Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID (XV)

ONDERDEEL A. ALGEMEEN

1. AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

Onder verwijzing naar de artikelen 2.37, tweede en derde lid, en 2.40 van de Comptabiliteitswet 2016 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid decharge te verlenen over het in het jaar 2017 gevoerde financiële beheer.

Voor de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening stelt de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 7.14, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 een rapport op. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden. Het rapport bevat de bevindingen en het oordeel van de Rekenkamer op basis van artikel 7.12, van de Comptabiliteitswet 2016, over:

• a. de financiële verantwoordingsinformatie in de jaarverslagen, bedoeld in artikel 3.8 van de Comptabiliteitswet 2016;

• b. de totstandkoming van de niet-financiële verantwoordingsinformatie in de jaarverslagen, bedoeld in artikel 3.9 van de Comptabiliteitswet 2016;

• c. de financiële verantwoordingsinformatie in het Financieel jaarverslag van het Rijk, bedoeld in artikel 2.35 van de Comptabiliteitswet 2016;

• d. het gevoerde begrotingsbeheer, het financieel beheer en de materiele bedrijfsvoering, bedoeld in de artikelen 3.2 tot en met 3.4 van de Comptabiliteitswet 2016 en de daartoe bijgehouden administraties van het Rijk;

• e. de centrale administratie van de schatkist van het Rijk van het Ministerie van Financiën.

Bij het besluit tot dechargeverlening worden verder de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken betrokken:

• a. het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2017;

• b. het voorstel van de slotwet dat met het onderhavige jaarverslag samenhangt;

• c. het rapport van de Algemene Rekenkamer over het onderzoek van de centrale administratie van de schatkist van het Rijk en van het Financieel jaarverslag van het Rijk,

• d. de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer over de in het Financieel jaarverslag van het Rijk, over 2017 opgenomen rijksrekening van uitgaven en geraamde ontvangsten over 2017, alsmede over de rijkssaldibalans over 2017 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 7.14, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2016).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, W. Koolmees

2. LEESWIJZER

2.1 Opbouw jaarverslag

Het jaarverslag van SZW bestaat uit vijf onderdelen: algemeen, beleidsverslag, jaarrekening, departementspecifieke informatie en bijlagen.

Het onderdeel algemeen omvat:

• 1. het verzoek tot dechargeverlening en

• 2. deze leeswijzer.

Het beleidsverslag is opgebouwd uit vier onderdelen.

• 3. De paragraaf beleidsprioriteiten bevat een uiteenzetting op hoofdlijnen van de bereikte resultaten.

• 4. De beleidsartikelen verantwoorden meer in detail in hoeverre de doelstellingen van SZW zijn behaald. Tevens is hier de toelichting te vinden op opmerkelijke verschillen tussen de financiële realisatie en de vastgestelde begroting.

• 5. De niet-beleidsartikelen verantwoorden de financiële afwikkeling van de apparaatsuitgaven kerndepartement, de afgesloten regelingen, de algemene uitgaven die niet aan de beleidsartikelen zijn toe te rekenen, en de onvoorziene uitgaven en loon- en prijsbijstellingen.

• 6. De bedrijfsvoeringsparagraaf geeft informatie over de bedrijfsvoering.

De jaarrekening is opgebouwd uit vijf onderdelen:

• 7. De verantwoordingsstaat van het Ministerie van SZW.

• 8. De samenvattende verantwoordingsstaat van het Agentschap SZW.

• 9. De jaarverantwoording van dit agentschap.

• 10. De saldibalans, met de bij dit onderdeel behorende financiële toelichting.

• 11. De paragraaf WNT-verantwoording.

De departementspecifieke informatie gaan over de sociale fondsen SZW en over de gerealiseerde koopkracht.

De bijlagen betreffen de ingevolge de Rijksbegrotingsvoorschriften (RBV) verplichte bijlagen over de toezichtrelaties en ZBO’s en RWT’s, over afgerond evaluatie- en overig onderzoek en over externe inhuur. Daarnaast is een lijst van afkortingen opgenomen.

2.2 Specifieke aandachtspunten

In de begrotingen en de jaarverslagen van het Ministerie van SZW wordt gerapporteerd over zowel begrotingsgefinancierde als premiegefinancierde regelingen. In de beleidsartikelen waar premiegefinancierde uitgaven en ontvangsten voorkomen zijn deze opgenomen in een afzonderlijke budgettaire tabel. In de paragraaf beleidsprioriteiten en in de bijlage over het SZA-kader wordt ingegaan op de ontwikkeling van het totaal van deze uitgaven. De begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten komen één op één voort uit de administratie van SZW, de premiegefinancierde uitgaven en ontvangsten zijn afgeleid van de jaarverslagen van de ZBO’s.

In de Comptabiliteitswet (CW) is in artikel 3.2 geregeld dat de Minister verantwoordelijk is voor het beheer van de begroting(en) van een ministerie. Daarom wordt de begrotingswet ook ondertekend door de Minister. Dit komt in de beleidsartikelen tot uitdrukking onder het kopje «Rol en verantwoordelijkheid». De Staatssecretaris wordt hier niet expliciet genoemd. Het begrip Staatssecretaris komt in de CW niet voor. De verhouding tussen Minister en Staatssecretaris is in de Grondwet (artikel 46) geregeld. De Staatssecretaris wordt belast met een deel van de taken van de Minister. Minister en Staatssecretaris verdelen de taken onderling op aanwijzing van de Minister. Voor SZW betekent dit dat de Staatssecretaris verantwoordelijk is voor een groot aantal beleidsinstrumenten die in het jaarverslag zijn opgenomen, zoals in de beleidsartikelen 2 (o.a. macrobudgetbudget participatiewetuitkeringen), 4 (Wajong), 7 (Kinderopvang), 9 (Anw), 10 (tegemoetkoming ouders) en 11 (uitvoeringskosten SVB).

Op grond van het overgangsrecht in artikel 10.2 van de Comptabiliteitswet 2016 blijven voor de jaarverslagen en slotwetten over 2017 de bepalingen uit de Comptabiliteitswet 2001 en de daarop berustende bepalingen van toepassing zoals deze golden voor de inwerkingtreding van de Comptabiliteitswet 2016 per 1 januari 2018. Om die reden moet telkens bij de verwijzingen naar de bepalingen van de Comptabiliteitswet 2016 worden gelezen de artikelen van de Comptabiliteitswet 2001 conform de transponeringstabel bij de Comptabiliteitswet 2016, Stb. 2017,139. Het betreft met name de volgende artikelen:

Artikelen in CW 2016 en CW 2001

Art. in CW 2016	Art. in CW 2001
3.2 – 3.4	19, eerste lid; 21, eerste en tweede lid
3.5	22, eerste lid; 26, eerste lid
3.8	58, eerste lid, onderdeel a, en derde lid; 61, derde lid
3.9	58, eerste lid, onderdeel b en c
2.37	60, tweede en derde lid; 63, eerste en vierde lid
2.35	61, tweede tot en met vierde lid
2.40	64
7.12	82, eerste lid; 83, eerste lid
7.14	82, vijfde lid; 83, tweede tot en met vierde lid

De Tweede Kamer heeft als focusonderwerp voor het departementale jaarverslag 2017 «toetsbare beleidsplannen» vastgesteld (Tweede Kamer, 2016–2017, 31 865, nr. 98). Aan dit onderwerp wordt in de bijlage over evaluaties en overig onderzoek expliciet aandacht besteed. Voor het Financieel jaarverslag van het Rijk heeft de Tweede Kamer ook het onderwerp «verplichtingen: pijler van het budgetrecht» gekozen.

In dit jaarverslag worden ook kerncijfers gepresenteerd over jaren vóór 2017. Hierbij wordt uitgegaan van de meest recente informatie. Dit betekent dat deze cijfers kunnen afwijken van voorlopige gegevens die in vorige jaarverslagen werden gepresenteerd.

Bij de budgettaire tabellen in het beleidsverslag wordt het verschil tussen de budgettaire raming uit de begroting 2017 en de realisatie voor het jaar 2017 toegelicht indien de afwijking tussen raming en realisatie groter is dan 5% van het begrotingsbedrag of groter is dan € 25 miljoen.

In vorige jaarverslagen zijn als toelichting op de ontwikkeling van de financiële instrumenten kerncijfers voor de laatste drie realisatiejaren verstrekt. Vanaf dit jaarverslag worden conform de Rijksbegrotingsvoorschriften kerncijfers voor de laatste vijf realisatiejaren opgenomen.

Meer kwantitatieve gegevens over de ontwikkelingen op het beleidsterrein van SZW zijn te vinden in de publicatie «Jaaroverzicht Beleidsinformatie SZW 2015–2017», die SZW tegelijkertijd met dit jaarverslag aan de Tweede Kamer aanbiedt. Ook is het mogelijk om via de App Store of Play Store de app «SZW-cijfers» te downloaden op smartphone of tablet. Deze app bevat een groot aantal gegevens die SZW regelmatig actualiseert.

In juni 2011 is de motie Schouw ingediend en aangenomen (Tweede Kamer, 2010–2011, 21 501, nr. 537). Deze motie zorgt er voor dat de landenspecifieke aanbevelingen van de Europese Raad op grond van de nationale hervormingsprogramma's een eigenstandige plaats krijgen in de departementale begrotingen en jaarverslagen. In de paragraaf beleidsprioriteiten wordt teruggekomen op de landenspecifieke aanbevelingen zoals verwoord in de begroting.

ONDERDEEL B. BELEIDSVERSLAG

3. BELEIDSPRIORITEITEN

3.1 Het beeld van 2017

Twee kabinetten in een jaar

Dit jaarverslag kijkt terug op het beleid van het Ministerie van SZW in 2017. 2017 was een overgangsjaar. Het begon onder het kabinet-Rutte II. Na de verkiezingen op 15 maart werd dit kabinet demissionair en op 10 oktober 2017 startte het nieuwe kabinet-Rutte III. Het nieuwe regeerakkoord (Tweede Kamer, 2017–2018, 34 700, nr. 34) bevat voornamelijk beleid dat ingaat vanaf 2018. Het grootste deel van het SZW-beleid over 2017 vond dus plaats onder het kabinet-Rutte II.

Een arbeidsmarkt in hoogconjunctuur...

In 2017 sloeg het herstel na de crisis om in een sterke economische groei van 3,2% (tabel 3.1). De werkzame beroepsbevolking bereikte een nieuw record en sinds 2008 waren er niet zo veel openstaande vacatures. De werkloosheid is de afgelopen jaren niet zo laag geweest (figuur 3.1) en de arbeidsparticipatie in tijden niet zo hoog. Aan het einde van 2017 zakte de werkloze beroepsbevolking onder de 400.000 personen. Het herstel leidt ondertussen tot krapte op de arbeidsmarkt. Steeds meer bedrijfstakken geven aan nog maar moeizaam nieuw personeel te kunnen vinden. Dit biedt perspectief aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en aan mensen die in staat en bereid zijn om (meer) te gaan werken.

Tabel 3.1 Kerncijfers economische groei, koopkracht en werkgelegenheid

	2015	2016	2017
Economische groei (mutaties in %)1	2,3	2,2	3,2
Werkgelegenheid in uren (mutaties in %)2	0,6	2,0	1,7
Werkzame beroepsbevolking (x 1.000, jaargemiddelde)1	8.294	8.403	8.579
Werkloze beroepsbevolking (x 1.000, jaargemiddelde)1	614	538	438
Openstaande vacatures (x 1.000, jaargemiddelde)1	130	156	201
Loonvoet bedrijven per uur (mutaties in %)2	– 0,2	0,6	1,5
Koopkracht, statisch, mediaan, alle huishoudens (mutaties in %)2	1,0	2,6	0,3

...heeft nog steeds aandachtspunten

Desondanks blijven er in en na 2017 knelpunten op de arbeidsmarkt die aandacht verdienen. De lonen en koopkracht stegen minder snel dan de economie als geheel. Mensen voelen de vooruitgang dus nog niet volledig in hun portemonnee. De werkloosheid is ook nog niet op het niveau van voor de crisis. Bijna een miljoen mensen zijn formeel gezien niet werkloos, maar willen wel werken of meer werken. Deze werkzoekenden kunnen niet altijd de vacatures vervullen die er steeds meer ontstaan, bijvoorbeeld omdat hun vaardigheden niet aansluiten bij wat de werkgever vraagt. Ook is het van belang dat meer statushouders aan het werk gaan; Nederlanders met een migratieachtergrond hebben in brede zin een achterstand op de arbeidsmarkt. Eveneens blijft de toeleiding naar werk van mensen met een arbeidsbeperking om aandacht vragen. Tot slot groeide de werkgelegenheid de afgelopen jaren vooral onder zzp’ers en werknemers met tijdelijke en flexibele contracten (tabel 3.2), met doorgaans minder zekerheden dan een vaste aanstelling. De Europese Commissie beveelt aan deze tweedeling op de arbeidsmarkt aan te pakken. Dit blijft een belangrijk beleidsthema; zeker ook in het regeerakkoord en de uitwerking daarvan op de arbeidsmarkt (Tweede Kamer, 2017–2018, 29 544, nr. 813).

Tabel 3.2 Kerncijfers positie in de werkkring (gemiddeld x 1.000)1

		2015	2016	2017
Werknemers		6.909	7.000	7.154
	waarvan werknemers met vaste arbeidsrelatie	5.143	5.158	5.206
	waarvan werknemers met flexibele arbeidsrelatie	1.767	1.841	1.948
Zelfstandigen		1.384	1.403	1.425

Leeswijzer

De volgende paragrafen gaan in op het beleid in 2017. Het beleid van het Ministerie van SZW bestaat uit drie pijlers: werken aan goed werk, meedoen in de samenleving en een solidair sociaal stelsel. De uitvoering is onmisbaar geweest om dat beleid te verwezenlijken. Het tekstkader gaat in op de highlights van de uitvoering in 2017.

3.2 Het beleid in 2017

3.2.1 Werken aan goed werk

Wet werk en zekerheid

Het vorige kabinet heeft een wetsvoorstel voorbereid op het gebied van compensatie voor werkgevers voor de verschuldigde transitievergoeding (Tweede Kamer, 2016–2017, 34 699, nr. 2). Het gaat enerzijds om recht op compensatie bij ontslag van een werknemer wegens langdurige arbeidsongeschiktheid. Anderzijds gaat het om geen recht op transitievergoeding bij ontslag om bedrijfseconomische redenen, als er een cao-regeling van toepassing is. De Tweede Kamer heeft dit voorstel rond de verkiezingen controversieel verklaard. Het huidige kabinet zet het voorstel nu door, om enkele «scherpe kanten» van de verplichting tot het betalen van een transitievergoeding af te halen, vooral voor MKB-ers.

Toen het Dagloonbesluit werknemersverzekeringen per 1 juli 2015 veranderde als gevolg van de Wet werk en zekerheid, viel het verzekerde loon lager uit dan daarvoor voor bijvoorbeeld starters, herintreders en flexwerkers. Het verzekerde loon voor deze groepen is sinds 1 december 2016 weer opgehoogd. Voor de tussenliggende periode hebben deze mensen recht op een eenmalige tegemoetkoming. Deze is na 1 april 2017 aan de betrokkenen betaald. Daarnaast is in 2017 gewerkt aan verdere aanpassingen van het Dagloonbesluit.

Arbeidsvoorwaarden

In 2017 steeg de beloning voor specifieke groepen vanwege aanpassingen rond het minimumloon. Ten eerste steeg per 1 juli 2017 het minimumjeugdloon voor 18- tot 21-jarigen en daalde de leeftijd waarop het volwassenminimumloon ingaat naar 22 jaar (Stb. 2017, 24). Deze wijzigingen sluiten aan bij de sociaaleconomische en maatschappelijke ontwikkelingen en bij wat internationaal gangbaar is. Diezelfde wet borgt ook dat het minimumloon vanaf 2018 gaat gelden als een werknemer stukloon krijgt. Verder is in 2017 besloten dat opdrachtnemers per 1 januari 2018 ook recht hebben op minstens het minimumloon (Stb. 2017, 290). Tot slot is in 2017 een internetconsultatie gehouden over de mogelijkheid om een wettelijk minimumuurloon in te voeren in plaats van een minimumloon per maand.

Ongelijke beloning voor hetzelfde werk is onwenselijk en onrechtvaardig. Daarom zet Nederland in EU-verband in op gelijk loon voor gelijk werk. Op 23 oktober 2017 heeft de Raad van Ministers ingestemd met een algemene oriëntatie op het voorstel voor een herziene detacheringsrichtlijn (Tweede Kamer, 2017–2018, 21 501 31, nr. 459). De oriëntatie komt in grote mate overeen met de Nederlandse inzet. Nu onderhandelt de Raad nog met het Europees Parlement over de definitieve tekst. Deze onderhandelingen begonnen eind 2017 en lopen in 2018 door. Ook discriminatie is een oorzaak van ontoelaatbare beloningsverschillen. Daarom liep in 2017 de campagne «Zet een streep door discriminatie». Een van de onderwerpen in de campagne is genderdiscriminatie.

Arbeid en zorg

Op 1 juli 2017 trad de wijziging van de Arbeidsomstandighedenwet in werking (Stb. 2017, 22). Deze wijziging versterkt de positie van de bedrijfsarts en vergroot de betrokkenheid van werkgevers en werknemers bij de arbodienstverlening en preventie in het bedrijf. De implementatie is ondersteund door communicatieactiviteiten en stimulering van sectorale en regionale activiteiten.

Het vorige kabinet wilde het betaalde kraamverlof voor partners uitbreiden van twee naar vijf dagen. UWV zou dan de drie extra dagen betalen. Het nieuwe kabinet heeft besloten dit wetsvoorstel in te trekken en te vervangen door drie extra dagen geboorteverlof, betaald door de werkgever. De wetswijziging gaat in per 1 januari 2019. Hier bovenop krijgen partners per 1 juli 2020 vijf weken lang van UWV gedeeltelijk betaald kraamverlof.

Handhaving

Om eerlijk, gezond en veilig werk te borgen houdt de Inspectie SZW toezicht op bedrijven, instellingen en werkenden. Dit doet ze door in te zetten op thema’s en sectoren met de grootste risico’s en de meest kwetsbare groepen door middel van inspecties, opsporing, handhavingscommunicatie, ketensamenwerking en branchebeïnvloeding. Naar aanleiding van het rapport «Werken met effect», voortvloeiend uit de motie Heerma c.s. over de toereikendheid van de capaciteit van de Inspectie SZW, is in 2017 een Inspectie Control Framework (ICF) opgesteld (Tweede Kamer, 2016–2017, 34 550 XV, nr. 74). Het ICF maakt de relatie inzichtelijk tussen enerzijds de maatschappelijke problemen, risico’s en verwachtingen op het domein van SZW en anderzijds de inzet van de Inspectie SZW. Met de ICF als basis heeft het kabinet-Rutte III in het regeerakkoord extra geld uitgetrokken voor de handhavingsketen, waar de Inspectie SZW deel van uitmaakt. Het bedrag loopt jaarlijks op tot structureel € 50 miljoen in 2022. In 2017 bereidde de Inspectie zich voor om personeel te werven dat invulling gaat geven aan het regeerakkoord.

3.2.2 Meedoen in de samenleving

Inburgering en integratie

De arbeidsmarktpositie van Nederlanders met een migratieachtergrond en asielstatushouders moet beter. Dit blijkt onder meer uit een beleidsdoorlichting uit 2017 (Tweede Kamer, 2016–2017, 30 982, nr. 31). Dit kabinet zet zich in om een groter aandeel van de mensen met een migratieverleden aan het werk te krijgen. Ook in 2017 waren er maatregelen op dit vlak. Zo is ingezet op het koppelen van asielmigranten aan (vrijwilligers)werk. In 2017 leidde dat tot 6.141 koppelingen. Als uitwerking van het bestuurlijk akkoord Rijk-gemeenten (Stb. 2017, 78) over de verhoogde instroom van vluchtelingen, volgde een proces van screening en matching. Hierbij wordt gescreend op opleiding, (werk)ervaring en werkambities om onder meer de instroom naar opleiding en werk te bevorderen. In 2017 vonden 2.696 screeninggesprekken plaats. Ook waren er 8.302 begeleidinggesprekken over participatie met vergunninghouders en 496 met asielzoekers.

Ook op het gebied van inburgering zijn in 2017 aanpassingen doorgevoerd. De Wet Inburgering bevat sinds 1 oktober de participatieverklaring en maatschappelijke begeleiding (Stb. 2017, 285). Als onderdeel van het inburgeringexamen dienen kandidaten wettelijk te verklaren dat zij kennisgenomen hebben van de Nederlandse kernwaarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit en dat zij deze respecteren. Ook verklaren zij actief een bijdrage te willen leveren aan de Nederlandse samenleving. De maatschappelijke begeleiding richt zich op het wegwijs maken van asielstatushouders en hun nareizende familieleden. Zij krijgen in de eerste periode van hun verblijf ondersteuning en begeleiding in praktische zaken, hulp bij inburgering en begeleiding gericht op integratie en actieve participatie. De gemeenten krijgen middelen om de participatieverklaring en maatschappelijke ondersteuning uit te voeren. Verder kwamen er maatregelen (Tweede Kamer, 2016–2017, 32 824, nr. 182) als reactie op onderzoek van de Algemene Rekenkamer (Tweede Kamer, 2016–2017, 32 824, nr. 181). Het gaat om betere informatievoorziening aan inburgeraars over het cursusaanbod, het houden van toezicht op de kwaliteit van het cursusaanbod en het stimuleren van inburgering op een hoger niveau dan strikt noodzakelijk. Ook openden er nieuwe examenlocaties om beter te kunnen voldoen aan de vraag. Tot slot is het in 2017 mogelijk geworden om mensen een uitkering te weigeren als zij zich hebben ingelaten met jihadistische en terroristische organisaties (Stb. 2017, 78).

Kwetsbare groepen

Werkgevers hebben in 2016 in totaal 22.554 extra banen gerealiseerd voor mensen met een arbeidsbeperking (Tweede Kamer, 2016–2017, 33 981, nr. J). Het gaat om 18.957 banen bij de sector markt en 3.597 banen bij de sector overheid. Werkgevers in de sector markt voldoen hiermee aan de doelstelling uit de banenafspraak van 14.000 banen, maar dit geldt niet voor de sector overheid (6.500 banen). Hierom heeft het vorige kabinet in 2017 de quotumregeling voor de sector overheid geactiveerd. De daadwerkelijke quotumheffing is een jaar uitgesteld, zodat overheidswerkgevers de tijd krijgen om een inhaalslag te maken. Als de sector overheid de banenafspraak alsnog haalt, is het mogelijk het quotum weer te deactiveren. Om de aarzeling bij werkgevers weg te nemen om duurzame banen te creëren, is in 2017 besloten dat de uniforme no-riskpolis voor de doelgroep banenafspraak en beschut werk ook vanaf 2021 voor alle gemeenten beschikbaar is. Verder is er nu een extra toegangsroute tot de doelgroep van de banenafspraak: de Praktijkroute. Het wetsvoorstel ter vereenvoudiging en stroomlijning van de Participatiewet bevatte maatregelen om de kansen voor mensen uit de doelgroep banenafspraak verder te vergroten vanaf 2017. Zo kunnen zij nu sneller aan het werk bij een werkgever met een loonkostensubsidie van de gemeente.

Beschutte werkplekken zijn bedoeld voor mensen die wel kunnen werken, maar zoveel begeleiding en/of aanpassingen nodig hebben dat het niet van een reguliere werkgever mag worden verwacht dat hij deze mensen in dienst neemt. Het aantal beschutte werkplekken bij gemeenten bleef sterk achter bij de verwachtingen (tabel 3.3). Daarom zijn gemeenten vanaf 2017 verplicht mensen een beschutte werkplek aan te bieden als zij over een positief advies van UWV beschikken. Ook kunnen vanaf 2017 niet alleen de gemeenten, maar ook mensen zelf hierover advies vragen bij UWV. Dit heeft geleid tot een sterke toename van het aantal positieve adviezen. In 2017 zijn in totaal circa 1.650 positieve adviezen beschut werk afgegeven. In 2015 en 2016 waren dat er in totaal ongeveer 500. Eind september waren er ruim 800 mensen daadwerkelijk aan het werk. Beschut werk komt dus op stoom, maar blijft nog achter bij de 2.600 plekken uit de ministeriële regeling (Stcrt. 2017, 4 882). Het kabinet wil gemeenten daarom extra ondersteunen via een zogeheten buddyproject waarbij gemeenten elkaar helpen bij zaken die spelen rond beschut werk. Dit project staat onder auspiciën van de Programmaraad. Om gemeenten verder tegemoet te komen, is een bonus per gerealiseerde beschutte werkplek van € 3.000 beschikbaar.

Tabel 3.3 Kerncijfers re-integratie

		2015	2016	2017
Aantal gestarte banen na re-integratievoorziening door gemeenten (x 1.000)1		43	43	21
Werkenden met een voorziening Participatiewet (x 1.000, ultimo)2		33	35	44
	waarvan personen met een loonkostensubsidie Participatiewet	1,2	2,2	7,7
	waarvan personen met beschut werk	<0,1	<0,1	0,4
	waarvan tijdelijke loonkostensubsidie voor werklozen of ID/WIW	5,2	3,7	3,4
Werknemersbestand WSW (x 1.000)3		96	91	90
Aantal detacheringen als percentage van het totaal aantal arbeidsplaatsen3		36	37	37
Aantal gerealiseerde plaatsen in begeleid werken als percentage van het totaal aantal arbeidsplaatsen3		6,6	6,5	6,6
Aantal voorzieningen Participatiewet/WWB (x 1.000, ultimo)4		209	222	256
Aantal personen met een voorziening Participatiewet/WWB (x 1.000, ultimo)4		166	174	190

Het lage-inkomensvoordeel (LIV) draagt ook bij aan de baankansen van kwetsbare groepen. Sinds 1 januari 2017 krijgen werkgevers een LIV-tegemoetkoming als zij werknemers in dienst hebben die rond het minimumloon verdienen. Dit stuwt de werkgelegenheid niet alleen voor reguliere werknemers aan de onderkant van de arbeidsmarkt, maar ook voor onder meer mensen op een beschutte werkplek, Wsw’ers en mensen met een loonkostensubsidie op grond van de Participatiewet.

Gemeenten kunnen vanaf april 2017 een aanvraag indienen om, binnen een periode van drie jaar, te mogen experimenteren bij de uitvoering van de Participatiewet (Stb. 2017, 69; Stcrt. 2017, 10 881). Het doel van de experimenten is om te onderzoeken wat het beste werkt om mensen vanuit de bijstand naar werk toe te leiden. Aangewezen deelnemers aan de experimenten zijn Groningen in samenwerking met Ten Boer, Deventer, Nijmegen, Tilburg en Wageningen. De experimenten in deze gemeenten zijn in de zomer van 2017 van start gegaan en duren twee jaar.

Eind 2017 heeft UWV de herindeling van de Wajong nagenoeg afgerond (Tweede Kamer, 2017–2018, 34 352, nr. 76). In totaal heeft UWV in de periode 2015–2017 een groep van circa 172.000 oWajongers en ruim 64.000 Wajong2010-gerechtigden ingedeeld in de categorieën «arbeidsvermogen» of «duurzaam geen arbeidsvermogen». UWV verwacht dat na afronding van alle beoordelingen ruim 120.000 Wajongers in de categorie «arbeidsvermogen» zitten, van wie bijna 72.000 oWajongers.

De eerste tussenevaluatie van de sectorplannen laat zien dat de effecten van de tot eind augustus 2017 afgeronde sectorplannen zich vooral voordoen op individueel niveau (Tweede Kamer, 2017–2018, 33 566, nr. 101). Via sectorplannen zijn maatregelen gefinancierd die anders niet of in mindere mate waren uitgevoerd, bijvoorbeeld het creëren van leerwerkplekken en het aanbieden van opleidingen. De afgeronde sectorplannen boden bijna 91.000 deelnemers een opleiding en bijna 24.000 deelnemers een leerwerkplek. De uitvoering van de plannen heeft vertraging opgelopen, waardoor veel maatregelen pas aan het eind van de crisis in werking traden. In 2018 volgt de tweede tussenevaluatie van de sectorplannen.

Naast de sectorplannen waren gedurende 2017 ook scholingsvouchers beschikbaar die werkzoekenden hielpen zich om te scholen naar een kansberoep. Van mei 2016 tot eind 2017 zijn ruim 18.500 vouchers toegekend. UWV onderzoekt de besteding ervan. Uit de eerste steekproef van 500 vouchers blijkt dat 10% van de ontvangers van scholingsvouchers niet aan de voorwaarden heeft voldaan (Tweede Kamer, 2017–2018, 33 566, nr. 101). Deze resultaten geven aanleiding de steekproef uit te breiden.

Arbeidsongeschiktheid en ziekte

Op het gebied van arbeidsongeschiktheid en de WIA springt een aantal ontwikkelingen in 2017 in het oog. Zo is het interdepartmentaal beleidsonderzoek (IBO) «Geschikt voor de arbeidsmarkt» in 2017 afgerond (Tweede Kamer, 2016–2017, 29 544, nr. 780). Het rapport leverde verschillende beleidsopties om de arbeidsparticipatie van mensen met een WIA-uitkering te bevorderen. Het kabinet heeft een aantal opties overgenomen in het regeerakkoord. Een andere ontwikkeling in 2017 is dat de WIA-taakstelling uit het sociaal akkoord niet meer doorgaat, omdat er geen zicht was op concrete maatregelen van de sociale partners. Wel nam de tegemoetkoming arbeidsongeschikten in 2017 af van € 212,06 naar € 175,63 netto per jaar. Tot slot is de Wet verbetering hybride markt sinds 1 januari 2017 in werking. De wet heeft de premiesystematiek van het UWV aangepast zodat deze meer aansluit bij de systematiek van de private markt. Dit heeft als doel dat werkgevers hun keuze meer gaan baseren op de kwaliteit van re-integratie en activering.

In 2017 vond op het terrein van de Ziektewet (ZW) en de Wet arbeid en zorg (WAZO) een beleidsdoorlichting plaats (Tweede Kamer, 2016–2017, 30 982, nr. 33). Het kabinet geeft gehoor aan de aanbeveling uit deze beleidsdoorlichting om met de verbeteringen in de informatievoorziening aan de slag te gaan (Tweede Kamer, 2017–2018, 30 982, nr. 37). SZW en UWV bekijken welke informatie het meest nuttig en leverbaar is. Verder startte in het eerste kwartaal van 2017 een experiment in de ZW om te onderzoeken of vervroegde inzet van de no-riskpolis leidt tot meer arbeidsparticipatie. Dit experiment geldt voor mensen in de ZW die geen werkgever meer hebben en na een jaar ziekte door het UWV beoordeeld zijn.

Kinderopvang

Goede kinderopvang biedt kinderen een vertrouwde en veilige omgeving waarin zij zich kunnen ontwikkelen en bevordert de arbeidsparticipatie van ouders (tabel 3.4 en 3.5). Daarom is vanaf 2017 jaarlijks € 200 miljoen extra beschikbaar voor de toegankelijkheid en kwaliteit van de kinderopvang. Een belangrijk deel van dit geld gaat naar de kinderopvangtoeslag. Verder zijn in 2017 de Wet innovatie en kwaliteit kinderopvang (Stb. 2017, 251) en de Wet harmonisatie peuterspeelzaalwerk en kinderopvang (Stb. 2017, 252) aangenomen. De wijzigingen zijn van kracht per 1 januari 2018 en moeten de kwaliteit van de kinderopvang borgen en de verschillen in de kwaliteitseisen van peuterspeelzaalwerk en kinderopvang verkleinen.

Tabel 3.4 Kerncijfers netto arbeidsparticipatie (%)

	2015	2016	2017
Totaal mannen en vrouwen 15 tot 75 jaar1	65,4	65,8	66,7
Moeders (lid van ouderpaar)1	76,7	77,6	78,5
Vaders (lid van ouderpaar)1	90,4	90,8	91,2
Alleenstaande moeders1	59,5	62,2	63,1
Alleenstaande vaders1	75,5	76,3	73,8
Moeders met jonge kinderen (0–11)2	75,9	76,5	77,2
Vaders met jonge kinderen (0–11)2	93,0	93,3	93,5

Tabel 3.5 Kerncijfers gewerkte uren per week (gemiddelde binnen de groep vrouwen met een baan van meer dan 1 uur, jaarcijfers)1

	2015	2016	2017
Vrouwen 15 tot 75 jaar	25,3	25,6	25,9
Moeders met jonge kinderen (0–11 jaar)	25,5	25,8	26,4

3.2.3 Solidair sociaal stelsel

Ouderen en pensioenen

De verhoging van de AOW-leeftijd is vanaf 2022 gekoppeld aan de stijging van de levensverwachting. Dit houdt de overheidsfinanciën op lange termijn houdbaar. Op basis van nieuwe cijfers van het CBS over de levensverwachting, blijft de AOW-leeftijd in 2023 op 67 jaar en drie maanden, net als in 2022 (Tweede Kamer, 2017–2018, 32 163, nr. 45). In 2017 was de AOW leeftijd 65 jaar en 9 maanden.

Om mensen te helpen gezond en werkend de pensioenleeftijd te halen, zijn in 2017 meerdere activiteiten ontplooid. Zo richtte het programma «Duurzame inzetbaarheid» zich op thema’s als de aanpak van werkstress en duurzame inzetbaarheid in het MKB. Verder droeg het actieplan «Perspectief voor vijftigplussers» bij aan de arbeidsmarktpositie van ouderen. Onderdeel hiervan is het «Ontwikkeladvies 45-plus» uit december 2017 (Stcrt. 2017, 69 644). Werkenden van 45 jaar of ouder kunnen zich aanmelden voor persoonlijk loopbaanadvies om een beeld te krijgen van hun situatie op de arbeidsmarkt.

Ook op het gebied van aanvullende pensioenen waren er veranderingen in 2017. Zo is de Wet waardeoverdracht van kleine pensioenen aangenomen door het parlement (Stb. 2017, 505). Deze wet zorgt ervoor dat kleine aanspraken hun pensioenbestemming behouden. Hiermee verbetert de pensioenvoorziening van vooral werknemers met meerdere kortlopende dienstverbanden. Verder is in het najaar van 2017 het wetsvoorstel fuserende bedrijfstakpensioenfondsen ingediend (Tweede Kamer, 2017–2018, 34 801, nr. 2). Het wetsvoorstel biedt verplichtgestelde bedrijfstakpensioenfondsen de mogelijkheid om onder een aantal randvoorwaarden tijdelijk afgescheiden vermogens aan te houden. Dit maakt het uiteindelijk makkelijker voor bedrijfstakpensioenfondsen om te fuseren.

