Nr. 5 VERSLAG

De vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport, belast met het voorbereidend onderzoek van voorliggend wetsvoorstel, heeft de eer als volgt verslag uit te brengen van haar bevindingen.

Onder het voorbehoud dat de in het verslag opgenomen vragen en opmerkingen afdoende door de regering worden beantwoord, acht de commissie de openbare behandeling van het wetsvoorstel voldoende voorbereid.

De leden van de VVD-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de Wijziging van de Jeugdwet in verband met de verduidelijking van het woonplaatsbeginsel (Wet wijziging woonplaatsbeginsel) en hebben daarover nog enkele vragen.

Deze leden herkennen de signalen van zowel gemeenten als jeugdhulpaanbieders als het gaat om het woonplaatsbeginsel. Het is de leden echter niet volledig duidelijk in hoeverre deze wetswijziging daadwerkelijk tot minder discussie tussen gemeenten en aanbieders zal leiden. In welk deel van de huidige jeugdhulptrajecten is discussie over het woonplaatsbeginsel? En wat is de verwachte vermindering daarvan?

Deze leden zijn positief dat het wetsvoorstel zorgt voor een vereenvoudiging van het woonplaatsbeginsel waardoor minder vragen ontstaan over welke gemeente verantwoordelijk kan worden gehouden voor de inzet van hulp voor de jeugdige en zijn gezin. Daarbij merken de leden van de VVD op dat de memorie van toelichting van deze wet met name positief is over het verminderen van uitvoeringslasten bij aanbieders. De leden vragen zich af of gemeenten in gelijke mate zullen merken dat onnodige uitvoeringslasten zullen worden voorkomen. En welke eenmalige gevolgen heeft deze wet voor de uitvoeringslast bij gemeenten en aanbieders?

De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van de wijziging van de Jeugdwet in verband met de verduidelijking van het woonplaatsbeginsel. Deze leden zien dat met de voorgestelde wijziging van het woonplaatsbeginsel diverse ongewenste perverse prikkels uit het systeem worden gehaald, die zorgen voor hoge administratieve lasten en nodeloze vertraging van het starten van een zorgtraject voor jeugdigen. Deze leden hebben bij dit wetsvoorstel wel nog enkele vragen.

In de «Impactanalyse oplossingsrichtingen woonplaatsbeginsel Jeugd» van KPMG Plexus die begin 2017 naar de Kamer is gestuurd staat vermeld dat wijziging van het woonplaatsbeginsel met ingang van 1 januari 2019 aan zou kunnen vangen. De leden van de CDA-fractie vragen waarom dit toch een jaar langer heeft geduurd.

In de impactanalyse van KPMG wordt ook vermeld dat de impact van de nieuwe systematiek groot kan zijn. Het heeft bijvoorbeeld effect op het aantal contracten dat gemeenten en aanbieders af moeten sluiten. Tevens zullen er verschuivingen in het budget optreden. Dit alles vraagt volgens KPMG om een doordachte implementatie. De leden van de CDA-fractie vragen daarom op welke wijze gewaarborgd wordt dat jeugdzorgorganisaties zelf snel kunnen checken bij welke gemeente een jongere volgens het woonplaatsbeginsel thuis hoort. Wordt hier een instrument voor ontwikkeld? Zo nee, waarom niet? Als een dergelijk instrument voor jeugdzorgorganisaties niet wordt ontwikkeld, betekent dat dan niet dat zij afhankelijk blijven van de bereidwilligheid van gemeenten om mee te werken?

De leden van de D66-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van de voorgestelde wijziging van het woonplaatsbeginsel in de Jeugdwet. Deze leden onderschrijven de inzet om te komen tot minder uitvoeringslasten, snellere passende jeugdhulp, meer preventie en hulp dichtbij. De leden van D66-fractie hebben nog een aantal vragen.

De leden van de D66-fractie verwelkomen dat de wijziging van het woonplaatsbeginsel aansluit bij de voorkeur van de jeugdhulpbranches en gemeenten. De leden van de D66-fractie vragen op welke manier jongeren en kinderen zelf, vertegenwoordigers van de jongeren en kinderen en jeugdhulpinstellingen of relevante partijen die niet zijn aangesloten bij de brancheorganisaties zijn betrokken bij het voorstel voor deze wetswijziging.

