Nr. 88 VERSLAG HOUDENDE EEN LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

Vraag 1

Waarom stelt u ten doel om de arbeidsparticipatie te vergroten?

Antwoord 1

Een hoge(re) arbeidsparticipatie is om een aantal redenen van belang. Allereerst draagt een hoge arbeidsparticipatie bij aan de houdbaarheid van de verzorgingsstaat, naarmate er meer mensen werken verbetert immers de verhouding tussen het aantal actieven en inactieven. Ten tweede kan een (te) laag arbeidsaanbod een rem zetten op de groei van de werkgelegenheid en het bbp, indien het arbeidsaanbod achterblijft bij de vraag. Ten derde leidt een hogere arbeidsparticipatie tot een betere benutting van menselijk kapitaal. Aan het belang van een hoge arbeidsparticipatie liggen naast deze economische ook sociale argumenten ten grondslag; het hebben van een baan biedt sociale contacten, mogelijkheden tot persoonlijke ontwikkeling en de mogelijkheid om een bijdrage te leveren aan de samenleving.

Vraag 2

Is recent onderzoek gedaan naar de reden waarom mensen voldoening halen uit werken en of de aard van het werk (waaronder betaald/onbetaald, zinvol/zinloos ervaren werk) hierbij uitmaakt?

Antwoord 2

Uit recent onderzoek van TNO en CBS (NEA) blijkt dat ruim driekwart van de werknemers tevreden tot zeer tevreden is met het eigen werk en dat bijna driekwart tevreden is met de eigen arbeidsomstandigheden. Vrijwel alle werknemers hechten groot belang aan interessant werk, goede leidinggevenden, een goed salaris, werkzekerheid en goed pensioen. Steeds is zo’n 10 tot 20% van de werknemers over deze arbeidsvoorwaarden niet tevreden. Het minst tevreden met werk en arbeidsvoorwaarden zijn werknemers met elementaire beroepen (zoals schoonmakers en vuilnisophalers) en machinebedieners en assemblagemedewerkers.

Volgens het onderzoek «Aanbod van Arbeid 2016» van het SCP zijn negen van de tien werkenden tevreden met hun baan. Werknemers met een tijdelijk contract zijn minder tevreden dan werknemers met een vast dienstverband of met uitzicht daarop. Dit komt onder andere door meer baanonzekerheid en ongunstiger werkomstandigheden.

Onder zelfstandigen is volgens een CBS/TNO-enquête onder deze groep (ZEA) de tevredenheid met het werk en met de arbeidsomstandigheden nog iets hoger dan die onder werknemers. Zelfstandigen worstelen wel met onzekerheid over het inkomen en de toekomst.

Niet-werkenden zijn minder tevreden met hun leven dan werkenden.

Vraag 3

Op welke wijze worden de +/– 205.000 mensen in Nederland die vanwege zorg/gezin niet willen of kunnen werken ondersteund?

Antwoord 3

Het CBS onderzoekt regelmatig of mensen in Nederland werken, willen werken, beschikbaar zijn voor werk en ook actief zoeken naar (ander) werk. De Enquête Beroepsbevolking geeft hierover per kwartaal informatie.

Op basis van de data over het eerste kwartaal van 2017 raamt het CBS dat er landelijk 205.000 personen niet tot de beroepsbevolking worden gerekend omdat zij wegens de zorg voor gezin/huishouden op dat moment niet kunnen of willen werken. Dit aantal is niet statisch, zowel binnen het jaar als over de jaren heen wijzigt dit aantal. De situatie van mensen verandert immers voortdurend, waardoor zij zich op het ene moment tijdelijk niet (meer) aanbieden omdat zij de zorg belangrijker vinden dan werk, en op een ander moment ervoor kiezen zich (weer) beschikbaar te stellen op de arbeidsmarkt. In het laatste geval hangt het van de persoonlijke omstandigheden af of men daarbij specifieke maatwerk ondersteuning kan krijgen door een gemeente in het kader van de Participatiewet of door het UWV vanuit een uitkeringssituatie.

Het hangt ook van de persoonlijke omstandigheden af in hoeverre werkzoekenden mogen verwachten dat zij bij werkhervatting aanspraak kunnen maken op ondersteunende maatregelen in het kader van de combinatie van arbeid en zorg. Zo kunnen werkenden aanspraak maken op de arbeidskorting (voor alle werkenden), de inkomensafhankelijke combinatiekorting (werkende ouders met kinderen onder de 12 jaar), en de kinderopvangtoeslag (werkende ouderparen met kinderen die betaalde kinderopvang gebruiken). Deze maatregelen zijn allen bedoeld om werkenden respectievelijk werkende ouders financieel te ondersteunen en werk aantrekkelijk te houden ook als men zorgtaken heeft. Verder ondersteunen de verlofregelingen werkende ouders met jonge kinderen of werkende mantelzorgers bij het combineren van arbeid en zorg: zwangerschaps- en bevallingsverlof, kraamverlof voor partners, ouderschapsverlof en kort- en langdurend zorgverlof. Dit kabinet is voornemens het huidige aantal van twee dagen kraamverlof te verlengen naar vijf dagen, doorbetaald door de werkgever. Daarbovenop krijgen partners 5 weken kraamverlof met een uitkering van het UWV van 70% van het dagloon (tot ten hoogste 70% van het maximum dagloon). Tot slot is het kwaliteitsbeleid in de kinderopvang erop gericht om de kwaliteit in de sector te verhogen. Dit gebeurt niet alleen om de ontwikkeling van kinderen in de kinderopvang te ondersteunen, maar ook ter ondersteuning van werkende ouders.

Vraag 4

Hoeveel bureaus zijn er die zich bezighouden met payrollen en hoe heeft dat aantal zich de afgelopen jaren ontwikkeld? Idem voor het aantal faillissementen van dergelijke bureaus?

Antwoord 4

In de tabel staan het aantal geregistreerde payrollbedrijven en het aantal faillissementen van payrollbedrijven per jaar zoals bijgehouden door het CBS. De basis van deze registratie vormt de inschrijving van een onderneming als payrollbedrijf bij de Kamer van Koophandel. Omdat bedrijven die zich met payroll bezighouden ook onder een andere sector (zoals uitzend) kunnen vallen als ze ook aan andere dienstverlening doen, geven deze aantallen geen volledig beeld van de omvang van de payrollsector.

Vraag 5

Kunt u de statische koopkrachtontwikkeling van gepensioneerden en werkenden over de periode 2000 t/m 2018 weergeven in een lijndiagram, uiteraard onder de veronderstelling dat de inkomensbron in deze periode niet is gewijzigd?

Antwoord 5

De ontwikkeling van de statische koopkracht voor deze gepensioneerden en werkenden wordt berekend met behulp van het microsimulatiemodel Mimosi van het CPB. Uit dit model kunnen echter pas vanaf 2010 cijfers gehaald worden. Het CPB publiceert wel jaarlijks de statische koopkrachtontwikkeling van zogenaamde voorbeeldhuishoudens. Dat zijn gestileerde en vereenvoudigde voorbeelden van specifieke huishoudens. Hiermee is het niet mogelijk om over de totale groepen werkenden en gepensioneerden uitspraken te doen, maar wel voor deze veelvoorkomende huishoudtypen.

In de tabel is de cumulatieve ontwikkeling van de werkenden en gepensioneerde voorbeeldhuishoudens opgenomen. Aangezien vijftien lijntjes in een lijndiagram wat veel is voor de overzichtelijkheid, is dit in een tabel weergegeven. Werkenden zijn er over het algemeen iets meer op vooruit gegaan in deze periode dan gepensioneerden met name als gevolg van achterblijvende indexatie van aanvullende pensioenen. Hierbij moet worden opgemerkt dat werkenden hier ook last van hebben, ook al is het niet in deze koopkrachtcijfers opgenomen. Op het moment dat zij met pensioen gaan krijgen ze namelijk ook te maken met een lagere pensioenuitkering als gevolg van achterblijvende indexatie.

Vraag 6

Bent u voornemens om het aantal huishoudens dat in 2018 te maken krijgt met een koopkrachtdaling te verminderen? Zo ja, voor welke groepen, met welke maatregelen en op welke termijn?

Antwoord 6

Door de maatregelen uit het koopkrachtpakket zoals het verhogen van de zorgtoeslag, het kindgebonden budget en de ouderenkorting gaat de meerderheid van de huishoudens er in 2018 in koopkracht op vooruit. Het kabinet neemt, behalve wat er in het regeerakkoord is opgenomen, geen verdere maatregelen voor 2018.

Vraag 7

Kunt u de «grijze druk» weergeven in een cijfertabel per jaar van 2010 t/m 2050?

Antwoord 7

Onderstaande tabel bevat een overzicht van de grijze druk voor de periode 2010–2050. De grijze druk weerspiegelt de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder en het aantal personen van 20 tot 65 jaar. De cijfers voor de jaren vanaf 2017 betreffen een prognose.

Vraag 8

Kunt u een overzicht geven van de maatregelen uit het regeerakkoord die nog zullen worden verwerkt in deze begroting?

Antwoord 8

De maatregelen uit het regeerakkoord op SZW-terrein zijn voor een deel reeds verwerkt in de SZW-begroting via Nota’s van Wijziging (Tweede Kamer, 2017–2018, 34 775 XV, nrs. 6 en 7). Onderstaand de regeerakkoordmaatregelen die nog in een later stadium op de begroting van SZW belanden:

• I80. Meer face-to-face UWV voor Werkloosheid

• I81. Meer face-to-face UWV voor Arbeidsongeschiktheid

• I82. Pilot scholing WGA (voor mensen waarvoor onvoldoende functies te duiden zijn)

• I86. Collectiviseren Transitievergoeding MKB

• I92. Bestrijden van schulden en armoede bij gezinnen met kinderen

• I93. Taalles bij integratie

Vraag 9

Hoe groot is het totale maatregelenpakket ten behoeve van koopkracht dat in de afgelopen vijf jaar is opgesteld voor gepensioneerden in verband met het niet indexeren van de pensioenen? Kunt u dit in totaal niet-geïncasseerde belastingeuro’s uitdrukken?

Antwoord 9

Er zijn in de afgelopen vijf jaar geen specifieke koopkrachtmaatregelen genomen in verband met de beperkte pensioenindexatie, maar het is dan ook niet de rol van de overheid om gepensioneerden hiervoor te compenseren. Daarbij komt dat de beperkte pensioenindexatie weliswaar de koopkracht van gepensioneerden raakt, maar het raakt ook de pensioenopbouw van werkenden. Dit laatste effect wordt niet meegenomen in de koopkracht van werkenden. In de Terugblik inkomensbeleid en koopkracht 2012–2017 (Tweede Kamer, 2016–2017, bijlage bij kamerstuk 34 550 XV, nr. 12) is beschreven hoe de afgelopen vijf jaar het beleid vooral gericht was op ouderen met een laag inkomen. Zij hebben onder andere voordeel gehad van de hogere ouderenkorting en de verhoging van de zorgtoeslag voor de laagste inkomens.

Vraag 10

Kunt u een overzicht geven van de ontwikkeling van de ouderenkorting (zowel de hoge als de lage) over de afgelopen twintig jaar?

Antwoord 10

De heffingskortingen zijn ingevoerd bij de invoering van de Wet inkomstenbelasting in 2001. Het overzicht bevat daarom cijfers van de ouderenkorting vanaf 2001 t/m 2021. De cijfers vanaf 2019 zijn gebaseerd op de laatste middellange termijn raming van het CPB uit oktober 2017. Vanaf 2019 zal de harde inkomensgrens in de ouderenkorting vervangen worden door een meer geleidelijke afbouw, waardoor zich de situatie niet meer kan voordoen dat een oudere bij een paar euro extra inkomen ruim € 1.300 aan korting verliest.