Het kabinet heeft de ambitie om het pensioenstelsel te vernieuwen. In 2017 zijn hiertoe voorbereidende stappen gezet. Het kabinet roept de SER op om hierover snel te adviseren en streeft ernaar om overeenstemming met sociale partners te krijgen over de invulling op hoofdlijnen binnen de kaders van de daarvoor in het regeerakkoord benoemde uitgangspunten. Ook de Europese Commissie beveelt Nederland aan om het pensioenstelsel aan te passen, om de tweede pijler van het pensioenstelsel transparanter, intergenerationeel billijker en schokbestendiger te maken.

Schulden en armoede

Op verschillende terreinen verbeterde de aanpak van schulden in 2017. Met de inwerkingtreding van het Besluit breed moratorium per 1 april 2017, in combinatie met artikel 5 van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, hebben gemeenten de mogelijkheid gekregen om bij de rechtbank een breed moratorium aan te vragen bij schuldhulpverlening (Stb. 2017, 83). Het Besluit geeft nadere invulling aan de voorwaarden waaronder een Breed Moratorium – een periode van maximaal 6 maanden waarin verhaals- en executiehandelingen richting de schuldenaar worden opgeschort – door de rechter kan worden verleend. De Eerste Kamer heeft de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet in 2017 aangenomen (Stb. 2017, 110). De wet heeft als doel te voorkomen dat schuldenaren bij beslaglegging te weinig geld overhouden om in basale levensbehoeften te voorzien. De datum van inwerkingtreding wordt later vastgesteld. Ook is de Rijksincassovisie in 2017 verder geconcretiseerd. Zo startte het interdepartementale project «Verbreding beslagregister». Onderzoek moet de kosten en baten van doorontwikkeling van het beslagregister duidelijk maken. Verder volgde op de evaluatie van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening een impuls om de schuldhulpverlening verder te professionaliseren. De NVVK, VNG, Divosa, Sociaal Werk Nederland en de LCR hebben met subsidie van SZW een leer- en ontwikkelprogramma ingericht onder de naam «Schouders eronder».

Speciale aandacht lag in 2017 op het steunen van kinderen in huishoudens met een laag inkomen. Vanaf 2017 is jaarlijks € 100 miljoen extra beschikbaar om te zorgen dat ook kinderen uit armere huishoudens kunnen sporten, aan cultuur kunnen doen, hun verjaardag kunnen vieren en op school kunnen meedoen. Daarnaast was er in 2017 extra geld voor het kindgebonden budget, dat de inkomenspositie van gezinnen met lagere en middeninkomens ondersteunt.

Handhaving sociale zekerheid

Het ontvangen van een uitkering gaat gepaard met diverse verplichtingen, zoals het tijdig verstrekken van gegevens over inkomen en het melden van samenwonen. De naleving van deze verplichtingen is een belangrijke voorwaarde voor een werkend stelsel van sociale zekerheid. Het UWV, de SVB en gemeenten zetten verschillende instrumenten in om te bevorderen dat wet- en regelgeving wordt nageleefd en gehandhaafd, zowel preventief als sanctionerend (tabel 3.6 en 3.7).

Tabel 3.6 Kerncijfers opsporing UWV, SVB en gemeenten

	Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000)			Totaal benadelingsbedrag (x € 1 mln)			Totaal opgelegd boetebedrag (x € 1 mln)
	2015	2016	2017	2015	2016	2017	2015	2016	2017
UWV1	33	17	13	62	41	46	16	9,7	7,6
SVB2	3,3	2,6	2,4	9,6	8,8	7,8	1,7	1,9	1,7
Gemeenten3	11	12	11	66	71	69	14	9,0	8,8
Totaal	47	32	26	137	121	123	32	21	18

Tabel 3.7 Kerncijfers incassoratio en geïnd bedrag UWV, SVB en gemeenten

	2015	2016	2017	2014	2015	2016	2013	2014	2015
Incassoratio (%)	na 1 jaar	na 1 jaar	na 1 jaar	na 2 jaar	na 2 jaar	na 2 jaar	na 3 jaar	na 3 jaar	na 3 jaar
UWV1	30	25	22	48	54	51	61	58	64
SVB2	21	24	23	40	41	46	62	46	46
Gemeenten3	14	16	14	22	25	26	37	28	31
Totaal	22	20	18	39	39	40	56	47	47
Geïnd bedrag (x € 1 mln)
UWV1	23	13	12	69	41	26	58	83	49
SVB2	2,4	2,6	2,2	4,3	4,6	4,9	8,4	4,9	5,2
Gemeenten3	11	13	11	18	20	26	10	23	25
Totaal	36	28	25	91	66	57	76	111	80

Per 1 januari 2017 is als onderdeel van de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving (de nieuwe Fraudewet) de mogelijkheid uitgebreid om een waarschuwing te geven in plaats van een boete. Hierdoor neemt ook het aantal overtredingen met financiële benadeling af. De kengetallen op het gebied van opsporing en de incassoratio’s tonen voor de rest een vergelijkbaar beeld met voorgaand jaar. De incassoratio zal de komende jaren nog verder toenemen, omdat de Fraudewet bepaalt dat het benadelingsbedrag en de boete minimaal 10 jaar teruggevorderd moeten worden. Zo is de incassoratio van de over 2013 terug te vorderen uitkeringen en boetes in 2017 opgelopen tot 66%, 74% en 47% voor respectievelijk de SVB, UWV en gemeenten.

3.3 Uitgavenkader Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt

Deze paragraaf presenteert een totaaloverzicht van de uitgaven in de budgetdisciplinesector Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt (SZA) in het jaar 2017. Eerst wordt de opbouw van de totale uitgaven in het SZA-kader weergegeven, onderverdeeld naar begrotings- en premiegefinancierde uitgaven. Daarna wordt inzicht gegeven in de onderverdeling van de uitgaven in het SZA-kader naar de verschillende regelingen. Ten slotte worden de uitgavenmutaties sinds de begroting 2017 gegroepeerd weergegeven en vindt toetsing van de SZA-uitgaven aan de ijklijn plaats.

Om een goede vergelijking te maken tussen begrote en gerealiseerde uitgaven zijn de uitgaven van de begroting 2017 (prijzen 2016) omgerekend naar prijzen 2017. Bij de analyse wordt de raming van uitgaven en ontvangsten uit de begroting 2017 (de stand Miljoenennota 2017) als startpunt genomen. Daarnaast worden in deze paragraaf de ontvangsten in mindering gebracht op de uitgaven (netto SZA-uitgaven). Daarom wijken deze uitgaven af van de uitgaven zoals opgenomen in de beleidsartikelen.

Allereerst volgt een vergelijking van de gerealiseerde SZA-uitgaven ten opzichte van de uitgaven zoals geraamd in de begroting 2017 (zie tabel 3.8). Uit deze tabel is af te leiden dat de totale uitgaven onder het SZA-kader € 0,8 miljard lager zijn uitgekomen dan voorzien bij de begroting 2017. De uitgaven onder het SZA-kader bestaan uit begrotingsgefinancierde uitgaven (€ 31,8 miljard) en premiegefinancierde uitgaven (€ 56,6 miljard). De begrotingsgefinancierde uitgaven worden uit belastinginkomsten betaald, de premiegefinancierde uitgaven worden voornamelijk door middel van premies gefinancierd. Het merendeel van de uitgaven van de SZW-begroting valt onder het uitgavenkader SZA. Op de totaaltelling van de uitgaven vindt een correctie plaats om dubbeltelling te voorkomen die ontstaat doordat sociale fondsen voor een deel gefinancierd worden uit begrotingsmiddelen. Deze zogeheten rijksbijdragen worden verantwoord op artikel 12 van dit jaarverslag. Dit betreft hoofdzakelijk een bijdrage aan het Ouderdomsfonds. De opbrengsten van de AOW-premie zijn namelijk onvoldoende om de ouderdomsuitgaven (AOW) te dekken. De apparaatsuitgaven en enkele andere uitgaven, waaronder subsidies en opdrachten, behoren tot de uitgaven onder het kader Rijksbegroting-eng en zijn daarom niet relevant voor het SZA-kader. Deze uitgaven worden in mindering gebracht op de totaaltelling. Voor het gedeelte van de ontvangsten dat tot de niet-belastingontvangsten wordt gerekend wordt eveneens gecorrigeerd. De gerealiseerde ontvangsten van de begrotingsartikelen onder het SZA-kader wijken af van de totale artikelontvangsten in het staafdiagram aan het begin van dit jaarverslag (€ 1,9 miljard). In dit diagram zijn ook de artikelontvangsten die betrekking hebben op de budgetdisciplinesector Rbg-eng en de niet-kaderrelevante ontvangsten meegenomen (voornamelijk werkgeversbijdragen kinderopvangtoeslag).

Tabel 3.8 SZA-uitgaven 20171 (x € 1 mld)

	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Totaal uitgaven begrotingsgefinancierd	31,8	33,8	– 2,0
–/– Correctie dubbeltelling rijksbijdragen	12,4	14,0	– 1,5
–/– Uitgaven Rbg-eng	0,5	0,6	– 0,1
–/– Correctie ontvangsten begrotingsgefinancierd	0,7	0,6	0,0
A. SZA-uitgaven begroting	18,2	18,6	– 0,4
Totaal uitgaven premiegefinancierd	56,6	57,0	– 0,4
–/– Correctie ontvangsten premiegefinancierd	0,3	0,4	0,0
B. SZA-uitgaven premie	56,3	56,7	– 0,4
C. Integratie-uitkering sociaal domein	2,6	2,6	0,1
Totaal SZA-uitgaven (A + B + C)	77,1	77,9	– 0,8

Tabel 3.9 toont een onderverdeling van de uitgaven die vallen binnen het SZA-kader naar de verschillende regelingen. Wederom is het startpunt de begroting 2017 (de stand Miljoenennota 2017). Ontvangsten worden in mindering gebracht op de uitgaven. De lagere dan begrote uitgaven zijn grotendeels het gevolg van lagere werkloosheidsuitgaven (WW), lagere uitgaven aan de kindregelingen en lagere re-integratieuitgaven arbeidsongeschiktheid.

Tabel 3.9 Uitgaven SZA-kader 2015–2017 (x € 1 mln)

	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Werkloosheid
WW-uitgaven (werkloosheid)	6.168	5.478	4.810	5.040	– 230
Macrobudget participatiewetuitkeringen (bijstand) en intertemporele tegemoetkoming	5.624	5.711	5.901	5.898	3
Arbeidsongeschiktheid/Ziekte en zwangerschap
WIA/WAO/WAZ/Wajong	11.971	12.253	12.569	12.378	191
ZW/WAZO	2.576	2.626	2.683	2.585	98
Ouderdom/Nabestaanden
MKOB	1	1	0	0	0
AOW	34.967	36.004	36.466	36.134	332
Inkomensondersteuning AOW	846	936	946	946	1
Anw	452	424	399	406	– 7
Kinderopvang en kindregelingen
KOT	1.645	2.006	2.273	2.231	41
AKW/WKB	5.093	5.205	5.195	5.273	– 78
Re-integratie/Participatie
Re-integratieuitgaven arbeidsongeschiktheid	182	221	89	175	– 86
Wsw-budget	17	17	0	0	0
Participatiebudget gemeenten	1	0	2	0	2
Integratie-uitkeringen sociaal domein	2.900	2.761	2.636	2.574	62
Uitvoeringskosten en overige uitgaven
Uitvoeringskosten (UWV/SVB etc.)	2.036	1.944	2.023	1.958	64
Overige uitgaven	919	1.018	1.153	1.262	– 110
Nominale ontwikkeling	0	0	0	1.033	– 1.033
Totaal SZA-uitgaven	75.398	76.607	77.142	77.893	– 750

Werkloosheid

De uitkeringslasten WW komen € 230 miljoen lager uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling is de realisatie € 330 miljoen lager dan begroot. Door de gunstige economische ontwikeling is de werkloosheid sterker gedaald dan verwacht. Dit heeft geleid tot lagere uitkeringslasten ten opzichte van de begroting.

De uitgaven macrobudget participatiewetuitkeringen en de intertemporele tegemoetkoming samen vallen € 3 miljoen hoger uit dan begroot. De doorwerking van hoger uitgevallen realisaties in 2016 had een opwaarts effect op de uitgaven in 2017. De doorwerking van de gestegen lonen en prijzen in de uitkeringen heeft ook een opwaarts effect gehad op de uitgaven. Tegenover deze verhogingen staat een neerwaarts effect als gevolg van de meevallende werkloosheidsontwikkeling.

Arbeidsongeschiktheid / ziekte en zwangerschap / Wajong

De uitgaven voor arbeidsongeschiktheid, ziekte en zwangerschap zijn € 289 miljoen hoger uitgekomen dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling is de realisatie ongeveer € 26 miljoen hoger dan begroot. De hogere uitkeringslasten in de WIA en de ZW worden slechts deels gecompenseerd door lagere uitkeringslasten in de WAO, WAZ, WAZO en de Wajong.

Ouderdom / nabestaanden

De AOW-uitgaven zijn € 332 miljoen hoger uitgekomen dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling is de realisatie € 63 miljoen lager dan begroot. Dit wordt voornamelijk verklaard doordat het aantal AOW’ers, de uitgaven aan de partnertoeslag en het percentage alleenstaanden (die recht hebben op een hogere AOW-uitkering) lager uitvielen dan begroot.

De uitkeringslasten Anw zijn € 7 miljoen lager uitgekomen dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling is de realisatie € 12 miljoen lager dan begroot. Dit komt vooral doordat het jaargemiddelde van het aantal personen met een Anw-uitkering lager is uitgekomen dan geraamd.

Kinderopvang en kindregelingen

Het saldo van de uitgaven en ontvangsten kinderopvangtoeslag is € 41 miljoen hoger uitgekomen dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling is de realisatie € 5 miljoen hoger dan de begroting. Het aantal kinderen met kinderopvangtoeslag is hoger uitgekomen, wat hogere uitkeringslasten tot gevolg heeft.

De uitgaven aan de AKW en WKB zijn € 78 miljoen lager uitgekomen dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling is de realisatie ongeveer € 100 miljoen lager dan begroot. De lagere uitgaven aan de AKW worden veroorzaakt door een kleiner aantal kinderen dan in de begroting was voorzien. De uitgaven aan de WKB zijn onder andere lager door de gunstige economische ontwikkeling (hogere inkomens leiden tot lagere bedragen en minder rechthebbenden).

Re-integratie / Participatie

In 2017 is € 86 miljoen minder uitgegeven dan begroot aan re-integratie arbeidsongeschikten. Dit bestaat uit lagere uitgaven aan re-integrate Wajong (€ 67 miljoen) en lagere uitgaven aan re-integratie WIA/WAO/WAZ (€ 19 miljoen). De lagere uitgaven aan re-integratie Wajong worden voor een deel verklaard door de ontvangst van ESF-gelden door het UWV, waardoor de bevoorschotting vanuit SZW naar beneden is bijgesteld. De lagere uitgaven aan re-integratie WIA/WAO/WAZ zijn grotendeels het gevolg van het doorschuiven van een deel van het budget naar het begrotingsgefinancieride budget in 2020 en 2021.

Uitvoeringskosten en overige uitgaven

De uitvoeringskosten van het UWV en de SVB komen € 64 miljoen hoger uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling is de realisatie € 42 miljoen hoger dan begroot. Dit komt grotendeels door hogere uitvoeringskosten bij het UWV, onder andere als gevolg van het saldo van nabetalingen over 2016 en aanvullende toekenningen sinds de begroting. Ook zijn de uitvoeringskosten SVB licht hoger uitgekomen.

Overige uitgaven

De overige uitgaven zijn per saldo € 110 miljoen lager uitgekomen dan begroot. De overige uitgaven betreffen verschillende kleinere regelingen, voornamelijk de AIO, OBR, TW, uitkeringen Caribisch Nederland en uitgaven aan integratie en maatschappelijke samenhang.

Tabel 3.10 laat de ontwikkeling van het SZA-kader en de netto SZA-uitgaven zien voor het jaar 2017. De SZA-uitgaven worden getoetst aan de ijklijn.

Tabel 3.10 Bijstelling SZA-uitgaven en ijklijn sinds de indiening van de Miljoenennota 2017 (x € 1 mld)

Uitgaven
SZA-uitgaven bij indiening Miljoenennota 2017	77,9
Budgettaire mutaties	– 0,8
SZA-uitgaven jaarverslag 2017	77,1
Uitgavenplafond (ijklijn)
IJklijn SZA-uitgaven bij begroting 2017	77,6
IJklijnmutaties	0,7
IJklijn SZA-uitgaven jaarverslag 2017	78,3
Kadertoetsing (over-/onderschrijding ijklijn) bij indiening Miljoenennota 2017	0,3
Kadertoetsing (over-/onderschrijding ijklijn) jaarverslag 2017	– 1,2

Uitgaven

Sinds de stand van het indienen van de Miljoenennota 2017 zijn er budgettaire mutaties opgetreden op grond van uitvoeringsinformatie over 2017. De geraamde SZA-uitgaven van € 77,9 miljard ten tijde van het indienen van de Miljoenennota 2017 uitgekomen op € 77,1 miljard bij het jaarverslag 2017.

Uitgavenplafond (ijklijn)

De ijklijn 2017 is € 0,7 miljard hoger vastgesteld dan in de begroting 2017 is opgenomen. De voornaamste oorzaak is een bijstelling van het kader als gevolg van de ontwikkeling van de prijs van de nationale bestedingen. Daarnaast is de ijklijn bijgesteld vanwege overboekingen tussen de kaders en statistische correcties. De ijklijn voor 2017 is uiteindelijk vastgesteld op € 78,3 miljard.

Toetsing SZA-uitgaven aan uitgavenplafond

Door de lagere SZA-uitgaven ten opzichte van de ontwerpbegroting en de opwaartse bijstelling van het kader is er sprake van een onderschrijding van het kader. Per saldo is er bij jaarverslag 2017 € 1,2 miljard minder uitgegeven dan de voor 2017 geldende ijklijn.

3.4 Realisatie beleidsdoorlichtingen

Tabel 3.11 Realisatie beleidsdoorlichtingen

Nummer en naam artikel	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	Geheel artikel?
1 Arbeidsmarkt	X1,X2	X3	X					Nee1 , 2 , 3
2 Bijstand, Participatiewet en Toeslagenwet4								Ja4
3 Arbeidsongeschiktheid	X5			X			X6	Nee
4 Jonggehandicapten							X7	Ja
5 Werkloosheid						X		Ja
6 Ziekte en zwangerschap							X	Ja
7 Kinderopvang					X			Ja
8 Oudedagsvoorziening			X					Nee
9 Nabestaanden			X					Ja
10 Tegemoetkoming ouders			X					Ja
11 Uitvoering					X			Ja
12 Rijksbijdragen8								Nvt
13 Integratie en maatschappelijke samenhang							X9	Ja

Voor het meest recente overzicht van de programmering van beleidsdoorlichtingen: http://www.rijksbegroting.nl/2018/voorbereiding/begroting,kst237072_9.html.

Voor de realisatie van andere onderzoeken, zie de bijlage E2 «evaluatie en overig onderzoek».

3.5 Overzicht van risicoregelingen

In 2007 is de tijdelijke SZW-borgstellingsregeling «startende ondernemers vanuit een uitkering» van kracht geworden. Een garantie heeft een maximale duur van zes jaar. Er worden geen nieuwe garanties meer verleend. Onder invloed van nieuwe instrumenten is besloten de regeling te sluiten. De regeling beoogde te onderzoeken hoe starters voor krediet bij het bankwezen terecht konden. Met de regeling konden starters (aanvankelijk alleen vanuit een uitkering) onder gedeeltelijke en aflopende borgstelling van het rijk een bankkrediet voor hun bedrijf verwerven. De starter betaalde een rente en de bank liep een beperkt risico met weinig uitvoeringskosten.

In 2017 is rond het beheer en uitvoering van deze regeling een aantal besluiten genomen, waarvan de belangrijkste was om – gelet op het nog relatief geringe aantal openstaande borgstellingen – aan de deelnemende kredietinstellingen een voorstel te doen van kwijtschelding van wederzijdse verplichtingen. Deze voorstellen tot kwijtschelding aan de deelnemende kredietinstellingen zijn vastgelegd in overeenkomsten en geaccordeerd door nagenoeg alle deelnemende kredietinstellingen.

Eind 2017 staat SZW voor een bedrag van € 116.300 borg aan kredietinstellingen en gemeentelijke kredietbanken die een kredietovereenkomst hebben verleend aan startende ondernemers. Het daadwerkelijke risico van uitbetaling als alle verplichtingen zouden worden opgeëist wordt geraamd op € 10.000. Er is hiervoor geen risicovoorziening ingesteld omdat het om een aflopende regeling gaat met een gering risico. In 2017 is door de banken aanspraak gemaakt op de borgstelling. Dit heeft geleid tot de betaling van een bedrag van in totaal € 5.000.

Tabel 3.12 Overzicht verstrekte garanties (bedrag x € 1.000)

Artikel	Omschrijving	Uitstaande garanties 2016	Verleend 2017	Vervallen 2017	Uitstaande garanties 2017	Garantieplafond	Totaal plafond	Totaalstand risicovoorziening
2 Bijstand, Participatiewet en Toeslagenwet	Startende ondernemers	65	0	551	10	0	10	0

Tabel 3.13 Overzicht uitgaven en ontvangsten garanties (bedrag x € 1.000)

Artikel	Omschrijving	Uitgaven 2016	Ontvangsten 2016	Saldo 2016	Uitgaven 2017	Ontvangsten 2017	Saldo 2017	Totaalstand mutatie volume risicovoorziening 2017 en 2016
2 Bijstand, Participatiewet en Toeslagenwet	Startende ondernemers	63	22	411	5	0	5	0

Asielgerechtigde nieuwkomers die inburgeringsplicht hebben, kunnen via het sociaal leenstelsel een bijdrage krijgen om hun inburgeringsonderwijs te bekostigen. Slechts ingeval de nieuwkomers onvoldoende inspanningen hebben verricht om het inburgeringsdiploma of NT2-diploma tijdig te behalen dient de lening terugbetaald te worden.

Overige nieuwkomers kunnen een beroep doen op het sociaal leenstelsel wanneer zij niet over voldoende middelen beschikken om hun inburgering zelf te bekostigen. In tegenstelling tot de eerste groep dienen zij de lening wel terug te betalen. De looptijd van deze leningen is divers.

Voor deze leningen is er geen risicovoorziening ingesteld omdat eventuele verliezen via de begroting worden opgevangen.

Tabel 3.14 Overzicht verstrekte leningen (bedragen x € 1.000)

Artikel	Omschrijving	Uitstaande lening	Looptijd lening	Totaalstand risicovoorziening 2016	Totaalstand mutatie volume risicovoorziening 2017 en 2016
13 Integratie en maatschappelijke samenhang	Leningen inburgering	298.532	divers	0	0

4. BELEIDSARTIKELEN

1. Arbeidsmarkt

De overheid draagt bij aan evenwichtige arbeidsverhoudingen en -voorwaarden door kaders te stellen en waar van toepassing toe te zien op de naleving daarvan. De overheid bevordert en stimuleert gezonde en veilige arbeidsomstandigheden.

De overheid bevordert het functioneren van de arbeidsmarkt door bescherming te bieden en de belangen van werknemers te waarborgen in evenwicht met de belangen van de onderneming. De overheid voorziet hierbij in een minimumniveau van arbeidsrechtelijke bescherming, onder andere ten aanzien van de arbeidsomstandigheden, arbeidsverhoudingen en arbeidsvoorwaarden, met inachtneming van de eigen verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers. Daarnaast draagt zij zorg voor een op de arbeidsmarkt toegesneden arbeidsmigratiebeleid.

De overheid vindt het belangrijk dat werknemers en zelfstandigen hun werk onder goede condities kunnen verrichten. Dit is ook van belang voor het vergroten van de arbeidsparticipatie en de arbeidsproductiviteit, het beperken van uitval door ziekte en arbeidsongeschiktheid, en het bevorderen van de duurzame inzetbaarheid van werknemers.

De overheid geeft invulling aan bovenstaand beleid door de vormgeving van een stelsel van wet- en regelgeving. Ook ziet de overheid toe op de naleving daarvan. Concreet gaat het daarbij om:

• • Gezond en veilig werken, waaronder de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) en de Arbeidstijdenwet (ATW);

• • Arbeidsverhoudingen, waaronder de Wet op de collectieve arbeidsovereenkomst (cao), de Wet op het algemeen verbindend en het onverbindend verklaren van bepalingen van collectieve arbeidsovereenkomsten (avv) en de Wet op de ondernemingsraden (WOR);

• • Arbeidsrechtelijke bescherming, waaronder de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (Wml), wet- en regelgeving met betrekking tot gelijke behandeling en de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (Waadi);

• • Toelating van arbeidsmigranten, waaronder de Wet arbeid vreemdelingen (Wav);

• • Maatregelen tegen schijnconstructies van werkgevers, waaronder de Wet aanpak schijnconstructies (Was).

Bij het realiseren van deze doelstelling is een belangrijke taak weggelegd voor sociale partners. Zij zijn verantwoordelijk voor het maken van onderlinge afspraken over arbeidsvoorwaarden en arbeidsverhoudingen en het bieden van veilige en gezonde werkomstandigheden. De overheid bevordert dat sociale partners hier vorm en uitvoering aan geven en voert hiertoe overleg met hen.

De Minister van Financiën is primair verantwoordelijk voor de fiscale wet- en regelgeving. Wanneer fiscale instrumenten worden ingezet om doelstellingen in het kader van het arbeidsmarktbeleid te realiseren, is de Minister van SZW hiervoor medeverantwoordelijk.

Het lage-inkomensvoordeel (LIV)

Sinds 1 januari 2017 krijgen werkgevers een LIV-tegemoetkoming als zij werknemers in dienst hebben, die rond het minimumloon verdienen. Dit stuwt de werkgelegenheid niet alleen voor reguliere werknemers aan de onderkant van de arbeidsmarkt, maar ook voor onder meer mensen op een beschutte werkplek, Wsw’ers en mensen met een loonkostensubsidie op grond van de Participatiewet. Bij deze regeling vindt uitbetaling plaats na afloop van het kalenderjaar waarin de verplichting ontstaat. In 2017 zijn er dus geen uitgaven aan deze regeling.

Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (Wml)

De voornemens, zoals opgenomen in de begroting 2017, ten aanzien van de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (Wml) zijn geheel gerealiseerd. Per 1 juli 2017 is de leeftijdgrens waarop recht bestaat op het volwassenminimumloon verlaagd van 23 naar 22 jaar. Daarbij is ook het minimumjeugdloon van 18- t/m 21-jarigen verhoogd. De Stukloonregeling is per 1 januari 2018 aangepast zodat ook bij betaling op basis van stukloon het minimumloon wordt betaald en de Inspectie SZW deze norm kan handhaven. Tot slot is een expliciete juridische grondslag gecreëerd voor het moeten betalen van minimumloon over de verrichte arbeid die de normale voltijdse arbeidsduur te boven gaat.

Ketenaansprakelijkheid voor het goederenvervoer

Op 1 januari 2017 is de ketenaansprakelijkheid voor het goederenvervoer over de weg van kracht geworden. De ketenaansprakelijkheid voor het goederenvervoer is op dezelfde wijze vorm gegeven als in de Wet aanpak schijnconstructies. Dat wil zeggen dat een werknemer bij onderbetaling door zijn werkgever niet alleen zijn eigen werkgever direct kan aanspreken voor het achterstallige loon, maar ook diens opdrachtgever en, als deze niet betaalt, de andere schakels in de keten van opdrachtgevers. Op 22 december 2017 is de Tweede monitor Wet aanpak schijnconstructies aan de Tweede Kamer aangeboden (Tweede Kamer, 2017–2018, 34 108, nr. 29). Een bijlage bij de monitor bestaat uit een verdiepend onderzoek waarin is onderzocht hoe de ketenaansprakelijkheid doorwerkt.

Wet op de ondernemingsraden (WOR)

In 2017 lag een wijziging van de WOR ter behandeling bij de Tweede Kamer. De wijziging behelst invoering van de verplichting tot een jaarlijks gesprek tussen de bestuurder en de ondernemingsraad over de ontwikkeling van de beloningsverhoudingen, inclusief die van het bestuur, binnen bedrijven met honderd werknemers of meer. De wetswijziging is een bijdrage aan de bewustwording rond het thema beloningsverhoudingen. De aanvankelijke datum voor inwerkingtreding is niet gehaald. Voordat de Kamerbehandeling kon plaatsvinden waren er Kamerverkiezingen. Het onderwerp is daarop controversieel verklaard, waardoor de behandeling van het wetsvoorstel pas kon plaatsvinden na de kabinetsformatie. Het wetsvoorstel is in januari 2018 aangenomen door de Tweede Kamer.

Kennismigratie

Conform de voornemens zoals opgenomen in de begroting 2017 is, ter stimulering van de Nederlandse kenniseconomie, het Besluit uitvoering Wet arbeid vreemdelingen op twee punten gewijzigd. Per 1 april 2017 is het voor kennismigranten, houders van een Blue Card, wetenschappelijk personeel en studenten mogelijk gemaakt dat zij naast hun werkzaamheden een eigen onderneming starten. Met ingang van 1 juli 2017 is de Regeling internationaal handelsverkeer in werking getreden waardoor bedrijven arbeidskrachten met specialistische kennis via een flexibele procedure tijdelijk naar Nederland kunnen laten komen voor de uitoefening van werkzaamheden.

Detacheringsrichtlijn

In oktober 2017 is binnen de Raad van Ministers van Sociale Zaken (EPSCO) overeenstemming bereikt over de Raadspositie ten aanzien van de herziening van de EU-detacheringsrichtlijn. Om concurrentie op arbeidsvoorwaarden tegen te gaan moet gelijk werk op dezelfde werkplek gelijk beloond worden. Deze herziening zorgt onder andere ervoor dat gedetacheerde werknemers worden behandeld volgens dezelfde regels (zoals vastgelegd in de wet of in algemeen verbindend verklaarde cao’s) als lokale werknemers als het gaat om beloning. Daarnaast moet na een termijn van 12 maanden (met mogelijke eenmalige verlenging van 6 maanden) alle arbeidswetgeving (uitgezonderd aanvullende pensioenen en ontslagrecht) die van toepassing is op plaatselijke werknemers ook van toepassing zijn op de gedetacheerde werknemers. In november 2017 zijn de onderhandelingen in de «trilogen» tussen EP, Raad en Commissie over het voorstel gestart.

Implementatie wetsvoorstel Versterking Arbeidsgerelateerde Zorg

De Wijziging van de Arbeidsomstandighedenwet op het terrein van de arbeidsgerelateerde zorg is op 1 juli 2017 in werking getreden. De implementatie is ondersteund door communicatieactiviteiten en door stimulering van sectorale en regionale activiteiten.

Inspectie Control Framework (ICF)

Naar aanleiding van de motie Heerma c.s. (Tweede Kamer, 2016–2017, 34 475 XV, nr. 9) is onderzoek gedaan naar de toereikendheid van de capaciteit van de Inspectie SZW. Het rapport »Werken met effect» concludeerde in november 2016 dat het niet mogelijk is om deze vraag eenduidig te beantwoorden (Tweede Kamer, 2016–2017, 34 550 XV, nr. 14). Het rapport beveelt aan een Inspectie Control Framework (ICF) op te stellen. Dit ICF is op 16 mei 2017 aan de Tweede Kamer gezonden (Tweede Kamer, 2016–2017, 34 550 XV, nr. 74). In het regeerakkoord is – geleidelijk oplopend naar 2022 – een bedrag van structureel € 50 miljoen per jaar vrijgemaakt voor het versterken van de handhavingsketen van de Inspectie SZW conform het ICF.

Tabel 4.1.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 1 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	11.303	16.545	15.444	20.914	20.064	16.292	3.772
Uitgaven	12.083	14.103	17.487	19.385	15.854	16.092	– 238
Inkomensoverdrachten (vakantiedagen)	0	0	0	3.427	1.805	320	1.485
Subsidies	1.883	2.090	3.558	3.049	3.173	3.009	164
Opdrachten	10.015	11.823	13.737	8.948	6.807	7.943	– 1.136
Bekostiging	185	190	192	145	125	203	– 78
Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken	0	0	0	0	0	842	– 842
Ministerie van EZK	0	0	0	0	0	150	– 150
Ministerie van VWS	0	0	0	0	0	692	– 692
Bijdrage aan agentschappen	0	0	0	3.816	3.944	3.775	169
RIVM	0	0	0	3.816	3.944	3.775	169
Ontvangsten	30.722	29.645	22.203	24.552	29.240	24.000	5.240

A. Inkomensoverdrachten

De Hoge Raad heeft geoordeeld dat vergoedingen uitgekeerd moeten worden aan werknemers die tijdens ziekte te weinig vakantiedagen hebben opgebouwd. Het vaststellen en uitbetalen van de vergoedingen heeft langer geduurd dan beoogd. Hierdoor zijn de uitgaven voor deze regeling over de jaargrens van 2016 geschoven. Dit heeft in 2017 geleid tot hogere inkomensoverdrachten (€ 1,5 miljoen) dan bij begroting 2017 was voorzien.

B. Subsidies

Aan subsidies zijn in 2017 zowel hogere als lagere uitgaven gedaan. Per saldo heeft dit geleid tot een extra uitgave van € 164.000.

C. Opdrachten

Bijna € 0,5 miljoen is naar artikel 98 geboekt ten behoeve van bijdragen aan onderzoek door CBS en SCP. Daarnaast zijn voor een bedrag van circa € 0,6 miljoen enkele bijdragen gedaan aan opdrachten van andere departementen (EZK, BZK, J&V, VWS en I&W). Het gaat onder andere om bijdrage aan Registratie Eerste Verblijf Adres, de Pensioen3daagse, het College voor de Rechten van de Mens en het Techniekpact. De realisatie van deze middelen wordt verantwoord op het desbetreffende artikel of in het jaarverslag van de eerder genoemde departementen.

D. Bekostiging

In oktober 2016 is de bijdrage ten behoeve van de Commissie Klachtenbehandeling Aanstellingskeuringen (CKA) herzien. In 2017 resulteert dit in een lagere realisatie dan begroot van € 78.000.

E. Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken

De bijdragen aan andere begrotingen zijn gerealiseerd via budgetoverheveling naar het Ministerie van EZK (€ 0,15 miljoen) in verband met de bijdrage van SZW aan het College toelating gewasbescherming. Daarnaast heeft het Ministerie van VWS een bedrag van € 0,7 miljoen ontvangen onder andere in verband met de jaarlijkse bijdrage aan de Gezondheidsraad. De uitgaven worden door de desbetreffende departementen in hun jaarverslag verantwoord.

F. Bijdragen aan agentschappen

De uitgaven voor bijdragen aan agentschappen zijn vrijwel conform begroting 2017. Het betreft hier de bijdrage aan het RIVM.

G. Ontvangsten

De ontvangsten zijn hoger dan geraamd. Dit komt onder andere doordat bedrijven boeten als gevolg van overtredingen op de Arbowet snel betalen.

