Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

De voorliggende suppletoire begroting bevat de voorgestelde wijzigingen ten opzichte van de eerste suppletoire begroting van hoofdstuk X van de begroting van het Rijk.

Allereerst wordt in hoofdstuk 2 het voorstel van wet gepresenteerd met daarin de cijfermatige aansluiting ten opzichte van de eerste suppletoire begroting. Vervolgens worden in paragraaf 2.1 de belangrijkste begrotingswijzigingen op de begroting van het Ministerie van Defensie vermeld.

Afsluitend wordt in paragrafen 2.2 en 2.3 inzicht gegeven in de begrotingsmutaties op artikelniveau voor de beleidsartikelen en de niet-beleidsartikelen. Per artikel is in deze paragraaf een tabel opgenomen met daarin de budgettaire gevolgen van beleid. De budgettaire gevolgen worden in de tabellen cijfermatig gepresenteerd en in aansluiting op de tabel toegelicht. De mutaties groter of gelijk aan onderstaande staffel worden op het niveau van de financiële instrumenten (en eventueel artikelonderdeel) toegelicht.

Instandhouding

Het budget Instandhouding is verhoogd met € 31,7 miljoen. Deze verhoging wordt met name verklaard door herschikkingen binnen de Defensiebegroting voor € 27,5 miljoen ten behoeve van het inlopen van de achterstand in de verwerving van de voorraden die zijn benodigd voor inzet. Daarnaast is er onder meer € 4,1 miljoen herschikt binnen artikel 2 als gevolg van een herindeling in het administratieve systeem.

Personele uitgaven

Het budget Personele uitgaven is verhoogd met € 18,9 miljoen. In verband met het onderhandelaarsresultaat met de centrales over nieuwe arbeidsvoorwaarden is het budget voor personele uitgaven verhoogd met € 15,4 miljoen. Daarnaast is binnen de defensiebegroting per saldo € 5,0 miljoen herschikt voor de hogere toelagen voor personeel dat is gestationeerd in de Caribische delen van Nederland als gevolg van de stijging van de dollarkoers.

Gereedstelling

Het budget Gereedstelling is verlaagd met € 13,6 miljoen, deze mutatie wordt grotendeels verklaard door onderrealisatie van € 12,5 miljoen. De onderrealisatie is een gevolg van te weinig personeel. Door achterblijvende vulling van het personeelsbestand en inzet in missies is er minder geoefend door het CLAS dan voorzien, daardoor zijn minder voedingsuitgaven en operationele uitgaven gedaan. Daarnaast worden facturen voor oefenterreinen in het buitenland later ontvangen (circa € 7 miljoen) en is budget (€ 2,5 miljoen) naar het Defensie Ondersteuningscommando overgeheveld voor civiel transport. Hiermee worden ondersteunende eenheden bij CLAS ontlast. Ook valt circa € 4,2 miljoen vrij doordat een ondersteunende eenheid geen budget benodigd had voor de uitvoering van diensten van het Joint Informatievoorziening Commando (JIVC).

Personele uitgaven

Het budget personele uitgaven is per saldo verlaagd met € 12,6 miljoen. In verband met het onderhandelaarsresultaat met de centrales over nieuwe arbeidsvoorwaarden is het budget voor personele uitgaven verhoogd met € 26,9 miljoen. Vervolgens is het budget voor personele uitgaven verlaagd met € 38,4 miljoen als gevolg van een achterblijvende vulling van het personeelsbestand. Dit werkt tevens door in lagere uitgaven voor diverse soorten toelagen zoals oefentoelagen.

Instandhouding

Als gevolg van herschikkingen binnen de defensiebegroting is het budget voor instandhouding verhoogd met € 21,9 miljoen voor extra activiteiten ten behoeve van (het herstel van) de inzetbaarheid van vliegtuigen en met name de helikopters. De jaren 2017 en 2018 worden gebruikt om maximaal te werken aan het herstel van de brede inzetbaarheid. De helikopters zijn vanaf 2019 weer inzetbaar en beschikbaar.

Personele uitgaven

Het budget personele uitgaven is verhoogd met € 18,6 miljoen. In verband met het onderhandelaarsresultaat met de centrales over nieuwe arbeidsvoorwaarden is het budget voor personele uitgaven verhoogd met € 11,8 miljoen. Daarnaast is binnen de defensiebegroting budget herschikt (€ 4,8 miljoen) ten behoeve van het langer openhouden van Air Operations Control Station (AOCS) Nieuw Millingen en aanloopkosten voor de F-35 en Multirole Tanker Transport (MRTT). Om een succesvolle introductie van de F-35 en de MRTT in 2019 te bewerkstelligen, dient vliegend en onderhoudspersoneel nu reeds in de Verenigde Staten hun opleidingen te volgen. Deze uitgaven worden niet gedekt door het project en worden uit de reguliere CLSK-begroting betaald.

