Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT (XVI)

2. LEESWIJZER

1. Indeling jaarverslag

Voor u ligt het departementale jaarverslag 2017 van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).

Het onderdeel Algemeen omvat het verzoek tot dechargeverlening en deze leeswijzer.

De jaarrekening is opgebouwd uit de departementale verantwoordingsstaat, de samenvattende verantwoordingsstaat agentschappen, de jaarverantwoordingen van de agentschappen, de saldibalans en het overzicht van de topinkomens.

Vervolgens wordt het Financieel Beeld Zorg (FBZ) gepresenteerd. Het FBZ geeft een integraal beeld van de ontwikkeling van de uitgaven en ontvangsten onder het Budgettair Kader Zorg (BKZ).

Tot slot bevat het jaarverslag een aantal bijlagen, te weten de toezichtrelaties op de Zelfstandige Bestuursorganen (ZBO’s) en Rechtspersonen met een Wettelijke Taak (RWT’s), afgerond evaluatie- en overig onderzoek, externe inhuur, de lijst met gebruikte afkortingen en het trefwoordenregister.

2. Groeiparagraaf

In de groeiparagraaf wordt aangegeven wat de belangrijkste verbeteringen in het jaarverslag zijn ten opzichte van vorig jaar:

In het AO verspilling in de zorg van 15 februari 2017 is toegezegd dat het onderwerp verspilling in de zorg in het jaarverslag opgenomen zal worden. Na het onderdeel «de monitor» wordt aan deze toezegging voldaan.

De focusonderwerpen zijn «Toetsbare beleidsplannen en Verplichtingen: pijler van het budgetrecht». Het onderwerp over toetsbare beleidsplannen is verwerkt in de tabel beleidsdoorlichtingen onderdeel van het beleidsverslag en de bijlage evaluatie- en overig onderzoek. Het onderwerp over de verplichtingen wordt opgenomen in het Financieel Jaarverslag van het Rijk.

Overgangsrecht Comptabiliteitswet

Op grond van het overgangsrecht in artikel 10.2 van de Comptabiliteitswet 2016 blijven voor de jaarverslagen en slotwetten over 2017 de bepalingen uit de Comptabiliteitswet 2001 en de daarop berustende bepalingen van toepassing zoals deze golden voor de inwerkingtreding van de Comptabiliteitswet 2016 per 1 januari 2018. Om die reden moet telkens bij de verwijzingen naar de bepalingen van de Comptabiliteitswet 2016 worden gelezen de artikelen van de Comptabiliteitswet 2001 conform de transponeringstabel bij de Comptabiliteitswet 2016, Stb. 2017, 139. Het betreft met name de volgende artikelen:

Artikelen in CW 2016 en CW 2001

Art. in CW 2016	Art. in CW 2001
3.2 – 3.4	19, eerste lid; 21, eerste en tweede lid
3.5	22, eerste lid; 26, eerste lid
3.8	58, eerste lid, onderdeel a, en derde lid; 61, derde lid
3.9	58, eerste lid, onderdeel b en c
2.37	60, tweede en derde lid; 63, eerste en vierde lid
2.35	61, tweede tot en met vierde lid
2.40	64
7.12	82, eerste lid; 83, eerste lid
7.14	82, vijfde lid; 83, tweede tot en met vierde lid

3. Afwijkingen van de Rijksbegrotingsvoorschriften

Norm toelichting verschillen tussen budgettaire raming en realisatie

De departementale verantwoordingsstaat

In de departementale verantwoordingsstaat is afgeweken van de Rijksbegrotingsvoorschriften. In de departementale verantwoordingsstaat wordt een scheiding van de artikelen weergegeven waarmee duidelijk wordt welke Minister verantwoordelijk is voor welke artikelen.

4. Motie Schouw

In juni 2011 is de motie Schouw ingediend en aangenomen. Deze motie zorgt er voor dat de landenspecifieke aanbevelingen van de Raad op grond van de nationale hervormingsprogramma's een eigenstandige plaats krijgen in de departementale begrotingen. In de beleidsprioriteiten wordt teruggekomen op de landenspecifieke aanbevelingen zoals verwoord in de begroting.

B. BELEIDSVERSLAG

3. BELEIDSPRIORITEITEN

Inleiding: Zorg die bij je past

Wat heb je nodig? Die vraag stelde het vorige kabinet in de beleidsagenda van VWS (TK 34 550-XVI, nr 1) voor 2017. Wat heb je nodig om gezond te blijven? Om beter te worden? En als beter worden niet meer gaat, wat heb je dan nodig om zo zelfstandig mogelijk te kunnen blijven, met zo hoog mogelijke kwaliteit van leven?

Zorg en ondersteuning zijn er op gericht dat mensen zolang mogelijk de regie over het eigen leven kunnen voeren en zoveel mogelijk zelf doen. Zodat ze het leven kunnen leiden dat zij zelf willen en volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving. Dat heeft een positieve invloed op de gezondheid en helpt eenzaamheid te bestrijden. Sommige mensen kunnen dit op eigen kracht, anderen hebben daarbij ondersteuning nodig.

De meeste mensen willen zo lang mogelijk thuis wonen, ook als ze zorg nodig hebben. Door samenwerking van huisarts, wijkverpleegkundigen, mantelzorgers en andere zorgverleners en ondersteuners in de wijk, kan dat vaak prima worden georganiseerd. Maar als thuis wonen niet meer mogelijk is, moeten mensen kunnen rekenen op goede, warme en persoonlijke zorg in een verpleeghuis. Om de zorg in verpleeghuizen te verbeteren is in 2017 een oplopend bedrag tot € 2,1 miljard beschikbaar gesteld voor de komende jaren. Met dit geld kunnen verpleeghuizen extra personeel aannemen en krijgen zorgverleners meer tijd om hun bewoners persoonlijke aandacht te geven.

Naast de persoonlijke zorg en ondersteuning door professionals is mantelzorg onmisbaar. Mantelzorgers leveren een onschatbare bijdrage aan liefdevolle, persoonlijke verzorging. Ouderen die hun partners met dementie door de dag heen helpen, ouders die hun zieke kind verzorgen, vrijwilligers die mensen met een beperking ondersteunen en uitstapjes maken met ouderen. Meer dan vier miljoen mensen die ervoor zorgen dat anderen zich kunnen redden, zo lang mogelijk thuis blijven wonen en deelnemen aan de samenleving.

In dit beleidsverslag presenteren we de resultaten die in 2017 door het vorig kabinet zijn behaald. Ook gaan we in op de eerste stappen die eind 2017 zijn gezet door het huidige kabinet.

1. Veilig, gezond en kansrijk opgroeien

Een veilige kindertijd is het fundament voor een gezond en gelukkig leven. Met 95% van de jongeren gaat het goed. Helaas zijn er ook nog steeds kinderen die geen veilig thuis hebben. Dat is onacceptabel. (TK 34 550-XVI, nr. 1). De vraag »Wat heb je nodig?» moet ook in de jeugdzorg leidend zijn. We moeten voorkomen dat er te weinig of juist te veel zorg is. De integrale verantwoordelijkheid van de gemeenten voor de jeugdhulp biedt hiervoor goede mogelijkheden omdat gemeenten lokaal maatwerk kunnen bieden. Het nieuwe kabinet wil op basis van de tussenevaluatie van de Jeugdwet (TK 34 880, nr. 1) de komende periode met een programma «Zorg voor Jeugd» de jeugdhulp verbeteren. Samen met gemeenten en jeugdhulpaanbieders zorg en ondersteuning realiseren die zoveel mogelijk dicht bij huis plaatsvindt en aansluit bij wat nodig is.

Huiselijk geweld en kindermishandeling

In 2017 is het Besluit verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling en het Besluit kwaliteit kinderopvang en peuterspeelzalen verbeterd (TK 28 345, nr. 182). Het nieuwe Besluit stelt professionals door middel van een afwegingskader in staat te beoordelen of sprake is van (een vermoeden van) dusdanig ernstig huiselijk geweld of ernstige kindermishandeling, dat melden bij Veilig Thuis aangewezen is. Deze verbetering gaat per 1 januari 2019 in.

2. Preventie

Gezonde Leefstijl

Een gezonde leefstijl moet een makkelijke keuze zijn. Daaraan heeft het kabinet in 2017 op verschillende manieren (mee)gewerkt:

• • Nederland telde in 2017 1.250 Gezonde Scholen, eind 2016 had circa een derde van alle scholen een gezonde kantine naar de richtlijnen van het Voedingscentrum. Ruim 600 sportverenigingen werken aan een gezondere kantine en het programma Gezonde Kinderopvang is gestart.

• • Een derde deel van alle gemeenten is aangesloten bij Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG). In zestien gemeenten heeft dat geleid tot een daling van het gemiddelde BMI onder jongeren. Er is een start gemaakt met een landelijk model om (JOGG-)gemeenten te ondersteunen bij hun preventiebeleid en de zorg voor kinderen met overgewicht en obesitas te verbeteren.

• • De levensmiddelenindustrie en supermarkten hebben het Akkoord verbetering productsamenstelling afgesloten. Doel hiervan is minder zout, verzadigd vet en calorieën in voedingsmiddelen. Het kabinet wil dat dit in 2020 is gerealiseerd.

• • De Taskforce Rookvrije Start heeft in 2017 een richtlijn Stoppen met roken voor zwangeren ontwikkeld. Ter ondersteuning hiervan heeft VWS een publiekscampagne uitgevoerd.

• • NIX18 richt zich op niet roken en niet drinken onder de 18 jaar. Ouders spelen daarbij een belangrijke rol. Het kabinet ondersteunde hen daarbij in 2017, onder meer door een tv-spot, video’s op social media en de site van NIX18.

Rijksvaccinatieprogramma

Na advies van deskundigen en een bestuurlijk afstemmingsoverleg is er een besluit van de Minister gekomen (TK 32 793, nr. 279) om maatregelen te nemen tegen de dreigende uitbraak van meningokokkenziekte. Dit zal tweeledig gebeuren, a. vervanging van vaccin menC bij kinderen van 14 maanden door combinatievaccin menACWY en b. vaccinatie adolescenten leeftijd 12–14 jaar met combinatievaccin menACWY.

Sport en bewegen in de buurt

Iedereen die wil, moet kunnen sporten in de eigen buurt, hiervoor is het programma Sport en Bewegen in de buurt opgezet. Om dat mogelijk te maken zijn er bijna 3.000 buurtsportcoaches beschikbaar. Zij leggen verbindingen tussen de sportsector en andere sectoren zoals onderwijs, welzijn, zorg, bedrijfsleven en kinderopvang.

Daarnaast ondersteunt de Sportimpuls jaarlijks sport- en beweegaanbieders bij het opzetten van een passend aanbod dat aansluit bij de lokale behoefte. Binnen de subsidieregeling Sportimpuls is specifieke aandacht voor kinderen in armoede en de aanpak van overgewicht.

In 2017 zijn ondernemers gevraagd innovatieve sport- en beweegprojecten op te zetten om kwetsbare doelgroepen – zoals ouderen en chronisch zieken – in beweging te brengen en te houden. Dat heeft onder meer geleid tot een virtueel bewegingsprogramma en verschillende wandelgroepen in het land onder leiding van huisartsen en fysiotherapeuten. Ook door de Nationale Diabetes Challenge 2017 komen mensen met diabetes – en alle andere mensen die zich willen aansluiten – op 162 locaties wekelijks in beweging. Met het in 2017 voortgezette gehandicaptensportprogramma Grenzeloos Actief wordt de vraag naar en het aanbod van sportmogelijkheden voor gehandicapten beter op elkaar afgestemd. Tot en met 2018 stelt het Ministerie van VWS hiervoor cumulatief € 6,6 miljoen beschikbaar.

Antibioticaresistentie

Het bestrijden van antibioticaresistentie is van groot belang om gezondheidsproblemen te voorkomen. Daarvoor is het noodzakelijk dat alle zorgsectoren samenwerken. In 2017 zijn regionale zorgnetwerken gericht op het bestrijden van antibioticaresistentie met een proef gestart waarin de verschillende regionale zorginstellingen samenwerken. Ook is het gebruik van antibiotica bij dieren verder teruggedrongen (TK 32 620 nr. 187).

Internationaal vindt op initiatief van Nederland sinds 2017 meer samenwerking plaats om antibioticaresistentie te bestrijden. Zo heeft een EU One Health Netwerk AMR-bijeenkomst plaatsgevonden waar deskundigen informatie uitwisselden op het vlak van gezondheidszorg en dierengezondheid. Ook zijn verschillende actieplannen rond het voorkomen van de antibioticaresistentie gestart, zoals het Actieplan AMR en het Joint Action AMR.

3. Welke zorg heb je nodig?

Samen beslissen

Samen beslissen moet de standaard zijn in de zorg. De zorgverlener en patiënt beslissen samen over de behandeling en/of gezondheidsdoelen die ze willen bereiken. Met het Zorginstituut is in 2017 afgesproken dat vanaf medio 2018 nieuwe kwaliteitsstandaarden worden getoetst op het samen beslissen (TK 34 300 XVI, nr. 168). Het kabinet ondersteunde de campagne Betere zorg begint met een goed gesprek. Er is hierover online informatie beschikbaar op www.begineengoedgesprek.nl.

Samen beslissen betekent vaak dat zorgverleners langer dan voorheen met de patiënt in gesprek zijn. Daarvoor is per 1 januari 2018 een extra registratiecode gekomen, zodat ruimte is voor vergoeding van langere gesprekken in de zorgverlening (TK 31 765, nr. 248).

Samen beslissen betekent ook dat patiënten meer en betere informatie krijgen over de kwaliteit van behandelingen. In 2016 is hiermee een begin gemaakt en in 2017 is dit verder ontwikkeld. Op het gebied van de 30 aandoeningen op de kwaliteit- en doelmatigheidsagenda zijn verschillende projecten opgezet (TK 29 248, nr. 308). Er is echter nog een flinke inspanning nodig om iedere patiënt tijdig van gedegen en begrijpelijke informatie te voorzien.

Langer thuis

Ouderen willen steeds langer zelfstandig thuis wonen. Dat heeft onder andere gevolgen voor het werk van de huisarts en de wijkverpleegkundige. In 2017 zijn hierover bestuurlijke akkoorden met beide beroepsgroepen gesloten.

In het akkoord voor de wijkverpleging (TK 29 689, nr. 835) zijn onder meer afspraken opgenomen over de kwaliteit en transparantie van de wijkverpleging, de samenwerking met gemeenten en de keuze-informatie voor patiënten.

In de vorig jaar overeengekomen Ontwikkelagenda Wijkverpleging 2017–2019 (TK 29 689, nr. 835) staat met name goede verpleging en verzorging thuis centraal. De zorg moet naadloos aansluiten op het leven van mensen. Om de kwaliteit van de zorg op peil te houden is afgesproken dat in 2018 meer geld beschikbaar is. Hierdoor wordt de kwaliteit van zorg verder verbeterd en krijgen wijkverpleegkundigen de ruimte om hun vak verder te ontwikkelen.

In het akkoord voor de huisartsen zijn afspraken gemaakt om meer tijd vrij te maken voor de patiënt (TK 33 578, nr. 43). Met name als het gaat om ouderen, mensen in achterstandswijken en zorg in de avond, het weekend en de nacht. Daarnaast is vanaf 2017 structureel € 55 miljoen beschikbaar gekomen (TK 34 730-XVI, nr. 2 en TK 34 775-XVI, nr. 1) voor de uitbreiding van het aantal bedden in het eerstelijnsverblijf (ELV). Ook zijn er afspraken met zorgverzekeraars gemaakt over het opzetten van regionale coördinatiepunten, zodat duidelijk is waar ELV-bedden beschikbaar zijn.

Dementie

Ouderen met dementie blijven steeds langer thuis wonen. De samenleving moet zich daarop instellen. Daarom is de landelijke campagne Dementievriendelijke Samenleving in 2017 voortgezet. Het aantal geregistreerde dementievrienden staat in september 2017 op ruim 65.000. Veel bedrijven en gemeenten zijn aan de slag gegaan om hun organisatie dementievriendelijk te maken. Ruim 150 vrijwilligers geven door het hele land trainingen om medewerkers van bedrijven en instellingen dementievriendelijk te maken.

Mantelzorg

Nederland telt meer dan vier miljoen mantelzorgers en vrijwilligers in de zorg. Mensen die persoonlijke en liefdevolle zorg geven. Ze zijn onmisbaar en verdienen onze steun. Zeker nu steeds meer ouderen zelfstandig thuis blijven wonen. Tegelijkertijd moeten we ervoor waken dat mantelzorgers met een intensieve zorgtaak zelf niet overbelast raken. Mantelzorgers op tijd en preventief ondersteunen is van groot belang.

Met gemeenten is gekeken hoe mantelzorgers het beste ondersteund kunnen worden op een manier die aansluit bij hun wensen. Het programma Vrijwillig Dichtbij ondersteunt landelijke vrijwilligersorganisaties zodat zij lokaal ondersteuning kunnen bieden aan mantelzorgers.

Langdurige zorg; kwaliteitskaders

Het kwaliteitskader verpleeghuiszorg beschrijft waaraan goede zorg moet voldoen en wat cliënten en hun naasten mogen verwachten van verpleeghuiszorg. De kwaliteitsstandaarden zijn in 2017 wettelijk geregistreerd.

Om al in 2017 aan de slag te gaan met de verbetering van verpleegzorg voor ouderen heeft het kabinet het afgelopen jaar eenmalig € 100 miljoen beschikbaar gesteld (TK 31 765, nr. 261). Met dit geld zijn extra medewerkers aangenomen op de locaties waar dat het hardst nodig is. In de komende jaren loopt het beschikbare bedrag op naar € 2,1 miljard.

Ook de gehandicaptenzorg kreeg vorig jaar een nieuw kwaliteitskader. Centraal daarin staan: het geven van duidelijkheid aan cliënten, het stimuleren van personeel, richtlijnen geven aan de leiding van zorgorganisaties en het duidelijk maken van kwaliteit voor externe verantwoording.

Geestelijke gezondheidszorg; passende zorg en preventie

De ggz werkt hard aan het leveren van passende zorg. Dat heeft geleid tot een Toekomstagenda ggz (TK 25 424, nr. 292). Hierin staat de positie van de cliënt en zijn of haar herstel en ontwikkeling centraal in de behandeling. Belangrijkste voortgang is dat partijen bezig zijn met de oprichting van een nieuw Kwaliteitsinstituut. Ook is in 2017 door de Nederlandse zorgautoriteit, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en patiëntvertegenwoordigers verder gewerkt aan een nieuwe ggz-bekostiging. Deze moet aansluiten op de zwaarte van de zorg en de behoefte van patiënten. De zorg is het uitgangspunt voor de bekostiging, niet de tijdsduur van de behandeling. Over de voortgang daarvan heeft de NZa in 2017 twee voortgangsrapportages naar de Minister van VWS gestuurd. Deze zijn op 21 februari (TK 25 424, nr. 343) en op 12 september 2017 (TK 25 424, nr. 371) naar de Tweede Kamer gestuurd.

Eenzaamheid

Iedereen kan te maken krijgen met eenzaamheid. Gemeenten hebben, mede door de Wmo, een belangrijke verantwoordelijkheid in de bestrijding van eenzaamheid. In 2017 is de handreiking Lokale Aanpak van Eenzaamheid voor gemeenten beschikbaar gekomen. Dit is een handig instrument dat gemeenten kunnen gebruiken om lokale samenwerking tot een succes te maken.

4. Werken in de zorg

Met de krappe arbeidsmarkt en veel openstaande vacatures liggen er grote uitdagingen voor de zorg in het verschiet. Met de arbeidsmarktagenda 2023 Aan het werk voor ouderen (TK 29 282, nr. 276) zijn landelijk en regionaal afspraken gemaakt over de aanpak van de stijgende en veranderende vraag naar zorg voor ouderen. Samen met het veld wordt gewerkt aan concrete oplossingen zoals het behoud van personeel, het vergroten van de instroom en het verbeteren van de kwaliteit.

Wetten en regels alleen maken geen persoonlijke, passende zorg. Dat doen de mensen die in de zorg werken. Om hen daarbij te ondersteunen, beantwoordt het praktijkteam Zorg op de juiste plek vragen van zorgmedewerkers. Het praktijkteam regelt zelf geen zorg, maar brengt zorgverleners met elkaar in gesprek en adviseert hen. Bijvoorbeeld over de overdracht van kwetsbare cliënten tussen thuis, ziekenhuis of (kortdurende) opname, en de regels die hierbij gelden.

Minder regels, meer tijd voor zorg

Regels en registratie helpen de kwaliteit en veiligheid te verbeteren en daarover openheid te geven. Maar te veel administratief werk gaat ten koste van het werkplezier en de kwaliteit van zorg. Bovendien belemmert dit vernieuwingen. Daarom hebben zorgverleners, zorgverzekeraars, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd in oprichting, de Nederlandse Zorgautoriteit en andere betrokken partijen bestaande regels tegen het licht gehouden. Onder andere de huisartsen ervaren daardoor minder regeldruk en administratieve lasten (TK 29 515, nr. 416).

Taakherschikking

De beroepen Physician Assistant (PA) en Verpleegkundig Specialist (VS) zijn in 2017, na een pilot, definitief in de wet BIG vastgelegd (TK 34 630, nr. 9). Deze zorgverleners nemen de eenvoudiger medische taken over van artsen en medische specialisten, die daardoor meer tijd overhouden voor meer complexe zorgvragen. Zo wordt zorgverlening doelmatiger. Uit onderzoek blijkt dat de inzet van de PA en VS leidt tot kwalitatief goede en vaak zelfs betere zorg (meer aandacht voor de patiënt) en tot hoge(re) patiënttevredenheid. In 2017 nam het aantal leerlingen bij de opleidingen tot PA en VS opnieuw toe.

5. Betaalbare zorg en geneesmiddelen

Betaalbare zorg

In de afgelopen kabinetsperiode was de groei van de zorguitgaven lager dan deze in lange tijd is geweest. Het kabinetsbeleid en de inspanningen van zorgverleners, zorgverzekeraars, patiënten en cliënten, en gemeenten hebben daaraan bijgedragen. Zo zijn onder andere met huisartsen en ziekenhuizen afspraken gemaakt over substitutie en maximale toegestane groei en met de ggz over het terugdringen van de wachtlijsten.

Betaalbare geneesmiddelen

Om geneesmiddelen betaalbaar te houden, wordt de kostenontwikkeling halfjaarlijks gemonitord door de Nederlandse Zorgautoriteit, werken ziekenhuizen en verzekeraars steeds meer samen bij de inkoop van dure geneesmiddelen (TK 29 477, nr. 452) en is er sinds oktober 2017 het Platform inkoopkracht dure geneesmiddelen.

De (voormalig) Minister van VWS heeft zich ook in 2017 actief ingezet om de kostenstijging als gevolg van introductie van een aantal dure geneesmiddelen te beperken.

Ook internationaal werken de landen van de Benelux steeds meer samen om geneesmiddelen goedkoper in te kunnen kopen. De Europese Commissie is in 2017 een studie begonnen naar de voor- en nadelen van de Aanvullende Beschermingscertificaten die de periode van het octrooirecht verlengen (TK 29 477, nr. 452).

6. Technologie en e-Health

Het programma MedMij, dat in 2017 is voortgezet, is bedoeld om alle medische gegevens op een veilige manier voor de patiënt en professionals samen te brengen in een digitale, persoonlijke gezondheidsomgeving. MedMij zorgt voor de spelregels waaraan de systemen van gezondheidsomgevingen en die van zorgorganisaties moeten voldoen om bronnen op eenzelfde, maar ook veilige en vertrouwde manier bijeen te brengen. Om de gegevensuitwisseling op orde te krijgen die nodig is voor innovatie en om als patiënt deze gegevens te kunnen gebruiken (in een persoonlijke gezondheidsomgeving), investeren we vanaf 2017 een totaal van € 105 miljoen in digitale informatie-uitwisseling door ziekenhuizen en overige instellingen voor medisch specialistische zorg. Deze middelen zijn gekoppeld aan resultaatsverplichtingen.

In 2017 vonden twee tenders plaats van de SEED Capital e-health regeling in het kader van het programma Fast Track om op deze wijze de ontwikkeling en verspreiding van «low tech» innovaties te stimuleren. De tender is opengesteld door VWS samen met het Ministerie van Economische Zaken. De eerste tender heeft één Venture Capital investeringfonds opgeleverd: het Blue Sparrows Med Tech Fonds. De 2^e tender is toegewezen aan drie fondsen: Health Innovation Fund, Healthy Capital en Holland Venture Zorg Innovaties.

In 2017 zijn 3 Health Deals ondertekend. Health Deals zijn afspraken tussen de overheid en verschillende andere partijen, waaronder private partijen. Het gaat om concrete zorgvernieuwingen waarbij het niet wil lukken om de toepassing verder te krijgen dan bijvoorbeeld het lokale ziekenhuis, de zorginstelling of de regio. Door de samenwerking worden zorginnovaties op gang geholpen. Er zal een evaluatie van de huidige health deals plaatsvinden. De resultaten hiervan worden in het voorjaar van 2018 verwacht.