De leden van de D66-fractie vragen wat de regering als grootste nadeel of risico ziet van deze voorgestelde wetswijziging. Deze leden vragen hoe de regering zal monitoren dat de voordelen van de wetswijziging ook echt tot stand komen. Hoe houdt de regering de aandachtspunten in de gaten?

Hoeveel signalen heeft de regering ontvangen dat de opening of uitbreiding van een accommodatie voor jeugdhulp met verblijf is tegengehouden, omdat dit voor de gemeente een financieel risico betekent? Om hoeveel gemeenten gaat het?

De leden van de CDA-fractie vragen waarom gemeenten niet hebben gekozen voor autorisatie en digitale toegang tot het Centraal Gezagsregister? De huidige problemen met het Centraal Gezagsregister zijn onder andere het feit dat uitspraken van de rechter handmatig moeten worden ingevoerd en het feit dat het Centraal Gezagsregister geen toegang heeft tot alle beschikkingen van rechtbanken. De leden van de CDA-fractie vragen waarom niet (tegelijk) wordt ingezet op het verbeteren van het Centraal Gezagsregister? Jeugdhulpaanbieders moeten immers ook na het aannemen van deze wet nog steeds het gezag van de jeugdige vaststellen, in verband met de informatieverstrekking aan gezaghebbenden en het verkrijgen van toestemming voor de in te zetten jeugdhulp.

Gemeenten hebben nu al de verantwoordelijkheid om uit te zoeken welke gemeente wel verantwoordelijk is, als ze tot de conclusie komen dat zij het onderling niet eens zijn. In de enquête «Vermijdbare administratieve lasten» van Jeugdzorg Nederland wordt aangegeven dat 75% van de gemeenten zich niet aan die afspraken houden. Bovendien geeft Jeugdzorg Nederland in die enquête aan dat het eenvoudiger maken van het woonplaatsbeginsel middels aanpassen van de Jeugdwet geen oplossing gaat bieden voor gemeenten die zich niet aan de afspraken houden. De leden van de CDA-fractie vragen de regering hierop te reflecteren. Deelt de regering de observatie dat driekwart van de gemeenten zich niet houden aan gemaakte afspraken? Waarom worden facturen niet standaard doorgestuurd naar de juiste gemeente? Wat vindt de regering ervan dat gemeenten zich niet aan de gemaakte afspraken lijken te houden? Is dit naar de mening van de regering een teken van onwil van de betreffende gemeente, of een teken dat de gemaakte afspraken niet deugen?

De leden van de CDA-fractie vragen of de regering kan aangeven hoe vaak het voorkomt dat jeugdigen door geschillen met betrekking tot het woonplaatsbeginsel langer dan noodzakelijk moeten wachten op adequate hulp.

De leden van de SP-fractie zijn benieuwd met welke redenen gemeenten hebben besloten om niet te kiezen voor autorisatie en digitale toegang tot het Centraal Gezagsregister. Kan de regering dit besluit van de gemeenten toelichten?

De leden van de SP-fractie vragen of de regering kan aangeven hoe vaak het voorkomt/is voorgekomen dat gemeenten jeugdigen buiten de gemeenten plaatsen om (dure) jeugdzorg te voorkomen, maar ook hoe vaak het voorkomt dat gemeenten minder investeren in preventieve maatregelen om deze (dure) jeugdzorg te voorkomen? Kan de regering hier uitgebreid op ingaan?

De leden van de SP-fractie vinden het erg zorgelijk dat er signalen zijn ontvangen van gemeenten die de opening of uitbreiding van een accommodatie voor jeugdzorg met verblijf tegenhouden, omdat dit voor de desbetreffende gemeente een financieel risico betekent. Kan de regering aangeven welke gemeenten dit betreft? Kan de regering voorts aangeven welke maatregelen zij heeft genomen om dergelijke toestanden aan te pakken en te voorkomen?

