Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

Bij de eerste suppletoire begroting ligt de nadruk niet op de beleidsprioriteiten, zoals in de ontwerpbegroting 2018, maar op de mutaties ten opzichte van deze ontwerpbegroting. De terugkoppeling over het gevoerde beleid in relatie tot de beleidsprioriteiten, zal centraal staan in de financiële verantwoording over 2018.

De indeling van deze suppletoire begroting is als volgt. Paragraaf 1 start met het beschrijven van de beleidsmutaties. Kort zal worden toegelicht wat de omvang en de reden van de uitgavenmutaties is. Vervolgens wordt in paragraaf 2 («het beleidsartikel»), ingegaan op de «budgettaire gevolgen van beleid». Deze paragraaf geeft inzicht in de integrale uitgaven die samenhangen met de hoofdbeleidsdoelstelling. Hierin worden de veranderingen op artikelonderdeel-niveau belicht. Tot slot, in paragraaf 3 en 4, een overzicht van de integratie-uitkeringen en de decentralisatie-uitkeringen.

1) Wijziging betalingsverloop algemene uitkering, decentralisatie-uitkeringen en integratie-uitkeringen 2017

Bij Slotwet 2017 is vastgesteld hoe de in 2017 gerealiseerde uitbetalingen voor de algemene uitkering (AU), de integratie-uitkering sociaal domein (IUSD), de overige integratie-uitkeringen (IU) en decentralisatie-uitkeringen (DU) aan de gemeenten zich verhouden tot het bedrag dat bij de 2e suppletoire begroting 2017 voor de uitbetalingen is geraamd. Daarbij is gebleken dat er bij de algemene uitkering hogere uitbetalingen zijn gedaan dan bij Najaarsnota 2017 werd verwacht. Het gaat hierbij om een verschil van € 13,8 miljoen. Bij de andere uitkeringen zijn in 2017 lagere uitbetalingen gedaan dan bij Najaarsnota 2017 werd verwacht. Het gaat om € 0,3 miljoen voor de integratie-uitkering sociaal domein en € 34,9 miljoen voor de decentralisatie-uitkeringen. Deze verschillen kunnen ontstaan doordat op het moment van uitbetaling nog niet alle verdeelmaatstaven, of uit te keren bedragen per gemeente, definitief zijn. Voor een uitgebreidere verklaring van deze verschillen wordt verwezen naar de Slotwet 2017 van het gemeentefonds (TK 34 950 B, nr 4). Bij Voorjaarsnota 2018 wordt de algemene uitkering met € 13,8 miljoen neerwaarts bijgesteld. De integratie-uitkering sociaal domein worden met € 0,3 miljoen opwaarts bijgesteld en de decentralisatie-uitkeringen met € 34,9 miljoen.

2) Overloop 2017/2018 kosten Financiële-verhoudingswet

In 2017 is het budget Kosten Financiële verhoudingswet niet geheel tot besteding gekomen. Op basis van een afspraak gemaakt met het Ministerie van Financiën wordt daarvan € 1 miljoen aan de begroting voor 2018 toegevoegd.

3) Accres tranche 2017

Het definitieve accres over het begrotingsjaar 2017 wordt berekend op basis van de stand van het Financieel jaarverslag van het Rijk en wordt verwerkt in deze 1^e suppletoire begroting 2018 van het gemeentefonds. Voor 2017 wordt het accres ten opzichte van de ontwerpbegroting 2018 verlaagd met € 23,4 miljoen. Het totale accres voor 2017 wordt daarmee € 166,4 miljoen. Daarnaast wordt de structurele doorwerking van het accres 2017 verwerkt in deze 1^e suppletoire begroting 2018 van het gemeentefonds.

4) Accres tranche 2018

Het accres 2018 is onderdeel van de normeringssystematiek. Als gevolg van mutaties in de netto gecorrigeerde rijksuitgaven wordt het accres 2018, ten opzichte van de stand Miljoenennota 2018, verhoogd met € 343,9 miljoen.

5) Plafond BTW compensatiefonds

De ontwikkeling van het BTW compensatiefonds en het bijbehorende plafond leiden conform het Financieel Akkoord Rijk/VNG/IPO met ingang van 2015 tot een toename of afname van de algemene uitkering van de fondsen. Bij Najaarsnota 2017 werd de ruimte onder het plafond voor 2017 geraamd op € 156,9 miljoen voor de gemeenten. Bij de definitieve afrekening blijkt deze ruimte met € 7,5 miljoen afgenomen. Dit bedrag wordt verrekend met het BTW compensatiefonds.