7. Veilig melden, vermijdbare sterfte

Veilig melden

De Wet kwaliteit, klachten en geschillen in de zorg (Wkkgz) moet de kwaliteit van zorg en de afhandeling van klachten en geschillen verbeteren. Op grond van de Wkkgz zijn zorgaanbieders verplicht zich aan te sluiten bij een erkende geschilleninstantie. VWS ondersteunt zorgaanbieders hierbij, met name zzp’ers. Eind 2017 zijn 35 geschilleninstanties Wkkgz erkend door het CIBG. Hierdoor is er voor alle aanbieders die onder de Wkkgz vallen een geschilleninstantie beschikbaar.

Vermijdbare sterfte

Uit de Nivel Monitor Zorggerelateerde Schade 2015–2016 die eind 2017 verscheen, blijkt dat er op jaarbasis 1.035 vermijdbare sterfgevallen te betreuren zijn in de zorgverlening. Patiëntveiligheid in de ziekenhuizen moet dan ook verder worden verbeterd. Om dit te realiseren zal worden ingezet op een programmatische aanpak met concrete en meetbare doelen. Dit zal worden gedaan aan de hand van de in het rapport opgenomen preventiemogelijkheden. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd in oprichting gaat hierop toezien. Ook werken we met zorgprofessionals aan nieuwe regels voor medicatieoverdracht.

8. Meer invloed van verzekerden

In 2017 zijn stappen gezet om de betrokkenheid en invloed van verzekerden op het beleid van zorgverzekeraars te verbeteren. Hierdoor moet het beleid van zorgverzekeraars beter aansluiten bij de wensen van hun verzekerden. Het wetsvoorstel Verzekerdeninvloed Zvw is vanwege de demissionaire status van het vorige kabinet nog niet naar de Tweede Kamer gestuurd. Naar verwachting zal de Kamer het wetsvoorstel in het voorjaar van 2018 ontvangen. Elk jaar wordt de risicoverevening doorontwikkeld zodat verzekeraars optimaal geprikkeld worden zich ook in te zetten voor verzekerden die veel zorg nodig hebben. In 2017 hebben we een grote stap gemaakt door in het model een klasse te introduceren voor gezonde verzekerden. Deze aanpassing zal vanaf 2018 gelden en leidt ertoe dat de overcompensatie aan verzekeraars voor deze gezonde verzekerden afneemt (TK 29 689, nr. 856).

Tot slot

In het afgelopen jaar is door het vorige kabinet het fundament, dat is gelegd om de zorg en ondersteuning voor elke Nederlander goed, beschikbaar en betaalbaar te houden, verder verstevigd. Het nieuwe kabinet zal hierop verder bouwen. De belangrijkste prioriteit is dat we de best mogelijke gezondheidszorg voor iedereen blijven leveren: persoonlijk, betaalbaar en met oog voor verschillen.

Realisatie beleidsdoorlichtingen

Realisatie beleidsdoorlichtingen

Nr	Naam artikel	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	Geheel artikel?
1	Volksgezondheid								Nee1
	Gezondheidsbescherming			X
	Ziektepreventie					X
	Gezondheidsbevordering2			X
	Ethiek		X
2	Curatieve zorg								Nee3
	Kwaliteit en veiligheid						X
	Toegankelijkheid en betaalbaarheid van zorg4		X
	Ondersteuning van het stelsel		X				X
3	Langdurige zorg en ondersteuning								Nee5
	Participatie en zelfredzaamheid van mensen met beperkingen
	Zorgdragen voor langdurige zorg tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten	X
4	Zorgbreed beleid								Nee6
	Positie cliënt						X
	Opleidingen, beroepenstructuur en arbeidsmarkt	X						X
	Kwaliteit, transparantie en kennisontwikkeling7
	Inrichting uitvoeringsactiviteiten
	Zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland						X
5	Jeugd
6	Sport en bewegen8	X							Ja
7	Oorlogsgetroffenen en Herinnering WOII								Ja
8	Tegemoetkoming specifieke kosten								Ja

VWS is in 2018 gestart met de pilot Lerend evalueren. Het doel van de pilot is om werkende weg het inzicht in de kwaliteit van het beleid te verbeteren. De pilot vervangt de meerjarenplanning uit de begroting 2017. Voor het overzicht van het meerjarenprogramma zie Meerjarenprogramma VWS pilot 2018–2022. Voor de realisatie van andere onderzoeken, zie de bijlage 5 Evaluatie en onderzoek.

Overzicht van risicoregelingen

Overzicht verstrekte garanties (bedragen x € 1.000)

Artikel	Omschrijving		Uitstaande garanties 2016*	Verleend 20171	Vervallen 2017	Uitstaande garanties 2017	Garantieplafond	Totaal plafond	Totaalstand risicovoorziening
2	Voorzieningen tbv De Hoogstraat	begrotingswet	9.234		397	8.837		8.837
2	Voorzieningen tbv ziekenhuizen	1958	278.294	4.007	46.389	235.912		235.912
3	Voorzieningen tbv verpleeghuizen	financiering	13.524	272	2.572	11.224		11.224
3	Voorzieningen tbv psychiatrische instellingen	1958	24.759		3.671	21.088		21.088
3	Voorzieningen tbv zwakzinnigen inrichtingen	1958	7.665		1.611	6.054		6.054
3	Voorzieningen tbv overige instellingen	1958	664		169	495		495
3	Voorzieningen tbv instellingen gehandicapten	1958	22.550		2.231	20.319		20.319
3	Voorzieningen tbv zwakzinnigeninrichtingen	rijksregeling	5.448		887	4.561		4.561
3	Voorzieningen tbv instellingen gehandicapten	rijksregeling	69.821	404	8.630	61.595		61.595
2	Voorzieningen tbv ziekenhuizen	rijksregeling	302		34	268		268
3	Niet sedentaire personen		844		127	717		717
Totaal			433.105	4.683	66.718	371.070		371.070

Toelichting

De verstrekte garanties uit de tabel komen voort uit drie aparte regelingen: de Garantieregeling inrichtingen voor gezondheidszorg 1958, de Rijksregeling Dagverblijven voor gehandicapten inzake erkenning, subsidiëring, verlening van garanties en toezicht uit 1971 en de Rijksregeling Gezinsvervangende Tehuizen voor gehandicapten, ook uit 1971. De betreffende regelingen dateren uit een tijd dat de overheid een expliciete verantwoordelijkheid had voor bouw en spreiding van intramurale zorgvoorzieningen.

De Rijksgarantieregelingen zijn gesloten voor nieuwe gevallen waardoor het financiële risico van VWS door reguliere en vervroegde aflossing van de uitstaande leningen geleidelijk wordt afgebouwd. De laatste rijksgegarandeerde lening loopt af in 2043. Het monitoren van de instellingen aan wie een rijksgarantie verstrekt is, alsmede van de leningen (bijv. renteherziening), wordt sinds 2004 in mandaat uitgevoerd door het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ) namens de Minister van VWS (Besluit van 17 december 2003, Stcrt. 2004, nr. 7, blz. 11).

Overzicht verstrekte garantie (bedragen x € 1.000)

Artikel	Omschrijving	Uitstaande garanties 2016	Verlenen 2017	Vervallen 2017	Uitstaande garanties 2017	Garantieplafond	Totaal plafond	Totaal stand risicovoorziening
2	GO Cure	24.526	0	1.212	23.314		23.314	0
TOTAAL		24.526	0	1.212	23.314		23.314	0

Toelichting

Garantie Ondernemingsfinanciering Cure

De tijdelijke regeling Garantie Ondernemingsfinanciering Curatieve Zorg (GO Cure) is in het kader van de kredietcrisis ingesteld om de bouw in de gezondheidszorg te stimuleren. Ziekenhuizen, categorale instellingen, geestelijke gezondheidszorg en zelfstandige behandelcentra hebben tot en met 2012 gebruik kunnen maken van de regeling. Bij de GO Cure heeft de overheid garanties verstrekt voor 50% van een nieuwe banklening vanaf € 1,5 tot € 50 miljoen, met een maximale looptijd van 8 jaar. De verstrekte garanties lopen af in 2020. De GO Cure maakt deel uit van de bredere Garantieregeling Ondernemingsfinanciering (GO) die wordt uitgevoerd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), onderdeel van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. De cijfermatige gegevens van de GO Cure zijn daarom eveneens opgenomen onder de GO in het jaarverslag van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

Overzicht achterborgstellingen (bedragen x € 1.000.000)

Omschrijving	20161	2017
Achterborgstelling	7.953,6	7.572,8
Bufferkapitaal	272,0	280,7
Obligo	238,6	227,2

Toelichting

Het Ministerie van VWS is achterborg voor het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ). Het totaal bedrag aan uitstaande verplichtingen is, volgens informatie van het WFZ, 7.572,8 miljoen. Dit bedrag is de uitstaande restschuld per 2017. VWS staat daadwerkelijk borg, indien het risicovermogen van het WFZ en de obligoverplichting van 3% van het restant geborgde leningen van de deelnemers tezamen niet voldoende is om het WFZ aan zijn verplichtingen jegens geldgevers te laten voldoen. Via renteloze leningen van VWS aan het WFZ wordt in die situatie invulling gegeven aan het borg staan. In het kader van het kabinetsbeleid voor versobering van risicoregelingen is besloten om, vanaf het jaar 2017 een begrotingsreserve aan te leggen voor eventuele schade in het kader van de achterborg.

Maatschappelijke doelstellingen en indicatoren

Monitor

De Kamer heeft naar aanleiding van het wetgevingsoverleg over het VWS jaarverslag 2014 verzocht de verantwoordingsfunctie van het jaarverslag te verbeteren. In overleg met de werkgroep van de Vaste Kamercommissie is verkend hoe deze verbetering kan worden vormgegeven. Dit heeft geresulteerd in de VWS-monitor, een handzaam overzicht met het doel om meer inzicht te verkrijgen in hoe het met de gezondheid(szorg) in Nederland gesteld is. De kerncijfers die gekoppeld zijn aan de maatschappelijke doelstellingen en bijbehorende indicatoren zijn te vinden op: www.StaatVenZ.nl.

	Toegankelijkheid	Betaalbaarheid	Kwaliteit	Betrokken samenleving
Zorg rond de geboorte Doelstellingen	• Optimale keuzevrijheid voor type bevalling en begeleiding / meest geschikt • Goed geïnformeerde keuzes kunnen maken	• Een gezond kind op de wereld zetten is voor iedereen betaalbaar	• Voorkomen relatief hoge geboortesterfte en/of • Perinatale sterfte zo laag mogelijk	• Snel herstel in gezinsverband • Vroegsignalering van medische en sociale problemen
Indicatoren	• % Bereik acute verloskunde binnen 45 minuten1 • Aantal verloskundigen1	• Kosten nuljarigen2 • Kosten geboortezorg2	• Foetale sterfte1 • Neonatale sterfte1 • Moedersterfte2	• % Deelname PSIE (zwangerschapsscreening)1 • % postnatale depressie2
Gezond blijven Doelstellingen	• Er is een laagdrempelige ondersteuning naar behoefte • Er is goed aanbod van gezondheidsbevordering voor groepen	• De investering in preventie draagt bij aan voorkomen zware zorg later • Preventie vindt kosteneffectief plaats	• Gezond en veilig opgroeien • Het bevorderen van een gezonde leefstijl	• Stimuleren sociale netwerken, sport en bewegen, maatschappelijk en vrijwilligerswerk
Indicatoren	• Aantal JOGG-gemeenten (Jongeren op Gezond Gewicht, Nationaal Programma Preventie)1 • Aantal JGZ-organisaties2 • Aanbod verslavingszorg2	• Uitgaven aan preventie2	• % (jongeren) met overgewicht1 • % rokers (onder jongeren)1 • Levensverwachting in goed ervaren gezondheid1	• % deelname screeningen1 • % deelname sport en bewegen 12+-ers1 • % deelname sport en bewegen jongeren

	Toegankelijkheid	Betaalbaarheid	Kwaliteit	Betrokken samenleving
Beter worden Doelstellingen	• De cliënt centraal: mensen kunnen bij voldoende zorgaanbieders binnen redelijke termijn terecht	• Stijging macrokosten blijft beperkt • Aandacht voor ongewenste stapeling eigen betalingen	• Zinnige zorg en therapietrouw • Zorg met zo min mogelijk belasting en zo veel mogelijk resultaat voor patiënt	• Mensen herstellen snel en worden ook tijdens ziekteproces in staat gesteld te participeren
Indicatoren	• Wachttijden: % dat boven Treeknormen zit1 • % boven 15 minuten aanrijdtijden ambulances1	• Percentage van de totale collectieve uitgaven dat wordt besteed aan de gezondheidszorg1 • Uitgaven aan zorg per sector (GGZ, eerste lijn, MSZ)1 • Aantal wanbetalers Zvw en onverzekerden1	• Potentieel vermijdbare sterfte1 • Zorggerelateerde schade1 • Vermijdbare ziekenhuisopnamen: aantal ziekenhuisopnamen per 100.000 inwoners per jaar voor diabetes/astma/COPD/hartfalen1	• Gemiddelde ligduur in ziekenhuizen1 • % Ziekteverzuim2
Leven met een chronische ziekte en beperkingen Doelstellingen	• De cliënt centraal: mensen kunnen bij voldoende zorgaanbieders binnen redelijke termijn terecht	• Stijging macrokosten blijven beperkt • Beperken stapeling eigen betalingen	• Maatwerk gericht op participatie en zelfredzaamheid • Ervaren kwaliteit van leven	• Stimuleren maatschappelijke participatie
Indicatoren	• Gebruik zorg met verblijf en gebruik zonder verblijf (wijkverpleging)1 • Wachtlijst Wlz (treeknormen)1	• Uitgaven Wlz1 • Uitgaven Wmo1 • Kosten per chronische ziekte (bijvoorbeeld diabetes)2	• Percentage zorgverleners dat aangeeft dat de kwaliteit van zorg verleend door de eigen afdeling/team niet goed is1 • % Bevolking dat een goede gezondheid ervaart1 • Ziektelast naar chronische ziekte2 • Verloren levensjaren uitgesplitst naar chronische ziekte2	• Mensen met een lichamelijke beperking die betaald werk hebben1 • Aantal mantelzorgers1 • Eenzaamheid: % volwassenen dat zich eenzaam voelt1
Zorg in de laatste fase Doelstellingen	• De cliënt centraal: mensen kunnen bij voldoende zorgaanbieders binnen redelijke termijn terecht	• Onnodig doorbehandelen voorkomen door goede (kennis over) palliatieve zorg	• De wensen van de cliënt (welke zorg en waar) staan centraal	• Cliënten en naasten ondersteunen om laatste levensfase zo lang mogelijk in of nabij eigen sociale omgeving door te kunnen brengen
Indicatoren	• Aanbod en gebruik palliatieve zorg2	• Uitgaven laatste levensjaar2

Toelichting:

VWS-monitor

Hoewel de VWS-monitor een stap in de goede richting is, constateerde de werkgroep van de Vaste Kamercommissie verbeter- en uitbreidingsmogelijkheden. Er is daarom aan de samenwerkende partijen van de StaatVenZ gevraagd te reflecteren en te adviseren. Dit heeft geresulteerd in een adviesrapport dat in november 2017 aan de Tweede Kamer is verstuurd (TK 31 865 nr. 103). Dit advies wordt meegenomen in de uitwerking van de VWS-brede beleidsprogrammering en de mogelijkheden om de VWS-monitor daarbij te laten aansluiten. Voor de zomervakantie zal de Tweede Kamer worden geïnformeerd hoe de voorgestelde verbeter- en uitbreidingsmogelijkheden daarin worden meegenomen.

Verspilling in de zorg

In het AO verspilling in de zorg van 15 februari 2017 is toegezegd dat het onderwerp verspilling in de zorg in het jaarverslag opgenomen zal worden. Hierbij wordt aan deze toezegging voldaan.

Pilot goede overdracht

De pilot Een goede overdracht heeft als doel het verbeteren van de ontslagprocedure en het verbeteren van de tijdigheid van de overdracht vanuit het ziekenhuis naar een opvolgende zorgverlener. Het heeft daarmee effect op de kwaliteit van de zorg. Er is al een artikel met tips voor een goede overdracht opgeleverd. Het uiteindelijke artikel van het traject zal nog worden gepubliceerd.

Pilot «Samen beslissen bij Borstkanker»

Wanneer borstkanker wordt geconstateerd kan het beter betrekken van de patiënt bij de behandelbeslissing de kwaliteit van het zorgproces bevorderen en verspilling van zorg tegengaan. Deze pilot is opgezet in twee fases waarin wordt bezien hoe «samen beslissen» bij borstkanker het best kan worden geïmplementeerd in het ziekenhuis. Fase 1 heeft plaatsgevonden bij zes ziekenhuizen in de regio Utrecht en fase 2 loopt bij 5 ziekenhuizen in de regio boven Amsterdam. De pilot loopt tot 31 oktober 2018.

Pilot Farmabuddy: Medicijnen laatste levensfase»

Door het tijdig stoppen van medicatie, het afleveren van aangepaste hoeveelheden genees- en hulpmiddelen en het optimaliseren van de farmacotherapie wordt verspilling van geneesmiddelen verminderd. De eindrapportage en implementatiemogelijkheden zullen met de stakeholders worden besproken.

Doorgebruik van thuismedicatie in het ziekenhuis

De resultaten van het onderzoek «Doorgebruik van thuismedicatie in het ziekenhuis» laten zien dat er een positief effect is in de afname van verspilling en een verhoging van de patiënttevredenheid. Om doorgebruik van thuismedicatie breder uit te rollen moeten echter zorgprocessen en verantwoordelijkheden van professionals worden aangepast, inclusief die van de patiënt. Ook dient de huidige financieringsstructuur tegen het licht te worden gehouden.

Duurzaam en gezond aan tafel

In het kader van de aanpak van verspilling is in 2017 het mede door VWS ondersteunde traject «Duurzaam en gezond aan tafel» afgesloten. Hierin werkten 6 regionale groepen van 15 tot 20 zorgorganisaties binnen een jaar toe naar een hogere maaltijdtevredenheid, lagere kosten en minder voedselverspilling. In totaal is er door deelname aan het traject door de organisaties zeker € 5 miljoen bespaard. De deelnemende professionals van de 100 zorgorganisaties vormen nu een landelijke beweging naar beter eten in de zorg.

Binnenkort zal de Tweede Kamer een brief ontvangen waarin nader ingegaan zal worden op de resultaten van de projecten pilot farmabuddy en doorgebruik van thuismedicatie.

4. BELEIDSARTIKELEN

Artikel 1 Volksgezondheid

1. Algemene doelstelling

	1981	1990	2000	2005	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016
1. Absolute levensverwachting in jaren:
– mannen	72,7	73,8	75,5	77,2	78,8	79,2	79,1	79,4	79,9	79,7	79,9*
– vrouwen	79,3	80,1	80,6	81,6	82,7	82,9	82,8	83,0	83,3	83,1	83,1*
2. Waarvan jaren in goed ervaren gezondheid:
– mannen	59,9	60,6	61,5	62,5	63,9	63,7	64,7	64,6	64,9	64,6	64,9
– vrouwen	62,4	61,9	60,9	61,8	63,0	63,3	62,6	63,5	64,0	63,2	63,3

• 1. Staat van Volksgezondheid en Zorg

  De levensverwachting van in Nederland geboren vrouwen 2016 bedroeg 83,1 jaar. Dat is 3,2 jaar hoger dan die van mannen (79,9 jaar). Sinds 1981 is het verschil in levensverwachting tussen de seksen kleiner geworden. Mannen boekten vanaf 1981 een winst van 7,2 jaar, vrouwen zijn gemiddeld 3,8 jaar ouder geworden.

• 2. Staat van Volksgezondheid en Zorg

  Voor het berekenen van levensverwachting in goed ervaren gezondheid is het aantal «gezonde» jaren bepaald op basis van een vraag naar de ervaren gezondheid. In de loop der jaren is de vraag naar de ervaren gezondheid op twee (vrijwel identieke) manieren gesteld, namelijk:

  • 1. Hoe is het over het algemeen met uw gezondheid?

  • 2. Hoe is over het algemeen de gezondheidstoestand van de onderzochte persoon?

  Mensen die deze vraag beantwoorden met «goed» of «zeer goed» worden gezond genoemd.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

Een belangrijke beleidsopgave van de Minister van VWS is het beschermen en bevorderen van de gezondheid van burgers. Dit laat onverlet dat mensen in eerste instantie zelf verantwoordelijk zijn voor hun gezondheid en zichzelf – indien mogelijk – dienen te beschermen tegen gezondheidsrisico’s. De verantwoordelijkheid voor veilig voedsel en veilige producten ligt primair bij het bedrijfsleven. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK), ziet namens VWS onder meer toe op de naleving van de Warenwet en de Tabakswet. Op het gebied van voedselveiligheid en consumenteninformatie zijn vrijwel uitsluitend Europese Verordeningen rechtstreeks van toepassing.

De Minister vervult de volgende rollen:

3. Beleidsconclusies

De in de begroting 2017 opgenomen beleidswijzigingen op het terrein van de Volksgezondheid zijn grotendeels uitgevoerd volgens plan.

Preventiecoalities

Voor het bevorderen van samenwerking op het terrein van preventie is in 2017 de subsidieregeling preventiecoalities van start gegaan. Er is in 2017 echter beperkt gebruik gemaakt van deze subsidieregeling, omdat gemeenten en zorgverzekeraars meer tijd nodig hebben om tot samenwerking te komen en door de onbekendheid met de regeling. In 2018 zetten we in op het stimuleren van de samenwerking en het verder bekend maken van de subsidieregeling. Ook zal worden bezien of het budget deels op andere wijze kan worden ingezet om de samenwerking te bevorderen.

Jodiumtabletten

Binnen het beleid voor de voorbereiding van Nederland op rampen en crises die de volksgezondheid bedreigen, heeft VWS het afgelopen jaar jodiumtabletten verspreid naar ongeveer 1,2 miljoen huishoudens. De verwachting is dat hierdoor zo veel mogelijk mensen uit de risicogroepen kunnen beschikken over jodiumtabletten in geval van een kernongeval. De tabletten kunnen beschermen tegen opslag van radioactief jodium in de schildklier, wat op termijn met name bij kinderen en jongeren schildklierkanker kan veroorzaken. Het project is goed verlopen, hoewel de bezorging enkele weken langer heeft geduurd dan gepland. De tabletten zijn bezorgd bij huishoudens in 275 gemeenten en bij apotheken en drogisterijen. De posts op social media zijn door zo’n 3 miljoen mensen bezocht. Via een publieksinformatienummer en sociale mediakanalen van het ministerie heeft VWS ongeveer 9.000 vragen en reacties behandeld. Bij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum zijn meldingen binnengekomen van incidenten met 42 mensen en 14 dieren die tabletten hadden ingenomen of opgegeten, maar alle zonder (ernstige) gevolgen. Evaluatieonderzoek door het RIVM zal uitwijzen hoe mensen de distributie hebben ervaren, of huishoudens ook na langere tijd de tabletten goed bewaren en goed begrijpen waar de tabletten voor zijn.

Evaluatie Drank- en Horecawet

Beide Kamers zijn geïnformeerd over de uitkomsten van de evaluatie (TK 27 565, nr. 149). Uit de evalutie is gebleken dat jongeren minder zijn gaan drinken sinds de verhoging van de leeftijdsgrens. Er is daarnaast nog een grote groep jongeren die beginnen met drinken voor hun 18^e. Deze groep blijft aandacht vragen evenals de ouders of vrienden van wie zij de alcohol verkrijgen. Daarnaast bleek dat door de decentralisering van het toezicht en de verkoop van drank via internet het lastig handhaven is. Een laatste vraag die uit de evaluatie is gekomen, was hoe het staat met het kennisniveau van verstrekkers. Daarom is afgelopen jaar begonnen met een verkenning toezicht internetverkoop en een nader onderzoek opleidingseisen sociale hygiëne uitgevoerd door onderzoeksbureau Panteia (TK 27 565, nr. 164).