Gezond en veilig werken

In 2017 heeft 1,6% van de werknemers een arbeidsongeval gehad met ten minste een dag verzuim. Het ziekteverzuim is in de periode 2014–2017 vrijwel stabiel gebleven. Werknemers verzuimen gemiddeld vier op de honderd werkdagen.

In 2017 vonden er 3 incidenten met gevaarlijke stoffen plaats. In meerjarig perspectief schommelt het aantal tussen 3 en 6.

Tabel 4.1.2 Kerncijfers gezond en veilig werken

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Werknemers met een arbeidsongeval met ten minste een dag verzuim (%)1	2,7	1,7	1,4	1,4	1,6
Zelfstandigen met een arbeidsongeval met ten minste een dag verzuim (%)2	–	1,2	–	1,1	–
Ziekteverzuim (%)3	3,9	3,8	3,9	3,9	4,0
Aantal incidenten met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen4	3	4	3	6	3
Naleving zorgplicht Arbowet (%)5	–	79	–	80	–
Werknemers met een volgens henzelf door een arts vastgestelde beroepsziekte (%)6	–	3,2	–	3,2	–
Zelfstandigen met een volgens henzelf door een arts vastgestelde beroepsziekte (%)2	–	1,6	–	1,9	–

Arbeidsverhoudingen en voorwaarden

De ontwikkeling van het aantal werknemers dat onder een cao valt, kan deels worden toegeschreven aan cao’s die in het ene jaar wel, en het andere jaar geen actuele looptijd kennen, en deels aan cao’s waaronder het ene jaar meer dan wel minder werknemers vallen dan in het andere jaar.

Tabel 4.1.3 Kerncijfers arbeidsverhoudingen en -voorwaarden

		Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Aantal werknemers onder cao1 (x 1.000, ultimo)		5.895	5.486	5.500	5.551	5.625
	waarvan direct gebonden bedrijfstak- en ondernemings-cao’s	5.260	4.850	4.743	4.793	4.790
	waarvan gebonden door algemeen verbindend verklaring	635	636	757	758	835
Aantal verleende tewerkstellingsvergunningen (twv) (x 1.000, ultimo)2		8,8	7,2	7,0	7,7	8,9

Handhaving

De Inspectie SZW is de toezichthouder op het terrein van het Ministerie van SZW. Dat toezicht is gericht op de naleving van de wet- en regelgeving over arbeidsomstandigheden, de arbeidsmarkt en arbeidsverhoudingen. Daarnaast onderzoekt de Inspectie SZW de werking van het stelsel van sociale zekerheid en signaleert ontwikkelingen en risico’s op de beleidsterreinen van het Ministerie van SZW. Ook werkt de Inspectie SZW op het gebied van pgb- en declaratiefraude als opsporingsorganisatie voor het Ministerie van VWS.

Bij het invullen van haar toezichtstaken maakt de Inspectie SZW gebruik van een breed instrumentarium. Naast de reguliere repressieve handhavinginstrumenten inspecteren en opsporen worden ook andere preventieve handhavinginstrumenten ingezet, zoals handhavingcommunicatie, druk zetten op opdrachtgevers, bevordering van samenwerking en branchebeïnvloeding. De afgelopen jaren heeft de Inspectie SZW geïnvesteerd in het risicogestuurd en effectgericht programmatisch werken. Bij de inzet van mensen en middelen zijn afwegingen rond maatschappelijk effect bepalend. Het jaarverslag 2017 van de Inspectie SZW beschrijft de resultaten en effecten die zijn bereikt. De Inspectie SZW ontwikkelt deze aanpak en verantwoording de komende jaren verder. Daarbij gaat het niet om het aantonen van een causaal verband tussen interventies en effect, maar om informatie die de resultaten van de Inspectie weergeeft. En waarvan het plausibel is dat deze resultaten bijdragen aan het realiseren van het beoogde maatschappelijk effect.

Tabel 4.1.4 geeft inzicht in een aantal kengetallen zoals aantallen inspecties en zijn uitvloeisel van de programmering en de aanpak per programma. Het zijn geen doelvariabelen, omdat ze niet direct inzicht geven in de bijdrage van de Inspectie SZW aan het gewenste maatschappelijk effect. Ze leggen de nadruk op kwantiteit (output) en minder op kwaliteit (effect). Een inspectie kan staan voor een bezoek van enkele uren of juist voor een diepgaand onderzoek van dagen of weken, waarbij de Inspectie een constructie ontrafelt of een arbeidsongeval onderzoekt.

Om deze reden heeft de Inspectie SZW een eerste set beleidsinformatie ontwikkeld waar de bijdrage van de Inspectie aan de realisatie van het beoogde maatschappelijk effect op hoofdlijnen kan worden afgemeten (tabel 4.1.5). Hoewel de Inspectie SZW meer interventies inzet dan inspecteren alleen, blijft het een belangrijk instrument. Het met handhaving beoogde gedragseffect komt tot uitdrukking in een handhavingpercentage dat bij tweede inspectie idealiter lager ligt dan bij de eerste. De set is zeker nog niet een definitieve en zal gaandeweg door additionele inzichten worden aangepast en aangevuld.

Tabel 4.1.4 Kerncijfers handhaving1

		Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Raming 20172	Verschil
Aantal inspecties en onderzoeken Gezond en Veilig (excl. Brzo)		17.994	17.134	16.288	15.491	12.150	13.500 – 14.500	– 1.350
Handhavingspercentage Gezond en Veilig (excl. Brzo)		65	60	49	51	51	50	1
Aantal inspecties en onderzoeken Brzo		447	453	350	541	542	250 – 300	242
Handhavingspercentage Brzo		38	43	43	43	44	40	4
Aantal inspecties Eerlijk		4.930	5.054	4.500	2.890	2.727	2.500 – 3.500	0
Handhavingspercentage Eerlijk		25	19	26	48	50	> 30	0
Aantal programmarapportages Werk en Inkomen		6	6	5	3	7	3	4
Aantal overige producten Werk en Inkomen		21	10	17	16	0	6	– 6
Aantal afgeronde opsporingsonderzoeken		67	65	61	62	60	50 – 60	0
Aantal bij het OM aangemelde verdachten		181	221	169	167	210	130 – 150	60
Vastgesteld nadeel (mln €)		35	32	66	49	10	10 – 20	0

Het aantal inspecties Gezond en Veilig is lager uitgevallen dan voorzien in het jaarplan 2017. De belangrijkste oorzaak is de aanhoudende stijging van het aantal ongevalmeldingen en in onderzoek genomen ongevallen. Door deze toename was er in 2017 minder ruimte voor actieve inspecties op veilig en gezond werken. Was in 2016 de verhouding nog circa 60/40, in 2017 werd dit al meer dan 70/30. Het jaarverslag van de Inspectie SZW gaat nader in op de analyse. De komende jaren wil de Inspectie SZW de verhouding tussen inzet op actief en reactief onderzoek terug in evenwicht brengen. Het regeerakkoord heeft hier middelen voor toegekend.

Evenals in 2016 hebben veel bedrijven door de wijziging van de Brzo-regelgeving in 2015 een nieuw veiligheidsrapport ingeleverd. Deze rapporten zijn door de Inspectie SZW beoordeeld. De benodigde tijd voor de beoordeling van deze veiligheidsrapporten is korter dan voor het uitvoeren van een inspectie, wat zorgt voor een hoger totaal aantal gerealiseerde inspecties en onderzoeken Brzo.

Alle producten Werk en Inkomen zijn vanaf 2017 als (programma)rapport gepubliceerd. Dit verklaart het meer dan verwachte aantal programmarapportages en de afwezigheid van «overige producten werk en inkomen».

Het aantal bij het OM aangemelde verdachten is in 2017 hoger dan voorzien. Met name de onderzoeken bij uitzendbureaus en het domein Zorg leidden tot een groot aantal verdachten.

Tabel 4.1.5 Kerncijfers ICF: Effecten1

	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017
Handhavingpercentage eerste inspectie Gezond en Veilig (excl. Brzo)	58	55	> 50
Handhavingpercentage herinspectie Gezond en Veilig (excl. Brzo)	9	21	< 50
Handhavingpercentage Brzo2	43	44	40
Handhavingpercentage eerste inspectie Eerlijk	48	50	> 50
Handhavingpercentage herinspectie Eerlijk (%)	43	39	< 50

De Inspectie SZW werkt risicogericht en streeft naar een hoog handhavingpercentage bij eerste inspectie. De mate waarin de Inspectie SZW erin slaagt om bij haar inspecties daadwerkelijk regelovertredende bedrijven aan te treffen, biedt een indicatie voor de mate waarin werkgevers binnen die groep bezochte bedrijven de wet naleven en hun werknemers gezond, veilig en eerlijk werken. Bij het aantreffen van regelovertredende bedrijven treedt de Inspectie SZW handhavend op met de bedoeling om bij de betreffende bedrijven een gedragsverandering te realiseren opdat deze bedrijven de relevante arbeidswetgeving gaan naleven. De Inspectie SZW streeft daarom naar een handhavingpercentage bij herinspecties dat lager is dan bij eerste inspectie.

Mobiliteitsbonus arbeidsgehandicapten en oudere uitkeringsgerechtigden

Tot 31 december 2017 was er een mobiliteitsbonus (premiekorting) voor het in dienst nemen en houden van oudere uitkeringsgerechtigden en arbeidsgehandicapten. Sinds 1 januari 2018 zijn loonkostenvoordelen (LKV’s) in de plaats gekomen van de mobiliteitsbonus. Deze omvorming lost de verzilveringsproblematiek voor kleine werkgevers op en maakt de systematiek eenvoudiger, robuuster en fraudebestendiger.

Premiekorting jongeren

In 2014 en 2015 hadden werkgevers – onder bepaalde voorwaarden – recht op een premiekorting als zij een uitkeringsgerechtigde tussen de 18 en 27 jaar aannamen. Het recht duurde tot maximaal twee jaar na de datum van indiensttreding. In 2017 kon een deel van de werkgevers dus nog gebruikmaken van de aflopende regeling. Per 1 januari 2018 is het maximale recht van twee jaar voor alle werkgevers verstreken.

Tabel 4.1.6 Premiekortingen1 (lopende prijzen x € 1 mln)

	2013	2014	2015	2016	2017
Mobiliteitsbonus arbeidsgehandicapten en oudere uitkeringsgerechtigden	237	294	323	291	260
Premiekorting jongeren	0	5	19	15	4

2. Bijstand, Participatiewet en Toeslagenwet

De overheid ondersteunt bij het vinden van werk en biedt inkomensondersteuning en aangepaste arbeid aan hen die dat nodig hebben.

Wie kan werken, moet dat ook doen. Dit is in de eerste plaats in het belang van de betrokkene zelf: werk zorgt voor economische en financiële zelfstandigheid, draagt bij aan het gevoel van eigenwaarde en biedt kansen om volop mee te doen in de samenleving. De overheid streeft naar een transparant en activerend sociaalzekerheidsstelsel dat mensen enerzijds ondersteunt en prikkelt om (weer) aan het werk te gaan als dat kan en dat hen anderzijds de zekerheid biedt van een adequaat vangnet als dat echt nodig is.

Mensen hebben de verantwoordelijkheid om in het eigen inkomen te voorzien en nemen daartoe zelf het initiatief. Alleen als het vinden van werk op eigen kracht niet lukt, helpt de overheid hierbij door ondersteuning bij re-integratie of beschut werk aan te bieden. Aan mensen die (tijdelijk) niet in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien biedt de overheid een sociaal vangnet in de vorm van bijstand. Daarbij streeft de overheid er naar om het aantal loketten waar uitkeringsgerechtigden mee te maken hebben te beperken.

De overheid biedt inwoners van Caribisch Nederland waar nodig re-integratieondersteuning en inkomensondersteuning op grond van de Onderstandsregeling.

De Minister heeft een systeemverantwoordelijkheid. In dit kader stimuleert de Minister het vinden van werk door middelen beschikbaar te stellen aan gemeenten ten behoeve van re-integratieinspanningen, sociale werkvoorziening en loonkostensubsidies, en financiert hij de inkomensondersteuning en de loonkostensubsidies.

Het Rijk verschaft gemeenten middelen voor de uitvoering en geeft de wet- en regelgeving vorm waarbinnen deze uitvoering plaatsvindt. Het Rijk stelt een toereikend macrobudget voor de gemeenten beschikbaar om loonkostensubsidies en bijstanduitkeringen te betalen. Dit budget wordt zoveel mogelijk op basis van objectieve factoren over de gemeenten verdeeld. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de rechtmatige en doeltreffende uitvoering van de Participatiewet en aan genoemde wet verwante wetten en voorzieningen. Gemeenten zijn hiermee onder meer verantwoordelijk voor de handhaving van de naleving van verplichtingen door personen die een beroep doen op deze wetten. Bij ernstig onrechtmatig handelen of nalaten rechtmatig te handelen in de gemeentelijke uitvoering van de Participatiewet kan de Minister een aanwijzing geven aan een college, overgaan tot het optreden namens een nalatige gemeente dan wel een besluit tot vernietiging door de Kroon voordragen. De interbestuurlijke interventie heeft geen betrekking op de doelmatigheid en doeltreffendheid van de uitvoering, dat een louter gemeentelijke aangelegenheid is.

Sectorplannen en Scholingsvouchers richting een «kansberoep»

De eerste evaluatie van de sectorplannen in 2017 bestaat uit een analyse van de arbeidsmarktgegevens van alle deelnemers aan de op dat moment afgeronde sectorplannen, aangevuld met interviews en enquêtes (Tweede Kamer, 2017–2018, 33 566, nr. 101). Tijdens de crisis was er gebrek aan financiering bij sectorfondsen, werkgevers en werknemers voor maatregelen (waaronder met name scholing) die de arbeidsproductiviteit verhogen. Zonder overheidssubsidie hadden deze maatregelen niet bestaan of waren op kleinere schaal uitgevoerd. De tot dan toe 38 afgeronde sectorplannen bereiken met de subsidie bijna 91.000 deelnemers met scholing en bijna 24.000 deelnemers met een leerwerkplek. Uit de tussenevaluatie blijkt verder dat door de sectorplannen de arbeidsmarktstructuren zijn versterkt. Er is nu meer kennis over knelpunten en potentiële oplossingen op de arbeidsmarkt. Duurzame inzetbaarheid en arbeidsmobiliteit krijgen nu meer aandacht en er is een betere samenwerking tussen sociale partners.

De scholingvouchers voor scholing richting een zogenoemd «kansberoep» vergroten naar verwachting de baankansen van werkzoekenden. UWV heeft een onderzoek gedaan naar de besteding van de scholingsvouchers door middel van een steekproef. Van 10% van de steekproef is met zekerheid te stellen dat niet aan de voorwaarden is voldaan. Dit heeft aanleiding gegeven de steekproef uit te breiden. Het onderzoek moet beter inzicht geven in de besteding van de scholingsvouchers. In het voorjaar van 2018 zijn de resultaten bekend, waarna de Tweede Kamer over de uitkomsten wordt geïnformeerd.

Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten

De resultaten van de tweemeting banenafspraak laten zien dat de werkgevers eind 2016 in totaal 22.554 banen ten opzichte van de nulmeting hebben gerealiseerd voor mensen met een arbeidsbeperking (Tweede Kamer, 2016–2017, 33 981, nr. J). Met dit resultaat is voldaan aan de doelstelling dat werkgevers eind 2016 in totaal 20.500 banen realiseren. Het gaat om 18.957 banen bij de sector markt en 3.597 banen bij de sector overheid. Werkgevers in de sector markt voldoen hiermee aan de doelstelling van 14.000 banen, maar dit geldt niet voor de sector overheid (6.500 banen). Vanwege dit resultaat heeft het kabinet besloten tot activering van de quotumregeling voor de sector overheid. Eén van de afspraken uit het Sociaal Akkoord is dat vóór het kabinet een besluit neemt om de quotumregeling te activeren, eerst gesproken wordt met sociale partners en gemeenten. Naar aanleiding van dit overleg in 2017 is besloten om te voorzien in een bepaling die het mogelijk maakt het quotum weer te deactiveren als blijkt dat de banenafspraak alsnog wordt gehaald. Ook is in 2017 besloten om overheidswerkgevers de tijd te geven een inhaalslag te realiseren en de daadwerkelijke heffing één jaar uit te stellen. Wel worden de resultaten over 2018 gemonitord. Tevens is toen geregeld dat de registratie in het doelgroepregister van mensen niet langer eindigt op 31 december van het tweede kalenderjaar, volgend op de datum waarop deze niet meer aan de doelgroepcriteria voldoen, de zogenaamde de t+2-regel. Deze periode is hiermee verlengd. Hierdoor blijven deze mensen in het doelgroepregister staan, waardoor de banen waarop zij werken langer meetellen voor de banenafspraak/quotumregeling. Het kabinet heeft ook aangekondigd om in 2018 met een definitieve aanpassing te komen. Aanvullend wordt door de overheidswerkgevers een plan van aanpak opgesteld en is afgesproken dat specifieke onderdelen in het veiligheidsdomein van de overheid worden uitgezonderd van de quotumregeling. Tot slot zal nader onderzoek plaatsvinden naar de regionale verschillen, de toereikendheid van de omvang van de doelgroep, en wordt in een breed onderzoek gemonitord hoe de quotumregeling uitpakt bij verschillende overheidssectoren (Tweede Kamer, 2016–2017, 34 352, nr. 65).

Wetsvoorstel vereenvoudiging en stroomlijning Participatiewet en structurele no-risk polis

Sinds de invoering van de Participatiewet en de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten is veel in gang gezet door werkgevers, gemeenten, UWV en scholen om de inclusieve arbeidsmarkt dichterbij te brengen. Ook zijn er met brede maatschappelijke en parlementaire steun vereenvoudigingen doorgevoerd. Zo is het wetsvoorstel vereenvoudiging en stroomlijning Participatiewet in 2017 in werking getreden (Stb. 2016, nr. 444). Verder is de no-riskpolis voor de doelgroep banenafspraak en beschut werk vanaf 2021 structureel gemaakt (Tweede Kamer, 2016–2017, 34 514, nr. 8). Dit moet de aarzeling wegnemen bij werkgevers om duurzame dienstverbanden aan te gaan.

Wetsvoorstel Praktijkroute en verplichtstelling beschut werk

In 2017 is de Praktijkroute in werking getreden. Dit betekent dat als de gemeente via een gevalideerde loonwaardemethodiek heeft vastgesteld dat iemand op een concrete werkplek niet het wettelijk minimumloon kan verdienen, deze persoon tot de doelgroep van de banenafspraak behoort en opgenomen wordt in het doelgroepregister. Voor mensen die niet terecht kunnen bij een reguliere werkgever is er beschut werk. Sinds 2017 zijn gemeenten wettelijk verplicht om werkplekken te realiseren voor mensen met een advies beschut werk (Stb. 2016, nr. 519). Om gemeenten daarbij tegemoet te komen, kregen ze ook in 2017 een bonus per gerealiseerde beschutte werkplek. Eind 2017 waren er 2.155 positieve adviezen beschut werk afgegeven en eind september waren er ruim 800 mensen daadwerkelijk aan het werk. Dit is minder dan het beoogde aantal van 2.600 plekken eind 2017.

Experimenten Participatiewet

Vanaf april 2017 kunnen gemeenten een aanvraag indienen om, binnen een periode van drie jaar, te mogen experimenteren bij de uitvoering van de Participatiewet (Stb. 2017, 69; Stcrt. 2017, 10 881). De gemeenten Groningen in samenwerking met Ten Boer, Deventer, Nijmegen, Tilburg en Wageningen zijn aangewezen om hieraan deel te nemen. De experimenten van deze gemeenten zijn na de zomer 2017 van start gegaan en duren twee jaar. Eind 2017 is ook Utrecht aangewezen om te mogen experimenteren. Het doel van de experimenten is om te onderzoeken wat het beste werkt om mensen vanuit de bijstand naar werk te leiden.

Kansrijk opgroeien

Het beleid is uitgevoerd zoals is aangegeven in de begroting 2017. De middelen zijn als volgt bestemd. € 85 miljoen is met een decentralisatieuitkering via gemeenten bestemd voor kinderen in armoede. Over de besteding van deze middelen en de samenwerking met andere (landelijke) partijen hebben SZW en VNG bestuurlijke afspraken gemaakt. € 10 miljoen gaat naar landelijke partijen (Jeugdsportfonds/Jeugdcultuurfonds, en de stichtingen Leergeld, Jarige Job en Kinderhulp). Verder is € 5 miljoen voor de subsidieregeling Kansen voor alle kinderen, waarvan € 1 miljoen voor arme kinderen in Caribisch Nederland. De middelen dienen in natura aan de kinderen te worden aangeboden (bijv. zwemles, schoolspullen etc.).

Invoering Breed Wettelijk Moratorium

Het Besluit breed moratorium is in combinatie met artikel 5 van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening op 1 april 2017 in werking getreden (Stb. 2017, 83). In het Besluit is een nadere invulling gegeven aan de voorwaarden waaronder een Breed Moratorium – een periode van maximaal 6 maanden waarin verhaals- en executiehandelingen richting de schuldenaar worden opgeschort – door de rechter kan worden verleend.

Vereenvoudiging beslagvrije voet

Op 8 maart 2017 is de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet gepubliceerd (Stb. 2017, 110). Zoals in de begroting van 2017 is aangegeven, is het noodzakelijke implementatietraject gestart. In 2017 is tevens invulling gegeven aan de noodzakelijke lagere regelgeving. De conceptregelgeving is eind 2017 in (internet)consultatie gegeven en voor uitvoeringstoetsen aan verschillende partijen voorgelegd. Aan de hand van de ontvangen reacties en adviezen zal in overleg met de betrokken partijen een definitieve datum van inwerkingtreding worden bepaald.

Jeugdwerkloosheid

De jeugdwerkloosheid daalt. De ambitie om in twee jaar 23.000 jongeren met een uitkering te matchen op werk, hebben gemeenten en UWV na een eerste geslaagd uitvoeringsjaar opgehoogd met 5.500 tot in totaal 28.500 jongeren. Uit de in 2017 uitgekomen tweede monitor Matchen op werk (MoW) van Regioplan blijkt dat de door de regio’s gestelde ambities in de meeste gevallen zijn behaald of dat men op koers lag om de ambities te gaan realiseren (Tweede Kamer, 2016–2017, 29 544, nr. 787). Ook is in de monitor te lezen dat de gezamenlijk ondertekende intentieverklaring MoW, de coördinatiegelden, de aanvullende bestuurlijke afspraken en de gezamenlijk ontwikkelde producten en werkwijzen vanuit de Aanpak Jeugdwerkloosheid hieraan hebben bijgedragen. Daarnaast zijn in de City Deal kansrijke oplossingen in beeld gebracht en op kleine schaal toegepast in 12 steden samen met 20 vmbo-scholen, 15 mbo-scholen, 5 hogescholen en 3 universiteiten om al in het onderwijs meer kansen te creëren voor jongeren met een migratieachtergrond. De resultaten van de pilots zijn in het voorjaar van 2018 bekend.

Regio’s vinden dat met een landelijke aanpak de focus op jongeren in een kwetsbare positie behouden blijft. Jongeren zonder startkwalificatie of met een beperking behoeven specifieke ondersteuning bij arbeidstoeleiding. Dit vormde onder meer aanleiding voor de bestuurlijke Jongvolwassenentop van 27 november 2017, waar besloten is om de komende 4 jaar te zoeken naar hoe ervaren knelpunten integraal en op diverse manieren aan te pakken in de praktijk. Daarnaast richt het programma «Verdere integratie op de arbeidsmarkt» zich meerjarig op verbetering van de positie op de arbeidsmarkt van (jonge) Nederlanders met een migratieachtergrond.

Tabel 4.2.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 2 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	10.660.968	6.333.698	913.002	6.543.926	6.751.201	6.697.493	53.708
waarvan garantieverplichtingen	– 125	– 617	– 338	– 170	– 55
Uitgaven	9.751.058	9.732.855	6.506.062	6.626.117	6.809.474	6.796.544	12.930
Inkomensoverdrachten	9.741.716	9.653.128	6.427.252	6.530.514	6.673.695	6.642.731	30.964
Macrobudget participatiewetuitkeringen en intertemporele tegemoetkoming	5.667.195	5.736.429	5.623.935	5.711.137	5.900.666	5.897.767	2.899
Participatiebudget	865.936	694.832	1.394	459	1.800	0	1.800
WSW	2.381.490	2.389.997	17.459	17.447	0	0	0
TW	540.135	555.000	484.700	496.400	456.000	470.329	– 14.329
AIO	213.450	208.000	234.062	245.067	268.134	232.254	35.880
Bijstand zelfstandigen	70.952	66.216	62.311	56.427	42.866	35.857	7.009
Bijstand overig	1.600	1.405	1.513	1.500	1.500	1.600	– 100
Onderstand en re-integratie (Caribisch Nederland)	958	1.249	1.878	2.077	2.729	4.924	– 2.195
Garanties	928	0	221	41	5	50	– 45
Subsidies	4.408	77.047	76.890	92.361	132.858	134.848	– 1.990
Opdrachten	3.702	2.376	1.238	2.183	1.553	17.710	– 16.157
Bekostiging	304	304	354	782	1.064	992	72
Nibud	304	304	304	304	0	0	0
ZonMw	0	0	50	478	1.064	992	72
Bijdrage aan ZBO's/RWT's	0	0	107	236	299	213	86
ZonMw	0	0	107	236	299	213	86
Ontvangsten	111.947	106.277	62.676	55.901	48.492	2.572	45.920

A. Inkomensoverdrachten

A1. Macrobudget participatiewetuitkeringen en intertemporele tegemoetkoming

Tabel 4.2.2 Extracomptabel overzicht macrobudget participatiewetuitkeringen (x € 1.000)

	Realisatie 20131	Realisatie 20141	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Macrobudget participatiewetuitkeringen en intertemporele tegemoetkoming				5.711.137	5.900.666	5.897.767	2.899
Macrobudget participatiewetuitkeringen2	5.667.195	5.736.429	5.623.935	5.691.569	5.889.610	5.807.767	81.844
Algemene bijstand en loonkostensubsidies	5.425.510	5.468.713	5.276.957	5.304.066	5.497.394	5.432.590	64.804
IOAW	189.116	212.997	258.906	326.349	361.723	344.893	16.830
IOAZ	24.168	25.201	27.784	28.830	30.493	30.283	210
Bbz-levensonderhoud (startende ondernemers)	28.400	29.518	31.513	32.324
Correctie verdeelmodel			28.774	–	–	–	–
Intertemporele tegemoetkoming3			–	19.568	11.056	90.000	78.944

Algemene bijstand en loonkostensubsidies

De Participatiewet voorziet in een sociaal vangnet voor personen die niet zelfstandig in hun bestaan kunnen voorzien. Het Macrobudget participatiewetuitkeringen voorziet in de middelen voor bijstanduitkeringen en loonkostensubsidies, waaronder de middelen voor bijstanduitkeringen aan startende ondernemers. Dit budget wordt samen met de middelen voor IOAW en IOAZ over de gemeenten verdeeld. Bijstand voor levensonderhoud van startende ondernemers bedraagt in 2017 € 30,9 miljoen en maakt onderdeel uit van het Macrobudget participatiewetuitkeringen. In tabel 4.2.2 zijn deze middelen voor 2017 onder algemene bijstand en loonkostensubsidie begrepen.

Budgettaire ontwikkelingen

Het macrobudget participatiewetuitkeringen en de intertemporele tegemoetkoming samen vallen in 2017 € 3 miljoen hoger uit dan begroot. Hieronder volgt een toelichting op de bijstellingen voor de algemene bijstand en loonkostensubsidies en de intertemporele tegemoetkoming. De toelichting voor de IOAW, IOAZ en Bbz levensonderhoud startende ondernemers volgen verderop in het artikel.

In 2017 zijn de gerealiseerde uitgaven aan gemeenten voor algemene bijstand en loonkostensubsidies per saldo ca. € 65 miljoen hoger uitgekomen dan begroot. Dit is met name het gevolg van de doorwerking van hoger uitgevallen realisaties in 2016 (€ 156 miljoen). Meer mensen bleken in 2016 recht te hebben op een uitkering. Via de reguliere systematiek van het macrobudget werken realisaties in 2016 volledig door in het budget van het uitvoeringsjaar 2017. De uitgaven zijn voorts hoger uitgevallen vanwege de doorwerking van de gestegen lonen en prijzen (€ 49 miljoen) in de uitkeringen. Tegenover deze verhogingen staat een neerwaarts effect van € 139 miljoen. De meevallende economische ontwikkeling ten opzichte van de verwachting ten tijde van de begrotingsopstelling heeft namelijk geleid tot minder bijstandsuitkeringen. De overige € 1,4 miljoen is een neerwaartse bijstelling van de bijstand voor levensonderhoud startende ondernemers.

Daarnaast is in het Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom een intertemporele tegemoetkoming van € 90 miljoen voor 2017 afgesproken. Dit is bedoeld om de feitelijke kosten voor gemeenten door de verhoogde asielinstroom te dekken. De gerealiseerde uitgaven aan gemeenten in 2017 zijn circa € 11 miljoen. De verrekening van de intertemporele tegemoetkoming met het Macrobudget participatiewetuitkeringen vindt op gemeenteniveau plaats vanaf 2019.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het volume van de Participatiewet is als gevolg van de verhoogde asielinstroom en de hogere realisaties in 2016 per saldo hoger dan het ten tijde van de opstelling van de begroting 2017 verwachte volume.

Tabel 4.2.3 Kerncijfers Wwb/Participatiewet1

		Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 20172	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume Participatiewet (x 1.000 huishoudens, jaargemiddelde)		347	371	383	395	399	396	3
Volume Participatiewet (x 1.000 huishoudens, ultimo)		359	377	387	399	394	–3	–
	waarvan verblijfsduur minder dan 1 jaar	98	96	95	92	80	– 3	–
	waarvan verblijfsduur 1 tot 5 jaar	150	162	168	168	163	– 3	–
	waarvan verblijfsduur 5 jaar of meer	111	118	125	139	151	– 3	–

Wetten inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) en gewezen zelfstandigen (IOAZ)

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven aan de IOAW en de IOAZ zijn samen € 17 miljoen hoger uitgekomen dan begroot. De ontwikkeling van de werkloosheid werkt met meer vertraging door in de uitgaven aan de IOAW dan bij de begrotingsopstelling is geraamd. Hierdoor krijgen meer voormalig WW-gerechtigden een IOAW-uitkering dan in de begroting 2017 is geraamd.

Beleidsrelevante kerncijfers

Tabel 4.2.4 Kerncijfers IOAW en IOAZ1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume IOAW (x 1.000 huishoudens, jaargemiddelde)	13	16	19	22	24	24	0
Volume IOAZ (x 1.000 huishoudens, jaargemiddelde)	1,5	1,7	1,7	1,8	1,9	1,8	0,1

Banenafspraak

De resultaten van de tweemeting banenafspraak laten zien dat de werkgevers eind 2016 in totaal 22.554 banen ten opzichte van de nulmeting hebben gerealiseerd voor mensen met een arbeidsbeperking (Tweede Kamer, 2016–2017, 33 981, nr. J). Met dit resultaat is voldaan aan de doelstelling dat werkgevers eind 2016 in totaal 20.500 banen realiseren. Het gaat om 18.957 banen bij de sector markt en 3.597 banen bij de sector overheid. Werkgevers in de sector markt voldoen hiermee aan de doelstelling van 14.000 banen, maar dit geldt niet voor de sector overheid (6.500 banen). Vanwege dit resultaat heeft het kabinet besloten tot activering van de quotumregeling voor de sector overheid.

Tabel 4.2.5 Indicatoren banenafspraak

	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 20171	Streefwaarde begroting 20172	Verschil 2017
Cumulatief aantal extra banen arbeidsbeperkten marktsector t.o.v. nulmeting op 1-1-2013	15.604	18.957	–	23.000	–
Cumulatief aantal extra banen arbeidsbeperkten overheid t.o.v. nulmeting op 1-1-2013	5.453	3.597	–	10.000	–

Handhaving

De kerncijfers handhaving tonen een stabiel beeld vergeleken met voorgaande jaren.

Tabel 4.2.6 Kerncijfers Wwb/Participatiewet (fraude en handhaving)

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Preventie1
Gepercipieerde detectiekans (%)	–2	80	82	77	75
Kennis van de verplichtingen (%)	–2	88	90	88	88
Opsporing3
Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000)	4,9	11	11	12	11
Totaal benadelingbedrag (x € 1 mln)	20	62	66	71	69
Terugvordering3
Incassoratio 2013 (%)	16	28	37	43	47
Incassoratio 2014 (%)	–4	13	22	28	33
Incassoratio 2015 (%)	–4	–4	14	25	31
Incassoratio 2016 (%)	–4	–4	–4	16	26
Incassoratio 2017 (%)	–4	–4	–4	–4	14

A2. Participatiebudget

Het Participatiebudget is vanaf 2015 onderdeel van de Integratie-uitkering sociaal domein. De uitgaven van € 1,8 miljoen hebben betrekking op een verloren beroepszaak over de periode daarvoor. Deze uitgaven worden niet geraamd.

A3. Toeslagenwet (TW)

De TW vult uitkeringen op grond van de werknemersverzekeringen aan tot het normbedrag voor het relevante sociaal minimum als het totale inkomen (exclusief TW-uitkering) van de uitkeringsgerechtigde en diens eventuele partner daaronder ligt.

Budgettaire ontwikkelingen

De gerealiseerde uitgaven zijn vrijwel gelijk aan de begrote uitgaven.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal TW-uitkeringsjaren is 11.000 lager uitgevallen dan bij de opstelling van de begroting werd verwacht. De gemiddelde TW-toeslag is juist hoger uitgevallen dan verwacht (€ 309).

Tabel 4.2.7 Kerncijfers TW1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Gemiddeld jaarvolume TW (x 1.000 uitkeringsjaren)	200	205	198	155	103	114	– 11
Gemiddelde toeslag per jaar (x € 1)	2.700	2.707	2.448	3.203	4.385	4.076	309

Handhaving

De kerncijfers op het gebied van handhaving vertonen een stabiel beeld vergeleken met voorgaande jaren.

