Nr. 5 BRIEF VAN DE ALGEMENE REKENKAMER

In het regeerakkoord zijn omvangrijke intensiveringen in de vorm van extra uitgaven aangekondigd (bijna € 9 miljard in 2019). Ook is in het regeerakkoord (Kamerstuk 34 700, nr. 34) gemeld dat de plannen voor extra uitgaven nader uitgewerkt en onderbouwd moeten worden voor zover dat nodig is. Pas als deze plannen voldoende doelmatig, concreet en evalueerbaar zijn, wordt het geld aan de begroting toegevoegd. Tot die tijd staat het geld op een zogenoemde aanvullende post. De Miljoenennota 2019 (Kamerstuk 35 000, nr. 2)(bijlage 16) geeft de actuele stand van die post weer.

Over het proces van toekenning van de extra uitgaven, de mogelijkheid om de verwerking van de extra uitgaven in de begroting te kunnen volgen en de beleidsmatige onderbouwing van de extra uitgaven, hebben wij op 26 september 2018 een rapport uitgebracht (Zicht op extra geld kabinet-Rutte III; Navolgbaarheid en onderbouwing maatregelen) (bijlage bij Kamerstuk 34 700, nr. 63).

De Minister heeft aangegeven in het najaar van 2018 een afzonderlijke brief aan de Tweede Kamer te sturen over de invulling van de intensivering in het diplomatieke netwerk vanaf 2019. De ontwerpbegroting zelf gaat op de intensivering vanaf 2019 verder niet in. In de aangekondigde brief zal de Minister de Tweede Kamer ook nader informeren over de stand van zaken rond het «24/7 Loket Buitenland», waar Nederlanders in het buitenland bij een «one stop shop» terecht kunnen voor alle dienstverlening en producten van de rijksoverheid.

Het verstrekken van de extra informatie over de ontwikkelingen van het diplomatieke netwerk vanaf 2019 kan ons inziens de controlerende rol van de Tweede Kamer het beste versterken wanneer de Kamer de aanvullende informatie ontvangt voorafgaand aan de begrotingsbehandeling en deze dus in samenhang met de ontwerpbegroting kan bespreken.

De ontwerpbegroting licht de intensivering van het postennet in 2018 toe met een verwijzing naar de postennetbrief1. In deze brief staat gedetailleerd hoe de intensivering voor 2018 door de Minister wordt ingevuld, met een onderbouwing en een verwijzing naar de verschillende beleidsstukken waarop deze onderbouwing is gebaseerd. Het gaat daarbij om de volgende beleidsstukken:

• • de Geïntegreerde Buitenland- en Veiligheidsstrategie (GBVS)2;

• • nota Investeren in Perspectief – Goed voor de Wereld, Goed voor Nederland;3

• • de Kamerbrief over een integrale migratieagenda;4

• • de Defensienota (Kamerstuk 34 919, nr. 1);

• • de Staat van de Europese Unie.

De postennetbrief met de onderliggende beleidstukken vormt de basis voor de uitbreiding en versterking van het postennet in 2018. De intensiveringsmiddelen worden ook gebruikt voor de financiering van het «24/7 Loket Buitenland». Ook dit wordt aangegeven in de begroting en de postennetbrief.

De intensivering van € 10 miljoen voor 2018 is met de voorjaarsnota 2018 in de begroting verwerkt, waarmee het totaalbedrag voor het postennet in 2018 € 462 miljoen wordt. Daarmee wordt de aanvankelijke daling omgezet in een beperkte stijging van het beschikbare budget.

In 2019 is er € 518 miljoen beschikbaar voor het postennet, inclusief een intensivering van € 20 miljoen, waarmee het eerder verhoogde budget nog verder is gestegen.

In ons verantwoordingsonderzoek 2018, dat we mei 2019 publiceren, gaan we uitgebreider in op de ontwikkelingen rond het postennet.