Gezonde school

4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2013	2014	2015	2016	2017	2017	2017
Verplichtingen			571.788	614.940	625.302	600.651	713.544	646.009	67.535
Uitgaven			462.031	494.841	591.257	595.127	621.682	653.099	– 31.417
1. Gezondheidsbescherming			97.595	103.671	104.033	108.666	107.563	104.232	3.331
	Subsidies		1.453	1.716	2.134	2.363	3.980	4.251	– 271
		Uitvoering landelijke nota gezondheidsbeleid / Nationaal Programma Preventie	963	934	2.020	2.233	3.703	4.247	– 544
		Overig	490	782	114	130	277	4	273
	Opdrachten		3.223	4.600	1.227	1.647	1.894	1.450	444
		Aanschaf Jodiumtabletten	0	0	0	668	375	0	375
		Overig	3.223	4.600	1.227	979	1.519	1.450	69
	Bijdragen aan agentschappen		92.892	97.052	100.569	104.371	101.464	98.430	3.034
		Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit	74.115	77.672	79.647	80.354	81.760	81.550	210
		RIVM: wettelijke taken en beleidsondersteuning zorgbreed	18.479	19.024	20.526	23.726	19.704	15.846	3.858
		Overig	298	356	396	291	0	1.034	– 1.034
	Bijdragen aan ZBO's/RWT's		0	209	21	160	207	0	207
		Overig	0	209	21	160	207	0	207
	Bijdragen aan medeoverheden		27	94	82	125	18	101	– 83
		College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden	0	0	0	0	0	101	– 101
		Lokaal verbinden	0	0	0	0	0	0	0
		Overig	27	94	82	125	18	0	18
2. Ziektepreventie			295.238	321.563	416.453	417.267	439.051	477.291	– 38.240
	Subsidies		192.112	201.112	207.238	209.220	230.853	247.469	– 16.616
		Ziektepreventie	6.402	7.501	7.633	8.242	7.586	16.337	– 8.751
		RIVM: Regelingen publieke en seksuele gezondheid	185.711	193.612	199.604	200.979	205.337	204.824	513
		Niet Invasieve Prenatale Test (NIPT)	0	0	0	0	17.930	26.308	– 8.378
	Opdrachten		585	464	284	508	475	11.528	– 11.053
		(Vaccin)onderzoek	578	0	284	0	0	10.270	– 10.270
		Overig	7	464	0	508	475	1.258	– 783
	Bijdragen aan agentschappen		102.541	119.003	207.352	206.614	206.834	217.315	– 10.481
		RIVM: Opdrachtverlening Centra	102.541	119.003	207.352	206.614	206.834	217.315	– 10.481
	Bijdragen aan medeoverheden		0	984	1.579	925	889	979	– 90
		Overig	0	984	1.579	925	889	979	– 90
3. Gezondheidsbevordering			50.809	51.796	50.805	50.885	55.621	53.827	1.794
	Subsidies		33.064	33.615	33.082	33.417	38.817	33.744	5.073
		Preventie van schadelijk middelengebruik (alcohol, drugs en tabak)	0	1.185	1.787	2.203	9.361	7.515	1.846
		Gezonde leefstijl en gezond gewicht	8.919	9.803	10.426	12.030	15.066	12.270	2.796
		Letselpreventie	5.297	4.670	4.325	3.931	3.987	4.207	– 220
		Bevordering kwaliteit en toegankelijkheid zorg	3.218	4.074	4.751	5.067	6.203	4.472	1.731
		Bevordering van seksuele gezondheid	5.451	4.658	2.631	2.775	2.965	2.767	198
		Overig	10.179	9.225	9.162	7.411	1.235	2.513	– 1.278
	Opdrachten		3.255	3.629	3.647	3.343	3.227	4.814	– 1.587
		Heroïnebehandeling op medisch voorschrift	2.743	2.874	2.782	2.712	2.854	3.100	– 246
		Communicatie verhoging leeftijdsgrenzen alcohol en tabak	0	0	0	0	0	1.060	– 1.060
		Overig	512	755	865	631	373	654	– 281
	Bijdragen aan agentschappen		0	0	0	0	0	190	– 190
		Overig	0	0	0	0	0	190	– 190
	Bijdragen aan ZBO's/RWT's		0	0	0	0	0	700	– 700
		Overig	0	0	0	0	0	700	– 700
	Bijdragen aan medeoverheden		14.490	14.552	14.076	14.125	13.577	14.379	– 802
		Heroïnebehandeling op medisch voorschrift	14.490	14.552	14.076	14.125	13.577	13.932	– 355
		Overig	0	0	0	0	0	447	– 447
4. Ethiek			18.389	17.810	19.966	18.308	19.447	17.749	1.698
	Subsidies		588	1.331	16.573	17.197	18.363	16.688	1.675
		Abortusklinieken	0	0	15.705	15.913	16.543	15.523	1.020
		Beleid Medische Ethiek	588	1.331	868	1.284	1.820	1.165	655
	Opdrachten		59	132	210	79	83	332	– 249
		Overig	59	132	210	79	83	332	– 249
	Bijdragen aan agentschappen		4.452	2.164	1.130	1.032	1.001	729	272
		CIBG: Uitvoeringstaken medische ethiek	4.452	2.164	1.130	1.032	1.001	729	272
	Bijdragen aan ZBO's/RWT's		13.290	14.183	2.053	0	0	0	0
		ZiNL: Rijksbijdrage abortusklinieken	13.208	14.122	2.053	0	0	0	0
		Overig	82	61	0	0	0	0	0
Ontvangsten			16.565	37.511	21.221	16.001	18.716	7.403	11.313
		Bestuurlijke boetes	5.260	5.341	4.112	5.418	6.981	4.252	2.848
		Overig	11.305	32.170	17.109	10.583	11.735	3.151	8.465

5. Toelichting op de instrumenten

1. Gezondheidsbescherming

Bijdragen aan agentschappen

Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit

Kengetallen voedselveiligheid: Aantal verloren gezonde levensjaren ten gevolge van voedselinfecties door ziekteverwekkende micro-organismen in voedsel in Nederland gegevens 2016 (Bron: RIVM Letter Reports – Disease burden of food-related pathogens in the Netherlands, 2012, 2013, 2014, 2016)

Micro-organismen	Aantal verloren gezonde levensjaren (DALY=Disability Adjusted Life Year)1
	2012	2013	2014	2015	2016
Toxoplasma gondii	1.093	1.068	1.088	1.063	1.062
Campylobacter spp.	1.951	1.917	1.869	1.691	1.501
Salmonella spp.	1.486	670	649	643	757
S. aureus toxine	194	194	193	192	192
C. perfringens toxine	176	176	177	177	177
Norovirus	297	286	285	301	375
Rotavirus	161	186	78	165	88
B. cereus toxine	28	28	28	28	28
Listeria monocytogenes	94	68	191	165	310
STEC O157	61	61	61	61	61
Giardia spp.	29	29	29	29	29
Hepatitis-A virus	7	7	6	5	5
Cryptosporidium spp.	6	11	11	19	22
Hepatitis-E virus	34	30	73	103	102
Totaal	5.618	4.732	4.738	4.642	4.708

RIVM in verband met wettelijke taken en beleidsondersteuning zorgbreed

De opdrachtverlening 2017 inzake de programma’s aan het RIVM bedraagt € 19,7 miljoen en is € 3,9 miljoen hoger dan oorspronkelijk geraamd. Dat is een gevolg van een groot aantal aanvullende opdrachten waarvoor bij de eerste en tweede suppletoire wet budget is overgeheveld naar dit instrument. Dit betreft opdrachten op het terrein van wettelijke taak volksgezondheid en zorg (€ 0,8 miljoen), beleidsondersteuning volksgezondheid en zorg (€ 0,9 miljoen), sport (€ 0,7 miljoen), beleidsondersteuning geneesmiddelen en medische technologie (€ 0,8 miljoen) en risicoschatting en beoordeling ten behoeve van beleid (0,7 miljoen).

2. Ziektepreventie

Subsidies

Ziektepreventie

De gerealiseerde uitgaven bedragen € 7,6 miljoen. Dat is circa € 8,8 miljoen lager dan het in de begroting geraamde bedrag van € 16,3 miljoen. Het verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door diverse mutaties die reeds in de eerste suppletoire wet zijn toegelicht. Dit betreft de overheveling van budget voor het antibioticaresistentiebeleid (€ 6 miljoen) en een overboeking naar het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat voor het project Dutch Wildlife Healthcare Centre (DWHC) (€ 0,3 miljoen). Verder is budget overgeheveld naar artikel 2 Curatieve zorg voor het onderzoeksprogramma antibiotica en alternatieven (€ 1,7 miljoen). Tot slot komt het gereserveerde budget voor de afhandeling van de vergoeding narcolepsie – Mexicaanse griepvaccin dit jaar niet tot besteding, omdat de afwikkeling van de claim minder voorspoedig loopt dan voorzien (0,7 miljoen).

Niet Invasieve Prenatale Test (NIPT)

Als gevolg van de latere inwerkintreding van de subsidieregeling NIPT, namelijk per 1 april 2017, is bij de eerste suppletoire wet een deel van het voor 2017 beschikbaar gestelde budget vrijgevallen (€ 6 miljoen). Verder is onderuitputting opgetreden (€ 2,4 miljoen) omdat de uiteindelijke kostprijs lager was dan vooraf rekening mee was gehouden.

Kengetallen Deelname aan vaccinatieprogramma, bevolkingsonderzoeken en screeningen in procenten

	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017
1. Deelname aan Rijksvaccinatieprogramma	94,5%	95,2%	95,0%	95,4%	95,4%	95,5%	95,4%	94,8%	93,1%	91,2%
2. Deelname aan Nationaal Programma Grieppreventie	71,5%	70,4%	68,9%	65,7%	62,4%	59,6%	52,8%	50,1%	53,5%	–
3. Deelname aan Bevolkingsonderzoek borstkanker	82,0%	81,5%	80,7%	80,1%	79,7%	79,4%	78,8%	77,6%	–	–
4. Deelname aan Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker	67,5%	66,3%	65,5%	66,2%	65,2%	66,2%	64,8%	64,4%	60,3%	–
5. Deelname aan Bevolkingsonderzoek darmkanker	–	–	–	–	–	–	71,6%	73,0%	73,0%	–
6. Deelname aan hielprik	99,8%	99,7%	99,7%	99,4%	99,3%	99,4%	99,3%	99,3%	99,2%	–

Opdrachten

(Vaccin)onderzoek

Bij de tweede suppletoire wet is € 10,3 miljoen overgeboekt naar artikel 10 Apparaatsuitgaven, omdat het vaccinonderzoek, de ontwikkeling van het Respiratoir Syncitium Virus (RSV)-vaccin en het onderzoek naar alternatieven voor dierproeven wordt uitgevoerd door de Projectdirectie Antonie van Leeuwenhoek-terrein.

Bijdrage aan agentschappen

RIVM: Opdrachtverlening centra

De gerealiseerde uitgaven bedragen € 206,8 miljoen. Dat is circa € 10,5 miljoen lager dan het in de begroting geraamde bedrag van € 217,3 miljoen. Het verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door diverse mutaties die reeds in de eerste en tweede suppletoire wet 2017 zijn toegelicht. Dit betreft onder andere een overboeking naar het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat voor een extra bijdrage van € 3 miljoen aan de NVWA (TK 33 935, nr. 33). Daarnaast vielen de uitgaven in het kader van het Rijksvaccinatieprogramma lager uit dan voorzien (€ 4 miljoen) en is vanwege de demissionaire staat van het kabinet geen besluit genomen over de uitbreiding van de neonatale hielprikscreening (€ 2,2 miljoen).

3. Gezondheidsbevordering

Subsidies

Gezonde leefstijl en gezond gewicht

De uitgaven op dit instrument zijn € 2,8 miljoen meer dan geraamd. Het verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door overboekingen van andere ministeries naar dit artikelonderdeel, ten gunste van gezamenlijke programma’s (zoals Gezonde School). Daarnaast is er circa € 1 miljoen extra besteed voor de voedings-app, waarmee consumenten informatie kunnen raadplegen en gezondere keuzes maken door producten in de winkel te scannen en te vergelijken.

Kengetallen Gezondheidsbevordering (in procenten)

	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016
Rokers 18 jaar e.o.1	28,6	26,9	27	24,5	24,7	25,7	26,3	24,1
Rokers laatste maand, 12–16 jaar 2			16,9				10,6	–
Alcoholgebruik laatste maand, 12–16 jaar 2			37,8				25,5	–
Cannabisgebruik laatste jaar, 12–16 jaar 2			6				8,2	–
Cannabisgebruik laatste jaar 18 jaar e.o. 3	6,8					7,6	6,7	6,6
Overgewicht 18 jaar e.o. 4	46,4	47,3	47,3	47,1	47,1	49,4	49,3	49,2
Overgewicht 4–18 jaar 4	13,2	13,3	12,5	12,3	11,7	11,9	11,6	13,6
Aantal spoedeisende hulpbehandelingen in ziekenhuizen door privéongevallen en sportblessures (x 1.000) 5	640	600	600	590	430	519		470

Ontvangsten

Bestuurlijke boetes

De ontvangsten bestuurlijke boetes zijn circa € 2,8 miljoen hoger uitgevallen dan geraamd. In 2016 is de hoogte van het boetebedrag voor overtredingen op de Tabakswet gestegen. Daarnaast voert de NVWA strengere inspecties uit dan voorheen en geeft de NVWA sneller een boete in plaats van eerst een waarschuwing. Deze ontwikkelingen hebben in 2017 geleid tot hogere inkomsten dan geraamd en de verwachting is dat dit door zal zetten in de komende jaren.

Overig

De gerealiseerde ontvangsten bedragen € 11,6 miljoen. Dat is circa € 8,5 miljoen hoger dan het in de begroting geraamde bedrag van € 3,2 miljoen. Het verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door meerontvangsten van € 8,4 miljoen als gevolg van de vaststelling van bijdragen over 2016 van het agentschap RIVM (zie toelichting tweede suppletoire wet 2017). Daarnaast vielen de ontvangsten door de vaststelling van subsidies verleend in voorgaande jaren € 0,1 miljoen hoger uit.

Beleidsartikel 2 Curatieve zorg

1. Algemene beleidsdoelstelling

Een kwalitatief goed en toegankelijk stelsel voor curatieve zorg tegen maatschappelijk verantwoorde kosten.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister van VWS is verantwoordelijk voor een goed werkend en samenhangend stelsel voor curatieve zorg. De Zorgverzekeringswet vormt samen met de zorgbrede wetten, zoals de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg) en de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi) de wettelijke basis van dit stelsel.

Vanuit deze verantwoordelijkheid vervult de Minister de volgende rollen:

3. Beleidsconclusies

Personen met verward gedrag

In 2017 heeft het Schakelteam gemeenten en regio’s gefaciliteerd bij het realiseren van een goed werkende aanpak voor de ondersteuning van mensen met verward gedrag. In zijn tussenrapportage (TK 25 424, nr. 375) geeft het Schakelteam aan dat overal in het land actief wordt gewerkt aan deze aanpak, maar dat de aanpak nog nergens sluitend is. Een belangrijke stimulans voor de activiteiten in het land is het door VWS gefinancierde ZonMw-actieprogramma «lokale initiatieven voor mensen met verward gedrag». In 2017 zijn meer dan 100 praktijkprojecten van start gegaan. Het Schakelteam heeft een landelijk dekkend netwerk van 23 regionale projectteams helpen realiseren. Daarnaast heeft het Schakelteam een brigadier vervoer ingesteld die de regio’s ondersteunt bij het maken van regionale afspraken over passend vervoer. Ten slotte is per 1 maart de subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden in werking getreden die financiële belemmeringen wegneemt voor zorgaanbieders die medisch noodzakelijk zorg aan onverzekerde personen.

Ontsluiten patiëntgegevens in de medisch specialistische zorg

Met het Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt en Professional (VIPP) kunnen ziekenhuizen en andere instellingen voor medisch-specialistische zorg (zoals revalidatiecentra en zelfstandige behandelklinieken) een subsidie krijgen als zij patiënten de beschikking geven over hun medische gegevens, die gestandaardiseerd worden aangeleverd. Zo wordt het voor deze patiënt een stuk gemakkelijker om informatie van het ziekenhuis te raadplegen. Denk aan lab- of andere onderzoeksuitslagen, specialistenbrieven en medicatiegegevens. Zo kan de patiënt zich goed voorbereiden op een gesprek met de dokter en zal hij beter geïnformeerd zijn over de eigen gezondheid. En de dokter kan een patiënt verwachten die beter in staat is om mee te denken en mee te beslissen in behandeltrajecten. Ook kan deze informatie met andere zorgverleners of mantelzorgers worden gedeeld. Van de 68 algemene ziekenhuizen hebben 67 ziekenhuizen de subsidie aangevraagd en toegekend gekregen. Er hebben 159 overige instellingen voor medisch-specialistische zorg subsidie aangevraagd, daarvan hebben 137 instellingen de subsidie toegekend gekregen. In 2018 is het eerste moment waarop gekeken wordt of instellingen in de medisch-specialistische zorg erin zijn geslaagd de standaarden, protocollen en procedures te implementeren om hun systemen met elkaar te kunnen laten communiceren en de bovengenoemde informatie-uitwisseling tot stand te brengen.

Wachttijden

Uitvoeren visie Geneesmiddelen

Het Zorginstituut Nederland heeft opdracht gekregen de binnen het ministerie opgezette horizonscan verder te ontwikkelen. De horizonscan+ is een integraal, openbaar en zo objectief mogelijk overzicht van welke innovatieve geneesmiddelen op de markt verwacht worden en relevante ontwikkelingen daaromtrent. Het doel daarbij is dat partijen in het veld hun inkoop beter organiseren, duidelijke en tijdige afspraken maken over de inzet van deze geneesmiddelen en tijdig de organisatie en financiering van de benodigde zorg oppakken. In september 2017 heeft het Zorginstituut haar eerste horizonscan gepubliceerd (www.horizonscangeneesmiddelen.nl). Verder zal het Zorginstituut in de volgende scan voor meer geneesmiddelen een inschatting geven van de (verwachte) prijsstelling. Deze database gaat in januari 2018 live. Het Zorginstituut zal de horizonscan in 2018 evalueren.

Veiligheid, kwaliteit en doelmatigheid van hulpmiddelen

In het kader van meer kwaliteit in de zorg wordt ook een impuls gegeven aan het hulpmiddelenbeleid. In 2017 zijn door betrokken partijen met steun van VWS kwaliteitsstandaarden ontwikkeld voor continentie-, stoma- en diabeteshulpmiddelenzorg. Implementatie van deze kwaliteitsstandaarden zal in 2018 plaatsvinden. Met een in 2017 gestarte meerjarige intensivering via een ZonMw-programma Goed Gebruik Hulpmiddelen wordt doelmatigheid en kwaliteit in de hulpmiddelenzorg en het onderzoek rondom hulpmiddelen verder verbeterd.

4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2013	2014	2015	2016	2017	2017	2017
Verplichtingen			2.644.586	2.753.584	8.697.819	3.640.438	3.533.901	675.197	2.858.704
Uitgaven			2.789.790	2.722.717	4.614.648	4.236.316	3.735.344	3.816.813	– 81.469
1. Kwaliteit en veiligheid			116.315	114.608	118.505	128.572	149.906	163.134	– 13.228
	Subsidies		110.631	105.024	111.162	120.556	138.424	154.054	– 15.630
		IKNL en NKI	45.084	52.493	51.542	52.590	53.192	51.730	1.462
		Zwangerschap en geboorte	2.402	1.852	3.574	4.796	5.504	3.819	1.685
		Registratie en uitwisseling zorggegevens (PALGA)	3.443	3.572	3.264	3.339	3.401	3.647	– 246
		Nictiz	4.450	5.105	5.113	5.349	0	5.412	– 5.412
		Ontsluiten patiëntgegevens ziekenhuizen					25.289	35.000	– 9.711
		Orgaandonatie en transplantatie	10.864	12.174	11.446	10.370	11.047	11.214	– 167
		Onderzoek Onco XL	0	0	0	0	0	2.000	– 2.000
		FES/LSH projecten					1.085	1.085	0
		UMC Groningen: Lifelines project	6.100	4.600	2.802	3.498	0	0	0
		Expertisefunctie zintuigelijk gehandicapten	0	0	0	21.967	22.112	21.633	479
		Antibioticaresistentie	0	0	0	0	3.257	7.500	– 4.243
		Inloophuizen kankerpatiënten	0	0	0	0	40	450	– 410
		Uitvoering Agenda gepast gebruik en transparantie ggz	0	0	0	0	1.777	2.500	– 723
		Prinses Maxima Centrum (PMC)	0	0	0	0	0	0	0
		Overig	38.288	25.228	33.421	18.647	11.720	8.064	3.656
	Opdrachten		1.876	6.743	3.855	4.611	3.434	5.631	– 2.197
		Publiekscampagne orgaandonatie	0	0	1.461	1.157	1.585	1.720	– 135
		Overig	1.876	6.743	2.394	3.454	1.849	3.911	– 2.062
	Bijdragen aan agentschappen		3.808	2.841	3.488	3.355	7.705	3.449	4.256
		CIBG: Donorregister	3.571	2.744	2.746	3.035	2.759	2.380	379
		Overig	237	97	742	320	4.946	1.069	3.877
	Bijdragen aan ZBO's/RWT's		0	0	0	50	343	0	343
		Overig	0	0	0	50	343	0	343
	Bijdrage aan (inter)nationale organisaties		0	0	0	0	0	0	0
		Beschikbaarheid Medische produkten	0	0	0	0	0	0	0
2. Toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg			2.609.284	2.549.096	4.324.964	3.924.276	3.457.367	3.468.912	– 11.545
	Subsidies		12.293	12.029	14.224	22.459	22.493	31.217	– 8.724
		Sluitende aanpak verwarde personen	0	0	0	0	2.206	14.000	– 11.794
		Eerstelijns gezondheidscentra in VINEX-gebieden	1.312	1.331	1.314	1.532	2.063	2.000	63
		Anonieme e-mental health	785	1.090	925	1.000	12	0	12
		Vertrouwenspersoon in de ggz	6.098	6.199	6.204	6.476	6.528	6.204	324
		Suïcidepreventie	1.110	1.561	1.854	3.154	4.186	4.062	124
		Ondersteuning tolken huisartsen consulten nieuwe statushouders	0	0	0	0	48		48
		Kwaliteitsimpuls apothekers	0	0	0	2.858	236	2.823	– 2.587
		Overig	2.988	1.848	3.927	7.439	7.214	2.128	5.086
	Bekostiging		2.594.090	2.532.710	4.306.800	3.896.700	3.429.614	3.424.884	4.730
		Rijksbijdrage Zorgverzekeringsfonds voor financiering van verzekerden 18-	2.565.500	2.498.500	2.470.800	2.508.700	2.490.500	2.490.500	0
		Rijksbijdrage dempen premie ten gevolge van HLZ	0	0	1.804.000	1.353.000	902.000	902.000	0
		Zorg illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen	0	33.045	32.000	35.000	37.114	32.384	4.730
		Overig	28.590	1.165	0	0	0	0	0
	Opdrachten		1.858	3.142	2.670	3.315	3.544	10.852	– 7.308
		Uitvoeren visie geneesmiddelen					72	2.000	– 1.928
		Kwailteit, veiligheid, doelmatigheid hulpmiddelen					194	1.000	– 806
		Overig	1.858	3.142	2.670	3.315	3.278	7.852	– 4.574
	Bijdragen aan agentschappen		1.043	1.215	1.270	1.802	1.716	1.328	388
		CIBG: WPG/GVS/APG	1.043	1.215	1.270	1.802	1.716	1.328	388
	Bijdragen aan ZBO's/RWT's		0	0	0	0	0	631	– 631
		ZiNL: Uitvoering Compensatie kosten van zorg illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen	0	0	0	0	0	631	– 631
		Gepast gebruik medische producten	0	0	0	0	0	0	0
		Overig	0	0	0	0	0	0	0
3. Ondersteuning van het stelsel			64.191	59.013	171.179	183.467	128.070	184.767	– 56.697
	Subsidies		3.226	353	37.183	2.339	1.837	1.362	475
		Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen	232	331	1.085	927	1.171	1.221	– 50
		Overgang integrale tarieven medisch-specialistische zorg	0	0	35.920	1.120	80	0	80
		Overig	2.994	22	178	292	586	141	445
	Bekostiging		3.144	4.191	0	47.750	3.430	0	3.430
		Afwikkeling algemene kas ZFW	3.144	4.191	0	47.750	3.430	0	3.430
	Inkomensoverdrachten		35.757	32.241	113.098	110.137	104.120	105.926	– 1.806
		Overgangsregeling FLO/VUT ouderenregeling ambulancepersoneel	35.713	32.241	25.297	25.041	23.056	24.836	– 1.780
		Schadevergoeding Erasmus MC	0	0	85.000	85.000	80.968	81.000	– 32
		Overig	44	0	2.801	96	96	90	6
	Opdrachten		2.566	4.014	4.746	7.358	3.162	4.593	– 1.431
		Risicoverevening	1.179	1.139	1.857	1.826	1.699	1.906	– 207
		Uitvoering zorgverzekeringstelsel	335	313	361	548	263	502	– 239
		Patiëntenvervoer Waddeneilanden	0	0	0	4.056	440	0	440
		Overig	1.052	2.562	2.528	928	760	2.185	– 1.425
	Bijdragen aan agentschappen		19.498	18.214	16.152	15.883	15.521	15.586	– 65
		CJIB: Onverzekerden en wanbetalers	19.498	18.214	16.152	15.883	15.521	15.586	– 65
	Bijdragen aan ZBO's/RWT's		0	0	0	0	0	53.147	– 53.147
		Zorginstituut Nederland: Onverzekerden en wanbetalers	0	0	0	0	0	42.642	– 42.642
		Zorginstituut Nederland: Doorlichten pakket	0	0	0	0	0	10.355	– 10.355
		Overig	0	0	0	0	0	150	– 150
	Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken		0	0	0	0	0	4.153	– 4.153
		JenV: Bijdrage C2000	0	0	0	0	0	4.153	– 4.153
Ontvangsten			78.105	81.998	98.455	152.126	8.905	60.955	– 52.050
		Wanbetalers en onverzekerden	66.343	69.681	85.785	82.640	0	59.902	– 59.902
		IJsselmeerziekenhuizen	0	0	0	0	1.000	0	1.000
		Overig	11.762	12.317	12.670	69.486	7.905	1.053	6.852

5. Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Zoals reeds gemeld bij de tweede suppletoire wet is, voor het in 2017 aangaan van verplichtingen voor de rijksbijdrage Zorgverzekeringsfonds voor de financiering van verzekerden 18- voor 2018, het verplichtingenbudget overgeheveld van 2018 naar 2017 (€ 2,6 miljard).

1 Kwaliteit en veiligheid

Subsidies

Nictiz

Zoals reeds in de tweede suppletoire wet is gemeld zijn de middelen voor Nictiz (€ 5,5 miljoen) vanwege herschikking overgeheveld naar artikel 4 Zorgbreed beleid.