6) Loon- en prijsbijstelling 2018

Dit betreft de loon- en prijsbijstelling voor het jaar 2018 voor de integratie-uitkering sociaal domein en de integratie-uitkering Wmo (huishoudelijke verzorging). Met ingang van 2019 zijn verschillende onderdelen van de integratie-uitkering sociaal domein overgeheveld naar de algemene uitkering. Deze onderdelen genereren in 2018 en 2019 op de gebruikelijke wijze loon- en prijsbijstelling. Daarom wordt een deel van de loon- en prijsbijstelling vanaf 2019 toegevoegd aan de algemene uitkering.

7) Buurtsportcoaches (decentralisatie-uitkering)

Voor 2018 dragen de Ministeries van VWS en OCW gezamenlijk € 58,7 miljoen bij voor de Buurtsportcoaches (Brede impuls combinatiefuncties). De deelnemende gemeenten dragen zorg voor de organisatie van de cofinanciering.

8) Arbeidsparticipatie mensen met een psychische beperking (decentralisatie-uitkering)

Dit betreft een bijdrage van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan 31 centrumgemeenten voor de bevordering van de arbeidsparticipatie voor mensen met een psychische beperking.

9) Interreg V (decentralisatie-uitkering)

Vanuit het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat ontvangen de gemeenten Arnhem (€ 266.850) en Amsterdam (€ 23.750) een bijdrage in het kader van de Rjikscofinancieringsregeling Interreg V en de Projectstimuleringsregeling Interreg V.

10) Kosten Waarderingskamer (algemene uitkering)

Het budget 2018 voor de Waarderingskamer is eerder vastgesteld op € 2,441 miljoen. De actuele raming van de kosten 2018 voor de Waarderingskamer komt uit op € 2,759 miljoen. Het budget wordt daarom opwaarts bijgesteld met € 318.000 ten laste van de algemene uitkering. Tevens wordt het totaal benodigde budget overgeboekt naar de begroting van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. De bijdrage 2018 aan de Waarderingskamer zal ten laste van die begroting worden toegekend.

11) Fier Fryslân (decentralisatie-uitkering)

In 2018 zal de financiering van Fier Fryslân eenmalig vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties plaats vinden. In verband daarmee wordt het benodigde bedrag overgeboekt vanuit de decentralisatie-uitkering Vrouwenopvang, waar het gereserveerd stond voor de gemeente Leeuwarden, overgeboekt naar de begroting BZK.

12) Innovatieve aanpak Energiebesparing (decentralisatie-uitkering)

Dit betreft een bijdrage vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties voor innovatieve aanpakken om de verduurzaming van de particuliere woningvoorraad op te schalen.

13) Beter Benutten (decentralisatie-uitkering)

Diverse gemeenten ontvangen in 2018 een bijdrage vanuit het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voor de uitvoering van het lopende programma en het vervolgprogramma van Beter Benutten.

14) Verhoogde asielinstroom (decentralisatie-uitkering en algemene uitkering)

Op basis van het Uitwerkingsakkoord Verhoogde Asielinstroom hebben gemeenten voor 2016 en 2017 een bedrag per een in die gemeente geplaatste vergunninghouder ontvangen. Indien over deze jaren minder wordt uitgekeerd dan geraamd, dan wordt het resterend budget doorgeschoven naar het daaropvolgende begrotingsjaar. De realisatie over 2016 en 2017 is € 78,4 miljoen lager uitgevallen dan geraamd. Dit bedrag wordt, conform de gemaakte afspraken, doorgeschoven naar 2018. Zie ook de Slotwet 2017 van het gemeentefonds (TK 34 950 B, nr 4). In 2018 wordt een eventueel dan nog resterend budget teruggeboekt naar respectievelijk het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (voor het onderdeel participatie en integratie) en de algemene uitkering van het gemeentefonds (voor het partieel effect). Per saldo wordt € 28 miljoen teruggeboekt naar de begroting SZW en € 50,4 miljoen naar de algemene uitkering.

15) Pilot Weerbaar opvoeden (decentralisatie-uitkering)

Dit betreft een bijdrage vanuit het Ministerie van Sociale Zaken, in het kader van de verlenging van de pilot weerbaar opvoeden, aan de gemeenten Roosendaal, Culemborg, Delft, Nijmegen en Maastricht.

16) Persoonskaartenarchief (algemene uitkering)

De gemeente Den Haag beheert het Persoonskaartenarchief van mensen die voor 1994 zijn geëmigreerd. De verantwoordelijkheid voor deze taak gaat over naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijsrelaties. De middelen worden daartoe overgeboekt van de begroting Gemeentefonds naar de begroting van BZK. De uitvoering van de taak blijft ondergebracht bij de gemeente Den Haag.

