent dat de streefwaarden voor 2020 voor hbo, wo en mbo respectievelijk 18,1%, 21,1% en 28,1% bedraagt.

In de begroting wordt op een aantal plekken indicatoren die de mate van aansluiting op de arbeidsmarkt weergeven of het succes van de doorstroom van bijvoorbeeld mbo-leerlingen representeren. Zo zijn er indicaoren over het succes van de eerstejaars in het mbo, de doorstroom van eerstejaars in het hbo, arbeidsmarktrendement per opleidingsniveau van mbo studenten. In het onderdeel «opleiden voor de samenleving van de toekomst» is een tabel opgenomen met indicatoren over de aansluiting van opleidingen op de arbeidsmarkt.

Het is niet mogelijk om het gevraagde percentage te bepalen op basis van de beschikbare informatie. De percentages zijn gebaseerd op een grens van 12 uur per week omdat daarmee wordt aangesloten bij de nationale definitie van de beroepsbevolking.

Het kabinet ziet acute knelpunten bij bètatechniek en wil daar iets aan doen in de bekostiging. Universiteiten ontvangen de bekostiging via de lumpsum, waarbij bestuurders eigen keuzes kunnen maken in het intern toedelen van middelen aan opleidingen. Instellingen hoeven de verdeelsleutel die de rijksoverheid hanteert, niet over te nemen en hoeven dus ook niet te realloceren van alfa, gamma en medisch naar bètatechniek. De regering heeft er begrip voor dat brede universiteiten deze verschuiving niet één op één doorvoeren in de interne allocatie omdat zij het belang van de verschillende wetenschapsgebieden in balans willen houden.

Iedere instelling heeft haar eigen profiel en kan dus ook in de interne verdeelsystematiek eigen keuzes maken. Daarnaast heeft het kabinet met de Kamerbrief van 12 september 2019 aangegeven de motie Van Meenen uit te voeren en de sectorplanmiddelen bètatechniek (€ 18 miljoen), die worden overgeheveld van de tweede geldstroom naar de eerste geldstroom, volledig bij de bètatechniek van algemene universiteiten te laten landen. (https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/09/13/Kamerbrief-over-herverdeling-sectorplanmiddelen-betatechniek-naar-algemene-universiteiten)

De herziening heeft tot doel om tot geactualiseerde kerndoelen en eindtermen te komen voor het po en het vo. Er is geen sprake van vervanging van schoolvakken door leergebieden. In de reactie op voorstellen van de ontwikkelteams curriculum.nu ga ik nader in op hoe de herziening aansluit op de samenleving, arbeidsmarkt en het vervolgonderwijs. Deze brief ontvangt uw Kamer naar verwachting in november 2019.

De evaluatie van het Techniekpact wordt uitgevoerd door EZK, samen met OCW en SZW. We verwachten deze te kunnen publiceren tijdens de jaarconferentie Techniekpact in juni 2020. De partners van het Techniekpact worden betrokken bij de opzet en uitvoering van de evaluatie.

De Inspectie van het Onderwijs ziet toe op de onderwijskwaliteit en adviseert de Minister hierover. De verwachte lichte toename van de benodigde capaciteit wordt meegenomen in de begroting van de inspectie na invoering van het wetsvoorstel.

In het jaar 2021 (en 2022) is voor de verkenning van een digitaal overzicht van scholingsmogelijkheden voor volwassenen beide jaren € 1,4 miljoen beschikbaar. Voor de subsidieregeling flexibel beroepsonderwijs derde leerweg is voor de periode 2019 – 2022 in totaal € 20 miljoen beschikbaar. Daarvan is er in 2019 € 0,4 miljoen beschikbaar, in 2020 € 9,6 miljoen en in 2021 en 2022 € 5 miljoen per jaar.

Voor het verbeteren van de randvoorwaarden voor Leven Lang Ontwikkelen voeren de ministeries van SZW, EZK en OCW gezamenlijk een meerjarig actieprogramma LLO uit. Van de kosten voor dit actieprogramma is in de OCW-begroting voor 2020 € 11,75 miljoen beschikbaar: € 9,6 miljoen voor de subsidieregeling flexibel beroepsonderwijs derde leerweg, € 1,4 miljoen voor het digitaal scholingsoverzicht en € 0,75 miljoen voor wetenschappelijke inbedding van het gehele interdepartementale actieprogramma LLO. De eerder genoemde subsidieregeling is in september 2019 gepubliceerd. De deadline voor het aanvragen van een subsidie in de eerste aanvraagronde is midden oktober 2019. Op basis hiervan worden juridische verplichtingen aangegaan.

DUO heeft in het najaar van 2017 met drie experimenten onderzocht hoe bij forse betalingsachterstanden sneller tot een passende oplossing gekomen kan worden door meer persoonlijk contact. Een eerste groep is uitgenodigd voor een persoonlijk gesprek op een servicekantoor van DUO, een tweede voor een telefoongesprek met een DUO-medewerker en een derde groep heeft een maatwerkbrief ontvangen. De respons op deze extra inspanningen van DUO was relatief hoog. De experimenten hebben er per saldo toe geleid dat voor een derde van de betrokken debiteuren een oplossing is gevonden voor de betalingsachterstand. Deze vorderingen zouden anders zijn overgedragen aan een deurwaarder. DUO heeft bovendien met meer debiteuren die onderdeel uitmaakten van het experiment een regeling getroffen, wat tot meer tevreden oud-studenten en extra ontvangsten heeft geleid. DUO heeft hier in 2019 een gevolg aan gegeven door deze meer persoonsgerichte manier van het innen van schulden breder in te zetten.

Voor open access (en open science) hebben we het «Nationaal Plan Open Science». Binnen het «Nationaal Programma Open Science» geven we, samen met de veldpartijen, uitvoering aan dat plan om open access (en open science) de norm te laten worden in wetenschappelijk onderzoek. Deze zomer is onder de vlag van dit programma een aantal projecten gestart rondom open access boeken, Nederlandse tijdschriften, alternatieve publicatieplatforms en mogelijke opschaling van de «pilot Taverne». Daarnaast is in mei het aangepaste Europese «Plan S» voor versnelling van open access verschenen. NWO werkt momenteel aan de implementatie van «Plan S» in de Nederlandse context.

Er zijn rijksbreed een aantal instrumenten die zich onder andere richten op het bevorderen van een goede verdeling van arbeid en zorg ten einde de arbeidsparticipatie van vrouwen te vergroten. Deze instrumenten zijn de Kinderopvang Toeslag (KOT), de Inkomensafhankelijke Combinatiekorting (IACK) en de vijf weken aanvullend geboorteverlof die per 1 juli 2020 zal worden aangeboden. Ook zijn er een aantal communicatie inspanningen ter ondersteuning van deze instrumenten, denk aan de Werkzorgberekenaar, Hoewerktnederland.nl en zijnjullieeraluit.nl. In totaal is er met alle bovenstaande instrumenten en communicatie inspanningen in 2020 naar verwachting een bedrag van € 5 miljard gemoeid.

Dit klopt. De streefcijferregeling uit de Wet Bestuur en Toezicht is in 2017 verlengd tot en met 31 december 2019. Op 20 september jongstleden heeft de SER een advies uitgebracht over meer diversiteit in de top van het bedrijfsleven. Het kabinet bestudeert dit advies en komt voor het einde van het jaar met een kabinetsreactie. In deze kabinetsreactie zal het Kabinet weergeven welke maatregelen zij neemt om meer vrouwen in de top van het bedrijfsleven te bevorderen en op welke wijze wordt omgegaan met het verlopen van de huidige streefcijferregeling uit de Wet Bestuur en Toezicht.

De Nederlandse regering neemt bij de vorming en uitvoering van haar beleid internationale verplichtingen zoals het CEDAW-verdrag als uitgangspunt. Iedere vier jaar rapporteert de regering aan het CEDAW-comité over haar inspanningen en de voortgang. Het Comité heeft voor het laatst in november 2016 aanbevelingen aan Nederland gedaan. Daarin staat een appreciatie van de vooruitgang die geboekt is in onder andere de wetgeving binnen het Koninkrijk. Ook staat dat er ondanks het feit dat het Koninkrijk een constitutionele aanpassing heeft doorgevoerd waarbij Curaçao en Sint Maarten nu de status van een land hebben binnen het koninkrijk, dat de het koninkrijk inclusief de nieuwe landen nog steeds gebonden zijn aan de conventie. Voor de volledige tekst wordt de Kamer verwezen naar: https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/SessionDetails1.aspx?SessionID=1027&Lang=en

De bestaande systemen voor het treffen van betalingsregelingen en de dwanginvordering via de deurwaarder zullen worden vervangen. Vervanging van deze systemen is mede ingegeven om te kunnen voldoen aan de wens om een meer op de klant toegesneden betalingsregelingen te treffen waarbij meer rekening wordt gehouden met de individuele omstandigheden van de debiteur.

Het betreft een meevaller die wordt veroorzaakt door lagere uitgaven aan omzettingen van prestatiebeurs in gift. Wat hier waarschijnlijk een rol speelt, is dat een aantal jaar geleden het overgrote deel van de mbo-opleidingen is ingekort van vier naar drie jaar. Uit de realisatie blijkt dat deze verkorting vooral heeft geleid tot hogere omzettingen in het mbo voor 2018. Als gevolg daarvan zijn de omzettingen voor de jaren na 2018 naar beneden bijgesteld. Dit betekent dus niet dat er sprake is van een «tegenvaller» voor betrokken mbo-studenten en er dus niet meer mbo-studenten met een lening blijven zitten.

De per saldo tegenvaller op de leerlingen- en studentenraming en de studiefinancieringsraming is generaal gedekt. Deze tegenvaller heeft dus geen negatieve gevolgen gehad voor andere artikelen op de OCW-begroting.

Om de taken van DUO uit te kunnen blijven voeren, onder meer voor de bekostiging van de onderwijsinstellingen, zijn investeringen nodig in onderhoud en vervanging van de ICT-systemen. Conform de begrotingsregels van dit kabinet dient een dergelijke toevoeging van budget aan DUO gedekt te worden binnen de OCW-begroting. Dit is gedekt door het inzetten van een deel van de lpo op onderwijs, onderzoek en apparaat. Hiermee is het beschikbare budget voor onderwijsinstellingen niet verlaagd, maar is slechts minder verhoogd dan zonder deze inhouding mogelijk was. Overigens is de loonbijstelling wel gewoon toegevoegd.

Een intertemporele compensatie wordt toegepast wanneer de dekking voor een budgettair probleem niet in de juiste begrotingsjaren staat. Hiermee wordt de begroting in elk jaar sluitend gemaakt. Over de jaren heen is het saldo van de intertemporele compensatie nul.

De Minister-President heeft tijdens de Algemene Politieke beschouwingen aangegeven dat het kabinet de komende weken zal bezien of er voor 2020 nog extra incidenteel geld beschikbaar is voor het oplossen van urgente knelpunten met betrekking tot het lerarentekort.

Het kabinet beslist jaarlijks bij de voorjaarsbesluitvorming over de uitkering van loon- en prijsbijstelling; daarop kan niet vooruit worden gelopen.

Zie het antwoord op vraag 73.

Het gaat om de loonbijstelling op de bekostiging van het primair onderwijs, die bij eerste suppletoire begroting is toegevoegd aan artikel 1 van de OCW-begroting.

De per saldo tegenvaller op de OCW-ramingen is generaal gedekt. Dit betekent dat de onderwijsbekostiging is verhoogd ter compensatie van de hoger dan geraamde aantallen leerlingen en studenten, zonder dat dit negatieve gevolgen heeft voor andere artikelen op de OCW-begroting. Zie ook het antwoord op vraag 70.

Er wordt € 218 miljoen overgeboekt naar het Ministerie van Financiën voor het continueren van de fiscale scholingsaftrek.

In de kabinetsreactie op de voorstellen van de ontwikkelteams en het adviesrapport van de Coördinatiegroep zal nader ingegaan worden op de wijze waarop overladenheid in het curriculum wordt tegengegaan. Deze kabinetsreactie volgt later dit najaar.

De eenmalige compensatie in 2019 is beschikbaar gesteld naar aanleiding van de motie-Pechtold c.s. Vanaf 2020 wordt in het kader van de kabinetsvisie op de landelijke publieke omroep de rijksmediabijdrage structureel met € 40 miljoen verhoogd.

		18/19	19/20	20/21	21/22	22/23	23/24
Reeks voorjaarsnota		237000	333.500	333.500	333.500	333.500	430.000
		2019	2020	2021	2022	2023	2024
Reeks begroting 2020		277.500	333.500	333.500	333.500	374.000	430.000

In de Voorjaarsnota worden de regeerakkoordmiddelen voor werkdruk in schooljaren gepresenteerd en in de Begroting van 2020 in kalenderjaren. Beide weergaven zijn relevant, de bekostiging wordt per schooljaar uitgekeerd, de rijksbegroting is ingedeeld naar budgetten per kalenderjaar. Een kalenderjaar bestaat voor 7 maanden uit een bepaald schooljaar en 5 maanden uit het daarop volgende schooljaar. Bij het omrekenen van de reeksen van schooljaar naar kalenderjaar wordt daarom een verhouding van circa 7/12 en 5/12 toegepast. De werkdrukmiddelen voor bijvoorbeeld kalenderjaar 2019 bestaan dan voor circa 7/12 deel uit de middelen die voor schooljaar 2018/2019 beschikbaar zijn voor werkdruk en voor circa 5/12 deel uit middelen die voor schooljaar 2019/2020 beschikbaar zijn.

De subsidieregeling stimuleert expertiseontwikkeling, kennisdeling en samenwerking op regionaal niveau. Er is hierdoor sprake van een grote diversiteit aan keuzes voor doelgroepen en doelstellingen bij de activiteiten waarvoor subsidie is aangevraagd, omdat de ingediende plannen moeten aansluiten op de huidige stand van zaken, werkwijzen en ontwikkelingen in de regio. Uit de ingediende voorstellen blijkt dat de verschillen tussen samenwerkingsverbanden hierin groot zijn. Naast de subsidieregeling loopt een monitoringsonderzoek welke alle interventies in beeld brengt.

Bij passend onderwijs wordt uitgegaan van de ondersteuningsbehoefte van een leerling. De school kan de benodigde ondersteuning bieden zonder dat een diagnose of label nodig is. Dit leidt ertoe dat kinderen sneller de juiste ondersteuning krijgen met minder administratieve lasten, maar ook dat er niet meer wordt geregistreerd. Er is daarom geen landelijk zicht op het aantal (hoog)begaafde leerlingen zonder passend aanbod.

Er is momenteel geen compleet beeld van het aantal scholen dat experimenteert met onderwijsvormen. Naast de subsidieregeling begaafdheid vindt een monitorsonderzoek plaats waarin alle deelnemende samenwerkingsverbanden in beeld worden gebracht. De monitor loopt gedurende de subsidieregeling (2019–2023). In december 2023 zal het eindrapport worden opgeleverd. Kennisdeling is een belangrijk onderdeel van de subsidieregeling en daarom zullen tussentijds opgedane ervaringen gedeeld worden. Ook loopt er een onderzoek waarbij een aantal (groepen van) interventies diepgaander op impact worden onderzocht. Hierdoor wordt een beter beeld verkregen van onder andere het aantal scholen dat al dan niet experimenteert met onderwijsvormen die aansluiten bij de creativiteit, het denkproces en capaciteiten van (hoog)begaafde kinderen.

Bij passend onderwijs wordt uitgegaan van de ondersteuningsbehoefte van een leerling. De school kan de benodigde ondersteuning bieden zonder dat een diagnose of label nodig is. Dit leidt ertoe dat kinderen sneller de juiste ondersteuning krijgen met minder administratieve lasten, maar ook dat er niet meer wordt geregistreerd. Er is daarom geen landelijk zicht op het aantal (hoog)begaafde kinderen die thuiszitten.

Dat klopt, tot deze ombuigingen is dit voorjaar besloten ter dekking van problematiek op de OCW-begroting. Het gaat in 2020 voor het mbo om een bezuiniging van € 2,5 miljoen op een totaalbudget van 4,7 miljard (0,07%) en voor ho om een bezuiniging van € 3,1 miljoen op een totaalbudget van € 8,6 miljard (0,04%).