Ontsluiten patiëntgegevens ziekenhuizen

Zoals reeds gemeld bij tweede suppletoire wet zijn de voorbereidingen om het ontsluiten van patiëntgegevens door ziekenhuizen en overige instellingen voor medisch-specialistische zorg te stimuleren vertraagd. Hierdoor vallen de uitgaven in 2017 lager uit (€ 9,7 miljoen).

Onderzoek Onco XL

De uitgaven voor Oncode in 2017 worden verantwoord op artikel 4 onder ZonMw. In 2017 is een bedrag van € 1,5 miljoen ter beschikking gesteld.

Antibioticaresistentie

In 2017 is er in 10 regio’s een pilot gestart ten behoeve van de verdere ontwikkeling van de ABR-zorgnetwerken. Dit zijn samenwerkingsverbanden waarin zorginstellingen en zorgprofessionals samenwerken bij de bestrijding van verspreiding van infectieziekten en antibioticaresistentie. Er is per netwerk een basissubsidie beschikbaar gesteld. Ook zijn er aanvullende subsidies mogelijk voor aanvullende activiteiten. In 2017 zijn er minder aanvragen voor aanvullende activiteiten ontvangen dan verwacht. Ook de geplande nulmeting (punt prevalentie onderzoek) in 1.200 verpleeghuizen is verplaatst naar 2018. Hierdoor zijn de uitgaven voor antibioticaresitentie € 4,2 miljoen lager uitgevallen dan verwacht.

Overig

Deze post betreft een verzameling van een groot aantal mutaties met als belangrijkste € 2,4 miljoen voor de invoering van integrale bekostiging in de geboortezorg, € 0,9 miljoen voor Zorgcert ter ondersteuning van zorginstellingen op het gebied van cybersecurity.

Bijdragen aan agentschappen

Overig

De hogere uitgaven zijn met name te verklaren door de bijdrage (€ 2,7 miljoen) aan het agentschap CBG in verband met het grotere werkaanbod in verband met de Brexit en de komst van de EMA naar Nederland.

2 Toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg

Subsidies

Sluitende aanpak verwarde personen

Zoals reeds gemeld bij tweede suppletoire wet vallen de uitgaven voor een sluitende aanpak voor verwarde personen lager uit dan verwacht. Het betreft hier de uitgaven voor de regeling die is getroffen om financiële belemmeringen om medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerde, verwarde personen te verlenen, weg te nemen. Deze regeling is later in werking getreden en ook het aantal aanvragen blijft nog ver achter bij de eerdere ramingen. Hierdoor vallen de uitgaven in 2017 lager uit (€ 11,8 miljoen).

Kwaliteitsimpuls apothekers

De uitgaven voor de subsidie aan de KNMP voor competentieversterkende activiteiten vallen lager uit (€ 2,6 miljoen) omdat de activiteiten later zijn gestart dan gepland.

Overig

Zoals reeds gemeld bij de eerste suppletoire wet is als gevolg van een herschikking binnen dit artikelonderdeel € 2,7 miljoen overgeheveld van Opdrachten naar Subsidies. Daarnaast is € 1,6 miljoen overgeheveld van artikelonderdeel 1 Kwaliteit en veiligheid naar dit artikelonderdeel. Tot slot is er een aantal kleinere mutaties verwerkt (€ 1,5 miljoen).

Bekostiging

Zorg aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen

Zoals reeds gemeld bij eerste suppletoire wet is voor de dekking van de regeling voor vergoeding van zorg aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen een bedrag van € 4,8 miljoen overgeheveld van het Budgettair Kader Zorg. De structurele toename van de kosten wordt onder andere veroorzaakt door een toename van het aantal gebruikers als gevolg van de grote migratiestroom die heeft plaatsgevonden waarbij een deel van de vluchtelingen die geen status heeft gekregen in het illegalencircuit terecht is gekomen. Daarnaast worden de meerkosten veroorzaakt door een grotere bekendheid van de regeling.

Opdrachten

Overig

Zoals reeds gemeld bij eerste suppletoire wet is als gevolg van een herschikking binnen dit artikelonderdeel € 2,7 miljoen overgeheveld van Opdrachten naar Subsidies. Daarnaast is € 1,1 miljoen overgeheveld naar artikelonderdeel Kwaliteit en veiligheid ten behoeve van de dekking van de kosten voor het verbeteren van de medicatieveiligheid onder andere door middel van het verbeteren van de ICT en onderzoeken die hiermee verband houden. Tot slot is € 0,8 miljoen overgeheveld van het instrument Opdrachten naar het instrument Bijdragen aan agentschappen voor de ZonMw-programma 's op het gebied van doelmatigheid, goed geneesmiddelen gebruik en goed gebruik hulpmiddelen.

3 Ondersteuning van het stelsel

Bekostiging

Afwikkeling algemene kas ZFW

In 2017 is het Zorginstituut in het kader van de afwikkeling van de voormalige Algemene Kas voortgegaan met het doorbelasten van de door hen betaalde uitgaven en het doorberekenen van de ontvangen bedragen aan het Ministerie van VWS. In 2017 heeft ZiNL de uitgaven en ontvangsten van de Voormalige Algemene Kas over het jaar 2015 verrekend met VWS. In 2015 heeft het Zorginstituut de bedragen in het kader van de voormalige Ziekenfondswet afgerekend met de voormalige ziekenfondsen en particuliere ziektekostenverzekeraars. Dit heeft geleid tot een betaling van € 3,4 miljoen en een ontvangst van € 2,3 miljoen.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Zorginstituut Nederland: Onverzekerden en wanbetalers

Zoals reeds in de eerste en tweede suppletoire wet gemeld, is het budget (€ 41,3 miljoen) overgeheveld naar artikel 4 Zorgbreed beleid. Dit is het gevolg van de overheveling van de kosten voor burgerregelingen die door het CAK in 2017 worden uitgevoerd. Daarnaast is er een aantal kleinere mutaties verwerkt (€ 1,3 miljoen).

Zorginstituut Nederland: Doorlichten pakket

Zoals in de eerste suppletoire wet gemeld vallen de uitgaven van het Zorginstituut € 4,3 miljoen lager uit. Dit is het gevolg van het feit dat het Zorginstituut een groot deel van het onderzoek zelf uitvoert. Daarnaast is voor het onderzoek Zinnig en zuinig € 6,1 miljoen overgeheveld naar artikel 4 Zorgbreed beleid.

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

JenV: Bijdrage C2000

Zoals reeds gemeld bij eerste suppletoire wet zijn deze middelen overgeboekt naar het Ministerie van Justitie en Veiligheid voor de jaarlijkse VWS-bijdrage aan de exploitatiekosten C2000 (€ 4,2 miljoen).

Ontvangsten

Wanbetalers en onverzekerden

Zoals reeds in de tweede suppletoire wet is gemeld is als gevolg van de overheveling van de burgerregelingen van het ZiNL naar het CAK is de raming van de ontvangsten overgeheveld naar artikel 4 Zorgbreed beleid.

Overig

De niet geraamde ontvangsten in 2017 worden hoofdzakelijk veroorzaakt door in het verleden teveel verstrekte voorschotten op grond van de FLO/VUT-regeling die met de ambulancediensten is afgesproken.

In 2017 is het Zorginstituut in het kader van de afwikkeling van de voormalige Algemene Kas voortgegaan met het doorbelasten van de door hen betaalde uitgaven en het doorberekenen van de ontvangen bedragen aan het Ministerie van VWS. In 2017 heeft ZiNL de uitgaven en ontvangsten van de Voormalige Algemene Kas over het jaar 2015 verrekend met VWS. In 2015 heeft het Zorginstituut de bedragen in het kader van de voormalige Ziekenfondswet afgerekend met de voormalige ziekenfondsen en particuliere ziektekostenverzekeraars. Dit heeft geleid tot een betaling van € 3,4 miljoen en een ontvangst van € 2,3 miljoen.

Beleidsartikel 3 Langdurige zorg en ondersteuning

1. Algemene doelstelling

Een stelsel voor maatschappelijke ondersteuning en langdurige zorg dat 1. ieder mens in staat stelt om zijn leven zo lang mogelijk zelf in te vullen en 2. – wanneer dit nodig is – thuis of in een instelling kwalitatief goede ondersteuning en zorg biedt. Daarbij worden ondersteuning en zorg aangeboden aansluitend op informele vormen van hulp. De complexiteit van de zorgvraag en de weerbaarheid van de burger staan centraal. Er wordt gestreefd naar welbevinden en een afname van de afhankelijkheid van ondersteuning en zorg. Dit alles tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten.

In dit begrotingsartikel zijn de begrotingsuitgaven voor de maatschappelijke ondersteuning en langdurige zorg opgenomen.

De premie-uitgaven en -ontvangsten op het terrein van de maatschappelijke ondersteuning en langdurige zorg komen aan bod in het hoofdstuk Financieel Beeld Zorg (FBZ).

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister is verantwoordelijk voor een effectief en efficiënt werkend systeem van langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning in Nederland. Mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben, dienen dit of thuis of in een instelling op maat en van een goede kwaliteit te krijgen.

Gemeenten dragen zorg voor de ondersteuning via de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015). Het budget voor de Wmo 2015 wordt via de integratie-uitkering Sociaal domein aan gemeenten uitgekeerd. Daarnaast ontvangen gemeenten budget voor de integratie-uitkering Wmo/huishoudelijke verzorging, de decentralisatie-uitkeringen maatschappelijke opvang en vrouwenopvang, en de algemene uitkering van het gemeentefonds.

Voor mensen met een blijvende behoefte aan permanent toezicht en die 24 uur per dag zorg in de nabijheid nodig hebben, is zorg vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz) beschikbaar. Zorgkantoren sluiten namens Wlz-uitvoerders overeenkomsten met zorgaanbieders voor het leveren van verzekerde zorg. Het kan onder andere gaan om verblijf in een instelling, persoonlijke verzorging en verpleging en/of geneeskundige zorg in natura of in de vorm van een persoonsgebonden budget.

De Minister is verantwoordelijk voor:

3. Beleidsconclusies

Vermindering administratieve lasten

Gemeenten en aanbieders werken nog niet altijd met de iWmo/iJw-standaarden. Dit leidt, met name voor aanbieders die contracten hebben met meerdere gemeenten, voor vermijdbare uitvoeringslasten. Door het ISD-programma (samenwerking gemeenten, branches van zorgaanbieders en VWS) zijn in 2017 de iWmo/iJw-standaarden verder ontwikkeld en geïmplementeerd. De i-Wmo en i-Jeugdstandaarden zijn in 2017 bij 75% van de gemeenten ingevoerd. Dit leidt tot een vermindering van de vermijdbare uitvoeringslasten bij de uitvoering van de Wmo 2015 en de Jeugdwet. Het wetsvoorstel om de toepassing van de standaarden te verplichten is in 2017 voorbereid en gereedgemaakt voor politieke besluitvorming.

Een toegankelijker Nederland

Na de ratificatie van het VN-verdrag voor rechten van mensen met een beperking, het vaststellen van de goedkeurings- en uitvoeringswet voor het Verdrag en de AMvB toegankelijkheid is in 2017 samen met de Alliantie (een samenwerkingsverband van patiënten- en cliëntenorganisaties), de VNG, VNO-NCW/MKB Nederland en de andere departementen binnen het Rijk gewerkt aan een implementatieplan waarin op verschillende terreinen (zoals bouwen en wonen, vervoer, onderwijs, werk, toegankelijkheid & participatie) de thema’s worden geagendeerd waarop stappen moeten worden gezet om Nederland toegankelijker te maken. Dit plan is voor de zomer van 2017 naar de Tweede Kamer gezonden (TK 33 990, nr. 62). Bij de Alliantie, VNG en VNO-NCW/MKB Nederland zijn na de zomer van 2017 projecten voorbereid en gestart om samen met het Rijk aan de slag te gaan op de benoemde thema’s. VWS heeft hiertoe projectsubsidies verstrekt aan deze partijen.

Verstevigen en ondersteunen mantelzorg

Veel mantelzorgers weten niet dat ze mantelzorger zijn. Ook is er een blijvende groep mantelzorgers met een intensieve zorgtaak waar overbelasting op de loer ligt. Op tijd (preventief) inzetten op mantelzorgondersteuning is daarom van groot belang, ook in relatie tot werk en mantelzorg. In 2017 is daarom gewerkt aan drie speerpunten:

• 1. Maatschappelijke bewustwording: door projecten als De Sprekende mantelzorgers, Mantel der Liefde, maar ook programma’s rondom Werk en Mantelzorg en het onlineplatform «Hoe werkt Nederland?» financieel te ondersteunen. Daarbij is ook specifieke aandacht besteed aan de rol van jonge mantelzorgers.

• 2. Toegang bij gemeenten: samen met gemeenten is in bijeenkomsten verkend hoe een passend ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers beter ingezet kan worden en beter aan kan sluiten bij de wensen van mantelzorgers zelf.

• 3. Samenspel formeel/informeel: door het organiseren van opnieuw een succesvol landelijk «In voor mantelzorgcongres» is de samenwerking tussen formele en informele zorgverleners weer op de agenda gezet. Ook is daarbij het programma Vrijwillig Dichtbij van 13 landelijke vrijwilligersorganisaties ondersteund om lokaal een grotere rol van betekenis te kunnen spelen voor mensen met een ondersteuningsvraag.

Voor een overzicht van de stand van zaken van alle inspanningen op het mantelzorgdossier wordt verwezen naar de brief die aan de Tweede Kamer is gestuurd op 2 juni 2017 (TK 30169, nr. 57). In mei 2018 zal het programma «Langer thuis» worden gelanceerd, waar mantelzorg een onderdeel van is.

Verpleeghuiszorg Waardigheid en Trots, liefdevolle zorg voor onze ouderen

Begin 2015 is «Waardigheid en Trots» gepresenteerd als een plan om de kwaliteit van de verpleeghuiszorg te verbeteren.

Deze vernieuwingen zijn inmiddels uitgewerkt in praktische publicaties die begin 2018 gepresenteerd zijn. Publicaties over bijvoorbeeld het beter betrekken van de familie, het inzichtelijk maken van kwaliteit en het omgaan met voedingsregels kunnen door andere zorgaanbieders gebruikt worden om zich ook te vernieuwen.

Ook heeft het programma bijgedragen aan het ontstaan van een groot netwerk van circa 30.000 mensen die werkzaam zijn in verpleeghuiszorg met wie via internet en bijeenkomsten contact is om onder andere goede voorbeelden uit te wisselen.

Ten aanzien van het aanspreken van zorgaanbieders waarvan de zorg niet op orde is, geldt – naast het reguliere toezicht- en handhavinginstrumentarium – dat zorgaanbieders met een urgent kwaliteitsprobleem worden ondersteund en enkelen ook al klaar zijn met hun traject. Sinds 1 maart 2017 past de IGZ het nieuwe toezichtkader toe, gebaseerd op de uitgangspunten van het Kwaliteitskader verpleeghuiszorg. De belangrijkste veranderingen in dit nieuwe kader zijn een focus op de basiszorg die op orde moet zijn in zorginstellingen en meer persoonsgerichte zorg. Mede op basis van de vernieuwingen zijn normen ontwikkeld om de kwaliteit van de verpleeghuiszorg aan af te meten. Het meest prominente resultaat van normering is de vormgeving van het Kwaliteitskader verpleeghuiszorg. Zo is voor iedereen – van cliënten tot medewerkers en bestuurders – duidelijk geworden waarop mag worden gerekend en waarop zal worden toegezien. Daarnaast ontstaat op basis van onderzoek een steeds scherper beeld van bepalende factoren van kwaliteit. Deze onderzoeken zijn aan de Tweede Kamer gestuurd met de voortgangsrapportage Waardigheid en Trots (TK 31765, nr. 279).

Met de hiervoor genoemde activiteiten zijn waardevolle resultaten geboekt die wezenlijk bijdragen aan het verbeteren van de kwaliteit van de verpleeghuiszorg. Samen met de sector is een vernieuwing in gang gezet die de komende jaren tot merkbare verbeteringen moet gaan leiden.

Gehandicaptenzorg

Het beleid voor de gehandicaptenzorg is er onder andere op gericht om de zorg meer persoonsgericht te maken. De zorg moet worden aangepast aan de cliënt en niet andersom. Ter uitvoering van de Kwaliteitsagenda Gehandicaptenzorg zijn vanaf medio 2016 de betrokken partijen (Ieder(in), KansPlus, het LSR, LFB, MEE Nl, VenVN, NVAVG, VGN, ZiNL, IGJ) aan de slag gegaan met het uitwerken, voorbereiden en uitvoeren van een pakket van (meerjarige) acties om deze beweging te ondersteunen.

Een voorbeeld daarvan is een platform waar aanbieders hun goede voorbeelden met elkaar kunnen delen en de uitkomsten van de acties kunnen worden verspreid (www.ikdoemee.nl). Daarnaast zijn bijeenkomsten georganiseerd voor cliëntenraden en bijeenkomsten over welke informatie(voorziening) de cliënt kan helpen om een goede keuze uit het aanbod te maken. Naar verwachting helpen deze en andere nog lopende activiteiten om persoonsgerichte gehandicaptenzorg een stap verder te brengen. De activiteiten van de kwaliteitsagenda lopen tot eind 2018. Enkele activiteiten zullen nog een uitloop in 2019 hebben. In 2019 zal de kwaliteitsagenda worden geëvalueerd.

4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2013	2014	2015	2016	2017	2017	2017
Verplichtingen			4.085.519	4.479.923	7.052.568	3.783.240	3.974.307	317.872	3.656.435
Uitgaven			4.055.646	4.560.102	3.604.436	3.708.112	3.818.740	3.768.067	50.673
1. Participatie en zelfredzaamheid van mensen met beperkingen			188.010	188.367	113.809	88.651	87.246	87.815	– 569
	Subsidies		25.465	34.667	31.381	26.176	25.771	21.435	4.336
		Movisie	8.106	8.198	8.204	7.313	7.528	7.225	303
		Volwaardig meedoen					1.778	1.700	78
		Wmo-werkplaatsen	0	0	2.685	2.346	2.506	2.600	– 94
		Ondersteuning vrijwilligers	0	0	0	1.692	1.195	1.000	195
		Mezzo	3.159	3.200	3.262	3.038	2.230	3.160	– 930
		Siriz (opvang specifieke groepen)	0	0	1.518	1.566	1.546	1.500	46
		Aanpak Laaggeletterdheid	0	0	0	0	0	2.000	– 2.000
		Werkagenda informele voorzieniing					2.860	0	2.860
		VN-voorziening rechten van personen met een handicap					649	0	649
		Overig	14.200	23.269	15.712	10.221	5.479	2.250	3.229
	Inkomensoverdrachten		87.285	87.555	20.867	0	0	0	0
		Mantelzorg ondersteuning	87.285	87.555	20.867	0	0	0	0
	Opdrachten		59.431	63.376	60.329	62.475	61.475	66.380	– 4.905
		Bovenregionaal gehandicaptenvervoer	55.458	59.648	55.645	57.736	56.908	60.652	– 3.744
		Evaluatie Wmo 2015	0	0	0	0	0	1.680	– 1.680
		Categorale opvang slachtoffers mensenhandel	0	0	0	1.629	1.653	1.700	– 47
		Aanpak laaggeletterdheid	0	0	0	456	608	0	608
		Overig	3.973	3.728	4.684	2.654	2.306	2.348	– 42
	Garanties		12.720	0	0	0	0	0	0
		Overig	12.720	0	0	0	0	0	0
	Bijdragen aan ZBO's/RWT's		3.109	2.769	1.232	0	0	0	0
		SVB: uitvoering Regeling maatschappelijke ondersteuning	3.109	2.769	1.232	0	0	0	0
2. Zorgdragen voor langdurige zorg tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten			3.867.635	4.371.735	3.490.627	3.619.461	3.731.493	3.680.252	51.241
	Subsidies		182.391	229.472	79.651	81.685	97.605	112.761	– 15.156
		Compensatieregeling pgb-trekkingsrechten	0	11.671	0	0	0	0	0
		Vilans	5.253	5.315	5.158	4.754	4.832	4.689	143
		Centrum Consultatie en Expertise (CCE)	11.110	10.767	11.194	11.501	11.450	11.158	292
		InVoorZorg! (IVZ)	19.414	30.205	22.541	5.598	3.621	6.933	– 3.312
		Joodse en Indische instellingen	0	0	2.593	2.504	2.414	2.415	– 1
		Palliatieve zorg	21.059	20.977	21.163	21.556	24.263	23.610	653
		Dementie				2.460	3.510	3.200	310
		Waardigheid en trots				18.014	28.098	25.000	3.098
		Anitibioticaresistentie					2.519	2.000	519
		Kwaliteit gehandicaptenzorg				0	2.665	5.800	– 3.135
		Kennisinfrasructuur					905		905
		Overig	125.555	150.537	17.002	15.298	13.330	27.956	– 14.626
	Bekostiging		3.679.200	4.136.300	3.250.000	3.382.200	3.516.700	3.463.300	53.400
		Bijdrage in de kosten van kortingen (BIKK)	3.679.200	4.136.300	3.250.000	3.382.200	3.516.700	3.463.300	53.400
	Inkomensoverdrachten		0	0	0	135	384	0	384
		Overig	0	0	0	135	384	0	384
	Opdrachten		3.832	3.260	4.188	3.696	4.732	3.407	1.325
		Overig	3.832	3.260	4.188	3.696	4.732	3.407	1.325
	Bijdragen aan agentschappen		2.212	2.703	2.735	2.824	0	55	– 55
		CIBG: Opdrachtgeverschap	2.212	2.703	2.735	2.824	0	55	– 55
		Overig	0	0	0	0	0	0	0
	Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s		0	0	154.053	148.921	112.072	100.729	11.343
		Uitvoeringskosten SVB pgb trekkingsrechten	0	0	76.241	77.558	50.082	35.100	14.982
		Centrum Indicatiestelling Zorg	0	0	77.811	71.363	61.990	63.073	– 1.083
		ZiNL: iWlz					0	2.000	– 2.000
		Overig	0	0	1	0	0	556	– 556
Ontvangsten			7.723	9.404	2.755	31.887	9.589	3.441	6.148
		Overig	7.723	9.404	2.755	31.887	9.589	3.441	6.148

5. Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

In de tweede suppletoire wet is voor het aangaan in 2017 van de verplichtingen van de bijdrage in de kosten van kortingen (BIKK) voor 2018 verplichtingenbudget overgeheveld van 2018 naar 2017 (circa € 3,5 miljard). Daarnaast is voor het aangaan in 2017 van verplichtingen voor Opdrachten, Subsidies, Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s en de BIKK na de tweede suppletoire wet nog verplichtingenbudget van 2018 overgeheveld naar 2017 (€ 111,8 miljoen). Deze mutaties zijn aan de Kamer gemeld via de brieven TK 34 775-XVI, nr. 113 (15 december 2017) en TK 34 775-XVI, nr. 125 (26 februari 2018).

1. Participatie en zelfredzaamheid van mensen met beperkingen

Bovenstaand kengetal toont de participatie van thuiswonende mensen met beperkingen, ouderen en de algemene bevolking in 2016 op basis van de Notitie NIVEL Participatiecijfers 2008–2016. Het kengetal geeft inzicht in de participatie op negen deelgebieden. Het belangrijkste doel van de Participatiecijfers is het beschrijven van ontwikkelingen in de wijze en mate van maatschappelijke participatie van mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking, ouderen (65+) en de algemene bevolking in Nederland. Daarnaast zijn de cijfers ook bedoeld om beter zicht te krijgen op factoren die de participatie kunnen bevorderen dan wel belemmeren en op het verband tussen participatie en kwaliteit van leven.

Subsidies

Werkagenda informele zorg

Het in de eerste suppletoire wet beschikbaar gestelde budget (€ 2,9 miljoen) is voor werkagenda informele zorg gesubsidieerd aan de VNG.

Overig

De post overig betreft onder andere instellingssubsidie aan het Rode Kruis, Zonnebloem en Korrelatie (€ 1,3 miljoen); diverse projectsubsidies voor Mantelzorg (€ 0,7 miljoen), Veilig thuis (€ 0,6 miljoen), Vrouwelijke Genitale Verminking (€ 0,3 miljoen), Maatschappelijke ondersteuning (€ 0,3 miljoen) en Vernieuwing Wmo (€ 1,3 miljoen).

Opdrachten

Bovenregionaal gehandicaptenvervoer (BRV)

Mensen met een mobiliteitsbeperking konden ook in 2017 gebruikmaken van het bovenregionaal sociaalrecreatief vervoer (ook bekend als Valys) per (deel)taxi. De totale uitgaven bedroegen € 56,9 miljoen in 2017. Dit is minder dan begroot (€ 3,7 miljoen), omdat er minder gebruik gemaakt is van het bovenregionaal vervoer.

Evaluatie Wmo 2015

Het budget voor de evaluatie van de Wmo 2015 (€ 1,7 miljoen) is in eerste suppletoire wet overgeboekt naar het Sociaal Cultureel Planbureau voor het evaluatieonderzoek van de Hervorming van de Langdurige Zorg (HLZ) en de Wmo 2015.