Vraag 11

Van welke belastingmaatregelen specifiek hebben gepensioneerden met een aanvullend pensioen geprofiteerd in de afgelopen vijf jaar? En van welke belastingmaatregel specifiek hebben zij nadeel ondervonden?

Antwoord 11

Het generieke beleid was de afgelopen vijf jaar vooral gericht op de lage inkomens, waaronder ook gepensioneerden met een laag inkomen. Er is de afgelopen vijf jaar geen beleid gevoerd dat specifiek op gepensioneerden met een aanvullend pensioen gericht was. Voor alle maatregelen die de afgelopen vijf jaren genomen zijn, geldt dat deze een deel van de gepensioneerden met aanvullend pensioen betreffen. In de Terugblik inkomensbeleid en koopkracht 2012–2017 (Tweede Kamer 2016–2017, bijlage bij kamerstuk 34 550 XV, nr. 12) is beschreven wat de effecten van het beleid van de afgelopen vijf jaar zijn geweest op de koopkracht van gepensioneerden. De gepensioneerden met een inkomen tot 120% Wml zijn er in koopkracht op vooruit gegaan. Gericht beleid heeft hieraan bijgedragen. De ouderenkorting is verhoogd en ook is de zorgtoeslag voor de laagste inkomens verhoogd. Het beleidseffect op de koopkracht van gepensioneerden met een hoger aanvullend pensioen is negatief geweest. Dit komt onder meer door de afbouw van de algemene heffingskorting, de snellere afbouw van de zorgtoeslag en de verlaging van de korting op de zvw-bijdrage die ouderen en zelfstandigen betalen. Deze maatregelen waren (deels) ook nadelig voor de koopkracht van werkenden met een hoger inkomen.

Vraag 12

Wat is het verwachte effect op de koopkracht van gepensioneerden met een aanvullend pensioen van € 20.000 van het fiscaliseren van de Algemende Ouderdomswet (AOW), het afschaffen van de ouderenkorting en het tegelijkertijd verhogen van de AOW met 15%? En op de koopkracht van gepensioneerden met een aanvullend pensioen van € 15.000?

Antwoord 12

De AOW-premie van 17,9% wordt voor werkenden geheven over de eerste twee belastingschijven van de inkomstenbelasting. AOW-ontvangers zijn hiervan vrijgesteld. Fiscalisering van de AOW houdt in dat ook de AOW-ontvangers deze premies gaan betalen. In onderstaande tabel zijn de inkomenseffecten van het fiscaliseren, het afschaffen van de ouderenkorting en het verhogen van de AOW met 15% afgebeeld voor alleenstaanden en paren. Waarbij het aanvullend pensioen voor een paar volledig aan één van de twee leden is toegerekend.

Vraag 13

Wat zijn de kosten voor een werkgever voor iemand op minimumloon per uur?

Antwoord 13

Als gevolg van sectorspecifieke werkgevers- en pensioenpremies en bijvoorbeeld reserveringen voor loondoorbetaling bij ziekte verschillen de loonkosten van werkgever tot werkgever. Op basis van de gemiddelde premies en bij verrekening van het maximale lage-inkomensvoordeel (LIV) bedragen in 2017 de bruto loonkosten voor een werkgever € 11,25, € 11,84 of € 12,50 per uur voor een werknemer op het minimumloon bij een werkweek van respectievelijk 40, 38 of 36 uur.

Vraag 14

Zijn er nog aanpassingen in de koopkracht te verwachten op basis van de tweede actualisatie van de middellange termijn-raming (MLT)?

Antwoord 14

In de koopkrachtbrief die op 27 oktober jl. naar uw Kamer is gestuurd (Tweede Kamer, 2017–2018, 34 700, nr. 47) is een uitgebreide toelichting gegeven op de effecten van het regeerakkoord op de koopkracht. Daarin zijn de effecten van de actualisatie van de MLT meegenomen.

Vraag 15

Hoeveel niet-uitkeringsgerechtigden (nuggers) zijn er onder de voormalige Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten (Wajong-) doelgroep zonder betaald werk? Wat is er over deze nuggers bekend, waar zijn zij te vinden en wat gebeurt er om hen te bereiken met het oog op arbeidsparticipatie en re-integratie?

Antwoord 15

Het is niet mogelijk om de voormalige Wajongdoelgroep te traceren omdat zonder medische keuring niet eenduidig vast is te stellen of iemand tot deze groep zou hebben behoord. Dit geldt ook voor niet uitkeringsgerechtigden. Op basis van achtergrondkenmerken kan wel een ruwe indicatie van de groep worden verkregen.

De Inspectie SZW heeft alle eind december 2016 bij het UWV als werkzoekende ingeschreven personen, die na 1 januari 2015 zijn opgenomen in het Landelijke Doelgroepenregister (LDR) en die de drie maanden voor het peilmoment geen inkomen hadden uit werk of uitkering benaderd als «nieuwe (jonggehandicapte) nuggers». Deze selectie leverde in totaal 1.116 personen op die behoren tot de groep «nieuwe nuggers». 30% heeft de afgelopen twee jaar werkervaring opgedaan en 24% werkt nu. Ter vergelijking: in 2015 werkte 23% van alle Wajongers (UWV, Monitor arbeidsparticipatie 2016).

Van de 1.116 nieuwe nuggers waren er 752 jonger dan 27 jaar. De helft van deze groep woont nog bij de ouders thuis. Iets minder dan de helft heeft speciaal onderwijs gevolgd. Iets meer dan 1 op de 10 heeft regulier onderwijs gevolgd met een rugzakje. Bijna tweederde heeft geen startkwalificatie behaald. Wat betreft het bereiken van de niet-uitkeringsgerechtigde jonggehandicapten blijkt uit het ervaringsonderzoek onder cliënten dat iets meer dan de helft van deze groep behoefte heeft aan ondersteuning en iets minder dan de helft hier ook om vraagt.

Bij het in beeld brengen van deze groep is een goede afstemming tussen scholen, met name Vso/Pro scholen en MBO-instellingen en de gemeenten belangrijk. Uit de ervaringsonderzoeken onder gemeenten volgt dat vrijwel alle gemeenten aangeven dat ze de samenwerking met PrO, Vso en/of ROC Entree hebben versterkt. Dit komt overeen met eerdere bevindingen van de Inspectie SZW dat jongeren die van de Vso en PrO-scholen afkomen goed in beeld zijn. Hieronder vallen ook de nuggers. Nuggers vallen onder de Participatiewet omdat ze aanspraak hebben op arbeidsondersteuning. Uit het ervaringsonderzoek onder gemeenten blijkt dat er geïnvesteerd is in de arbeidsondersteuning van deze groep door de inzet van de instrumenten loonkostensubsidie en jobcoaching. Uit het ervaringsonderzoek onder cliënten blijkt dat ongeveer de helft van degenen die behoefte hebben aan ondersteuning, daadwerkelijk ondersteuning heeft ontvangen bij het zoeken naar werk of het werken zelf. Zeven op de tien geeft aan dat de hulp zinvol was. Voor meer informatie verwijzen we naar de ervaringsonderzoeken Participatiewet die in december naar de uw Kamer worden gestuurd.

Minder goed in beeld zijn jongeren die na werk weer uitvallen en schoolverlaters met een arbeidsbeperking die niet afkomstig zijn van Vso/Pro scholen (Inspectie SZW 2016, «Als je ze loslaat ben je ze kwijt»). In de brief aan uw Kamer in 2016 over de uitvoering Participatiewet heeft mijn ambtsvoorganger al gewezen op de belangrijke rol van de regionale meld- en coördinatiefunctie van gemeenten (RMC’s) bij het in beeld krijgen van deze groepen tot 23 jaar. Om jongeren tot 23 jaar die geen startkwalificatie hebben in beeld te brengen, zijn de betrokken wethouders gevraagd om met elkaar afspraken te maken over de samenwerking tussen de RMC’s en de diensten Werk en Inkomen. Deze afspraken zijn opgenomen in het vierjarige regionale programma voortijdig schoolverlaten. Om jongeren van 23 tot 27 jaar die geen startkwalificatie hebben in beeld te brengen, wordt gewerkt aan een bestandskoppeling. Hiermee krijgen gemeenten maandelijks geleverd welke jongeren van 23 tot 27 jaar geen startkwalificatie hebben, niet staan ingeschreven in het onderwijs, niet werken en geen uitkering hebben.

Vraag 16

Welke ICT-projecten lopen of zijn in voorbereiding bij zowel het departement als uitvoerende organisaties van het departement?

Antwoord 16

Het Ministerie van SZW informeert de Tweede Kamer jaarlijks via de jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk over alle lopende projecten met een groot ICT-component van meer dan € 5 miljoen op de peildatum 31 december van het voorgaande jaar. De informatie wordt tevens op het rijks-ICT-dashboard (www.rijksictdashboard.nl) geplaatst. De volgende tien projecten zijn in uitvoering:

• • Één uniforme Betaalomgeving (1UBO-AW). Startdatum: 19 juli 2016. Verwachte einddatum: 1 april 2018. Schatting omvang project: € 22,08 miljoen.

• • Basis Rapportage Voorziening (Bravo). Startdatum: 26 mei 2015. Verwachte einddatum: 31 maart 2018. Schatting omvang project: € 9,00 miljoen.

• • Basis Registratie Personen (BRP). Startdatum: 1 juli 2014. Verwachte einddatum: 31 december 2017. Schatting omvang project: € 9,96 miljoen.

• • Continue Screening Kinderopvang, fase 2. Startdatum: 28 november 2013. Verwachte einddatum: 31 december 2019. Schatting omvang project: € 11,93 miljoen.

• • Digitale Werkplek (vernieuwing intranet). Startdatum: 3 september 2013. Verwachte einddatum: 31 december 2017. Schatting omvang project: € 10,76 miljoen.

• • Digitalisering werkprocessen Bezwaar & Beroep. Startdatum: 15 april 2014. Verwachte einddatum: 31 december 2018. Schatting omvang project: € 7,42 miljoen.

• • Directe financiering Kinderopvang. Startdatum: 1 oktober 2016. Verwachte einddatum: 1 juli 2020. Schatting omvang project: € 48,36 miljoen.

• • Programma Participatiewet. Startdatum: 1 januari 2014. Verwachte einddatum: 31 december 2017. Schatting omvang project: € 30,10 miljoen.

• • vAKWerk. Startdatum: 8 november 2016. Verwachte einddatum: 1 juli 2018. Schatting omvang project: € 8,82 miljoen.

• • Verwerving Datacenter. Startdatum: 1 oktober 2016. Verwachte einddatum: 31 december 2022. Schatting omvang project: € 67,67 miljoen.

Vraag 17

Hoe groot is de omvang van deze ICT-projecten en hoe lang is de (verwachte) looptijd van deze projecten?

Antwoord 17

Zie het antwoord op vraag 16.

Vraag 18

Welke ICT-projecten zijn in de laatste jaren succesvol afgerond en welke zijn als mislukt aan te merken?

Antwoord 18

Voor de beantwoording wordt uitgegaan van projecten met een ICT-component van meer dan € 5 miljoen waarvan de informatie op het Rijks-ICT-dashboard na 1 januari 2014 is geactualiseerd.

• • Veilige digitale Communicatie. Startdatum: 1 september 2013. Einddatum: 3 oktober 2017. Omvang project: € 7,44 miljoen. Projectstatus: afgerond.

• • Contactcenter Diensten: Startdatum: 19 december 2014. Einddatum: 18 oktober 2016. Omvang project: € 6,71 miljoen. Projectstatus: afgerond.

• • Één Mijnomgeving. Startdatum: 1 februari 2013. Einddatum: 30 juni 2016. Omvang project: € 4,71 miljoen. Projectstatus: afgerond.