In de tabellen over intensiveringen en ombuigingen per sector in de OCW-begroting is de reeks G49 Halvering collegegeld eerstejaars HO opgenomen. In onderstaande tabel zijn die reeks en de reeks Intensivering praktijkleren weggelaten, zodat de intensiveringen enkel bestaan uit onderwijsgelden aan onderwijsinstellingen.

Dit kan voornamelijk worden verklaard doordat het budget 2019 lager is ten opzichte van het budget 2020 als gevolg van enkele begrotingsoverboekingen naar andere beleidsartikelen zoals die voor de uitvoering van de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen.

Bij nader in te vullen subsidies en opdrachten gaat het om subsidies en opdrachten waarvan het beleidsdoel bekend is, maar nog niet de specifieke invulling of de specifieke ontvanger. Bij opdrachten gaat het vaak om beleidsonderzoek waarvoor (aanbestedings)procedures moeten worden gevolgd. Daarom is er nog geen juridische verplichting aangegaan. Als dit geld wordt besteed aan andere doelstellingen zullen geplande subsidies en opdrachten niet door kunnen gaan.

Alle uitgaven en verplichtingen op de begroting van OCW zijn reeds voor bepaalde doeleinden bestemd. De niet-juridisch verplichte middelen hebben dus ook al een bestemming, er is alleen nog geen juridische verplichting aangegaan.

In de Kamerbrief van 27 september 2018 over Leven Lang Ontwikkelen is aangekondigd dat er een verkenning wordt gedaan naar de haalbaarheid van een digitaal overzicht van individuele scholingsmogelijkheden. Het beoogde doel van dit overzicht is tweeledig. In de eerste plaats het beschikbaar stellen aan de burger van betrouwbare informatie over het totale opleidings- en scholingsaanbod en de daarvoor beschikbare financieringsmogelijkheden. In de tweede plaats en in het verlengde van de eerste doelstelling: het vergroten van het inzicht in de eigen ontwikkelmogelijkheden en het bevorderen van de eigen regie van burgers op hun professionele en persoonlijke ontwikkeling.

Het haalbaarheidsonderzoek wordt dit najaar afgerond. Op basis daarvan wordt besloten wat de vervolgstappen kunnen zijn. Uw Kamer wordt hierover nog geïnformeerd. In deze fase van het onderzoek is het nog te prematuur om uitspraken te doen over de wijze van meten.

De urenbesteding van scholen wordt niet centraal geregistreerd. Vanuit het programma «Gezonde School» wordt structureel aandacht besteed aan gezondheid op scholen aan de hand van de leefstijlpijlers van het programma. Er zijn op dit moment 1231 basisscholen en 347 vo-scholen met een vignet Gezonde School (stand september 2019). Hiernaast dienen alle po-scholen te voldoen aan de kerndoelen, waaronder kerndoel 34, dat leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen. Bij vraag 118 wordt antwoord gegeven op de vraag hoeveel uren bewegingsonderwijs er worden gegeven.

In de brief die afgelopen februari naar de Kamer is gestuurd over de stand van zaken thuiszitters is aangegeven welke acties en maatregelen er in het laatste jaar van het Thuiszitterspact worden ingezet om het aantal thuiszittende leerlingen terug te brengen. https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/02/15/kamerbrief-stand-van-zaken-thuiszitters

In de brief die afgelopen februari naar de Kamer is gestuurd over de stand van zaken thuiszitters is aangegeven welke acties en maatregelen er in het laatste jaar van het Thuiszitterspact worden ingezet om het aantal thuiszittende leerlingen terug te brengen. Dit zijn extra maatregelen waarmee bestaande acties worden geïntensiveerd. Een voorbeeld van deze acties is het onderzoek van Ingrado naar de aanwezigheid van een doorbraakprojectleider binnen de regio’s en de daaruit volgende versnellingsgemeenten. Momenteel worden met de versnellingsgemeenten gesprekken gevoerd om de concrete ondersteuningsvraag naar boven te halen. Ter preventie van thuiszitten werken de ministeries van OCW en VWS gezamenlijk aan een breed pakket van maatregelen om meer maatwerk en adequate ondersteuning te kunnen bieden, om kinderen op voor hen passende wijze op school te houden

De groei van het aantal leerlingen op so zit vooral in een toenemend aantal leerlingen met een lage bekostigingscategorie. We weten we dat deze groep leerlingen vooral vanuit buiten het onderwijs instroomt en dat het om jonge kinderen gaat. Over oorzaken van de stijging in het speciaal onderwijs na jarenlange daling kan op basis van de huidige data nog geen zekerheid gegeven worden. Zowel in absolute als relatieve zin is de stijging niet groot en er is na twee jaar nog geen sprake van een trend. Uit de evaluatie van het passend onderwijs kan blijken wat hiervoor de mogelijke oorzaken zijn.

Jaarlijks geven gemeenten een overzicht van het verzuim in het afgelopen schooljaar, zoals voorgeschreven in de Leerplichtwet. Zij doen opgave van het aantal meldingen van verzuim, het aantal vrijstellingen van de leerplicht en het aantal thuiszitters in hun gemeente. Deze informatie wordt ook jaarlijks met de Tweede Kamer gedeeld. Deze aantallen zijn uit te splitsen naar langer of minder lang dan drie maanden, maar niet naar de aan- of afwezigheid van een passend onderwijsaanbod.

Ook de cijfers over uitval van startende leraren in het vo komen van DUO: https://www.onderwijsincijfers.nl/kengetallen/vo/personeel-vo/uitval-startende-leraren-vo

Zie het antwoord op vraag 27 en de brief hierover die in 2018 naar de Kamer is gestuurd: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2018/04/26/kamerbrief-nieuwe-verdeling-middelen-onderwijskansenbeleid-scholen-en-gemeenten

In onderstaande tabel staat het aantal ingeschreven leerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs per samenwerkingsverband. Hierbij worden leerlingen in een gesloten instelling (GJI of JJI) en leerlingen in een instelling behorende bij cluster 1 en 2 niet meegeteld. Samenwerkingsverbanden spelen hier namelijk geen rol. Het weergeven aantal leerling in een bepaald jaar betreft steeds het aantal leerlingen op teldatum 1 oktober van dat jaar. Het aantal leerlingen op 1 oktober 2019 is nu nog niet bekend. In de laatste kolom wordt aangegeven of er sprake is van positieve of negatieve verevening.

SWV	2014	2015	2016	2017	2018	Verevening
PO0001	356	380	407	416	429	Positief
PO2001	661	580	570	570	627	Positief
PO2101	971	878	846	822	807	Positief
PO2201	139	118	121	121	112	Positief
PO2202	106	104	111	114	107	Positief
PO2203	233	219	197	209	149	Negatief
PO2301	495	453	458	449	455	Negatief
PO2302	790	716	692	682	677	Negatief
PO2303	193	187	184	127	125	Negatief
PO2304	119	105	92	93	100	Positief
PO2305	504	440	429	438	500	Negatief
PO2401	176	203	224	237	264	Positief
PO2402	171	160	136	116	109	Negatief
PO2403	308	257	250	245	239	Negatief
PO2501	271	227	192	194	208	Negatief
PO2502	70	63	55	47	46	Negatief
PO2503	242	226	215	194	204	Negatief
PO2504	162	160	167	152	159	Positief
PO2505	179	173	166	187	216	Negatief
PO2506	503	465	482	510	525	Negatief
PO2507	709	690	674	650	662	Negatief
PO2508	249	246	266	264	264	Negatief
PO2509	432	393	381	356	372	Negatief
PO2510	443	395	369	401	451	Negatief
PO2601	413	428	448	489	480	Positief
PO2602	464	459	472	440	412	Positief
PO2603	253	247	241	250	266	Positief
PO2604	168	160	146	175	170	Positief
PO2605	187	178	177	192	183	Positief
PO2701	183	190	196	226	227	Negatief
PO2702	194	188	178	175	195	Positief
PO2703	332	310	330	373	387	Negatief
PO2704	233	227	216	255	266	Positief
PO2705	208	192	181	169	177	Positief
PO2706	168	165	151	166	172	Positief
PO2707	898	862	821	846	836	Positief
PO2708	126	110	118	123	117	Positief
PO2709	221	218	258	257	269	Positief
PO2710	135	129	132	123	135	Positief
PO2711	256	254	274	299	321	Negatief
PO2801	332	326	320	343	352	Positief
PO2802	277	271	264	273	281	Positief
PO2803	97	92	103	122	131	Positief
PO2804	58	60	50	46	48	Positief
PO2805	162	158	161	168	161	Positief
PO2806	1.017	1.064	1.095	1.166	1.233	Positief
PO2807	281	283	280	277	262	Positief
PO2808	367	337	313	309	331	Negatief
PO2809	160	152	160	170	187	Positief
PO2810	173	163	167	165	189	Positief
PO2811	42	43	38	30	27	Positief
PO2812	320	312	319	319	327	Positief
PO2813	180	164	156	155	143	Positief
PO2814	227	238	239	272	295	Positief
PO2815	737	741	753	835	882	Positief
PO2816	156	131	122	115	110	Positief
PO2817	183	161	176	180	193	Positief
PO2818	239	229	202	194	181	Negatief
PO2902	317	340	338	335	332	Negatief
PO2903	85	92	95	87	90	Positief
PO3001	183	171	173	180	191	Negatief
PO3002	266	239	238	269	295	Negatief
PO3003	743	726	730	724	782	Negatief
PO3004	427	405	357	378	373	Negatief
PO3005	487	481	539	552	581	Negatief
PO3006	463	470	499	497	512	Negatief
PO3007	366	370	374	388	419	Negatief
PO3008	456	420	444	451	500	Negatief
PO3009	246	243	230	246	256	Negatief
PO3010	128	122	130	136	155	Negatief
PO3101	534	495	446	421	397	Negatief
PO3102	352	334	332	318	336	Negatief
PO3103	124	109	107	96	102	Negatief
PO3104	293	270	259	244	232	Negatief
PO3105	369	345	297	287	293	Negatief
PO3106	520	520	497	495	503	Negatief
VO0001	364	410	420	445	456	Positief
VO2001	289	301	286	272	264	Positief
VO2002	581	557	561	564	597	Positief
VO2101	462	457	473	501	464	Positief
VO2102	623	605	576	528	584	Negatief
VO2103	175	176	162	159	166	Positief
VO2201	248	228	228	240	256	Negatief
VO2202	285	280	301	322	352	Positief
VO2203	432	378	361	249	268	Negatief
VO2301	683	686	663	617	574	Negatief
VO2302	1029	993	931	900	890	Negatief
VO2303	354	311	266	246	259	Negatief
VO2305	1258	1153	1032	991	967	Negatief
VO2307	203	186	165	171	175	Negatief
VO2401	569	529	504	525	582	Negatief
VO2402	283	256	248	232	245	Negatief
VO2403	334	335	336	339	332	Negatief
VO2501	330	325	337	349	336	Negatief
VO2502	699	567	497	482	458	Negatief
VO2503	419	438	440	469	442	Negatief
VO2504	277	261	240	248	231	Negatief
VO2505	837	737	658	594	593	Negatief
VO2506	806	789	705	657	677	Negatief
VO2507	975	910	847	859	826	Negatief
VO2508	359	344	361	344	325	Negatief
VO2509	719	611	513	443	432	Negatief
VO2510	370	348	343	362	360	Negatief
VO2511	280	299	282	281	308	Positief
VO2601	558	579	608	583	602	Positief
VO2602	604	572	557	575	636	Positief
VO2603	442	454	437	399	404	Negatief
VO2604	164	168	185	169	180	Positief
VO2605	334	346	352	318	322	Positief
VO2701	290	287	318	322	316	Positief
VO2702	417	451	511	524	527	Negatief
VO2703	485	493	469	494	485	Positief
VO2704	275	285	299	281	286	Positief
VO2705	484	489	498	508	500	Positief
VO2706	316	338	323	341	366	Positief
VO2707	270	240	234	245	206	Positief
VO2708	1.171	1.191	1.248	1.274	1.298	Positief
VO2709	394	413	413	431	449	Positief
VO2710	381	376	361	422	461	Positief
VO2801	377	375	364	359	381	Positief
VO2802	539	517	577	593	638	Positief
VO2803	376	348	336	351	366	Positief
VO2804	228	249	281	281	290	Positief
VO2805	47	41	43	42	47	Positief
VO2806	963	949	912	929	954	Positief
VO2807	244	253	278	301	273	Positief
VO2808	181	172	160	175	177	Positief
VO2809	216	213	226	230	222	Positief
VO2810	1.849	1.782	1.854	1.917	1.870	Positief
VO2811	296	305	365	404	442	Positief
VO2812	319	308	340	349	334	Positief
VO2813	197	199	236	232	235	Positief
VO2814	234	231	234	232	228	Positief
VO2815	90	160	107	104	78	Positief
VO2901	218	203	215	225	241	Positief
VO2902	237	199	198	195	188	Positief
VO2903	216	220	221	237	226	Positief
VO3001	291	270	266	252	251	Negatief
VO3002	285	288	284	272	241	Positief
VO3003	773	785	782	805	784	Positief
VO3004	603	606	662	697	739	Negatief
VO3005	820	775	762	788	759	Negatief
VO3006	533	543	572	609	640	Negatief
VO3007	1.046	990	1.049	1.067	1.056	Negatief
VO3008	759	705	683	700	663	Negatief
VO3009	242	232	230	240	239	Positief
VO3101	591	582	539	493	452	Negatief
VO3102	471	441	410	410	398	Negatief
VO3103	218	195	179	177	159	Negatief
VO3104	392	347	325	318	319	Negatief
VO3105	454	438	396	403	386	Negatief
VO3106	679	630	578	596	582	Negatief

Hierover zijn geen data bekend. Wel weten we uit onderzoek dat een goede begeleiding van startende leraren voor minder uitval zorgt. In de Loopbaanmonitor 2018 is meer informatie te vinden over de arbeidsmarktpositie en begeleiding van pas afgestudeerde leraren.

Hierover zijn geen data bekend. Wel weten we uit onderzoek dat een goede begeleiding van startende leraren voor minder uitval zorgt. In de Loopbaanmonitor 2018 is meer informatie te vinden over de arbeidsmarktpositie en begeleiding van pas afgestudeerde leraren.

Ja, de bekostiging per leerling blijft gelijk. Het beschikbare budget op de begroting stijgt of daalt bij hogere of lagere aantallen leerlingen met een vast bedrag per leerling. Daarnaast zijn er in de bekostiging vaste voeten die minder afhankelijk zijn van de ontwikkeling van het aantal leerlingen.

Hoe scholen uitvoering geven aan de doelen van de prestatiebox is aan de scholen zelf. Besturen hebben bestedingsvrijheid bij de inzet van middelen uit de prestatiebox. Komend jaar worden de sectorakkoorden geëvalueerd.

Hieronder is de reeks weergegeven van de (verwachte) uitgaven voor het bestrijden van onderwijsachterstanden vanaf 2009 voor het basisonderwijs. De uitgaven zijn de afgelopen jaren autonoom afgenomen als gevolg van een daling van het aantal gewichtenleerlingen. Dit kwam door de stijging van het opleidingsniveau en de leerlingendaling. In de begroting was er een hoger budget beschikbaar, maar dit werd niet volledig uitgeput doordat het aantal schoolgewichten afnam en het bedrag per schoolgewicht niet mee veranderde.

De «Impuls Brede Scholen» is sinds 2012 onderdeel van de «Brede Impuls Combinatiefuncties». Hierbinnen stellen VWS en OCW jaarlijks € 58 miljoen aan gemeenten beschikbaar om onderwijs, sport en cultuur meer in samenhang aan te bieden. Met deze middelen stellen gemeenten combinatiefunctionarissen aan: deze mensen zijn in meerdere werkvelden of sectoren aan de slag, bijvoorbeeld op een school en bij een sportvereniging. Per 1 september 2017 zijn 2.911 formatieplaatsen gerealiseerd: het gaat in totaal om 5.059 mensen.