2. Zorgdragen voor langdurige zorg tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten

Subsidies

InVoorZorg! (IVZ)

Zorgaanbieders, cliëntenorganisaties, gemeenten en zorgverzekeraars, en zorgkantoren zijn als gevolg van de hervorming van de langdurige zorg in andere verhoudingen tot elkaar komen te staan. Het programma «InVoorZorg!» heeft zorgorganisaties geholpen hun werkprocessen in te richten met het oog op de toekomst. Niet alle middelen (€ 3,3 miljoen) die in 2017 beschikbaar waren zijn tot besteding gekomen. Een deel van de middelen (€ 2,2 miljoen) komt in 2018 tot besteding

Waardigheid en trots

Voor Waardigheid en trots is € 28,1 miljoen uitgegeven. De extra middelen (€ 3,1 miljoen) zijn reeds gemeld in de tweede suppletoire wet. De intensivering is onder andere ingezet om de zorgaanbieders te ondersteunen bij de implementatie van het Kwaliteitskader verpleeghuiszorg.

Kwaliteit gehandicaptenzorg

Bij de ontwikkeling van het kwaliteitsplan voor de gehandicaptensector is ervoor gekozen om eerst samen met betrokken partijen na te gaan welke aanpak goed past bij de gehandicaptensector. Dit heeft geleid tot een gezamenlijke kwaliteitsagenda «Samen werken aan een betere gehandicaptenzorg» die op 1 juli 2016 aan de Tweede Kamer is gestuurd (TK 24 170, nr. 152). Inmiddels is samen met veldpartijen hard gewerkt aan een meerjarenplan inclusief begroting voor de komende periode. Zoals reeds in de eerste suppletoire wet 2017 gemeld, is door een latere start in 2017 beperkt gebruik gemaakt van de beschikbare middelen. In 2017 hebben de veldorganisaties met name voorbereidend werk gedaan om de concreet genoemde acties te kunnen (gaan) uitvoeren.

Overig

Het verschil met de stand vastgestelde begroting betreft voornamelijk mutaties naar andere begrotingsartikelen, zoals de financiering voor het SCP (€ 0,7 miljoen), de uitvoering van het amendement over financiering voor coalitie »Van betekenis tot het einde» (TK 34 550 XVI, nr. 31) (€ 0,5 miljoen) en het ZonMw-programma Memorabel (€ 3,1 miljoen). Daarnaast zijn mutaties gemeld in de tweede suppletoire wet (€ 7,5 miljoen) over uitgaven die lager zijn dan geraamd. Dit komt onder andere doordat een aantal voorgenomen subsidies niet of in mindere mate zijn doorgegaan. Tot slot zijn er verschillende subsidies verleend voor onder andere de afronding van de transitie Hervorming Langdurige Zorg (€ 3,2 miljoen), brandveiligheid (€ 1,1 miljoen), autisme (€ 0,9 miljoen), juiste loket (€ 0,8 miljoen), psychofarmaca gebruik (€ 0,9 miljoen), Longitudinal Aging Study Amsterdam (€ 0,5 miljoen), niet-reanimeerpenning (€ 0,5 miljoen) en instellingsubsidies aan Per Saldo (€ 1,0 miljoen) en Stichting Landelijk Overleg Hersenletsel (€ 0,5 miljoen). Per saldo leidt dit tot een mutatie van circa € 14,6 miljoen.

Bekostiging

Bijdrage in kosten van kortingen (BIKK)

De BIKK is een rijksbijdrage die is ingesteld om de lagere premieopbrengst van de Wlz als gevolg van de grondslagverkleining van de Wlz bij de invoering van het nieuwe belastingstelsel in 2001 te compenseren (circa € 3,5 miljard). De uitgavenraming voor de BIKK is bij de eerste en tweede suppletoire wet bijgesteld op basis van de ramingen van het Centraal Planbureau.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Uitvoeringskosten SVB pgb trekkingsrechten

Per eerste en tweede suppletoire wet is € 15 miljoen beschikbaar gesteld voor ICT-investeringen bij de SVB (€ 6 miljoen), de uitvoering van de salarisadministratie door de SVB voor Zvw-Pgb’s (€ 2 miljoen), de uitvoering van het pgb-trekkingsrecht voor de Wmo 2015 en de Jeugdwet tezamen (€ 6,4 miljoen uit het gemeentefonds) en voor de loonbijstelling (€ 0,6 miljoen).

Persoonsgebonden budget (pgb); aantal budgethouders

Peildatum	31-12-2015	31-12-2016	31-12-2017
Wlz1	34.352	39.881	39.433
Wmo	82.465	65.408	59.237
Jeugdwet	25.070	19.033	17.615
Zvw	23.482	16.926	18.356

Ontvangsten

De ontvangstenraming wordt met € 6,1 miljoen overschreden door enkele incidentele in de tweede suppletoire wet gemelde ontvangsten. Deze bestaat onder meer uit € 6,8 miljoen op basis van de eindafrekening van het mantelzorgcompliment 2015. Het jaar 2015 is het laatste jaar dat de SVB de Regeling Waardering Mantelzorg heeft uitgevoerd.

Artikel 4 Zorgbreed beleid

1. Algemene doelstelling

Het scheppen van randvoorwaarden om het zorgstelsel te laten werken zodat de kwaliteit, de toegankelijkheid en de betaalbaarheid van de zorg voor de burger is gewaarborgd.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

3. Beleidsconclusies

Positie cliënt

De beleidsdoorlichting positie cliënt (TK 32 772, nr. 10) is aanleiding om het beleidskader subsidiëring patiënten- en gehandicaptenorganisaties meer fundamenteel te herzien. Hiertoe is het afgelopen jaar een project onder de noemer «Patiëntendialoog» gestart, dat toeziet op de inwerkingtreding van een gewijzigde subsidieregeling per 1 januari 2019. Er zijn verschillende dialoogsessies georganiseerd, waarbij naast de inbreng van de subsidieontvangende organisaties, ook nadrukkelijk ideeën van onder meer individuele cliënten en patiënten, mantelzorgers, zorgverleners, verzekeraars en gemeenten betrokken zijn. De bevindingen zijn op 4 juli 2017 aan de Tweede Kamer aangeboden (TK 29 214, nr. 75). In 2018 volgt de kabinetsreactie hierop.

Innovatie en zorgvernieuwing

In 2017 richtten de activiteiten met betrekking tot innovatie en zorgvernieuwing zich op de drie e-health doelstellingen die het kabinet in 2014 heeft geformuleerd ter ondersteuning van de brede maatschappelijke beweging naar meer zelfredzaamheid, meer zelfregie en meer zelfzorg (TK 27 529, nr. 130).

Uit de e-health monitor (TK 27 529, nr. 151) blijkt dat er een stijgende lijn is in de mogelijkheid van online inzage door patiënten in hun patiëntgegevens, met name bij medisch specialisten. Deze toename is ook zichtbaar in de ouderenzorg. Verpleegkundigen zien dat patiënten in de ouderenzorg steeds meer gebruik maken van patiëntportalen. De mogelijkheid voor patiënten om via internet binnengekomen uitslagen van onderzoeken en laboratoriumbepalingen in te zien nam sterk toe. Ditzelfde geldt voor het online kunnen inzien van voorgeschreven medicatie. Het aanbod en gebruik van beeldbellen en domotica bleef stabiel, maar wordt zeer beperkt gebruikt door patiënten. Eerste kwartaal 2018 volgt een kabinetsreactie.

In januari 2017 vond de eerste e-health week in Nederland plaats met ruim 125 bijeenkomsten georganiseerd door 249 partners waarin bewustwording voor patiënten, burgers en zorgverleners is gecreëerd en ervaringen konden worden opgedaan over de betekenis van e-health en het gebruik ervan. Aan de e-health week hebben tussen de 12.000 en 14.000 burgers, patiënten, cliënten, zorgaanbieders, innovatoren, bestuurders en mantelzorgers op de locaties zelf en anders digitaal deelgenomen Voor hen is e-health zichtbaar en tastbaar geworden.

Standard Business Reporting (SBR)

In 2017 is verkend of Standard Business Reporting (SBR) als alternatieve aanlevermethode gebruikt kan worden voor de maatschappelijke jaarverantwoording in de zorg. Geconcludeerd is dat SBR kansen biedt om de kwaliteit van de verantwoordingsgegevens in de zorg verder te verhogen. Er zal worden aangesloten bij de activiteiten van de Minister van Economische Zaken en Klimaat rond digitale aanlevering via SBR van jaargegevens bij de Kamer van Koophandel hetgeen een vermindering van de administratieve lasten met zich mee zal brengen.

Kwaliteit, transparantie en kennisontwikkeling

De in 2016 aangekondigde beleidsdoorlichting op dit artikelonderdeel (TK 32 772, nr. 18) is niet afgerond in 2017. Niet alle vragen konden vanuit de beschikbare evaluaties worden beantwoord en daarom dient aanvullend onderzoek plaats te vinden (TK 34 775, nr. 121). Naar verwachting zal voor de zomer 2018 de reactie op de beleidsdoorlichting aan de Tweede Kamer worden gestuurd.

Inrichten uitvoeringsactiviteiten

Uit eerdere evaluatie van de NZa en de Wmg en de aanbevelingen van de commissie Borstlap (TK 25 268, nr. 87) volgt dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) duidelijker gepositioneerd dient te worden en voor de sector dient duidelijker te zijn dat VWS beleid maakt en dat de NZa alleen aangesproken kan worden op de wijze waarop zij uitvoering geeft aan dit beleid. Het wetsvoorstel Wijziging van de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg) en enkele andere wetten in verband met aanpassingen van de tarief- en prestatieregulering en het markttoezicht op het terrein van de gezondheidszorg is vanwege de demissionaire status van het kabinet in 2017 aangehouden (TK 34 445). De nota naar aanleiding van het nader verslag zal in het eerste kwartaal van 2018 aan de Tweede Kamer worden gestuurd, dit is aan de TK toegezegd.

Per 1 januari 2017 is de uitvoering van de vier burgerregelingen wanbetalers-, onverzekerden-, gemoedsbezwaarden – en de buitenlandtaak, inclusief het Nationaal contactpunt en de compensatieregeling voor zorg aan onverzekerbare vreemdelingen overgeheveld van het Zorginstituut naar het CAK. De overheveling is goed verlopen; de overgang heeft niet geleid tot verstoring van de continuïteit van de uitvoering. Het CAK zal de regelingen nu verder integreren in hun dienstverlenende activiteiten.

Zorg, welzijn en jeugdzorg Caribisch Nederland

Het doel van het beleid is om de zorg en jeugdzorg in Caribisch Nederland naar een voor Europees Nederland aanvaardbaar niveau te brengen, rekening houdend met de specifieke omstandigheden in Caribisch Nederland. Dat betekent dat VWS streeft naar kwalitatief goede, voor iedereen toegankelijke en betaalbare zorg en jeugdzorg in Caribisch Nederland. De implementatie van de verbeteringen ten aanzien van de zorg in Caribisch Nederland, op basis van de door het kabinet overgenomen aanbevelingen uit de beleidsdoorlichting Caribisch Nederland (TK 32 772, nr. 24), zijn in 2017 in gang gezet. Ten aanzien van de voortgang van deze implementatie is de conclusie dat op het gebied van het beleid ten aanzien van de informatievoorziening, langdurige zorg, preventie, sport, maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg in 2018 en 2019 nog meer te verbeteren valt en in gang moeten worden gezet. Zo ontbreken er nog een aantal belangrijke voorzieningen in de preventieve sfeer en eerstelijnszorg. De focus voor de jeugd ligt op het bieden van goede basisvoorzieningen. Ook ten aanzien van dit beleid is geconcludeerd dat de verbetering van de jeugdgezondheidszorg nog niet is afgerond. Deze conclusie is gebaseerd op het feit dat zaken als opvoedingsondersteuning, meer seksuele educatie en een sluitende aanpak van kindermishandeling nog (deels) ontbreken.

Rechtmatige zorg

4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2013	2014	2015	2016	2017	2017	2017
Verplichtingen			578.654	715.427	1.146.830	937.310	1.102.614	811.100	291.514
Uitgaven			815.589	697.803	873.245	879.449	995.681	915.450	80.231
1. Positie cliënt			33.238	26.045	24.556	24.859	28.518	24.796	3.722
	Subsidies		28.142	21.501	17.890	17.883	19.601	20.615	– 1.014
		Patiënten- en gehandicaptenorganisaties	27.814	21.080	17.463	17.541	18.699	20.337	– 1.638
		Overig	328	421	427	342	902	278	624
	Opdrachten		3.763	3.678	5.466	6.906	8.917	4.181	4.736
		Ondersteuning cliëntorganisaties	3.581	3.139	3.144	2.437	3.560	3.798	– 238
		Campagnebudget Communicatie					5.199	0	5.199
		Overig	182	539	2.322	4.469	158	383	– 225
	Bijdragen aan agentschappen		1.333	866	1.200	70	0	0	0
		Overig	1.333	866	1.200	70	0	0	0
2. Opleidingen, beroepenstructuur en arbeidsmarkt			354.735	253.067	389.110	393.142	438.166	439.622	– 1.456
	Subsidies		334.307	242.099	373.060	376.410	417.945	424.856	– 6.911
		Kwaliteitsimpuls personeel ziekenhuiszorg	0	48.353	135.468	194.024	202.867	200.000	2.867
		Stageplaatsen zorg / Stagefonds	105.926	110.400	109.950	107.881	102.650	112.020	– 9.370
		Publieke Gezondheidszorgopleidingen	15.093	16.054	16.634	16.172	17.143	21.000	– 3.857
		Vaccinatie stageplaatsen zorg	3.789	3.869	4.504	4.086	3.851	4.800	– 949
		Opleiding tot verpleegkundig specialist/physician assistant	21.744	20.718	19.433	22.227	24.369	38.800	– 14.431
		Opleidingsplaatsen jeugd ggz				845	450	1.550	– 1.100
		Versterking regionaal onderwijs- en arbeidsmarktbeleid	7.500	7.813	7.949	8.078	11.184	11.500	– 316
		Innovatie, beroepen en opleidingen				9.934	5.328	12.000	– 6.672
		Vernieuwing arbeidsmarkt sociaal domein					2.411	2.000	411
		Veilige gegevensuitwisseling en authenticatie in de zorg					1.032	5.122	– 4.090
		Pilots Opleiding tot ziekenhuisarts					4.378	4.500	– 122
		Overig	180.255	34.892	79.122	13.163	42.282	11.564	30.718
	Opdrachten		2.379	2.649	4.619	4.517	5.469	8.293	– 2.824
		Arbeidsmarktonderzoek	0	0	2.042	1.192	1.645	2.000	– 355
		Celsus	0	0	0	0	1.024	800	224
		Overig	2.379	2.649	2.577	3.325	2.800	5.493	– 2.693
	Bijdragen aan agentschappen		16.963	8.319	11.431	12.215	14.752	6.473	8.279
		CIBG: Bijdrage voor onder andere UZI-register, BIG-register en SVB-Z	16.963	8.319	11.431	12.215	14.752	6.073	8.679
		RIVM: opleiding publiekegezondheidssector en kosten van ziekten					0	400	– 400
	Bijdragen aan ZBO's/RWT's		1.086	0	0	0	0	0	0
		ZiNL: sectie Zorgberoepen en opleidingen	0	0	0	0	0	0	0
3. Kwaliteit, transparantie en kennisontwikkeling			119.318	109.189	124.203	134.188	160.454	147.789	12.665
	Subsidies		5.293	5.287	7.711	13.047	20.065	13.524	6.541
		Nivel	5.093	5.187	5.835	5.710	5.771	5.682	89
		Programma Innovatie en zorgvernieuwing	0	0	0	1.770	3.839	7.842	– 4.003
		Zorginformatie					7.200	0	7.200
		Jaar van de transparantie	0	0	1.805	3.784	3.006	0	3.006
		Overig	200	100	71	1.783	249	0	249
	Opdrachten		48	60	226	590	960	1.797	– 837
		Programma Innovatie en zorgvernieuwing	0	0	0	506	634	1.300	– 666
		Overig	48	60	226	84	326	497	– 171
	Bijdragen aan agentschappen		2.123	2.099	2.535	1.453	3.960	4.550	– 590
		CIBG: WTZi en JMV	708	845	750	774	3.790	4.000	– 210
		Overig	1.415	1.254	1.785	679	170	550	– 380
	Bijdragen aan ZBO's/RWT's		111.854	101.743	113.731	119.098	135.469	127.918	7.551
		ZonMw: programmering	105.673	101.743	113.731	119.098	135.469	127.768	7.701
		Overig	6.181	0	0	0	0	150	– 150
4. Inrichten uitvoeringsactiviteiten			215.718	220.856	227.614	214.965	241.637	187.343	54.294
	Subsidies		256	426	80	0	0	0	0
		Uitvoering Wtcg	256	426	80	0	0	0	0
	Opdrachten		2.568	4.411	2.526	186	424	401	23
		Uitvoering Wtcg	170	169	156	172	0	0	0
		Overig	2.398	4.242	2.370	14	424	401	23
	Bijdragen aan ZBO's/RWT's		212.894	216.019	225.008	214.779	241.213	186.912	54.301
		CAK	98.319	102.156	100.916	87.335	135.381	76.353	59.028
		NZa	46.844	47.120	52.756	54.821	55.585	55.794	– 209
		Zorginstituut Nederland	64.004	62.928	67.738	70.016	47.313	52.207	– 4.894
		CSZ	2.523	2.923	2.700	2.500	2.500	2.558	– 58
		CBZ	1.204	892	898	0	0	0	0
		Overig	0	0	0	107	434	0	434
	Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken		0	0	0	0	0	30	– 30
		EZ: ACM	0	0	0	0	0	0	0
		Overig	0	0	0	0	0	30	– 30
5. Zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland			92.580	87.895	106.717	110.954	125.422	113.945	11.477
	Subsidies		0	21	0	0	0	0	0
		Overig	0	21	0	0	0	0	0
	Bekostiging		92.580	87.874	106.717	110.954	125.422	113.945	11.477
		Zorg en welzijn	92.580	87.874	106.717	110.954	121.978	111.607	10.371
		Overig	0	0	0	0	3.444	2.338	1.106
6. Voorkomen oneigenlijk gebruik en aanpak fraude			0	748	1.044	1.341	1.486	1.955	– 469
	Subsidies		0	494	444	1.028	1.384	1.500	– 116
		Overig	0	494	444	1.028	1.384	1.500	– 116
	Opdrachten		0	254	600	313	102	455	– 353
		Overig	0	254	600	313	102	455	– 353
Ontvangsten			20.251	32.300	36.609	11.375	90.082	4.858	85.224
		Overig	20.251	32.300	36.609	11.375	90.082	4.858	85.224

5. Toelichting op de instrumenten

1. Positie cliënt

Opdrachten

Campagnebudget communicatie

Campagnebudget is gebundeld en ondergebracht in dit artikel. De uitgaven aan communicatie inzake NIX18 en inzake de verspreiding van de jodiumtabletten bedroegen € 5,2 miljoen.

2. Opleidingen, beroepenstructuur en arbeidsmarkt

Subsidies

Kwaliteitsimpuls personeel ziekenhuiszorg

Afgelopen jaar was het laatste jaar van de regeling, maar als gevolg van het Hoofdlijnakkoord Medisch Specialistische Zorg voor 2018 is de regeling met een jaar verlengd. De uitgaven in 2017 bedroegen € 202,9 miljoen. Dit is € 2,9 miljoen meer dan begroot. Dit heeft verschillende oorzaken. Over 2017 is de loonbijstelling uitbetaald, hiermee is het budget verhoogd naar € 202,5 miljoen. Daarnaast is ongeveer € 0,4 miljoen extra budget ter beschikking gekomenter correctie van ten onrechte niet toegekende subsidieaanvraag.

Stageplaatsen zorg/ Stagefonds

In 2017 is de verdeling van het beschikbare budget voor de subsidieregeling Stageplaatsen zorg II (€ 112 miljoen) herzien op basis van de verwachte arbeidsmarktbehoefte. Als gevolg hiervan is er voor de verpleegkundige en verzorgende opleidingen meer budget beschikbaar. Voor zorginstellingen wordt het daarmee aantrekkelijker om stageplaatsen voor deze opleidingsrichtingen aan te bieden. Deze wijziging zal pas in 2018 effect hebben op het Stagefonds, omdat de regels voor het begin van het schooljaar vast moeten liggen. Op grond van de subsidieregeling hebben 4.832 instellingen in zorg en welzijn over studiejaar 2016–2017 voor een kleine 46.000 fte aan gerealiseerde stageplaatsen een subsidie ontvangen. Het aantal stageplaatsen voor de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) was lager dan geraamd waardoor het maximumbedrag per stage bereikt werd zonder dat het budget hiervoor volledig werd uitgeput. Hierdoor kon er € 102,7 miljoen worden uitgekeerd vanuit het Stagefonds. De overige € 9,3 miljoen is ingezet voor arbeidsmarktbeleid (SectorplanPlus) via de post overig.

Publieke gezondheidszorgopleidingen

Het Capaciteitsorgaan raamt het aantal benodigde opleidingsplaatsen. Hierbij wordt onder andere rekening gehouden met deeltijdwerken en vroegtijdige uitstroom. De gerealiseerde opleidingsplaatsen zijn lager vastgesteld dan geraamd doordat opleidingsplaatsen niet kunnen worden gerealiseerd. Er is sprake van te lage instroom bij de opleidingen. Ook de uitgaven zijn daarom lager vastgesteld (€ 3,9 miljoen).

Opleiding verpleegkundig specialist/ Physician assistant

Innovatie beroepen en opleidingen

De omslag in de zorg en ondersteuning vraagt een beroepencontinuüm dat mee verandert. Aanpassing van bestaande beroepen, experimenteren met nieuwe zorgberoepen en taakherschikking tussen beroepen spelen daarbij een belangrijke rol. Dit heeft ook gevolgen voor de wet Beroepen Individuele Gezondheidszorg en de uitvoering daarvan. Het overige budget is ingezet op andere arbeidsmarktsubsidies.

Veilige gegevensuitwisseling en authenticatie in de zorg

Zorgpartijen hebben een gezamenlijk plan opgesteld voor de implementatie van gespecificeerde toestemming zoals bepaald in het wetsvoorstel Cliëntenrechten bij elektronische verwerking van gegevens. Voor de uitvoering van dit plan is in 2017 een subsidie beschikbaar gesteld van ruim € 1 miljoen. De resterende middelen zijn technisch hergeschikt binnen de VWS-begroting.

Overig

SectorplanPlus

SectorplanPlus is een meerjarige subsidie voor werkgevers in zorg en welzijn om een extra impuls te geven aan opleidingsprojecten die zijn gericht op nieuwe instroom, met ontslag bedreigde werknemers of opscholing binnen de organisatie via kwalificerende scholing. De verwachting is dat met deze maatregelen zo´n 170.000 professionals in Zorg en Welzijn extra worden geschoold. De subsidie van in totaal € 325 miljoen komt in de periode van 2017–2021 via de bij RegioPlus aangesloten regionale werkgeversorganisaties beschikbaar. Dit gebeurt in verschillende tijdvakken. Het budgettair beslag in 2017 bedroeg € 37,5 miljoen.

Sterk in je werk, zorg voor jezelf

In het akkoord van 4 december 2015 inzake een toekomstvaste langdurige zorg en ondersteuning zijn afspraken gemaakt over het extra ondersteunen van medewerkers in hun loopbaan. Dit gebeurt via het project Sterk in je werk, zorg voor jezelf (www.sterkinjewerk.nl). Met dit project wordt extra loopbaanoriëntatie en begeleiding aangeboden via persoonlijke gesprekken bij mensen in de regio. In 2017 hebben circa 5.500 deelnemers zich aangemeld. Er zijn ruim 2.500 intakes geweest, ruim 1.250 vervolggesprekken geweest en ongeveer 1.200 testen afgenomen. Het budgettair beslag in 2017 bedroeg € 1,8 miljoen.

Opdrachten

Overig

Er zijn verschillende extra opdrachten verstrekt, onder andere aan het CBS en voor onderzoek naar de arbeidsmarkt.

Bijdragen aan agentschappen

CIBG:

Het CIBG voert zowel de registratie als de herregistratie van Nederlandse BIG geregistreerde beroepsbeoefenaren in het BIG-register uit. Artsen en psychotherapeuten met een diploma van voor 2012 hebben zich voor 1 januari 2018 moeten herregistreren. In het BIG-register hebben ook buitenlands gediplomeerde zorgverleners zich geregistreerd die in de Nederlandse gezondheidszorg willen werken.

Zoals reeds is vermeld in de eerste suppletoire wet is voor het BIG register en de bijdrage aan de uitvoering en ontwikkeling UZI-pas door het CIBG is € 8 miljoen overgeheveld van het instrument Subsidies naar het instrument Bijdragen aan agentschappen.

3. Kwaliteit, transparantie en kennisontwikkeling

Subsidies

Programma Innovatie en zorgvernieuwing

De circa € 3,8 miljoen aan subsidies is in 2017 ingezet voor initiatieven om het innovatieklimaat in de zorg te versterken en het gebruik en de bewustwording van inzet van digitale ondersteuning in de zorg te vergroten.

Zo vindt, samen met Zorgverzekeraars Nederland, financiering plaats van het programma MedMij. In dit programma aangestuurd door de Patiëntenfederatie Nederland worden de eisen en standaarden ontwikkeld waaraan digitale persoonlijke gezondheidsomgevingen moeten voldoen. € 6 miljoen is overgeboekt naar het Ministerie van Economische Zaken ten behoeve van de RVO en de uitvoering van de Seed-Capital-regeling als onderdeel van het Fasttrack programma.