Tabel 4.2.8 Kerncijfers TW (fraude en handhaving)1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Opsporing
Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000)	2,5	2,6	1,9	1,3	1,3
Totaal benadelingbedrag (x € 1 mln)	9,1	7,2	5,8	5,6	6,7
Terugvordering
Incassoratio 2013 (%)	16	35	47	54	61
Incassoratio 2014 (%)	–2	15	39	48	56
Incassoratio 2015 (%)	–2	–2	18	40	51
Incassoratio 2016 (%)	–2	–2	–2	17	33
Incassoratio 2017 (%)	–2	–2	–2	–2	16

A4. Aanvullende Inkomensvoorziening Ouderen (AIO)

Ouderen met een onvolledig AOW-pensioen kunnen recht hebben op algemene bijstand. Deze bijstand kan worden aangevraagd bij de SVB.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten AIO zijn € 36 miljoen hoger uitgevallen dan ten tijde van het opstellen van de begroting geraamd. Zowel het aantal AIO-gerechtigden als de hoogte van de gemiddelde uitkering is ten tijde van het opstellen van de begroting onderschat. Tevens heeft er in 2017 een nabetaling van circa € 6 miljoen plaatsgevonden aan de SVB over 2016. Het aantal AIO-gerechtigden valt met name hoger uit door een kleinere uitstroom in 2016 en 2017 dan geraamd. Ook heeft een groter aantal personen in 2016 en 2017 een AIO uitkering aangevraagd dan waar in de begroting rekening mee werd gehouden.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het gemiddeld aantal AIO-huishoudens is in 2017 hoger uitgevallen dan ten tijde van het opstellen van de begroting werd geraamd.

Tabel 4.2.9 Kerncijfers AIO1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Aantal huishoudens AIO (x 1.000, jaargemiddelde)	39	40	41	42	442	42	2

Handhaving

De kerncijfers handhaving tonen een stabiel beeld vergeleken met voorgaande jaren.

Tabel 4.2.10 Kerncijfers AIO (fraude en handhaving)

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Preventie1
Gepercipieerde detectiekans (%)	–2	73	75	77	77
Kennis van de verplichtingen (%)	–2	84	87	88	89
Opsporing2
Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000)	0,2	0,3	0,5	0,4	0,4
Totaal benadelingbedrag (x € 1 mln)	1,9	1,7	2,2	2,0	2,3
Terugvordering2
Incassoratio 2013 (%)	12	42	49	53	56
Incassoratio 2014 (%)	–3	9	19	27	31
Incassoratio 2015 (%)	–3	–3	14	31	38
Incassoratio 2016 (%)	–3	–3	–3	12	22
Incassoratio 2017 (%)	–3	–3	–3	–3	6

A5. Bijstand zelfstandigen (Bbz 2004)

Startende ondernemers en gevestigde zelfstandigen kunnen onder voorwaarden voor financiële ondersteuning een beroep doen op het Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004. Met dit besluit wordt beoogd kansrijke vanuit een uitkering startende ondernemers een steuntje in de rug te geven en zelfstandigen met tijdelijke financiële moeilijkheden in staat te stellen hun werkzaamheden voort te zetten. De bijstand kan worden verstrekt om te voorzien in de kosten van levensonderhoud voor gevestigde ondernemers of in bedrijfskredieten (starters en gevestigde ondernemers).

Budgettaire ontwikkelingen

De gerealiseerde uitgaven zijn € 7 miljoen hoger dan begroot. De bijstandsuitgaven kunnen per gemeente van jaar op jaar sterk wisselen. Gevolg daarvan is dat een aantal gemeenten te weinig voorschot ontvangt en een ander aantal te veel en dat leidt tot nabetalingen respectievelijk terugontvangsten; zie ook onder onderdeel Ontvangsten. Hiermee rekening houdend is per saldo aan de gemeenten samen ongeveer € 8 miljoen minder aan bijstand voor zelfstandigen uitgegeven dan begroot.

Beleidsrelevante kerncijfers

Tabel 4.2.11 Kerncijfers Bbz1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume Bbz (x 1.000 huishoudens, jaargemiddelde)	4,1	4,1	3,9	3,8	3,82	3,9	– 0,1

A6. Bijstand overig

Bijstand overig bestaat vrijwel volledig uit bijstand buitenland. Verlening van bijstand aan een in het buitenland gevestigde Nederlander wordt alleen nog voortgezet ingeval het recht op uitkering vóór 1 januari 1996 is vastgesteld. Sinds 1996 zijn er dus geen nieuwe gerechtigden meer bijgekomen. Daarnaast zijn onder Bijstand overig de uitgaven aan de repatriëringregeling opgenomen.

Budgettaire ontwikkelingen

De gerealiseerde uitgaven zijn € 0,1 miljoen lager dan de begrote uitgaven.

Beleidsrelevante kerncijfers

Tabel 4.2.12 Kerncijfers Bijstand Buitenland1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume bijstand buitenland (x 1.000 gerechtigden, ultimo)	0,2	0,2	0,2	0,2	0,1	0,2	– 0,1

A7. Onderstand en re-integratie Caribisch Nederland

De overheid biedt aan inwoners van Caribisch Nederland inkomensondersteuning in de vorm van Onderstand en waar nodig ook re-integratieondersteuning.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven zijn per saldo € 2,2 miljoen lager dan begroot. Dit wordt grotendeels verklaard doordat budget is overgeheveld naar het Ministerie van BZK voor armoedeprojecten in Caribisch Nederland. In de periode 2016–2019 stelt SZW hiervoor jaarlijks een bedrag van € 2,3 miljoen beschikbaar. Deze uitgaven worden verantwoord in het BZK-jaarverslag.

De realisatie van de uitgaven aan de Onderstand in Caribisch Nederland komt nagenoeg overeen met de begrote uitgaven. Het beroep op de Onderstand is wat groter dan verwacht. Dit wordt grotendeels gecompenseerd door een gunstigere koers van de euro ten opzichte van de dollar dan waar rekening mee was gehouden bij het opstellen van de begroting.

Beleidsrelevante kerncijfers

Tabel 4.2.13 Kerncijfers Onderstand (Caribisch Nederland)1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume Onderstand Caribisch Nederland (x 1.000 huishoudens, ultimo)	0,3	0,4	0,5	0,5	0,6	0,5	0,1

B. Garanties

Dit betreft de garantstelling voor de borgstellingsregeling (pilot zelfstandigenbeleid). De toegang tot deze regeling is sinds 2011 beëindigd. De uitgaven hebben betrekking op de afwikkeling van garantieclaims en zijn € 45.000 lager dan begroot doordat er minder claims zijn ingediend.

C. Subsidies

Er is per saldo € 2 miljoen minder aan subsidies uitgegeven dan begroot. Van de bijna € 133 miljoen uitgaven aan subsidies heeft € 72,3 miljoen betrekking op de sectorplannen, € 34,6 miljoen op de scholingsvouchers voor het verwerven van een baan in een kansberoep en € 4,7 miljoen voor de Tijdelijke regeling cofinanciering projecten dienstverlening werkzoekenden en projecten samenwerking en regie arbeidsmarkt (DWSRA), € 6,4 miljoen via de landelijke fondsen voor Alle kinderen doen mee, € 1,6 miljoen voor de regionale initiatieven om kinderarmoede tegen te gaan en € 4,2 miljoen voor de Subsidieregeling armoede en schulden. Verder is er € 2,9 miljoen uitgegeven aan de SBCM (het A&O-fonds voor de sociale werkvoorziening) en bijna € 6 miljoen voor overige (incidentele) subsidies, waaronder het NIBUD.

D. Opdrachten

Ten opzichte van de begroting (€ 17,7 miljoen) is € 16,2 miljoen minder uitgegeven. Dat hangt samen met budgettair neutrale herschikkingen binnen de SZW-begroting (€ 10,8 miljoen), waarvan die naar subsidies de grootste is (€ 6,2 miljoen). Verder hebben er diverse overboekingen naar andere departementen plaatsgevonden (€ 3,6 miljoen). Voor € 1,8 miljoen is sprake van onderuitputting.

De overboekingen naar andere departementen hadden o.a. betrekking op bijdragen aan de City Deals van BZK, extra impuls Kinderopvang en arbeidsbemiddeling Caribisch Nederland via BZK en via BZK beschikbaar stellen van middelen aan de centrumgemeenten voor projecten op het terrein van samenwerking GGZ-instellingen met gemeentelijke afdelingen Werk & Inkomen en «Wijzer in geldzaken» van het Ministerie van Financiën. De herschikkingen binnen de SZW-begroting hadden o.a. betrekking op (financiële) ondersteuning in het kader van de implementatie en uitvoering van de Participatiewet en de Wet bevordering arbeidsinschakeling arbeidsbeperkten, een aantal specifieke projecten rond gegevensuitwisseling waar het Inlichtingenbureau bij betrokken was, bijdrages onderzoeken en statistieken en bekostiging van een aantal voorlichtingsactiviteiten.

De uitgaven/aanbestedingen (€ 1,5 miljoen) hadden o.a. betrekking op de beleidsterreinen armoede en schulden (concretisering Rijksincassovisie, aanpak armoede onder kinderen), aanpak jeugdwerkloosheid (€ 0,6 miljoen; leercirkels, oriëntatie op werk, ouderenbetrokkenheid, overbruggen discriminatie) en bevordering arbeidsinschakeling (€ 0,6 miljoen; diverse projecten rond matchen op werk, projecten op terrein van personen met psychosociale beperkingen, bijdragen projecten sociaal domein).

E. Bekostiging

Aan het meerjarige kennisprogramma, dat door ZonMw wordt uitgevoerd, is in 2017 € 0,07 miljoen meer uitgegeven dan aanvankelijk geraamd.

F. Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s

Voor de meerjarige uitvoering van het kennisprogramma door ZonMw is in 2017 € 0,09 miljoen meer uitgegeven dan aanvankelijk geraamd.

G. Ontvangsten

De gerealiseerde ontvangsten zijn bijna € 46 miljoen hoger dan begroot. De hogere ontvangsten hebben betrekking op terugvorderingen in verband met onderrealisatie dan wel onrechtmatigheid bij de Wsw (€ 23 miljoen), terugbetaling van te hoge voorschotten inzake Rijksvergoedingen, zoals Bijstand zelfstandigen (€ 15 miljoen) en TW (€ 4 miljoen) en overige ontvangsten (€ 4 miljoen).

3. Arbeidsongeschiktheid

De overheid beschermt werknemers tegen de inkomensgevolgen van arbeidsongeschiktheid en stimuleert hen te blijven werken of het werk te hervatten.

Aan werknemers in Caribisch Nederland wordt met de Ongevallenverzekering (OV) een inkomensvoorziening geboden in geval van arbeidsongeschiktheid door een bedrijfsongeval.

De Minister stimuleert aan het werk blijven of het werk hervatten met een bijdrage voor re-integratieinspanningen aan het UWV. De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefinancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen regisseert de Minister. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:

• • De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van wet- en regelgeving;

• • De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen;

• • De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV;

• • De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Conform de begroting zijn in 2017 de volgende beleidsmatige wijzigingen doorgevoerd:

Wet verbetering hybride markt

Per 1 januari is de Wet verbetering hybride markt in werking getreden. De wet heeft de premiesystematiek van het UWV aangepast zodat deze meer aansluit bij de systematiek van de private markt. Dit heeft als doel dat werkgevers hun keuze meer gaan baseren op de kwaliteit van re-integratie en activering (Tweede Kamer, 2015–2016, 34 336, nr. 3).

AO-tegemoetkoming

De ao-tegemoetkoming is verlaagd van € 212,06 netto per jaar naar € 175,63 per jaar om onder andere de kosten voor herziening van het WML en het besparingsverlies in 2017 van de WIA-taakstelling uit het sociaal akkoord te dekken.

Wet BeZaVa

Er zijn onderdelen van de Wet Beperking Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid Vangnetters ingevoerd. Onder andere het onderscheid tussen WGA-vast en WGA-flex is hiermee verdwenen.

IBO Geschikt voor de arbeidsmarkt

In 2017 is ook het interdepartementaal beleidsonderzoek «Geschikt voor de arbeidsmarkt» opgeleverd (Tweede Kamer, 2016–2017, 29 544, nr. 780). De arbeidsparticipatie in de WIA is in dit rapport aan de orde gesteld. Verschillende beleidsopties uit het rapport met betrekking tot de WIA zijn opgenomen in het regeerakkoord. In 2018 wordt de evaluatie van de andere onderwerpen uit artikel 3 van de SZW-begroting naar de Tweede Kamer gestuurd.

De volgende aangekondigde beleidswijzigingen zijn niet in 2017 ingevoerd:

Taakstelling WIA

In het sociaal akkoord was afgesproken dat sociale partners met concrete maatregelen komen die ervoor zorgen dat minder mensen een beroep hoeven te doen op een arbeidsongeschiktheidsuitkering uit de WIA. Hiervoor was een taakstelling in de begroting van SZW ingeboekt van structureel € 150 miljoen. Sociale partners hebben echter geen maatregelen aangekondigd die concreet genoeg zijn een besparing op de WIA te realiseren. Het besparingsverlies is bij de Voorjaarsnota meerjarig uitgeboekt.

Maatregelen rond het stelsel van loondoorbetaling bij ziekte

Deze zouden in 2017 worden uitgewerkt (bijvoorbeeld het aanpassen van re-integratie tweede spoor), maar zijn opgenomen in het regeerakkoord.

WGA-uitkering eindigt bij getoond herstel verdiencapaciteit

Voor 2017 was aangekondigd dat de WIA zo zou worden aangepast dat inzet van een verzekeringsarts en arbeidsdeskundige niet langer noodzakelijk is als een WGA-gerechtigde langer dan één jaar meer dan 65% van zijn maatmaninkomen heeft verdiend en zijn recht op uitkering eindigt. Deze aanpassing wordt meegenomen in de uitwerking van de regeerakkoordmaatregelen.

Loonkostensubsidies en het WIA-arbeidsongeschiktheidscriterium

Het wetsvoorstel waarmee het WIA-claimcriterium wordt aangepast voor mensen die met loonkostensubsidie werken in de Participatiewet zou in 2017 worden ingediend bij de Tweede Kamer, maar is uitgesteld. Het streven is dit wetsvoorstel in 2018 in te dienen. De financiële consequentie van dit uitstel is vrijwel nihil.

Vervroegde IVA-aanvraag

Het voornemen om zowel werknemers als werkgevers het initiatief te kunnen laten nemen om een vervroegde IVA-aanvraag in te dienen is niet uitgevoerd. Het is niet gelukt om tot een invulling van de maatregel te komen die uitvoerbaar is en op voldoende draagvlak kan rekenen.

Tabel 4.3.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 3 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	593	616	703	682	804	787	17
Uitgaven	593	616	703	682	804	787	17
Inkomensoverdrachten	593	616	703	682	804	787	17
Ongevallenverzekering (Caribisch Nederland)	593	616	703	682	804	787	17
Ontvangsten	0	0	0	0	0	0	0

Tabel 4.3.2 Premiegefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 3 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil
Uitgaven	9.116.600	9.037.660	9.040.645	9.199.616	9.455.806	9.474.890	– 19.084
Inkomensoverdrachten	9.035.000	8.960.618	8.967.297	9.138.683	9.394.789	9.233.070	161.719
IVA	964.000	1.170.506	1.408.374	1.712.782	2.036.404	1.924.578	111.826
WGA	1.981.000	1.883.004	2.076.296	2.327.604	2.492.840	2.386.214	106.626
WGA eigen-risicodragers	0	327.000	334.781	327.861	360.864	413.206	– 52.342
WAO	5.872.000	5.387.175	4.975.807	4.615.558	4.365.460	4.367.983	– 2.523
WAZ	218.000	192.933	172.039	154.878	139.221	141.089	– 1.868
Bijdrage aan ZBO's/RWT's	81.600	77.042	73.348	60.933	61.017	80.369	– 19.352
Re-integratie WIA/WAO/WAZ/ZW	81.600	77.042	73.348	60.933	61.017	80.369	– 19.352
Nominaal	0	0	0	0	0	161.451	– 161.451
Ontvangsten	0	0	0	0	0	0	0

A. Inkomensoverdrachten

A1. Ongevallenverzekering (Caribisch Nederland)

Werknemers in Caribisch Nederland die door een bedrijfsongeval geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn geraakt, krijgen op basis van de Ongevallenverzekering een uitkering (ongevallengeld). De uitkering is gekoppeld aan het laatst verdiende loon van de werknemer.

Budgettaire ontwikkelingen

De realisatie van de uitgaven aan de Ongevallenverzekering in Caribisch Nederland komt nagenoeg overeen met de begrote uitgaven.

Beleidsrelevante kerncijfers

Tabel 4.3.3 Kerncijfers Ongevallenverzekering (Caribisch Nederland)1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume uitkeringen Ongevallenverzekering (x 1.000 personen, ultimo)	–2	–2	–2	0,1	0,1	<0,1	<0,1

A2. Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA)

De WIA geeft werknemers die na een wachttijd van twee jaar ten minste 35% arbeidsongeschikt zijn recht op een uitkering, mits aan de voorwaarden daarvoor voldaan is. In de WIA staat werk voorop. Het accent ligt op wat mensen wel kunnen. Tegelijkertijd is er sprake van inkomensbescherming.

De WIA bestaat uit twee uitkeringsregimes. De IVA verstrekt een loondervingsuitkering aan werknemers die duurzaam volledig arbeidsongeschikt zijn. Wie nog gedeeltelijk kan werken of van wie herstel op termijn nog mogelijk is, krijgt een uitkering op basis van de WGA. De WIA wordt uitgevoerd door het UWV.

Werkgevers kunnen eigenrisicodrager worden voor de WGA-lasten van hun ex-werknemers. Dit betekent dat ze een lagere premie aan het UWV betalen, omdat zij het gros van de verplichtingen van het UWV met betrekking tot re-integratie en uitkeringsbetaling overnemen.

Inkomensvoorziening volledig en duurzaam arbeidsongeschikten (IVA)

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten IVA komen € 112 miljoen hoger uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 33 miljoen, in tabel 4.3.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 79 miljoen hoger dan begroot.

Het aantal uitkeringen in de IVA is hoger uitgekomen dan oorspronkelijk voorzien, onder andere door een hoger dan verwachte instroom (€ 80 miljoen). Daarnaast heeft het UWV een administratieve correctie doorgevoerd waardoor uitgaven die ten onrechte op de WAO geadministreerd waren naar de juiste wet WIA zijn gecorrigeerd (€ 26 miljoen). De AO-tegemoetkoming valt € 5 miljoen lager uit dan verwacht. Daarnaast zijn er baten ter hoogte van € 25 miljoen door verhaal op uitkeringen.

Beleidsrelevante kerncijfers

De instroom in de IVA is hoger uitgekomen dan verwacht. Tevens is de doorstroom vanuit de WGA naar de IVA hoger dan verwacht, onder andere als gevolg van extra herbeoordelingen. Beide ontwikkelingen leiden tot een hoger dan verwacht aantal uitkeringen.

Regeling werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA) inclusief WGA eigen-risicodragers

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten WGA komen € 54 miljoen hoger uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 49 miljoen, in tabel 4.3.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 5 miljoen hoger dan begroot. De belangrijkste oorzaken voor dit verschil zijn de volgende. Het UWV heeft een administratieve correctie doorgevoerd waardoor uitgaven die ten onrechte op de WAO geadministreerd waren naar de juiste wet WIA zijn gecorrigeerd (€ 45 miljoen). De AO-tegemoetkoming valt € 6 miljoen hoger uit dan verwacht. Het aantal uitkeringen komt licht lager uit dan verwacht (€ 22 miljoen). Daarnaast zijn er baten ter hoogte van € 18 miljoen door verhaal op uitkeringen.

Beleidsrelevante kerncijfers

De instroom in de WGA valt hoger uit dan verwacht. De voornaamste oorzaak is dat mensen langer doorwerken en dat daardoor de groep die in de WIA terecht kan komen in omvang toeneemt. De uitstroom uit de WGA is ook hoger dan verwacht. Extra herbeoordelingen hebben geleid tot uitstroom wegens herstel of doorstroom naar de IVA. Per saldo komt het aantal uitkeringen vrijwel uit op wat oorspronkelijk begroot was.

A3. Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO)

De WAO is per 29 december 2005 vervangen door de WIA. De WAO blijft gelden voor werknemers die op 1 januari2004 een WAO uitkering ontvingen. De WAO verstrekt uitkeringen tot aan de AOW-gerechtigde leeftijd. Daarom zullen er nog decennia lang mensen zijn die een beroep blijven doen op de WAO. De WAO wordt uitgevoerd door het UWV.

Budgettaire ontwikkelingen

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal uitkeringen is iets lager uitgekomen dan begroot.

Tabel 4.3.4 Kerncijfers IVA, WGA en WAO1

		Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
IVA, WGA en WAO
Bestand in uitkeringen (x 1.000, ultimo)		560	553	545	546	550	547	3
	waarvan IVA	51	61	72	85	98	94	4
	waarvan WGA	135	148	158	168	179	179	0
	waarvan WAO	373	343	315	293	273	274	– 1
Bestand als percentage van de verzekerde populatie (%)		8,0	8,1	8,1	8,1	8,0	7,8	0,2
Instroom in uitkeringen (x 1.000)		38	38	36	40	42	39	3
	waarvan IVA	7,9	8,2	8,5	9,6	10,5	9,3	1,2
	waarvan WGA	29	29	27	30	31	29	2
	waarvan WAO	1,5	1,0	0,9	0,7	0,7	0,8	– 0,1
Instroomkans (%)		0,6	0,6	0,5	0,6	0,6	0,6	0
Uitstroom uit uitkeringen (x 1.000)		47	45	45	40	39	38	1
	waarvan IVA	4,2	4,9	6,2	6,5	7,2	7,2	0
	waarvan WGA	8,5	9,2	9,9	10,1	11,2	9,9	1,3
	waarvan WAO	35	31	29	23	21	21	0
Doorstroom van WGA naar IVA (x 1.000)		5,0	6,6	8,5	10,1	10,1	8,8	1,3
Uitstroomkans WAO + WIA (%)		7,8	7,6	7,6	6,7	6,7	7,0	– 0,3
WGA
Aandeel werkende WGA’ers met resterende verdiencapaciteit (%)		43	42	42	43	44	–2	–

Handhaving

De indicatoren op het gebied van preventie en opsporing vertonen een stabiel beeld vergeleken met voorgaande jaren. Ook de incassoratio’s laten een stabiel beeld zien.

Tabel 4.3.5 Kerncijfers IVA, WGA en WAO (fraude en handhaving)

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Preventie1
Gepercipieerde detectiekans (%)	–2	78	83	79	79
Kennis van de verplichtingen (%)	–2	89	91	88	89
Opsporing3
Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000)	1,7	1,8	1,7	0,9	0,9
Totaal benadelingbedrag (x € 1 mln)	12,0	9,8	9,4	6,0	7,4
Terugvordering3
Incassoratio 2013 (%)	20	40	57	64	71
Incassoratio 2014 (%)	–4	20	49	56	61
Incassoratio 2015 (%)	–4	–4	22	45	57
Incassoratio 2016 (%)	–4	–4	–4	24	44
Incassoratio 2017 (%)	–4	–4	–4	–4	19

A4. Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ)

De WAZ is een verplichte verzekering voor zelfstandigen, beroepsbeoefenaren, directeuren-grootaandeelhouders en meewerkende echtgenoten tegen de inkomensgevolgen van langdurige arbeidsongeschiktheid. De WAZ is op 1 augustus 2004 ingetrokken. Sindsdien kunnen ondernemers zelf bepalen of zij de inkomensrisico’s al dan niet willen afdekken, bijvoorbeeld via een particuliere arbeidsongeschiktheidsverzekering. De WAZ blijft gelden voor zelfstandigen die op 1 augustus 2004 een uitkering ontvingen. De WAZ wordt uitgevoerd door het UWV.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten WAZ komen € 2 miljoen lager uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 2 miljoen, in tabel 4.3.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 4 miljoen lager dan begroot.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal uitkeringen WAZ over 2017 komt overeen met het begrote aantal.

Tabel 4.3.6 Kerncijfers WAZ1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Bestand in uitkeringen (x 1.000, ultimo)	20	17	15	14	12	12	0

B. Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s

Re-integratie WIA/WAO/WAZ/ZW

Voor de re-integratie van uitkeringsgerechtigden in de WIA, WAO, WAZ en ZW zet het UWV middelen in om hen zo nodig te begeleiden op weg naar werk en te ondersteunen zodra zij werk hebben. Het UWV zet deze middelen in voor de inkoop van trajecten en diensten gericht op het vinden van werk. Daarnaast koopt UWV voorzieningen (waaronder jobcoaching en vervoersvoorzieningen) in voor het ondersteunen van werkenden met een structureel functionele beperking. Het UWV beschikt vanaf 2015 over een geïntegreerd taakstellend re-integratiebudget voor de inzet van trajecten en van voorzieningen voor de re-integratieondersteuning van gedeeltelijk arbeidsgeschikten (inclusief Wajongers). Dit budget wordt jaarlijks aan het UWV beschikbaar gesteld en door het UWV verantwoord via de reguliere rapportages.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven van het UWV voor re-integratie WIA/WAO/WAZ/ZW komen € 19 miljoen lager uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 2 miljoen, in tabel 4.3.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 21 miljoen lager dan begroot. Bij Voorjaarsnota 2017 is besloten € 26 miljoen van de middelen voor 2017 door te schuiven naar het begrotingsgefinancierde budget (re-integratie Wajong) in 2020 en 2021, omdat het beroep op deze middelen in deze jaren gaat toenemen als gevolg van de recente herindelingsoperatie in het Wajong-bestand. Daarnaast zijn gedurende het jaar de uitgaven van het premiegefinancierde deel op basis van realisatiecijfers naar boven bijgesteld (€ 5 miljoen euro). Het begrotingsgefinancierde gedeelte van het re-integratiebudget wordt verantwoord in artikel 4.

4. Jonggehandicapten

De overheid biedt jonggehandicapten arbeids- en inkomensondersteuning.

Voortgezette werkregeling

Eén van de beleidswijzigingen in 2017 op het terrein van de Wajong betreft de wijziging van de voortgezette werkregeling. Iedere werkende Wajonger2010 die 27 jaar is, 7 jaar in de Wajong2010 heeft gezeten en een inkomen van 20% Wml of meer verwerft, ontvangt een loonaanvulling tot 100% Wml. De wijziging van de voortgezette werkregeling heeft ook effect voor oWajongers die overstappen naar de Wajong2010. Op het moment dat oWajongs overstappen naar de Wajong2010 hoeven zij geen 7 jaar meer te wachten voordat ze in de voortgezette werkregeling stromen. Eind september 2017 maken 1.329 Wajongers gebruik van de voortgezette werkregeling. Het aantal oWajongers dat in 2017 is overgestapt naar de Wajong2010 is heel beperkt. In de eerste helft van 2017 zijn 16 personen overgestapt van de oWajong naar de Wajong2010.

Wijziging jeugd-Wml

De wijziging van het jeugd-Wml heeft met ingang van 1 juli 2017 geleid tot een verhoging van de Wajonguitkering voor jongeren tot en met 22 jaar.

Herindeling Wajong

In het kader van de invoeringswet Participatiewet heeft UWV in de periode 2015–2017 alle Wajongers beoordeeld op arbeidsvermogen. De Staatssecretaris van SZW heeft de Tweede Kamer bij brief van 8 december 2017 (Tweede Kamer, 2017–2018, 34 352, nr. 76) de uitvoering van de Participatiewet op hoofdlijnen geïnformeerd over de stand van zaken van de zogenoemde herindeling Wajong.

UWV heeft op 1 oktober 2017 de indeling (inclusief het verrichten van de beoordelingen op verzoek van de Wajonggerechtigden die zijn binnengekomen bij UWV na ontvangst vooraankondigingsbrieven) nagenoeg afgerond. In totaliteit heeft UWV in de periode 2015–2017 een groep van circa 172.000 oWajongers en ruim 64.000 Wajong2010-gerechtigden ingedeeld op het al dan niet hebben van arbeidsvermogen. UWV verwacht dat na afronding van alle beoordelingen ruim 120.000 Wajongers in de categorie arbeidsvermogen zitten, waarvan bijna 72.000 oWajongers.

UWV heeft de herindelingsoperatie met grote zorgvuldigheid en veel aandacht voor het goed informeren van Wajongers uitgevoerd. Dit is ook terug te zien in het zeer lage aantal Wajongers dat bezwaar en beroep heeft aangetekend tegen de indeling. Het aantal bezwaren dat UWV heeft ontvangen blijft laag: 1% van het aantal afgegeven beschikkingen.

Activering oWajongers

Met de herindeling heeft het kabinet € 95 miljoen voor de periode 2015–2019 beschikbaar gesteld om oude Wajongers (oWajongers) met arbeidsvermogen te activeren. Van de bijna 72.000 oWajongers met arbeidsvermogen heeft bijna 48.000 een dienstbetrekking dan wel ontvangt re-integratieondersteuning van UWV. De overige 24.000 oWajongers zijn opgeroepen voor een startgesprek. Uitkomst van de tot en met augustus 2017 gehouden startgesprekken is dat 8% van de Wajongers klaar is voor een baanaanbod, 10% aan het werk is, 48% geactiveerd en/of arbeidsfit gemaakt moet worden en 34% afziet van dienstverlening door UWV. UWV heeft tot en met augustus 2017 meer dan 4.200 re-integratietrajecten ingekocht voor deze groep. Sinds de start van de activering oWajongers met arbeidsvermogen in 2016 heeft UWV ruim 1.400 oWajongers uit de doelgroep geplaatst op een werkplek.

UWV heeft in 2017 in totaal 8.400 Wajongers aan het werk geholpen. Zij heeft daarbij de doelstelling van 8.000 plaatsingen gehaald, ondanks dat er steeds moeilijker plaatsbare Wajongers overblijven doordat er geen nieuwe Wajong-uitkeringen meer worden toegekend aan jonggehandicapten met arbeidsvermogen.

Tabel 4.4.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 4 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	2.670.218	3.019.261	3.112.006	3.274.182	3.202.010	3.239.793	– 37.783
Uitgaven	2.670.218	3.019.261	3.112.006	3.274.182	3.202.010	3.239.793	– 37.783
Inkomensoverdrachten	2.543.218	2.912.311	3.003.506	3.114.124	3.174.210	3.145.234	28.976
Wajong	2.543.218	2.912.311	3.003.506	3.114.124	3.174.210	3.145.234	28.976
Bijdrage aan ZBO's/RWT's	127.000	106.950	108.500	160.058	27.800	94.559	– 66.759
Re-integratie Wajong	127.000	106.950	108.500	160.058	27.800	94.559	– 66.759
Ontvangsten	13.775	12.273	34.069	0	18.151	0	18.151

A. Inkomensoverdrachten

Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong)

De Wajong biedt inkomensondersteuning aan mensen die voor het bereiken van de 18-jarige leeftijd arbeidsgehandicapt zijn geworden en geen arbeidsverleden hebben en aan hen die tijdens hun studie voor het bereiken van de 30-jarige leeftijd arbeidsgehandicapt zijn geworden. De Wajong wordt uitgevoerd door het UWV.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten van de Wajong zijn in 2017 circa € 29 miljoen hoger uitgekomen dan begroot. De hogere uitgaven kunnen worden verklaard door de loon- en prijsbijstelling 2017 en een hoger dan geraamd volume van circa 3.000 personen. Daar tegenover staat dat de gemiddelde uitkering in 2017 lager uitviel dan geraamd.

Beleidsrelevante kerncijfers

Ten opzichte van de begroting 2017 is het totale volume van de Wajong ultimo 2017 3.000 personen hoger uitgekomen. Dit komt enerzijds doordat het bestand ultimo 2016 groter is dan in de begroting 2017 werd geraamd. Daarnaast is ook de netto uitstroom (d.w.z. het saldo van instroom en uitstroom) gedurende 2017 iets afgenomen ten opzichte van de raming in de begroting 2017. Het aantal werkenden Wajongers is lager dan geraamd in de begroting 2017, maar wel gestegen ten opzichte van 2016.

Tabel 4.4.2 Kerncijfers Wajong1

			Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume Wajong totaal (x 1.000 uitkeringen, ultimo)			239	251	249	247	246	243	3
	waarvan oude Wajong (tot 2010)		187	184	181	177	175	168	7
	waarvan nieuwe Wajong (2010 tot 2015)		52	67	67	66	65	70	– 5
		waarvan werkregeling (%)	71	74	78	76	68	77	– 9
		waarvan studieregeling (%)	20	18	12	9	7,3	6	1,3
		waarvan duurzaam geen arbeidsmogelijkheden (%)	9,0	9,0	10	15	25	18	7
	waarvan Wajong 2015		–	–	1,3	3,5	6,2	4,9	1,3
Instroom Wajong totaal (x 1.000 uitkeringen)			18	17	4,5	4,2	4,7	3,9	0,8
Uitstroom Wajong totaal (x 1.000 uitkeringen)			5,5	5,7	6,4	6,1	6,1	6,9	– 0,8
Aandeel werkenden in de oude en nieuwe Wajong (%)			23	23	23	24	25	26	– 1

Handhaving

De kerncijfers op het gebied van preventie tonen een stabiel beeld vergeleken met voorgaande jaren. De kerncijfers op het gebied van opsporing wijzen op een hoger benadelingsbedrag, terwijl het aantal geconstateerde overtredingen vergelijkbaar is met voorgaande jaren. De incassoratio’s zijn vergelijkbaar met voorgaande jaren.

Tabel 4.4.3 Kerncijfers Wajong (fraude en handhaving)

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Preventie1
Gepercipieerde detectiekans (%)	–2	77	73	77	68
Kennis van de verplichtingen (%)	–2	85	86	86	82
Opsporing3
Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000)	1,3	1,5	1,2	1,0	1,1
Totaal benadelingbedrag (x € 1 mln)	4,6	4,3	4,0	4,6	7,5
Terugvordering3
Incassoratio 2013 (%)	21	46	59	65	72
Incassoratio 2014 (%)	–4	23	50	58	65
Incassoratio 2015 (%)	–4	–4	18	41	51
Incassoratio 2016 (%)	–4	–4	–4	17	43
Incassoratio 2017 (%)	–4	–4	–4	–4	13

B. Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s

Re-integratie Wajong

Voor jonggehandicapten is een re-integratiebudget beschikbaar om hen zo nodig te begeleiden op weg naar werk en te ondersteunen zodra zij werk hebben. Dit budget is bestemd voor de inzet van trajecten gericht op het vinden van werk, voorzieningen na werkaanvaarding (waaronder jobcoaching) en voor de financiering van de REA-instituten. Jonggehandicapten met arbeidsvermogen zijn verplicht om mee te werken aan re-integratie. Specifiek voor jonggehandicapten met arbeidsmogelijkheden die vallen onder de Wajong2010 geldt een acceptatieplicht van passende arbeid. UWV beschikt vanaf 2015 over een geïntegreerd taakstellend re-integratiebudget voor de inzet van trajecten en voorzieningen voor de ondersteuning van gedeeltelijk arbeidsgeschikten (Wajong, WIA, WAO, WAZ en ZW). Het premiegefinancierde deel van het re-integratiebudget heeft betrekking op de WIA,WAO,WAZ en ZW en wordt verantwoord in artikel 3.

Budgettaire ontwikkelingen

SZW heeft in 2017 circa € 67 miljoen minder bijgedragen aan UWV voor re-integratie Wajong dan begroot. Dit wordt grotendeels verklaard doordat rekening is gehouden met de ontvangst van ESF-gelden die het UWV in 2017 ontvangt voor oude projecten, waardoor de bevoorschotting van 2017 ook omlaag is bijgesteld (€ 36 miljoen). De vrijgevallen middelen zijn overgeboekt naar artikel 11, dienstverlening Wajong. Daarnaast zijn gedurende het jaar op basis van realisatiecijfers de uitgaven naar beneden bijgesteld.