• • Herontwerp Grote Geldstromen. Startdatum: 12 februari 2013. Einddatum: 13 december 2016. Omvang project: € 8,70 miljoen. Projectstatus: afgerond.

• • Integraal verbeterplan SMF. Startdatum: 29 november 2013. Einddatum: 1 november 2016. Omvang project: € 12,30 miljoen. Projectstatus: afgerond.

• • Robuust ERD-schap en werkgeververhaal. Startdatum: 23 april 2013. Einddatum: 30 juni 2016. Omvang project: € 14,69 miljoen. Projectstatus: afgerond.

• • Wijziging oude Werkloosheidswet (WW). Startdatum: 29 april 2014. Einddatum: 31 maart 2016. Omvang project: € 23,29 miljoen. Projectstatus: afgerond.

• • UWV: ICT Transitie WERKbedrijf. Startdatum: 1 april 2011. Einddatum: 31 december 2015. Omvang project: € 96,10 miljoen. Projectstatus: afgerond.

• • UWV: Kantoorautomatisering, Werkplek en Netwerken. Startdatum: 1 januari 2010. Einddatum: 31 december 2015. Omvang project: € 47,63 miljoen. Projectstatus: afgerond.

• • Wijziging Ontslagstelsel en Passende Arbeid (WOPA). Startdatum: 29 april 2014. Einddatum: 10 november 2015. Omvang project: € 19,13 miljoen. Projectstatus: geannuleerd.

• • Veranderprogramma SVB TIEN. Startdatum: 1 januari 2006. Einddatum: 2 september 2014. Omvang project: € 121,80 miljoen. Projectstatus: geannuleerd.

Vraag 19

Op welke wijze worden ICT-ontwikkelingen in de private sector ondersteund? Welke bedragen zijn hiermee gemoeid?

Antwoord 19

Het Ministerie van SZW voert geen actief beleid op de ondersteuning van ICT-ontwikkelingen in de private sector, wel wordt aangesloten bij de informatiestrategie van het Rijk.

Vraag 20

Heeft het Bureau ICT-toetsing over deze projecten advies uitgebracht en zo ja, luidde dit positief of negatief?

Antwoord 20

Het Bureau ICT-toetsing heeft sinds haar oprichting over vijf projecten van het Ministerie van SZW advies uitgebracht:

• • (1) Verwerving Datacenter UWV;

• • (2) vAKWerk SVB;

• • (3) Één uniforme betaalomgeving UWV;

• • (4) Directe Financiering Kinderopvang;

• • (5) Persoonsgebonden Budget SVB.

Voor de projecten Één uniforme betaalomgeving (WW-deel) en Wet tegemoetkoming loondomeinen loopt een toets bij het Bureau ICT-toetsing. Voor de BIT-advisering wordt verwezen naar de website van het BIT: www.bureauicttoetsing.nl.

Vraag 21

Welk percentage van de mensen met een asielvergunning ontvangt een bijstandsuitkering en kunt u dit uitsplitsen naar nationaliteit?

Antwoord 21

In navolging van vragen hierover bij de begrotingsbehandeling uit 2016 wordt er door het CBS gewerkt aan opbouw van data. In juni 2017 is door het CBS een rapport gepubliceerd over een cohortstudie van asielmigranten. Hierin wordt geconcludeerd dat voor de groep 18- tot en met 64-jarigen die in 2014 een vergunning kreeg na 18 maanden 90% een bijstandsuitkering ontving. In maart 2018 komen actuelere cijfers beschikbaar. Het cohort en de waarnemingsperiode worden dan met een jaar uitgebreid tot medio 2017.

Vraag 22

Welk percentage van de volwassenen die niet de Nederlandse nationaliteit hebben en rechtmatig in Nederland wonen, ontvangt een bijstandsuitkering en kunt u dit uitsplitsen naar nationaliteit?

Antwoord 22

In onderstaande tabellen zijn gegevens opgenomen over de nationaliteit van mensen met een bijstandsuitkering. In tabel 1 gaat het om percentages en in tabel 2 om absolute aantallen.

Vraag 23

In hoeveel gevallen is bij asielgerechtigden die zich onvoldoende inspannen om hun examens te halen de lening teruggevorderd?

Antwoord 23

De asielgerechtigden die zich niet voldoende inspannen krijgen een boete. Vervolgens krijgen ze een nieuwe termijn van 2 jaar om alsnog te voldoen aan de inburgeringsplicht. Gedurende deze periode loopt de lening door. Invordering van de lening wegens onvoldoende inspanning is op dit moment nog nauwelijks aan de orde omdat de nieuwe Wet inburgering nog slechts kort in werking is. Dit gaat pas vooral vanaf 2018 spelen als de initiële termijn van 3 jaar en de daaropvolgende termijn van 2 jaar is verstreken. Per 1 oktober 2017 zijn 82 asielgerechtigden in de terugbetalingsfase van hun lening.

Vraag 24

Hoe vordert de terugbetaling van leningen verstrekt door de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) aan inburgeringsplichtigen?

Antwoord 24

In onderstaand overzicht is de stand van zaken opgenomen ten aanzien van terugbetaling van leningen. Aangezien de leningen sinds 2013 worden verstrekt en de inburgeringstermijn 3 jaar is, is zoals verwacht kan worden slechts een beperkt aantal leningen momenteel in de fase van terugbetaling. Het merendeel van de leningen wordt momenteel nog gebruikt om inburgeringscursussen mee te bekostigen. Als een inburgeringsplichtige asielgerechtigde binnen de termijn het inburgeringsexamen heeft gehaald of wordt ontheven van de inburgeringsplicht dan wordt de lening kwijtgescholden. In onderstaand overzicht zijn alle categorieën inburgeraars opgenomen dus zowel de asielmigranten, de gezinsmigranten en de overige inburgeringsplichtigen. De regeling voor kwijtschelding van de lening geldt alleen voor de asielmigranten.

Vraag 25

Kunt u met cijfers onderbouwen hoe vaak de verschillende sancties bij gebrek aan inzet voor de inburgering zijn opgelegd en kunt u dit in ieder geval uitsplitsen naar boetes, terugvorderen lening en gevolgen voor de bijstand?

Antwoord 25

Per 1 oktober is in totaal in 2.707 gevallen een boete opgelegd in verband met het verwijtbaar overschrijden van de termijn van de inburgering. Van deze boetes is in 1.447 gevallen het maximale bedrag opgelegd en is in 1.260 gevallen de boete gematigd in verband met aantoonbare inspanningen door de cursisten. DUO en CBS beschikken niet over gegevens ten aanzien van gevolgen voor de bijstand in verband met het niet voldoen aan de taaleis in de participatiewet.

Vraag 26

Hoeveel geld is gemoeid met de terugbetaling van leningen verstrekt door DUO, hoeveel wordt teruggehaald en hoe, en hoeveel wordt kwijtgescholden en waarom?

Antwoord 26

Zie het antwoord op vraag 24.

Vraag 27

Kan (cijfermatig) onderbouwd worden hoe de gevolgen van de crisis zoveel mogelijk beperkt en eerlijk verdeeld zijn?

Antwoord 27

In de vorig jaar uitgebrachte Terugblik inkomensbeleid en koopkracht 2012–2017 (Tweede Kamer, 2016–2017, bijlage bij kamerstuk 34 550 XV, nr. 12), is in beeld gebracht hoe de lusten en lasten van het kabinetsbeleid Rutte II zijn neergeslagen in de portemonnee van huishoudens. Hieruit blijkt dat het overgrote deel van de huishoudens er – ondanks de crisisjaren – in koopkracht op vooruit gegaan is. Dit is een stuk positiever dan bij aanvang van het kabinet werd verwacht. In de eerste jaren van de kabinetsperiode zijn de lasten verzwaard en is er bezuinigd om de overheidsfinanciën weer op orde te krijgen. Tegelijkertijd is de koopkracht van de lagere inkomens ondersteund via fiscale maatregelen en door de zorgtoeslag en het kindgebonden budget te verhogen. Door deze compensatie af te bouwen voor hoge inkomens is deze vooral terechtgekomen bij lage en middeninkomens: de algemene heffingskorting, arbeidskorting en toeslagen zoals de zorgtoeslag en het kindgebonden budget zijn verhoogd en inkomensafhankelijker gemaakt. Hierdoor is het koopkrachteffect van beleid lager naar mate het inkomen hoger is. Specifiek beleid, in combinatie met automatische stabilisatie heeft ervoor gezorgd dat de inkomensongelijkheid in de nasleep van de grote recessie stabiel is gebleven. Het gevoerde inkomensbeleid heeft de ongelijkheid in de periode 2012–2017 met circa 1,5% doen afnemen.

Vraag 28

In welke opzichten is de arbeidsmarkt de crisis niet te boven en wat wordt daar door de regering aan gedaan?

Antwoord 28

Het CPB geeft in de Macro Economische Verkenning 2018 aan dat de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt ronduit positief zijn. Er is sprake van een rappe stijging van de werkgelegenheid in werkzame personen, en een toename van het aantal gewerkte uren per werkzame persoon, een forse daling van de werkloosheid en zichtbaar toenemende vacatures. Deze positieve ontwikkeling zet naar verwachting door in 2018. De werkloosheid ligt niettemin met naar verwachting 4,3% in 2018 nog wel boven het niveau in 2008 (3,7%). Daarbij moet wel de kanttekening gemaakt worden dat de periode voorafgaand aan de crisis een periode van uitzonderlijke hoogconjunctuur betrof. De contractuele loonstijging is vooralsnog bescheiden, maar loopt naar verwachting van het CPB op tot 2,2,% in 2018, waarbij de incidentele loonstijging toeneemt tot 1,1%-punt omdat bij een krappere arbeidsmarkt de kans op een bonus, een hogere schaal en een gunstige baanwissel toeneemt.

Hoewel de arbeidsmarkt aantrekt, blijft het kabinet inzetten op het ondersteunen van kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt. Het kabinet verbetert deze ondersteuning met de nog lopende sectorplannen en de maatregelen uit de Kamerbrief Doorstart naar nieuw werk. Het kabinet erkent het belang van een gerichte inzet van instrumenten en investeert daarom € 70 miljoen per jaar in extra persoonlijke begeleiding door het UWV van uitkeringsgerechtigde werkzoekenden. Daarnaast blijft het kabinet met het programma Matchen op Werk inzetten op het versterken van de gecoördineerde werkgeversdienstverlening in de arbeidsmarktregio’s.

Vraag 29

Hoe verhoudt de ontwikkeling van werkloosheid zich tot de ontwikkeling van het arbeidsaanbod?

Antwoord 29

Onderstaande tabel toont de ontwikkeling van de werkloosheid en de beroepsbevolking (arbeidsaanbod). Daarnaast is ook het werkloosheidspercentage opgenomen, aangezien het werkloosheidspercentage de verhouding tussen de werkloze beroepsbevolking en de beroepsbevolking (arbeidsaanbod) weergeeft.

Vraag 30

Hoe verhoudt de banengroei, de daling van de werkloosheid en de oploop van de krapte in specifieke sectoren zich tot het herstel bij eerdere crises?

Antwoord 30

In onderstaande figuur is de ontwikkeling van het aantal banen en het aantal werklozen weergegeven.

