Nr. 5 BRIEF VAN DE ALGEMENE REKENKAMER

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 26 september 2018

De Minister van Financiën is beleidsmatig verantwoordelijk voor een aantal zogenoemde belastinguitgaven/fiscale faciliteiten zoals heffingsvrij vermogen Box 3 begroot voor € 900 miljoen.

Een goede begroting legt de basis voor een goede verantwoording. In de ontwerpbegroting worden onder andere de plannen uit het regeerakkoord en de uitkomsten van de voorjaarsbesluitvorming verwerkt.

Wij gaan in op enkele aandachtspunten die voortkomen uit onze onderzoeken en die relevant kunnen zijn voor de begrotingsbehandeling dit najaar, te weten:

• • opmaat naar geïntegreerde verslaggeving;

• • zicht op extra geld kabinet-Rutte III;

• • ontwikkelingen bij de Belastingdienst;

• • overige aandachtspunten.

We sluiten deze brief af met een overzicht van nog te publiceren onderzoeken van de Algemene Rekenkamer op het terrein van het Ministerie van Financiën.

1. Opmaat naar geïntegreerde verslaggeving

Wij pleiten er voor de drie afzonderlijke operaties vanuit een integraal perspectief te organiseren en in te vullen. Dat waarborgt een optimaal resultaat (betere informatie voor besluitvorming en verantwoording) en een zo doelmatig mogelijke werkwijze. Er is een belangrijke rol weggelegd voor het kabinet om een volgende stap te zetten in het vergroten van inzicht in publiek geld naar geïntegreerde verslaggeving. Vanzelfsprekend dragen wij vanuit onze taak en verantwoordelijkheid hier graag aan bij.

Hoe inzichtelijker de begroting, hoe groter de kans voor de Tweede Kamer om de begroting beter te begrijpen, en om vervolgens ook de verantwoording te kunnen doorgronden. Achteraf beschrijven wij jaarlijks hoe het staat met de rechtmatigheid van de uitgaven. We constateren over 2017 dat deze hoog is (99,5%). We hebben echter over 2017 ook geconcludeerd dat een iets ander beeld ontstaat als we alleen kijken naar het deel van de rijksbegroting dat de rijksoverheid zelf besteedt (circa 40%; figuur 1). Dan is de zekerheid over de rechtmatigheid 98,3%, duidelijk onder de tolerantiegrens van 99%. Met andere woorden, de hoge rechtmatigheid komt onder andere door het grote aandeel van de rijksbegroting dat wordt overgemaakt naar medeoverheden en instellingen op afstand, waarbij de controle van deze uitgaven feitelijk beperkt is tot het nagaan of de juiste bedragen op het juiste tijdstip op de juiste rekeningen zijn overgemaakt. Voor de directe uitgaven van de ministeries is die hoge rechtmatigheid niet vanzelfsprekend. Als louter naar de directe uitgaven van de ministeries wordt gekeken is er duidelijk meer aan de hand. Door de wijze van financieren en organiseren van de uitvoering van beleid door medeoverheden en instellingen op afstand, wordt het beeld over de rechtmatigheid van de uitgaven derhalve vertekend. Ook bij de besteding van de uitgaven door medeoverheden en instellingen op afstand kan van alles aan de hand zijn, waarover zowel de Minister als het parlement geïnformeerd moeten worden. Het is daarom belangrijk bij begroting vooraf goed te regelen welke informatie de Minister van medeoverheden en instellingen op afstand behoort te verkrijgen en op welke wijze zeker wordt gesteld dat deze informatie betrouwbaar is.3

2. Zicht op extra geld kabinet-Rutte III

In het regeerakkoord zijn omvangrijke intensiveringen in de vorm van extra publieke uitgaven aangekondigd (bijna € 9 miljard in 2019). Ook is in het regeerakkoord gemeld dat de plannen voor extra uitgaven nader uitgewerkt en onderbouwd moeten worden voor zover dat nodig is. Pas als deze plannen voldoende concreet en evalueerbaar zijn, wordt het geld aan de begroting toegevoegd. Tot die tijd staat het geld op een zogenoemde aanvullende post. De Miljoenennota 2019 (bijlage 16) geeft de actuele stand van die post weer. De afspraak om concrete, doelmatige en evalueerbare bestedingsplannen op te stellen voor deze extra uitgaven sluit volgens ons goed aan bij de operatie «Inzicht in kwaliteit». Dit is in lijn met de Comptabiliteitswet 2016, die per 1 januari 2018 in werking is getreden.4 Over het proces van toekenning van de extra uitgaven, de mogelijkheid om de verwerking van de extra uitgaven in de begroting te kunnen volgen en de beleidsmatige onderbouwing van de extra uitgaven, hebben wij op 26 september 2018 een rapport uitgebracht (Zicht op extra geld kabinet-Rutte III; Navolgbaarheid en onderbouwing maatregelen).