C. Ontvangsten

De ontvangsten betreffen een terugbetaling van het UWV van teveel ontvangen middelen in 2016. Het voorschot dat in 2016 aan het UWV is overgemaakt met betrekking tot de Wajong en re-integratie Wajong bleek achteraf circa € 18 miljoen hoger te zijn dan de uitgaven van het UWV in dat jaar. Dit bedrag is in 2017 terugbetaald.

5. Werkloosheid

De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen van werkloosheid en stimuleert hen het werk te hervatten.

De overheid biedt werknemers, die hun baan verliezen en geheel of gedeeltelijk werkloos worden, bescherming tegen het verlies aan loon als gevolg van werkloosheid. Zij kunnen een beroep doen op een uitkering die voorziet in een tijdelijk loonvervangend inkomen om de periode van werkloosheid te overbruggen. Hiervoor zijn werknemers verplicht verzekerd op grond van de Werkloosheidswet (WW). Door middel van instrumenten als bijvoorbeeld de sollicitatieplicht, het besluit passende arbeid en inkomensverrekening stimuleert de overheid een terugkeer naar werk.

Brug-WW is erop gericht om arbeidsmobiliteit te stimuleren en transities naar beroepen waar een tekort is aan personeel te bevorderen. Het actieplan perspectief voor 50-plussers is erop gericht de arbeidsmarktpositie van vijftigplussers te verbeteren en het risico op (langdurige) werkloosheid te beperken. Werklozen die bij instroom in de WW 60 jaar of ouder zijn, komen na afloop van hun WW-recht in aanmerking voor een uitkering op minimumniveau op grond van de Inkomensvoorziening Oudere Werklozen (IOW).

Als het totale inkomen van de uitkeringsgerechtigde WW of IOW en diens eventuele partner onder het sociaal minimum ligt, kan de uitkeringsgerechtigde een toeslag ontvangen tot het sociaal minimum op grond van de Toeslagenwet (TW), zie beleidsartikel 2.

Werknemers in Caribisch Nederland ontvangen bij beëindiging van de dienstbetrekking anders dan door de schuld van de werknemer op grond van de Cessantiawet een eenmalige uitkering, te betalen door de werkgever. Als de werkgever wegens faillissement of surseance van betaling niet in staat is om de uitkering (tijdig) te betalen, neemt de overheid deze verplichting over.

De beoogde beleidswijzigingen uit de begroting 2017 zijn gerealiseerd.

Actieplan «Perspectief voor vijftigplussers»

Het actieplan «Perspectief voor vijftigplussers» is er op gericht de arbeidsmarktpositie van vijftigplussers te verbeteren en het risico op (langdurige) werkloosheid te beperken. De activiteiten uit het actieplan zijn in 2017 gestart, zoals de intensieve dienstverlening, werkgeversdienstverlening, betere matching en het creëren van ontmoetingen tussen werkgevers en werkzoekenden. De subsidieregeling voor het ontwikkeladvies (voorheen tweede loopbaanadvies) en de subsidieregeling «Meer werk voor vijftigplussers» zijn opengesteld. Daarnaast is in lijn met de motie Van ’t Wout/Heerma subsidie verstrekt aan de Ambachtsacademie om werkloze vijftigplussers naar de ambachten om te scholen. Met de campagne van boegbeeld John de Wolf is veel aandacht in de media en bij werkgevers gegenereerd over (vooroordelen over) de werkloze vijftigplussers.

Brug-WW

De brug-WW biedt extra ondersteuning bij transities naar nieuw werk waarbij substantiële om- of bijscholing nodig is. Met dit instrument wordt de drempel verlaagd voor werkgevers om te investeren in de noodzakelijke scholing van nieuwe werknemers met WW-rechten. Het gebruik van het instrument blijkt beperkt. Begin december 2017 waren ruim 70 transities ondersteund met brug-WW (Tweede Kamer, 2017–2018, 33 566, nr. 101). Om inzicht te krijgen in het beperkte gebruik is, vooruitlopend op de evaluatie, onderzoek gedaan naar de achtergronden van het beperkt gebruik van de brug-WW. Uit het aanvullend onderzoek blijkt dat de brug-WW onvoldoende een oplossing biedt voor de mogelijke mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. De regeling is op 1 april 2018 afgelopen. De effectiviteit van de brug-WW wordt momenteel onderzocht. In 2019 komt het eindrapport, in 2018 een tussenevaluatie.

Dagloonbesluit werknemersverzekeringen

De in de begroting 2017 aangekondigde wijziging van het Dagloonbesluit werknemersverzekeringen is gerealiseerd, waardoor het dagloon hoger uitkomt voor starters, herintreders, flexwerkers en werknemers die twee jaar ziek zijn geweest en aansluitend een beroep doen op de WW. De betaling van de eenmalige tegemoetkoming aan deze groepen is door het UWV uitgevoerd. Verder heeft het kabinet besloten dat het Dagloonbesluit op 1 januari 2018 ook wordt aangepast voor de zogenoemde herlevers (Stb. 2017, 475). Daarnaast kunnen herlevers voor de tussenliggende periode in aanmerking komen voor een tegemoetkoming. Deze wordt vanaf april 2018 uitbetaald. Ook is er gewerkt aan reparatie van het Dagloonbesluit voor WW-gerechtigden met een periode van ziekte in de referteperiode (Tweede Kamer, 2017–2018, 34 351, nr. 25). De voorgenomen wijziging van het Dagloonbesluit wordt naar verwachting medio 2018 gepubliceerd. Het UWV houdt bij nieuwe aanvragen vanaf 1 december 2017 rekening met de voorgenomen wijziging.

Tabel 4.5.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 5 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	15.705	25.483	42.028	57.069	173.025	190.345	– 17.320
Uitgaven	15.705	25.483	42.028	56.986	166.729	190.345	– 23.616
Inkomensoverdrachten	15.205	20.483	29.428	40.297	157.961	169.095	– 11.134
IOW	14.959	20.480	29.403	40.280	65.037	55.995	9.042
Cessantiawet (Caribisch Nederland)	46	3	25	17	24	100	– 76
Compensatieregeling musici en artiesten	200	0	0	0	0	0	0
Tijdelijke regeling aanpassing Dagloonbesluit	0	0	0	0	92.900	113.000	– 20.100
Subsidies	500	5.000	12.600	16.189	7.506	5.000	2.506
Opdrachten	0	0	0	500	1.262	16.250	– 14.988
Ontvangsten	0	627	2.961	0	1.171	0	1.171

Tabel 4.5.2 Premiegefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 5 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil
Uitgaven	6.811.000	7.146.648	6.546.924	5.863.820	5.139.189	5.498.862	– 359.673
Inkomensoverdrachten	6.811.000	7.145.866	6.546.924	5.863.820	5.139.189	5.399.200	– 260.011
WW	6.811.000	7.145.866	6.546.924	5.863.820	5.139.189	5.399.200	– 260.011
Bijdrage aan ZBO's/RWT's	0	782	0	0	0	0	0
Re-integratie WW	0	782	0	0	0	0	0
Nominaal	0	0	0	0	0	99.662	– 99.662
Ontvangsten	353.000	377.000	379.000	386.000	329.026	365.468	– 36.442
UFO	353.000	377.000	379.000	386.000	329.026	358.780	– 29.754
Nominaal	0	0	0	0	0	6.688	– 6.688

A. Inkomensoverdrachten

A1. Wet inkomensvoorziening oudere werklozen (IOW)

De IOW geeft werklozen die bij aanvang van de WW-uitkering 60 jaar of ouder zijn, na afloop van hun WW-uitkering recht op een vervolguitkering. Ook gedeeltelijk arbeidsongeschikten die bij aanvang van de loongerelateerde WGA-uitkering 60 jaar of ouder zijn, kunnen na afloop van hun loongerelateerde uitkering recht hebben op IOW. De IOW is een tijdelijke regeling. In het regeerakkoord is afgesproken om de IOW met vier jaar te verlengen. Daarbij zal de IOW worden aangepast door de leeftijdsgrens te laten meestijgen met de AOW-leeftijd. De IOW wordt uitgevoerd door het UWV.

Budgettaire ontwikkelingen

De IOW-uitgaven zijn in 2017 € 9 miljoen hoger uitgekomen dan begroot. Daarvan wordt € 5 miljoen verklaard doordat het aantal IOW-uitkeringen hoger is uitgekomen. Dit komt voornamelijk doordat het aantal mensen dat door de AOW-leeftijdsverhoging langer een IOW-uitkering had, groter was dan waarmee gerekend werd. Daarnaast heeft er een nabetaling aan UWV plaatsgevonden over 2016 (€ 3 miljoen). Tenslotte komt de gemiddelde jaaruitkering iets hoger uit dan verwacht (€ 1 miljoen), wat grotendeels wordt verklaard door de reguliere loon- en prijsbijstelling van de uitkering.

Beleidsrelevante kerncijfers

Tabel 4.5.3 toont de belangrijkste kerncijfers voor de IOW. Het IOW-volume wordt weergegeven in uitkeringsjaren. Dit is het gemiddeld aantal IOW-uitkeringen dat per jaar daadwerkelijk tot uitbetaling komt. In 2017 is het IOW-volume 200 uitkeringsjaren hoger uitgekomen dan verwacht. Dit wordt voornamelijk verklaard doordat het aantal mensen dat door de AOW-leeftijdsverhoging langer recht had op een IOW-uitkering, groter was dan verwacht.

Tabel 4.5.3 Kerncijfers IOW1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume IOW (x 1.000 uitkeringsjaren)	1,3	1,8	2,5	3,6	5,0	4,82	0,2

A2. Cessantiawet (Caribisch Nederland)

Werknemers in Caribisch Nederland ontvangen bij beëindiging van de dienstbetrekking anders dan door de schuld van de werknemer op grond van de Cessantiawet een eenmalige uitkering, te betalen door de werkgever. Als de werkgever wegens faillissement of surseance van betaling niet in staat is om de uitkering (tijdig) te betalen, neemt de overheid deze verplichting over.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten Cessantiawet Caribisch Nederland zijn € 0,1 miljoen lager uitgekomen dan begroot. Bij de uitgaven aan deze regeling kunnen tussen de jaren, evenals tussen begroting en realisatie, verschillen zitten, afhankelijk van het aantal bedrijven dat failliet is gegaan en het aantal betrokken werknemers. Specifieke kenmerken van de betrokken werknemers, zoals gemiddeld dienstverband en gemiddeld loon, kunnen daarnaast fluctueren.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het volume van de Cessantiawet is beperkt. Tussen de jaren en ten opzichte van de begroting doen zich geen grote verschillen voor in absolute aantallen. Wel kunnen verschillen optreden die al snel een relatief grote invloed hebben op de hoogte van de uitkeringslasten.

Tabel 4.5.4 Kerncijfers Cessantiawet (Caribisch Nederland)1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume Cessantiawet (x 1.000 uitkeringen)	<0,1	<0,1	<0,1	<0,1	<0,1	<0,1	0

A3. Tijdelijke regeling aanpassing Dagloonbesluit

Sinds de invoering van de Wet werk en zekerheid kan het dagloon voor enkele groepen WW-gerechtigden lager uitkomen. Dit betreft starters, herintreders, flexwerkers en werknemers die twee jaar ziek zijn geweest en aansluitend een beroep doen op de WW. Per 1 december 2016 is het Dagloonbesluit aangepast met voor deze groepen een dagloonverhogend effect. Over de tussenliggende periode kunnen betrokkenen in aanmerking komen voor een eenmalige tegemoetkoming. Het UWV voert deze overgangsregeling uit vanaf 1 april 2017.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven aan de Tijdelijke regeling aanpassing Dagloonbesluit komen € 20 miljoen lager uit dan begroot. Uit realisatiecijfers blijkt dat het aantal mensen dat gebruik heeft gemaakt van de Tijdelijke regeling lager ligt dan verwacht: 80.000 in plaats van 113.000. De gemiddelde compensatie ligt wat hoger dan verwacht: € 1.200 in plaats van € 1.000. Per saldo leidt dit tot € 20 miljoen lagere uitgaven.

Beleidsrelevante kerncijfers

De Tijdelijke regeling aanpassing Dagloonbesluit is een eenmalige compensatie die sinds 2017 wordt verstrekt. Uit realisatiecijfers blijkt dat het aantal personen dat van de regeling gebruik heeft gemaakt, in 2017 lager is uitgekomen dan verwacht.

Tabel 4.5.5 Kerncijfers Tijdelijke regeling aanpassing Dagloonbesluit (x 1.000 personen)1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume Tijdelijke regeling aanpassing Dagloonbesluit (x 1.000 personen)	–	–	–	–	80	113	– 33

A4. Werkloosheidswet (WW)

De WW verzekert werknemers tegen de financiële gevolgen van werkloosheid. Het verlies aan inkomen kan voor een bepaalde periode gedeeltelijk opgevangen worden met een uitkering. De WW-uitkering duurt minimaal 3 maanden. De maximale duur wordt vanaf 2016 stapsgewijs – één maand per kwartaal – teruggebracht van 38 maanden naar 24 maanden. Bovendien wordt de opbouw van WW-rechten vanaf 2016 aangepast. De maximale duur is daarbij afhankelijk van het aantal jaren dat iemand heeft gewerkt voordat hij werkloos werd. Per jaar arbeidsverleden bouwt een werknemer de eerste tien jaar één maand recht op een WW-uitkering op. Vanaf tien jaar arbeidsverleden bouwt een werknemer vanaf 2016 met elk extra gewerkt jaar een halve maand recht op WW-uitkering op. De WW wordt uitgevoerd door het UWV.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven aan de WW komen € 260 miljoen lager uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 100 miljoen, in tabel 4.5.2 de post nominaal) is de realisatie € 360 miljoen lager dan begroot. Het verschil wordt grotendeels veroorzaakt doordat de werkloosheid in 2017 door de gunstige economische ontwikkelingen sterker is gedaald dan verwacht. Hierdoor is het aantal WW-uitkeringen lager uitgekomen (€ 231 miljoen). Daarnaast is de gemiddelde jaaruitkering lager uitgevallen dan verwacht (€ 75 miljoen). Onder de Wwz geldt dat WW-gerechtigden bij werkhervatting tegen een lager loon een aanvulling vanuit de WW ontvangen, waardoor de gemiddelde jaaruitkering lager komt te liggen. Het effect hiervan op de gemiddelde jaaruitkering blijkt groter dan verwacht.

Verder zijn de uitgaven aan faillissementsuitkeringen als gevolg van de gunstige economische ontwikkelingen per saldo lager uitgevallen dan begroot (€ 40 miljoen). Het restant van het verschil wordt hoofdzakelijk veroorzaakt doordat de vorst-WW en het saldo WW-uitkeringen van en naar het buitenland respectievelijk € 4 miljoen en € 7 miljoen lager zijn uitgevallen dan begroot.

Beleidsrelevante kerncijfers

Tabel 4.5.6 toont de belangrijkste kerncijfers voor de WW. Het WW-volume wordt weergegeven in uitkeringsjaren. Dit is het gemiddeld aantal WW-uitkeringen dat per jaar daadwerkelijk tot uitbetaling komt. Als gevolg van de gunstiger dan verwachte economische ontwikkeling is het WW-volume 15.000 uitkeringsjaren lager uitgekomen. Het aantal nieuwe uitkeringen is lager uitgekomen dan bij de opstelling van de begroting 2017 werd verwacht. Door de lagere instroom valt de uitstroom uit de WW ook lager uit dan verwacht. Een groot deel van de nieuwe uitkeringen wordt immers in hetzelfde jaar weer beëindigd.

Tabel 4.5.6 Kerncijfers WW1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume WW (x 1.000 uitkeringsjaren)	335	364	339	333	291	306	– 15
Aantal lopende WW-uitkeringen (x 1.000, ultimo)	438	441	446	412	330	378	– 48
Aantal nieuwe WW-uitkeringen (x 1.000)	613	605	584	491	390	504	– 114
Aantal beëindigde WW-uitkeringen (x 1.000)	516	602	579	525	472	520	– 48

Handhaving

De kerncijfers op het gebied van preventie tonen een stabiel beeld vergeleken met voorgaande jaren, met een hoge kennis van de verplichtingen. De kerncijfers op het gebied van opsporing laten zien dat het aantal geconstateerde overtredingen in 2017 verder is gedaald, terwijl het totale benadelingsbedrag vergelijkbaar is met dat van 2016. De incassoratio’s zijn vergelijkbaar met voorgaande jaren.

Tabel 4.5.7 Kerncijfers WW (fraude en handhaving)

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Preventie1
Gepercipieerde detectiekans (%)	–2	84	84	81	79
Kennis van de verplichtingen (%)	–2	94	97	96	97
Opsporing3
Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000)	31	43	27	13	8
Totaal benadelingbedrag (x € 1 mln)	42	63	40	22	21
Terugvordering3
Incassoratio 2013 (%)	33	56	65	71	76
Incassoratio 2014 (%)	–4	23	49	60	68
Incassoratio 2015 (%)	–4	–4	34	59	69
Incassoratio 2016 (%)	–4	–4	–4	29	52
Incassoratio 2017 (%)	–4	–4	–4	–4	28

B. Subsidies

In 2017 is € 2,5 miljoen meer aan subsidies uitgegeven dan ten tijde van de opstelling van de begroting werd voorzien. Het verschil is het saldo van lager dan verwachte uitgaven aan plaatsingsfees (–/– € 0,4 miljoen) en een herschikking binnen artikel 5 (€ 2,9 miljoen).

Het budget dat in 2017 in beleidsartikel 5 onder Subsidies was opgenomen (€ 5 miljoen) was onderdeel van een subsidieregeling die intermediairs een plaatsingsfee toekent wanneer zij een oudere werkzoekende duurzaam (minimaal 3, 6 of 12 maanden) aan een baan helpen. In 2017 konden nog plaatsingsfees toegekend worden. De uitgaven aan deze plaatsingsfees kwamen 0,4 miljoen lager uit dan verwacht.

Binnen artikel 5 zijn middelen herschikt van Opdrachten naar Subsidies. Dit is gedaan om de subsidieregelingen voor het «Ontwikkeladvies» en «Experimenten meer werk» uit het Actieplan «Perspectief voor vijftigplussers» mogelijk te maken. Van het totale bedrag van de herschikking (circa € 15 miljoen) is € 2,9 miljoen beschikbaar voor 2017 en het resterende deel voor latere jaren. Van de € 2,9 miljoen is € 1,4 miljoen uitgegeven aan het centraal aanspreekpunt van het Ontwikkeladvies en € 0,5 miljoen aan de subsidieregeling Experimenten meer werk. Tot slot is in 2017 € 1 miljoen beschikbaar gesteld aan de Ambachtsacademie om tegemoet te komen aan de motie van ’t Wout en Heerma (Tweede Kamer, 34 550-XV, nr. 30).

C. Opdrachten

In 2017 is € 15 miljoen minder aan opdrachten uitgegeven dan in de begroting 2017 is voorzien. Dit is het gevolg van de herschikking van middelen die bestemd zijn voor het Actieplan «Perspectief voor vijftigplussers». De middelen zijn binnen artikel 5 herschikt van Opdrachten naar Subsidies. In totaal gaat het om circa € 15 miljoen.

Het resterende budget is besteed aan een campagne om de beeldvorming over vijftigplussers te verbeteren. Daarnaast is in 2017 geld uitgegeven aan de evaluatie van het actieplan. In 2017 betrof dit samen € 1,3 miljoen.

D. Ontvangsten

6. Ziekte en zwangerschap

De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen van ziekte en stimuleert hen het werk te hervatten. De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen van zwangerschap.

De overheid vindt dat mensen die ziek worden en waarbij de loonbetalingsverplichting bij ziekte voor de werkgever niet van toepassing is, ook verzekerd moeten zijn van een tijdelijk loonvervangend inkomen. Zij kunnen het verlies aan inkomen daarom voor een periode van twee jaar, gelijk aan de periode van de loonbetalingsverplichting, opvangen met een uitkering op grond van de Ziektewet (ZW). Door middel van verzuimbegeleiding en re-integratie stimuleert de overheid deze werknemers om zo snel mogelijk weer aan het werk te gaan.

Ook tijdens de periode van zwangerschaps- en bevallingsverlof voorziet de overheid in een tijdelijk loonvervangend inkomen. Op grond van de Wet arbeid en zorg (WAZO) komen zwangere werknemers en zelfstandigen in aanmerking voor een uitkering.

Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom of asbestose door blootstelling aan asbest, kunnen van de overheid een tegemoetkoming of een voorschot op een schadevergoeding ontvangen op grond van de Regeling tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS).

Werknemers in Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering op grond van de Ziekteverzekering (ZV).

Het in de begroting 2016 voorgenomen beleid heeft grotendeels doorgang gevonden.

Beleidsdoorlichting artikel

De beleidsdoorlichting artikel 6 is in 2017 uitgevoerd en in het voorjaar naar de Tweede Kamer gestuurd (Tweede Kamer, 2016–2017, 30 982, nr. 33). Uit de doorlichting ontstaat een beeld over de doeltreffendheid en doelmatigheid van de ZW en de WAZO. Op basis van een kwalitatieve analyse kan worden betoogd dat de ZW en WAZO voldoende inkomensbescherming bieden. Daarnaast kan de voorlopige conclusie worden getrokken dat de ingevoerde premiedifferentiatie ZW-flex ten aanzien van uitzendkrachten en de eersteziektejaars ZW-beoordeling het beoogde doel heeft bereikt in de zin dat de uitstroom uit de ZW is toegenomen.

Uitbereiding kraamverlof

Het wetsvoorstel dat voorzag in een uitbreiding van het kraamverlof (2 dagen verlof met loondoorbetaling voor de echtgeno(o)t(e)/partner van de moeder of degene die haar kind erkend) met 3 dagen, gedurende welke het UWV een uitkering zou verstrekken op basis van het (maximum)dagloon, is op 11 april 2017 door de Tweede Kamer controversieel verklaard. Op 22 december 2017 is het wetsvoorstel ingetrokken, omdat er in het regeerakkoord is afgesproken tot een verdergaande uitbreiding van het kraamverlof te komen.

Transitievergoeding bij langdurige ziekte

Bij ontslag van een werknemer wegens (langdurige) arbeidsongeschiktheid is de werkgever een transitievergoeding verschuldigd, na de periode van loondoorbetaling. Het wetsvoorstel dat regelt dat werkgevers voor deze kosten van de transitievergoeding door UWV zullen worden gecompenseerd is in 2017 controversieel verklaard. Het wetsvoorstel is inmiddels weer in behandeling genomen.

Experimenten no-riskpolis

In 2017 is er in de ZW een experiment gestart om te onderzoeken of vervroegde inzet van de no-riskpolis, de arbeidsparticipatie bevordert. Dit geldt alleen voor vangnetters die geen werkgever meer hebben en die de eerstejaarsziektewetbeoordeling bereiken. Uiterlijk begin 2019 zullen de uitkomsten van dit experiment aangeboden worden aan de Tweede Kamer.

SER-advies

In de begroting 2017 is aangekondigd dat de SER een advies uit zou brengen over het stelsel rondom ziekte en arbeidsongeschiktheid. De SER is in 2017 niet tot een advies gekomen.

Tabel 4.6.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 6 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	6.171	6.430	7.581	6.246	7.578	7.450	128
Uitgaven	6.171	6.430	7.581	6.246	7.578	7.450	128
Inkomensoverdrachten	6.171	6.430	7.581	6.246	7.578	7.450	128
TAS	3.700	3.900	4.368	3.830	4.508	3.830	678
Ziekteverzekering (Caribisch Nederland)	2.471	2.530	3.213	2.416	3.070	3.620	– 550
Ontvangsten	301	836	0	429	0	0	0

Tabel 4.6.2 Premiegefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 6 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil
Uitgaven	2.701.333	2.687.920	2.575.582	2.625.808	2.682.956	2.632.784	50.172
Inkomensoverdrachten	2.701.333	2.687.920	2.575.582	2.625.808	2.682.956	2.584.631	98.325
ZW	1.612.562	1.525.377	1.483.923	1.498.216	1.545.151	1.454.462	90.689
ZW eigen-risicodragers	0	54.307	0	0	0	0	0
WAZO	1.088.771	1.108.236	1.091.659	1.127.592	1.137.805	1.130.169	7.636
Nominaal	0	0	0	0	0	48.153	– 48.153
Ontvangsten	0	0	0	0	0	0	0

A. Inkomensoverdrachten

A1. Tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS)

Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom of asbestose als gevolg van blootstelling aan asbest kunnen een tegemoetkoming ontvangen op grond van de TAS. Indien zij de ziekte maligne mesothelioom of asbestose hebben gekregen door te werken met asbest (in dienst van een werkgever) of maligne mesothelioom hebben opgelopen via werkkleding van een huisgenoot, dan is de (voormalige) werkgever hiervoor aansprakelijk en kunnen zij een schadevergoeding bij de werkgever eisen. Dit kan echter lang duren. Tegelijkertijd is de levensverwachting van mensen met de ziekte maligne mesothelioom vaak erg laag. De TAS heeft tot doel asbestslachtoffers bij leven maatschappelijke erkenning te bieden in de vorm van een tegemoetkoming. Deze wordt vaak uitgekeerd in de vorm van een voorschot. Als de (voormalige) werkgever later alsnog een schadevergoeding betaalt wordt de tegemoetkoming hiermee verrekend. De TAS wordt uitgevoerd door de SVB.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten van de tegemoetkoming asbestslachtoffers komen circa € 0,7 miljoen hoger uit dan ten tijde van het opstellen van de begroting geraamd. De uitkeringslasten zijn ondanks een lager aantal toekenningen hoger uitgekomen, onder andere vanwege een lager bedrag aan terugvorderingen dan geraamd. Ook zijn de uitkeringslasten hoger uitgekomen vanwege een nabetaling van € 0,3 miljoen aan de SVB voor gerealiseerde uitkeringslasten in 2016.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal toekenningen van de TAS in 2017 is lager uitgekomen dan ten tijde van het opstellen van de begroting verwacht. Het aantal teruggevorderde voorschotten is lager uitgekomen dan geschat.

Tabel 4.6.3 Kerncijfers TAS1

		Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Aantal toekenningen voorschot TAS (x 1.000 uitkeringen)		0,3	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0
	waarvan toekenning i.v.m. maligne mesothelioom	0,3	0,3	0,3	0,4	0,3	0,3	0
	waarvan toekenning i.v.m. asbestose	–	<0,1	0,1	<0,1	<0,1	<0,1	0
Aantal terugontvangen voorschotten TAS (x 1.000 uitkeringen)		0,2	0,1	0,2	0,2	0,1	0,2	– 0,1
Aantal toekenningen maligne mesothelioom bij leven ten opzichte van totaal aantal toekenningen (%)		84	85	86	85	85	–2	–

A2. Ziekteverzekering (ZV) (Caribisch Nederland)

Werknemers in Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering (ziekengeld) op grond van de Ziekteverzekering. De uitkering is gerelateerd aan het loon van de werknemer.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven aan de Ziekteverzekering in Caribisch Nederland zijn ongeveer € 0,6 miljoen lager dan begroot. Dit komt onder andere door een hogere koers van de euro ten opzichte van de dollar dan waar rekening mee was gehouden.

Beleidsrelevante kerncijfers

Tabel 4.6.4 Kerncijfers Ziekteverzekering (Caribisch Nederland)1

	Realisatie 20132	Realisatie 20142	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Volume Ziekteverzekering (x 1.000 uitbetaalde ziektedagen)	–	–	65	56	61

A3. Ziektewet (ZW)

De ZW geeft zieke werknemers het recht op een uitkering als zij geen werkgever meer hebben die in geval van ziekte loon moet doorbetalen. De ZW bevat minimumnormen voor re-integratie. De ZW geldt ook voor een beperkte groep werknemers die wel in dienst zijn van een werkgever, namelijk werknemers die tijdelijk ongeschikt zijn voor het verrichten van hun werk (wegens arbeidsongeschiktheid als gevolg van zwangerschap en orgaandonatie) en werknemers met een zogenaamde no-riskpolis. De werkgever mag de ZW-uitkering dan verrekenen met het loon dat hij moet doorbetalen. De ZW wordt uitgevoerd door het UWV of door werkgevers zelf wanneer zij ervoor gekozen hebben om eigenrisicodrager te zijn voor de ZW-uitkeringslasten.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven aan de ZW komen € 90 miljoen hoger uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 27 miljoen, in tabel 4.6.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 63 miljoen hoger dan begroot.

Het aantal mensen dat beroep doet op de ZW is in 2017 hoger uitgekomen dan ten tijde van de begroting werd verwacht (ca. € 75 miljoen). Het grootste deel hiervan (ca. € 50 miljoen) wordt veroorzaakt door een hoger aantal zieke werklozen en eindedienstverbanders. Daarnaast (ca. 25 miljoen) zijn er minder bedrijven eigenrisicodrager geworden dan werd verondersteld en zijn er daarom meer ZW-verzekerden en mensen met een ZW-uitkering bij het UWV. De gemiddelde jaaruitkering van mensen in de ZW is lager dan verondersteld (ca. 12 miljoen), met name bij zieke werklozen en eindedienstverbanders.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het gemiddelde aantal ZW-uitkeringen is ca. 6.000 uitkeringen hoger uitgekomen dan verwacht. Dit verschil wordt gedeeltelijk verklaard door een hoger aantal zieke werklozen en einde dienstverbanders dan verwacht. Daarnaast zijn er minder bedrijven eigenrisicodrager geworden dan werd verondersteld en zijn er daarom meer verzekerden en mensen met een ZW-uitkering bij het UWV.

Tabel 4.6.5 Kerncijfers ZW1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume ZW (x 1.000 uitkeringen, gemiddelde)	96	92	88	872	90	84	6
Instroom ZW (x 1.000 uitkeringen)	211	203	204	2362	252	–3	–
Uitstroom ZW (x 1.000 uitkeringen)	269	270	277	2852	300	–3	–

Handhaving

De kerncijfers op het gebied van preventie tonen een stabiel beeld vergeleken met voorgaande jaren. De kerncijfers op het gebied van opsporing tonen een hoger aantal geconstateerde overtredingen dan in 2016, terwijl het totale benadelingsbedrag vergelijkbaar is met voorgaande jaren. De incassoratio’s tonen een stabiel beeld.

Tabel 4.6.6 Kerncijfers ZW (fraude en handhaving)

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Preventie1
Gepercipieerde detectiekans (%)	–2	79	81	76	80
Kennis van de verplichtingen (%)	–2	94	94	93	95
Opsporing3
Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000)	1,6	1,2	0,7	0,9	1,6
Totaal benadelingbedrag (x € 1 mln)	4,0	3,5	2,3	3,0	3,4
Terugvordering3
Incassoratio 2013 (%)	29	49	58	68	76
Incassoratio 2014 (%)	–4	11	38	49	56
Incassoratio 2015 (%)	–4	–4	26	44	51
Incassoratio 2016 (%)	–4	–4	–4	25	41
Incassoratio 2017 (%)	–4	–4	–4	–4	24

A4. Wet arbeid en zorg (WAZO)

De WAZO bundelt een aantal wettelijke verlofvormen, zoals het zwangerschaps- en bevallingsverlof, kraamverlof, adoptie- en pleegzorgverlof, ouderschapsverlof en kort- en langdurend zorgverlof. Soms bestaat er recht op (gedeeltelijke) loondoorbetaling of op een uitkering (zwangerschaps- en bevallingsuitkering en adoptie- en pleegzorguitkering). Deze uitkeringen op grond van de WAZO worden uitgevoerd door het UWV.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten WAZO komen € 8 miljoen hoger uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 21 miljoen, in tabel 4.6.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 13 miljoen lager dan begroot.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal toekenningen op grond van zwangerschaps- en bevallingsverlof is 4.000 uitkeringen achtergebleven bij de raming, onder meer vanwege een lager uitgevallen geboortecijfer.

Tabel 4.6.7 Kerncijfers WAZO1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Totaal aantal toekenningen zwangerschaps- en bevallingsverlofuitkering (x 1.000 uitkeringen)	142	140	137	140	1342	138	– 4
Aantal toekenningen werknemers (x 1.000 uitkeringen)	133	130	128	129	1242	128	– 4
Aantal toekenningen zelfstandigen (x 1.000 uitkeringen)	8,8	9,8	9,8	10,5	10,4	10,2	0,2

7. Kinderopvang

De overheid biedt financiële ondersteuning aan werkende ouders voor kinderopvang en bevordert de kwaliteit van kinderopvang.

De overheid hecht aan goede en financieel toegankelijke kinderopvang, zodat ouders arbeid en zorg kunnen combineren en kinderen goed toegerust zijn op het primair onderwijs. Voor de bevordering van de arbeidsparticipatie is het belangrijk dat ouders van jonge kinderen actief blijven op de arbeidsmarkt. Bovendien zorgt goede kinderopvang er ook voor dat kinderen worden gestimuleerd in hun ontwikkeling.

Om de kwaliteit van kinderopvang te bevorderen heeft de overheid in de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen (Wko) vastgesteld aan welke eisen de kinderopvangvoorzieningen moeten voldoen. De GGD houdt hier toezicht op. Daarnaast steunt de Minister via subsidies projecten ter verbetering van de kwaliteit van kinderopvang. Dit om ervoor te zorgen dat ouders hun kind naar een kinderopvangvoorziening kunnen sturen die van goede kwaliteit is. De kinderopvangondernemers zijn verantwoordelijk voor het goed functioneren van de kinderopvang. Gastouderbureaus en gastouders zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van gastouderopvang. Ouders hebben een eigen verantwoordelijkheid bij de keuze voor een kinderopvangvoorziening en kunnen hun invloed onder andere via de oudercommissies uitoefenen.

De Minister van Financiën is verantwoordelijk voor de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering van de KOT door de Belastingdienst.

Intensivering kinderopvang

In 2017 is € 200 miljoen structureel geïntensiveerd in de kinderopvang (Tweede Kamer, 2015–2016, 31 322, nr. 303). De kinderopvangtoeslag werd in 2017 met € 136 miljoen verhoogd, waardoor het maximumvergoedingspercentage in de eerste kindtabel naar 94% steeg en in de tweede kindtabel naar 95%. Daarnaast is de vaste voet verhoogd van 23,8% naar 33,3%. Verder hielden ouders in 2017 bij werkloosheid recht op zes maanden in plaats van drie maanden kinderopvangtoeslag. De maximum uurprijzen zijn naast de reguliere indexatie eenmalig extra verhoogd door een indexatie die in 2012 uitgebleven is alsnog toe te kennen (€ 45 miljoen). In totaal zijn de maximum uurprijzen in alle opvangsoorten in 2017 met 4,2% gestegen.