De leden van de D66-fractie vragen op welke wijze kan worden ingegrepen wanneer gemeenten niet tot een oplossing komen bij het registreren van één woonadres in het geval dat een kind afwisselend bij de ene en andere ouder slaapt. Op welke wijze worden gemeenten verantwoordelijk gehouden wanneer zij de Wet BRP onvoldoende uitvoeren?

Welke mogelijkheden zijn er om de raadpleging van het Centraal Gezagsregister te verbeteren en bijvoorbeeld de inhoud van uittreksels van het Centraal Gezagsregister te verbeteren?

Hoe vaak komt het voor dat gemeenten bij twijfel of conflict weigeren de factuur aan aanbieders te betalen?

Hoe komt het dat gemeenten de afspraken uit het VNG-Convenant Woonplaatsbeginsel Jeugdwet niet opvolgen? Hoeveel gemeenten houden zich niet aan het VNG-Convenant Woonplaatsbeginsel? Hoe wordt geborgd dat gemeenten zich na deze wetswijziging aan de wet zullen houden?

Hoe vaak komt het voor dat jeugdigen door geschillen tussen gemeenten langer moeten wachten op adequate hulp en de benodigde inzet?

De leden van de fractie van GroenLinks vragen wat er gebeurt als een jongeren verhuist als hij of zij op de wachtlijst staat. Welke gemeente is dan verantwoordelijk? Zij hier afpreken over gemaakt, omdat de administratie van gemeenten in een dergelijk geval wellicht niet altijd tijdig is bijgwerkt, zo vragen deze leden.

De leden van de fractie van GroenLinks constateren dat bij jeugdhulp met verblijf het uitgangspunt wordt dat als woonplaats geldt de gemeente waar de jeugdige voorafgaande aan zijn verblijf zijn woonadres in de zin van de Wet basisregistratie personen had. Deze leden vragen hoe dit zich verhoudt tot het passend onderwijs? Betaald het samenwerkingsverband uit de regio waar een jongere in de jeugdhulp verblijft of het samenwerkingsverband in de regio waar de jongere woonde was voorafgaande aan zijn verblijf kosten voor passend onderwijs? Zou conform de logica van dit wetsvoorstel dit altijd het samenwerkingsverband moeten zijn waar de jongere woonde voorafgaande aan zijn of haar verblijf? Is het geen aparte situatie als de gemeente van herkomst de jeugdzorg betaalt, maar het samenwerkingsverband in de regio waar de jeugdzorginstelling ligt kosten voor passend onderwijs, zo vragen deze leden.

De leden van de CDA-fractie constateren dat indien een jeugdige jeugdhulp krijgt via een wettelijke verwijzer (zoals de huisarts of een rechter in het geval van een maatregel die door gecertificeerde instellingen worden uitgevoerd), en niet door de gemeente, dan zal de jeugdzorgaanbieder bij de jeugdige of de ouders moeten vragen naar de woonplaats. Vervolgens zal de aanbieder bij de betreffende gemeente moeten navragen of die ook daadwerkelijk financieel verantwoordelijk is. De leden van de CDA-fractie vragen of dit niet onnodige administratieve lasten met zich meebrengt. Kan er geen systeem ontwikkeld worden waarbij jeugdhulpaanbieders zelf kunnen achterhalen wat de exacte woonplaats van de jeugdige is?

De leden van de CDA-fractie vragen wat de regering verstaat onder een redelijke termijn waarbinnen de jeugdhulpaanbieder wordt geïnformeerd of de betreffende gemeente daadwerkelijk financieel verantwoordelijk is. Deze leden vragen daarnaast of binnen deze termijn de gemeente wel verantwoordelijk is voor de betaling van de facturen, zodat het zorgtraject geen onnodige vertraging zal oplopen.

De leden van de CDA-fractie vragen wat er gebeurt als een zorgtraject al gestart is bij een aanbieder, maar dat vervolgens uit het onderzoek van de gemeente blijkt dat een andere gemeente verantwoordelijk is, die echter geen contract bij de betreffende zorgaanbieder heeft. Kan in een dergelijk geval het zorgtraject bij die zorgaanbieder gewoon voortgezet worden?