De tweede tranche werkdrukmiddelen is dit voorjaar beschikbaar gekomen. Op basis van de uitkomsten van de tussenevaluatie in 2020 wordt bekeken of bijsturing binnen de laatste tranche van de werkdrukmiddelen nodig is. Deze tussenevaluatie heeft tot doel om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van hoe de werkdruk in de praktijk wordt tegengegaan. Er wordt gekeken of het beschikbare geld is besteed aan een aanpak voor werkdruk, of het afgesproken proces is gevolgd en of de aanpak merkbaar effect heeft gehad. De onderzoekers kijken onder meer naar de verantwoording in de jaarverslagen en nemen enquêtes en interviews af. Begin 2021 wordt de Kamer over de uitkomsten van de evaluatie geïnformeerd.

Op basis van de uitkomsten van de tussenevaluatie die in 2020 plaatsvindt, wordt bekeken of bijsturing voor de laatste tranche nodig is. De tweede tranche werkdrukmiddelen is dit voorjaar beschikbaar gekomen en toegevoegd aan de lumpsum.

Het aantal (extra) vakleerkrachten dat is aangesteld met de werkdrukmiddelen wordt niet centraal geregistreerd. Wel is in juni 2019 een peiling uitgevoerd onder schoolbestuurders in opdracht van de PO-Raad. Hieruit blijkt dat 49 procent van de scholen de werkdrukmiddelen (deels) gebruikt om een vakleerkracht aan te stellen. Het is niet bekend welk aandeel vakleerkrachten bewegingsonderwijs hier in hebben.

Er is bij benadering € 180 miljoen nodig om het mogelijk maken dat alle scholen drie lesuren bewegingsonderwijs geven, blijkt uit de berekeningen uit het onderzoek Bewegingsonderwijs en vakleerkrachten (Regioplan 2017. Dit betreft zowel structureel (extra vakleerkrachten en gymlokalen) als incidenteel kosten (opleidingskosten, omscholing en wervingskosten).

Op basis van de jaarrekeninggegevens van de afgelopen jaren blijkt dat van de totale baten van besturen in het bekostigde primair onderwijs circa 0,7% afkomstig is van schenkingen, sponsoring en ouderbijdragen.

Het klopt dat het bedrag voor aanpak van werkdruk in het primair onderwijs kan worden verhoogd naar structureel € 430 per schooljaar 2023/2024. Deze laatste verhoging van de werkdrukmiddelen staan nog op de Aanvullende Post bij het Ministerie van Financiën en zijn daarom nog niet opgenomen in de werkdrukreeks in de begroting van OCW.

Zie het antwoord op vraag 109.

Zie antwoord vraag 117.

In de eerste tabel wordt getoond hoeveel scholen en schoollocaties er binnen het speciaal basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs zijn sinds de invoering van het passend onderwijs. Het gaat hier alleen om hoofd- of nevenvestigingen. Eventuele dislocaties worden buiten beschouwing gelaten. In de tweede tabel wordt per samenwerkingsverband aangegeven naar hoeveel verschillende hoofd- of nevenvestigingen het samenwerkingsverband een leerling heeft doorverwezen. Bij het (voortgezet) speciaal onderwijs worden gesloten instellingen (GJI of JJI) en instellingen behorende bij cluster 1 en 2 niet meegeteld. Voor het speciaal basisonderwijs is er geen rekening gehouden met grensverkeer. Dit wordt door scholen onderling geregeld en verrekend. Voor deze tabel is gebruik gemaakt van teldatum 1 oktober 2018.

	Aantal vestigingen (v) so	Aantal vestigingen so	Verevening
PO0001	47	8	Positief
PO2001	28	11	Positief
PO2101	41	11	Positief
PO2201	15	2	Positief
PO2202	11	2	Positief
PO2203	17	4	Negatief
PO2301	19	4	Negatief
PO2302	23	5	Negatief
PO2303	16	1	Negatief
PO2304	16	3	Positief
PO2305	22	6	Negatief
PO2401	22	3	Positief
PO2402	7	1	Negatief
PO2403	21	3	Negatief
PO2501	23	2	Negatief
PO2502	13	3	Negatief
PO2503	14	2	Negatief
PO2504	13	1	Positief
PO2505	18	3	Negatief
PO2506	28	5	Negatief
PO2507	32	8	Negatief
PO2508	22	2	Negatief
PO2509	34	4	Negatief
PO2510	29	4	Negatief
PO2601	23	4	Positief
PO2602	34	6	Positief
PO2603	33	3	Positief
PO2604	35	2	Positief
PO2605	23	4	Positief
PO2701	18	3	Negatief
PO2702	17	5	Positief
PO2703	17	3	Negatief
PO2704	24	5	Positief
PO2705	19	3	Positief
PO2706	19	3	Positief
PO2707	43	12	Positief
PO2708	18	3	Positief
PO2709	25	5	Positief
PO2710	21	4	Positief
PO2711	24	2	Negatief
PO2801	21	1	Positief
PO2802	30	2	Positief
PO2803	16	1	Positief
PO2804	9	2	Positief
PO2805	22	1	Positief
PO2806	43	13	Positief
PO2807	25	3	Positief
PO2808	27	3	Negatief
PO2809	12	2	Positief
PO2810	16	2	Positief
PO2811	7	2	Positief
PO2812	21	3	Positief
PO2813	16	1	Positief
PO2814	40	3	Positief
PO2815	35	12	Positief
PO2816	19	2	Positief
PO2817	31	2	Positief
PO2818	18	3	Negatief
PO2902	18	5	Negatief
PO2903	7	2	Positief
PO3001	10	1	Negatief
PO3002	15	2	Negatief
PO3003	24	3	Negatief
PO3004	16	4	Negatief
PO3005	29	4	Negatief
PO3006	31	3	Negatief
PO3007	22	4	Negatief
PO3008	26	5	Negatief
PO3009	23	3	Negatief
PO3010	13	2	Negatief
PO3101	28	7	Negatief
PO3102	23	3	Negatief
PO3103	16	1	Negatief
PO3104	17	2	Negatief
PO3105	18	2	Negatief
PO3106	17	4	Negatief
VO0001	53	n.v.t.	Positief
VO2001	20	n.v.t.	Positief
VO2002	32	n.v.t.	Positief
VO2101	21	n.v.t.	Positief
VO2102	41	n.v.t.	Negatief
VO2103	17	n.v.t.	Positief
VO2201	26	n.v.t.	Negatief
VO2202	27	n.v.t.	Positief
VO2203	33	n.v.t.	Negatief
VO2301	34	n.v.t.	Negatief
VO2302	33	n.v.t.	Negatief
VO2303	34	n.v.t.	Negatief
VO2305	57	n.v.t.	Negatief
VO2307	27	n.v.t.	Negatief
VO2401	35	n.v.t.	Negatief
VO2402	21	n.v.t.	Negatief
VO2403	26	n.v.t.	Negatief
VO2501	30	n.v.t.	Negatief
VO2502	44	n.v.t.	Negatief
VO2503	21	n.v.t.	Negatief
VO2504	18	n.v.t.	Negatief
VO2505	39	n.v.t.	Negatief
VO2506	41	n.v.t.	Negatief
VO2507	40	n.v.t.	Negatief
VO2508	48	n.v.t.	Negatief
VO2509	42	n.v.t.	Negatief
VO2510	31	n.v.t.	Negatief
VO2511	40	n.v.t.	Positief
VO2601	36	n.v.t.	Positief
VO2602	44	n.v.t.	Positief
VO2603	45	n.v.t.	Negatief
VO2604	37	n.v.t.	Positief
VO2605	31	n.v.t.	Positief
VO2701	27	n.v.t.	Positief
VO2702	29	n.v.t.	Negatief
VO2703	30	n.v.t.	Positief
VO2704	21	n.v.t.	Positief
VO2705	31	n.v.t.	Positief
VO2706	31	n.v.t.	Positief
VO2707	29	n.v.t.	Positief
VO2708	56	n.v.t.	Positief
VO2709	47	n.v.t.	Positief
VO2710	35	n.v.t.	Positief
VO2801	21	n.v.t.	Positief
VO2802	52	n.v.t.	Positief
VO2803	28	n.v.t.	Positief
VO2804	32	n.v.t.	Positief
VO2805	17	n.v.t.	Positief
VO2806	61	n.v.t.	Positief
VO2807	32	n.v.t.	Positief
VO2808	24	n.v.t.	Positief
VO2809	27	n.v.t.	Positief
VO2810	74	n.v.t.	Positief
VO2811	45	n.v.t.	Positief
VO2812	38	n.v.t.	Positief
VO2813	32	n.v.t.	Positief
VO2814	42	n.v.t.	Positief
VO2815	15	n.v.t.	Positief
VO2901	13	n.v.t.	Positief
VO2902	19	n.v.t.	Positief
VO2903	12	n.v.t.	Positief
VO3001	19	n.v.t.	Negatief
VO3002	15	n.v.t.	Positief
VO3003	31	n.v.t.	Positief
VO3004	32	n.v.t.	Negatief
VO3005	42	n.v.t.	Negatief
VO3006	39	n.v.t.	Negatief
VO3007	41	n.v.t.	Negatief
VO3008	32	n.v.t.	Negatief
VO3009	25	n.v.t.	Positief
VO3101	29	n.v.t.	Negatief
VO3102	26	n.v.t.	Negatief
VO3103	15	n.v.t.	Negatief
VO3104	18	n.v.t.	Negatief
VO3105	21	n.v.t.	Negatief
VO3106	23	n.v.t.	Negatief

Uit het rapport «Lichamelijke opvoeding en sport in het voortgezet onderwijs november 2018: 1-meting» eveneens van het Mulier Instituut blijkt dat meer dan de helft van het voortgezet onderwijs (vmbo, havo, vwo) twee of drie tot vijf lesuren per week geeft.

Uit de peiling uitgevoerd door Regioplan blijkt dat gemiddeld wordt 79% van de lessen bewegingsonderwijs in 2018 bevoegd gegeven (Monitor Bestuursakkoord PO).

Zie het antwoord bij vraag 111.

Scholen zijn vrij in hun keuze om schoolzwemmen aan te bieden en die keuzes worden niet landelijk geregistreerd. Uit de peiling van het Mulier Instituut Bewegingsonderwijs en sport in het primair onderwijs 2017: 1-meting (2017) blijkt dat 32 procent van de basisscholen een vorm van schoolzwemmen aanbiedt. Bij 43 procent richt zich dit op het behalen van een zwemdiploma, bij 36 procent is het een natte gymles en bij 20 procent op beide. Over de middelbare scholen zijn geen gegevens beschikbaar.

In onderstaande tabel wordt de onderverdeling van het budget voor aanvullende bekostiging PO verstrekt.

Zie het antwoord op vraag 124.

In het bestuursakkoord PO is een overzicht gegeven van de verdeling van het totaal van de middelen over de verschillende actielijnen (https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2014/07/10/bestuursakkoord-voor-de-sector-primair-onderwijs). In het sectorakkoord VO is een overzicht gegeven van het totaal van deze middelen over de verschillende actielijnen uit het sectorakkoord (https://www.rijksoverheid.nl/documenten/convenanten/2014/04/17/sectorakkoord-vo-2014–2017).

In het bestuursakkoord PO en sectorakkoord zijn doelstellingen vastgelegd. Op basis van de geboekte voortgang zal bepaald worden of er aanleiding is tot aanpassing van de afspraken en de aanpak en daaraan gekoppeld de inzet van de middelen. Bij voldoende realisatie van de doelstellingen wordt bepaald welk deel van de prestatiebox-middelen aan de reguliere lumpsum wordt toegevoegd.

Samenwerkingsverbanden ontvangen middelen voor de onderwijsondersteuning aan leerlingen. Daarnaast is er sinds 2015 structureel 29 miljoen extra toegevoegd aan de lumpsum van de samenwerkingsverbanden. Dit extra geld is bedoeld om de brede doelstelling van passend onderwijs vorm te geven: passend onderwijs voor alle leerlingen met een ondersteuningsbehoefte, niet alleen voor leerlingen met een beperking of leerprobleem maar nadrukkelijk ook voor (hoog)begaafde leerlingen. In aanvulling op deze middelen is in het regeerakkoord opgenomen dat er 15 miljoen per jaar structureel beschikbaar komt voor onderwijs(ondersteuning) aan (hoog)begaafde leerlingen.

Voor het primair en voortgezet onderwijs is er geen specifieke uitkering voor bewegingsonderwijs, maar worden de lessen betaald uit de lumpsum. Daarnaast kunnen scholen wel de werkdrukmiddelen voor een vakleerkracht inzetten, gebruik maken van de buurtsportcoachregeling en is er een subsidie voor de leergang bewegingsonderwijs.

De subsidie voor de leergang bewegingsonderwijs wordt alleen ingezet voor groepsleerkrachten die hun bevoegdheid voor bewegingsonderwijs willen verkrijgen.

De meest recente cijfers over bevoegdheid gaan over 2017. In totaal werden 87,2% van de lessen in het voortgezet onderwijs bevoegd gegeven, 8,5% van de lessen benoembaar, en 4,3% onbevoegd (IPTO: bevoegdheden en vakken in het vo, 2017 Centerdata).

De oorzaak van de daling is niet bekend. We bekijken welke nadere analyse mogelijk is.

In de brief die afgelopen februari naar de Kamer is gestuurd over de stand van zaken thuiszitters is aangegeven welke acties en maatregelen er in het laatste jaar van het Thuiszitterspact worden ingezet om het aantal thuiszittende leerlingen terug te brengen. Dit zijn extra maatregelen waarmee bestaande acties worden geïntensiveerd. Een voorbeeld van deze acties is het onderzoek van Ingrado naar de aanwezigheid van een doorbraakprojectleider binnen de regio’s en de daaruit volgende versnellingsgemeenten. Momenteel worden met de versnellingsgemeenten gesprekken gevoerd om de concrete ondersteuningsvraag naar boven te halen. Ter preventie van thuiszitten werken de ministeries van OCW en VWS gezamenlijk aan een breed pakket van maatregelen om meer maatwerk en adequate ondersteuning te kunnen bieden, om kinderen op voor hen passende wijze op school te houden. Naast preventief, werkt OCW ook aan het eind van de escalatieladder.

De loopbaanmonitor is een jaarlijkse monitor waarin aan zittende, startende leraren gevraagd wordt of ze begeleid worden. We maken gebruik van een andere database om de uitval van docenten in kaart te brengen. Het is technisch gezien en vanuit privacy overwegingen moeilijk om een koppeling te maken tussen de gegevens van deze databestanden. We bekijken in overleg met de onderzoekers wat mogelijk is.

De reden dat de uitgaven per leerling in het vo licht dalen is het feit dat er een afloop zit in de middelen voor de regeling technisch vmbo. Per saldo zorgt dit voor een iets lager bedrag per leerling.

In het speciaal basisonderwijs is een kleine toename in het aantal leerlingen te zien. Vanuit het sbao stromen relatief veel leerlingen door naar het praktijkonderwijs, daarom laten de prognoses een stijging in het aantal leerlingen op het praktijkonderwijs zien.

In het po en vo samen zullen naar verwachting in 2024 circa 110.000 minder leerlingen zijn door krimp. Dit is ruim 4% van het totaal aantal leerlingen in het po en vo. Uitgaande van de gemiddelde groepsgrootte in het po (23 leerlingen) en de gemiddelde ratio in het vo (1/20) zijn hier ongeveer 5.000 leraren minder voor nodig. Dit is echter een theoretische raming, gebaseerd op gemiddelden. Het is niet mogelijk om met zekerheid te zeggen hoe dit in de praktijk uit pakt. In de ramingen van het lerarentekort wordt rekening gehouden met de leerlingendaling, aangezien de referentieraming onderdeel is van de berekeningen van het verwachte lerarentekort (zie voor berekening lerarentekort Kamerstuk is 27 923, nr. 344).

Dat is niet in aantallen te zeggen omdat het louter een theoretisch beeld zou geven en weinig zou zeggen over de werkelijkheid. Het hangt immers af van de spreiding van de leerlingendaling, zowel qua regio/locatie, per onderwijssoort als per leeftijdsgroep. Er zullen daarbij grote verschillen zijn. Het is echter wel aannemelijk dat als gevolg van de leerlingendaling niet alle scholen komende jaren in stand gehouden kunnen worden. Dit kan uiteraard ook consequenties hebben voor het aantal schoolgebouwen.