Zorginformatie

De middelen voor Nictiz zijn vanwege een herschikking overgeheveld van artikel 2 Curatieve zorg naar artikel 4 Zorgbreed beleid (€ 5,5 miljoen). In het voorjaar zijn extra middelen beschikbaar gekomen voor uitvoering van verder informatiebeleid in de zorg (€ 1,7 miljoen).

Jaar van transparantie

Bij eerste suppletoire wet is voor de subsidiëring van de transparantie over de kwaliteit van zorg € 5 miljoen overgeheveld van het instrument Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s naar het instrument Subsidies. Deze subsidieregeling wordt in mandaat van het Ministerie van VWS uitgevoerd door het Zorginstituut Nederland. Het proces voor de subsidieaanvragen en verdelingsmaatstaf is zodanig ingericht dat het subsidieplafond (van € 5 miljoen per thema) maximaal kan worden benut, maar dat betekent ook dat de subsidieverstrekkingen die hieruit voortvloeien deels pas later in het jaar plaatsvinden. Als gevolg daarvan zijn er minder subsidievoorschotten nodig voor activiteiten in de resterende periode van het jaar. De door alle subsidieaanvragers gevraagde en toegekende bevoorschotting voor in 2017 uit te voeren activiteiten voor de verschillende thema’s was uiteindelijk € 2 miljoen lager dan het hiervoor gereserveerde budget.

Bijdragen aan ZBO’s/ RWT’s

ZonMw: programmering

Conform de begroting heeft ZonMw diverse projecten en onderzoeken op het gebied van gezondheid, preventie en zorg laten uitvoeren. Per saldo zijn de uitgaven € 7,7 miljoen hoger dan begroot. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat bij eerste suppletoire wet budget is toegevoegd door onder andere overboekingen van artikel 6 Sport en bewegen voor de Sportimpuls tranche 2017 en 2018 (€ 6,1 miljoen), van artikel 3 Langdurige zorg en ondersteuning voor het programma Memorabel (€ 3,1 miljoen) en overige overboekingen (€ 1,4 miljoen). Verder vragen de bestendiging en verbreding van de resultaten van het Nationaal Programma Ouderenzorg om een praktijkgericht onderzoeksprogramma voor kennisontwikkeling en verbetering van kennisdeling en -toepassing voor langdurige zorg en ondersteuning. De programmavoorbereiding kost door een intensieve veldraadpleging en afstemming op andere programma’s meer tijd dan voorzien. Hierdoor komt een budget van € 3,4 miljoen niet in 2017 tot besteding. Voorts is vanuit artikel 2 Curatieve zorg een budget van € 1,5 miljoen toegevoegd voor het Programma Onco XL. Tot slot is incidentele ruimte opgetreden op het programma zwangerschap en geboorte (€ 1 miljoen).

4. Inrichten uitvoeringsactiviteiten

Bijdragen aan ZBO’s/ RWT’s

CAK

De uitvoeringskosten van het CAK zijn in 2017 € 59 miljoen hoger uitgevallen dan in de VWS-begroting 2017 geraamd. Bij de opstelling van de begroting kon nog geen rekening gehouden worden met extra taken en uitvoeringsactiviteiten die op dat moment nog niet bekend waren. De voornaamste oorzaak van de hogere kosten voor het CAK is de overheveling van de uitvoering van de burgerregelingen. Per 1 januari 2017 is het CAK verantwoordelijk voor de uitvoering van de burgerregelingen wanbetalers, onverzekerden, gemoedsbezwaarden en de zogeheten buitenlandtaak, inclusief het Nationaal contactpunt. Dit geldt ook voor de uitvoering van de regeling voor compensatie van verleende zorg aan onverzekerbare vreemdelingen. Hiervoor is € 33 miljoen ter beschikking gesteld.

Bij de scheiding van de verantwoordingsstukken van het CAK is gebleken dat over een langere reeks van jaren heen de beheerskosten per saldo ongemerkt hoger zijn geweest dan het toegekende budget. Het komt neer op een nog openstaande verplichting van het CAK (ad € 16,1 miljoen) aan het Afbz. Het Ministerie van VWS neemt deze schuld van het CAK aan het fonds over. Via de brief TK 34 775-XI, nr. 113 is deze mutatie gemeld. Daarnaast is er een aantal kleinere mutaties verwerkt (€ 1,5 miljoen).

Tot slot is het CAK gevraagd om in 2017 extra inspanningen te verrichten voor uitvoeringstoetsen en ICT aangelegenheden zoals het invoeren van EESSI (een IT-systeem dat helpt om sneller en veilig informatie uit te wisselen tussen socialezekerheidsorganen in de EU). Voor deze overige kosten is € 10 miljoen ter beschikking gesteld.

Zorginstituut Nederland

In de tweede suppletoire wet is een aantal mutaties verwerkt (– € 2,1 miljoen) Voor diverse door het Zorginstituut uit te voeren activiteiten is € 1 miljoen overgeheveld, voornamelijk van artikel 2 Curatieve zorg. Daarnaast bleken de daadwerkelijke uitgaven, voornamelijk voor regulier onderzoek en onderzoek Zinnige en zuinige zorg, ongeveer € 3,1 miljoen lager uitgevallen.

5. Zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland

Bekostiging

Per 1 januari 2011 is er één zorgverzekering voor iedereen in Caribisch Nederland. Dat wil zeggen dat iedereen die legaal op Bonaire, Sint Eustatius en Saba woont en/of werkt is verzekerd van zorg en toegang heeft tot goede jeugdzorg. De kosten die daar in 2017 mee gemoeid waren, komen uit op circa € 125,4 miljoen.

In de ontwerpbegroting 2017 was oorspronkelijk € 113,9 miljoen geraamd. Het verschil van circa € 11,5 miljoen tussen realisatie en ontwerpbegroting wordt verklaard door niet geraamde kosten voor de noodmaatregelen in kader van orkaan Irma van € 1 miljoen, twee verhogingen die al in de tweede suppletoire wet zijn toegelicht: € 1,6 miljoen loon- en prijsbijstelling en € 5 miljoen voor het afrekenen van de oude jaren met het ziekenhuis op Bonaire. Tot slot is er in de eerste suppletoire wet al een verhoging opgenomen van € 3,5 miljoen ter compensatie van een verwachte ongunstigere euro-dollar koersverhouding dan in de ontwerpbegroting 2017 was geraamd. Over heel 2017 heeft dit effect nog iets ongunstiger uitgepakt waardoor het totaal verlies op ongeveer € 4,5 miljoen is uitgekomen.

Ontvangsten

Artikel 5 Jeugd

1. Algemene beleidsdoelstelling

Kinderen in Nederland groeien gezond en veilig op, ontwikkelen hun talenten en doen mee aan de samenleving.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

Ouders/verzorgers zijn primair verantwoordelijk voor de opvoeding en verzorging van hun kinderen. Als ouders of het ondersteunende sociale netwerk hun rol niet kunnen vervullen, is er een taak weggelegd voor de overheid om jeugdigen met hulp op maat naar een zelfstandige toekomst te leiden. Kinderen die in hun ontwikkeling worden bedreigd, moeten passende hulp krijgen en indien nodig in bescherming worden genomen.

Met de invoering van de Jeugdwet op 1 januari 2015 zijn gemeenten bestuurlijk en financieel verantwoordelijk voor de ondersteuning, hulp en zorg van jeugdigen (jeugdhulp) die voorheen viel onder de Wet op de Jeugdzorg, de Zorgverzekeringswet (jeugd-geestelijke gezondheidszorg) en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (zorg voor jeugdigen met een verstandelijke beperking). De Ministers van VWS en JenV zijn systeemverantwoordelijk voor het gedecentraliseerde stelsel van jeugdhulp waaronder het wettelijk kader (de Jeugdwet).

De Minister is verantwoordelijk voor:

Stimuleren:

• – Stimuleren dat de kwaliteit en veiligheid in de jeugdhulp geborgd worden door verdere professionalisering en het stellen van kwaliteitseisen.

• – Bevorderen van een effectieve aanpak van kindermishandeling, onder andere door gemeenten in staat te stellen de werking van het stelsel voor de aanpak van kindermishandeling op lokaal en regionaal niveau te verbeteren.

• – Het stimuleren van gemeenten om de samenhang tussen beleid en uitvoering op de terreinen van zorg, school en werk te verbeteren.

• – Een landelijke kennisinfrastructuur voor beleidsontwikkeling en -implementatie en zorgvernieuwing en hierbij gemeenten en het veld van jeugdhulp de ruimte geven om de eigen aanpak verder te ontwikkelen.

Financieren:

• – Financieren van de gemeenten via het gemeentefonds (integratie-uitkering sociaal domein) om hun verantwoordelijkheid voor jeugdhulp op grond van de Jeugdwet waar te maken.

• – Uitvoeren van de Regeling vergoeding bijzondere transitiekosten Jeugdwet.

• – Uitvoeren van de Subsidieregeling schippersinternaten.

Regisseren:

• – Het wettelijk kader (Jeugdwet) dat regels bevat voor de inrichting van het systeem onder andere op het gebied van toegang, kwaliteit en beleidsinformatie.

• – Bestuurlijk overleg met de relevante actoren in het jeugdstelsel gericht op het realiseren van de maatschappelijke doelen van het jeugdstelsel.

• – De Inspectie Jeugdzorg (IJZ), de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en de Inspectie Justitie en Veiligheid zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van onafhankelijk toezicht op de aanbieders van jeugdhulp.

• – Monitoren en evalueren van de werking van het jeugdstelsel. De Jeugdwet verplicht tot een evaluatie na 3 jaar.

3. Beleidsconclusies

Vernieuwing jeugdstelsel

Uit de tussenevaluatie is de conclusie getrokken dat met de decentralisatie Jeugdwet een goede beweging in gang is gezet. Maar er is ook geconcludeerd dat deze kabinetsperiode nog forse inspanningen nodig zijn van gemeente, jeugdhulpaanbieders en Rijk om de veranderdoelen van de Jeugdwet te realiseren.

Professionalisering jeugdhulp

In 2017 is binnen het Programma Professionalisering Jeugdhulp en Jeugdbescherming door het werkveld samengewerkt om te realiseren dat jeugdprofessionals zich vanaf 1 januari 2018 kunnen registreren in de nieuwe kamer Jeugd- en gezinsprofessionals bij Stichting Kwaliteitsregister Jeugd. In de tweede helft van 2017 zijn er in heel het land conferenties georganiseerd voor professionals, aanbieders en gemeenten om hen onder andere te informeren over de beroepsregistratie en het werken volgens de norm van de verantwoorde werktoedeling6.

Preventie van extremisme

Het kenniscentrum voor professionals in het jeugddomein heeft invulling gekregen met de instelling van het Platform JEP (Jeugdpreventie Extremisme en Polarisatie). Daarnaast zijn er opleidingen gekomen voor professionals uit de jeugdhulp en de ggz bij het Rijksopleidingsinstituut met als doel het tegengaan van radicalisering.

4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2013	2014	2015	2016	2017	2017	2017
Verplichtingen			1.496.199	136.133	117.034	120.532	103.761	82.531	21.230
Uitgaven			1.472.741	1.545.047	110.430	97.631	110.227	82.531	27.696
1. Laagdrempelige ondersteuning bij het opvoeden en opgroeien			37.705	47.516	0	0	0	0	0
2. Noodzakelijke en passende zorg			1.435.036	1.497.532	0	0	0	0	0
3. Effectief en efficiënt werkend jeugdstelsel			0	0	110.430	97.631	110.227	82.531	27.696
	Subsidies				103.068	94.851	106.174	71.971	34.203
		Schippersinternaten			20.076	18.403	17.749	18.577	– 828
		Participatie			1.630	1.894	3.329	2.050	1.279
		Kennis, beleidsinformatie en kindermishandeling			8.269	10.086	9.321	8.879	442
		Jeugdhulp			56.511	22.168	27.540	20.791	6.749
		Transitie jeugd			16.582	42.301	48.134	21.674	26.460
		Overig			0	0	101	0	101
	Opdrachten				3.522	1.926	2.721	9.280	– 6.559
		Kennis, beleidsinformatie en kindermishandeling			1.119	875	1.666	3.434	– 1.768
		Jeugdhulp			1.023	414	175	2.631	– 2.456
		Transitie jeugd			1.349	595	652	2.465	– 1.813
		Overig			31	42	228	750	– 522
	Bijdragen aan agentschappen				1.209	853	1.332	1.258	74
		Overig			1.209	853	1.332	1.258	74
	Bijdragen aan medeoverheden				0	0	0	0	0
	Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken				2.631	0	0	22	– 22
		OCW: Onderwijskosten JeugdzorgPlus en kijkwijzer			183	0	0	22	– 22
		Overig			2.448	0	0	0	0
Ontvangsten			24.454	24.660	11.647	42.192	10.399	4.508	5.891
		Laagdrempelige ondersteuning opvoeden en opgroeien	107	0	0	1.500	0	4.423	– 4.423
		Effectief en efficiënt werkend jeugdstelsel	0	0	8.099	38.964	9.842	0	9.842
		Noodzakelijke en passende zorg	14.139	15.236	3.548	1.728	557	85	472
		Overig	10.208	9.424	0	0	0	0	0

5. Toelichting op de instrumenten

Subsidies

Jeugdhulp

Zoals gemeld in de eerste suppletoire wet is het budget voor jeugdhulp verhoogd met € 6,9 miljoen. Dit was nodig om subsidies aan instellingen jeugdzorg plus te kunnen verlenen. In 2017 zijn deze subsidies volgens planning verleend. Dit budget is in 2016 vrijgevallen.

Subsidies en opdrachten

Transitie jeugd

Ontvangsten

Laagdrempelige ondersteuning opvoeden en opgroeien

De raming van deze ontvangsten is gebaseerd op een oud artikel welke voor de decentralisatie relevant was. Tegenwoordig worden deze middelen geboekt op effectief en efficiënt werkend jeugdstelsel (zie hieronder).

Effectief en efficiënt werkend jeugdstelsel

De ontvangsten op dit artikel bevatten ouderbijdrage jeugdhulp, egalisatiereserve provincies, terugbetaling TAJ subsidies voor tijdelijke liquiditeitssteun en terugbetaling van overige subsidies. De provincie ontvangsten van € 6 miljoen, vormen het grootste aandeel in de ontvangsten.

Artikel 6 Sport en bewegen

1. Algemene doelstelling

Een sportieve samenleving waarin voor iedereen passende en veilige sport- en beweegmogelijkheden aanwezig zijn en waarin uitblinken in sport wordt gestimuleerd.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

Aan het sportbeleid van de rijksoverheid ligt vooral de maatschappelijke betekenis van sport ten grondslag. Sport en bewegen dragen in belangrijke mate bij aan een betere gezondheid, aan het verbeteren van leefbaarheid en veiligheid, sociale samenhang en integratie, aan het verbeteren van schoolprestaties en het verminderen van schooluitval. Daarnaast erkent de rijksoverheid de intrinsieke waarde van sport.

3. Beleidsconclusies

In 2017 is binnen het sportbeleid ingezet op de thema’s sportparticipatie, topsport, kennis en innovatie, veilig sportklimaat en integriteit om van Nederland een krachtig sportland en sportieve samenleving te maken. Een land waar voor iedereen passende en veilige sport- en beweegmogelijkheden zijn, waar uitblinken in sport wordt gestimuleerd en waar (top)sporters en sportbestuurders het goede voorbeeld geven. De voorgenomen beleidswijzigingen uit de begroting 2017 zijn volgens planning uitgevoerd.

Onderzoeksprogramma 2016

In 2017 is de eindevaluatie van het onderzoeksprogramma 2016 gereed gekomen (TK 30 234, nr. 167). Conclusie uit de evaluatie is dat het programma op alle 25 projecten waardevolle kennis, innovaties, interventies en andere producten opleveren voor de praktijk. De evaluatie is benut voor de vormgeving van het nieuwe onderzoeksprogramma 2018–2020. Kader hiervoor is de Nationale Kennisagenda Sport en Bewegen.

Naar een Veiliger Sportklimaat

Sport en Bewegen in de Buurt

Sportimpuls

De Sportimpuls richt zich op de sport- en beweegaanbieders zodat zij meer sport- en beweegaanbod voor verschillende doelgroepen kunnen realiseren. In 2017 zijn binnen de Sportimpuls 106 projecten toegekend, waarbij specifieke aandacht is gevraagd voor een aantal doelgroepen. Het gaat hierbij om mensen met een handicap (het percentage van het aantal gehonoreerde projecten is gestegen van 18% in 2012 tot 33% in 2017) en ouderen (26% in 2012 tot 68% in 2017). Ook voor de doelgroep chronisch zieken is in 2017 een toename te zien bij het aantal gehonoreerde projecten, namelijk van 15% in 2012 naar 38% in 2017. In de subsidieronde van 2017 is daarbij extra aandacht gegeven aan financiële borging en cofinanciering. Om de borging te realiseren is aan deelnemende partijen een verplichte bijdrage van 15% cofinanciering gesteld. Daarnaast is in 2017 geëxperimenteerd met kleine projecten gericht op kwetsbare groepen. Hierbij worden ondernemers uitgedaagd om kwetsbare groepen die minder bewegen (ouderen, mensen met een beperking, chronisch zieken, mensen met overgewicht en mensen met lage SES) duurzaam in beweging te krijgen en te houden. Van de 60 ingediende projecten zijn uiteindelijk 5 ondernemers geselecteerd die hun project mogen ontwikkelen en marktrijp mogen maken.

De Nederlandse Sportraad

De Nederlandse Sportraad heeft in 2017 haar expertise en onafhankelijke positie bij een groot aantal partijen onder de aandacht gebracht. Ook is het eerste brede advies over het rendement van sportevenementen verschenen (TK 30 234, nr. 163). Daaruit blijkt dat de waarde van deze evenementen voor de Nederlandse samenleving groot is: naast de maatschappelijke waarde is de economische impact meer dan € 100 miljoen. Deze impact kan worden vergroot door meer samenwerking tussen sport, bedrijfsleven en overheid. Concrete aandachtspunten zijn het verminderen van regeldruk, verbeteren van het fiscale klimaat en het versimpelen van het proces rond de vergunningverlening.

Topsportbeleid

Het nieuwe topsportbeleid, zoals beschreven in de Sportagenda 2017+ van NOC*NSF en de sportbonden, focust op (potentieel) succesvolle takken van sport en topsporters om zo tot de 10 beste topsportlanden ter wereld te horen. VWS heeft financieel bijgedragen aan de hoogwaardige topsport- en opleidingsprogramma’s met bijbehorende begeleiding en voorzieningen voor topsporters.

Zo is in 2017 een aantal investeringen gedaan in het voorzieningenbeleid voor topsporters. Het beschikbare budget voor de stipendiumregeling is structureel opgehoogd vanwege eerdere aanpassingen in de leeftijdsafhankelijke stipendia en door veranderingen in de samenstelling van de groep stipendiumsporters. Ook is een extra bijdrage gedaan aan de kostenvergoedingsregeling vanwege tegenvallende rentebaten van het Fondskapitaal waaruit deze regeling wordt gefinancierd. Hierdoor kon de kostenvergoeding op hetzelfde niveau gehandhaafd worden.

Met de investeringen in topsport verwachten we in de huidige Olympische cyclus (2017–2020) een verdere groei in topsportprestaties en medailleperspectief te kunnen stimuleren en een stabiel niveau in het voorzieningenbeleid te bieden.

4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2013	2014	2015	2016	2017	2017	2017
Verplichtingen			84.156	84.715	63.971	58.865	83.088	112.747	– 29.659
Uitgaven			70.485	69.986	73.079	65.225	80.358	126.704	– 46.346
1. Passend sport- en beweegaanbod			25.334	26.825	25.144	17.388	19.010	79.589	– 60.579
	Subsidies		17.219	17.596	16.468	14.094	15.111	22.347	– 7.236
		Gehandicaptensport	2.966	2.828	3.071	1.704	1.534	1.664	– 130
		Verantwoord sporten en bewegen	2.404	2.571	2.418	100	784	277	507
		Sport en bewegen in de buurt	3.430	4.773	3.459	5.052	2.393	13.155	– 10.762
		Stimuleren van een veiliger sportklimaat	7.111	7.424	7.520	7.237	7.900	7.251	649
		Overig	1.308	0	0	1	2.500	0	2.500
	Bekostiging		8.065	9.229	8.638	3.013	3.000	3.000	0
		Compensatie van betaalde energiebelasting	8.065	9.229	8.638	13	0	0	0
		Energiebesparing en duurzame energie	0	0	0	3.000	3.000	3.000	0
	Opdrachten		50	0	38	281	899	0	899
		Sport en bewegen in de buurt	50	0	38	281	899	0	899
	Bijdragen aan medeoverheden		0	0	0	0	0	47.755	– 47.755
		Sport en bewegen in de buurt	0	0	0	0	0	47.755	– 47.755
		Energiebesparing en duurzame energie	0	0	0	0	0	0	0
	Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken		0	0	0	0	0	6.487	– 6.487
		Energiebesparing en verduurzaming	0	0	0	0	0	6.487	– 6.487
2. Uitblinken in sport			37.018	37.002	41.006	39.888	54.243	38.343	15.900
	Subsidies		26.842	25.533	29.783	27.774	41.775	27.748	14.027
		Topsportevenementen	4.065	4.912	6.771	4.624	9.688	7.231	2.457
		Topsportprogramma's	21.109	18.754	21.465	21.379	30.569	19.016	11.553
		Dopingbestrijding	1.668	1.866	1.547	1.771	1.518	1.501	17
	Inkomensoverdrachten		10.148	11.284	11.025	11.867	12.243	10.415	1.828
		Stipendiumregeling	10.148	11.284	11.025	11.867	12.243	10.415	1.828
	Opdrachten		28	0	0	0	0	0	0
		Overig	28	0	0	0	0	0	0
	Bijdragen aan (inter)nationale organisaties		0	185	198	247	225	180	45
		Dopingbestrijding	0	185	198	247	225	180	45
3. Borgen van innovatie, kennisontwikkeling en kennisdeling			8.134	6.159	6.929	7.950	7.104	8.772	– 1.668
	Subsidies		7.415	6.041	6.626	7.890	6.923	8.479	– 1.556
		Kennis als fundament	5.691	6.041	6.626	7.890	6.923	8.479	– 1.556
		Overig	1.724	0	0	0	0	0	0
	Opdrachten		661	63	251	7	128	231	– 103
		Kennis als fundament	397	63	251	7	128	231	– 103
		Overig	264	0	0	0	0	0	0
	Bijdragen aan (inter)nationale organisaties		58	55	52	53	53	62	– 9
		Overig	58	55	52	53	53	62	– 9
Ontvangsten			661	738	274	312	645	740	– 95
		Overig	661	738	274	312	645	740	– 95

5. Toelichting op de instrumenten

1. Passend sport- en beweegaanbod

Subsidies

Sport en bewegen in de buurt

Aan andere activiteiten op het terrein van sport en bewegen in de buurt, clubkaderontwikkeling, duurzaam zwemveilig Nederland en evaluatie en monitoring is € 2,4 miljoen uitgegeven. Het verschil tussen begroting en realisatie kan als volgt worden verklaard. In 2017 is € 6,1 miljoen ingezet voor de Sportimpuls, met als doel het stimuleren van sport- en beweegaanbod op lokaal niveau. Dit bedrag is overgeboekt naar artikel 4 Zorgbreed beleid. Vanuit dat artikel is de opdracht aan ZonMw verstrekt. Ook is op een aantal andere thema’s, zoals de Gezonde school en de Alliantie Gelijke Spelen een bijdrage verleend, en zijn hiervoor budgetten overgeheveld, evenals een aantal interne herschikkingen binnen de financiële instrumenten van artikel 6 (2017 in totaal € 4,7 miljoen, deels toegelicht bij de eerste suppletoire wet 2017).

Overig

Er is € 2,5 miljoen ingezet voor het programma «Rijksimpuls +25.000 kinderen 2016–2018» van het Jeugdsportfonds. Hierdoor kunnen 25.000 extra kinderen een lidmaatschap voor sport of dans ontvangen en ongeacht hun sociaaleconomische situatie deelnemen aan sport en bewegen.

Bekostiging

Energiebesparing en duurzame energie

Per 1 januari 2016 is de Subsidieregeling voor energiebesparende maatregelen en duurzame energie in de Sport ingegaan. Aan de Stichting Waarborgfonds is hiertoe in 2017 € 3 miljoen beschikbaar gesteld voor het verlenen van borgstellingen voor leningen van sportverenigingen die willen investeren in energiebesparende maatregelen en/of duurzame energie.

Bijdragen aan medeoverheden

Sport en bewegen in de buurt

Met het programma Sport en Bewegen in de Buurt worden binnen gemeenten in Nederland buurtsportcoaches ingezet om de verbinding te leggen tussen sport en andere sectoren als onderwijs, welzijn, zorg, en dergelijke. Totaal is in 2017 € 58,1 miljoen uitgekeerd aan 371 deelnemende gemeenten waarbij gezamenlijk voor 2.911 fte is ingetekend. Deze decentralisatie-uitkeringen zijn verleend via het gemeentefonds. Daarvoor zijn middelen overgeboekt vanuit de begrotingen van OCW (€ 11,1 miljoen) en VWS (€ 47 miljoen) naar het gemeentefonds. Daarnaast is € 0,8 miljoen overgeboekt naar het BTW-compensatiefonds.