De leden van de SP-fractie hebben zorgen over de overgang naar het nieuwe werken van het woonplaatsbeginsel. Het levert namelijk zorgaanbieders in het beginsel veel extra werk op. Als het nieuwe systeem niet van de juiste randvoorwaarden wordt voorzien, dan bestaat het risico dat het extra werk van de overgang niet opweegt tegen de voordelen van het nieuwe systeem. Deelt de regering deze constatering van de leden?

De leden horen dat zorgaanbieders op dit moment – zeker in complexe situaties- veel moeite hebben om vast te stellen welke gemeente verantwoordelijk is voor de jeugdige. Er zijn wel afspraken dat gemeenten moeten zorgen dat ze factuur e.d. moeten doorsturen naar de juiste gemeente, maar in de praktijk blijkt die afspraak nauwelijks te werken en blijft het voor zorgaanbieders een blackbox. Deelt de regering de mening van de leden dat er belangrijk is dat er een instrument ontwikkeld wordt waarmee zorgaanbieders zelf snel kunnen nagaan bij welke gemeente een jeugdige volgens het woonplaatsbeginsel thuishoort? Hiermee wordt voorkomen dat zorgaanbieders afhankelijk worden van gemeenten en daarmee onduidelijkheid bij (complexe) situaties in stand wordt gehouden. Is de regering bereid om een instrument te maken die de zorgaanbieders hierin tegemoetkomt? Zo neen, waarom niet?

Voorts vragen de leden in hoeverre bureaucratie verplaatst wordt naar de ambtelijke organisatie van gemeenten. Kan de regering aangeven hoeveel meer werk zij erbij krijgen?

De leden van de CDA-fractie vragen welke afwegingen relevant zijn bij het bepalen of er een nieuwe woonplaatstool voor gemeenten ontwikkeld moet worden.

De leden van de CDA-fractie vragen wat de stand van zaken is van het implementatieplan.

De leden van de GroenLinksfractie vragen wat er gebeurt als een gemeente geen contract heeft afgesloten met aanbieders in een andere regio. Blijft de beste zorg voor de jongeren centraal staan en kan hij of zij terecht bij de aanbieders die de best passende zorg leveren voor deze persoon, zo vragen deze leden.

Er worden hierover landelijke afspraken gemaakt. Gaan die gelijktijdig in met de inwerkingtreding van dit wetsvoorstel? Lossen deze afspraken alle problemen op waarbij gemeenten geen contract hebben afgesloten met aanbieders in een andere regio, zo vragen deze leden.

Deze leden vragen wat de risico’s zijn dat in de uitvoering van dit wetsvoorstel in complexe gevallen het bepalen van de woonplaats, en dus de verantwoordelijkheid, toch lastig is. Bijvoorbeeld in het geval gemeenten facturen niet doorsturen. Welke mogelijkheden zijn er om aanbieders inzicht te geven in welke gemeente verantwoordelijk is voor een jongere? Kan de regering hierbij ook ingaan op het waarborgen van de privacy van jongeren, zo vragen deze leden.

De leden van de SP-fractie vinden dat gemeenten goede argumenten hebben gegeven op het feit dat zij straks weinig zicht hebben op de zorg die kinderen in een andere gemeente krijgen en die gemeenten moeten bekostigen. Hoe gaat de regering deze zorgen wegnemen? Heeft de regering hierover wel voldoende nagedacht? De leden vragen om een uitgebreide reactie op dit punt.

De regering geeft voorts aan dat er over zaken met betrekking tot contracten en tariefvaststelling nog landelijke afspraken worden gemaakt. Welke landelijke maatregelen beoogt de regering? Sommige zorgaanbieders hebben aangegeven dat ze bang zijn dat de gemeente van herkomst de neiging zal hebben meer kortdurende en goedkopere hulp toe te kennen. Maar ook dat gemeenten te lang kunnen wachten om dure residentiële of specialistische hulp in te schakelen. Hoe kijkt de regering naar deze kritiek vragen de leden? Hoe wordt voorkomen dat gemeenten die niet genoeg gecompenseerd worden voor de tekorten op het budget voor de jeugdzorg, op goedkopere zorg zullen terugvallen?