Personele uitgaven

In verband met het onderhandelaarsresultaat met de centrales over nieuwe arbeidsvoorwaarden is het budget voor personele uitgaven verhoogd met € 9,3 miljoen. Vervolgens is het budget verlaagd met € 12,6 miljoen als gevolg van achterblijvende vulling van personeel en de doorwerking daarvan op diverse toelagen. Bij Miljoenennota heeft het kabinet structurele middelen toegevoegd ten behoeve van de grenspolitietaak. Omdat de incidentele toevoeging niet in de juiste jaren was toegevoegd is een bedrag van € 8 miljoen met een kasschuif naar 2018 doorgeschoven om aan te sluiten bij het benodigde kasritme.

Voorzien in nieuw materieel (– € 139 miljoen)

Het budget van het project F35 wordt in 2017 verlaagd met € 50 miljoen. Dit is het gevolg van de grote onzekerheid over de te ontvangen facturen van het Joint Strike Fighter Program Office (JPO). De facturatie van Lockheed Martin via het JPO blijft achter bij de werkelijke productie. Hierdoor kunnen deze betalingen niet meer worden gedaan in 2017.

Het budget van het project Vervanging en Modernisering Chinook wordt verlaagd met € 50 miljoen. Het in 2015 initieel overeengekomen betalingsschema van het contract met de Amerikaanse regering heeft de fasering van het budget over de jaren bepaald. Dit wijkt echter significant af van de werkelijke betalingen. Deze zijn namelijk gebaseerd op het zogenaamde Special Billing Arrangement dat Nederland met de Amerikaanse overheid heeft afgesproken. Het project heeft dan ook geen vertraging opgelopen, er is slechts sprake van latere betaling. De betalingen worden gedaan in de jaren dat de toestellen zullen worden afgeleverd.

Het project Defensie Bewakings- en Beveiligingssysteem (DBBS) is vertraagd. De tegenvallende realisatie van deze investering komt doordat de leverancier nog niet heeft geleverd. Daarom is het budget voor dit jaar met € 20 miljoen verlaagd.

Tot slot zal een aantal projecten niet meer in 2017 in uitvoering worden genomen, zoals de Studie M-fregatten en de midlife update van de Fuchs voor in totaal € 20 miljoen.

Voorzien in infrastructuur (+ € 8 miljoen)

De prognose voor grote nieuwbouwprojecten is verhoogd met € 8 miljoen tot € 205 miljoen. Eerder verwachte vertraging heeft zich niet voorgedaan.

Voorzien in IT (– € 44 miljoen)

Het budget voor de investeringen in IT wordt verlaagd met € 40 miljoen. De modernisering HF-walinfrastructuur (apparatuur voor communicatie tussen hoofdkwartier en schepen) is in 2017 met € 6 miljoen, IT-KMar-Informatie Gestuurd Optreden met € 6 miljoen, TCE21B/C-vervanging (crypto-apparatuur van MIVD) met € 8 miljoen en Verduurzaming IT met € 8 miljoen vertraagd. Daarnaast worden de budgetten van enkele kleinere IT-projecten in 2017 met € 16 miljoen verlaagd. De verwachting is dat deze uitgaven in 2018 zullen plaatsvinden.

Investeringen Wetenschappelijk Onderzoek (– € 5 miljoen)

Hiervan zal € 5 miljoen niet in 2017 worden gerealiseerd. De daling wordt met name veroorzaakt door het project Technologische-Ontwikkeling (TO) / Kennisgebruik (€ 5 miljoen). De realisatie van projecten TO blijft achter doordat de aanbesteding van projecten langer duurt en lopende projecten minder realiseren dan verwacht.

Valutareservering (– € 40 miljoen)

Conform de afspraken over de inzet van de valutareserve, is er geen gebruik gemaakt van de reserve in 2017.

Ontvangsten (– € 40 miljoen)

De € 17 miljoen lagere ontvangsten betreffen de opbrengsten van de verkoop van overtollig strategisch materieel. Het gaat hier vooral om achterstallige betalingen uit Jordanië en Griekenland, die naar verwachting later zullen worden ontvangen. Verder is er een lagere opbrengst van de verkoop van dienstpersonenauto’s, als gevolg waarvan in 2017 per saldo € 23 miljoen minder zal worden ontvangen. Het uitgangspunt is tot op heden dat deze ontvangsten in latere jaren alsnog zullen binnenkomen. Dit wordt momenteel onderzocht in een geactualiseerde business case.