17) Maatschappelijke begeleiding (decentralisatie-uitkering)

Vanwege een wijziging van Wet inburgering ontvangen gemeenten met ingang van 1 oktober 2017 een decentralisatie-uitkering uit het gemeentefonds voor de kosten van de maatschappelijke begeleiding van inburgeringsplichtige asielmigranten en hun gezinsleden. De bijbehorende middelen worden overgeboekt vanuit het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

18) Matchen op werk (decentralisatie-uitkering)

Dit betreft een overboeking vanuit het Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid bestemd om de arbeidsmarktregio’s op maat te kunnen ondersteunen bij hun inspanningen om regiospecifieke knelpunten op de arbeidsmarkt aan te pakken.

19) Economische Zelfstandigheid (decentralisatie-uitkering)

Dit betreft een bijdrage van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan diverse centrumgemeenten van de arbeidsmarktregio’s om het programma economische zelfstandigheid uit te voeren. Het programma heeft als doel om de economische zelfstandigheid van vrouwen te vergroten door hen te stimuleren om stappen te zetten richting de arbeidsmarkt.

20) Kinderen in een AZC (integratie-uitkering sociaal domein)

De jeugdhulp aan kinderen in een AZC blijft ook in 2018 gefinancierd worden via het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). De bijbehorende middelen worden daartoe overgeboekt naar het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

21) Dialoog Sinterklaasintocht (decentralisatie-uitkering)

Vanuit het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ontvangt de gemeente Dongeradeel een bijdrage voor het ontwikkelen en uitvoeren van dialooginitiatieven met een nationale uitstraling rondom de landelijke intocht van Sinterklaas.

22) DiGiD en Mijn Overheid (algemene uitkering)

Dit betreft een overboeking naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties vanwege de bijdragen van gemeenten in de kosten voor DiGiD en MijnOverheid.

23) Referendum (decentralisatie-uitkering)

Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties stelt middelen beschikbaar voor een vergoeding aan gemeenten voor het raadgevend referendum over de Wet op Inlichtingen–en Veiligheidsdiensten. Er is een hogere bijdrage beschikbaar voor gemeenten die het referendum apart moesten organiseren, omdat er op dezelfde dag geen gemeenteraadsverkiezingen werden gehouden.

24) Ketensystemen Jeugd (integratie-uitkering sociaal domein en algemene uitkering)

Dit betreft een overboeking naar het Ministerie van Justitie & Veiligheid vanwege de overeengekomen hogere bijdrage van gemeenten voor de kosten van het beheer van de ketensystemen Jeugd.

25) Versterking lokale werkgelegenheid Groningen (decentralisatie-uitkering)

Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid stelt middelen beschikbaar om de arbeidsmarktregio Groningen financieel te ondersteunen. De gelden zijn bedoeld om kandidaten uit de WW, bijstand en zij-instromers om te scholen naar banen in de aardbevingsgerelateerde bouw en technieksector. Het bedrag wordt uitgekeerd aan de centrumgemeente Groningen voor de arbeidsmarktregio Groningen. Voor het jaar 2018 en 2019 gaat het per jaar om een bedrag van € 1,9 miljoen per jaar.

26) Doventolk Werkdomein (integratie-uitkering sociaal domein)

Dit betreft een overboeking naar het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in verband met de financiering van de doventolk voorziening in het werkdomein in 2018.

27) Erfgoed en ruimte (decentralisatie-uitkering)

Verschillende gemeenten ontvangen een bijdrage van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in het kader van het programma Erfgoed en ruimte.

28) Innovatiepartnerschap Amsterdam (decentralisatie-uitkering)

Het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat stelt een bijdrage beschikbaar aan de gemeenten Amsterdam ter stimulering van het innovatiepartnerschap.

29) Handelsregister (algemene uitkering)

Dit betreft een overboeking naar het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat in verband met de financiering van het handelsregister voor de periode 2017–2019.

30) Bodemsanering (decentralisatie-uitkering)

Dit betreft een aanvullende bijdrage van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat aan 7 gemeenten in het kader van het programma Bodemsanering.

31) Veilig Thuis (algemene uitkering en decentralisatie-uitkering)

Dit betreft een overheveling van middelen voor veilig Thuis van de algemene uitkering naar de decentralisatie-uitkering Vrouwenopvang. Omdat de kosten voor Veilig Thuis enkel bij centrumgemeenten terecht komen hebben de fondsbeheerders voor deze overheveling gekozen. Door deze overheveling worden de kosten die gemeenten voor Veilig Thuis maken het best benaderd.

32) Voorziening knelpunten sociaal domein (algemene uitkering en decentralisatie-uitkering)

Binnen het gemeentefonds wordt een voorziening getroffen voor door de gemeenten ervaren knelpunten binnen het sociaal domein. Deze voorziening is tot stand gekomen door middel van een bijdrage vanuit het gemeentefonds zelf (algemene uitkering) en door een overboeking vanuit het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In de loop van het jaar zal de VNG een verdeling van de middelen over de gemeenten bepalen. Indien er middelen overblijven, dan vloeien deze terug naar de algemene uitkering.