Het bedrag dat pro-scholen ontvangen voor een leerling is opgesplitst in een budget voor basisbekostiging en een budget voor ondersteuningsbekostiging (lichte ondersteuning). Dit zijn vaste budgetten. De pro-school ontvangt beide budgetten rechtstreeks van DUO. Voor iedere leerling ontvangt het pro dus altijd de volledige bekostiging, net als alle andere schoolsoorten. Als er meer leerlingen naar het praktijkonderwijs gaan wordt dat in mindering gebracht op het lichte ondersteuningsbudget van het samenwerkingsverband. Dat betekent dat alle scholen in het samenwerkingsverband gezamenlijk de extra kosten dragen voor een stijging van het aantal pro-leerlingen.

Het budget ten behoeve van het College voor Toetsen en Examens (CvTE) staat op artikel 1, 3 en 4. Gedurende het jaar worden de benodigde middelen vanuit artikel 1 en artikel 4 overgeboekt naar artikel 3 waardoor het budget op artikel 3 nog zal toenemen. Het budget van het CvTE blijft in 2020 nagenoeg gelijk met 2019.

Het aandeel van de Rijksbijdragen in de totale baten van de vo-scholen was eind 2017 93,7 procent. In 2016 was dit aandeel 93,4 procent. Er is dus sprake van een lichte toename van de publieke bekostiging van vo-scholen ten opzichte van de overige baten (waaronder private inkomsten van scholen). Het aandeel van de Rijksbijdrage in de totale baten over het jaar 2018 wordt inzichtelijk gemaakt in de Financiële Staat van het Onderwijs 2018. Dit rapport ontvangt uw Kamer later dit najaar.

De middelen uit de prestatiebox worden door besturen en scholen op eigen manieren ingezet om de inhoudelijke doelstellingen de sectorakkoorden te behalen. Een uitgesplitst overzicht waar de middelen uit de prestatiebox naartoe gaan kunnen wij niet geven. Schoolbesturen verantwoorden in hun jaarrekening/jaarverslag over de rechtmatige besteding van de prestatieboxmiddelen. Schoolbesturen worden in hun verantwoording niet gevraagd om aan te geven waar zij specifiek de prestatieboxmiddelen aan besteden. Zij verantwoorden over de gehele lumpsumbekostiging, inclusief prestatiebox.

Het gaat hier om de motie Heerma, waarbij er € 10,6 miljoen beschikbaar is voor de komende vijf jaar om de sectoren landbouw, horeca en recreatie tegemoet te komen met een extra investering in het opleiden van werknemers. Daarnaast wordt € 0,5 miljoen overgemaakt naar het RVO voor extra uitvoeringskosten.

Een eerste mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat het aantal gediplomeerde bbl-studenten in de entree de afgelopen jaren sterk is gedaald. De Inspectie van het Onderwijs beschrijft in het themaonderzoek naar entreeopleidingen dat jongeren met alleen een bol-diploma in de entree aanzienlijk kwetsbaarder zijn op de arbeidsmarkt dan jongeren met een bbl-diploma. Een andere mogelijke verklaring in het themaonderzoek naar entreeopleidingen is dat entreeteams meer en zwaardere complexiteit in de problematiek van de studenten ervaren. Het kan zijn dat dit later op de arbeidsmarkt zorgt voor meer aansluitingsproblemen. Er is geen beeld waar deze jongeren naar toestromen.

Het Kabinet neemt in de reactie op het Interdepartementaal beleidsonderzoek naar jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt van 4 oktober jl. een aantal maatregelen om deze jongeren beter in beeld te houden en zo snel mogelijk terug te geleiden naar het onderwijs of naar een baan.

Er is geen onderzoek of andere informatie beschikbaar, wat dit kan verklaren. Wel zijn er onderzoeken gedaan naar determinanten van de vervolgkeuzen van vmbo-leerlingen in het mbo. Dit onderzoek laat zien dat in de ogen van de leerlingen zelf interesse in vakgebied, het carrièreperspectief (imago van de sector) en beïnvloeding door anderen een rol spelen bij de keuze van een vervolgopleiding. Er is steeds meer twijfel of bij studiekeuze wel sprake is van een rationele afweging van kosten en baten; studiekeuzen zouden veeleer gebaseerd zijn op ervaringen en intuïtie. Dit onderstreept het belang van goed technisch onderwijs en goede loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) gedurende de gehele onderwijsloopbaan van leerlingen. Dit is dan ook onderdeel van de doelen van het Techniekpact. Dit Kabinet heeft bovendien structureel extra geld beschikbaar gesteld voor een dekkend aanbod van goed technisch vmbo, via de regeling Sterk Techniekonderwijs (€ 100 miljoen per jaar).

Zie het antwoord op vraag 146.

De regeling tegemoetkoming schoolkosten MBO loopt tot en met het studiejaar 2019–2020. Deze regeling is te vinden op artikel 4. De beschikbare middelen, € 10 miljoen per jaar, zijn vanaf 2020 toegevoegd aan de lumpsum bekostiging van de instellingen voor het inrichten van een mbo-studentenfonds.

Zie het antwoord op vraag 149.

De uitgaven van de opgegeven landen zijn als volgt.

In USD, zoals in brief aan TK over Education at a Glance 2019

	mbo	hbo en wo
Nederland	14.530	12.517
België	13.881	11.848
Duitsland	16.323	9.863
Denemarken	m	m
Finland	8.270	10.314

Zie antwoord op vraag 151.

Ten opzichte van de Referentieraming 2018 stijgt het aantal bbl-studenten in de raming van 2019 in alle jaren. De daling van het geraamde aantal bbl-studenten vanaf 2021 heeft twee belangrijke redenen. Ten eerste daalt het aantal mbo-studenten over de hele linie en dus ook in de bbl. Ten tweede is er een duidelijke correlatie tussen de werkloosheid en het aantal bbl-studenten. Als de werkloosheid laag is, dan wordt de bbl-opleiding populairder ten opzichte van de bol-opleiding. Dit wordt in de Referentieraming meegenomen. Vanaf 2020 wordt verwacht dat de werkloosheid gaat stijgen. In de Referentieraming betekent dit dat het aantal bbl-studenten neerwaarts wordt bijgesteld en het aantal bol-studenten opwaarts.

De criteria voor deelname aan de pilots praktijkleren betreffen de bereidheid van de partijen in het samenwerkingsverband om rollen en verantwoordelijkheden op zich te nemen voor werving van potentiële deelnemers, werving van leerbedrijven en uitvoering van de opleidingstrajecten. De pilots zijn succesvol als de samenwerking van partijen daadwerkelijk leidt tot realisatie van gewenste opleidingstrajecten en als het volgen van de opleidingstrajecten voor de deelnemers daadwerkelijk de overgang naar duurzaam werk vergroot. Aan de pilots nemen 23 regionale samenwerkingsverbanden en 3 landelijke samenwerkingsverbanden deel.

Deze middelen waren bestemd voor het actieplan Gelijke Kansen dat in oktober 2016 naar de Tweede Kamer is gestuurd. Conform de toezegging in deze brief zijn de middelen na het aflopen van het actieprogramma in 2020 structureel toegevoegd aan het budget van de nieuwe kwaliteitsafspraken en worden zij niet langer als aparte post genoemd.

Vanaf 2019 is er € 1,5 miljoen vanuit de loonbijstelling tranche 2019 structureel toegevoegd aan de salarismix randstadregio’s.

In 2019 zijn de nieuwe kwaliteitsafspraken tussen de Minister van OCW en de mbo-instellingen gestart. Aan het budget voor de kwaliteitsafspraken zijn vanaf 2019 structureel de middelen van schoolmaatschappelijk werk in het mbo toegevoegd. Deze middelen zijn onderdeel van het investeringsbudget van de kwaliteitsafspraken.

Ja, dit verschil wordt grotendeels verklaard door de overboeking naar Ministerie van Financiën voor de fiscale scholingsaftrek. Daarnaast zijn er nog overboekingen geweest naar het Ministerie van EZK en SZW in het kader van de uitvoering van Leven Lang Ontwikkelen.

In de Kamerbrief Samen aan de Slag voor een Vaardig Nederland 2020–2024 is aangegeven dat de komende jaren een bedrag van € 5 miljoen in 2020 oplopend naar € 7,3 miljoen in 2024 aan gemeenten ter beschikking wordt gesteld voor de regionale aanpak van laaggeletterdheid. Deze middelen worden overgeboekt van de OCW-begroting naar de BZK-begroting. Daardoor neemt het bedrag op de OCW-begroting af. De extra investering van € 5 miljoen uit het Regeerakkoord is reeds in 2018 beschikbaar gekomen en heeft in dat jaar, samen met een eenmalige impuls van € 4 miljoen uit het actieplan Gelijke Kansen, geleid tot uitgaven van € 22,8 miljoen ten opzichte van € 14,1 miljoen in 2017.

Het budget op artikel 4 voor LOB blijft hetzelfde; namelijk € 1,3 miljoen. Het bedrag in 2018 en 2019 is inclusief de financiële bijdragen van directie VO en het Ministerie van SZW voor respectievelijk LOB Expertisepunt en LOB gelijke kansen. Dergelijke financiële bijdragen in 2020 en verder zijn nog niet verwerkt in de OCW-begroting. De portal «kies mbo» werd eind 2018 gelanceerd en het LOB Expertisepunt zal met 2,5 jaar worden verlengd en over de voortzetting van LOB gelijke kansen wordt nog een besluit genomen.

Van de subsidies is 5% nog niet juridisch verplicht voor 2020. Het gaat om € 12.782.000. Dit betekent in veel gevallen echter niet dat dit bedrag geheel vrij besteedbaar is. Er zijn naast juridische verplichtingen ook bestuurlijke toezeggingen, zoals toezeggingen aan de Tweede Kamer waar we rekening mee houden.

Van de opdrachten is 25% nog niet juridisch verplicht voor 2020. Het gaat € 1.247.000. Dit betekent in veel gevallen echter niet dat dit bedrag geheel vrij besteedbaar is. Er zijn naast juridische verplichtingen bijvoorbeeld ook bestuurlijke toezeggingen, zoals toezeggingen aan de Tweede Kamer.

Voor het Regionaal Investeringsfonds (RIF) 2019–2022 is in totaal € 100 miljoen beschikbaar inclusief uitvoerings- en evaluatiekosten. Voor het jaar 2020 is € 25 miljoen beschikbaar inclusief uitvoerings- en evaluatiekosten. De betalingen voor uitvoerings- en evaluatiekosten vinden plaats op andere instrumenten binnen artikel 4 zoals opdrachten en subsidies. Het RIF betreft meerjarige projecten met een looptijd van 4 of 5 jaar. De betalingen voor de RIF-projecten vinden gedurende de looptijd plaats op het instrument aanvullende bekostiging RIF. Hierdoor is de beschikbare € 100 miljoen en € 25 miljoen in 2020 niet herkenbaar in de budgettaire tabel.

In het jaar 2020 is € 23,075 miljoen beschikbaar op het instrument aanvullende bekostiging RIF. Deze middelen zijn bedoeld voor betalingen aan projecten die in 2019 en 2020 gestart zijn op basis van de regeling RIF 2019–2022, betalingen aan de projecten uit de RIF-regeling 2014–2018 die in 2020 nog doorlopen en een gedeelte van de uitvoerings- en evaluatiekosten. In de periode 2019 tot en met 2022 is hiervoor een totaalbedrag beschikbaar van € 89,315 miljoen.

In 2017 was op het budget van het RIF een bedrag van € 7,3 miljoen niet tot besteding gekomen. Dit bedrag werd in de eerste aanvraagperiode van 2018 ingezet ter dekking van de tegenvaller op de leerling- en studentenraming en de studiefinancieringsraming op de begroting van OCW. Dit leidt ook tot lagere betalingen in 2019–2022, aangezien de projecten bekostigd worden gedurende de looptijd van het project.

Zie het antwoord op vraag 159.

De totale omvang van het publiek bekostigd onderwijsbudget Caribisch Nederland bedraagt in 2020 € 43,6 miljoen (zie tabel hieronder). Voor artikel 1 betreft dit inclusief de bekostiging van de onderwijsinstellingen en de bekostiging van aanverwante organisaties zoals Expertisecentra Onderwijszorg (EOZ). Voor artikel 4 Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie is dit bedrag inclusief de bijdrage aan de Sociale Kanstrajecten Jongeren (SKJ) en de Raad Onderwijs Arbeidsmarkt Caribisch Nederland (ROA CN). Zie voor een nadere uitsplitsing ook de begroting Koninkrijksrelaties en BES fonds: http://rijksbegroting.nl/2020/voorbereiding/begroting,kst264828_29.html

Overzicht onderwijsbekostiging Caribisch Nederland (x € 1.000)

Ministerie	Artikelonderdeel	Instrument	2020
VIII Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
	Artikel 1 Primair Onderwijs	Bekostiging	17.981
	Artikel 3 Voortgezet onderwijs	Bekostiging	15.921
	Artikel 4 Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie	Bekostiging	7.220
	Artikel 16 Onderzoek en Wetenschapsbeleid	Bekostiging	2.500
	Totaal	Bekostiging	43.622

De huidige regeling loopt t/m 2022. Het voornemen is om deze regeling in 2022 te evalueren.

Voor de bepaling van de leerbedrijven die in aanmerking zullen komen voor deze extra subsidie worden de codes van de Standaard Bedrijfsindeling (SBI) van het Centraal Bureau voor de Statistiek gehanteerd. Op deze wijze wordt er voor gezorgd dat de extra € 10,6 miljoen subsidie praktijkleren voor de sectoren landbouw, horeca en recreatie ook daadwerkelijk in die sectoren terecht komt.

Voor de sector Zorg bestaat al een vergelijkbare subsidieregeling, namelijk het Stagefonds Zorg. Daarnaast is de € 10,6 miljoen vanuit de motie Heerma bestemd voor seizoensarbeid en dus niet gericht op zorg.

Zie het antwoord op vraag 59.

Zie het antwoord op vraag 17.

In de onderstaande tabellen is conform uw vraag respectievelijk voor het hbo en het wo een overzicht gegeven voor de begrotingsjaren 2019 t/m 2024 van 1) alle ombuigingen en intensiveringen op de bekostiging van instellingen sinds de start van dit kabinet, 2) het deel van de lpo dat niet is uitgekeerd in 2019, 3) de studievoorschotmiddelen en het saldo van 1 t/m 3.

Kanttekening hierbij is dat in dit overzicht niet is meegenomen welke technische verhogingen er zijn toegepast op de onderwijsbudgetten van het hbo en wo, te weten de verhoging van het budget ter compensatie van studentenaantallen (in 2020 resp. € 32 miljoen en € 47 miljoen) en de wel uitgekeerde lpo (in 2020 resp. € 76 miljoen en € 102 miljoen).