Gereedstelling

Het budget op gereedstelling is verlaagd met € 21,2 miljoen. Dit wordt vooral verklaard door de lagere uitgaven voor brand- en bedrijfsstoffen (€ 30 miljoen) als gevolg van de stabiliserende olieprijs en de ontwikkeling van de dollarkoers. De uitgaven voor munitie zijn met € 10,1 miljoen verhoogd om de voorraadniveaus op te hogen om beter aan de normen te kunnen voldoen.

Personele uitgaven

In verband met het onderhandelaarsresultaat met de centrales over nieuwe arbeidsvoorwaarden is het budget voor personele uitgaven verhoogd met € 4,7 miljoen.

Materiële uitgaven

Het budget voor de materiële uitgaven neemt toe met € 20,7 miljoen. Dit wordt onder andere verklaard door hogere uitgaven op informatievoorziening (€ 7,4 miljoen) door onder meer stijgende tarieven voor licenties. Daarnaast worden elektronische communicatiemiddelen aangeschaft om invulling te kunnen geven aan het nieuwe werken (€ 4,2 miljoen). Ook zijn er hogere uitgaven voor kleding om het afgesproken servicepercentage van 95% te kunnen blijven handhaven (€ 6,5 miljoen).

Apparaatsontvangsten

De raming van ontvangsten was gebaseerd op historische gegevens. Omdat deze niet aansluiten op het huidige beeld is de raming van het ontvangstenbudget herijkt. Dit heeft geleid tot het neerwaarts bijstellen van het budget met € 20,0 miljoen. Defensie zal de structurele ontvangstenraming van het DMO herijken en binnen de begroting oplossen.

Personele uitgaven

In verband met het onderhandelaarsresultaat met de centrales over nieuwe arbeidsvoorwaarden is het budget voor personele uitgaven verhoogd met € 15,1 miljoen. De Koninklijke Marechaussee (KMar) heeft € 1,1 miljoen aan het Defensie Ondersteuningscommando overgeheveld. Hiermee is de Defensie Bewakings- en Beveiligingsorganisatie (DBBO) ingezet om beveiligingstaken van de KMar over te nemen, zodat de KMar extra ingezet kon worden op Schiphol. Daarnaast is € 7,2 miljoen vrijgevallen door de achterblijvende vulling bij militaire functies, lagere uitgaven in het kader van de opleidingen Veiligheid en Vakmanschap (VeVa) en lagere uitgaven voor het internationaal verhuiscontract. Deze middelen zijn overgeheveld naar de materiële uitgaven.

Materiële uitgaven

Bij de Miljoenennota 2018 is door het Ministerie van Justitie en Veiligheid € 0,5 miljoen aan de begroting van 2017 toegevoegd voor de financiering van twee liaisons van de KMar aan de ambassades van Peru en Kenia. Aan de budgetten voor vastgoed en infrastructuur zijn middelen toegevoegd voor het inlopen van achterstallig onderhoud (€ 7,8 miljoen), voor hogere uitgaven op water en energie (€ 1,5 miljoen) en voor de aanschaf van legeringsmeubilair voor CLAS (€ 2,3 miljoen). Daarnaast is budget toegevoegd voor het opvangen van de tekorten op 2e lijnsgezondheidszorg, transport en het aanvullen van medische inzetvoorraden (€ 5,7 miljoen), voor het leveren van transportcapaciteit aan CLAS (€ 2,5 miljoen) en voor enkele kleinere zaken waaronder internationale opleidingen (€ 1,3 miljoen). Door de latere uitbetaling van veteranenclaims dan verwacht, is € 25 miljoen ingezet zodat het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) extra achterstallig onderhoud kan plegen.

Personele uitgaven

Het budget voor personele uitgaven is per saldo met € 24,8 miljoen verlaagd. Het betreft onder meer:

• • Lagere uitgaven aan formatie met name door een achterblijvende vulling (– € 6,3 miljoen);

• • Bij pensioenen is sprake van een verschuiving voor de compensatie van € 15 miljoen voor het AOW-gat door het ABP;

• • De uitgaven aan pensioenen en uitkeringen wordt neerwaarts bijgesteld vanwege lagere uitgaven UKW (– € 16,5 miljoen). Dit wordt veroorzaakt doordat militairen dit jaar hun intrede in de UKW hebben uitgesteld in afwachting van het arbeidsvoorwaardenakkoord en vanwege een aanpassing in de raming van het UKW-bestand;

• • De Staat is met het ABP een lening overeengekomen om de kapitaaldekking van de militaire ouderdomspensioenen te financieren. De ramingen voor opname en aflossing van de lening zijn voor 2017 met € 4,7 miljoen verlaagd;

• • Naar aanleiding van het onderhandelingsresultaat over nieuwe arbeidsvoorwaarden is het hiervoor benodigde budget uitgedeeld aan het artikel Centraal Apparaat (€ 24,1 miljoen).