33) I91 20.000 extra beschutte werkplekken (integratie-uitkering sociaal domein)

Dit betreft een maatregel uit het regeerakkoord. Het budget voor activering van en dienstverlening aan mensen in een kwetsbare positie wordt verhoogd, waarmee voor 20.000 extra personen de mogelijkheid voor beschut werk ontstaat. Daartoe zijn bij nota van wijziging bij de ontwerpbegroting 2018 middelen toegevoegd aan het gemeentefonds voor 2019 en verder. Met deze boeking wordt een correctie doorgevoerd op die reeks. Deze mutatie heeft dus geen betrekking op het begrotingsjaar 2018, maar kent wel een meerjarige doorwerking.

34) Versterking lokale aanpak jihadisme (decentralisatie-uitkering)

In de kamerbrief Versterking Veiligheidsketen van 27 februari 2016 is aangekondigd dat er versterkingsgelden beschikbaar worden gesteld voor de aanpak van jihadisme ter ondersteuning van het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme. In het bijzonder voor de integrale lokale aanpak van gemeenten, met nadruk op de versterking van de preventieve aanpak. Hiertoe worden middelen overgeboekt vanuit het Ministerie van Justitie en Veiligheid naar het gemeentefonds.

35) Spoorstaafconditioneringssystemen (decentralisatie-uitkering)

Dit betreft een overboeking vanuit het Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat voor de kosten die de gemeenten Eindhoven en Oss hebben gemaakt voor de aanschaf van spoorstaafconditioneringsssyetemn ter vermindering van zgn. booggeluid.

36) Milieuzones in grote steden (decentralisatie-uitkering)

De gemeenten Utrecht, Rotterdam en Amsterdam ontvangen vanuit het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in totaal € 1 miljoen in 2018 voor de aanschaf van schone bestelauto’s door ondernemers. Dit bedrag wordt in gelijke mate verdeeld onder de drie gemeenten met milieuzones.

37) Forensisch Medische Expertise Kindermishandeling (integratie-uitkering sociaal domein en algemene uitkering)

De forensisch medische expertise kindermishandeling (FMEK) is in 2015 als onderdeel van de Jeugdwet gedecentraliseerd naar gemeenten. Mede doordat de kosten per cliënt laag zijn en een belangrijk deel van het onderzoek dat vanuit de FMEK wordt verricht anonimiteit vraagt, is bekostiging vanuit gemeenten problematisch gebleken. Sinds kort is er zekerheid dat financiering van deze functie via gemeenten onwenselijk is. Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zal dit centraal financieren. Om die reden worden de middelen voor de FMEK uit de middelen voor de jeugdhulp uitgenomen en overgeboekt naar VWS.

38) Verlengde pleegzorg standaard tot 21 jaar (integratie-uitkering sociaal domein en algemene uitkering)

In het regeerakkoord wordt ruim aandacht gegeven aan het verbeteren van de positie van kwetsbare kinderen. Voor kwetsbare jongeren is de overgang naar volwassenheid (op hun 18e) extra moeilijk. Om die reden wordt de pleegzorg standaard verlengd tot 21 jaar, in plaats van de huidige 18 jaar. Daartoe worden middelen overgeboekt vanuit het Budgettair Kader Zorg van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

39) Herstructurering Wsw Oost-Groningen (decentralisatie-uitkering)

Dit betreft een bijdrage vanuit het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan de gemeente Oldambt voor de uitvoering van een project om te komen tot één uitvoeringsorganisatie voor de doelgroep van de Participatiewet in vijf gemeenten in Oost-Groningen en één gemeente in Drenthe.

40) Doventolk Leefdomein (integratie-uitkering sociaal domein)

De Vereniging Nederlandse Gemeenten en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zijn overeengekomen dat voor het jaar 2018 een extra uitname zal plaatsvinden van € 1,05 miljoen voor de Doventolk voorziening leefdomein. Dit bedrag komt bovenop de reeds eerder uitgenomen € 10,75 miljoen voor dit onderwerp.

41) Voorkomen van schulden en bestrijding van armoede (decentralisatie-uitkering)

Het Kabinet stelt de komende drie jaar € 80 miljoen beschikbaar voor het voorkomen van schulden en de bestrijding van armoede; in het bijzonder onder kinderen. Deze middelen zullen worden ingezet ter versterking van het gemeentelijke armoede- en schuldenbeleid. Het merendeel van de middelen (90 procent) zal via een decentralisatie-uitkering beschikbaar worden gesteld aan gemeenten om een impuls te geven aan de verbetering van toegang tot en effectiviteit van de gemeentelijke schuldhulpverlening en versterking van de lokale regie van het armoedebeleid.