Aantallen studenten		JAAR
		2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017
soort hoger onderwijs
hbo	instroom	90.506	95.535	95.131	93.935	91.935	97.902	93.867	86.154	91.101	96.421
hbo	uitval na 1 jaar	13.579	14.381	14.894	15.586	13.796	15.450	14.918	12.910	13.780	15.692
hbo	uitval na 2 jaar	11.320	11.901	12.418	12.910	11.610	13.118	12.097	10.018	10.720	—
hbo	uitval na 3 jaar	10.482	11.121	11.546	12.038	10.934	12.313	11.200	9.300	—	—
hbo	uitval na 4 jaar	9.998	10.669	11.065	11.612	10.451	11.727	10.701	—	—	—
wo	instroom	36.679	39.865	39.954	41.387	41.859	45.645	44.865	45.957	50.228	54.590
wo	uitval na 1 jaar	1.702	1.769	1.897	2.038	1.897	2.143	2.249	2.413	2.676	3.424
wo	uitval na 2 jaar	1.290	1.387	1.468	1.561	1.589	1.804	1.745	1.882	2.121	—
wo	uitval na 3 jaar	1.203	1.299	1.360	1.485	1.532	1.700	1.648	1.803	—	—
wo	uitval na 4 jaar	1.151	1.256	1.317	1.448	1.492	1.669	1.603	—	—	—

Als % van instroom 1e jaars		JAAR
		2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017
soort hoger onderwijs
hbo	instroom	90.506	95.535	95.131	93.935	91.935	97.902	93.867	86.154	91.101	96.421
hbo	uitval na 1 jaar	15,0%	15,1%	15,7%	16,6%	15,0%	15,8%	15,9%	15,0%	15,1%	16,3%
hbo	uitval na 2 jaar	12,5%	12,5%	13,1%	13,7%	12,6%	13,4%	12,9%	11,6%	11,8%	—
hbo	uitval na 3 jaar	11,6%	11,6%	12,1%	12,8%	11,9%	12,6%	11,9%	10,8%	—	—
hbo	uitval na 4 jaar	11,0%	11,2%	11,6%	12,4%	11,4%	12,0%	11,4%	—	—	—
wo	instroom	36.679	39.865	39.954	41.387	41.859	45.645	44.865	45.957	50.228	54.590
wo	uitval na 1 jaar	4,6%	4,4%	4,7%	4,9%	4,5%	4,7%	5,0%	5,3%	5,3%	6,3%
wo	uitval na 2 jaar	3,5%	3,5%	3,7%	3,8%	3,8%	4,0%	3,9%	4,1%	4,2%	—
wo	uitval na 3 jaar	3,3%	3,3%	3,4%	3,6%	3,7%	3,7%	3,7%	3,9%	—	—
wo	uitval na 4 jaar	3,1%	3,2%	3,3%	3,5%	3,6%	3,7%	3,6%	—	—	—

Zie het antwoord op vraag 174.

In onderstaand overzicht is dit per week en maand in minuten aangegeven.

In de bijlage bij de kabinetsreactie op het advies van de Commissie Van Rijn zijn de effecten van de herziening van de bekostiging op instellingsniveau weergegeven https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/06/21/Kamerbrief-met-reactie-op-advies-bekostiging-hoger-onderwijs-en-onderzoek). De effecten op instellingsniveau zijn geactualiseerd naar aanleiding van de definitieve gegevens voor het bekostigingsjaar 2020 die gedurende de zomer beschikbaar zijn gekomen. In onderstaande tabellen zijn de actuele cijfers weergegeven:

Tabel 1: effecten reallocatie op instellingsniveau hbo.

	als % van rijksbijdrage 2019	absoluut bedrag
	2020 e.v.	2020 e.v.
Hogeschool INHolland	1,89%	€ 3.236.076
Hogeschool Van Hall Larenstein	1,59%	€ 605.025
De Haagse Hogeschool	1,58%	€ 2.510.317
HAS Hogeschool	1,10%	€ 376.980
Hogeschool Utrecht	0,74%	€ 1.693.441
Hogeschool voor de Kunsten Utrecht	0,61%	€ 289.030
Hogeschool Rotterdam	0,60%	€ 1.507.848
Hogeschool Leiden	0,58%	€ 423.007
Hogeschool van Amsterdam	0,19%	€ 562.035
Christelijke Hogeschool Windesheim	0,18%	€ 266.702
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen	0,00%	€ 0
Avans Hogeschool	0,00%	€ 0
ArtEZ	0,00%	€ 0
Fontys Hogescholen	0,00%	€ 0
Hogeschool IPABO Amsterdam Alkmaar	0,00%	€ 0
Aeres Hogeschool	0,00%	€ 0
NHL Stenden Hogeschool	0,00%	€ 0
Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten	0,00%	€ 0
Gerrit Rietveld Academie	0,00%	€ 0
Hogeschool der Kunsten Den Haag	0,00%	€ 0
Hanzehogeschool Groningen	0,00%	€ 0
Iselinge Hogeschool	0,00%	€ 0
Saxion Hogeschool	0,00%	€ 0
Christelijke Hogeschool Ede	0,00%	€ 0
Katholieke PABO Zwolle	0,00%	€ 0
Codarts, Hogeschool voor de Kunsten	0,00%	€ 0
Zuyd Hogeschool	0,00%	€ 0
Marnix Academie	0,00%	€ 0
Hogeschool Thomas More	0,00%	€ 0
HZ University of Applied Sciences	0,00%	€ 0
Pedagogische Hogeschool De Kempel	0,00%	€ 0
Breda University of Applied Sciences	0,00%	€ 0
Driestar educatief	0,00%	€ 0
Viaa-Gereformeerde Hogeschool	0,00%	€ 0
Hotelschool The Hague	0,00%	€ 0
Design Academy Eindhoven	0,00%	€ 0

Tabel 2: effecten reallocatie op instellingsniveau wo (relatief)

	als % van rijksbijdrage 2019
	2020	2021	2022	2023 e.v.
Technische Universiteit Delft	3,13%	3,46%	7,56%	7,56%
Technische Universiteit Eindhoven	2,94%	3,26%	7,12%	7,12%
Wageningen University	1,65%	1,83%	3,99%	3,99%
Universiteit Twente	1,63%	1,80%	3,93%	3,93%
Universiteit Utrecht	0,12%	0,13%	0,29%	0,29%
Theologische Universiteit Apeldoorn	0,07%	0,07%	0,16%	0,16%
Protestantse Theologische Universiteit	0,00%	0,00%	-0,32%	-0,25%
Open Universiteit	0,00%	0,00%	-0,37%	-0,29%
Vrije Universiteit Amsterdam	0,00%	0,00%	-0,50%	-0,40%
Universiteit van Amsterdam	0,00%	0,00%	-0,61%	-0,48%
Universiteit Leiden	0,00%	0,00%	-0,96%	-0,77%
Rijksuniversiteit Groningen	0,00%	0,00%	-1,11%	-0,89%
Universiteit voor Humanistiek	0,00%	0,00%	-1,14%	-0,91%
Radboud Universiteit Nijmegen	0,00%	0,01%	-1,25%	-0,99%
Theologische Universiteit Kampen	0,01%	0,01%	-1,39%	-1,10%
Erasmus Universiteit Rotterdam	0,01%	0,01%	-2,00%	-2,00%
Universiteit Maastricht	0,01%	0,01%	-2,00%	-2,00%
Tilburg University	0,01%	0,01%	-2,00%	-2,00%

Tabel 3: effecten reallocatie op instellingsniveau wo (absoluut)

	absoluut bedrag
	2020	2021	2022	2023 e.v.
Technische Universiteit Delft	€ 13.401.707	€ 14.837.605	€ 32.390.611	€ 32.390.611
Technische Universiteit Eindhoven	€ 6.681.492	€ 7.397.366	€ 16.148.511	€ 16.148.511
Wageningen University	€ 3.633.205	€ 4.022.476	€ 8.781.099	€ 8.781.099
Universiteit Twente	€ 3.527.554	€ 3.905.506	€ 8.525.751	€ 8.525.751
Universiteit Utrecht	€ 622.762	€ 689.486	€ 1.505.154	€ 1.505.154
Theologische Universiteit Apeldoorn	€ 841	€ 931	€ 2.031	€ 2.031
Protestantse Theologische Universiteit	€ 115	€ 127	-€ 30.546	-€ 24.280
Open Universiteit	€ 667	€ 739	-€ 177.591	-€ 141.165
Vrije Universiteit Amsterdam	€ 6.488	€ 7.183	-€ 1.727.210	-€ 1.372.937
Universiteit van Amsterdam	€ 10.547	€ 11.677	-€ 2.807.986	-€ 2.232.031
Universiteit Leiden	€ 13.417	€ 14.855	-€ 3.572.151	-€ 2.839.456
Rijksuniversiteit Groningen	€ 17.379	€ 19.241	-€ 4.626.827	-€ 3.677.805
Universiteit voor Humanistiek	€ 248	€ 274	-€ 65.948	-€ 52.421
Radboud Universiteit Nijmegen	€ 15.158	€ 16.783	-€ 4.035.671	-€ 3.207.902
Theologische Universiteit Kampen	€ 75	€ 82	-€ 19.836	-€ 15.767
Erasmus Universiteit Rotterdam	€ 31.674	€ 35.067	-€ 6.233.335	-€ 6.233.335
Universiteit Maastricht	€ 26.165	€ 28.968	-€ 5.332.271	-€ 5.332.271
Tilburg University	€ 10.508	€ 11.634	-€ 2.723.789	-€ 2.723.789

Voor een zachte landing van het advies van de commissie-Van Rijn is vanaf 2019 structureel € 37 miljoen beschikbaar gesteld in het ho.

Het tekort dat ontstaan is door het intrekken van het wetsvoorstel Wijziging van de Wet studiefinanciering 2000 in verband met een wijziging van de rentemaatstaf voor de lening hoger onderwijs is generaal gedekt in 2025. Het tekort loopt na 2025 geleidelijk op tot structureel € 226 miljoen in 2060 en is technisch ingeboekt ten laste van artikel 6 & 7. De dekking van dit structurele tekort kan indien gewenst bij een volgende formatie weer anders worden ingevuld.

Een herziening van de bekostiging binnen het bestaande macrokader brengt herverdeeleffecten met zich mee. Dat is onvermijdelijk. Het kabinet heeft daarom bij de Voorjaarsnota 2019 extra middelen beschikbaar gesteld die worden ingezet ter verzachting van de negatieve herverdeeleffecten. Tevens is in het wo gekozen voor een ingroeipad van 3 jaar (in plaats van 2 jaar zoals de commissie Van Rijn had voorgesteld). Hierdoor zijn er bij de hogescholen geen negatieve herverdeeleffecten op de bekostiging en zijn de negatieve herverdeeleffecten op de bekostiging bij universiteiten stevig gedempt.

Universiteiten ontvangen de bekostiging via de lumpsum, waarbij bestuurders eigen keuzes kunnen maken in het intern toedelen van middelen aan opleidingen. Instellingen hoeven de verdeelsleutel die de rijksoverheid hanteert, niet over te nemen en hoeven dus ook niet te realloceren van alfa, gamma en medisch. De regering heeft er begrip voor dat brede universiteiten deze verschuiving niet één op één doorvoeren in de interne allocatie omdat zij het belang van de verschillende wetenschapsgebieden in balans willen houden. Tegelijkertijd kunnen algemene universiteiten ook hun middelen richten op bijvoorbeeld interdisciplinaire samenwerking. Iedere instelling heeft haar eigen profiel en kan dus ook in de interne verdeelsystematiek eigen keuzes maken. Daarnaast heeft het kabinet met de Kamerbrief van 12 september 2019 aangegeven de motie Van Meenen uit te voeren en de sectorplanmiddelen bètatechniek (€ 18 miljoen), die worden overgeheveld van de tweede geldstroom naar de eerste geldstroom, volledig bij de bètatechniek van algemene universiteiten te laten landen.

Deze begrippen verwijzen naar een geheel van waarden en idealen die voortvloeien uit een rijke geschiedenis van politiek-filosofische ideeën en praktijken. Ze vormen belangrijke bouwstenen voor onze moderne samenleving en staatsinrichting. Deze ideeën zijn ouder dan de disciplinaire indeling van de moderne wetenschappen. De hedendaagse wetenschappen hebben een belangrijke rol in het bestuderen van hoe de rechtsstaat, de democratie en het gelijkheidsbeginsel vandaag de dag functioneren en welke betekenis ze hebben voor onze samenleving.

De herverdeeleffecten tussen universiteiten en hogescholen zijn opgenomen in de bijlage van de kabinetsreactie op het advies van de Commissie Van Rijn (https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/06/21/Kamerbrief-met-reactie-op-advies-bekostiging-hoger-onderwijs-en-onderzoek) en de geactualiseerde cijfers zijn opgenomen in het antwoord op vraag 10. De verschuiving per CROHO-sector kan het kabinet niet geven, omdat dit afhankelijk is van de keuzes van de besturen van universiteiten en hogescholen over de interne herverdeling van de rijksbijdrage.

In onderstaande tabellen zijn voor het hbo en wo opgenomen 1) alle intensiveringen en ombuigingen weergegeven van het kabinet Rutte II en het huidige kabinet (Rutte III), 2) de ingehouden lpo op de onderwijsbudgetten in 2019, 3) de studievoorschotmiddelen en het saldo van 1 t/m 3.

Sinds Rutte II is, met uitzondering van 2019, de lpo op onderwijsbekostiging in het ho voor elk jaar uitgekeerd. Wel is in een aantal jaren (2016, 2017 en 2018) de lpo op subsidies en opdrachten in het ho ingehouden ter dekking van problematiek op de OCW-begroting, deze zijn in de onderstaande tabellen buiten beschouwing gehouden.

Tevens buiten beschouwing gehouden zijn technische aanpassingen op de onderwijsbudgetten van het hbo en wo, zoals de aanpassing van het budget ter compensatie van studentenaantallen (in 2020 een verhoging van resp. € 32 miljoen en € 47 miljoen) en de wel uitgekeerde lpo (in 2020 resp. € 76 miljoen en € 102 miljoen). Kanttekening hierbij is dat voor de bedragen bij de maatregelen van Rutte II uit is gegaan van het lopende prijspeil, deze bedragen zijn dus niet geïndexeerd naar prijspeil 20197.

De maximale tarieven van het instellingscollegegeld voor studenten uit de EER (tweede studies) en de minimale tarieven voor het instellingscollegegeld voor studenten van buiten de EER zullen inderdaad dalen door de overheveling van variabele naar vaste bekostiging. Het uitgangspunt bij de berekening van het maximumbedrag van het instellingscollegegeld voor EER-studenten (en het minimumbedrag voor niet-EER-studenten) zal zijn dat de student op wie het maximumbedrag van toepassing is, geen hoger bedrag aan instellingscollegegeld betaalt dan het bedrag ter hoogte van het volledig wettelijk collegegeld, vermeerderd met het bedrag dat de instelling aan bekostiging ontvangt op basis van het studentafhankelijke bedrag. Op die manier wordt de instelling via de hoogte van het instellingscollegegeld gecompenseerd voor de misgelopen studentgebonden bekostiging. Door de verschuiving van variabele naar vaste bekostiging, en bijbehorende verlaging van de variabele tarieven, zal het maximum instellingscollegegeld voor de student lager vastgesteld kunnen worden. Dat betekent voor instellingen dat inkomsten uit instellingscollegegeld voor EER-studenten zullen dalen. Daar staat echter tegenover dat instellingen door de verlaging van de tarieven ook minder bekostiging mislopen wanneer een student niet voor bekostiging in aanmerking komt. Instellingen zullen hier dan ook niet voor gecompenseerd worden.

Hogescholen halen € 24,3 miljoen (2017) extern geld op voor praktijkgericht onderzoek.

In december ontvangt de Tweede Kamer de evaluatie van de toelatingseisen inclusief kabinetsstandpunt. Bij de evaluatie wordt ook uitgebreid ingegaan op de invloed van de toelatingseisen op de in- en doorstroom van studenten op de pabo. Ook het aantal studenten dat niet aan de toelatingseisen voldoet en daardoor niet instroomt krijgt daarbij aandacht.

Zie het antwoord op vraag 89.

Deze inschatting zou op teveel aannames gebaseerd zijn. De rente wordt in de terugbetaalfase telkens voor 5 jaar vastgezet. Het is niet bekend wat de rente voor deze groep de komende 15 jaar wordt en wat het dus zou kosten. Ook moet bepaald worden wat de definitie is van de eerste generatie afgestudeerden. Overigens heeft deze groep volgens de terugbetaalvoorwaarden 35 jaar de tijd om terug te betalen.

Zie het antwoord op vraag 185.

De studievoorschotmiddelen bestaan uit drie componenten: dit zijn de middelen voor kwaliteitsafspraken, middelen voor specifieke landelijke doelstellingen en de middelen voor de studievoorschotvouchers. In de tabellen hieronder is de verdeling van de studievoorschotmiddelen over deze drie reeksen inzichtelijk gemaakt. Over de besteding van de Studievoorschotmiddelen ontvangt de onderwijscommissie nog een aparte brief voor de begrotingsbehandeling.