Continue screening

In februari 2017 is in het kader van Continue screening besloten om DUO aan te wijzen als uitvoerder voor de realisatie en invoering van het personenregister waarin alle medewerkers zich moeten inschrijven om te mogen werken in de kinderopvang (Tweede Kamer, 2016–2017, 31322, nr 325). DUO is gestart met de implementatie en inmiddels heeft de Staatssecretaris van SZW het besluit genomen om het register per 1 maart 2018 in gebruik te nemen (Tweede Kamer, 2017–2018, 31 322, nr 341).

Wetsvoorstel harmonisatie en wetsvoorstel innovatie en kwaliteit kinderopvang

In 2017 is het Wetsvoorstel harmonisatie kinderopvang en peuterspeelzaalwerk en het wetsvoorstel Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (IKK) gepubliceerd in het Staatsblad (Stb 2017, 252 en Stb 2017, 251). Het wetsvoorstel harmonisatie regelt dat de financieringsstructuur van kinderopvang en peuterspeelzaalwerk voor werkende ouders per 1 januari 2018 is gelijk getrokken. Het wetsvoorstel IKK verhoogt de kwaliteitseisen in de kinderopvang. Een deel van de hogere kwaliteitseisen is per 1 januari 2018 ingegaan. Daarnaast treedt een deel van de eisen per 1 januari 2019 in werking, zoals de aanpassingen in de beroepskracht-kindratio en grotere inzet van de pedagogisch beleidsmedewerker. Peuterspeelzalen, gemeenten, ouders en SZW hebben zich in 2017 ingezet voor een goede implementatie van de harmonisatie en IKK.

Nieuwe financieringsysstematiek

In 2017 is verder gewerkt aan een voorstel voor een nieuwe financieringssystematiek voor de kinderopvang, waarbij sprake is van een directe financieringsstroom van het Rijk naar kinderopvanginstellingen, in plaats van via ouders. Ook zijn verdere investeringen gedaan bij DUO en is invulling gegeven aan de samenwerking met onder andere de brancheorganisaties (en een aantal kinderopvangorganisaties en hun softwareleveranciers), oudervertegenwoordiging (en een groep ouders), toezichtpartners en gegevensleveranciers.

Tabel 4.7.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 7 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	2.327.501	2.192.340	2.118.056	2.410.340	2.610.668	2.597.959	12.709
Uitgaven	2.331.576	2.188.829	2.120.773	2.406.838	2.610.681	2.597.959	12.722
Inkomensoverdrachten	2.321.822	2.175.037	2.101.032	2.385.422	2.585.976	2.565.833	20.143
Kinderopvangtoeslag	2.321.822	2.175.037	2.101.032	2.385.422	2.585.976	2.565.833	20.143
Subsidies	1.864	4.150	5.560	4.879	5.624	5.372	252
Opdrachten	7.890	4.200	2.606	3.580	4.563	2.986	1.577
Bijdragen aan agentschappen	0	5.442	11.575	12.957	14.518	23.768	– 9.250
DUO	0	5.442	9.099	12.373	14.415	22.668	– 8.253
Justis	0	0	307	256	103	250	– 147
Centraal informatiepunt beroepen gezondheidszorg	0	0	2.169	328	0	850	– 850
Ontvangsten	1.486.635	1.503.008	1.539.131	1.490.499	1.464.185	1.426.533	37.652
Restituties	415.375	449.699	457.088	379.069	313.466	334.820	– 21.354
Werkgeversbijdrage kinderopvang	1.071.260	1.053.309	1.082.043	1.111.430	1.150.719	1.091.713	59.006

A. Inkomensoverdrachten

Kinderopvangtoeslag (KOT)

Ouders die betaalde arbeid verrichten en ouders die tot een doelgroep behoren zoals omschreven in de Wko, ontvangen een inkomensafhankelijke bijdrage in de kosten van kinderopvang: de kinderopvangtoeslag. Hierbij geldt de voorwaarde dat zij hun kinderen naar een kinderopvanginstelling of gastouder brengen die voldoet aan de eisen van de Wko en daarom geregistreerd is in het Landelijk Register Kinderopvang en Peuterspeelzalen (LRKP). De KOT wordt uitgevoerd door Belastingdienst/Toeslagen. DUO verzorgt de inschrijving in het register buitenlandse kinderopvang en de SVB is verantwoordelijk voor de uitbetaling van de aanvulling op de KOT in het buitenland.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven voor de kinderopvangtoeslag (KOT) zijn in 2017 € 20 miljoen hoger uitgekomen dan in de begroting 2017 was voorzien. De begroting 2017 was nog in prijzen 2016. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (overgeboekt van artikel 99) is de realisatie een kleine € 20 miljoen lager dan begroot. Onderliggend zijn er verschillende ontwikkelingen. Het aantal kinderen met kinderopvangtoeslag is hoger dan verwacht (5%). Dit leidt tot hogere uitgaven. Daartegenover stond onder meer een lager aantal uren per kind (– 1%). De lagere uitgaven komen verder vooral doordat 2017 een relatief goed «kas»jaar was. De KOT kent een voorschotsystematiek: ouders ontvangen een voorlopig bedrag KOT. Dit bedrag is gemiddeld genomen (iets) te hoog, waardoor er na afloop van het jaar (bij het definitief vaststellen van de hoogte van de KOT) een terugvordering volgt. Naar verwachting sluiten in 2017 voorschot en definitieve toekenning beter bij elkaar aan; dit leidt tot lagere kasuitgaven in 2017. Daarnaast zijn de nabetalingen over eerdere toeslagjaren in 2017 lager uitgekomen dan was voorzien.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal huishoudens en kinderen dat in 2017 gebruik gemaakt heeft van kinderopvangtoeslag is 5% hoger en het aantal uren per kind is 1% lager dan in begroting 2017 werd geraamd. Per saldo is sprake van een grotere toename in het gebruik van kinderopvangtoeslag dan verwacht. Dit effect is vermoedelijk ontstaan door zowel het effect van de conjuncturele verbetering als sterkere reacties van ouders (gedragseffecten) dan verwacht op de intensivering van de kinderopvangtoeslag in 2017. De stijging doet zich vooral voor bij verzamelinkomens boven 1,5 x modaal.

Tabel 4.7.2 Kerncijfers gebruik kinderopvang (jaargemiddelden)1

	Realisatie 20132	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 20173	Begroting 2017	Verschil 2017
Aantal huishoudens dat gebruik maakt van kinderopvangtoeslag (x 1.000)		406	414	445	486	458	8
Aantal kinderen met kinderopvangtoeslag (x 1.000)
0–12 jaar		621	631	674	733	696	37
waarvan 0–4 jaar		298	299	317	345	324	21
waarvan 4–12 jaar		323	332	356	388	371	17
Deelname kinderen met kinderopvangtoeslag (%)
0–12 jaar		28	29	31	34	32	2
0–4 jaar		42	43	46	50	46	4
4–12 jaar		21	22	24	26	25	1
Aantal uren per kind per maand
0–12 jaar		59,2	57,3	57,1	57,4	58	– 0,6
0–4 jaar		82,7	80,1	79,8	80,2	81	– 0,8
4–12 jaar		37,6	36,6	36,9	37,2	38	– 0,8
Gebruik kinderopvangtoeslag naar verzamelinkomen (aantal kinderen met kinderopvangtoeslag x 1.000)
Tot 130% Wml		61	61	64	66	65	1
130% Wml tot 1 1/2 x modaal		160	159	168	175	183	– 8
1 1/2 x modaal tot 3 x modaal		309	317	342	383	358	25
3 x modaal en hoger		90	93	100	109	90	19
Aantal uren per kind met kinderopvangtoeslag
Tot 130% Wml		72	70	73	74	75	– 1
130% Wml tot 1 1/2 x modaal		56	54	54	54	54	0
1 1/2 x modaal tot 3 x modaal		57	55	54	54	55	– 1
3 x modaal en hoger		65	64	64	64	65	– 1

Tabel 4.7.3 Kerncijfers kinderopvangbijdragen sectoren en ouders1

	Realisatie2 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Bijdragen sectoren (in %):
Collectief		63	62	67	70	70	0
Waarvan Overheid		24	21	30	35	36	– 1
Waarvan Werkgevers		38	41	37	35	34	1
Ouders		37	38	33	31	30	1
Gemiddelde tarieven van kinderopvanginstellingen (in €)3 , 4
Dagopvang		6,71	6,87	6,98	7,15	7,12	0,03
Buitenschoolse opvang		6,61	6,74	6,83	6,96	6,94	0,02
Gastouderopvang		5,49	5,63	5,68	5,77	5,77	0,00
Wettelijke maximum uurprijs (in €):
Dagopvang		6,70	6,84	6,89	7,18	7,18	0
Buitenschoolse opvang		6,25	6,38	6,42	6,69	6,69	0
Gastouderopvang		5,37	5,48	5,52	5,75	5,75	0
Ouderbijdrage eerste kind in € per uur voor gezinsinkomen5:
130% Wml		0,94	0,96	0,56	0,45	0,45	0
1 1/2 x modaal		2,11	2,15	1,77	1,70	1,70	0
3 x modaal		5,25	5,36	5,00	4,79	4,79	0
Ouderbijdrage volgend kind in € per uur voor gezinsinkomen5:
130% Wml		0,48	0,49	0,41	0,37	0,37	0
1 1/2 x modaal		0,82	0,84	0,45	0,47	0,47	0
3 x modaal		1,50	1,53	1,14	1,19	1,19	0

B. Subsidies

De uitgaven zijn € 0,25 miljoen hoger dan begroot. Dit is grotendeels het gevolg van het sneller dan verwacht afrekenen van de jaarlijkse bijdrage aan het VNG Expertisecentrum.

Het grootste deel van het subsidiebudget is uitgegeven aan de subsidieregeling Versterking Taal- en Interactievaardigheden Beroepskrachten en Gastouders in de Kinderopvang (€ 3,26 miljoen).

C. Opdrachten

De uitgaven zijn € 1,6 miljoen hoger dan begroot. Dit is onder andere het gevolg hogere uitgaven voor de de uitvoering van de activiteiten in het kader van IKK en toezicht.

Het budget voor opdrachten is onder andere besteed aan het toezicht door de GGD GHOR in 2017, diverse opdrachten in het kader van Continue Screening, en aan beleidsonderzoeken.

D. Bijdragen aan agentschappen

De uitgaven zijn € 9,3 miljoen lager dan begroot. De middelen voor DUO zijn in 2017 minder uitgeput dan voorzien. De reguliere bijdrage aan DUO is bestemd voor de uitvoering van het LRKP, de voorbereiding op Directe Financiering, en ontwikkelkosten voor Continue Screening. De kosten voor de voorbereiding van Directe Financiering zijn in 2017 lager uitgevallen dan aanvankelijk verwacht. Binnen de middelen voor DUO wordt voor de voorbereiding op Directe Financiering rekening gehouden met onvoorziene verhoging van (ICT-)uitgaven. Die hebben zich dit jaar niet voorgedaan. Daarnaast zijn, als gevolg van het aanwijzen van een nieuwe uitvoerder in het kader van Continue Screening, de bijdragen aan Justis en CIBG met in totaal € 1 miljoen verlaagd.

E. Ontvangsten

De ontvangsten algemeen (terugvorderingen kinderopvangtoeslag) zijn in 2017 ruim € 21 miljoen lager uitgekomen dan in de begroting 2017 was voorzien. Dit hangt vooral samen met minder terugontvangsten over toeslagjaren 2012 en 2014.

De ontvangsten werkgeversbijdrage zijn € 59 miljoen hoger door een hogere grondslag dan waarvan in begroting 2017 werd uitgegaan.

8. Oudedagsvoorziening

De overheid biedt een basisinkomen aan personen die de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt. De overheid stimuleert de opbouw van en stelt kaders voor de houdbaarheid van aanvullende arbeidspensioenen en draagt zorg voor toezicht op de naleving daarvan.

De overheid vindt dat iedere gepensioneerde minimaal een basisinkomen dient te hebben. Daarom verschaft zij een basispensioen (AOW) aan diegenen die de AOW-gerechtigde leeftijd hebben bereikt. Dit is de eerste pijler van het Nederlandse pensioenstelsel. Daarnaast bevordert de overheid het opbouwen van toekomstbestendige aanvullende pensioenen, zodat werknemers na hun pensionering niet te maken krijgen met een grote inkomensachteruitgang. Momenteel bouwt ruim 95% van de werknemers een aanvullend arbeidspensioen op door verplichte deelname aan pensioenregelingen die vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers meestal beheren. Met regelgeving en toezicht waarborgt de overheid een zorgvuldig beheer van de ingelegde pensioengelden. Dit betreft de tweede pijler van het Nederlandse pensioenstelsel. In de derde pijler van het pensioenstelsel kunnen mensen facultatief individuele pensioenverzekeringen afsluiten.

De overheid biedt onder voorwaarden een inkomensondersteuning aan AOW-gerechtigden en biedt een overbruggingsuitkering aan mensen die per 1 januari 2013 reeds deelnemen aan een vut- of prepensioenregeling of een daarmee vergelijkbare regeling en die zich niet hebben kunnen voorbereiden op de verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd.

Inwoners van Caribisch Nederland die de AOV-gerechtigde leeftijd hebben bereikt, ontvangen een basispensioen op grond van de Algemene Ouderdomsverzekering (AOV). Tevens kent de AOV een partnertoeslag.

De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefinancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen en de aanvullende arbeidspensioenen regisseert de Minister. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:

• • De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van wet- en regelgeving;

• • De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen voor zover de overheid hier zelf verantwoordelijkheid voor draagt;

• • De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door de SVB;

• • De vormgeving van het toezicht met betrekking tot de arbeidspensioenen door De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM);

• • De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Aangekondigde beleidswijzigingen

Hervorming pensioenstelsel

Ook de Europese Commissie beveelt Nederland aan om het pensioenstelsel aan te passen, om de tweede pijler van het pensioenstelsel transparanter, intergenerationeel billijker en schokbestendiger te maken.

Aanvullende ontwikkelingen en beleidswijzigingen

Naast de in de begroting aangekondigde beleidswijzigingen, hebben de volgende ontwikkelingen / aanvullende beleidswijzigingen plaatsgevonden.

Op 3 november 2017 is op basis van de CBS-prognose 2017–2060 over de resterende levensverwachting op 65-jarige leeftijd, de AOW-gerechtigde leeftijd voor het kalenderjaar 2023 bekend gemaakt. De AOW-leeftijd blijft 67 jaar en drie maanden, net als in 2022 (Tweede Kamer, 2017–2018, 32 163, nr. 45).

In het najaar van 2017 is het wetsvoorstel fuserende bedrijkfstakpensioenfondsen ingediend bij de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel biedt verplichtgestelde bedrijfstakpensioenfondsen de mogelijkheid om onder een aantal randvoorwaarden tijdelijk afgescheiden vermogens aan te houden. Dit maakt het uiteindelijk makkelijker voor bedrijfstakpensioenfondsen om te fuseren.

Tabel 4.8.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 8 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	1.262.819	1.011.827	102.168	24.118	24.175	24.887	– 712
Uitgaven	1.262.819	1.011.827	102.168	24.118	24.175	24.887	– 712
Inkomensoverdrachten	1.262.536	1.011.606	101.951	24.118	24.157	24.887	– 730
MKOB	1.213.849	985.000	1.199	1.017	0	0	0
Overbruggingsregeling	32.500	11.300	6.378	3.900	4.363	4.478	– 115
AOV inclusief tegemoetkoming (Caribisch Nederland)	15.537	15.254	18.274	19.197	19.794	20.409	– 615
Tegemoetkoming wijziging inkomensbegrip AOW/Anw	650	52	0	0	0	0	0
Tijdelijke regeling inkomensondersteuning AOW	0	0	76.100	4	0	0	0
Opdrachten	283	221	217	0	18	0	18
Ontvangsten	0	32.212	621	2.124	0	0	0

Tabel 4.8.2 Premiegefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 8 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil
Uitgaven	32.719.000	34.119.000	35.813.500	36.940.400	37.412.346	37.477.203	– 64.857
Inkomensoverdrachten	32.719.000	34.119.000	35.813.500	36.940.400	37.412.346	37.079.477	332.869
AOW	32.719.000	34.119.000	34.968.000	36.004.000	36.466.225	36.133.861	332.364
Inkomensondersteuning AOW (IOAOW)	0	0	845.500	936.400	946.121	945.616	505
Nominaal	0	0	0	0	0	397.726	– 397.726
Ontvangsten	0	0	0	0	0	0	0

A. Inkomensoverdrachten

A1. Overbruggingsregeling (OBR)

De OBR geldt voor mensen die per 1 januari 2013 reeds deelnemen aan een vut- of prepensioenregeling of een daarmee vergelijkbare regeling en die zich niet hebben kunnen voorbereiden op de verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd. De regeling is per 1 oktober 2013 in werking getreden, werkt terug tot 1 januari 2013 en sluit voor nieuwe instroom per 1 januari 2023. Vanaf 2016 is de OBR uitgebreid voor mensen die tussen 1 januari 2013 en 1 juli 2015 met vroegpensioen zijn gegaan. De OBR overbrugt voor deze groep alleen het AOW-gat voor zover dat het gevolg is van de versnelde verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd omdat deze groep zich niet op die versnelling heeft kunnen voorbereiden (deze doelgroep heeft dus een kortere duur van de OBR dan de doelgroep die vóór 1 januari 2013 met vut- of prepensioen is gegaan). De OBR kent een inkomenseis en een partner- en vermogenstoets (exclusief eigen woning en pensioenvermogen). De OBR wordt uitgevoerd door de SVB.

Budgettaire ontwikkelingen

De gerealiseerde uitkeringslasten OBR komen nagenoeg overeen met de begrote uitgaven. De instroom viel lager uit, maar daar tegenover staat dat de gemiddelde uitkering iets hoger uitviel vanwege samensteleffecten. Het aantal personen met een OBR vanwege de versnelde verhoging van de AOW-leeftijd (kortere duur OBR) viel lager uit, terwijl het aantal personen dat recht heeft vanaf 65 jaar (langere duur OBR) hoger uitviel.

Beleidsrelevante kerncijfers

De instroom in de OBR komt lager uit dan bij het opstellen van de begroting werd verwacht. Het aantal personen dat recht heeft op de OBR in verband met de versnelde verhoging van de AOW-leeftijd (kortere duur OBR) viel lager uit. De instroom van personen die recht hebben vanaf 65 jaar (langere duur OBR) viel hoger uit.

Tabel 4.8.3 Kerncijfers Overbruggingsregeling1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Instroom (x 1.000 uitkeringen)	6,7	8,2	2,4	1,5	1,5	1,8	– 0,3

A2. Algemene Ouderdomsverzekering (Caribisch Nederland)

Inwoners van Caribisch Nederland die de AOV-gerechtigde leeftijd hebben bereikt, ontvangen een ouderdomspensioen op grond van de AOV. Naast het ouderdomspensioen wordt op St. Eustatius en Saba een tegemoetkoming verstrekt die recht doet aan de prijsverschillen tussen de eilanden.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten AOV vallen lager uit dan geraamd. Dit komt onder andere door een gunstige koersontwikkeling van de euro ten opzichte van de dollar. Net als de andere uitkeringsregelingen op Caribisch Nederland wordt de AOV in dollars uitbetaald.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal personen met een AOV-uitkering is iets hoger dan geraamd ten tijde van het opstellen van de begroting.

Tabel 4.8.4 Kerncijfers AOV (Caribisch Nederland)1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume AOV (x 1.000 personen, ultimo)	4,0	3,9	4,1	4,1	4,2	4,1	0,1

A3. Algemene Ouderdomswet (AOW)

De AOW is een volksverzekering en heeft als doel het verschaffen van een basispensioen aan degenen die de AOW-gerechtigde leeftijd hebben bereikt. De AOW wordt uitgevoerd door de SVB.

Budgettaire ontwikkelingen

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal personen met een AOW-uitkering is lager uitgekomen dan geraamd ten tijde van het opstellen van de begroting. Het percentage personen met een onvolledige AOW-uitkering en het gemiddelde kortingspercentage voor personen met een onvolledige AOW-uitkering komen afgerond overeen met de toenmalige raming.

Tabel 4.8.5 Kerncijfers AOW1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume AOW (x 1.000 personen, jaargemiddelde)	3.172	3.259	3.329	3.364	3.387	3.390	– 3
Personen met een onvolledige AOW-uitkering (% van totaal, ultimo)	19	19	19	19	19	19	0
Gemiddeld kortingspercentage AOW-uitkering i.v.m. niet verzekerde jaren (%)	47	46	47	46	46	46	0

Handhaving

De kerncijfers op het gebied van handhaving tonen een vergelijkbare ontwikkeling met voorgaande jaren.

Tabel 4.8.6 Kerncijfers AOW (fraude en handhaving)

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Preventie1
Gepercipieerde detectiekans (%)	–2	70	66	67	61
Kennis van de verplichtingen (%)	–2	89	87	88	84
Opsporing3
Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000)	1,3	0,6	0,7	0,5	0,5
Totaal benadelingbedrag (x € 1 mln)	5,6	2,7	4,0	3,2	3,3
Terugvordering3
Incassoratio 2013 (%)	39	65	72	74	75
Incassoratio 2014 (%)	–4	21	43	51	54
Incassoratio 2015 (%)	–4	–4	22	44	50
Incassoratio 2016 (%)	–4	–4	–4	23	48
Incassoratio 2017 (%)	–4	–4	–4	–4	31

A4. Inkomensondersteuning AOW

In 2015 is een inkomensondersteuning voor AOW-gerechtigden geïntroduceerd die afhankelijk is van de opbouwjaren op grond van de AOW. De regeling wordt uitgevoerd door de SVB en gefinancierd uit het Ouderdomsfonds.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten Inkomensondersteuning AOW komen ongeveer overeen met de geraamde uitgaven ten tijde van het opstellen van de begroting, ook als rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 2,8 miljoen, in tabel 4.8.2 onderdeel van de post nominaal).

Beleidsrelevante kerncijfers

Tabel 4.8.7 Kerncijfers inkomensondersteuning AOW1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume inkomensondersteuning AOW (x 1.000 personen, jaargemiddelde)	–	–	3.329	3.364	3.387	3.390	– 3

B. Opdrachten

Dit betreft uitgaven ten behoeve van extra communicatie over de verdere verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd. De financiële middelen zijn door middel van budgettair neutrale herschikkingen binnen de SZW-begroting toegevoegd aan artikel 8.

Aanvullend pensioen is een arbeidsvoorwaarde. Sociale partners zijn verantwoordelijk voor de inhoud en de reikwijdte van pensioenregelingen. De overheid stelt regels om te bevorderen dat toezeggingen ook daadwerkelijk worden nagekomen en draagt zorg voor toezicht op de naleving daarvan.

Beleidsrelevante kerncijfers

Als kerncijfers zijn het totaal aantal pensioenfondsen opgenomen en het aantal pensioenfondsen met een dekkingsgraad onder de 130%, alsmede de daarbij betrokken deelnemers en gepensioneerden. De maatstaf van 130% is gekozen omdat een dergelijke dekkingsgraad gemiddeld genomen toereikend is om de pensioenverplichtingen na te komen. Het aantal pensioenfondsen is tot en met 2016 afgenomen en is in 2017 constant gebleven. Het gaat hierbij vooral om de pensioenfondsen met een geringe omvang. Door schaalvergroting met andere pensioenfondsen kan beter worden voldaan aan de eisen die worden gesteld aan een verantwoord beheer. Het aandeel pensioenfondsen – ook in termen van daarbij betrokken deelnemers en gepensioneerden – met een dekkingsgraad lager dan 130% is vergelijkbaar met dat van voorafgaande jaren.

Tabel 4.8.8 Kerncijfers aanvullende pensioenen1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Totaal aantal pensioenfondsen2	281	245	231	219	219
Aantal pensioenfondsen met dekkingsgraad ≤130%	263	227	212	208	201
Aantal bij deze fondsen betrokken deelnemers (x 1.000)	5.266	5.130	5.080	5.273	5.340
Aantal bij deze fondsen betrokken gepensioneerden (x 1.000)	2.897	2.943	3.144	3.192	3.164

9. Nabestaanden

De overheid beschermt nabestaande partners en wezen voor zover nodig tegen de financiële gevolgen van het verlies van partner of ouders.

De overheid vindt dat mensen die geconfronteerd zijn met het overlijden van hun partner of ouder(s) en die vanwege de zorg voor een kind of arbeidsongeschiktheid niet (volledig) in een eigen inkomen kunnen voorzien, verzekerd moeten zijn van financiële ondersteuning. Daarom regelt zij in deze gevallen op grond van de Algemene nabestaandenwet (Anw) een nabestaandenuitkering voor de overblijvende partner en een wezenuitkering voor kinderen die beide ouders hebben verloren.

Inwoners van Caribisch Nederland die geconfronteerd zijn met het overlijden van hun partner of ouder(s), hebben op grond van de Algemene weduwen- en wezenverzekering (AWW) recht op een uitkering.

In 2017 is – conform de begroting – geen nieuw beleid gemaakt.

Tabel 4.9.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 9 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	814	864	1.110	1.072	1.111	1.253	– 142
Uitgaven	814	864	1.110	1.072	1.111	1.253	– 142
Inkomensoverdrachten	814	864	1.110	1.072	1.111	1.253	– 142
AWW (Caribisch Nederland)	814	864	1.110	1.072	1.111	1.253	– 142
Ontvangsten	0	0	0	0	0	0	0

Tabel 4.9.2 Premiegefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 9 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil
Uitgaven	724.640	594.282	452.437	424.300	398.729	410.343	– 11.614
Inkomensoverdrachten	724.640	594.282	452.437	424.300	398.729	405.580	– 6.851
Anw	711.461	584.645	444.437	417.300	391.797	398.612	– 6.815
Tegemoetkoming Anw	13.179	9.637	8.000	7.000	6.932	6.968	– 36
Nominaal	0	0	0	0	0	4.763	– 4.763
Ontvangsten	0	0	0	0	0	0	0

A. Inkomensoverdrachten

A1. Algemene weduwen- en wezenverzekering (Caribisch Nederland)

Inwoners van Caribisch Nederland die geconfronteerd zijn met het overlijden van hun partner of ouder(s), hebben op grond van de AWW recht op een uitkering. De SZW-unit bij de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) is verantwoordelijk voor de uitvoering van deze regeling in Caribisch Nederland.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten AWW vallen lager uit dan geraamd. Dit komt onder andere door een gunstige koersontwikkeling van de euro ten opzichte van de dollar. Net als de andere uitkeringsregelingen op Caribisch Nederland wordt de AWW in dollars uitbetaald.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal personen met een AWW-uitkering in 2017 is nagenoeg gelijk aan het geraamde aantal ten tijde van het opstellen van de begroting.

Tabel 4.9.3 Kerncijfers AWW (Caribisch Nederland)1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume AWW (x 1.000 personen, ultimo)	0,3	0,3	0,3	0,3	0,3	0,3	0

A2. Algemene nabestaandenwet (Anw) inclusief tegemoetkoming Anw

De Anw is een volksverzekering en regelt, onder voorwaarden, bij overlijden een uitkering voor de partner en een wezenuitkering voor kinderen die beide ouders hebben verloren. Daarnaast ontvangt iedere Anw-gerechtigde maandelijks de Anw-tegemoetkoming. De Anw wordt door de SVB uitgevoerd.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten Anw komen circa € 7 miljoen lager uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 5 miljoen, in tabel 4.9.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 12 miljoen lager dan begroot.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het jaargemiddelde van het aantal personen met een Anw-uitkering is lager uitgekomen dan geraamd.

Tabel 4.9.4 Kerncijfers Anw1

		Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Volume Anw (x 1.000 uitkeringsjaren, jaargemiddelde)		54	382	322	29	26	29	– 3
Volume Anw (x 1.000 personen, jaargemiddelde)3		65	47	39	36	33	34	– 1
Volume nabestaandenuitkering (x 1.000 uitkeringsjaren, jaargemiddelde), ingang recht voor 1 juli 1996		13	12	9,7	8,5	7,2	8	– 0,8
	waarvan nabestaanden met kind	0,1	0	0	0	0	0	0
	waarvan nabestaandenuitkering o.g.v. arbeidsongeschiktheid	13	12	9,7	8,5	7,2	8	– 0,8
Volume nabestaandenuitkering (x 1.000 uitkeringsjaren, jaargemiddelde), ingang recht na 1 juli 1996		40	25	20	19	18	19	– 1
	waarvan nabestaanden met kind	19	9,0	8,2	7,8	7,3	8	– 0,7
	waarvan nabestaandenuitkering o.g.v. arbeidsongeschiktheid	21	16	12	11	10	11	– 1
Volume wezenuitkering (x 1.000 uitkeringsjaren, jaargemiddelde)		1,4	1,4	1,4	1,3	1,3	1,4	– 0,1

Handhaving

De kerncijfers op het gebied van preventie tonen een stabiel beeld vergeleken met voorgaande jaren. De kerncijfers op het gebied van opsporing tonen een lager benadelingsbedrag, terwijl het aantal geconstateerde overtredingen vergelijkbaar is met voorgaande jaren. De incassoratio’s vertonen een wisselend beeld. Vanwege het beperkte aantal vorderingen kan de incasso van een aantal relatief grote vorderingen van grote invloed zijn op de incassoratio.

Tabel 4.9.5 Kerncijfers Anw (fraude en handhaving)

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Preventie1
Gepercipieerde detectiekans (%)	–2	83	83	80	86
Kennis van de verplichtingen (%)	–2	90	84	83	85
Opsporing3
Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000)	0,2	0,1	0,1	0,1	0,1
Totaal benadelingbedrag (x € 1 mln)	1,9	1,9	2,2	2,6	1,2
Terugvordering3
Incassoratio 2013 (%)	21	30	33	37	39
Incassoratio 2014 (%)	–4	12	32	33	34
Incassoratio 2015 (%)	–4	–4	11	30	33
Incassoratio 2016 (%)	–4	–4	–4	22	35
Incassoratio 2017 (%)	–4	–4	–4	–4	8

10. Tegemoetkoming ouders

De overheid biedt een financiële tegemoetkoming aan ouders of verzorgers voor de kosten van kinderen.

De overheid biedt ouders of verzorgers een financiële tegemoetkoming voor de kosten voor verzorging en opvoeding van kinderen op grond van de Algemene Kinderbijslagwet (AKW) en de kinderbijslagvoorziening BES. Gezinnen met een laag of middeninkomen komen daarnaast in aanmerking voor een tegemoetkoming op grond van de Wet op het kindgebonden budget (WKB).

De in de begroting 2017 aangekondigde beleidswijzigingen zijn gerealiseerd. Het eerste en tweede kindbedrag van het kindgebonden budget zijn structureel met € 100 verhoogd om de inkomenspositie van gezinnen met lage en middeninkomens te ondersteunen. Doordat het tweede kindbedrag in 2016 eenmalig met € 33 was verhoogd, is het tweede kindbedrag in 2017 ten opzichte van 2016 derhalve met € 67 gestegen.

Tabel 4.10.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 10 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	4.335.531	4.441.886	5.310.186	5.468.559	5.441.004	5.560.635	– 119.631
Uitgaven	4.335.531	4.441.886	5.310.186	5.468.559	5.441.004	5.560.635	– 119.631
Inkomensoverdrachten	4.335.531	4.441.886	5.310.186	5.468.559	5.441.004	5.560.635	– 119.631
AKW	3.236.910	3.202.671	3.238.238	3.323.000	3.320.400	3.326.308	– 5.908
Kinderbijslagvoorziening BES	0	0	0	1.868	2.050	1.842	208
WKB	1.071.121	1.213.415	2.063.020	2.143.517	2.118.554	2.232.485	– 113.931
TOG	23.000	21.900	5.428	0	0	0	0
TOG-kopje	4.500	3.900	3.500	174	0	0	0
Ontvangsten	185.843	205.454	217.589	261.245	244.399	285.799	– 41.400

A. Inkomensoverdrachten

A1. Algemene Kinderbijslagwet (AKW)

De AKW biedt ouders een tegemoetkoming in de kosten die het opvoeden en verzorgen van kinderen onder de 18 jaar met zich mee brengt. De AKW wordt uitgevoerd door de SVB.

Budgettaire ontwikkelingen

De gerealiseerde uitkeringslasten AKW zijn € 6 miljoen lager uitgekomen dan begroot. De begroting 2017 was nog in prijzen 2016. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling van € 17 miljoen zijn de uitgaven € 23 miljoen lager uitgekomen dan begroot. Deze lagere uitgaven worden voor een belangrijk deel veroorzaakt door een lager aantal kinderen dan in de begroting 2017 was voorzien.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal gezinnen met kinderbijslag is vrijwel gelijk uitgekomen aan de stand uit de begroting 2017. Het aantal telkinderen is iets lager uitgekomen dan ten tijde van opstelling van de begroting verwacht.

Tabel 4.10.2 Kerncijfers AKW1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Aantal gezinnen AKW (x 1.000, jaargemiddelde)	1.929	1.922	1.917	1.913	1.907	1.909	– 2
Aantal telkinderen2 AKW (x 1.000, jaargemiddelde)	3.436	3.416	3.423	3.405	3.386	3.400	– 14

Handhaving

De kerncijfers op het gebied van handhaving vertonen grosso modo een stabiel beeld door de jaren heen.

Tabel 4.10.3 Kerncijfers AKW (fraude en handhaving)

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Preventie1
Gepercipieerde detectiekans (%)	–2	71	74	71	70
Kennis van de verplichtingen (%)	–2	78	76	77	71
Opsporing3
Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000)	2,1	2,3	2,0	1,6	1,4
Totaal benadelingbedrag (x € 1 mln)	1,7	1,2	1,2	1,0	1,0
Terugvordering 3
Incassoratio 2013 (%)	53	72	76	79	80
Incassoratio 2014 (%)	–4	55	69	74	76
Incassoratio 2015 (%)	–4	–4	50	69	75
Incassoratio 2016 (%)	–4	–4	–4	54	75
Incassoratio 2017 (%)	–4	–4	–4	–4	49

A2. Kinderbijslagvoorziening BES

De kinderbijslagvoorziening BES biedt ouders en verzorgers die op Bonaire, St. Eustatius en Saba wonen een tegemoetkoming voor de kosten van opvoeding en verzorging van kinderen die nog geen 18 jaar zijn. De kinderbijslagvoorziening BES wordt uitgevoerd door de SZW-unit RCN namens de Minister van SZW.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten aan de kinderbijslagvoorziening BES zijn € 0,2 miljoen hoger uitgekomen dan begroot.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal kinderen dat in aanmerking komt voor de kinderbijslagvoorziening BES is iets lager uitgekomen dan verwacht.