Aan het begin van de financiële en economische crisis, eind 2008, liep de werkloosheid relatief langzaam op. Met het idee dat de afname in vraag tijdelijk van aard zou zijn hielden veel bedrijven hun personeel in dienst terwijl er onvoldoende werk voor hen was (labour hoarding) aldus het CPB (2011). Een andere reden voor de relatief langzaam oplopende werkloosheid was dat mensen door de crisis ontmoedigd raakten om een baan te zoeken. Dit effect remt de stijging van de werkloosheid omdat iemand die niet actief een baan zoekt niet tot de werkloze beroepsbevolking wordt gerekend (discouraged worker effect). De werkloosheid liep als gevolg van de Europese schuldencrisis eind 2011 sneller op. Naast een toename in het aantal ontslagen en faillissementen betraden meer mensen genoodzaakt de arbeidsmarkt doordat bijvoorbeeld hun partner werkloos was geworden (added worker effect) zie hiervoor CPB (2014). Sinds het omslagpunt begin 2014, toen de werkloosheid circa 8% van de beroepsbevolking bedroeg, is het herstel van de arbeidsmarkt ingezet. De terugkeer van de groep ontmoedigden in kleine hoeveelheden heeft de daling van het werkloosheidspercentage in stroomversnelling gebracht. Volgens de meest recente cijfers is de werkloosheid met meer dan drie procentpunt gedaald tot 4,7% van de beroepsbevolking. Deze ontwikkelingen zijn positiever dan eerder werd voorspeld en vallen ook in historisch perspectief op. In de afgelopen vijftig jaar is er alleen eind jaren negentig in twee jaar een grotere werkloosheidsdaling gerealiseerd.

In alle bedrijfstakken steeg het aantal banen het afgelopen kwartaal, behalve in de financiële dienstverlening. In het tweede kwartaal van 2017 waren er gemiddeld 10,2 miljoen banen. Daarbij zijn alle banen meegeteld, van werknemers en zelfstandigen, voltijd en deeltijd. Sinds het tweede kwartaal van 2014, toen de eerste stijging sinds de crisis zich voordeed, zijn er in totaal 397.000 banen bijgekomen. Daarmee ligt het aantal banen op het hoogste aantal tot nu toe.

De ontwikkeling van de vacaturegraad (aantal openstaande vacatures per duizend banen, niet in figuur) geeft een indicatie van de krapte van de arbeidsmarkt. Deze indicator laat zien dat de arbeidsmarkt zich sinds het dieptepunt in 2013 grotendeels heeft hersteld. Echter, de vacaturegraad heeft nog niet het niveau van de eerste kwartalen van 2008 bereikt. Het aantal openstaande vacatures groeit wel snel (+13.000 in Q1 2017). Dat is de sterkste stijging van kwartaal op kwartaal in ruim tien jaar tijd. Deze toename deed zich voor in alle bedrijfstakken, maar verschilt naar sector (zie daarvoor het antwoord op vraag 32).

Bronnen:

CPB (2011) Werkloosheid en de Grote Recessie. CPB Policy Brief | 2010/11. Auteur: J. De Jong (link);

CPB (2014). The Dutch labour market during the Great Recession. CPB Background Document | June, 2014 (link; p. 21).

Vraag 31

Wat is de ontwikkeling van de arbeidsmarktpositie van ouderen? Hoe staat het met de werkloosheid, participatiegraad, en de uitstroom naar sociale zekerheid?

Antwoord 31

De economie en de arbeidsmarkt zijn in veel opzichten hersteld van de crisis en ook ouderen profiteren hiervan. Het herstel van de arbeidsmarktpositie van deze groep gaat wel minder snel dan dat van andere leeftijdsgroepen.

De werkloosheid van 55-plussers was in 2015 nog 7,8%. In 2016 is deze gedaald naar 6,8% en in het tweede kwartaal 2017 verder gedaald naar 5,9% (CBS, 2017).

De langdurige werkloosheid van 55-plussers en andere leeftijdsgroepen is in 2016 gedaald ten opzichte van een jaar eerder. Het is de eerste daling van de langdurige werkloosheid in deze leeftijdsgroep sinds 2009 (CBS, 2017).

De arbeidsdeelname van 45- tot 75-jarigen is in de periode 2003 tot en met 2016 toegenomen; de brutoarbeidsparticipatie steeg van 50,1 naar 59,4% en de netto-arbeidsparticipatie steeg van 48,3 naar 56,1%. Het aantal 55-plussers met betaald werk verdubbelde in die periode bijna, van 828.000 tot 1.588.000 (CBS, 2017).

In oktober 2017 had 6,1% van de beroepsbevolking ouder dan 50 jaar een WW-uitkering, in oktober 2016 was dit nog 7,2% (UWV). In oktober 2017 hadden 170.590 50-plussers een WW-uitkering, in oktober 2016 waren dit er nog 200.885.

Tussen 2013 en 2016 is het jaarlijkse aantal toekenningen van WGA-uitkeringen in de leeftijdscategorie «55 jaar of ouder» gestegen van 7.330 naar 9.407. In de IVA gaat het om een stijging van 4.389 uitkeringen in 2013 naar 5.969 uitkeringen in 2016.

Het kabinet zet zich met het actieplan «perspectief 50plus» in om de positie van ouderen op de arbeidsmarkt te verbeteren, en oudere werkloze goed intensief te begeleiden.

Vraag 32

In welke sectoren is er sprake van krapte of is aankomende krapte te verwachten? Wat is de top 10 van krappe sectoren?

Antwoord 32

Krapte op de arbeidsmarkt gaat over de verhouding tussen arbeidsvraag en arbeidsaanbod. Er zijn verschillende indicatoren op basis waarvan iets gezegd kan worden over de mate van krapte. Voor de beantwoording van deze vraag wordt gebruik gemaakt van de vacaturegraad (het aantal vacatures per duizend banen). In onderstaande tabel zijn de 10 sectoren weergegeven, waarvan op basis van de vacaturegraad de sterkste aanwijzingen voor krapte bestaan.

Vraag 33

Is er een verband te leggen tussen sectoren waar sprake is van krapte, of waar krapte verwacht wordt, en de arbeidsparticipatie van ouderen? Of de uitstroom van ouderen uit werk?

Antwoord 33

Krapte gaat over de verhouding tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. De arbeidsparticipatie en eventuele uistroom van ouderen is een ontwikkeling aan de aanbodzijde. Dit zorgt niet per definitie voor meer spanning (krapte) op de arbeidsmarkt. Dit is afhankelijk van de vraag of deze ouderen vervangen worden na uitstroom: de vervangingsvraag. Alleen wanneer deze vervangingsvraag plus de uitbreidingsvraag in een sector groter is dan het arbeidsaanbod, neemt de spanning in deze sector toe. De uitstroom van ouderen kan dus leiden tot toenemende spanning in een specifieke sector, of zelfs krapte, maar dit gebeurt niet per definitie.

In vrijwel alle sectoren neemt de spanning op de arbeidsmarkt toe. Per sector, beroepsgroep en ook per regio liggen hier verschillende oorzaken aan te grondslag. Zo schrijft het UWV de toenemende spanning in de sector Bouwnijverheid deels toe aan de vergrijzing, maar ook aan de afgenomen instroom vanuit bouwopleidingen. Werknemers in de sector Informatie en communicatie, de sector met de hoogste vacaturegraad in het tweede kwartaal van 2017, zijn juist relatief jong. In 2014 lag de gemiddelde leeftijd van de werkzame beroepsbevolking op 41,9 jaar; in de ICT was dit volgens het CBS (2016) 39,8 jaar.

Bronnen: CBS (2016) ICT, Kennis en Economie 2016.

Vraag 34

Kunt u het werkloosheidspercentage, zoals weergegeven in tabel 2.1, ook weergeven met de volgende leeftijdscategorieën: 25 tot 35, 35 tot 45, 45 tot 55, 55 tot 65 en > 65? Kunt u de cijfers op basis van deze uitbreiding van de leeftijdscategorieën, ook weergeven met de oude werkloosheidsdefinitie?

Antwoord 34

Het is mogelijk om het werkloosheidspercentage weer te geven in de gevraagde leeftijdscategorieën. Dat levert deze tabel op.

De huidige werkloosheidsdefinitie hanteert deze criteria:

Afbakening: de bevolking van 15 tot 75 jaar (exclusief de institutionele bevolking), ingedeeld in de werkzame, werkloze en de niet-beroepsbevolking.

Hierbij geldt:

• • Werkzame beroepsbevolking: personen die betaald werk hebben, ongeacht de arbeidsduur;

• • Werkloze beroepsbevolking: personen zonder betaald werk, die recent naar werk hebben gezocht en daarvoor direct beschikbaar zijn;

• • Niet-beroepsbevolking: personen zonder betaald werk die niet recent naar werk hebben gezocht of daarvoor niet direct beschikbaar zijn.

De oude werkloosheidsdefinitie hanteert deze criteria:

Afbakening: de bevolking van 15 tot 65 jaar (exclusief de institutionele bevolking), die ingedeeld in wordt in de werkzame, de werkloze en de niet-beroepsbevolking.

Vraag 35

Hoe gaat u er voor zorgen dat langdurig werklozen meer kunnen gaan profiteren van het economisch herstel?

Antwoord 35

De economie en de arbeidsmarkt zijn in veel opzichten hersteld van de crisis. De werkloosheid ligt op het laagste niveau in ruim zes jaar tijd. Het kabinet vindt het belangrijk dat iedereen profiteert van het economisch herstel. Daarom investeert het kabinet € 70 miljoen per jaar in extra persoonlijke begeleiding door het UWV van uitkeringsgerechtigde werkzoekenden. Daarnaast loopt het actieplan «perspectief voor vijftigplussers». Kern van de aanpak is om vijftigplussers te ondersteunen bij het vinden van een nieuwe baan, werknemers wendbaarder te maken op de arbeidsmarkt en werkgevers minder terughoudend te laten zijn bij het aannemen van vijftigplussers. Maatregelen betreffen onder andere intensivering van persoonlijke dienstverlening voor deze groep door het UWV, het tweede loopbaanadvies en uitbreiding van de no-riskpolis.

Vraag 36

Wat zijn de respectievelijke cijfers over de netto arbeidsparticipatie in uren en/of fte bij tabel 2.2 Kerncijfers netto arbeidsparticipatie (%)?

Antwoord 36

Het is niet mogelijk om de tabel 2.2 van de begroting over de netto arbeidsparticipatie integraal om te zetten in een tabel over de netto arbeidsparticipatie in uren en/of vte.

Het is wel mogelijk om de netto arbeidsparticipatie voor de groep 15 tot 75 jaar weer te geven, en deze te splitsen in mannen en vrouwen. De cijfers over 2014 en 2015 zijn op verzoek van SZW door het CBS berekend. De cijfers over 2016 maakte het CBS bekend in een recent bericht op de CBS-website («Hoe groot is het onbenut arbeidspotentieel?», van 30-08-2017).

Vraag 37

Wat verklaart de daling van de arbeidsparticipatie van mannen van 15 tot 25 jaar in 2016 ten opzichte van 2015, terwijl de participatie van vrouwen in deze categorie juist wel toeneemt?

Antwoord 37

Het is niet bekend hoe dit komt. Wel stijgt al sinds 2010 de bruto arbeidsparticipatie van jonge vrouwen, terwijl deze onder jonge mannen daalt (CBS, https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2017/37/groei-arbeidsdeelname-afgevlakt).

Dit duidt er op dat jonge mannen zich sinds 2010 minder vaak aanbieden op de arbeidsmarkt. Een mogelijke verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat zij vanwege de economische crisis vaker ontmoedigd zijn om snel na het initiële onderwijs te gaan werken, en mogelijk langer onderwijs volgen (zie ook SCP Emancipatiemonitor 2016, CBS Jeugdmonitor 2015). Mogelijk is het effect van ontmoediging en langer doorleren sterker zichtbaar bij jonge mannen omdat mannen vaker gericht zijn op werk in conjunctuurgevoelige sectoren dan vrouwen.

Het SCP werkt aan een onderzoek naar jonge werkenden, op verzoek van het Ministerie van OCW. De publicatie van dit onderzoek wordt begin 2018 verwacht. Mogelijk biedt dit meer inzicht in de gesignaleerde ontwikkeling.

Vraag 38

Waaruit bestaat het onbenutte arbeidspotentieel van een miljoen mensen? Is hier in opgenomen het aantal mensen dat meer wil werken? Kan in uren of fte aangegeven worden hoe groot het onbenut arbeidspotentieel is?