HBO (artikel 6)	2019	2020	2021	2022	2023	2024
1 Kwaliteitsafspraken	120	141	239	299	315	357
2 Landelijke specifieke doelstellingen	13	16	26	32	34	38
3 Vouchers	0	0	0	1	4	24
Totaal HBO studievoorschotmiddelen	133	156	265	332	354	419

WO (artikel 7)	2019	2020	2021	2022	2023	2024
1 Kwaliteitsafspraken	72	86	146	182	192	217
2 Landelijke specifieke doelstellingen	8	9	16	20	21	24
3 Vouchers	0	0	0	0	0	3
Totaal WO studievoorschotmiddelen	81	95	162	202	213	244

Voor de middelen van de kwaliteitsafspraken (reeks 1) geldt dat deze worden toegevoegd aan de lumpsum van universiteiten en hogescholen op basis van de kwaliteitsafspraken (kwaliteitsbekostiging). De middelen voor 2021 tot en met 2024 worden toegevoegd aan de lumpsum als instellingen voldoen aan de vereisten voor kwaliteitsbekostiging.

Het periodiek laten visiteren van opleidingen door onafhankelijke deskundigen is een wettelijke plicht voor de onderwijsinstellingen. Instellingen kunnen ervoor kiezen om daarbij gebruik te maken van de diensten van een evaluatiebureau ter voorbereiding op de accreditatie. Een verplichting is dit echter niet. In hoeverre instellingen hierbij mede gebruik maken van dienstverlening door private partijen (zoals een evaluatiebureau) wordt niet specifiek gemonitord. Instellingen hebben uiteraard wel een verplichting om de rijksbijdrage doelmatig te besteden. De verantwoording over besteding van publieke middelen wordt afgelegd via onder andere het jaarverslag van de instelling.

In onderstaande tabel zijn de uitgavenmutaties verwerkt van de laatste raming (Referentieraming 2019) van de leerlingen- en studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs (hbo) en wetenschappelijk onderwijs (wo).

(bedragen x € 1 miljoen)

Omschrijving	2019	2020	2021	2022	2023	2024
hbo	31,7	31,7	15,8	-4,9	-24,3	-37,4
wo	47,2	47,2	57,6	64,6	67,1	67,3

Voor het jaar 2019/2020 is een vergelijking van raming en realisatie op dit moment niet mogelijk, omdat cijfers over de realisatie nog niet beschikbaar zijn. Voor het jaar 2018/2019 kan dit wel. Onderstaande tabellen geven de in referentieraming 2018 geraamde aantallen weer en vergelijkt deze met de gerealiseerde aantallen studenten.

hbo:

Aantal studenten x1000	Referentieraming 2018	Realisatie	Verschil (raming-realisatie)
Nederlands	415,2	422,3	-7,2
Internationaal EER	24,2	24,0	+0,3
Internationaal niet-EER	8,4	9,0	-0,6

wo:

Aantal studenten x1000	Referentieraming 2018	Realisatie	Verschil (raming-realisatie)
Nederlands	230,0	235,0	-5,0
Internationaal EER	38,5	41,6	-3,0
Internationaal niet-EER	14,8	16,2	-1,3

Ingeschreven studenten (inclusief groen onderwijs, aantallen x 1.000)

		18/19	19/20	20/21	21/22	22/23	23/24	24/25
•	hbo Nederlands	422,2	417,0	412,3	407,5	401,4	394,9	386,8
•	hbo EER	24,0	24,5	25,1	25,7	26,3	26,8	27,4
•	hbo niet-EER	9,0	9,2	9,4	9,6	9,9	10,1	10,3
	Totaal hbo	455,2	450,7	446,8	442,8	437,6	431,8	424,5
•	wo Nederlands	234,9	239,0	242,9	246,6	249,8	252,1	253,7
•	wo EER	41,6	44,1	46,6	49,1	51,6	54,1	56,6
•	wo niet-EER	16,2	17,1	18,0	19,0	19,9	20,9	21,8
	Totaal wo	292,7	300,2	307,5	314,7	321,3	327,1	332,1

Zie het antwoord op vraag 180.

	2026	2027	2028	2029	2030	2031
ART 6	1.170	2.730	6.240	10.140	14.820	19.110
ART 7	1.830	4.270	9.760	15.860	23.180	29.890

	2032	2033	2034	2035	2036	2037
ART 6	23.400	27.690	31.980	36.270	40.170	44.070
ART 7	36.600	43.310	50.020	56.730	62.830	68.930

	2038	2039	2040	2041	2042	2043
ART 6	47.970	51.480	54.990	58.110	61.230	64.350
ART 7	75.030	80.520	86.010	90.890	95.770	100.650

	2044	2045	2046	2047	2048	2049
ART 6	67.470	70.590	74.100	77.220	79.950	83.070
ART 7	105.530	110.410	115.900	120.780	125.050	129.930

	2050	2051	2052	2053	2054	2055
ART 6	85.410	87.750	90.090	92.430	94.380	95.940
ART 7	133.590	137.250	140.910	144.570	147.620	150.060

	2056	2057	2058	2059	2060
ART 6	97.500	99.060	100.230	101.400	88.140
ART 7	152.500	154.940	156.770	158.600	137.860

Het wetsvoorstel Wijziging van de Wet studiefinanciering 2000 in verband met een wijziging van de rentemaatstaf voor de lening hoger onderwijs was onderdeel van een pakket van maatregelen in het RA met als doel de houdbaarheid van de overheidsfinanciën op langere termijn te verbeteren. De gevolgen van het intrekken van deze maatregel beginnen in het begrotingsjaar 2025 en lopen daarna geleidelijk op. De begrotingshorizon van de Begroting 2020 reikt tot 2024. Daarom zijn deze gevolgen niet zichtbaar in de vorm van budgetmutaties in de begroting 2020.

Zie het antwoord op vraag 200.

Zie het antwoord op vraag 200.

De financiële gevolgen van de maatregel in het regeerakkoord om de rentemaatstaf op de lening hoger onderwijs te wijzigen zijn bij de start van het kabinet ingeschat op basis van het gemiddelde verschil (0,78%) tussen de 5-jaarsrente en de 10-jaarsrente van de afgelopen 10 jaar. Met deze budgettaire inschatting is rekening gehouden bij de afweging over de totale budgettaire gevolgen van het RA en zijn daarmee voor het kabinet taakstellend. De huidige negatieve rentestanden betekenen niet dat dit budgettaire tekort verdwijnt, bovendien zijn deze rentestanden naar verwachting niet structureel van aard.

Het beschikbare budget voor de totale bekostiging in het hbo is in 2024 circa € 130 miljoen hoger dan 2019. Rekening houdend met de stijgingen van de 90%-studievoorschotmiddelen voor de kwaliteitsafspraken (€ 240 miljoen), de studievoorschotvouchers (€ 24 miljoen) en de 10%-studievoorschotmiddelen voor specifieke stimulering (€ 26 miljoen) daalt de bekostiging per saldo met € 160 miljoen. Dit is nagenoeg geheel toe te schrijven aan de per saldo neerwaartse bijstelling de afgelopen jaren van de studentenaantallen in het hbo in 2024 ten opzichte van 2019 (ca. 25.000 studenten, zie ook tabel in antwoord op vraag 198). Er is derhalve geen sprake van een bezuiniging van € 110 miljoen van 2019 richting 2024, de extra investeringen in onderwijskwaliteit met de studievoorschotmiddelen blijven recht overeind.

De renteontvangsten zijn niet-belastingontvangsten en daarom relevant voor het uitgavenplafond van de rijksbegroting en niet relevant voor de inkomstenkant van de begroting. Het principe van automatische stabilisatie (scheiding van inkomsten en uitgaven) heeft daarom geen betrekking op het intrekken van het wetsvoorstel Wijziging van de Wet studiefinanciering 2000 in verband met een wijziging van de rentemaatstaf voor de lening hoger onderwijs.

Zie het antwoord op vraag 206.

De begrote besparing als gevolg van het wijzigen van de rentemaatstaf op de lening voor het hoger onderwijs was onderdeel van een totaalpakket aan maatregelen in het regeerakkoord. In dit totaalpakket is aanzienlijk geïnvesteerd in het hoger onderwijs, bijvoorbeeld door de halvering van het collegegeld eerstejaars HO (incl. Pabo voor 2 jaar en intensivering profileringsfondsen).

Het tekort dat ontstaan is door het intrekken van het wetsvoorstel Wijziging van de Wet studiefinanciering 2000 in verband met een wijziging van de rentemaatstaf voor de lening hoger onderwijs is generaal gedekt in 2025. Het tekort loopt na 2025 geleidelijk op tot structureel € 226 miljoen in 2060 en is technisch ingeboekt ten laste van artikel 6 & 7. De dekking van dit structurele tekort kan indien gewenst bij een volgende formatie weer anders worden ingevuld.

Het experiment vraagfinanciering, waarbij studenten aanspraak maken op vouchers die zijn in te zetten bij bekostigde of niet bekostigde deelnemende opleidingen, is sinds 2016 gefaseerd ingevoerd. Studenten die tot eind augustus 2019 zijn ingestroomd bij opleidingen die deelnemen aan het experiment vraagfinanciering kunnen tot het eind van het experiment (2024) aanspraak blijven maken op vouchers. De raming is dat de verzilvering van de vouchers, uitgaande van het daarvoor beschikbare budget, in een aflopende reeks tot en met 2024 geschiedt. Vanaf 2025 worden geen uitgaven meer voorzien.

De dekking van het ontstane tekort door het intrekken van het wetsvoorstel Wijziging van de Wet studiefinanciering 2000 in verband met een wijziging van de rentemaatstaf voor de lening hoger onderwijs, zijn bij augustusbesluitvorming integraal afgewogen. Het tekort is generaal gedekt in 2025. Het tekort loopt na 2025 geleidelijk op tot structureel € 226 miljoen in 2060 en is technisch ingeboekt ten laste van artikel 6 & 7. De dekking van dit structurele tekort kan indien gewenst bij een volgende formatie weer anders worden ingevuld.

Zie het antwoord op vraag 180.

Ja, voor 2020 is € 78.000 van de subsidies nog niet juridisch verplicht, maar er is wel al een bestemming voor het geld.

Zie het antwoord op vraag 209.

Zoals aangegeven in hoofdstuk 2.3 «overzicht niet-juridisch verplichte uitgaven» van de begroting van OCW is voor 2020 een bedrag van € 848.000 aan subsidies nog niet juridisch verplicht, maar er is wel al een bestemming voor het geld.

Zoals aangegeven in hoofdstuk 2.3 «overzicht niet-juridisch verplichte uitgaven» van de begroting van OCW is voor 2020 een bedrag van € 848.000 aan subsidies nog niet juridisch verplicht, maar er is wel al een bestemming voor het geld.

Er zijn op artikel 7 geen middelen geoormerkt voor bibliotheken. Universiteiten kunnen hun bibliotheken naar eigen inzicht financieren uit de lumpsum bekostiging.

De meest recente cijfers over ingeschreven studenten betreffen collegejaar 2018/2019 (peildatum 1 oktober 2018). De post «deel ondersteuning geneeskundig onderwijs en onderzoek» is bedoeld voor studenten in de opleidingen geneeskunde, geneeskunde-klinisch onderzoeker en arts-klinisch onderzoeker. Het aantal ingeschreven studenten aan deze opleidingen, uitgesplitst naar bachelor/master, is als volgt:

Opleiding	Ingeschreven studenten 2018
B Geneeskunde	9.488
M Geneeskunde	9.073
M Geneeskunde, klinisch onderzoeker	185
M Arts – Klinisch Onderzoeker (research)	212

Het totaal aan niet juridisch verplichte subsidies voor 2020 zijn voor het hbo € 78.000 en voor het wo € 848.000 (zie ook de antwoorden op de vragen 212 en 214). Eventuele aanvragen hierop komen eerst in het jaar 2020 zelf binnen. Ze zijn weliswaar niet juridisch verplicht, maar er is wel al een bestemming voor het geld.

Het compartiment voor geneeskundig onderwijs en onderzoek is gericht op de werkplaatsfunctie die Universitair Medisch Centra (UMC) vervullen. Deze middelen zijn ter dekking van de kosten die UMC’s maken in hun functie als werkplaats voor de opleiding van basisartsen en voor wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast is een deel van het compartiment voor geneeskundig onderwijs en onderzoek bedoeld voor investeringen in huisvesting van UMC’s. Op grond van het convenant Decentralisatie Huisvesting Academische Ziekenhuizen (DHAZ), dat geldt sinds 2004, kunnen de Universitaire Medische Centra (UMC’s) beschikken over een jaarlijks investeringskader (voor instandhoudinginvesteringen en vervangende nieuwbouw). Dit convenant is een overeenkomst tussen VWS, OCW en NFU. Het DHAZ-budget wordt voor ¾ deel bekostigd door VWS en voor ¼ deel door OCW. In andere sectoren is geen sprake van een werkplaatsfunctie die vergelijkbaar is met die van de UMC’s.

Er is geen besluit genomen over het al dan niet verlagen van de capaciteit van de initiële opleiding geneeskunde. Zoals aangegeven in de begroting van OCW voor het jaar 2020 hebben de ministeries van OCW en VWS het advies van het Capaciteitsorgaan over de initiële opleiding geneeskunde nog niet ontvangen. Dat geldt ook voor de eindrapportage van het Capaciteitsorgaan over de initiële opleiding tandheelkunde. Beide adviezen worden aan het eind van 2019 verwacht.

Zie het antwoord op vraag 221.

Zie het antwoord op vraag 221.

Zie het antwoord op vraag 221.

Zie het antwoord op vraag 221.

Voor uitvoeren van de motie zou een kasschuif noodzakelijk zijn. Het is niet mogelijk de vouchers naar voren te halen omdat dan een kasschuif noodzakelijk is en omdat DUO dit niet uit kan voeren. In mijn brief van 8 oktober 2019 geef ik uitgebreid reactie op uitvoering van de motie. Daarin geef ik aan dat ik geen mogelijkheid zie de vouchers eerder inzetbaar te maken. Deze conclusie is gemaakt op basis van verschillende factoren. Namelijk dat DUO niet kan garanderen dat de systemen op tijd zijn aangepast, het de vraag is of de wet op tijd aangepast zal zijn en of het financieel haalbaar is.

Uit de gegevens van de Stichting voor Vluchteling Studenten UAF komt naar voren dat er in de periode 2014 t/m 2018 in totaal 11.595 mbo- en ho-studenten, die onder de subsidievoorwaarden van OCW vallen, door de diensten van deze stichting geholpen zijn.

De United Nations University, gevestigd in Maastricht, is een onderzoeks- en opleidingsinstituut van de Universiteit van de Verenigde Naties. Het instituut doet onderzoek en training over een reeks sociale, politieke en economische factoren die de economische ontwikkeling in een wereldwijd perspectief sturen. Als uitvloeisel van de gesloten overeenkomst tussen de Nederlandse Staat en de Universiteit van de Verenigde Naties verleent OCW jaarlijks een bijdrage ter dekking van de operationele kosten van het Instituut in Maastricht.

Bij het opstellen van de begroting was geraamd dat per januari 2020 € 513.000,– juridisch niet verplicht is. Dit betreft vooral middelen voor incidentele subsidies en opdrachten die in het lopende jaar worden aangegaan. Daarnaast blijkt inmiddels dat een opvolgende regeling voor de Internationalisering po en vo(IPV) pas in 2020 gepubliceerd kan worden. Dit betekent dat de programmamiddelen voor deze regeling (€ 800.000,–) in de loop van 2020 juridisch verplicht worden.

Nee, er zijn geen HGIS-middelen begroot op het gebied van mbo.

De hoogte van de gemiddelde beloning12 van leraren in het po incl. speciaal en voortgezet speciaal onderwijs (so & vso) bedraagt ongeveer € 51.000,– per jaar (2018). Dit komt neer op een beloning van circa € 4.200,– per maand. Voor leraren in het so en vso is de gemiddelde beloning ongeveer € 54.500 per jaar, dat is ongeveer € 4.550 per maand. De hoogte van de gemiddelde beloning13 in het vo bedraagt ongeveer € 61.000 per jaar (2018). Dit komt neer op een beloning van circa € 5.000,– per maand.