Tabel 4.10.4 Kerncijfers Wet kinderbijslagvoorziening BES1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Aantal kinderen kinderbijslagvoorziening BES (x 1.000, ultimo2)	–3	–3	–3	4,2	4,3	5,0	– 0,7

A3. Wet op het kindgebonden budget (WKB)

Het kindgebonden budget is een inkomensafhankelijke tegemoetkoming van de overheid in de kosten van kinderen voor gezinnen tot een bepaald inkomen en vermogen. De WKB wordt uitgevoerd door Belastingdienst/Toeslagen. Indien sprake is van een aanvulling op buitenlandse gezinstoeslagen, is de SVB verantwoordelijk voor de uitbetaling van de WKB.

Budgettaire ontwikkelingen

De gerealiseerde uitkeringslasten WKB zijn € 114 miljoen lager uitgekomen dan begroot. De begroting 2017 was nog in prijzen 2016. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling van € 7 miljoen zijn de uitgaven € 121 miljoen lager uitgekomen dan begroot. Hiervoor zijn verschillende oorzaken. Ten eerste heeft de economie zich gunstiger ontwikkeld waardoor de uitgaven WKB over 2017 lager zijn uitgekomen. Hogere inkomens leiden namelijk tot lagere bedragen kindgebonden budget en minder rechthebbenden. Ten tweede kent de WKB een voorschotsystematiek: ouders ontvangen een voorlopig bedrag WKB. Dit bedrag is gemiddeld genomen (iets) te hoog, waardoor er na afloop van het jaar (bij het definitief vaststellen van de hoogte van het kindgebonden budget) een terugvordering volgt. Naar verwachting sluiten in 2017 voorschot en definitieve toekenning beter bij elkaar aan; ook dit leidt tot lagere kasuitgaven in 2017. Daarnaast zijn de nabetalingen lager uitgekomen dan was voorzien.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal huishoudens en het aantal kinderen met kindgebonden budget is lager uitgekomen dan verwacht. De voornaamste oorzaak is een gunstiger inkomensontwikkeling dan verwacht. Hierdoor hadden minder huishoudens recht op WKB.

Tabel 4.10.5 Kerncijfers WKB1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Aantal huishoudens WKB (x 1.000, jaargemiddelde)	810	777	742	737	722	792	– 70
Aantal kinderen WKB (x 1.000, jaargemiddelde)	1.482	1.418	1.362	1.355	1.325	1.460	– 135
Aantal alleenstaande ouders WKB (x 1.000, jaargemiddelde)	–2	–2	309	319	323	323	0

B. Ontvangsten

De ontvangsten zijn € 41 miljoen lager uitgekomen dan begroot. De begroting 2017 was nog in prijzen 2016. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling van € 2 miljoen zijn de ontvangsten € 43 miljoen lager uitgekomen dan begroot. Een afrekening met de SVB van de bevoorschotting van de AKW over het jaar 2016 heeft tot € 13 miljoen hogere ontvangsten geleid. De ontvangsten ten gevolge van terugvorderingen van het kindgebonden budget zijn circa € 54 miljoen lager uitgekomen. Dit komt deels doordat de definitieve beschikkingen over 2016 hoger zijn uitgekomen dan verwacht. Als gevolg hiervan wordt minder teruggevorderd en komen de ontvangsten in 2017 lager uit. Daarnaast zijn de verwachte ontvangsten over toeslagjaren 2015 en 2016 lager dan waar van werd uitgegaan. De doorwerking van de Wet Hervorming Kindregelingen (WHK) op de ontvangsten was onzeker. Nu het eerste toeslagjaar na invoering van de WHK grotendeels definitief toegekend is, blijken de ontvangsten over toeslagjaar 2015 lager uit te komen dan eerder geraamd. Als gevolg hiervan komen de ontvangsten in 2017 lager uit.

11. Uitvoering

De overheid voorziet de uitvoeringsorganisaties van financiële middelen voor een rechtmatige, doelmatige, doeltreffende en klantgerichte uitvoering van sociale zekerheidsregelingen, binnen de kaders die de overheid stelt.

De uitvoering van de sociale zekerheidswetten vindt mede plaats door ZBO’s en RWT’s. De Minister van SZW bepaalt de kaders waarbinnen de uitvoering tot stand komt en stelt uitvoeringsbudget ter beschikking aan het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) inclusief het Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen (BKWI), de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en het Inlichtingenbureau (IB). Hij maakt daarbij prestatieafspraken en stuurt op rechtmatige, doelmatige, doeltreffende en klantgerichte uitvoering. Hiertoe is een planning- en controlcyclus ingericht tussen de uitvoeringsorganen en het ministerie.

In onderstaande tabel zijn de rechtmatigheidindicatoren voor het UWV en de SVB weergegeven. De realisaties zijn in lijn met de afgesproken streefwaarden.

Tabel 4.11.1 Indicatoren rechtmatigheid uitvoering ZBO’s

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Rechtmatigheid UWV (in %)1	98,9	98,9	99,3	99,0	99,2	99	0,2
Rechtmatigheid SVB (in %)2	99,9	99,9	99,8	99,9	99,9	99	0,9

Voor beleidsconclusies per wet wordt verwezen naar de overige beleidsartikelen.

Implementatie wet- en regelgeving

Voor het UWV en de SVB was 2017 een jaar waarin gewerkt is aan de implementatie van wet- en regelgeving en er voorbereidingen hebben plaatsgevonden op nieuwe wet- en regelgeving die volgen uit het regeerakkoord. Zo speelde voor UWV in 2017 het afronden van de herindeling Wajong en de implementatie van de tegemoetkoming dagloonbesluit en tegemoetkoming loondomein.

Rapport Algemene Rekenkamer «UWV, balanceren tussen ambities en middelen»

De Algemene Rekenkamer heeft begin 2017 in het rapport «UWV, balanceren tussen ambities en middelen» aanbevelingen gedaan om het inzicht in en de relatie met de uitvoering te verbeteren (Tweede Kamer, 2016–2017, 26 448, nr. 586). De Tweede Kamer is in december over de voortgang hiervan geïnformeerd (Tweede Kamer, 2017–2018, 26 448, nr. 601). Het Audit Committee SZW heeft eind 2017 geconcludeerd dat er sprake is van een gedegen pakket aan maatregelen en van voldoende voortgang op de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer.

Afspraken dienstverlening WW

In 2016 zijn structureel extra financiële middelen beschikbaar gesteld voor meer persoonlijke dienstverlening aan WW-gerechtigden door het UWV (Tweede Kamer, 2015–2016, 33 566, nr. 93). Kern van de nieuwe opzet is dat meer gerichte en persoonlijke dienstverlening wordt ingezet voor de doelgroep met een matige arbeidsmarktpositie om de kans op werkhervatting te vergroten. De dienstverlening is in 2017 verder doorontwikkeld. Hiernaast zijn er in 2017 incidenteel middelen voor de WGA en Wajong beschikbaar gesteld waarmee de dienstverlening voor die doelgroepen is gecontinueerd.

ICT-projecten bij het UWV en de SVB

2017 was ook een jaar waarin er een grote focus lag van de uitvoeringsorganisaties op het verstevigen van de toekomstbestendigheid van de organisaties. Dit speelt in het bijzonder voor de ICT van de ZBO’s. UWV licht in het UWV-informatieplan toe hoe het ICT-landschap de komende jaren toekomstbestendig gemaakt wordt (UIP 2017) (Tweede Kamer, 2016–2017, 26 448, nr. 587). Een belangrijk project daarbij is het ICT-project «één uniforme betaalomgeving (1UBO)». Met dit project wordt een eerste stap gezet om de uitkeringssystemen van het UWV stapsgewijs te vereenvoudigen en te moderniseren. Het Bureau ICT-Toetsing (BIT) heeft hierover positief geadviseerd en het UWV is gestart met de uitvoering. De SVB heeft gewerkt aan het implementeren aan de activiteiten die voortvloeien uit de Veranderagenda. Dit moet leiden tot een borging van betrouwbare dienstverlening en een robuuste en wendbare organisatie.

Artsencapaciteit UWV

Uit de vierde monitor artsencapaciteit UWV blijkt dat de achterstand in de sociaal-medische beoordelingen eind 2017 nog steeds fors was (Tweede Kamer, 2017–2018, 26 448, nr. 599). De inspanningen van UWV en de extra beschikbaar gestelde middelen (€ 25 miljoen in 2017) hebben ertoe geleid dat wordt voldaan aan de vervangingsvraag maar niet tot de wenselijke uitbreiding van de artsencapaciteit.De Minister van SZW heeft de expertgroep «Gerichte inzet van verzekeringsarts» gevraagd om advies te geven over nieuwe oplossingsrichtingen. Dit advies komt in 2018 uit.

AKW SVB

De SVB heeft in 2017 veel energie gestoken in de ICT-vernieuwing voor de uitvoering van de AKW (vAKWerk). Dit project zal in 2018 afgerond worden.

Tabel 4.11.2 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 11 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	454.688	445.088	438.181	433.006	490.919	434.478	56.441
Uitgaven	454.688	445.088	438.181	433.006	490.919	434.478	56.441
Bijdrage aan ZBO's/RWT's	454.044	444.133	437.532	432.328	490.254	433.842	56.412
Uitvoeringskosten UWV	344.878	339.747	331.571	324.638	376.001	326.381	49.620
Uitvoeringskosten SVB	101.385	97.661	99.590	100.687	107.544	101.192	6.352
Uitvoeringskosten IB	7.781	6.725	6.371	7.003	6.709	6.269	440
Bijdrage aan nationale organisaties	644	955	649	678	665	636	29
LCR	644	955	649	678	665	636	29
Ontvangsten	6.289	6.522	10.144	16.367	15.649	0	15.649

Tabel 4.11.3 Premiegefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 11 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil
Uitgaven	1.559.088	1.696.520	1.607.496	1.527.338	1.547.245	1.546.537	708
Bijdrage aan ZBO's/RWT's	1.559.088	1.696.520	1.607.496	1.527.338	1.547.245	1.524.021	23.224
Uitvoeringskosten UWV	1.428.300	1.568.458	1.485.496	1.411.327	1.423.525	1.410.716	12.809
Uitvoeringskosten SVB	130.788	128.062	122.000	116.011	123.720	113.305	10.415
Nominaal	0	0	0	0	0	22.516	– 22.516
Ontvangsten	0	0	0	0	0	0	0

A. Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s

De Minister van SZW stelt de financiële kaders vast voor het UWV, de SVB en het IB, waarbinnen deze organisaties hun jaarplannen dienen op te stellen. Deze financiële kaders hebben alleen betrekking op de uitvoering van SZW-taken door genoemde ZBO’s. In de jaarplannen nemen het UWV en de SVB een verdeling van de uitvoeringskosten naar wet en/of fonds op. De Minister stuurt in eerste aanleg op het totaalbudget per organisatie. Uitgangspunt daarbij is dat de organisaties zelfstandig de uitvoering organiseren en over de realisatie via het jaarverslag verantwoording afleggen aan de Minister van SZW.

Budgettaire ontwikkelingen

De begrotingsgefinancierde uitvoeringskosten van het UWV komen € 50 miljoen hoger uit dan begroot. Dit verschil is een saldo van nabetalingen over 2016 (€ 20 miljoen), loon- en prijsbijstelling (€ 6 miljoen), aanvullende toekenningen sinds de begroting (€ 11 miljoen) en een schuif met premiegefinancierde uitvoeringskosten (€ 13 miljoen).

De premiegefinancierde uitvoeringskosten UWV komen € 13 miljoen hoger uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 21 miljoen, in tabel 4.11.3 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 9 miljoen lager dan begroot. Dit verschil is een saldo van een hoger dan geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 4 miljoen) en een schuif met begrotingsgefinancierde uitvoeringskosten (€ -13 miljoen)

De begrotingsgefinancierde uitvoeringskosten van de SVB zijn circa € 6 miljoen hoger dan begroot. Dit is grotendeels te verklaren door compensatie van implementatiekosten ten behoeve van het project AVG (€ 1 miljoen), budgetneutrale herschikking uit premiegefinancierde uitvoeringssbudgetten (€ 2 miljoen), loon- en prijsbijstelling (€ 2 miljoen) en een bijdrage aan het Innovatielab (€ 1 miljoen).

De premiegefinancierde uitvoeringskosten SVB zijn ca. € 10 miljoen hoger dan begroot. Dit komt door de loon- prijsbijstellnig (ca. € 2 milljoen) en daarnaast zijn SVB-brede trajecten toegerekend naar de AOW. Dit betreft met name de trajecten uit hoofde van de Veranderagenda en de Business Case Intensivering Toezicht.

De begrotingsgefinancierde uitvoeringskosten aan het Inlichtingenbureau zijn € 440.000 hoger dan begroot. Dit heeft te maken met een aantal aanvullende opdrachten die het Inlichtenbureau heeft uitgevoerd, onder meer op het gebied van gegevensuitwisseling

De opgelegde taakstellingen zijn in de uitvoeringsbudgetten van de ZBO’s verwerkt. In tabel 4.11.4. zijn de uitvoeringskosten van het UWV en de SVB toegedeeld aan de onderscheiden wetten en regelingen. Deze toedeling is extracomptabel.

B. Bijdrage aan nationale organisaties

De LCR is een overlegorgaan ingesteld bij Wet SUWI waarin landelijke cliëntenorganisaties, vertegenwoordigers van gemeentelijke cliëntenraden en vertegenwoordigers van de centrale cliëntenraden van de SVB en het UWV zitting hebben. De LCR heeft tot taak periodiek te overleggen met het UWV, de SVB, de gemeenten en de Minister van SZW over onderwerpen op het terrein van werk en inkomen. De Minister van SZW stelt de financiële kaders vast voor de LCR, waarbinnen de LCR een jaarplan dient op te stellen. De realisatie over het jaar 2017 komt nagenoeg overeen met de begroting van 2017.

C. Ontvangsten

De ontvangsten bedragen in 2017 circa € 15,6 miljoen. Dit betreffen verrekeningen over rijksvergoedingen met betrekking tot de uitvoeringskosten van het UWV en de SVB over 2016.

Tabel 4.11.4 Extracomptabel overzicht begrotingsgefinancierde en premiegefinancierde uitvoeringskosten (x € 1.000)

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
UWV (incl. BKWI)	1.773.178	1.908.206	1.817.067	1.735.965	1.799.526
Begrotingsgefinancierd	344.878	339.748	331.571	324.638	376.001
IOW	200	1.325	1.775	1.907	2.000
Wajong	96.126	117.878	114.518	108.170	159.888
Re-integratie Wajong	65.582	70.496	78.642	86.631	85.000
Basisdienstverlening	141.580	100.322	85.056	80.053	84.627
Uitvoeringskosten WW 50+	10.200	19.550	15.450	13.600	240
Beoordeling gemeentelijke doelgroep	–	–	16.930	19.340	18.100
WSW-indicatiestelling	22.048	21.965	10.563	5.313	4.120
Scholingsvouchers kansberoep	–	–	–	900	4.100
Tijdelijke regeling aanpassing Dagloonbesluit	–	–	–	–	9.210
Compensatieregeling musici en artiesten	–	11	0	0	0
BKWI	9.142	8.201	8.637	8.724	8.716
Premiegefinancierd	1.428.300	1.568.458	1.485.496	1.411.327	1.423.525
WAO	96.000	87.750	79.568	80.358	80.253
IVA	74.000	80.630	91.822	98.874	96.107
WGA	239.000	235.878	230.600	244.844	221.657
WAZ	3.000	3.242	3.299	3.744	3.713
WW	566.000	853.176	731.623	649.324	620.660
ZW	209.000	269.309	260.412	270.853	263.765
WAZO	24.000	13.148	14.052	10.484	11.950
Re-integratie WAZ/WAO/WIA/ZW	45.000	42.725	60.920	56.312	54.320
Re-integratie WW	167.000	0	0	0	0
Toevoeging aan bestemmingsfonds	5.300	– 17.400	13.200	– 3.466	71.100
SVB	232.173	225.723	221.591	216.698	231.264
Begrotingsgefinancierd	101.385	97.661	99.591	100.687	107.544
AKW	70.824	64.032	71.075	67.722	74.344
TOG	2.918	1.924	– 540	0	0
TAS	840	1.492	477	821	1.023
KOT/WKB	4.762	4.650	4.551	4.375	5.527
AIO	16.292	19.383	19.610	22.647	22.571
MKOB	900	459	37	0	0
Bijstand buitenland	424	320	155	270	268
Overbruggingsregeling AOW	4.425	3.082	1.363	2.652	1.575
Remigratiewet	–	2.319	2.863	2.200	2.236
Premiegefinancierd	130.788	128.062	122.000	116.011	123.720
AOW	114.509	116.454	110.900	105.674	115.009
Anw	16.279	11.608	11.100	10.337	8.711

12. Rijksbijdragen

De overheid borgt voldoende dekking in sociale fondsen.

De financiering van de sociale fondsen loopt hoofdzakelijk via premie-inning. In een aantal gevallen acht de overheid premieheffing niet wenselijk, bijvoorbeeld om te voorkomen dat premiepercentages blijvend toenemen en daarmee een evenwichtige koopkrachtontwikkeling in de weg staan. In andere gevallen acht de overheid financiering van een regeling via de algemene middelen passender, maar wordt wel gekozen voor uitvoering via de sociale fondsen. De sociale fondsen worden in dat geval via rijksbijdragen voorzien van voldoende financiering.

In 2017 zijn er geen belangrijke wijzigingen geweest, conform de begroting.

Tabel 4.12.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 12 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	8.041.464	11.353.370	13.207.236	12.806.406	12.420.196	13.957.930	– 1.537.734
Uitgaven	8.041.464	11.353.370	13.207.236	12.806.406	12.420.196	13.957.930	– 1.537.734
Bijdrage aan sociale fondsen	8.041.464	11.353.370	13.207.236	12.806.406	12.420.196	13.957.930	– 1.537.734
Kosten heffingskortingen AOW	1.659.300	2.000.000	1.963.200	2.033.300	2.114.100	2.088.700	25.400
Vermogenstekort Ouderdomsfonds	5.999.500	9.073.100	11.003.900	10.525.800	10.083.600	11.657.100	– 1.573.500
Tegemoetkoming arbeidsongeschikten	315.260	208.480	173.802	175.574	147.471	145.404	2.067
Tegemoetkoming Anw-gerechtigden	12.904	9.336	8.318	7.075	6.643	6.968	– 325
Zwangere zelfstandigen	54.500	62.454	58.016	64.657	68.382	59.758	8.624
Ontvangsten	510	169	0	1.747	423	0	423

A. Bijdrage aan sociale fondsen

A1. Rijksbijdrage in de kosten van heffingskortingen (BIKK) AOW

Deze rijksbijdrage compenseert de gewijzigde premieopbrengst die het gevolg is van de invoering van de Wet inkomstenbelasting 2001. De hoogte van deze rijksbijdrage wordt jaarlijks aangepast aan de geraamde kosten van de heffingskortingen en wijzigingen van de belasting- en premietarieven in de eerste schijf.

Budgettaire ontwikkelingen

De realisatie van de uitgaven komt nagenoeg overeen met de begrote uitgaven.

A2. Rijksbijdrage vermogenstekort Ouderdomsfonds

De uitgaven uit het Ouderdomsfonds worden grotendeels gedekt door de premie-inkomsten. De hoogte van de AOW-premie is echter wettelijk gemaximeerd om te voorkomen dat de groeiende AOW-uitgaven leiden tot een alsmaar stijgende AOW-premie en een onevenwichtige koopkrachtontwikkeling. Dit leidt tot een jaarlijks exploitatietekort in het Ouderdomsfonds. De rijksbijdrage Ouderdomsfonds is bedoeld om het exploitatietekort in het Ouderdomsfonds aan te vullen zodat er een neutrale kaspositie voor dit fonds bestaat.

Budgettaire ontwikkelingen

De Rijksbijdrage aan het Ouderdomsfonds valt € 1,6 miljard lager uit dan voor 2017 werd geraamd. Dat komt met name door de verrekening van een vermogensoverschot uit 2016 van ruim € 1 miljard. Daarnaast waren in 2017 de premie-inkomsten ruim € 630 miljoen hoger dan in de begroting was geraamd. Dat komt met name door de doorwerking van vaststellingen uit eerdere jaren.

A3. Rijksbijdrage tegemoetkoming arbeidsongeschikten

De Wet Tegemoetkoming Chronisch zieken en Gehandicapten (Wtcg) is vanaf 2014 afgeschaft. De regeling van de tegemoetkoming arbeidsongeschikten is overgeheveld van de Wtcg naar de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (Wet WIA), de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wet Wajong), de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ) en de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO). De tegemoetkomingen voor de categorieën WAO, WAZ, IVA en WGA worden gefinancierd uit een rijksbijdrage die in het Toeslagenfonds wordt gestort. In deze rijksbijdrage zijn daarnaast de uitvoeringskosten van het UWV opgenomen. De tegemoetkomingen voor arbeidsongeschikten worden verantwoord op de beleidsartikelen 3 en 4.

Budgettaire ontwikkelingen

De realisatie van de uitgaven komt nagenoeg overeen met de begrote uitgaven.

A4. Rijksbijdrage tegemoetkoming Anw-gerechtigden

Deze rijksbijdrage dient ter financiering van de in beleidsartikel 9 verantwoorde tegemoetkoming Anw.

Budgettaire ontwikkelingen

De realisatie van de uitgaven komt nagenoeg overeen met de begrote uitgaven.

A5. Rijksbijdrage zwangere zelfstandigen (ZEZ)

De regeling Zelfstandig en Zwanger (ZEZ) voorziet in een uitkering aan zelfstandigen voorafgaand aan en volgend op de bevalling (zie ook beleidsartikel 6). Deze regeling wordt gefinancierd via een rijksbijdrage aan het Arbeidsongeschiktheidsfonds. Ook de uitkeringen voor zwangere alfahulpen worden via deze rijksbijdrage gefinancierd. In deze rijksbijdrage zijn daarnaast de uitvoeringskosten van het UWV opgenomen.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven zijn € 8,6 miljoen hoger dan begroot. De laatste jaren waren de uitvoeringskosten te laag geschat. Vanaf 2017 wordt € 1 miljoen meer aan uitvoeringskosten betaald. In 2017 is ook € 1 miljoen nabetaald voor de uitvoeringskosten over 2016. Daarnaast is zowel het aantal uitkeringsjaren als de gemiddelde uitkering hoger dan bij begroting is geraamd.

B. Ontvangsten

De ontvangsten zijn het gevolg van afrekeningen over voorgaande jaren van de rijksbijdrage tegemoetkoming arbeidsongeschikten.

13. Integratie en maatschappelijke samenhang

De overheid bevordert de maatschappelijke samenhang en sociale stabiliteit door participatie en inburgering van iedereen met een migrantenachtergrond.

In het integratiebeleid ligt de nadruk op het doen ontstaan van een sociaal stabiele samenleving. Een sociaal stabiele samenleving betekent dat:

• • Mensen zonder belemmeringen kunnen meedoen;

• • Zij in al hun verscheidenheid met elkaar samenleven;

• • Iedereen zich thuis voelt ongeacht herkomst, religie of levensovertuiging.

Het betekent ook dat migranten en hun kinderen zelfredzaam zijn en nieuwkomers verantwoordelijk zijn voor hun inburgering. Dit wordt gerealiseerd door:

• • Het bevorderen van samenhang en het voorkomen van maatschappelijke spanningen;

• • Het werken aan een evenredige positie en participatie in de Nederlandse samenleving en aan een evenredig bereik en effectiviteit van voorzieningen voor alle burgers in Nederland;

• • Er voor te zorgen dat nieuwkomers snel de Nederlandse taal machtig zijn en kennis hebben van de Nederlandse samenleving.

De Minister stimuleert met behulp van onder andere financiële instrumenten de zelfredzaamheid en deelname aan de samenleving van migranten. Hij financiert een uitkeringsregeling (Remigratiewet) en een sociaal leenstelsel om eventuele financiële drempels om in te burgeren weg te nemen. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:

• • De vormgeving, het onderhoud en de werking van het inburgeringstelsel;

• • De visie en samenhang van het integratiebeleid en de daarvoor benodigde kennis;

• • Het aanspreken van de vakdepartementen op hun verantwoordelijkheid er voor te zorgen dat reguliere voorzieningen toegankelijk en effectief zijn voor alle burgers;

• • De uitvoering van de Remigratiewet, de Wet inburgering en de Wet inburgering buitenland.

In 2017 is conform de voornemens in de begroting ingezet op de volgende maatregelen.

Maatschappelijke begeleiding en traject participatieverklaring

Medio 2017 zijn de participatieverklaring en maatschappelijke begeleiding wettelijk verankerd in de Wet Inburgering (Stb. 2017, 285). De daarin aangebrachte aanpassingen zijn per 1 oktober 2017 van kracht geworden. Aangezien de uitvoering van beide trajecten bij de gemeenten ligt, is ook de financieringsstructuur gewijzigd. De gemeenten krijgen voortaan via een decentralisatieuitkering middelen om de taken op dit terrein uit te kunnen voeren. Het traject Participatieverklaring is er op gericht dat nieuwkomers kennis maken met de in dit land heersende normen en waarden en democratische principes en dat ze zich die ook eigen eigen maken. De maatschappelijke begeleiding richt zich op het wegwijs maken van nieuwkomers als zij in hun nieuwe woonplaats gevestigd worden. Het gaat er dan om dat zij kennis verkrijgen over de verschillende instanties en mogelijkheden die voor hen relevant zijn.

Asielmigranten en werk

Afgelopen jaar is inzet gepleegd op het koppelen van statushouders aan (vrijwilligers)werk en het koppelen van asielzoekers aan vrijwilligerswerk. Als uitwerking van het bestuurlijk akkoord Rijk-gemeenten (Stb. 2017, 78) betreffende de verhoogde instroom van vluchtelingen zijn statushouders gescreend op opleiding, (werk)ervaring en ambities en is de daaruit volgende informatie overgedragen aan gemeenten om de toeleiding naar opleiding en werk te bevorderen (screening en matching). In 2017 hebben veel gemeenten naar aanleiding van deze inzet speciale programma’s opgezet om statushouders intensiever te begeleiden vanaf de dag dat zij gekoppeld zijn aan de gemeente.

Deelname jihadistische organisatie weigeringsgrond uitkeringen

In 2017 is tevens de wet van kracht geworden waardoor verschillende wetten zijn aangepast zodat het mogelijk is om personen een uitkering te weigeren in geval zij zich hebben ingelaten met jihadistische organisaties (Stb. 2017, 78).

Beleidsdoorlichting

Op grond van de beleidsdoorlichting van dit begrotingsartikel (Tweede Kamer, 2016–2017, 30 982, nr. 31) is in 2017 geconcludeerd dat het kabinet ten aanzien van de arbeidsmarktpositie van personen met een migratieachtergrond nog een flinke opgave ziet. In dat verband is een programma gestart dat de arbeidsmarktpositie van statushouders en Nederlanders met een migratieachtergrond gaat verbeteren (programma Verdere integratie arbeidsmarkt). Het progamma sluit direct aan op het in het regeerakkoord genoemde belang van de participatie van mensen met een migratieachtergrond.

Onderzoek Algemene Rekenkamer

Op grond van onderzoek van de Algemene Rekenkamer (Tweede Kamer, 2016–2017, 32 824, nr. 181) heeft de Minister van SZW toegezegd maatregelen te zullen treffen als eerste verbeterslag naar een succesvol inburgeringsstelsel (Tweede Kamer, 2016–2017, 32 824, nr. 182). Het gaat daarbij om het verbeteren van de informatievoorziening aan inburgeraars, zodat zij een goede keuze uit het cursusaanbod kunnen maken, het houden van toezicht op de kwaliteit van het cursusaanbod, het stimuleren van inburgering op een hoger niveau dan strikt noodzakelijk is, etc. Daarbij behoort ook het opnemen van betere informatie over het leenstelsel in de begroting. Deze informatie wordt vanaf de begroting 2018 verstrekt. In het regeerakkoord van het nieuwe kabinet is het voornemen opgenomen om het totale inburgeringstelsel onder de loep te nemen met het oog op een soepelere integratie en participatie van de mensen met een migrantenachtergrond op de arbeidsmarkt en in de Nederlandse samenleving.

Tabel 4.13.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 13 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	87.409	97.515	148.410	278.628	309.023	319.351	– 10.328
Uitgaven	95.434	94.761	145.465	250.574	328.040	323.351	4.689
Inkomensoverdrachten	0	40.761	45.714	44.221	42.551	45.314	– 2.763
Remigratieregeling	0	39.266	44.834	44.105	42.500	44.814	– 2.314
Inburgering	0	1.495	880	116	51	500	– 449
Subsidies	13.016	8.504	6.641	7.546	11.931	9.940	1.991
Kennisinfrastructuur	5.795	5.546	2.845	2.708	2.841	3.240	– 399
Landelijk Overleg Minderheden	6.191	326	1.101	30	26	0	26
Vluchtelingenwerk	1.030	1.030	1.030	1.298	1.343	1.032	311
Overige subsidies	0	1.602	1.665	3.510	7.721	5.668	2.053
Opdrachten	16.843	12.504	8.738	9.310	12.118	23.785	– 11.667
Inburgering en Integratie	11.037	5.721	2.927	7.614	10.522	22.085	– 11.563
Programma integratie	4.103	5.083	4.111	0	0	0	0
Remigratie	1.703	1.700	1.700	1.696	1.596	1.700	– 104
Bijdrage aan agentschappen	11.000	7.950	8.943	10.640	14.661	14.500	161
DUO	11.000	7.950	8.943	10.640	14.661	14.500	161
Bijdrage aan ZBO's/RWT's	51.605	8.759	27.282	74.577	76.073	105.215	– 29.142
SVB	38.156	0	0	0	0	0	0
COA	13.449	8.759	27.282	74.577	76.073	105.215	– 29.142
Leningen	2.970	16.283	48.147	104.280	170.706	124.597	46.109
DUO	2.970	16.283	48.147	104.280	170.706	124.597	46.109
Ontvangsten	178.858	7.933	4.357	4.727	10.378	600	9.778
Ontvangsten algemeen	177.619	6.466	3.263	3.587	7.955	600	7.355
Leningen	1.239	1.467	1.094	1.140	2.423	0	2.423

A. Inkomensoverdrachten

De Remigratiewet biedt een uitweg aan personen die naar Nederland kwamen voor arbeid en vestiging, maar nu een dringende wens tot terugkeer hebben, doordat zij in een uitzichtloze situatie van afhankelijkheid (uitkeringsituatie) verkeren en zelf hun remigratie niet kunnen bekostigen. De SVB voert de Remigratiewet uit.

Budgettaire ontwikkelingen

In 2017 werd € 2,3 miljoen minder aan uitkeringen verstrekt dan ten tijde van de begrotingsopstelling voorzien werd. De lagere uitgaven worden verklaard door een daling in het volume.

De middelen Inburgering zijn bedoeld om personen die op een hoger niveau inburgeren dan strikt genomen nodig is te belonen met een financiële bonus om het tegemoet te komen in de eventuele hogere studiekosten. Deze voorziening was gebaseerd op de inmiddels vervallen Wet Inburgering 2007. Er is dus sprake van een uitstervende regeling. Het volume en daarmee de uitgaven dalen in een sterkere mate dan bij begroting verondersteld werd. Daarom werd in 2017 slechts € 51.000 van de begrote € 500.000 uitgegeven.

Beleidsrelevante kerncijfers

Tabel 4.13.2 Kerncijfers Remigratie1

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Aantal remigranten met een periodieke uitkering (x 1.000 personen, ultimo)2	13	14	15	14	14	15	– 1

B. Subsidies

Op de post subsidies is € 2,0 miljoen meer uitgegeven dan bij begroting voorzien werd. De meeruitgaven vonden vooral plaats op de deelpost overige subsidies. Deze meeruitgaven zijn incidenteel van karakter en zijn veroorzaakt door een subsidie aan Divosa in het kader van de screening en matching van asielmigranten zoals bij bestuurlijk akkoord Verhoogde instroom vluchtelingen is afgesproken. Hiervoor is de begroting bij de 2^esuppletoire begrotingswet na herschikking verhoogd. Ook is de subsidie aan Vluchtelingenwerk € 0,3 miljoen hoger uitgevallen in verband met extra inspanningen op het terrein van voorlichting aan vluchtelingen over inburgering en integratie. Deze meeruitgaven werden gedeeltelijk gecompenseerd door een onderbesteding op het budget Programma Inburgering en Integratie.

C. Opdrachten

Op de middelen van het programma Inburgering en Integratie heeft onderbesteding plaatsgevonden ten bedrage van € 11,7 miljoen. Op dit budget vinden uitgaven plaats in verband met de ontwikkeling van examens inburgering en het beheer van het examen- en leenstelsel inburgering, uitgaven aan onderzoek op het gebied van inburgering en integratie en voorlichtingscampagnes.

De genoemde onderuitputting is veroorzaakt doordat een aantal aanbestedingen in afwachting van de komst van een nieuw kabinet is aangehouden.

Beleidsrelevante kerncijfers

Tabel 4.13.3 Kerncijfers Inburgering

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Inburgeringsplichtige nieuwkomers die een kennisgeving van DUO krijgen (x 1.000 personen, ultimo)1	11	19	26	34	23	40	– 17
Inburgeraars die slagen voor het inburgeringexamen of NT2-examen (x 1.000 personen, ultimo)1	17	13	7	10	13	10	3
Asielgerechtigde nieuwkomers die deelnemen aan de voorbereiding op inburgering in de opvang van COA (x 1.000 personen, ultimo)2	2,6	5,6	10,3	13	8,4	16	– 8
Asielgerechtigde nieuwkomers die deelnemen aan de maatschappelijke begeleiding door gemeenten (x 1.000 personen, ultimo)2	1,7	5,9	13	20	26	20	6
Aantal aan inburgeraars toegekende leningen (x 1.000 personen, ultimo)1	2,6	9,8	18	26	23	24	– 1

D. Bijdrage aan agentschappen

De uitgaven aan DUO voor de uitvoering(skosten) van het examen- en leenstelsel zijn € 161.000 hoger uitgevallen dan voorzien. De hogere uitgaven zijn vooral het gevolg van het scheppen van extra capaciteit voor het afnemen van inburgeringsexamens.

E. Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s

SZW verstrekt aan COA bijdragen voor de uitvoering van voorinburgering en maatschappelijke begeleiding. Bij maatschappelijke begeleiding geeft COA de middelen op declaratiebasis door aan gemeenten. In totaal is er € 29,1 miljoen minder uitgegeven dan bij begroting voorzien. De oorzaak van deze daling is gelegen in de afname van de aantallen vergunninghouders.

F. Leningen

Er is in 2017 € 46 miljoen meer aan leningen (door DUO) uitbetaald dan bij begroting werd voorzien. Het aantal opnames bij de leningen was hoger dan verwacht. Het is nog steeds lastig het aantal opnames per jaar te voorspellen, omdat er nog te weinig ervaringsgegevens voorhanden zijn en leners 3 jaar de tijd hebben om in te burgeren en daarna zelfs nog verlenging kunnen krijgen.