Antwoord 38

In 2016 omvatte het onbenut arbeidspotentieel ruim 1,5 miljoen mensen. Dit is opgebouwd uit een aantal groepen. In de eerste plaats zijn dit mensen zonder betaald werk, die recent actief naar werk hebben gezocht én daarvoor op korte termijn beschikbaar zijn (ILO-werkloosheidsindicator). In 2016 waren dit 538.000 personen. Daarnaast zijn er mensen die op korte termijn beschikbaar zijn, maar niet recent hebben gezocht (322.000). Anderen hebben wel gezocht, maar zijn niet op korte termijn beschikbaar (150.000). Ten slotte zijn er de onderbenutte deeltijdwerkers. Dit zijn degenen die meer uren willen werken dan ze nu doen en daarvoor ook op korte termijn beschikbaar zijn (510.000). Lang niet iedereen die (meer) wil werken, wil die in voltijd doen. Omgerekend naar voltijdsequivalenten (vte) omvatte het onbenut potentieel in 2016 732.000 vte.

In het tweede kwartaal van 2017 waren er ruim 1,3 miljoen mensen zonder werk die zochten en/of beschikbaar waren voor werk of die in deeltijd werkten en meer uren wilden werken. Daarnaast is er een groeiende groep mensen die aangeeft minder te willen werken (niet in tabel, geen onderdeel van onbenut potentieel). In 2016 waren er 634.000 werkzame personen die minder uren wilden werken. In 2013 waren dit circa 110.000 personen minder.

Het aantal werklozen en onderbenutte deeltijdwerkers nam in de periode 2014–2016 sterker af dan de andere groepen in het onbenut arbeidspotentieel. Voor werklozen was de afname in aantallen en vte over deze periode respectievelijk 122.000 personen en 105 vte, voor onderbenutte deeltijdwerkers 73.000 personen en 30.000 vte. Voor de rest bedroeg de genoemde afname over dezelfde periode 34.00 personen en 21.000 vte.

Vanuit de economische theorie is dit een te verwachte ontwikkeling. Groepen met de minste afstand tot de arbeidsmarkt, deeltijdwerkers die meer willen werken en werklozen, profiteren het eerste van een aantrekkende arbeidsmarkt. Groepen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt profiteren pas in een later stadium.

Vraag 39

Kunt u een beeld geven van de ontwikkeling van het onbenut potentieel op de arbeidsmarkt? In personen en in fte? Hoe verhoudt dit zich tot herstel bij eerdere crises?

Antwoord 39

Zie het antwoord op vraag 38.

Vraag 40

Heeft u een specifiek cijfermatige doelstelling voor de arbeidsparticipatie voor de komende jaren? Zo ja, kunt u deze toelichten (tabel 2.2)?

Antwoord 40

Er wordt geen specifiek cijfermatige doelstelling gehanteerd voor de arbeidsparticipatie voor de komende jaren. Niettemin is een hoge arbeidsparticipatie om diverse redenen van belang (zie antwoord op vraag 1).

Vraag 41

Heeft u specifiek als doelstelling om de achtergebleven arbeidsparticipatie onder vrouwen >35 jaar te verhogen? Zo ja, tot welk niveau en op welke wijze gaat u dit oppakken (tabel 2.2)?

Antwoord 41

De doelstelling is dat zoveel mogelijk burgers kunnen deelnemen aan betaald werk. Werk biedt een inkomen, sociale contacten, en een stuk identiteit. De werkenden van Nederland dragen een belangrijk deel van de publieke uitgaven aan de welvaartsstaat en vormen zo een belangrijke bron van solidariteit in onze samenleving. Zorgtaken kunnen een belemmering vormen om te participeren op de arbeidsmarkt. Daarom ondersteunen diverse maatregelen de combinatie van werk en zorg, zoals de kinderopvangtoeslag, de inkomensafhankelijke combinatiekorting, de wet flexibel werken en de diverse verlofregelingen. Het beleid richt zich niet specifiek op vrouwen in een bepaalde leeftijdscategorie maar beoogt de combinatie van arbeid en (mantel)zorg te ondersteunen voor alle burgers in de beroepsbevolking. Dit kabinet intensiveert de kinderopvangtoeslag, en breidt het kraamverlof voor partners uit naar vijf weken.

Vraag 42

Hoeveel gemeenten trekken ook daadwerkelijk het richtbedrag uit voor de antidiscriminatievoorziening (ADV) die zij verplicht zijn te hebben? Hoeveel gemeenten geven er minder aan uit en hoeveel juist meer?

Antwoord 42

Voor de uitvoering van de Wet Gemeentelijke Antidiscriminatievoorzieningen (Wga) is een bedrag toegevoegd aan het Gemeentefonds. Dit richtbedrag is niet geoormerkt. Conform de indexatiemethodiek van het Gemeentefonds fluctueert het richtbedrag voor financiering periodiek. In 2016 kwam het richtbedrag uit op 35 cent per inwoner. In het onderzoek naar de werking van ADV’s in de praktijk dat door de Minister van BZK op 19 mei 2017 aan de Tweede Kamer is aangeboden (Tweede Kamer, 2016–2017, 30 950, nr. 116) is onder meer van alle ADV’s in kaart gebracht hoe zij zijn gefinancierd.

Hieruit blijkt onder meer dat de meeste ADV’s van gemeenten minder dan de richtbijdrage ontvangen voor de uitvoering van de Wga-taken, gevolgd door 15 ADV’s die de richtbijdrage of meer ontvangen. ADV’s die de richtbijdrage of meer ontvangen voeren, met uitzondering van 1 ADV, ook aanvullende taken uit. Er wordt in dit onderzoek geen overzicht gegeven van hoeveel gemeenten een bedrag hoger of lager dan de richtbijdrage verstrekken.

Vraag 43

Op welke wijze werkt het huidige en het vorige kabinet aan een «solidair sociaal stelsel»? Hoe kan in dit licht verklaard worden, dat de inkomensondersteuning voor de beroepsbevolking juist is afgenomen (in 2005 namen sociale uitkeringen, zoals Werkloosheidswet (WW), bijstand, huur- en zorgtoeslag immers nog bijna een kwart van de herverdeling voor hun rekening, tien jaar later is dat minder dan vijftien procent)?

Antwoord 43

In de vorige kabinetsperiode is veel achterstallig onderhoud aan de verzorgingsstaat gepleegd. In de komende kabinetsperiode zal dat onderhoud verder volmaakt en waar nodig bijgestuurd worden. Dat is nodig om het draagvlak voor de sociale zekerheid te versterken en ons sociale stelsel ook voor toekomstige generaties in stand te houden. Het kabinet zet in op het verder versterken van de economische groei via lastenverlichting voor alle groepen. Specifiek wordt erop ingezet werk lonender te maken. In tijden van crisis hebben de automatische stabilisatoren – zoals vastgelegd in de begrotingsregels – hun werk gedaan. Dat zullen ze ook blijven doen. Daarnaast plaatst het kabinet de conjuncturele component van de uitkeringen – conform het advies van de studiegroep begrotingsruimte – buiten het uitgavenkader. Daarmee voorkomen we dat de gevolgen van een economische neergang onevenredig terecht komen bij kwetsbare groepen.

Overigens laten Caminada et al. (2017) zien dat de totale herverdeling in de periode 2001-

2014 significant toenam. Deze toegenomen herverdeling is voornamelijk veroorzaakt door sociale uitkeringen. Daarnaast is het belastingstelsel progressiever geworden. Hoewel het belang van de AOW in de totale herverdeling belangrijker wordt, is ook voor de deelpopulatie 25 tot 65 jaar de herverdeling toegenomen. Bron: K. Caminada, K. Goudswaard & J. Been (2017), Neemt de inkomensongelijkheid in Nederland toe?, in: K. Chkalova, J. van Genabeek, J. Sanders & W. Smits (red.) Dynamiek op de Nederlandse arbeidsmarkt. De focus op ongelijkheid, Den Haag, CBS/TNO: 85–100.

Vraag 44

Klopt de bewering dat het doel van de decentralisaties is dat gemeenten integraal en met maatwerk burgers kunnen ondersteunen die dat nodig hebben? Was en is het primaire doel niet de beperking van overheidsuitgaven (bezuinigingen)? Kan het antwoord gemotiveerd worden?

Antwoord 44

Bij de invoering van de Participatiewet is het doel van de decentralisaties als volgt verwoord: «Het doel van de decentralisaties is om te komen tot meer samenhang op het terrein van de participatie, ondersteuning en begeleiding en jeugdzorg. Gemeenten krijgen meer taken en meer ruimte om zelf het beleid te bepalen. Het kabinet is ervoor verantwoordelijk dat zij de wet- en regelgeving voor de decentralisaties zo inricht, dat zij het voor gemeenten en andere organisaties mogelijk maakt om deze wetten in samenhang uit te voeren. Met als beoogd resultaat een integrale dienstverlening voor de burgers, zonder overbodige bureaucratie en regeldruk.»

«Gemeenten kunnen het beste bepalen welke ondersteuning het meest effectief is. Zij staan het dichtst bij de burger en kunnen bij uitstek de dienstverlening aan hun burgers integraal en «op maat» aanbieden, zonder onnodige bureaucratie. Zij kunnen daarbij aansluiten bij de lokale leefwereld van hun burgers en gebruikmaken van de eigen kracht van de burgers en van hun omgeving.» (Tweede Kamer, 33 161, nr. 107)

De decentralisaties hebben dus als doel het bevorderen van samenhang, integraliteit en maatwerk. Het is de verwachting dat deze uitgangspunten leiden tot een effectievere en efficiëntere uitvoering.

Vraag 45

In overweging nemend dat zowel bij het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) als bij de Belastingdienst de ICT een belangrijk knelpunt vormt, is het mogelijk om «lessons learned» tussen de verschillende uitvoeringsorganisaties uit te wisselen?

Antwoord 45

Dat is zeker mogelijk. Dat wordt ook al op verschillende tafels en in verschillende verbanden door deze organisaties gedaan. Zo wisselen het UWV en de Belastingdienst in Manifestgroepverband regelmatig «lessons learned» met elkaar uit. Ook in het netwerk van de CIO’s van de zes grote uitvoeringsorganisaties en in de Rijksbrede benchmarkgroep delen het UWV en de Belastingdienst kennis en ervaringen met als doel om van elkaar te leren.

Vraag 46

Hoe gaat u bij de vormgeving van beleid méér rekening houden met de mate van zelfredzaamheid en het «doenvermogen» van de doelgroep van beleid, zoals de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) bepleit?

Antwoord 46

Het kabinet bereidt momenteel een reactie voor op het WRR-rapport «Weten is nog geen doen». Meer rekening houden met doenvermogen en zelfredzaamheid van de doelgroep bij de vormgeving van beleid wordt onderdeel van deze kabinetsreactie. De kabinetsreactie zal naar verwachting begin 2018 aan de Tweede Kamer worden verzonden.

Vraag 47

Kunt u inzicht geven in de ontwikkeling van de behoefte aan, en de beschikbaarheid van beschutte werkplekken (nieuw beschut werk) sinds de afschaffing van sociale werkplaatsen?