Per 1 januari 2019 is het startsalaris van een startende leraar in het po volgens de CAO PO € 2.563,– per maand. Dit komt neer op een beloning van ongeveer € 3.000,– per maand. Per 1 januari 201914 is het startsalaris van een startende leraar in het vo volgens de CAO VO € 2.689,– per maand. Dit komt neer op een beloning van ongeveer € 3.100,– per maand.

Uitval door burn-out wordt niet geregistreerd. Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) 2018 blijkt wel dat de bedoelde onderwijssectoren hoog scoren op burn-out klachten en dat werkstress daar een belangrijke oorzaak van is.

Het overwegen van de overstap naar een andere sector wordt eveneens niet geregistreerd.

In het schooljaar 2017/2018 werkten er ruim 230.000 mensen als leraar in de sectoren primair onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Samen vervulden deze personen 175.000 voltijd banen.19

Schooljaar 2018/2019	BAO	SBAO	SO en VSO	VO (exclusief praktijk onderwijs)	Praktijk onderwijs	MBO (inclusief leraren AOC’s)
Aantal personen dat werkzaam is als leraar1	109.684 personen	5.099 personen	13.581 personen	71.797 personen	3.182 personen	32.661 personen

Verdeling aandeel leraren op basis van fte per sector21:

Basisonderwijs (exclusief speciaal onderwijs)		Speciaal (basis) onderwijs		VO		MBO
L10	aandeel leraren 72%	L10	aandeel leraren 0,7%	LB	aandeel leraren 42%	LB	aandeel leraren 52%
L11	aandeel leraren 28%	L11	aandeel leraren 85%	LC	aandeel leraren 32%	LC	aandeel leraren 43%
L12	aandeel leraren 0,4%	L12	aandeel leraren 13%	LD	aandeel leraren 26%	LD	aandeel leraren 5%
						LE	aandeel leraren 0,1%

Onderwijsinstellingen leveren via hun jaarverslagen informatie aan bij DUO over de uitgaven aan het Personeel-Niet-In-Loondienst (PNIL). Op basis van de jaarverslagen in 2018 bedragen de PNIL-uitgaven in verhouding tot de totale personeelsuitgaven: 4,2% in het po, 3,7% in het vo en 7,9% in het mbo.

Op dit moment is er geen informatie beschikbaar over het aantal leraren dat niet in loondienst is. Door DUO vindt daarom een pilot plaats over de wijze waarop deze informatie het beste kan worden verkregen.

Zie antwoord 241.

De maatregelen, resultaten en bedragen staan in de brieven over het lerarentekort die uw Kamer op 11 september en 8 oktober jl. heeft ontvangen. Een voorbeeld is dat het kabinet structureel € 270 miljoen investeert in de lerarensalarissen in het primair onderwijs waardoor leraren er gemiddeld 9,5% op vooruit zijn gegaan. Daarnaast is er voor 2019 nog 285 miljoen beschikbaar als loonruimte via de loonbijstelling. Verder investeert dit kabinet structureel in de verlaging van de werkdruk in het primair onderwijs, oplopend tot € 430 miljoen in schooljaar 2023/2024. Scholen kunnen dankzij het extra geld bijvoorbeeld vakdocenten, onderwijsassistenten en conciërges aannemen, waardoor leraren zich meer kunnen richten op lesgeven. Ook zijn de subsidieplafonds voor zijinstroom en de regionale aanpak verhoogd wegens de vele aanvragen. Er gaat dit jaar in totaal € 25,4 miljoen naar de zijinstroomregeling en € 18,7 miljoen naar de regio’s.

In het hoger onderwijs is gekozen voor 5 maanden, zodat de student – in samenhang met de 1 februariregeling, die het mogelijk maakt te stoppen met de studie zonder gevolgen voor de ontvangen prestatiebeurs (deze wordt omgezet in gift) – tegemoet wordt gekomen als hij binnen 5 maanden besluit te stoppen of te switchen. Studenten in het mbo kennen geen 1-februariregeling en kunnen pas na een jaar switchen van opleiding. Daarom is gekozen voor 5 maanden in het ho en 12 in het mbo.

Een beurs als gift verkrijgen betekent inderdaad dat er niet hoeft te worden terugbetaald indien studenten stoppen met hun opleiding. In de begroting voor 2020 wordt er bijna € 275 miljoen direct als gift uitgekeerd. Ongeveer € 220 miljoen hiervan is bestemd voor BOL-studenten, ongeveer € 55 miljoen voor studenten in het ho. Gemiddeld gaat het dus om € 11 miljoen per maand. In 7 maanden zou het om ongeveer € 77 miljoen extra gaan. Hierbij moet wel worden vermeld dat de prestatiebeurzen voor een groot gedeelte bij afstuderen alsnog omgezet worden in gift, waardoor op de langere termijn de extra kosten van een dergelijke maatregel lager zijn.

Het verschil kan worden verklaard door verschillende factoren. Zo kan het zijn dat studenten geen recht (meer) hebben op de reisvoorziening. Dit recht vervalt nadat een student het reisrecht gebruikt heeft voor de nominale duur van de studie plus 3 extra jaren. Indien een student langer studeert heeft hij of zij geen recht meer op deze voorziening. Een andere reden kan zijn dat een student pas na de leeftijd van 30 jaar begint en dus geen recht heeft op studiefinanciering in het algemeen. Het kan ook gaan om buitenlandse studenten zonder recht op studiefinanciering. Studenten kunnen er ook voor kiezen om geen gebruik te maken van het recht omdat ze een afweging maken tussen het nut van de voorziening en de kans dat ze niet op tijd afstuderen waardoor ze de kosten van de reisvoorziening terug moeten betalen (dit geldt alleen voor niveau 3 en 4, omdat zij onder de prestatiebeurssystematiek vallen). Het eventuele niet gebruik van verschillende instrumenten wordt momenteel onderzocht in de beleidsdoorlichting Studiefinanciering (de Kamerbrief met daarin de opzet daarvoor is recentelijk verstuurd). Daarnaast is er tussen de twee genoemde aantallen nog een definitieverschil. Het eerste aantal (352.700) betreft het aantal inschrijvingen op 1 oktober. Het tweede aantal (309.800) betreft een jaargemiddelde over het kalenderjaar op basis van maandgegevens.

Nee. Het studentenreisproduct is onderdeel van de studiefinanciering, dus iedereen die in aanmerking komt voor studiefinanciering (voltijd- en duale studenten), komt ook in aanmerking voor het studentenreisproduct. Daarnaast kunnen minderjarige BOL-studenten sinds 1 januari 2017 ook aanspraak maken op het studentenreisproduct.

Zie het antwoord op vraag 247.

Zoals in de brief van 12 juni 201823 aan de Kamer al is aangegeven, is dit kabinet niet voornemens om alternatieve maatregelen te treffen, waarbij de beoogde besparing wordt gerealiseerd door in te grijpen in het studentenreisrecht. Uiteraard kan elk nieuw kabinet een ander besluit nemen.

Zie het antwoord op vraag 247.

Zie het antwoord op vraag 249.

Deze studenten hebben in principe na het afronden van de studie 15 jaren de tijd gehad om de lening terug te betalen voordat de nog resterende schuld vervolgens werd kwijtgescholden. Toch zijn er nog steeds oud-studenten die een schuld van voor 1986 terugbetalen. Hier kunnen meerdere factoren aan ten grondslag liggen. Allereerst kan het zo zijn dat de oud-student gebruik heeft gemaakt van tijdelijk stopzetten (max 5 jaar) of een opschorting van de terugbetaling omdat hij/zij bijvoorbeeld opnieuw is gaan studeren. Ook kan een oud-student gebruik maken van de draagkrachtregeling. Onder de oude terugbetaalvoorwaarden had de draagkrachtregeling, als er ook een partner aanwezig was, als gevolg dat de aflosperiode werd verlengd. Voor studenten vanaf 2010 geldt dit niet meer. Verder zou het zo kunnen zijn dat deze oud-studenten tijdelijk onvindbaar waren (en daardoor niets terugbetaalden). De jaren waarin zij onvindbaar waren worden opgeteld bij de looptijd van terugbetaling. Tot slot zou het zo kunnen zijn dat er nog oude deurwaarderstrajecten liepen waar deze oud-studenten in zaten.

Dit komt doordat in 2019 € 5,5 miljoen incidenteel meer beschikbaar is gesteld aan Het Nieuwe Instituut ten behoeve van het digitaliseringsproject «Architectuur Dichterbij».

In het emancipatiebeleid wordt zo veel mogelijk intersectioneel gewerkt. In de aanpak economische zelfstandigheid van vrouwen, is bijvoorbeeld specifieke aandacht voor vrouwen met een migratieachtergrond. Voor wat betreft het bredere integratiebeleid is het Ministerie van SZW coördinerend en wordt de Kamer naar de Minister van SZW verwezen voor verdere uitleg.

Er wordt nu niet vooruit gelopen op mogelijke tekorten bij de landelijke publieke omroep. Zoals in de Visiebrief 2019 en in het debat is aangegeven, zet het Kabinet een eerste betekenisvolle stap richting een reclamevrije omroep. In deze brief is een eerste raming van de mogelijke financiële gevolgen hiervan opgenomen. Ter compensatie van deze inkomstenderving heeft het Kabinet besloten structureel € 40 miljoen extra beschikbaar te stellen uit de mediabegroting. De Visiebrief 2019 bevat ook opties en maatregelen voor de landelijke publieke omroep om inkomsten te verhogen of kosten te verlagen. Uiteindelijk wordt er toegewerkt naar een nieuwe concessieperiode. De gesprekken hierover worden zorgvuldig gevoerd en hierbij zullen de laatste financiële ontwikkelingen worden meegenomen.

Zoals ik in mijn brief (32 827 Nr. 158) van 9 juli 2019 aan uw Kamer heb geschreven, loopt de termijn van de NPO Ombudsman aan het einde van dit jaar af. De omroepen en de Ombudsman hebben geconcludeerd dat dit een natuurlijk moment is om de eerste periode van de Ombudsman te evalueren en het mandaat van de Ombudsman te herzien. Ik heb daar begrip voor, en zal in het voorjaar van 2020 bij uw Kamer terugkomen op dit onderwerp.

Ik heb begrepen van de NPO dat het klopt dat de NPO Start-app na de laatste update tijdelijk niet gewerkt heeft omdat er een incompatibiliteit was ontstaan tussen het NPO Start-platform en het Google Chromecast-platform. Volgens de NPO is dit enige tijd geleden al opgelost en werkt sindsdien de NPO Start-app weer via de Google Chromecast.

Conform de financiële verantwoording beheer algemene mediareserve van het Commissariaat voor de Media bedroeg de stand van de liquide middelen ultimo 2018 € 3,7 mln. In de mediabegrotingsbrief 2020, die naar verwachting in november 2019 aan u wordt aangeboden, worden zowel de ontwikkeling van de mediareserve in 2019 als de verwachte meerjarige ontwikkelingen weergegeven.

De onderstaande tabellen geven de bezuinigingen weer die de afgelopen 10 jaar hebben gespeeld bij zowel de landelijke als de regionale publieke omroepen.

In de onderstaande tabellen zijn de budgetten van zowel de landelijke als de regionale publieke omroepen weergegeven wanneer de bezuinigingen van de afgelopen tien jaar niet zouden zijn doorgevoerd. Voor de indexering van de taakstellingen is uitgegaan van dezelfde percentages als die gehanteerd zijn bij de budgetten conform de betreffende mediabegrotingsbrieven.

De middelen voor het sectorplan SSH zijn afkomstig uit de extra middelen voor fundamenteel onderzoek vanuit het regeerakkoord en zullen behouden blijven voor dit sectorplan. Wel is het zo dat alle middelen van de sectorplannen via de eerste geldstroom verstrekt zullen worden, in plaats van een deel via de tweede geldstroom. De herziening van de bekostiging heeft geen invloed op de middelen voor dit sectorplan.

In verband met een tussentijdse evaluatie van de uitvoering van de Sectorplannen is het budget voor Opdrachten in 2022 verhoogd.

De subsidies NLBIF, Naturalis, BPRC, NCWT/NEMO, STT en Stichting AAP zijn juridisch verplicht. De subsidies vallend onder Nationale Coördinatie zijn voor het grootste deel juridisch verplicht, maar voor een bedrag van € 2,3 miljoen nog niet juridisch verplicht, maar er is wel al een bestemming voor het geld.

Het BPRC huisvestte in december 2018, 1437 apen. Het geboortebeperkingsprogramma is in 2018 gestart. Zo is een aantal vrouwelijke dieren op Implanon gezet en bij aantal voorheen actieve fokgroepen worden geen geboortes verwacht omdat een volwassen man afwezig is. Het BPRC heeft in haar ambitieplan aangegeven dat de vermindering zorgvuldig dient te gebeuren en het aantal dieren geleidelijk zal worden verminderd tot 1000 dieren in het jaar 2025

Eén instelling in Nederland exporteert laboratoriumapen naar het buitenland.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).

Ja, uitgevoerde controles op het transport van laboratoriumapen worden geregistreerd.

In 2017 is één controle geregistreerd, in 2018 is één controle geregistreerd.

Nee. In 2017 en 2018 zijn er géén overtredingen geconstateerd op het transport van laboratoriumapen.

Geconstateerde overtredingen worden afgehandeld conform het interventiebeleid van de NVWA.

Zie vraag 272.

De NVWA heeft geen gestorven laboratoriumapen tijdens het transport geregistreerd.

Hoewel het belangrijk is om bij dierproeven zo transparant mogelijk te zijn, kan deze informatie vanwege de zogenoemde bescherming van bedrijfsgegevens niet verstrekt worden.

Hoewel het belangrijk is om bij dierproeven zo transparant mogelijk te zijn, kan deze informatie vanwege de zogenoemde bescherming van bedrijfsgegevens niet verstrekt worden.

Hoewel het belangrijk is om bij dierproeven zo transparant mogelijk te zijn, kan deze informatie vanwege de zogenoemde bescherming van bedrijfsgegevens niet verstrekt worden.

Het lijkt het er nu op dat er meer vergunningen worden afgegeven. Dat is echter niet het geval. In 2015 trad het nieuwe vergunningsstelsel in werking en mede door het overgangsrecht zijn de oude vergunningen nog drie jaar lang geldig.

De gegevens over gestorven dieren in voorraad in 2017 en 2018 wordt gerapporteerd aan de NVWA en is terug te vinden in de jaarregistratie van de NVWA, genaamd «ZoDoende».

	2017	2017	2018	2018
	Voor gebruik in fok of dierproef	Na gebruik in fok	Voor gebruik in fok of dierproef	Na gebruik in fok
Resusaap	10	16	22	22
Java-aap	1	10	2	7
Marmoset	6	1	2	7

De dieren zijn gestorven aan natuurlijke dood of aan de hand van een veterinaire interventie.

Ja. In de Resus-, Java-aap en Marmoset fokkolonies zitten (oudere) dieren in sociale huisvesting die nooit worden of zijn gebruikt voor experimenten. Daarnaast zijn er Resus-, Java-apen en Marmosets die gebruikt zijn in proeven en die teruggaan naar de kolonie en daar in de sociale huisvesting zitten. Die kunnen daar de rest van hun leven blijven. Bijvoorbeeld, van de Java-apen zijn enkele volwassen mannen, nadat ze in een proef zijn geweest, nog ingezet als fokdier in de kolonie. Een groep volwassen vrouwen is, nadat zij in een proef zijn geweest, ingezet als fokdier.

Een aantal apen dat niet langer gebruikt wordt voor proeven gaat naar de fokkolonie en daar in de sociale huisvesting kunnen zij de rest van hun leven blijven. Bijvoorbeeld, van de Java-apen zijn enkele volwassen mannen, nadat ze in een proef zijn geweest, nog ingezet als fokdier in de kolonie. Een groep volwassen vrouwen is, nadat zij in een proef zijn geweest, ingezet als fokdier.

Het BPRC.