G. Ontvangsten

Bij de ontvangsten is € 9,8 miljoen meer gerealiseerd dan voorzien. Deze meerontvangsten zijn ontstaan door de verrekening met COA van in 2016 te veel door SZW betaalde voorschotten Voorinburgering en Maatschappelijke begeleiding, de ontvangst van het UWV van de Awf-bijdrage over 2016 in het kader van de Regeling Vergoeding migrerende werknemers en de terugbetalingen van leningen.

5. NIET-BELEIDSARTIKELEN

96. Apparaatsuitgaven kerndepartement

Op dit artikel worden alle personele en materiële uitgaven en ontvangsten van het ministerie opgenomen. In beleidsartikel 11 zijn de bijdragen aan ZBO’s verder toegelicht. Voor een uitgebreide toelichting op het Agentschap SZW wordt verwezen naar hoofdstuk 9 van dit jaarverslag.

Tabel 5.96.1 Apparaatsuitgaven kerndepartement budgettaire uitgaven (x € 1.000)

Artikelonderdeel		Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen		250.629	256.278	288.815	252.321	274.694	278.449	– 3.755
Uitgaven		251.182	250.857	291.218	255.510	265.018	278.824	– 13.806
Personele uitgaven		180.005	179.912	186.049	197.625	206.042	211.726	– 5.684
	waarvan eigen personeel	174.308	173.719	177.265	189.394	198.259	203.583	– 5.324
	waarvan externe inhuur	3.269	3.470	6.427	5.846	5.004	5.443	– 439
	waarvan overige personele uitgaven	2.428	2.723	2.357	2.385	2.779	2.700	79
Materiële uitgaven		71.177	70.945	105.169	57.885	58.976	67.098	– 8.122
	waarvan ICT	14.084	13.004	10.400	6.013	5.556	9.295	– 3.739
	waarvan bijdrage aan SSO's	44.592	46.394	81.784	38.607	38.187	38.696	– 509
	waarvan overige materiële uitgaven	12.501	11.547	12.985	13.265	15.233	19.107	– 3.874
Ontvangsten		9.744	4.761	4.569	13.563	22.300	28.777	– 6.477

A. Personele en materiële uitgaven

A1. Eigen personeel

De gerealiseerde uitgaven zijn € 5,3 miljoen lager dan de in de begroting opgenomen uitgaven. Dit hangt voor een deel samen met de latere aansluiting van enkele departementen op de Rijksschoonmaakorganisatie (RSO). Daarnaast is de bezetting van het kerndepartement in 2017 lager uitgekomen dan bij de begroting werd verwacht. Ten slotte waren er minder kosten voor begeleiding Van Werk Naar Werk dan begroot.

A2. Externe inhuur

De gerealiseerde uitgaven zijn € 0,4 miljoen lager dan de in de begroting opgenomen uitgaven voor externe inhuur. Dit wordt met name verklaard door vertraging in het aansluittempo van departementen op de RSO.

A3. Overige personele uitgaven

De gerealiseerde uitgaven komen nagenoeg overeen met de begrote uitgaven.

A4. ICT

De gerealiseerde uitgaven zijn € 3,7 miljoen lager dan de in de begroting opgenomen uitgaven. Voor een belangrijk deel is dit onderuitputting die is ontstaan door vertraging in projecten, lagere contractkosten dan voorzien en doordat de betaling van enkele in 2017 geleverde producten en diensten pas in 2018 zal plaatsvinden. Het resterende deel heeft betrekking op interdepartementale contracten waarvan de kosten door budgetoverheveling verrekend worden en op ICT-budget dat is ingezet op personeel, externe inhuur en materieel.

A5. Bijdrage aan SSO’s

De gerealiseerde uitgaven komen nagenoeg overeen met de begrote uitgaven.

A6. Overige materiële uitgaven

De gerealiseerde uitgaven zijn € 3,9 miljoen lager dan de in de begroting opgenomen uitgaven. Dit hangt voor een deel samen met lagere uitgaven voor dienstauto’s en huisvesting van de Inspectie.

B. Ontvangsten

De gerealiseerde ontvangsten zijn € 6,5 miljoen lager dan de in de begroting opgenomen ontvangsten. Een belangrijke verklaring hiervoor is de latere aansluiting van enkele departementen op de Rijksschoonmaakorganisatie (RSO). Daarnaast heeft er in 2017 minder inzet van SZW voor derden plaatsgevonden, waardoor er minder ontvangsten zijn geweest.

De RSO is in 2016 gestart met het uitvoeren van de schoonmaakactiviteiten. De voorbereidingen zijn gestart in 2014. De opbouw van de organisatie zal in de komende jaren geleidelijk plaatsvinden naar gelang er meer departementen aansluiten. De bijbehorende uitgaven komen ten laste van de begroting van het Ministerie van SZW. De schoonmakers zijn in dienst van het Rijk.

Ter financiering van aanloopkosten van de RSO is voor de eerste jaren een transitiebudget voorzien, omdat de inkomsten in de eerste jaren onvoldoende zijn om de uitgaven te dekken.

Tabel 5.96.2 laat de apparaatuitgaven van RSO afzonderlijk zien. Ten opzichte van de begroting zijn er minder departementen aangesloten dan verwacht.

Tabel 5.96.2 Extracomptabele tabel apparaatsuitgaven kerndepartement en apparaatsuitgaven RSO (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Kerndepartement exclusief RSO
Uitgaven	251.182	249.897	288.976	245.314	243.805	254.221	– 10.416
Ontvangsten	9.744	4.761	4.569	3.576	2.396	6.657	– 4.261
Rijksschoonmaakorganisatie
Uitgaven	–	960	2.242	10.196	21.213	24.603	– 3.390
Ontvangsten	–	0	0	9.987	19.904	22.120	– 2.216

Tabel 5.96.3 geeft een samenvatting van de apparaatsuitgaven van het kerndepartement, het Agentschap SZW en van de ZBO’s en RWT’s van het ministerie. De toelichting op de ontwikkeling bij het kerndepartement is te vinden bij tabel 5.96.1. Zie beleidsartikel 11 en bijlage E1 voor een toelichting op de ZBO’s/RWT’s en hoofdstuk 9 voor het Agentschap SZW.

Tabel 5.96.3 Totaaloverzicht apparaatsuitgaven/kosten inclusief agentschappen en ZBO’s/RWT’s (x € 1.000)

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Totaal apparaatsuitgaven Ministerie	251.182	250.857	291.218	291.218	265.018	278.824	– 13.806
Totaal apparaatskosten agentschap	19.509	19.091	15.997	15.997	15.332	15.440	– 108
Agentschap SZW	19.509	19.091	15.997	15.997	15.332	15.440	– 108
Totaal apparaatskosten ZBO’s1 en RWT’s	2.006.852	2.134.164	2.035.028	2.035.028	2.021.872	1.980.379	41.493
UWV	1.769.181	1.908.187	1.807.067	1.807.067	1.784.939	1.758.033	26.906
SVB	229.890	219.405	221.590	221.590	230.224	216.077	14.147
IB	7.781	6.572	6.371	6.371	6.709	6.269	440

De bezetting van het kerndepartement exclusief RSO ultimo 2017 is vrijwel gelijk aan 2016. Dit is het gecombineerde effect van een afname door het invullen van de taakstelling en een toename door uitbreiding van het Financieel Dienstencentrum vanwege de aansluiting van de Ministeries van BZK en OCW.

Tabel 5.96.4 Bezettingsoverzicht (fte)

	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017
Kerndepartement exclusief RSO	2.184	2.254	2.265	2.226	2.227
RSO	0	0	12	260	398
Bezetting totaal ultimo	2.184	2.254	2.277	2.486	2.625

Concrete maatregelen voor invulling van de taakstelling 2016–2018

De taakstelling is voor het kerndepartement SZW onder meer ingevuld door een verdere versobering van de bedrijfsvoering. Voorts zijn de processen rond het beroep en bezwaar van de Wet Arbeid Vreemdelingen vereenvoudigd en gestroomlijnd. Tevens is door deregulering per 1 januari 2016 gestopt met het organisatie- en systeemtoezicht op het UWV en de SVB. De taakstelling van het kerndepartement is verhoogd om extra formatieplaatsen te kunnen creëren voor medewerkers uit de doelgroep kwetsbare groepen.

De taakstelling van het UWV en de SVB wordt ingevuld door besparingsmogelijkheden als gevolg van aanpassing in werkprocessen en verdere efficiëntiemaatregelen. Het UWV en de SVB hebben de invulling van de taakstelling in 2017 opgenomen in hun jaarplannen die zijn aangeboden aan de Tweede Kamer.

Tabel 5.96.5 Extracomptabele tabel invulling taakstelling (x € 1.000)

	2016	2017	2018	Structureel
Departementale taakstelling (totaal)	23.354	52.803	64.978	64.978
Kerndepartement	3.354	7.703	9.378	9.378
Agentschappen totaal	0	0	–	–
Agentschap SZW	0	0	–	–
ZBO’s totaal	20.000	45.100	55.600	55.600
UWV (inclusief BKWI)	17.700	39.700	48.900	48.900
SVB	2.300	5.400	6.700	6.700

97. Aflopende regelingen

Voor de financiële afwikkeling en verantwoording van een aantal aflopende regelingen is in de begroting een afzonderlijke voorziening getroffen.

Tabel 5.97.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 97 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	799	0	– 121	0	0	0	0
Uitgaven	929	0	0	0	0	0	0
Programma-uitgaven	929	0	0	0	0	0	0
Aflopende regelingen	929	0	0	0	0	0	0
Ontvangsten	510	4	199	13	0	0	0

A. Programma-uitgaven

Het gaat hier om nadeclaraties of vergoedingen van nabetalingen op grond van gerechtelijke uitspraken (bezwaar- en beroepsprocedures) naar aanleiding van geschillen in het verleden. Er zijn in 2017 geen uitgaven.

B. Ontvangsten

Er zijn in 2017 geen ontvangsten.

98. Algemeen

Op dit artikel worden de niet naar beleidsartikelen toe te rekenen budgetten verantwoord.

Tabel 5.98.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 98 (x € 1.000)

Artikelonderdeel	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen	59.313	42.548	23.605	36.414	35.474	37.717	– 2.243
Uitgaven	60.050	39.442	27.550	34.334	32.974	37.749	– 4.775
Subsidies	275	244	191	1.714	2.367	396	1.971
Opdrachten	18.218	14.271	9.186	12.075	9.040	18.533	– 9.493
Handhaving	589	851	724	627	641	5.794	– 5.153
Opdrachten overig	17.629	13.420	8.462	11.448	8.399	12.739	– 4.340
Bekostiging	2.626	2.260	3.295	3.666	4.010	3.455	555
Uitvoeringskosten Caribisch Nederland	2.626	2.260	3.295	3.666	4.010	3.455	555
Bijdrage aan medeoverheden	5.484	5.633	0	0	0	0	0
Verzameluitkering SZW	5.484	5.633	0	0	0	0	0
Bijdrage aan agentschappen	31.758	15.352	13.086	15.576	16.631	13.165	3.466
Inspectie Werk en Inkomen	9.715	0	0	0	0	0	0
Agentschap SZW	21.934	14.898	12.694	15.077	16.234	12.500	3.734
Rijksdienst Ondernemend Nederland	109	454	392	387	286	505	– 219
Agentschap CJIB	0	0	0	112	111	160	– 49
Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken	1.689	1.682	1.792	1.303	926	2.200	– 1.274
Ministerie van Financiën	1.689	1.682	1.792	1.303	926	2.200	– 1.274
Ontvangsten	25.812	9.779	438	798	1.460	0	1.460

A. Subsidies

Gedurende de begrotingsuitvoering is door middel van budgettair neutrale herschikkingen budget toegevoegd aan artikel 98. Hierdoor komen de gerealiseerde uitgaven € 2,0 miljoen hoger uit dan begroot. De gerealiseerde uitgaven hebben betrekking op subsidies aan de VNG voor handhavingsactiviteiten en gegevensuitwisseling, aan TNO voor project Fieldlab, aan Stichting Nationale DenkTank en de stichting Studeren op maat.

B. Opdrachten

B1. Handhaving

Van het handhavingsbudget op artikel 98 is als budgettair neutrale herschikking gedurende de begrotingsuitvoering € 5,0 miljoen naar andere budgetten overgeboekt, dit is: voor handhavingsactiviteiten uitgevoerd door de SVB en het UWV (€ 2,6 miljoen), naar artikel 2 (€ 0,2 miljoen) en voor het verstrekken van subsidies binnen artikel 98 (€ 2,2 miljoen). Met een kasschuif is € 1,4 miljoen overgeboekt naar 2018 en verdere jaren. Via budgettair neutrale herschikking van artikel 99 is er € 1,9 miljoen budget bijgeboekt voor 2017 en via de eindejaarsmarge is er € 0,2 miljoen ontvangen. Daarnaast is € 0,1 miljoen overgeboekt naar het Ministerie van BZK voor de toolingkosten voor Eenduidige Normatiek Single Information Audit bij gemeenten.

De gerealiseerde uitgaven voor opdrachten handhaving bestaan uit rentekosten en terugbetaling van opgelegde boetes (€ 0,6 miljoen). Van het resterend budget is € 0,8 miljoen niet uitgegeven.

B2. Opdrachten overig

De realisatie op het budget voor Opdrachten overig is € 4,3 miljoen lager dan begroot. De gerealiseerde lagere uitgaven treden op bij onderzoeksopdrachten, primaire processen, voorlichting en overige opdrachten.

C. Bekostiging

De gerealiseerde uitgaven van de SZW-unit van de RCN zijn € 0,6 miljoen hoger dan begroot. De hogere uitgaven zijn toe te schrijven aan nog over 2016 te betalen kosten voor diensten uitgevoerd door het Ministerie van BUZA.

D. Bijdrage aan agentschappen

D1. Agentschap SZW

De uitgaven aan het Agentschap SZW zijn € 3,7 miljoen hoger dan begroot. Om beter aan te sluiten bij het ritme van de financiering van de uitvoeringskosten ESF-regelingen is er een budgettair neutrale kasschuif van 2017 en 2018 naar het jaar 2019 geboekt (€ 0,1 miljoen). Voor de uitvoeringskosten van de Regeling nabetaling vakantiedagen is € 0,2 miljoen aan de begroting toegevoegd. Een bedrag van € 4,0 miljoen is naar dit artikel overgeboekt als budgettair neutrale herschikking binnen de begroting van SZW. Van het budget is uiteindelijk € 0,4 miljoen niet uitgegeven.

D2. Rijksdienst Ondernemend Nederland

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland heeft € 0,2 miljoen minder ontvangen dan het budget van 2017 voor de kosten van certificering van de betaalaanvragen voor Europese subsidies bij de Europese Commissie en de uitvoeringskosten van de Borgstellingsregeling.

D3. Agentschap Centraal Justitieel Incasso Bureau

De realisatie voor 2017 voor de uitvoeringskosten voor het innen van door de Inspectie SZW opgelegde bestuurlijke boetes door het Agentschap CJIB is € 0,1 miljoen.

E. Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken

De bijdrage aan het Ministerie van Financiën ten behoeve van controlewerkzaamheden ESF is € 1,3 miljoen lager dan begroot. De controlewerkzaamheden van de ESF-projecten 2007–2013 zijn aan het afnemen en voor het EGF 2017 zijn geen controles uitgevoerd, dit leidt tot lagere uitgaven.

F. Ontvangsten

De gerealiseerde ontvangsten hebben betrekking op algemene ontvangsten en restituties op afrekeningen subsidies en opdrachten over voorgaande jaren (€ 1,5 miljoen).

99. Nominaal en onvoorzien

Op dit artikel worden de uitgaven verantwoord voor loon- en prijsbijstelling en voor onvoorziene uitgaven.

Tabel 5.99.1 Begrotingsgefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 99 (x € 1.000)

Artikelonderdeel		Realisatie 2013	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Realisatie 2016	Realisatie 2017	Begroting 2017	Verschil 2017
Verplichtingen		0	0	0	0	0	626.863	– 626.863
Uitgaven		0	0	0	0	0	133.863	– 133.863
Loonbijstelling		0	0	0	0	0	0	0
	waarvan programma	0	0	0	0	0	0	0
	waarvan apparaat	0	0	0	0	0	0	0
Prijsbijstelling		0	0	0	0	0	0	0
	waarvan programma	0	0	0	0	0	0	0
	waarvan apparaat	0	0	0	0	0	0	0
Onvoorzien		0	0	0	0	0	133.863	– 133.863
Ontvangsten		0	0	0	0	0	0	0

A. Overige beleidsuitgaven

De grondslag voor dit onderdeel ligt in de Comptabiliteitswet, waarin de mogelijkheid bestaat een artikel op te nemen ten behoeve van de voorlopige verwerking van de loon- en prijsindexering, een taakstelling of een ander nog te verdelen begrotingsbedrag.

Onvoorzien

Gedurende de begrotingsuitvoering 2017 zijn diverse op dit artikel geplaatste bedragen, onder andere € 15 miljoen voor de bestrijding van kinderen in armoede en de amendementen over regionale werkgeversservicepunten (€ 3,5 miljoen) en grensregio’s (€ 1,4 miljoen), overgeheveld naar de desbetreffende beleidsartikelen. Daarnaast zijn er meerdere overboekingen met andere departementen en begrotingen verwerkt. Naar het Gemeentefonds is € 85 miljoen overgeboekt voor de bestrijding van kinderen in armoede en € 3,75 miljoen voor armoede onder ouderen. Ook zijn diverse kasschuiven doorgevoerd naar latere jaren om beter aan te sluiten bij het benodigde kasritme. Bij de 2^e suppletaire wet is reeds € 3,2 miljoen vrijgevallen. Uiteindelijk bleef een bedrag van € 1 miljoen over waar geen beroep meer op is gedaan.

Verplichtingen

Bij artikel 99 zijn gedurende de begrotingsuitvoering 2017 de verplichtingenmutaties € 493 miljoen groter dan de uitgavenmutaties. Dit verschil wordt verklaard doordat het verplichtingenritme en het kasritme van het LIV (en de LKV’s) met elkaar in overeenstemming dienen te zijn (eerder werd abusievelijk verondersteld dat de verplichtingen voorliepen op de kasuitgaven). Bij de 1^e suppletoire begroting is dit gerealiseerd.

6. BEDRIJFSVOERINGSPARAGRAAF

De bedrijfsvoeringsparagraaf bevat een rapportage over de bedrijfsvoering van het Ministerie van SZW. Hiermee geeft SZW aan in hoeverre er sprake is van beheerste bedrijfsprocessen en maakt SZW waar nodig melding van bijzonderheden, onvolkomenheden en onrechtmatigheden. De belangrijkste conclusie is dat de bedrijfsvoering en het financieel beheer binnen SZW in het algemeen goed op orde zijn. Dat is in lijn met voorgaande jaren. Teneinde de kwaliteit van de bedrijfsvoering te behouden en waar mogelijk verder te vergroten resteert nog een aantal aandachtspunten. Deze aandachtspunten en de acties die daarop lopen worden toegelicht, aan de hand van de onderwerpen genoemd in de Regeling rijksbegrotingsvoorschriften.

6.1 Uitzonderingsrapportage

6.1.1 Rechtmatigheid

De ADR heeft bij vier begrotingsartikelen fouten en onzekerheden in de rechtmatigheid vastgesteld die de rapporteringstolerantie van 10% overschrijden.

Tabel 6.1 Overzicht overschrijdingen rapporteringstoleranties fouten en onzekerheden

(1) Rapporterings-tolerantie	(2) Verantwoord bedrag in € (omvangsbasis)	(3) Rapporteringstolerantie voor fouten en onzekerheden in €	(4) Bedrag aan fouten in €	(5) Bedrag aan onzekerheden in €	(6) Bedrag aan fouten en onzekerheden in €	(7) Percentage aan fouten en onzekerheden t.o.v. verantwoord bedrag = (6)/(2)*100%
Artikel 3 Arbeidsongeschiktheid	803.240	80.324	50.347	16.223	66.570	1
Artikel 6 Ziekte en Zwangerschap	7.577.648	757.765	16.124	134.360	150.484	1
Artikel 8 Oudedagsvoorziening	24.174.350	2.417.435	4.914	920.419	925.333	1
Artikel 9 Nabestaanden	1.110.435	111.044	41.862	139.540	181.402	16,3%

Toelichting

De fouten en onzekerheden hebben betrekking op de uitgaven sociale verzekeringswetten in Caribisch Nederland. Dit wordt toegelicht in paragraaf 6.1.3.

6.1.2 Totstandkoming niet-financiële verantwoordingsinformatie

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

6.1.3 Financieel en materieelbeheer

Financieel beheer 3F

De AR heeft de Minister van SZW aanbevolen om een autorisatieconcept in te voeren conform het advies van de leverancier en daarnaast aanbevolen om afspraken te maken met SSC-ICT over de verantwoording van de kwaliteit van diens beheertaken. Het nieuwe autorisatieconcept is in 2017 bij SZW geïmplementeerd (in 2016 was dit al bij het FDC gebeurd).

Het technisch beheer voor het 3F-systeem is belegd bij SSC-ICT. Het is voor SZW als systeemeigenaar van belang dat SSC-ICT zich verantwoordt over het gevoerde technische beheer (zoals de generieke IT-infrastructuur). Door het ontbreken van een verantwoording heeft SZW als systeemeigenaar geen inzicht in de kwaliteit van de dienstverlening van SSC-ICT. De ADR heeft een onderzoek naar de General IT Controls (GITC) van het 3F-systeem uitgevoerd.

SSC-ICT heeft in 2017 haar kwartaalrapportage aangepast. Deze rapportage moet op enkele punten nog aangevuld worden. Dit staat gepland voor 2018.

Financieel beheer Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN)

De Algemene Rekenkamer heeft bij Jaarverslag SZW 2016 tekortkomingen geconstateerd bij het financieel beheer van de RCN-unit SZW, te weten: 1) het ontbreken van interne maatregelen bij handmatige betalingen en het ontbreken van functiescheiding tussen uitvoeren en goedkeuren van betaallijsten, 2) onjuist berekende uitkeringen en 3) het ontbreken van onderbouwende documentatie waarmee de rechtmatigheid van de uitkeringen en betalingen kan worden vastgesteld.

Deze omissies zijn mede ontstaan door verouderde, ontoereikende ICT-systemen en een tekort aan personeel. De Algemene Rekenkamer heeft dit als onvolkomenheid in het financieel beheer bij de RCN-unit SZW aangemerkt. Gedurende 2017 heeft de RCN-unit SZW een verbeterplan opgesteld, waarover de Kamer per brief is geïnformeerd (Tweede Kamer, 2016–2017, 34 550 XV, nr. 77).

In 2017 zijn verschillende stappen ondernomen om de tekortkomingen op te lossen. Ultimo 2017 zijn handmatige betalingen tot een minimum teruggedrongen. In het kader van betere functiescheiding is in het werkproces waar mogelijk een strikte scheiding tussen invoer en beoordelen doorgevoerd. Zoals in voornoemde brief aangegeven bleken de bedragen van het wettelijk ouderdomspensioen – in het licht van alle relevante bepalingen – niet onjuist berekend te zijn. De bevinding van de onjuist berekende ouderdomspensioenen is hiermee komen te vervallen. Op het gebied van dossiervorming is de beoogde archiveringsslag in uitvoering. De afronding staat gepland in 2018. Verder zijn met de Belastingdienst Caribisch Nederland afspraken gemaakt over gegevensuitwisseling met betrekking tot loon uit dienstbetrekking, waarmee een belangrijke bijdrage wordt geleverd aan de de rechtmatigheid van de uitkeringsverstrekking in het kader van loonderving.

Bij separate brief wordt de Tweede Kamer meer uitgebreid geïnformeerd over de stand van zaken.

6.1.4 Overige aspecten van bedrijfsvoering

Informatiebeveiliging

In 2017 heeft SZW een managementsysteem voor informatiebeveiliging ingericht. Ook is het interne toezicht en de sturing op informatiebeveiliging binnen SZW versterkt. Elk dienstonderdeel is gedurende het jaar actief begeleid bij het opstellen van de Zelfevaluatie Informatiebeveiliging en Privacy 2017, de controles op prestatie-indicatoren en het actualiseren van risicoanalyses voor de belangrijkste informatiesystemen. De dienstonderdelen hebben voldoende zicht op de voor hen relevante kwetsbaarheden en dreigingen en hebben in lijn met vigerende wet- en regelgeving passende weerstandsmaatregelen getroffen. SZW pakt de aandachtspunten met betrekking tot ketenpartners en systeemapplicaties in 2018 op.

Er zijn geen substantiële risico’s geconstateerd ten aanzien van de bedrijfskritische processen en informatiesystemen. SZW geeft over 2017 een positieve In-Control Verklaring (ICV) af voor informatiebeveiliging. In 2017 had de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN-unit SZW) de informatiebeveiliging niet op orde. De RCN-unit SZW voorziet in 2018 in de realisatie van de verbeterpunten.

6.2 Rijksbrede bedrijfsvoeringsonderwerpen

MenO-beleid en MenO-risico's

Het Ministerie van SZW heeft als uitgangspunt dat zij regelgeving tot stand brengt die zo min mogelijk gevoelig is voor misbruik of oneigenlijk gebruik (MenO). Bij elke regeling, waarbij er afhankelijkheid is van (door derden geleverde) gegevens over bijvoorbeeld inkomen, vermogen, leefsituatie en door subsidieaanvragers verstrekte gegevens, is er sprake van MenO-gevoeligheid.

SZW heeft maatregelen getroffen om MenO-risico’s te beheersen. Het gaat bijvoorbeeld om voorlichting door SZW en uitvoerders aan aanvragers en het opnemen van bevoegdheden in wet- en regelgeving voor uitvoerders om informatie op te vragen om de rechtmatigheid vast te stellen bij de aanvrager. Bovendien gebruiken de uitvoerders voor het vaststellen van de rechtmatigheid de gegevens uit basisregistraties en wisselen ze onderling gegevens uit. Sinds 2016 brengt SZW bij nieuwe en gewijzigde wet- en regelgeving de MenO-risico’s in kaart. SZW neemt in de memorie van toelichting van nieuwe wetten een passage over MenO op. Verder neemt SZW via de verantwoordingscyclus met de uitvoerders per regeling de geconstateerde fraude-aantallen en fraudebedragen op in het jaarverslag. Met de uitvoerders zijn afspraken gemaakt over het melden van fraudesignalen aan SZW.

In 2017 heeft SZW de resterende MenO-beschrijvingen voor regelingen groter dan € 100 miljoen afgerond. In de MenO- beschrijvingen komen, voor zover mogelijk, de mogelijke beheersmaatregelen ter reductie van risico’s, het zichtbaar maken van het gekwantificeerde restrisico en het beoordelen van de aanvaardbaarheid van deze restrisico’s aan bod. SZW heeft maatregelen getroffen om MenO ook in de toekomst actueel te houden. Dit is besproken in het Audit Committee. De Bestuursraad SZW heeft op 19 januari 2018 met dit voorstel ingestemd. Daarnaast is afgesproken met het UWV om in 2018 een pilot te houden voor het kwantificeren van restrisico’s.

Grote lopende ICT-projecten

Het kerndepartement SZW kende in 2017 vier lopende projecten als onderdeel van de rapportage grote en risicovolle ICT-projecten: Continue screening kinderopvang (fase 2), het project Directe Financiering Kinderopvang (DFKO), Inleenverbanden & Quotumwet en Wet Tegemoetkomingen Loondomein (Wtl).

Voor wat betreft Continue screening in de kinderopvang zijn op basis van een personenregister de ketentesten afgerond en is gestart met de implementatie. In 2017 is verder gewerkt aan DFKO, waarbij investeringen zijn gedaan bij Dienst Uitvoering Onderwijs en is invulling gegeven aan de samenwerking met onder andere de brancheorganisaties, oudervertegenwoordiging, toezichtpartners en gegevensleveranciers. Wat betreft het project Inleenverbanden en Quotumwet is de bouw van de inleenadministratie van start gegaan. Voor implementatie van de Wtl hebben UWV en Belastingdienst in 2017 de Wtl-applicatie, de koppelingen en de gezamenlijke database voor het onderdeel lage inkomensvoordeel (LIV) afgerond. Het BIT-advies en de bestuurlijke reactie daarop zijn op 15 januari 2018 naar de Tweede Kamer verzonden.

De zelfstandige bestuursorganen van SZW leggen in hun jaarverslagen verantwoording af over grote en/of risicovolle ICT-projecten. Deze projecten worden op het Rijks ICT-dashboard opgenomen en minimaal éénmaal per jaar geactualiseerd. UWV heeft 7 projecten in uitvoering opgenomen: Digitale werkplek, Programma Participatiewet, 1UBO-AW, Basis Rapportage Voorziening, Digitalisering Werkprocessen Bezwaar & Beroep, Basis Registratie Personen en Verwerving Datacenter. SVB heeft 1 project opgenomen: vAKWerk (vernieuwing AKW).

Gebruik open standaarden

In 2017 zijn geen afwijkingen gebleken aan de eis van voldoen aan de open standaarden.

Audit Committee

Het Audit Committee (AC) heeft in 2017 conform de taakomschrijving het management van SZW geadviseerd over risicomanagement, het borgen van de kwaliteit van de bedrijfsvoering en het auditbeleid. Zoals gebruikelijk zijn het concept jaarverslag 2016 en het concept samenvattend auditrapport van de ADR besproken. In elk volgend AC heeft de ADR gerapporteerd over de voortgang van het auditplan, hierbij is bijzondere aandacht geweest voor het financieel beheer Rijksdienst Caribisch Nederland, informatiebeveiliging en de implementatie van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Het AC heeft een aantal inhoudelijke thema’s besproken, zoals opvolging van de aanbevelingen uit het AR-rapport over UWV, MenO en het Inspectie Control Framework. Bij deze themabesprekingen vervult het AC een kritische zijlichtfunctie ten aanzien van risico’s en sturingsvraagstukken. In 2017 is een evaluatie aangekondigd naar het functioneren van het Audit Committee. Deze evaluatie vindt plaats in 2018.

6.3 Belangrijke ontwikkelingen en verbeteringen in de bedrijfsvoering

Reorganisatie pSG-kolom

In het kader van de herinrichting van de pSG-kolom zijn per 1 april 2017 alle onderdelen gericht op dienstverlening en uitvoeringsondersteuning aan derden bij elkaar gebracht. De nieuwe directie Dienstverlening, Samenwerkingsverbanden en Uitvoering (DSU) bestaat uit het Leer- en Ontwikkelplein (LOP), het Financieel Dienstencentrum (FDC) en het Agentschap SZW. Gelet op deze herinrichting is in 2017 gewerkt aan een nieuw sturingsmodel, waarbij gestreefd wordt naar een eenduidige besturing van de verschillende onderdelen. De pSG heeft in deze nieuwe structuur een stevige en centrale positie als eigenaar van de dienstonderdelen. De invoering hiervan vindt plaats in 2018.

In 2017 heeft het Agentschap SZW voorbereidingen getroffen om per 1 januari 2018 over te gaan van het baten lastenstelsel naar het verplichtingen-kasstelsel. Vanaf deze datum heeft het Agentschap SZW de status van een reguliere SZW directie (Uitvoering van Beleid, UvB), onderdeel van de Directie Dienstverlening, Samenwerkingsverbanden en Uitvoering. Uiterlijk 1 juli 2018 is de formele procedure hiervoor afgerond. Voor deze overgang zijn met opdrachtgevers afspraken gemaakt om vanaf 2018 meerjarig budgetten over te hevelen naar UvB. De omvang van deze budgetten zijn de geraamde uitvoeringskosten die in 2017 op de begroting van de opdrachtgevers stonden

Uitbreiding FDC naar vijf deelnemende departementen

Dienst Uitvoering Subsidies aan Instellingen (DUS-I)

SZW heeft in 2017 besloten om de nationale subsidies van het Ministerie van SZW weer zelf uit te gaan voeren en per 1 januari 2018 het partnerschap met DUS-I van VWS te beëindigen. DUS-I (die ook subsidies van de Ministeries van VWS en OCW uitvoert) verzorgde vanaf 1 april 2016 de uitvoering van de nationale SZW-subsidies. De belangrijkste reden om de samenwerking te beëindigen, is de mate waarin de departementen gebruikmaken van het subsidie-instrument. SZW was veruit de kleinste partner (circa 7%) en maakte daardoor vaak andere afwegingen dan de andere twee departementen, in het bijzonder ten aanzien van investeringen in ICT. Met VWS zijn goede afspraken gemaakt over de overdracht van de subsidie-uitvoering. SZW heeft haar subsidie-ontvangers in 2017 over de verandering geïnformeerd en haar werkprocessen en instructies voor medewerkers aangepast aan de nieuwe situatie. Hiermee is de kennis binnen SZW geborgd. De verandering heeft geen gevolgen voor de voorwaarden en termijnen van de (lopende) subsidies.

Subsidiebeheer

Uit de controle van de ADR blijkt dat de staatssteuntoetsen van SZW in 2017 onvoldoende zijn uitgevoerd. Daarnaast heeft de ADR een aantal verbeterpunten over subsidiebeheer aangegeven, bijvoorbeeld voor de bevoorschotting van subsidies. Met de beleidsdirecties vindt overleg plaats om de verbeterpunten voor het subsidiebeheer in 2018 op te pakken.

Toezicht- en reviewbeleid

In 2017 is het Toezichtbeleid van SZW op het UWV en de SVB vastgesteld. In het toezichtbeleid wordt beschreven hoe SZW vorm geeft aan de rol van toezichthouder op het gebied van rechtmatigheid en doelmatigheid van de ZBO’s. Twee keer per jaar wordt een (meerjarige) risicoagenda opgesteld met als doel risico’s in kaart brengen, te beoordelen en waar nodig voorstellen te doen tot interventie. De Tweede Kamer ontvangt jaarlijks een rapportage met de belangrijkste bevindingen. In december 2017 zijn de eerste bevindingen vanuit het toezicht naar de Kamer gestuurd (Tweede Kamer, 2018–2018, 26 448, nr. 600).

Privacybescherming

In 2017 is SZW gestart met de implementatie van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). SZW heeft een centraal projectteam opgericht dat onderzoek uitvoert en de dienstonderdelen begeleidt bij de realisatie van implementatiemaatregelen. Het projectteam werkt daarbij samen met de decentrale coördinatoren informatiebeveiliging en privacy en andere stakeholders binnen en buiten SZW. In 2017 heeft het projectteam in kaart gebracht wat de actuele stand is en wat er aanvullend gedaan moet worden om bij invoering van de AVG op 25 mei 2018 in control te zijn. Daarbij is gestart met de realisatie van SZW-brede en directiespecifieke maatregelen.

In 2017 zijn de interne formulieren voor het melden van beveiligingsincidenten en het melden van datalekken geïntegreerd. Hierdoor borgt SZW dat direct een mogelijk verband tussen beveiligingsincidenten en datalekken wordt gelegd.