Antwoord 47

Per 1 januari 2015 is het niet meer mogelijk om in de Wet sociale werkvoorziening in te stromen. Vanaf dat moment is beschut werk in het kader van de Participatiewet beschikbaar. In de eerste jaren 2015 en 2016 zijn er in totaal 504 positieve adviezen beschut werk door het UWV afgegeven. Dit aantal bleef ver achter bij de verwachtingen van 3.200 plekken aan het eind van 2016. Per 1 januari 2017 is de wet zo gewijzigd dat personen ook zelf een advies beschut werk bij het UWV kunnen aanvragen, voorheen kon alleen de gemeente dat. Dit heeft geleid tot een sterke toename van het aantal aanvragen en positieve adviezen in 2017. Tot en met september 2017 heeft het UWV 1.180 positieve adviezen gegeven, 740 naar aanleiding van een aanvraag door een persoon zelf en 440 naar aanleiding van een aanvraag door de gemeente. Als er sprake is van een positief advies beschut werk, is de gemeente verplicht de betreffende persoon een beschut werkplek aan te bieden. Overigens is nog niet iedereen met een positief advies werk inmiddels geplaatst. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Er kan ten eerste enige tijd overheen gaan voordat een passende plaatsing is gerealiseerd. Andere redenen kunnen zijn dat een plaatsing nog niet is gelukt vanwege bijvoorbeeld ziekte, of dat mensen zijn uitgevallen.

Sw-bedrijven speelden en spelen niet alleen een belangrijke rol in het kader van de Wsw, maar ook bij het bieden van werkplekken in het kader van de Participatiewet. Veel gemeenten kiezen ervoor om beschut werkplekken bij de sw-bedrijven te organiseren.

Vraag 48

Gelijk werk verdient gelijke beloning, hoe gaat u zich hier concreet voor inzetten?

Antwoord 48

In het regeerakkoord heeft het kabinet aangegeven zich op verschillende manieren te willen inzetten voor het beginsel dat gelijk werk gelijke beloning verdient. Het onderwerp gelijke beloning kent namelijk verschillende facetten en vertaalt zich concreet in zowel acties om de loonkloof tussen mannen en vrouwen tegen te gaan, als maatregelen om oneerlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden te voorkomen. Wat betreft de loonkloof wordt er met de Nederlandse wetgeving, de diverse beleidsinstrumenten en activiteiten naar de mening van het kabinet veel gedaan om de loonkloof in Nederland te dichten, zoals beschreven in de brief van 22 september jl. van de Minister van BZK aan de Tweede Kamer (Tweede Kamer, 2017-2-18, 26 150, nr. 165). Het streven om oneerlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden te voorkomen heeft concreet tot twee beleidsvoornemens geleid. Zo zal het kabinet een wetsvoorstel indienen dat voorkomt dat payrolling wordt gebruikt als instrument voor concurrentie op arbeidsvoorwaarden. Zo zal worden geregeld dat werknemers qua (primaire en secundaire) arbeidsvoorwaarden ten minste gelijk moeten worden behandeld met werknemers bij de inlener. Tevens zal het kabinet zich blijven inzetten om gelijk loon voor gelijk werk op dezelfde plaats ook internationaal uit te dragen, onder meer in het kader van de lopende onderhandelingen over de herziening van de detacheringsrichtlijn.

Vraag 49

In hoeverre zou het langer maken van de proeftijd kunnen leiden tot meer zekerheid voor werkenden?

Antwoord 49

Een proeftijdbeding is bedoeld om zowel de werkgever als de werknemer aan het begin van de arbeidsrelatie de mogelijkheid te bieden om een inschatting te maken van elkaars hoedanigheden, van de aard van de te verrichten arbeid en van de geschiktheid van de werknemer voor de bedongen arbeid.

In de huidige wetgeving is bepaald dat bij het aangaan van een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd een proeftijd van ten hoogste twee maanden kan worden overeengekomen. Ook bij het aangaan van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd van twee jaren of langer geldt voor het aangaan van een proeftijd dezelfde termijn. In het regeerakkoord is opgenomen dat de proeftijd in beide gevallen zal worden verruimd tot respectievelijk vijf en drie maanden.

In het huidige systeem maken werkgevers vaak eerst gebruik van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd onder andere omdat zij de maximale proeftijd van twee maanden – zoals wettelijk is bepaald voor arbeidsovereenkomsten voor onbepaalde tijd – te kort vinden om zich een goed oordeel over het functioneren van de werknemer te kunnen vormen. Door de verlenging van de proeftijd naar vijf maanden bij arbeidsovereenkomsten voor onbepaalde tijd wordt aan werkgevers meer ruimte geboden om een gedegen inschatting te kunnen maken over de geschiktheid van de werknemer. Langs deze weg wordt het aangaan van een vast contract voor werkgevers aantrekkelijker gemaakt. Naar verwachting worden werkgevers hierdoor minder huiverig een vast contract aan te bieden en kunnen meer werknemers profiteren van de grotere zekerheid die een vast contract biedt ten opzichte van een flexibel contract. Deze redenering geldt evenzo voor meerjaarscontracten van twee jaar of langer.

Uiteraard dient te worden voorkomen dat werkgevers een proeftijd van vijf maanden gaan gebruiken als «verkapt tijdelijk contract». Ook nu al geldt dat bij een opvolgende arbeidsovereenkomst tussen een werknemer en dezelfde werkgever geen nieuw proeftijdbeding overeengekomen kan worden, tenzij de functie andere vaardigheden vereist. Een dergelijke bepaling geldt ook in geval van opvolgend werkgeverschap. Ook de opbouw van de transitievergoeding vanaf het begin van de arbeidsovereenkomst, zoals in het regeerakkoord is opgenomen, zal misbruik bij ontslag tijdens de proeftijd voorkomen. Een werkgever zal dan immers ook over de proeftijd een transitievergoeding aan de werknemer verschuldigd zijn.

Vraag 50

In hoeverre zou het eenvoudiger maken van ontslag kunnen leiden tot meer zekerheid voor werkenden?

Antwoord 50

De stapeling van regelingen leidt momenteel tot terughoudendheid bij werkgevers om personeel in dienst te nemen of een contract voor onbepaalde tijd aan te bieden. Daardoor werken te veel mensen momenteel op basis van een onzekere arbeidsrelatie, waaraan zowel voor werknemers als voor werkgevers nadelen verbonden zijn. Het kabinet beoogt een nieuwe balans op de arbeidsmarkt en zet in op het aantrekkelijker maken van werkgeverschap en meer perspectief op vaste banen. Daarvoor is een gelijktijdige beweging nodig: vast werk minder vast maken en flexwerk minder flexibel. Dit moet leiden tot bestendiger arbeidsrelaties en een situatie waarin niet instituties en kosten bepalend zijn voor de vorm waarin arbeid wordt aangeboden, maar de aard van het werk dat gedaan moet worden. Zo wordt bijvoorbeeld een cumulatiegrond ingevoerd waardoor de rechter, indien hij dat gerechtvaardigd vindt, tot ontslag kan overgaan bij een cumulatie van omstandigheden genoemd in de verschillende ontslaggronden. Daar staat voor de werknemer tegenover dat de rechter een extra vergoeding kan toekennen. Ook wordt in de opbouw van de transitievergoeding meer balans aangebracht. Werknemers krijgen vanaf het begin van hun arbeidsovereenkomst recht op een transitievergoeding en voor elk jaar in dienstverband gaat de transitievergoeding een derde maandsalaris bedragen, ook voor contractduren langer dan 10 jaar. Naar verwachting worden werkgevers hierdoor minder huiverig een vast contract aan te bieden en kunnen meer werknemers profiteren van de grotere zekerheid die een vast contract biedt ten opzichte van een flexibel contract.

Vraag 51

Kunnen gedragswetenschappelijke inzichten ook leiden tot aanpassing van wetgeving?

Antwoord 51

Doeltreffend en doelmatig beleid is beleid dat leidt tot de beoogde resultaten met de inzet van zo min mogelijk middelen. Vaak is met beleid een gedragsverandering beoogd. Inzicht in welke mechanismen ten grondslag liggen aan gedrag is dus, ook op het terrein van het functioneren van de arbeidsmarkt, waardevol voor het maken van doeltreffend en doelmatig beleid. Gedragswetenschappelijke inzichten kunnen – naast vele andere manieren om gedragsinzichten toe te passen – dus ook aanleiding zijn voor bijvoorbeeld aanpassing van wetgeving, wanneer hiermee het gewenste doel en gedragseffect doeltreffender en/of doelmatiger wordt bereikt.

Vraag 52

Kunt u inzicht geven in het gebruik van de overeenkomst van opdracht (OVO) en de aantallen opdrachtnemers aan de onderkant van de arbeidsmarkt die langdurig afhankelijk zijn van slechts een of twee opdrachtgevers?

Antwoord 52

Het totaal aantal overeenkomsten van opdracht (ovo), en het aantal personen dat ervan gebruik maakt, wordt niet centraal bijgehouden. In 2011 is onderzoek gedaan naar het gebruik van de ovo (Research voor Beleid, Gebruik van de overeenkomst van opdracht, 2011) in tien sectoren en werd op basis van een enquête ingeschat dat op dat moment ongeveer 200.000 opdrachtnemers werkzaam waren in deze sectoren op basis van een ovo.

Over opdrachtnemers met een beperkt aantal opdrachtgevers zijn recent twee onderzoeken gepubliceerd. In deze onderzoeken is niet gevraagd of respondenten werkten op basis van een ovo of op een overeenkomst tot aanneming van werk. Ook zijn de resultaten niet uitgesplitst naar inkomen. Uit de Zelfstandigen Enquete Arbeid (ZEA) van CBS en TNO die in 2012, 2015 en 2017 is uitgevoerd blijkt dat in die jaren ruim 4% van de zzp’ers 1 opdrachtgever had, en 14–15% 2 of 3 opdrachtgevers (TNO, ZEA methodologie en beschrijvende resultaten, edities 2012, 2015 en 2017). Deze percentages liggen in de drie jaren grofweg gelijk. Op basis van het aantal zzp’ers in het 2e kwartaal van 2017 gaat het in 2017 om 47.000 zzp’ers met 1 opdrachtgever en 153.000 zzp’ers met 2–3 opdrachtgevers. Uit onderzoek van het CBS(Tijdschrift voor Arbeidsmarktvraagstukken, Lian Kösters en Wendy Smits, Zelfstandig of toch niet, 2017 (33) 3) blijkt dat in 2016 5% van de zzp’ers 1 opdrachtgever had. Ook blijkt dat 17% van de zzp’ers voor minimaal 75% van de omzet afhankelijk was van 1 opdrachtgever in de afgelopen 12 maanden. Op basis van het aantal zzp’ers in 2016 gaat het dan om 51.000 respectievelijk 175.000 zzp’ers.

Eerdere onderzoeken uit 2011 en 2013 naar zzp’ers in specifieke sectoren laten hogere percentages zzp’ers zien met 1 of enkele opdrachtgevers. Uit deze onderzoeken komt een bandbreedte naar voren die tussen sectoren verschilt van 3 tot 15% van de zzp’ers die 1 opdrachtgever heeft en 9 tot 33% van de zzp’ers die 2–3 opdrachtgevers had (Research voor Beleid, Gebruik van de overeenkomst van opdracht, 2011 en SEOR, Zzp tussen werknemer en ondernemer, 2013).

Het onderzoek van SEOR gaat als enige in op de vraag of zzp’ers langdurig fulltime (>6 maanden) voor een opdrachtgever hebben gewerkt in de afgelopen 2 jaar. Daar komt uit naar voren dat 7% van de respondenten (zzp) in de bouw, 24% van de respondenten in de zorg, 25% van de respondenten in het vervoer en 23% van respondenten in de advies- en ICT-sector zo’n langdurige relatie met hun opdrachtgever hadden.

Vraag 53

Waarom gaat u via het jeugd-Lage-inkomensvoordeel (LIV) (alle?) werkgevers (desgevraagd) vanaf 1 januari 2018 een tegemoetkoming bieden ter compensatie van de verhoging van het jeugdminimumloon? Waarom deze vergoeding, terwijl de loongroei bij lange na niet evenredig is met de groei van de economie, en ook de president van De Nederlandse Bank (DNB) loongroei bepleit?