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

Energiebesparing en duurzame energie

Per 1 januari 2016 is de Subsidieregeling voor energiebesparende maatregelen en duurzame energie in de Sport ingegaan. Met deze regeling worden sportverenigingen gestimuleerd maatregelen te nemen zoals het plaatsten van LED-verlichting, isolatie, zonnepanelen en zonneboilers. De regeling is uitgevoerd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. In 2017 is hiervoor € 6,5 miljoen overgeboekt naar de begroting van Economische Zaken.

2. Uitblinken in sport

Subsidies

Topsportprogramma’s

Om de top tien ambitie waar te kunnen maken is het topsportprogramma dat NOC*NSF samen met de sportbonden en andere partijen uitvoert financieel ondersteund. Bovenop het reguliere budget is als uitvloeisel van het fusietraject tussen de Lotto en de Staatsloterij incidenteel € 1,2 miljoen toegevoegd en bij de Augustusbesluitvorming in 2017 is € 10,3 miljoen structureel extra budget beschikbaar gesteld voor de Nederlandse topsport (zie tweede suppletoire wet 2017). Daarnaast is nog een aantal kleine mutaties doorgevoerd voor een bedrag van € 0,1 miljoen.

De medailleklassementen zijn een momentopname, maar geven wel een indicatie van de mate waarin Nederland erin slaagt om zich te scharen bij de beste tien sportlanden.

3. Borgen van innovatie, kennisontwikkeling en kennisdeling

Subsidies

Kennis als fundament

Ingezet is op het verspreiden van beschikbare en gevalideerde kennis via onder meer het Kenniscentrum Sport, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), en het Mulier Instituut. In totaal is in 2017 € 6,9 miljoen aan kennis en innovatie besteed.

Beleidsartikel 7 Oorlogsgetroffenen en Herinnering Tweede Wereldoorlog

1. Algemene doelstelling

De zorg voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen uit de Tweede Wereldoorlog (WOII) is geborgd en mensen beseffen, mede op basis van de gebeurtenissen uit WOII, wat het betekent om in vrijheid te kunnen leven.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

Het is belangrijk om de herinnering aan WOII levend te houden en te borgen dat blijvend betekenis kan worden gegeven aan het verhaal van «de oorlog». Ook dit is onderdeel van de leidende begrippen «ereschuld» en «bijzondere solidariteit» ten aanzien van de deelnemers aan voormalig verzet en de oorlogsgetroffenen. Het belang van het levend houden van de herinnering geldt niet alleen voor (nabestaanden van) mensen die deze oorlog hebben meegemaakt, maar juist ook voor nieuwe generaties. Generaties van nu en later moeten – ook als de eerste generatie is weggevallen – betekenis kunnen geven aan alle facetten van deze geschiedenis. Dat geldt zowel voor de oorlog zoals deze zich in Nederland en Europa heeft afgespeeld, en dan vooral de Holocaust als dieptepunt van het menselijk handelen, als voor de oorlog (en de Bersiap-periode – 1945–1949) in voormalig Nederlands-Indië. De betekenis van het levend houden van de herinnering aan WOII is gerelateerd aan hedendaagse vraagstukken van grondrechten, democratie, (internationale) rechtsorde en vrijheid. De invulling hiervan vindt plaats langs vier domeinen benodigde kennis, museale functie, educatie en informatie alsmede herdenken, eren en vieren.

De Minister is verantwoordelijk voor:

3. Beleidsconclusies

Op het terrein van de «erfenis van WOII» vindt het kabinet continuïteit en toekomstbestendigheid belangrijk.

De in de begroting opgenomen beleidswijzigingen op terrein van kwaliteit en toekomstgerichtheid van het stelsel van voorzieningen en uitvoeringsorganisaties, het wettelijk stelsel van pensioenen en uitkeringen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WOII en de inhoudelijke en financiële ondersteuning van projecten en organisaties conform de educatieve visie van het Platform WOII zijn grotendeels uitgevoerd volgens plan. Aanvullend kunnen de volgende conclusies over het gevoerde beleid worden getrokken:

De Backpay-regeling is van rechtswege afgelopen op 31 december 2017. Conform de regeling hebben alle rechthebbenden die een aanvraag hebben ingediend een uitkering ontvangen. De regeling zal worden geëvalueerd voor 1 juli 2018. Mocht een mogelijk rechthebbende zich melden vóór 1 juli 2018 die voldoet aan de criteria van de 31 december 2017 afgelopen Backpay-regeling zal een nieuwe vergelijkbare regeling van kracht worden.

De Commissie Versterking herinnering WOII heeft een integrale visie op het levend en verankerd houden van de herinnering aan WOII geschreven met daarin een samenhangende ambitie voor 2025. Eén van de adviezen betrof het met relevante partijen te komen tot een sterke thematische, samenhangende en verbindende programmering. Het moet daarbij gaan om herkenbare en representatieve thema’s waaraan instellingen individueel én collectief kunnen deelnemen. Deze thema’s vormen daarmee een goede aanvulling op de individuele presentaties van instellingen. Deze thematische aanpak levert een aantrekkelijk en veelzijdig publieksaanbod op.

De Commissie Versterking herinnering WOII heeft het beleid en de activiteiten van het veld vertaald in een viertal domeinen. Deze domeinen betreffen kennis, museale functie, herdenken en vieren en educatie. Dit is een uitsplitsing naar verschillende functies waarlangs de herinnering aan WOII gestalte wordt gegeven. Voor de uitwerking van het domein educatie heeft in 2017 heeft het Platform WOII een educatieve visie vastgesteld. Kern hiervan is dat het verhaal van WOII in de context van de ontbinding van de rechtstaat: de schending van mensenrechten, willekeur, vervolging en moord, een krachtig verhaal is voor onderwijs over burgerschap. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei (NC) en de Stichting Samenwerkende Musea en Herinneringscentra 40–45 (SMH) werken samen aan een concrete uitwerking van deze visie. De SMH is in 2017 gestart met een door VWS gefinancierde kwaliteitsimpuls educatie, het perspectief burgerschap krijgt hierin prioriteit. Het NC heeft eenmalig financiële middelen ontvangen voor een pilot binnen het mbo om na te gaan wat voor het burgerschapsonderwijs in dit onderwijstype de beste aanpak is. Het NC heeft in samenwerking met ProDemos het magazine 4FREE uitgegeven. Een magazine gemaakt voor mbo-studenten over vrijheid en keuzes maken.

4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2013	2014	2015	2016	2017	2017	2017
Verplichtingen			322.143	320.591	574.550	37.118	528.659	273.515	255.144
Uitgaven			341.447	321.328	301.646	307.376	280.834	273.515	7.319
1. De zorg- en dienstverlening aan verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WOII en de herinnering aan WOII			16.459	16.165	16.262	16.706	19.861	21.127	– 1.266
	Subsidies		16.123	16.051	16.107	16.029	19.381	20.300	– 919
		Nationaal Comité 4 en 5 mei	5.519	5.603	5.803	5.555	5.497	4.837	660
		Nationale herinneringscentra	2.052	1.788	1.814	1.809	1.833	1.791	42
		Zorg- en dienstverlening	6.958	6.295	5.955	6.504	6.243	7.745	– 1.502
		Collectieve erkenning Indisch Nederland	0	0	0	0	239		239
		Verhuizing uitbreiding Indisch Herinneringscentrum	0	0	0	0	261		261
		Namenmonument	0	0	0	0	1.963		1.963
		Overig	1.594	2.365	2.535	2.161	3.345	5.927	– 2.582
	Bekostiging		0	0	0	0	37	400	– 363
		Overig	0	0	0	0	37	400	– 363
	Opdrachten		336	114	155	119	443	403	40
		Overig	336	114	155	119	443	403	40
	Bijdragen aan ZBO's/RWT's		0	0	0	558	0	0	0
		Overig	0	0	0	558	0	0	0
	Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken		0	0	0	0	0	24	– 24
		Overig	0	0	0	0	0	24	– 24
2. Pensioenen en uitkeringen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WOII			324.989	305.163	285.384	290.669	260.972	252.388	8.584
	Inkomensoverdrachten		304.946	287.516	271.095	277.170	247.865	239.213	8.652
		Wetten en regelingen verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen	242.967	231.500	220.700	212.900	247.865	239.213	8.652
		Backpay	0	0	0	18.615	0	0	0
		Overig	61.979	56.016	50.395	45.655	0	0	0
	Bijdragen aan ZBO's/RWT's		20.043	17.647	14.289	13.499	13.107	13.175	– 68
		SVB	13.398	11.889	10.956	10.701	10.565	10.292	273
		PUR	4.428	3.815	3.160	2.761	2.289	2.299	– 10
		Stichting Administratie Indonesische Pensioenen	1.928	1.943	37	0	236	0	236
		Overig	289	0	136	37	17	584	– 567
Ontvangsten			1.298	9.125	3.765	4.820	821	901	– 80
		Overig	1.298	9.125	3.765	4.820	821	901	– 80

5. Toelichting op de instrumenten

1. De zorg- en dienstverlening aan verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WOII en de herinnering aan WOII

Uit het Nationaal Vrijheidsonderzoek 2017 van het Nationaal Comité 4 en 5 mei blijkt dat 80% van de Nederlanders zich tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei en Bevrijdingsdag op 5 mei in sterke mate met elkaar verbonden voelen. In onderstaand figuur is te zien dat het draagvlak onder de Nederlandse bevolking voor de herdenking op 4 mei en de viering van de bevrijding op 5 mei groot is. Ruim acht op de tien Nederlanders geven aan de Dodenherdenking op 4 mei (heel) belangrijk te vinden. Een bijna even grote groep Nederlanders (81%) geeft daarnaast aan de viering van Bevrijdingsdag op 5 mei (heel) belangrijk te vinden. Gedurende de afgelopen 15 jaar is het aantal Nederlanders dat de jaarlijkse Dodenherdenking heel belangrijk vindt, geleidelijk afgenomen. In 2017 is dat aantal echter weer toegenomen. De stijging is het sterkst onder de groep 13- tot 17-jarigen en 50- tot en met 64-jarigen.

2. Pensioenen en uitkeringen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WOII

Inkomensoverdrachten

Wetten en regelingen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen

De realisatie van de gestelde behandeltermijnen is voor de eerste aanvragen is in 2017 gestegen naar 99%, ruim boven de norm. Het aantal nieuwe «eerste» aanvragen in 2013 was 587, in 2014 575 en vanaf 2015 (inclusief AOR) in 2015 900, in 2016 833 en in 2017 671 per jaar.

Beleidsartikel 8 Tegemoetkoming specifieke kosten

1. Algemene doelstelling

De zorg financieel toegankelijk houden.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister is verantwoordelijk voor:

Financieren:

• • Financieren van de zorgtoeslag. Vaststellen van de hoogte van de zorgtoeslag en de vormgeving van het stelsel van wet- en regelgeving.

• • De uitbetaling van de tegemoetkomingen Wtcg aan rechthebbenden waarvan het rekeningnummer alsnog bekend is geworden en de tegemoetkoming alsnog kan worden uitbetaald (Wtcg 2009 t/m Wtcg 2013)

• • De tegemoetkoming voor personen die in de inkomstenbelasting hun uitgaven voor specifieke zorgkosten als gevolg van heffingskortingen niet of niet geheel kunnen verzilveren.

3. Beleidsconclusies

Bij de zorgtoeslag heeft de verlaging van de normpercentages er toe geleid dat de zorgtoeslag voor huishoudens met een minimuminkomen vrijwel evenveel is gestegen (€ 68 per jaar) als de standaardpremie (€ 62 per jaar). Hiermee zijn de zorgpremie en het eigen risico betaalbaar gebleven voor huishoudens met lage inkomens. Zij betalen hierdoor voor hun zorgverzekering nog steeds minder dan in 2005 (onder Ziekenfondswet) en 2006 (bij de introductie van de Zorgverzekeringswet).

In het besluit zorgtoeslag (Stb 2016, 469) werd nog gerekend met een groei van het aantal ontvangers met circa 90.000. Het aantal ontvangers van zorgtoeslag is mede vanwege het gevoerde beleid het afgelopen jaar gegroeid met 23.000.

Jaar	Kengetal aantal huishoudens met zorgtoeslag (x 1.000)
	Eenpersoonshuishoudens	Tweepersoonshuishoudens	Totaal huishoudens
2008	3.084	1.761	4.845
2009	3.235	1.719	4.954
2010	3.419	1.762	5.181
2011	3.653	1.839	5.492
2012	3.645	1.800	5.445
2013	3.706	1.387	5.093
2014	3.608	1.094	4.702
2015	3.465	823	4.288
2016	3.539	821	4.360
2017	3.606	777	4.383

De tabel bevat de stand van het aantal ontvangers zorgtoeslag voor het betreffende toeslagjaar. De aantallen betreffen de stand per 5 januari 2018 (bron: Belastingdienst). In deze cijfers zijn zowel definitieve als voorlopige beschikkingen meegenomen. Het uiteindelijk aantal ontvangers kan hoger of lager uitvallen. Er kunnen huishoudens bijkomen omdat de zorgtoeslag met terugwerkende kracht kan worden aangevraagd en er kunnen huishoudens afvallen als hun inkomen hoger blijkt te zijn geweest dan waarvan bij de voorlopige beschikking werd uitgegaan. Daarnaast wijzigt het aantal ontvangers nog in verband met personen die uitstel van aangifte inkomstenbelasting hebben. Als alle aanvragen definitief beschikt zijn, is pas duidelijk hoeveel rechthebbenden er zijn. Op 31 december 2017 was de zorgtoeslag tot en met 2012 geheel afgerond (bron: Belastingdienst).

4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2013	2014	2015	2016	2017	2017	2017
Verplichtingen			5.588.214	5.296.989	4.825.515	4.980.306	4.994.298	4.448.121	546.177
Uitgaven			5.992.369	5.296.989	4.825.515	4.980.306	4.994.270	4.448.121	546.149
	Inkomensoverdrachten		5.992.368	5.296.989	4.825.515	4.980.306	4.994.270	4.448.121	546.149
		1. Zorgtoeslag	5.618.160	4.842.250	4.741.888	4.931.354	4.955.535	4.405.980	549.555
		2. Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg)	326.065	408.792	41.778	176	1.000	3.842	– 2.842
		3. Tegemoetkoming specifieke zorgkosten	48.143	45.947	41.849	48.776	37.735	38.299	– 564
Ontvangsten			607.111	786.389	800.656	723.082	690.026	0	690.026
		Overig	607.111	786.389	800.656	723.082	690.026	0	690.026

5. Toelichting op de instrumenten

Inkomensoverdrachten

Zorgtoeslag

De zorgtoeslag is een inkomensafhankelijke tegemoetkoming van het Rijk in de kosten van de nominale Zvw-premie en het gemiddelde eigen risico. Hierdoor hoeft niemand een groter dan aanvaardbaar deel van zijn of haar inkomen aan Zvw-premie te betalen. De Belastingdienst/Toeslagen betaalt deze zorgtoeslag uit en is verantwoordelijk voor de uitvoering en het bestrijden van misbruik en oneigenlijk gebruik van de zorgtoeslag. De uitgavenraming zorgtoeslag is op basis van ramingen van het Centraal Planbureau verhoogd bij eerste suppletoire wet met € 237,3 miljoen en verlaagd bij tweede suppletoire wet met € 18,3 miljoen. De Belastingdienst/Toeslagen heeft in 2017 in totaal € 4.956 miljoen betaald aan voorschotten zorgtoeslag en nabetalingen voor de definitieve tegemoetkomingen oude jaren. Dit leidt tot een opwaartse bijstelling van € 331 miljoen ten opzichte van de tweede suppletoire wet. Hier staan € 688,4 miljoen ontvangsten zorgtoeslag tegenover. Per saldo zijn de netto-uitgaven aan zorgtoeslag dan ook € 357 miljoen lager uitgekomen dan geraamd in de tweede suppletoire wet 2017. In de ontwerpbegroting 2017 is al aangegeven dat er geen ramingen zijn van nabetalingen en terugvorderingen, waardoor in de Slotwet een opwaartse bijstelling van zowel de uitgaven als de ontvangsten is opgetreden.

Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg)

Chronisch zieken en gehandicapten ontvangen een algemene tegemoetkoming in de meerkosten die zij hebben als gevolg van hun chronische ziekte of handicap. De raming voor 2017 is circa € 3,8 miljoen. Dit bedrag is bij eerste suppletoire wet met € 2,8 miljoen verlaagd. Dit bedrag is bestemd voor nabetalingen over de tegemoetkomingsjaren 2009 tot en met 2013. Het betreft betalingen aan rechthebbenden waarvan het rekeningnummer (alsnog) beschikbaar is gekomen. Het aantal nabetalingen is inmiddels sterk teruggelopen. Door het ontbreken van juiste rekeningnummers van rechthebbenden komt een groot deel van deze tegemoetkomingen niet tot betaling. Van het aan het CAK beschikbaar gestelde budget is uiteindelijk in 2017 slechts € 0,02 miljoen tot uitbetaling gekomen. Het resterende bedrag van € 0,98 miljoen is vrijgevallen en door het CAK in 2017 terugbetaald aan het Ministerie van VWS.

Tegemoetkoming specifieke zorgkosten

Met de invoering van de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten per 1 januari 2009 is in de Wet inkomstenbelasting 2001 de regeling tegemoetkoming buitengewone uitgaven (TBU-regeling) vervangen door de regeling tegemoetkoming specifieke zorgkosten (TSZ-regeling). De TSZ-regeling is een tegemoetkomingsregeling voor personen die in de inkomstenbelasting hun uitgaven voor specifieke zorgkosten als gevolg van heffingskortingen niet of niet geheel kunnen verzilveren. In 2017 is € 37,7 miljoen aan TSZ- en TBU-tegemoetkomingen uitbetaald. Dit is in totaal € 0,6 miljoen lager dan begroot.

Ontvangsten

De ontvangsten zorgtoeslag bedragen € 688,4 miljoen. Het betreft verrekeningen van verstrekte voorschotten en terugvorderingen op definitief vastgestelde tegemoetkomingen. Het terugontvangen bedrag inzake niet door het CAK uitbetaalde Wtcg-tegemoetkomingen bedraagt € 1 miljoen. De ontvangsten voor de TSZ en de TBU bedragen € 0,7 miljoen.

5. NIET-BELEIDSARTIKELEN

Niet-beleidsartikel 9 Algemeen

1. Inleiding

In dit niet-beleidsartikel worden de departementsbrede uitgaven vermeld die niet zinvol kunnen worden toegerekend aan een beleidsartikel.

2. Ministeriële verantwoordelijkheid

Het Ministerie van VWS is verantwoordelijk voor het stimuleren, afstemmen en waarborgen van internationale samenwerking op de beleidsterreinen van volksgezondheid, welzijn en sport. Op specifieke gebieden wordt hiertoe nadrukkelijk samengewerkt met andere ministeries. Vooral de samenwerking met de Ministeries van Buitenlandse Zaken (WHO, drugs, geneesmiddelenbeleid en life sciences and health), Justitie en Veiligheid (drugs), Economische zaken en Klimaat (antimicrobiële resistentie, life sciences and health, geneesmiddelenbeleid en voedselveiligheid) en Sociale Zaken en Werkgelegenheid (EU) is hierbij van belang.

3. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2013	2014	2015	2016	2017	2017	2017
Verplichtingen			29.611	36.020	31.095	18.689	33.790	28.185	5.605
Uitgaven			22.577	39.260	33.736	21.399	33.369	28.185	5.184
1. Internationale samenwerking			5.002	4.638	4.843	6.275	6.854	5.127	1.727
	Opdrachten		0	0	75	1.873	9	0	9
		Overig	0	0	75	1.873	9	0	9
	Bijdragen aan (inter)nationale organisaties		5.002	3.834	3.964	4.074	6.267	5.127	1.140
		World Health Organization	4.721	3.221	3.260	3.488	3.150	3.868	– 718
		Overig	281	613	704	586	3.117	1.259	1.858
	Bijdragen aan agentschappen		0	804	804	328	578	0	578
		Overig	0	804	804	328	578	0	578
2. Verzameluitkering			1.729	8.559	0	0	0	0	0
	Bijdragen aan medeoverheden		1.729	8.559	0	0	0	0	0
		Sport en bewegen in de buurt	1.729	8.559	0	0	0	0	0
3. Eigenaarsbijdrage RIVM			15.846	26.062	28.893	15.124	21.515	18.058	3.457
	Bekostiging		15.846	26.062	28.893	15.124	0	18.058	– 18.058
		Eigenaarsbijdrage RIVM	15.846	26.062	28.893	14.443	0	18.058	– 18.058
		Eigenaarsbijdrage CIBG	0	0	0	681	0	0	0
	Bijdragen aan agentschappen		0	0	0	0	21.515	0	21.515
		Eigenaarsbijdrage RIVM	0	0	0	0	19.703	0	19.703
		Bijdrage aCBG	0	0	0	0	1.812	0	1.812
4. Begrotingsreserve achterborg WFZ-garanties			0	0	0	0	5.000	5.000	0
	Garanties		0	0	0	0	5.000	5.000	0
		Overig	0	0	0	0	5.000	5.000	0
Ontvangsten			0	1.000	0	597	5.279	0	5.279
		Overig	0	1.000	0	597	5.279	0	5.279

4. Toelichting op de instrumenten

1. Internationale samenwerking

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Op dit artikel worden niet alleen bijdragen aan internationale organisaties verantwoord maar ook uitgaven in het kader van internationale samenwerking. Bij het toedelen van de middelen voor het partnership voor 2014–2017 is, op verzoek van de WHO, besloten het aandeel van het RIVM in de uitvoering van het partnershipprogramma, in financiële zin, niet meer via de WHO te laten lopen. In plaats daarvan zijn de betreffende middelen rechtstreeks vanuit VWS aan het RIVM-budget toegevoegd. Deze constructie heeft er toe geleid dat de middelen voor het partnership (€ 0,6 miljoen) voor 2017 worden verantwoord onder het instrument Bijdragen aan agentschappen. Tevens is er bij tweede suppletoire wet 2017 € 2 miljoen bijgeboekt betreffende een bijdrage aan Het Global antibiotic research and development partnership (GARDP) voor internationale antibioticaresistentie (AMR). Deze € 2 miljoen is vrijgemaakt uit de middelen voor VWS-brede antibioticaresistentie.

3. Eigenaarsbijdrage RIVM

Bekostiging

Eigenaarsbijdrage RIVM

Zoals gemeld in de tweede suppletoire wet heeft binnen het artikel een verschuiving plaatsgevonden van middelen van het instrument Bekostiging naar het instrument Bijdragen aan agentschappen.

Bijdragen aan agentschappen

Eigenaarsbijdrage RIVM

De realisatie betreft een overheveling binnen het artikel van het instrument Bekostiging naar het instrument Bijdragen aan agentschappen. Aanvullend zijn onder andere eenmalig extra middelen toegekend aan het RIVM voor informatiebeveiliging, hogere huisvestinglasten en digitalisering. Zoals gemeld in de brief over de mutaties na Najaarsnota (TK 34 775-XVI, nr. 113) is de ruimte op de eigenaarsbijdrage als ontvangst geboekt. Middels een desaldering is dit aan de uitgavenkant verwerkt. De ruimte is reeds bij voorjaarsnota naar 2021 verschoven.

Ontvangsten

Zoals gemeld in de brief over de mutaties na Najaarsnota (TK 34 775-XVI, nr. 113) is de ruimte op de eigenaarsbijdrage als ontvangst geboekt, hierdoor vallen de ontvangsten € 5,3 miljoen hoger uit.