De regering streeft naar gendergelijkheid op alle terreinen. Daarom is in het Integraal Afwegingskader een kwaliteitseis toegevoegd, die verplicht dat bij nieuwe wet- en regelgeving gekeken moet worden naar de effecten op gendergelijkheid. Specifiek in het emancipatiebeleid ligt prioriteit bij de arbeidsmarkt (financiële onafhankelijkheid, arbeidsparticipatie, bestrijden loonkloof, meer vrouwen naar de top, gelijkere verdeling arbeid en zorg); genderdiversiteit (tegengaan stereotypering in media en onderwijs) en gelijke behandeling (bijvoorbeeld tegengaan loondiscriminatie en zwangerschapsdiscriminatie); en sociale veiligheid (bijvoorbeeld lokale aanpak d.m.v. Veilige Steden).

Almere, Amsterdam, Arnhem, Breda, Den Haag, Dordrecht, Groningen, Rotterdam, Tilburg, Utrecht, Zaanstad.

Op 29 maart jl. heeft de Minister van OCW, mede namens de Staatssecretaris van BZK en de Minister voor Rechtsbescherming, een brief gestuurd naar de Tweede Kamer. https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/kamerstukken/2019/04/01/kamerbrief-over-onnodige-sekseregistratie/Onnodige+sekseregistratie.pdf Hierin staan maatregelen vermeld gericht op het waar mogelijk beperking van onnodige sekseregistratie. Thans wordt gewerkt aan de uitvoering van de maatregelen binnen de drie actielijnen: opstellen van afwegingskader, bevorderen van bewustwording en uitvoeren onderzoek en ontwikkelen van handreikingen. Zo heeft de Minister van OCW opdracht gegeven voor het opstellen van een afwegingskader om te bepalen wanneer het gerechtvaardigd is om naar geslacht te vragen. Tevens wordt gekeken naar het toevoegen van derde opties en het facultatief maken van m/v. Daarnaast is opdracht gegeven voor het ontwikkelen van een online toolbox met het afwegingskader, handreikingen en goede voorbeelden. Met deze instrumenten kunnen organisaties in de praktijk aan de slag met het beperken van onnodige registratie van geslacht. De toolbox wordt opgeleverd in februari 2020.

Met ingang van 2017 geldt de Subsidieregeling Gender- en LHBTI-gelijkheid 2017–2022. Onder deze subsidieregeling kunnen zowel subsidies op het gebied van vrouwenemancipatie als LHBTI worden aangevraagd. Er is onder deze regeling dus budget beschikbaar voor subsidies op het gebied van vrouwenemancipatie. De bedragen die nog onder de noemer «vrouwensubsidies» zijn opgenomen, hebben betrekking op de meerjarige subsidies aangegaan onder de Subsidieregeling emancipatie 2011 vóór 2017. Deze noemer vervalt vanaf 2020.

Zie antwoord op bovenstaande vraag.

Alkmaar, Almere, Alphen a/d Rijn, Amersfoort, Amstelveen, Amsterdam, Arnhem, Assen, Breda, Capelle aan den IJssel, Delft, Den Haag, Deventer, Dordrecht, Dordrecht (Christelijke gemeenschap), Eindhoven, Emmen, Enschede, Goes, Gouda, Groningen, Haarlem, Haarlemmermeer, Heerlen, Helmond, Hengelo, ’s Hertogenbosch, Hilversum, Hoorn, Leidschendam, Leeuwarden, Leiden, Lelystad, Maastricht, Middelburg, Nijmegen, Nissewaard, Oss, Purmerend, Roermond/Weert, Roosendaal, Rotterdam, Schiedam, Sittard-Geleen, Súdwest-Fryslân, Tilburg, Utrecht, Velsen, Venlo, Vlaardingen, Westland, Zaanstad, Zoetermeer, Zwolle.

Tabel 95.3 geeft een overzicht van de apparaatsuitgaven op artikel 95 die rechtstreeks toe te rekenen zijn aan de beleidsartikelen. In de tabel is geen splitsing gemaakt tussen beleidsartikel 14 (Cultuur) en beleidsartikel 15 (Media). Indien deze splitsing wel wordt toegepast is sprake van apparaatsuitgaven die op het gemiddelde liggen van de overige beleidsartikelen. Het bedrag voor de apparaatsuitgaven opgenomen onder Cultuur is opgebouwd uit het budget van de twee beleidsdirecties Erfgoed & Kunsten (€ 4,5 miljoen) en Media & Creatieve Industrie (€ 5,0 miljoen), totaal € 9,5 miljoen.

Het programmabureau verantwoordelijk voor de fusie stond onder leiding van een DG en werd bemenst door medewerkers van de toenmalige organisaties CFI en de IB-Groep en van OCW. Er werd ondersteuning geleverd door de organisatie advies bureaus Turner, Nolan-Norton en ICT adviesbureau Cap Gemini.

Nagenoeg alle projecten binnen DUO kennen een ICT component. Alleen rondom de klassieke HR aangelegenheden is de ICT component minder prominent aanwezig. Bij reorganisaties en medewerker ontwikkeltrajecten is gebruik gemaakt van ECOP van de rijksoverheid en Ardis bij het project «Manager aan Zet».

In de maand september 2019 waren er in totaal 110 fte aan managementfuncties ingevuld binnen DUO tegen in totaal 2.738 fte andersoortige functies. Dit is gemiddeld 25 fte per manager.

In de maand september 2019 waren er in totaal 26 fte aan communicatiefuncties ingevuld binnen DUO tegen 2.738 andersoortige functies. Per fte communicatiemedewerker zijn er dus gemiddeld 105 fte uitvoerende medewerkers.

Bij DUO werkten in de maand september 2019 2.510 vaste interne medewerkers en hadden 123 interne medewerkers een tijdelijk dienstverband. Deze laatste groep betreft voor een groot deel (ICT-)trainees. Het is de bedoeling deze medewerkers, na een succesvol traineeship, een vast dienstverband aan te bieden.

Zie het antwoord op vraag 247.

De burger heeft op basis van de AVG het recht om zijn eigen persoonsgegevens bij de overheid digitaal in te zien. Hij hoeft niet nader te motiveren met welk doel hij de gegevens wil inzien. Hij kan vervolgens zelf besluiten om deze gegevens te delen met derden, zoals Ockto. In de meeste gevallen vindt dat ook plaats buiten medeweten van de overheid. Ockto kan dus geen gegevens van burgers bij de overheid opvragen, maar ontvangt deze uitsluitend met toestemming en met tussenkomst van de burger zelf.

Voor de in de begroting opgenomen € 34,7 miljoen worden 239 fte ingehuurd (waarbij 1 fte gelijk is gesteld aan 1.830 uur).

Van de € 21,8 miljoen voor beleidswijzigingen is € 12,9 miljoen toe te reken aan Doorontwikkelen BRON en de overige € 8,9 miljoen aan diverse trajecten waaronder Vereenvoudiging Bekostiging, Levenlanglerenkrediet en Aanmeldmodule Nederlands als Tweede Taal. De € 19,4 miljoen aan nieuwe taken omvat onder andere werkzaamheden ten behoeve van het digitaal afnemen van toetsen (FACET), Persoonsgericht Innen, Intensivering Handhaving en Misbruik Uitwonendenbeurs.

De kasschuif is bedoeld om de beschikbare middelen in overeenstemming te brengen met het (verwachte) betalingsritme. Dit bedrag wordt voor € 4,6 miljoen besteed aan flexibel beroepsonderwijs derde leerweg, het overige deel wordt gebruikt voor de overboeking naar het Ministerie van Financiën voor de fiscale aftrek scholingskosten.

Zie het antwoord op vraag 311.

Zie het antwoord op vraag 311.

Zie het antwoord op vraag 311.

Bij brief van 18 april 2019 is uw Kamer naar aanleiding van deze motie geïnformeerd (Kamerstukken vergaderjaar 2018–2019, 29 754, nr. 501). Samenvattend: scholen die in strijd handelen met basiswaarden van de democratische rechtsstaat worden daar door de inspectie op aangesproken. Als sprake is van een wettelijk overtreding geeft de inspectie de school opdracht de tekortkoming op te heffen. Als de school ondanks meerdere mogelijkheden tot herstel in gebreke blijft, zal sprake zijn van sanctionering en zo nodig melding bij de Minister. Zoals al eerder aan de Tweede Kamer gemeld, werkt het kabinet aan de uitbreiding van het wettelijk instrumentarium om in te kunnen grijpen in situaties waarin gehandeld wordt in strijd met de basiswaarden van de democratische rechtsstaat (Kamerstukken vergaderjaar 2018–2019, 29 614 en 31 289, nr. 11310).

Op dit moment stellen 48 gemeenten een kerkenvisie op. Het programma Toekomst Religieus Erfgoed (samenwerkingsverband van overheden, kerkgenootschappen en erfgoedorganisaties) stimuleert het opstellen van kerkenvisies. Dit wordt bereikt door kennisdeling (o.a. een toolkit), draagvlakbevordering en communicatie. Hierbij worden ook de ervaringen van de zes pilotgemeenten gebruikt.

Veel hoger onderwijsinstellingen hebben de begeleiding en ondersteuning van studenten – waaronder studenten met psychische klachten – goed op orde. Er zijn echter ook signalen dat dit bij sommige instellingen nog niet het geval is. De deelnemers van de Werkgroep Studentenwelzijn (Handicap + Studie, ISO, Lsvb, vh, vsnu, UvH en OCW) zullen zich daarom het komende jaar gezamenlijk inzetten om de vele goede voorbeelden die er zijn te verzamelen en te verspreiden. Daarbij zal niet alleen gekeken worden naar interessante initiatieven vanuit instellingen, maar vooral ook naar initiatieven waar studenten zelf tevreden over zijn. Daarnaast werkt het RIVM het komende jaar aan een grootschalige kwantitatieve nulmeting van de mentale gezondheid van studenten. De resultaten van dit onderzoek worden eind 2020 verwacht.

In deze vraag wordt gerefereerd aan het instrument arbeidsmarktfixus. Het instellen van een arbeidsmarktfixus op een opleiding (numerus fixus om de instroom te beperken vanwege de (verwachte) beperkte arbeidsmarktvraag) is mogelijk op grond van een ministeriële regeling (art. 7.56 in Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek). Er zijn op dit moment geen opleidingen die op deze manier een numerus fixus hanteren. Wel kunnen er opleidingen zijn die kiezen voor een capaciteitsfixus waarbij arbeidsmarktoverwegingen (mede) een rol spelen. Het is niet bekend om welke opleidingen het gaat.

Ook voor de andere instrumenten waar OCW extra in investeert, is een set indicatoren ontwikkeld. Zo wordt bij investeringen in (digitale) onderzoeksinfrastuctuur bijgehouden in welke mate Nederlandse bedrijven betrokken zijn bij de ontwikkeling en bouw van een onderzoeksinfrastructuur en/of hoeveel organisaties gebruik maken van een onderzoeksinfrastructuur. Ook de set indicatoren voor de sectorplannen is maatwerk. De commissies sectorplannen monitoren of de faculteiten de doelen behalen die ze hebben aangegeven in hun faculteitsplannen zoals het aantal vaste contracten en het percentage aangestelde vrouwen.

Op verschillende plekken zijn schoolbesturen bezig om tot gezamenlijke afspraken te komen over de inschakeling van uitzendbureaus. Dit is een positieve ontwikkeling en wordt toegejuicht.

Zoals aangeven in de brief van 5 juli zal er per schooljaar 2020/2021 een nieuw experiment worden gestart. De scholen uit het huidige experiment kunnen daaraan deelnemen. De voorwaarden en waarborgen uit de motie zullen het uitgangspunt vormen voor het wel of niet mogen afwijken van bestaande wet- en regelgeving. In mijn brief van 18 oktober heb ik mijn voornemens rondom de invulling van de voorwaarden en waarborgen met uw Kamer gedeeld.

Zoals in het AO leraren van 9 oktober medegedeeld, worden er momenteel gesprekken gevoerd over de uitvoering van de motie met onder andere de inspectie, de PO-Raad, initiatiefnemer van lerarentekortisnu.nl, AOb en AVS. In het najaar informeer ik uw Kamer over de uitkomst.

In deze begroting zit geen ruimte om leraren in het vso onder de cao van het voortgezet onderwijs te laten vallen. Het lerarentekort in het (voortgezet) speciaal onderwijs is een bespreekpunt op de landelijke tafel lerarentekort. Aan de laatste landelijke tafel is afgesproken dat de PO-Raad, op basis van de resultaten en in overleg met de VH, vervolgacties voorstelt.

(v)so diplomagerichte stroom onder cao VO OP	€ 35 mln.
(v)so alle richtingen cao VO OP	€ 120 mln.
(v)so alle richtingen cao VO OP + OOP + schoolleiders	€ 210 mln.

Aan de motie is nog geen uitvoering gegeven. De TK zal, zoals opgenomen in de begroting 2020, over de uitvoering op korte termijn worden geïnformeerd.

In het voorjaar van 2019 heeft Handicap + Studie in opdracht van OCW en naar aanleiding van de motie Bruins een inventarisatie gedaan van het aanbod van laagdrempelige psychische hulpverlening op onderwijsinstellingen in het hoger onderwijs en mbo. De Kamer is eind augustus geïnformeerd over de resultaten in een brief over passend onderwijs in het mbo en studeren met een ondersteuningsbehoefte in mbo en hoger onderwijs. Het aanbod is over het algemeen op orde. Studenten weten het aanbod echter niet altijd te vinden, omdat de informatievoorziening vanuit instellingen achterblijft. OCW overlegt met de Werkgroep Studentenwelzijn over hoe deze informatievoorziening vanuit instellingen verbeterd kan worden. Tegelijkertijd werkt Handicap + Studie in opdracht van OCW en in overleg met studenten aan een landelijke website met informatie over studeren met een ondersteuningsbehoefte voor studenten in het mbo en hoger onderwijs.

Zie het antwoord op vraag 74.

Zie het antwoord op vraag 75.

Zie het antwoord op vraag 74.

Voor het godsdienst- en humanistisch vormingsonderwijs (gvo/hvo) is er geen sprake van leeftijdsafhankelijke bekostiging. Bij de oorspronkelijke onderbouwing van het budget is uitgegaan van de landelijke GPL.

De bekostiging voor gvo/hvo voor de factor leiding is onderdeel van de bekostigde overhead.

Bij het opstellen van het ontwerpbesluit is zorgvuldig gekeken naar de wijze waarop de subsidie moet worden berekend om ervoor te zorgen dat er sprake is van een adequaat bedrag voor de instelling door bij de berekening een maatstaf te hanteren die vergelijkbaar is met de berekening die gebruikt wordt voor de bekostiging van onderwijsinstellingen als bedoeld in de onderwijswetgeving.

Het budget in 2019 voor de regeling zij-instroom is in november 2018 met het amendement-Rog (35000-VIII nr. 38) gelijk gesteld aan de realisatie in 2018, € 17,2 miljoen. Bij voorjaarsnotabesluitvorming in 2019 is het budget voor de regeling zijinstroom verder opgehoogd met structureel € 4 miljoen. Het budget is daarmee structureel € 21,2 miljoen. Het aantal aanvragen voor de sectoren po en mbo is echter boven verwachting. Om dit jaar nog meer aanvragen te kunnen honoreren, hebben we het subsidieplafond voor 2019 onlangs verhoogd (Kamerbrief 2019D35033) naar € 25,4 miljoen. Met dit budget kunnen 1274 aanvragen worden gehonoreerd. Na 15 oktober zal eventueel de resterende ruimte in het subsidiebudget worden herverdeeld tussen sectoren, zodat nog meer aanvragen po en mbo kunnen worden toegekend. Mochten er toch nog meer aanvragen voor de subsidie zijinstroom binnenkomen dan dat daar nu budget voor is, dan gaan wij ons inzetten om daar bij najaarsnota dekking voor te vinden binnen de middelen voor het lerarenbeleid.

Met de subsidieregeling zij-instroom kan er € 20.000 aan subsidie worden aangevraagd. Uit onderzoek blijkt dat de kosten voor een zij-instroomtraject verschilt per sector. De grootste kostenposten vormen het laten volgen van scholing door de zij-instromer, het geven van begeleiding en het geven van studieverlof. De hoogte van de kosten is ook afhankelijk van de keuzes van het schoolbestuur, bijvoorbeeld of de zij-instromers wel of niet meteen de verantwoordelijkheid over een groep dragen en er voor kortere of langere tijd wordt gekozen voor een dubbele bezetting (en daarmee dubbele personeelskosten).