Antwoord 53

De partijen in het vorige kabinet en de sociale partners zijn overeengekomen dat de verhoging van het minimumjeugdloon voor werknemers deels zal worden gecompenseerd. De benodigde financiering van het minimumjeugdloon voordeel, € 100 miljoen per jaar, is gevonden in een verhoging van de premie voor het arbeidsongeschiktheidsfonds (Aof-premie). De tegemoetkoming is daarmee een herverdeling van alle werkgevers naar specifieke werkgevers met veel jongeren in dienst op het minimumloonniveau. Deze overeenkomst staat los van de loongroei.

Vraag 54

Waarom is bij de overheid het gecorrigeerde beloningsverschil tussen mannen en vrouwen tussen 2012 en 2014 toegenomen? Hoe ziet dit beeld er uit voor de periode 2007–2017? Kunnen de gegevens in een tabel worden weergegeven?

Antwoord 54

Het CBS concludeert dat er een gestage afname van het gecorrigeerde beloningsverschil bij de overheid bestaat in de onderzochte periode (2008–2014). Om vast te stellen wat de trend is, is door het CBS een lijn geschat op basis van de vier gecorrigeerde beloningsverschillen over de jaren 2008, 2010, 2012 en 2014. Tussen 2012 en 2014 is er sprake van een lichte stijging. Ter verklaring hiervoor is het van belang te beseffen dat bij bepaling van het beloningsverschil onder meer gebruik wordt gemaakt van enquêtegegevens. Dat betekent dat er rekening moet worden gehouden met onzekerheidsmarges rondom de uitkomsten. We kunnen daarom niet concluderen dat er sprake is van een trendbreuk.

Vraag 55

Hoeveel jongeren tussen de 18 en 21 jaar moeten rondkomen van het wettelijk minimum jeugdloon?

Antwoord 55

De meest recente data van het CBS op het gebied van minimumloonbanen dateert van 2015. Deze data zijn gegroepeerd in leeftijdscategorieën van vijf jaar. Van de jongeren tussen de 15 en 20, hebben er (afgerond op duizenden) 534.000 een baan. Daarvan zijn er 88.000 op het minimumloon. Van de jongeren tussen 20 en 25, hebben er 804.000 een baan. Daarvan zijn er 146.000 op minimumloonniveau.

Vraag 56

Hoe verklaart u het gestegen beloningsverschil tussen vrouwen en mannen bij de overheid?

Antwoord 56

Zie het antwoord op vraag 54.

Vraag 57

Hoeveel gebruik gaat er naar verwachting gemaakt worden van de per 1 januari 2018 beschikbare tegemoetkoming voor werkgevers bij het aannemen van jongeren tussen de 18 en 21 jaar?

Antwoord 57

Werkgevers van werknemers tussen de 18 en 21 jaar krijgen het Jeugd-LIV automatisch gestort op hun rekening als zij voldoen aan de voorwaarden. Niet-gebruik wordt daarmee voorkomen. Naar verwachting voldoen er zo’n 370.000 arbeidsrelaties aan de voorwaarden. Dit is een inschatting op basis van loongegevens over 2016. De regeling is nog niet in werking getreden; realisatiegegevens zijn dus nog niet beschikbaar.

Vraag 58

Gaat u de capaciteit van de Inspectie SZW vergroten? Zo ja, in hoeverre? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 58

In het kader van intensivering handhaving en fraudebestrijding maakt het regeerakkoord geleidelijk oplopend naar 2021 jaarlijks € 50 miljoen extra vrij voor de handhavingsketen van de Inspectie SZW. Hiermee wordt ook de capaciteit van de Inspectie SZW uitgebreid. De middelen worden overeenkomstig het Inspectie Control Framework (ICF) ingezet op de volgende doelen:

• • Arbeidsomstandigheden: herstellen van de balans tussen ongevalsonderzoek en risicogerichte actieve programmering;

• • Brzo: vergroten van de capaciteit om met Brzo-partners meer gezamenlijk te inspecteren;

• • Intelligence-gestuurd werken: investeren in meer gezamenlijke data-analyse met andere bedrijveninspecties;

• • Arbeidsuitbuiting/oneerlijk werk: vergroten van de capaciteit om uitbuiting, onderbetaling en andere arbeidsmarktfraude aan te pakken.

Daarnaast kunnen toekomstige ontwikkelingen nog aanleiding geven tot bijstelling hiervan, bijvoorbeeld naar aanleiding van de meerjarenplanning van de Inspectie SZW. In het jaarplan 2018 van de Inspectie SZW dat voor de begrotingsbehandeling aan uw Kamer wordt gezonden, wordt nader ingegaan op de aanwending van de middelen.

Monitoring en rapportage over het ICF vindt plaats in de begroting van SZW, het SZW-jaarverslag en in jaarplannen en jaarverslagen van de Inspectie SZW.

Vraag 59

Ziet u ook armoede als integratie belemmerende factor? Hoe gaat het kabinet het armoedebeleid versterken?

Antwoord 59

Het is voor iedereen in Nederland, ongeacht afkomst, van belang om deel te nemen aan de maatschappij. Bij voorkeur door onderwijs of werk. Armoede gaat vaak samen met sociale uitsluiting. Dat geldt dus ook voor Nederlanders met een migrantenachtergrond, en in die zin kan het een belemmering zijn voor (verdere) integratie.

Daarom vindt het kabinet het van belang om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt naar werk te begeleiden. Ook heeft het kabinet bijzondere aandacht voor de positie van kinderen met als inzet dat ook kinderen die opgroeien in een gezin met een laag inkomen kunnen meedoen.

Het terugdringen van schulden en armoede staat hoog op de agenda van het kabinet. Het kabinet wil o.a. afspraken met gemeenten maken over het lokaal beleid om de armoedeval te verkleinen en om tot een vernieuwende schuldenaanpak te komen. Er wordt de komende drie jaar in totaal € 80 miljoen uitgetrokken voor het voorkomen van schulden en de bestrijding van armoede, in het bijzonder onder kinderen. De Staatssecretaris van SZW zal uw Kamer in het voorjaar 2018 informeren hoe deze middelen worden ingezet.

Vraag 60

Kunnen betere kansen voor arbeidsdeelname voor mensen met een migratieachtergrond gerealiseerd worden door anoniem solliciteren?

Antwoord 60

In de vorig jaar uitgevoerde Rijksmonitor anoniem solliciteren zijn twee gemeentelijke experimenten met anoniem solliciteren onderzocht (Den Haag en Utrecht). Hierin kwam naar voren dat medewerkers die betrokken zijn bij de werving- en selectieprocedure de rol van onbewuste vooroordelen bij zichzelf onderschatten. Ook blijkt uit de monitor dat anoniem solliciteren kan bijdragen aan de dialoog binnen de organisatie over de rol van onbewuste vooroordelen in de werving- en selectiefase en het belang van een diverse organisatie. Op deze manier kan anoniem solliciteren een rol spelen in het bijdragen aan het verbeteren van kansen voor arbeidsdeelname voor mensen met een migratieachtergrond.

Anoniem solliciteren is echter slechts één van de manieren voor het tegengaan van discriminatie bij sollicitatieprocessen. Onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat het zichtbaar maken van extra werkervaring, persoonlijke kennismaking of introductie door een vertrouwde partij, kan bijdragen aan het verminderen van het onverklaard verschil bij selectiebeslissingen.

In het regeerakkoord is aangegeven dat arbeidsmarktdiscriminatie ontoelaatbaar is en een stevige aanpak vergt. Het actieplan arbeidsmarktdiscriminatie krijgt daarom een vervolg, waarbij onder andere aandacht wordt besteed aan het tegengaan van discriminatie in sollicitatieprocedures, zwangerschapsdiscriminatie en een stevige handhavende rol van de Inspectie SZW. In de komende maanden wordt het vervolg op het actieplan arbeidsmarktdiscriminatie nader uitgewerkt. Uw Kamer wordt in het voorjaar hierover geïnformeerd. Daarbij zal ook – als onderdeel van het programma Verdere Integratie op de Arbeidsmarkt (VIA) – in samenwerking met werkgevers en intermediairs worden ingezet op het opzetten en onderzoeken van verschillende manieren voor het beter vormgeven van werving- en selectieprocessen, zodanig dat onbewuste vooroordelen minder een rol spelen bij de selectiebeslissing.

Vraag 61

Hoe ziet de genoemde imagocampagne voor het beroep van de bedrijfsarts eruit?

Antwoord 61

De campagne richt zich met het platform www.bedrijfsartsworden.nl op het versterken van het imago van het vak bedrijfsarts en heeft als doel de instroom van bedrijfsartsen in opleidingen te verhogen. De koepels voor bedrijfsartsen, arbozorg, en opleiders sociale geneeskunde trekken de campagne, SZW ondersteunt. Een netwerk van enthousiaste bedrijfsartsen (in opleiding) treedt op als ambassadeur van het vak. De ambassadeurs zijn te benaderen voor meeloopdagen, netwerkgesprekken en vragen. Daarnaast schrijven ze blogs, maken ze vlogs en is er volop social media-inzet. Tenslotte wordt de campagne zoveel mogelijk onder de aandacht gebracht op beroepskeuzeavonden van geneeskundestudies, op allerhande beurzen en verzorgen de ambassadeurs regelmatig gastcolleges.

De campagne loopt van oktober 2016 tot en met eind 2018. Vanaf voorjaar 2017 werkt de campagne samen met verzekeringsartsen. De betrokken partijen hebben toegezegd de campagne tot en met 2020 lopend te houden.

De resultaten tot nu toe zijn goed. Er zijn op dit moment 13 actieve ambassadeurs, maandelijks tussen de 3.000 en 4.000 unieke bezoekers van de website, steeds meer social mediavolgers en er hebben inmiddels meer dan 40 meeloopdagen, 10 kennismakingsgesprekken en meerdere gastcolleges plaatsgevonden.

Vraag 62

In hoeverre wordt er ingezet op mogelijke parallelle trajecten met verzekeringsartsen, om de aantrekkelijkheid en uitwisselbaarheid van beide beroepen te vergroten?

Antwoord 62

Verzekeringsartsen kunnen na een bijscholing van minimaal twee jaar worden geregistreerd als bedrijfsarts. Andersom kunnen bedrijfsartsen na eenzelfde periode van bijscholing zich registreren als verzekeringsarts.

Er is sinds 2016 in toenemende mate ingezet op meer samenhang in het domein sociale geneeskunde en specifiek in de opleiding tot bedrijfsarts en verzekeringsarts. De opleidingsinstituten en de beroepsverenigingen zijn tevreden over de versterkte samenhang. De Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten heeft recent nieuwe opleidingsplannen van de sociaal geneeskundige beroepsverenigingen vastgesteld. Deze worden door de opleidingsinstituten uitgerold.

De imagocampagne bedrijfsarts trekt sinds 2017 ook samen op met de verzekeringsarts en op het werken in het sociaal geneeskundig domein arbeid en gezondheid.

Vraag 63

Kunt u het project Verdere Integratie Arbeidsmarkt (VIA) verder concretiseren? Is hiervoor geld gereserveerd op de begroting?

Antwoord 63

Het programma Verdere Integratie Arbeidsmarkt (VIA) wil de positie op de arbeidsmarkt van Nederlanders met een migratieachtergrond verbeteren. Het programma richt zich op verschillende groepen, zoals statushouders en hun gezinsleden, jongeren met een migratieachtergrond en oudkomers of ouderen met een migratieachtergrond.

Voor statushouders wordt bijvoorbeeld ingezet op ontwikkelen van de intake voor gemeenten, versterking van screening en uitbreiden van taalles vanaf dag 1 in de COA. Voor jongeren gaat het om verbetering van de studiekeuze, combinaties van werken en leren en overbruggen van (stage)discriminatie. Verder wordt bij oudkomers ingezet op versterking van de intake en screening, combinaties van werken en leren en versterken van vakmanschap voor diversiteit.