3. Ontwikkelingen bij de Belastingdienst

Al enkele jaren rapporteren wij over de uitvoeringsproblemen bij de Belastingdienst. In het voorjaar heeft de Staatssecretaris van Financiën aan de Kamer geschetst welke lijn en aanpak (Beheerst vernieuwen Belastingdienst) hij hanteert bij het oplossen van de knelpunten bij de Belastingdienst.5 De ontwerpbegroting 2019 van de Minister van Financiën 2019 volgt deze aanpak. We zien dat in de ontwerpbegroting van het Ministerie van Financiën € 190 miljoen beschikbaar is voor Beheerst vernieuwen. We merken overigens op dat er geen aansluiting te maken is tussen de begrotingsbedragen in de tabellen in de ontwerpbegroting en de in april 2018 aan de Kamer verstrekte financiële informatie.

4. Overige aandachtspunten

Informatiepositie parlement over »brexit»

Blijvende aandacht voor kabinetsbesluit gas-afbouw

Het kabinet heeft besloten om de gaswinning uit het Groningenveld versneld af te bouwen. Dit kabinetsbesluit raakt op verschillende manieren de rijksbegroting. De Minister van Financiën heeft namens het kabinet (conform zijn toezegging8) bij Miljoenennota 2019 een aangepaste en integrale raming van de nieuwe gasbatenreeks opgesteld. In ons verantwoordingsonderzoek bij het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) zullen we de komende jaren aandacht blijven besteden aan de geldstromen rondom de gaswinning in Groningen. Dit onderwerp komt ook aan de orde in onze brief met aandachtspunten bij de ontwerpbegroting 2019 van het Ministerie van EZK, die we op 4 oktober 2018 publiceren.

Berekening nettobetalingspositie van een EU-lidstaat

In 2018 zijn de onderhandelingen over het nieuwe Meerjarig Financieel Kader van de EU (voor de periode na 2020) begonnen. In de ontwerpbegroting Financiën geeft de Minister aan dat het de doelstelling van het kabinet is om te voorkomen dat de afdrachten stijgen als gevolg van de brexit, en om een nettobetalingspositie voor Nederland te realiseren die in lijn is met de nettopositie van lidstaten met een vergelijkbaar welvaartsniveau.

In het kader van deze onderhandelingen én met het oog op de brexit is het van belang te melden dat er verschillende salderingsmethoden zijn om de nettobetalingspositie van een lidstaat te berekenen. We verwijzen u naar ons laatste rapport bij de Nationale Verklaring hierover.9 In de ontwerpbegroting 2019 van het Ministerie van Buitenlandse Zaken (V) worden twee manieren van berekenen naast elkaar gepresenteerd, die elk ook nog in verschillende grootheden worden weergegeven (in absolute bedragen en in een percentage van het bruto nationaal inkomen). Dat is mogelijk omdat er geen formele regels zijn die voorschrijven welke berekeningswijze gehanteerd dient te worden bij het berekenen van het saldo. Het zou helpen als er één vastgelegde methodiek is om te voorkomen dat verschillende partijen om hun moverende redenen een eigen methodiek hanteren. Dit onderwerp komt ook aan de orde in onze brief met aandachtspunten bij de ontwerpbegroting 2019 van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, die we op 4 oktober 2018 publiceren.

Overig te publiceren onderzoek van de Algemene Rekenkamer

Tot de publicatie van ons verantwoordingsonderzoek over 2018 op 15 mei 2019 verwachten we op het terrein van het Ministerie van Financiën de volgende onderzoeken te publiceren:

• • Zicht op extra geld kabinet-Rutte III, 26 september 2018;

• • Btw en grensoverschrijdende digitale dienstverlening, najaar 2018;

• • Financiën als aandeelhouder DNB en schatkistbeheerder, najaar 2018;

• • Brexit; onderzoek naar de gevolgen van de brexit en voorbereidingen van Nederland, december 2018;

• • Forfaits in de rijksbelastingwetgeving, eerste kwartaal 2019;

• • Revolverende fondsen bij het Rijk, eerste kwartaal 2019;

• • Verantwoord begroten, eerste kwartaal 2019;

• • Toeslagschulden Belastingdienst, eerste kwartaal 2019.

We gaan graag met u in gesprek over onze aandachtspunten bij de ontwerpbegroting 2019.

Algemene Rekenkamer

drs. A.P. (Arno) Visser, president

drs. C. (Cornelis) van der Werf, secretaris