In de ontwerpbegroting wordt in de beleidsagenda 2019 ingegaan op de deelname aan militaire missies en operaties, volgens het kabinet een onlosmakelijk onderdeel van de inzet voor een veilig Nederland. Op 13 juni 2018 hebben wij ons rapport «Inzet Nederlandse krijgsmacht voor VN-missie in Mali» gepubliceerd (bijlage bij Kamerstuk 29 521, nr. 360). In het rapport staat een aanbeveling voor de Minister van Buitenlandse Zaken die we via deze brief nogmaals onder uw aandacht brengen:

«We bevelen de Ministers van Buitenlandse Zaken en van Defensie aan om in het door hen vastgestelde toetsingskader voor de artikel 100-brieven op te nemen dat in deze brieven met meer nadruk en helderheid ingegaan moet worden op de gevolgen van de missie voor de gereedheid en de geoefendheid van de krijgsmacht als geheel, met daarbij dus expliciet ook aandacht voor de gevolgen voor onderdelen van de krijgsmacht buiten de eenheid die uitgezonden wordt. Hierdoor kan ook het parlement deze zaken meewegen bij de besluitvorming.»

De Europese Commissie berekent de «operating budgetary balance» per lidstaat. De «operating budgetary balance» berekent alleen wat er door de lidstaat wordt afgedragen en ontvangen. Een belangrijk verschil met de boekhoudkundige definitie is dat de Commissie de traditionele eigen middelen (zoals de invoerrechten en suikerheffingen die de Commissie ziet als inkomsten van de EU die de lidstaat slechts int) en de administratieve ontvangsten (zoals betalingen aan Europese instellingen in een bepaalde lidstaat zoals Europol in Nederland) niet meerekent. De Commissie beschouwt de traditionele eigen middelen niet als een nationale uitgave, maar als eigen middelen die door de lidstaat tegen een perceptiekostenvergoeding worden geïnd. De perceptiekosten ziet de Commissie als vergoeding voor het innen van de eigen middelen van de EU en worden dus ook niet als ontvangsten meegerekend.

Verder voert de Commissie correcties door voor het in balans brengen van de totale EU-inkomsten en -uitgaven. De correcties die worden aangebracht in de nationale afdrachten van een lidstaat aan de EU zijn bedoeld om de begroting in evenwicht te brengen. De EU begroting mag namelijk geen tekort of overschot hebben.

Verder signaleerden we enkele knelpunten bij de strafoverdracht wanneer gedetineerden de in het buitenland opgelegde straf in Nederland wilde uitzitten. De basis voor de strafoverdracht ligt in 2 wetten, afhankelijk van het land waar de gedetineerde zich bevindt: de Wet wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging vrijheidsbenemende en voorwaardelijke sancties (WETS, voor landen in de Europese Unie) en de Wet overdracht tenuitvoerlegging strafvonnissen (WOTS, voor andere landen).

Eén van de knelpunten is dat de aanvraagprocedure voor strafoverdracht in het kader van vooral de WOTS vaak lang duurt in het land van detentie. Als de Minister van Justitie en Veiligheid in Nederland de aanvraag vervolgens beoordeelt, leidde de toepassing van de omzettingsprocedure van de strafmaat regelmatig tot het oordeel dat er na de overbrenging naar Nederland te weinig strafrestant (in de praktijk vier maanden) over was om de gedetineerde zijn straf verder in Nederland te laten uitzitten. Dit kan tot gevolg hebben dat een gedetineerde niet overgedragen wordt en nog jaren in het buitenland blijft vastzitten.

Uit de jaarlijkse rapportage over gedetineerdenbegeleiding in het buitenland, de zogenoemde Pechtoldbrief van 19 juli 2018 blijkt dat er maatregelen zijn genomen om de gedetineerden zo vroeg mogelijk te informeren over de WETS/WOTS-mogelijkheden (Kamerstuk 30 010, nr. 39). Het minimale strafrestant wordt in de brief niet geadresseerd en blijft in de praktijk waarschijnlijk 4 maanden.