Niet-beleidsartikel 10 Apparaatsuitgaven

1. Inleiding

In dit niet-beleidsartikel wordt ingegaan op de personele en materiële uitgaven en ontvangsten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

2. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Apparaatsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2013	2014	2015	2016	2017	2017	2017
Verplichtingen			361.267	318.527	299.399	310.814	319.861	259.117	60.744
Uitgaven			353.373	318.157	300.731	301.658	322.293	259.159	63.134
	– Personele uitgaven		184.885	205.460	206.155	216.973	220.643	201.812	18.831
		waarvan eigen personeel	168.441	187.161	188.569	197.758	199.794	193.590	6.204
		waarvan inhuur externen1	13.972	16.463	15.575	15.088	16.403	5.813	10.590
		waarvan overige personele uitgaven	2.472	1.836	2.011	4.127	4.447	2.409	2.038
	– Materiële uitgaven		168.487	112.696	94.575	84.686	101.650	57.347	44.303
		waarvan ICT	4.098	4.709	5.480	5.686	6.605	5.712	893
		waarvan bijdrage aan SSO's	69.059	50.117	45.535	44.128	43.818	27.769	16.049
		waarvan overige materiële uitgaven	95.330	57.870	43.560	34.872	51.228	23.866	27.362
Ontvangsten			54.067	54.958	35.866	28.887	32.958	6.731	26.227
		Overig	54.067	54.958	35.866	28.887	32.958	6.731	26.227

Nadere uitsplitsing apparaatsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2013	2014	2015	2016	2017	2017	2017
Totaal apparaatsuitgaven Ministerie van VWS			353.373	318.157	300.731	301.659	322.293	259.159	63.134
Personele uitgaven kerndepartement			117.484	135.769	136.598	140.098	140.399	123.458	16.941
		waarvan eigen personeel	105.385	122.929	123.410	126.649	124.978	116.674	8.304
		waarvan inhuur externen	10.278	11.502	11.557	9.822	11.400	5.104	6.296
		waarvan overige personele uitgaven	1.821	1.338	1.631	3.627	4.021	1.680	2.341
Materiële uitgaven kerndepartement			149.551	95.764	75.915	66.041	76.546	38.188	38.357
		waarvan ICT	2.479	2.819	3.508	3.226	3.885	2.348	1.537
		waarvan bijdrage aan SSO's	68.867	50.079	45.125	41.691	41.109	23.298	17.811
		waarvan overige materiële uitgaven	78.205	42.866	27.282	21.124	31.552	12.542	19.010
Personele uitgaven inspecties			51.874	55.028	54.336	60.910	63.144	64.639	– 1.495
		waarvan eigen personeel	47.744	49.809	50.473	55.850	58.381	63.397	– 5.016
		waarvan inhuur externen	3.479	4.721	3.483	4.560	4.337	513	3.824
		waarvan overige personele uitgaven	651	498	380	500	426	729	– 303
Materiële uitgaven inspecties			13.951	12.737	12.731	11.773	18.249	15.516	2.733
		waarvan ICT	1.015	1.374	1.092	611	1.206	2.961	– 1.755
		waarvan bijdrage aan SSO's	184	35	407	2.437	2.709	4.260	– 1.551
		waarvan overige materiële uitgaven	12.752	11.328	11.232	8.725	14.334	8.295	6.039
Personele uitgaven SCP en raden			15.527	14.663	15.221	15.965	17.100	13.715	3.385
		waarvan eigen personeel	15.312	14.423	14.686	15.259	16.434	13.519	2.915
		waarvan inhuur externen	215	240	535	706	666	196	470
		waarvan overige personele uitgaven	0	0	0	0	0	0	0
Materiële uitgaven SCP en raden			4.985	4.195	5.929	6.872	6.855	3.643	3.212
		waarvan ICT	604	516	880	1.849	1.513	403	1.110
		waarvan bijdrage aan SSO's	8	3	3	0	0	211	– 211
		waarvan overige materiële uitgaven	4.373	3.676	5.046	5.023	5.342	3.029	2.313

Apparaatsuitgaven kernministerie 2017 onderverdeeld naar Directoraat-Generaal (Bedragen x € 1.000)

	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting1	Verschil
Totaal apparaatsuitgaven kerndepartement	216.945	161.646	55.299
Directoraat-generaal Volksgezondheid	17.344	16.724	620
Directoraat-generaal Curatieve zorg	15.004	14.801	203
Directoraat-generaal Langdurige zorg	16.731	17.966	– 1.253
Totaal beleid	49.061	49.491	– 430
Secretaris-generaal / (plaatsvervangend) secretaris-generaal	167.884	110.918	56.781

2.1 Toelichting apparaatsuitgaven kerndepartement

Personele uitgaven

De personele uitgaven van het kernministerie bestaan uit alle personeelsuitgaven van het kernministerie inclusief de inhuur van externen voor zowel primaire als ondersteunende processen. De personele uitgaven van het kerndepartement zijn door diverse oorzaken € 16,9 miljoen hoger uitgevallen dan voorzien in de ontwerpbegroting 2017. De wijzigingen ten opzichte van de stand ontwerpbegroting 2017 zijn ook opgenomen en toegelicht in de eerste en tweede suppletoire wet.

Verklaring verschil realisatie personele uitgaven t.o.v. ontwerpbegroting 2017 (bedragen x € 1.000)

Technische mutaties	14.900
w.v. PD-ALt	10.700
w.v. Uitvoeringskosten DUS-I	4.200
Loonbijstelling 2017 / CAO-Rijk	3.000
Diverse mutaties als gevolg van mee- en tegenvallers	– 1.000
Totaal verschil personele uitgaven t.o.v. ontwerpbegroting	16.900

Technische mutaties

De uitgaven voor de tijdelijke Projectdirectie Antonie van Leeuwenhoekterrein (PD ALt) waren in de oorspronkelijke begroting niet geraamd op artikel 10. Het opheffen van het Nederlands Vaccin Instituut (NVI) als agentschap leidde voor een deel van de taken tot het oprichten van PD ALt. Deze directie wordt gefinancierd vanuit ontvangsten van derden en middelen vanuit artikel 1 Volksgezondheid. Bij eerste en tweede suppletoire wet hebben hiervoor mutaties plaatsgevonden. De mutaties voor personele uitgaven voor PD ALt bedroegen over 2017 € 10,7 miljoen en zijn technisch van aard. Daarnaast zijn er budgetoverhevelingen vanuit het Ministerie van OCW en vanuit diverse programmabudgetten binnen VWS voor de uitvoeringswerkzaamheden op het terrein van subsidies door de Dienst Uitvoering Subsidies aan Instellingen (DUS-I) (€ 4,2 miljoen).

Loonbijsteling 2017 / CAO-Rijk

Jaarlijks ontvangt VWS een algemene compensatie voor de loonbijstelling. Daarnaast is er in 2017 een CAO-Rijk afgesloten waarvoor aanvullende looncompensatie is ontvangen. Hierdoor zijn de personele uitgaven in totaal gestegen met € 3 miljoen.

Diverse mutaties als gevolg van mee- en tegenvallers

Op de personele uitgaven hebben zich diverse kleinere mee- en tegenvallers voorgedaan die per saldo leiden tot een meevaller van € 1 miljoen.

Materiële uitgaven

De materiële uitgaven van het kerndepartement zijn de uitgaven voor ondersteunende processen voor het kerndepartement en de buitendiensten. Dit omvat onder andere uitgaven voor huisvesting, ICT, PD-ALt en de bijdragen aan de SSO’s onder het Ministerie van Binnenlandse Zaken. De materiële uitgaven zijn € 38,4 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. De wijzigingen ten opzichte van de stand ontwerpbegroting 2017 zijn ook opgenomen en toegelicht in de eerste en tweede suppletoire wet.

Verklaring verschil realisatie materiële uitgaven t.o.v. ontwerpbegroting 2017 (x € 1.000)

Technische mutaties	45.900
w.v. PD-ALt	28.100
w.v. uitgaven aan SSO’s voor concernorganisaties	17.800
Diverse mutaties als gevolg van mee- en tegenvallers	– 7.500
Totaal verschil materiële uitgaven t.o.v. ontwerpbegroting	38.400

Technische mutaties

Deze hogere uitgaven worden net als bij de personele uitgaven met name veroorzaakt door uitgaven aan de PD-ALt (€ 28,1 miljoen). De hogere uitgaven worden daarnaast met name veroorzaakt door een aantal technische mutaties die voortkomen uit het doorbelasten van de uitgaven voor SSO’s naar de verschillende onderdelen van VWS. Het gaat daarbij om kosten voor bijvoorbeeld ICT-dienstverlening en huisvesting, waarvan de facturen van dit onderdeel centraal worden betaald aan de rijksbrede SSO’s (€ 17,8 miljoen). Tegenover deze uitgaven staan ontvangsten vanuit de organisatieonderdelen.

Diverse mutaties als gevolg van mee- en tegenvallers

Op de materiële uitgaven hebben zich diverse kleinere mee- en tegenvallers voorgedaan die per saldo leiden tot lagere materiële uitgaven van € 7,5 miljoen.

2.2 Toelichting apparaatsuitgaven inspecties

De apparaatsuitgaven van de inspecties laten per saldo een stijging in de realisatie zien van € 1,2 miljoen ten opzichte van de ontwerpbegroting. De post eigen personeel is € 5,0 miljoen lager uitgevallen en de externe inhuur is € 3,8 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. Daarnaast zijn de materiële uitgaven hoger uitgevallen dan begroot (€ 2,7 miljoen). Deze verschillen worden veroorzaakt door interne herschikkingen tussen de instrumenten en een technische mutatie voor budgetoverheveling voor de uitgaven aan SSO’s richting het kernministerie waar de uitgaven worden verantwoord. Ook is er sprake van een lichte stijging in de uitgaven bij de inspecties door onder andere het gesloten CAO-akkoord 2017.

2.3 Toelichting apparaatsuitgaven SCP en raden

De apparaatsuitgaven bij het SCP en de Raden (CCMO, Gezondheidsraad, Nederlandse Sportraad, de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving) zijn op personeel en materieel respectievelijk met € 3,4 miljoen en € 3,2 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. Dit komt met name door een afgesproken structurele hogere bijdrage vanuit het kernministerie aan het SCP. Daarnaast heeft er bij het SCP een technische desaldering van ontvangsten op de materiële budgetten plaats gevonden van € 2,8 miljoen en is er sprake van overboekingen van andere departementen om zo conform afspraken de onafhankelijkheid en continuïteit van het SCP beter te borgen. Ook is er sprake van een lichte stijging in de uitgaven bij de raden door onder andere het gesloten CAO-akkoord 2017. Tot slot zijn er ook overboekingen naar andere departementen verwerkt.

Ontvangsten

Extracomptabele tabel invulling taakstelling (bedragen x € 1.000)

	2016	2017	2018	Structureel
Departementale taakstelling (totaal)	16.900	26.200	30.550	30.850
Kennisinfrastructuur
Preventie, jeugd en sport	3.600	3.600	3.600	3.600
Langdurige zorg	3.300	3.300	3.300	3.300
Curatieve zorg	1.000	1.200	1.200	1.200
Totaal kennisinfrastructuur	7.900	8.100	8.100	8.100
Inspecties
IGZ	630	1.440	1.800	1.800
IJZ	70	160	200	200
Totaal inspecties	700	1.600	2.000	2.000
Agentschappen
CIBG	300	800	1.000	1.000
RIVM	4.400	7.900	9.300	9.300
Totaal agentschappen	4.700	8.700	10.300	10.300
ZBO's/RWT's
CAK	200	500	600	600
ZiNL	500	500	1.200	1.500
ZonMw	300	700	850	850
CIZ	2.600	6.100	7.500	7.500
Totaal ZBO's/RWT's	3.600	7.800	10.150	10.450

Apparaatskosten agentschappen, ZBO’s en RWT’s (bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Oorspronkelijk vastgestelde begroting 2017	Verschil 2017
Totaal apparaatskosten agentschappen	411.716	424.597	422.223	422.652	460.550	427.725	32.825
Agentschap College Ter Beoordeling van Geneesmiddelen	39.097	38.250	38.250	38.250	47.405	38.250	9.155
Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg	45.678	42.547	42.973	43.402	58.329	42.675	15.654
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu	326.941	343.800	341.000	341.000	354.816	346.800	8.016
Totaal apparaatskosten ZBO’s en RWT’s	212.062	224.458	310.447	294.720	291.751	263.150	28.601
Zorg Onderzoek Nederland/ Medische Wetenschappen (ZonMw)	6.239	5.516	5.366	5.366	6.0001	5.366	634
Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ)	– 8.830	0	77.811	71.363	67.3161	68.573	– 1.257
Centraal Administratie Kantoor (CAK)	98.319	102.156	100.916	87.335	87.3351	76.353	10.982
Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR)	4.428	3.815	3.160	2.761	2.7001	2.299	401
Centrale Commissie voor Mensgebonden Onderzoek (CCMO), inclusief Medisch Ethische Commissies (METC’s)					2.9002		2.900
Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)	45.705	47.120	52.756	54.821	51.4001	55.794	– 4.394
Zorginstituut Nederland (ZiNL)	64.004	62.928	67.738	70.016	71.8001	52.207	19.593
College Sanering Zorginstellingen (CSZ)	2.197	2.923	2.700	2.500	2.3001	2.558	– 258
Stichting Afwikkeling Rechtsherstel Roma Sinti	0	0	0	558	0	0	0

Niet-beleidsartikel 11 Nog onverdeeld

1. Inleiding

Dit niet-beleidsartikel heeft een technisch-administratief karakter. Vanuit dit artikel vinden overboekingen van loon- en prijsbijstellingen naar de loon- en prijsgevoelige artikelen binnen de begroting plaats. Ook worden er taakstellingen of extra middelen op dit artikel geplaatst die nog niet aan de beleidsartikelen zijn toegedeeld.

2. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2013	2014	2015	2016	2017	2017	2017
Verplichtingen			0	0	0	0	0	– 33.462	33.462
Uitgaven			0	0	0	0	0	– 33.446	33.446
		1. Loonbijstelling	0	0	0	0	0	0	0
		2. Prijsbijstelling	0	0	0	0	0	1.629	– 1.629
		3. Onvoorzien	0	0	0	0	0	0	0
		4. Taakstelling	0	0	0	0	0	– 35.075	35.075
Ontvangsten			0	0	0	0	0	0	0
		Overig	0	0	0	0	0	0	0

3. Toelichting op de instrumenten

Taakstelling

Zoals reeds in de tweede suppletoire wet 2017 is gemeld is de taakstellende onderuitputting gerealiseerd door meevallers die zich gedurende het lopende begrotingsjaar voordeden, hiervoor in te zetten.

6. BEDRIJFSVOERINGPARAGRAAF

Deze paragraaf gaat in op de vaste elementen uit de Rijksbegrotingsvoorschriften voor de bedrijfsvoeringparagraaf. De paragraaf heeft voor het overige het karakter van een uitzonderingsrapportage.

Paragraaf 1 –  Uitzonderingsrapportage

Rechtmatigheid

Artikeltoleranties met betrekking tot ontbreken staatssteuntoets

VWS heeft naar aanleiding van het verantwoordingsonderzoek 2016 van de Algemene Rekenkamer geconstateerd dat niet alle subsidies zijn getoetst op staatssteun. Hierdoor zijn er onzekerheden met betrekking tot rechtmatigheid. Dit betekent dat de tolerantiegrens op totaal niveau van de verplichtingen en van een aantal begrotingsartikelen is overschreden. Het totale bedrag aan fouten is € 18,3 miljoen en het totale bedrag aan onzekerheden bedraagt € 876,9 miljoen en veroorzaakt overschrijdingen op de artikelen 1, 4, 5 en 6.

Het bedrag aan fouten wordt voor € 11 miljoen veroorzaakt door de overname van onjuist aanbestede contracten voor landelijke hulplijnenvoorzieningen en voor € 7,3 miljoen door diverse incidentele onrechtmatigheden in subsidieverleningen en inkopen.

Het bedrag aan onzekerheden van € 876,9 miljoen wordt € 873,7 miljoen veroorzaakt door het ontbreken van een toetsen op staatssteun en voor € 3,2 miljoen door een structurele bijdrage aan ambulancediensten en diverse incidenten bij inkopen.

Ook is de artikeltolerantie van artikel 5 Jeugd overschreden. De totale fouten en onzekerheden is € 43,2 miljoen. Dit is een onzekerheid van € 35,6 miljoen als gevolg van het ontbreken van de staatssteuntoets en € 7,6 miljoen als gevolg van de overname van een onjuist aanbesteed contract en incidenten bij subsidieverleningen.

Als laatste is de artikeltolerantie van artikel 6 Sport en bewegen overschreden met € 70,0 miljoen als gevolg van het ontbreken van de staatssteuntoets.

Overzicht overschrijdingen rapporteringstoleranties onzekerheden

(1) Rapporteringstolerantie	(2) Verantwoord bedrag x € 1.000 (omvangsbasis)	(3) Rapporteringstolerantie voor fouten en onzekerheden x € 1.000	(4) Bedrag aan fouten x € 1.000	(5) Bedrag aan onzekerheden x € 1.000	(6) Bedrag aan fouten en onzekerheden x € 1.000	(7) Percentage aan fouten en onzekerheden t.o.v. verantwoord bedrag = (6)/(2)*100%
Totaal artikelen verplichtingen	15.387.822	307.756	18.301	876.874	895.175	5,8%
Artikel 1 Volksgezondheid verplichtingen	713.544	35.677	2.893	264.406	267.299	37,5%
Artikel 4 Zorgbreed beleid verplichtingen	1.102.614	55.131	627	202.651	203.278	18,4%
Artikel 5 Jeugd verplichtingen	103.761	10.376	7.547	35.606	43.153	41,6%
Artikel 6 Sport en bewegen verplichtingen	83.088	8.309	49	69.970	70.019	84,3%

Totstandkoming niet-financiële verantwoordingsinformatie

Er zijn geen belangrijke tekortkomingen geconstateerd bij de totstandkoming van de niet-financiële verantwoordingsinformatie. Het totstandkomingsproces inzake informatie over prestatie-indicatoren en kengetallen, dat onderdeel is van de informatie over beleid en bedrijfsvoering, voldoet aan de daaraan te stellen eisen. De Auditdienst Rijk constateert dat de totstandkoming van het jaarverslag een lichte verbetering ten opzichte van het voorgaande jaar laat zien.

Financieel en materieel beheer

Toets op staatssteun

Daarnaast zijn er binnen het kerndepartement workshops gegeven gericht op het vergroten van de kennis over staatssteun bij beleidsdirecties. In het voorjaar 2018 worden er vijf themabijeenkomsten omtrent staatssteun georganiseerd waarin reparatiemaatregelen en het uitwisselen van casuïstiek centraal staan.

Subsidiebeheer

VWS heeft in 2017 conform de normatiek subsidiebeheer, het beheersraamwerk ter verbetering en borging van de kwaliteit van de uitvoering van het subsidieproces van VWS, gewerkt. Met de interne kwaliteitsmetingen en de systeemtesten van de Auditdienst Rijk wordt getoetst op de aspecten uit de normatiek. Deze metingen wijzen uit dat het subsidiebeheer van VWS op orde is. Ten aanzien van de staatssteuntoets zijn er aanvullende maatregelen getroffen.

Beheer en controle Caribisch Nederland

VWS heeft de verantwoording over 2016 van het Zorgverzekeringskantoor (ZVK) ontvangen in 2017. De verantwoording gaat vergezeld van een controleverklaring en een accountantsverslag. De externe accountant is van oordeel dat de verantwoording van het ZVK een getrouw beeld geeft. De opzet en uitvoering van het beheer vanuit VWS richting het ZVK zijn sinds 2015 op orde. Vanwege het ontbreken van een adequate contractuele afspraak over 2016 met aanbieders heeft de accountant van het ZVK een verklaring van oordeelsonthouding afgegeven ten aanzien van de financiële rechtmatigheid. De opzet en uitvoering van het beheer van het ZVK zelf is grotendeels op orde. Inmiddels is in 2017 wel een contract voor 2017 en 2018 gesloten met het ziekenhuis op Bonaire. Dit is een zeer belangrijke stap richting het wel voldoen aan eisen omtrent rechtmatigheid van de uitgaven van het ZVK in de toekomst.

Externe inhuur

De Auditdienst Rijk constateert dat het overzicht externen ordelijk en controleerbaar tot stand is gekomen. Bij het kerndepartement van VWS blijft de inhuur onder de norm van 10%. De agentschappen hebben een hoger inhuurpercentage, vooral vanwege de inhuur van ICT-deskundigheid. Hierdoor heeft VWS als geheel in 2017 een inhuurpercentage van 11,1%.

Inkoopbeheer

In 2017 is het gehele jaar gewerkt aan de hand van de key controls in de Administratieve Organisatie/Interne Controle (AO/IC) Inkoopbeheer. Zo omvat de AO/IC onder andere een beschrijving van de inkoopprocedures, een uitwerking van de uitzonderings- en afwijkingsprocedure, een uitwerking van de inkoopjaarkalender, een beschrijving van de interne controle en een uitwerking van prestatieverklaren. Ook zijn gedurende het hele jaar spendanalyses uitgevoerd. Aan de hand van deze analyses en de kwartaalrapportages over inkoopbeheer, kennissessies en het Expertise Centrum Inkoop worden verbeterpunten gesignaleerd en opgepakt.

Pgb-trekkingsrechten

Waar in 2016 ketenbreed is gewerkt aan het verder stabiliseren en verbeteren van het systeem van trekkingsrecht (TK 25 657, nr. 235), heeft in 2017 de focus gelegen op de bouw en totstandkoming van het nieuwe PGB2.0-systeem. Het nieuwe systeem zal voorzien in een verbeterde ondersteuning van de budgethouder door middel van het ontwikkelen van een portaal, standaardisatie, borging van de verantwoordelijkheden van verstrekkers en een structurele reductie van de uitvoeringskosten. Ook zal het PGB2.0-systeem bijdragen aan een verdere verbetering van de rechtmatigheid binnen de pgb-keten. De ketenpartijen hebben in gezamenlijkheid besloten tot een gefaseerde invoering van het nieuwe PGB2.0-systeem. Op deze manier wordt ervaring op gedaan met het PGB2.0-systeem en kan geleerd worden van de ervaringen van de budgethouders en verstrekkers die als eerste gebruik gaan maken van het nieuwe systeem. Op basis hiervan zal het PGB2.0-systeem stapsgewijs worden doorontwikkeld en vervolgens gefaseerd worden ingevoerd. De Tweede Kamer is in 2017 geïnformeerd over de voortgang en invoering van het PGB2.0-systeem op 22 februari (TK 25 657 nr. 284), 1 juni (TK 25 657 nr. 291) en 8 december (TK 25 657 nr. 296).

Overige aspecten van de bedrijfsvoering

Informatiebeveiliging

De informatieverwerkende systemen van VWS met de bijbehorende organisatie en processen zijn ingericht overeenkomstig de rijksnormen voor informatiebeveiliging, zoals samengevat in de Baseline Informatiebeveiliging Rijksdienst. Hierover heeft VWS in februari 2018 een In Control Verklaring (ICV) afgegeven aan BZK. De punten waar de inrichting nog verbetering behoeft, zijn per organisatieonderdeel gesignaleerd en opgenomen in verbeterplannen. Voor alle concernonderdelen geldt dat er gewerkt wordt met een Information Security Management System (ISMS) waarmee de verbetering wordt geborgd.

Paragraaf 2 –  Rijksbrede bedrijfsvoeringsonderwerpen

M&O-beleid

Naleving 1 bankrekeningnummer

In artikel 25 van de Algemene wet op de inkomensafhankelijke regelingen is bepaald dat uitbetaling van een toeslag plaatsvindt op een bankrekening die op naam staat van de belanghebbende, tenzij bij ministeriële regeling een uitzondering daarop wordt toegestaan. Het doel van deze bepaling is het voorkomen van fraude. Gebleken is dat het voorkomt dat kinderen – anders dan wat de letterlijke toepassing van deze bepaling met zich mee zou brengen – hun zorgtoeslag laten uitbetalen op een bankrekening die op naam staat van de ouders.

Fraudebestrijding in de zorg

VWS heeft de afgelopen jaren samen met zorgaanbieders, zorgverzekeraars, gemeenten, handhavingspartijen en patiënten- en cliëntenorganisaties uitvoering gegeven aan het programmaplan «Rechtmatige Zorg: aanpak fouten en fraude 2015–2018» dat op 27 maart 2015 aan de Tweede Kamer is aangeboden (TK 28 828, nr. 89). Hiermee zijn stappen gezet in het verbeteren van de preventie, controle en handhaving van fouten en fraude in de zorg. Ook is een impuls gegeven aan de samenwerking in de keten.

VWS blijft zich ook in deze kabinetsperiode richten op de aanpak van fouten en fraude. In het voorjaar van 2018 worden de speerpunten hiervan aan de Tweede Kamer gepresenteerd.

Grote ICT-projecten

In 2017 had VWS één project met een meerjarenbegroting boven de € 5 miljoen dat is geclassificeerd als «Groot ICT-project». Het betreft het project Informatievoorziening van Morgen (IVvM). Het project IVvM heeft ten doel een werkend informatiesysteem (een zaaksysteem en een Document Management Systeem) op te leveren dat het primaire (toezichts)proces van de IGJ i.o. ondersteunt. Door middel van het Rijks ICT-Dashboard is het lopende project aan de Tweede Kamer gerapporteerd.

Vennootschapsbelasting

Per 1 januari 2016 is door modernisering van de Wet op de vennootschapsbelasting (Vpb) voor de overheid in bepaalde gevallen een Vpb-plicht ontstaan met bijbehorende administratie- en aangifteplicht. De individuele ministeries zijn in de wet aangewezen als belastingplichtige entiteiten. Elk ministerie moet daarom toetsen of en in hoeverre sprake is van Vpb belaste activiteiten. VWS heeft daartoe voor de eigen onderdelen – in eerste instantie voor het belastingjaar 2016 – in kaart gebracht welke activiteiten tot de Vpb belaste activiteiten behoren. Daarnaast is beoordeeld of vrijstellingen kunnen worden toegepast. De bevindingen zijn vastgelegd in een fiscaal dossier.

Audit Committee

Het Audit Committee is in 2017 vier keer bijeen geweest. De reguliere producten uit de jaarlijkse verantwoording van VWS en controles zijn geagendeerd en besproken. Het Audit Committee heeft daarnaast over specifieke onderwerpen gesproken, zoals het risicomanagement, de inbedding van het evaluatieonderzoek in de beleidscyclus en de voorgang en opvolging van het programma Fraude in de Zorg.

In september is de periodieke evaluatie van het Audit Committee afgerond. Het Audit Committee heeft geconcludeerd de scope te verbreden naar vraagstukken die op stelselniveau spelen waarbij ook aandacht moet blijven bestaan voor de kwaliteit van de bedrijfsvoering. Verder dient het instrument risicomanagement ingezet te worden voor de agendavoering van het Audit Committee.

In 2017 is op basis van een periodieke evaluatie van het Audit Committee het aantal externe leden uitgebreid van twee naar drie.