Bij deze aanpak wordt actief de samenwerking gezocht met werkgevers. De economie biedt nu kansen. Veel werkgevers zijn welwillend om mee te denken en actief bij te dragen aan een oplossing voor dit probleem. In een aantal sectoren is het ook lastig vacatures te vervullen. Voor een succesvol verloop van het programma is het behoud van de betrokkenheid van werkgevers erg belangrijk, zodat deze mensen daadwerkelijk aan de slag kunnen.

Vraag 64

Hoe verhoudt het project VIA zich ten opzichte van de landing van de aanpak jeugdwerkloosheid in het programma Sociaal Domein? En hoe worden jongeren bij beide programma's betrokken?

Antwoord 64

Vanuit de Aanpak Jeugdwerkloosheid is de afgelopen jaren veel gedaan om jongeren een goede start te bieden. Toch zijn we er nog niet. Hoewel de werkloosheid onder jongeren stevig is gedaald heeft een deel van jongeren nog steeds grote moeite om werk te vinden. Dit geldt bijvoorbeeld voor jongeren zonder startkwalificatie of jongeren met een migratieachtergrond.

Voor deze groepen zijn geen makkelijke oplossingen beschikbaar en deze groepen zullen ook de komende jaren nog stevige aandacht vragen.

Voor jongeren zonder startkwalificatie en jongeren met arbeidsbeperkingen gaat het kabinet – onder meer in het kader van het programma Sociaal Domein – samen met gemeenten, scholen, hun partners en vertegenwoordigers van jongeren(organisaties) aan de slag om de overgang van het onderwijs naar de reguliere arbeidsmarkt voor hen zo soepel mogelijk te laten verlopen.

De inzet op jongeren met een migratieachtergrond zal plaatsvinden vanuit het programma VIA. Hierbij wordt bijvoorbeeld de samenwerking gezocht met het projectbureau MBO diensten (die projecten uitvoert in opdracht van o.a. de MBO Raad, OCW en MBO-scholen) voor het versterken van loopbaanoriëntatie en de inzet op het overbruggen van negatieve beeldvorming en tegengaan van (stage)discriminatie. Tevens zullen we de inzichten uit de City Deal Aanpak Jeugdwerkloosheid (Tweede Kamer, 29 544, nr. 787) benutten binnen de Gelijke Kansen Alliantie (Tweede Kamer, 34 550 VII, nr. 16), een samenwerkingsverband van leraren, ouders, scholen, werkgevers en maatschappelijke organisaties, om te bevorderen dat kinderen met gelijke talenten ook gelijke kansen krijgen in het onderwijs.

Vraag 65

Wat gebeurt er als iemand een positief advies heeft van het UWV, maar het verplichte aantal plekken al is bereikt?

Antwoord 65

De gemeente kan in haar verordening opnemen om in een jaar meer, additionele, beschut werkplekken te realiseren dan in de ministeriële regeling is aangegeven. Als een gemeente niet kiest voor additionele plekken dan kan het gebeuren dat er niet onmiddellijk een beschut werkplek beschikbaar is. Personen die niet direct op een beschut werkplek kunnen worden geplaatst, komen als het ware op een «wachtlijst». Het is belangrijk dat deze personen in beeld worden gehouden en, indien van toepassing, op een andere manier worden geactiveerd tot er een beschut werkplek beschikbaar is. In het volgende jaar gelden er weer nieuwe, hogere, aantallen per gemeente en dan geldt ook weer de verplichting voor de gemeente om iemand met een positief advies een beschut werkplek te bieden, tot – als de behoefte er is – wederom het aantal uit de ministeriële regeling is bereikt.

Vraag 66

Hoeveel gemeenten zetten loonkostensubsidie in de Participatiewet in en wat is daarbij de motivatie om het wel of niet te doen?

Antwoord 66

Eind dit jaar zal Uw Kamer zoals toegezegd weer een tussenevaluatie Participatiewet worden toegestuurd met daarin de ervaringen van werkgevers, mensen uit de doelgroep en gemeenten. Hierbij zal ook ingegaan worden op de overwegingen van gemeenten bij de inzet van het instrument loonkostensubsidie. Loonkostensubsidie is een van de vele instrumenten die gemeenten kunnen inzetten om mensen te re-integreren naar werk. Uit het ervaringsonderzoek onder gemeenten blijkt dat circa 90% van de gemeenten aangeeft loonkostensubsidie in te zetten voor mensen met verminderde productiviteit die niet 100% van het wettelijk minimumloon kunnen verdienen. Verder blijkt uit kwantitatieve informatie van het CBS dat er een gestage groei is van het aantal verstrekkingen loonkostensubsidie op grond van de Participatiewet. Eind 2015 bedroeg dit aantal 1.230, eind 2016 4.450 en eind juni 2017 6.430. Van 245 gemeenten (63% van alle gemeenten) is uit informatie van het CBS bekend dat zij meer dan 10 keer een loonkostensubsidie hebben verstrekt. In verband met vigerende regels voor de statistiek publiceert het CBS echter alleen gegevens over een gemeente wanneer er 10 of meer voorzieningen zijn ingezet. Naast deze 245 gemeenten zullen er dus nog meer gemeenten zijn die minder dan 10 keer loonkostensubsidie hebben verstrekt.

Vraag 67

In hoeveel collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s) zijn er extra loonschalen gecreëerd voor mensen uit de doelgroep banenafspraak?

Antwoord 67

In het kader van het Sociaal Akkoord en de Participatiewet heeft het kabinet met sociale partners afspraken gemaakt om ultimo 2025 ten minste 125.000 extra banen in het kader van de banenafspraak te realiseren voor mensen die niet het Wml kunnen verdienen en zijn aangewezen op loonkostensubsidie. In de brief aan uw Kamer van 3 februari 2014 (Tweede Kamer, 33 801, nr. 23) is de afspraak gemeld dat sociale partners drie jaar de tijd krijgen om volgens een bepaald ritme in alle reguliere cao’s laagste loonschalen op te nemen die liggen tussen 100% en 120% van het wettelijk minimumloon (Wml) en die beginnen op 100% Wml. Ultimo 2015 diende 55% van alle cao’s hieraan te voldoen, ultimo 2016 85% en ultimo 2017 dienen alle cao’s hieraan te voldoen.

In dit kader is onderzocht in hoeverre in cao’s een loonschaal op Wml-niveau is opgenomen. Uit het onderzoek onder alle 611 bij het Ministerie van SZW aangemelde reguliere ondernemings-cao’s en bedrijfstak-cao’s blijkt dat ultimo 2016 in 45% van de onderzochte cao’s (278 van de 611 cao’s) een doelgroepen-, aanloop- en/of een reguliere schaal op Wml-niveau is opgenomen. Deze 278 cao’s zijn van toepassing op 76% van het totaal aantal werknemers onder de onderzochte 611 cao’s (Tweede Kamer, 34 352, nr. 62).

Vraag 68

Waarom wordt de voorgenomen bezuiniging op de uitkering voor arbeidsbeperkte en arbeidsgehandicapte Wajongeren met arbeidsvermogen per 1 januari 2018 niet in de beleidsagenda genoemd? Houdt u vast aan deze bezuiniging? Zo ja, waarom, gegeven de omstandigheid dat lang niet voldoende duurzame banen voor deze groep worden gerealiseerd?

Antwoord 68

De beleidsagenda behandelt niet uitputtend alle onderwerpen die betrekking hebben op het SZW-beleid. In artikel 4 van de SZW-begroting wordt de uitkeringsverlaging wel benoemd. De Staatssecretaris van SZW is niet voornemens de verlaging van de uitkering van Wajongers met arbeidsvermogen terug te draaien.

De verlaging van de uitkering voor Wajongers met arbeidsvermogen heeft geen 1-op-1 relatie met de banenafspraak maar kent een eigen geschiedenis. In het Sociaal Akkoord (april 2013) was een overdracht van Wajongers met arbeidsvermogen van het UWV naar gemeenten voorzien, met naast een uitkeringsverlaging ook de bijbehorende partnerinkomen- en vermogenstoets. In het bijstandakkoord (afspraken tussen het vorige kabinet, D66, CU en SGP; februari 2014) is ruimte gevonden om de mensen uit het zittend bestand bij het UWV te houden met behoud van een individuele Wajonguitkering. De uitkering voor Wajongers met arbeidsvermogen wordt meer gelijk aan die van jonggehandicapten in de Participatiewet, vanuit de gedachte dat beide groepen jonggehandicapten zijn met arbeidsmogelijkheden. Ze vallen beide onder de banenafspraak. Voor oWajongers met arbeidsvermogen is eenmalig € 95 miljoen uitgetrokken voor activerende dienstverlening door het UWV.

Vraag 69

Welke indicatoren, naast arbeidsparticipatie, dienen meegenomen te worden in het onderzoek bij experimenten met de Participatiewet door gemeenten?

Antwoord 69

De uitwerking van de mogelijkheid om bij wijze van experiment af te wijken van bepalingen van de Participatiewet heeft plaatsgevonden in het Tijdelijk besluit experimenten Participatiewet (Stb. 2017, 69). In de toelichting is aangegeven dat gemeenten de mogelijkheid wordt geboden om door middel van experimenten te onderzoeken hoe de Participatiewet met betrekking tot arbeidsinschakeling doeltreffender uitgevoerd kan worden. Het centrale doel van de experimenten is, aldus dezelfde toelichting, het onderzoeken wat werkt om bijstandsgerechtigden volledig onafhankelijk te laten worden van de bijstand via werk. Hieruit volgt dat uitstroom naar regulier, betaald werk en het onafhankelijk worden van de uitkering de centrale indicator is bij de beoordeling van de doeltreffendheid en de effecten van het experimenten in de praktijk.

Vraag 70

Is bekend wat er is gebeurd met de 248 mensen, die wel een positief advies hebben gekregen, maar geen beschutte werkplek?

Antwoord 70

In 2016 heeft het UWV 388 positieve adviezen gegeven. Volgens de statistiek re-integratie gemeenten werkten eind 2016 circa 140 personen in een beschutte werkomgeving. De Staatssecretaris van SZW heeft geen informatie over de mensen die wel een positief advies hebben maar in de statistiek niet staan opgenomen als werkend op een beschut werkplek. Voorstelbaar is dat een deel van de adviezen nog niet is omgezet in een dienstverband per 2016 omdat er enige tijd overheen kan gaan voordat een passende plaatsing is gerealiseerd. Andere redenen kunnen zijn dat een plaatsing nog niet is gelukt vanwege bijvoorbeeld ziekte, of dat mensen voor het einde van het jaar 2016 zijn uitgevallen.

Vraag 71

Hoe wordt gewerkt aan versterking van het functioneren van de arbeidsmarktregio's?

Antwoord 71

Samen met de arbeidsmarktregio’s en landelijke partners werkt SZW aan het programma Matchen op Werk (2017–2021). Doel van het programma is om de gecoördineerde werkgeversdienstverlening in de arbeidsmarktregio’s te versterken zodat de vraag naar en het aanbod van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt beter bij elkaar komen. Met de brieven «Matchen op werk in de arbeidsmarktregio» van oktober 2016 (Tweede Kamer, 29 544, nr. 745) en «Voortgang Matchen op Werk in de arbeidsmarktregio’s» van april 2017 (Tweede Kamer, 29 544, nr. 779) is Uw Kamer geïnformeerd over de uitgangspunten, de opzet en de gemaakte voortgang van dit programma.

Om tot meer regionale samenwerking en meer eenduidige regionale werkgeversdienstverlening te komen richt Matchen op Werk zich op (1) het wegnemen van de knelpunten in het stelsel die regionale samenwerking bemoeilijken en (2) begeleiding van regio’s om zelf stappen te zetten naar eenduidige en herkenbare dienstverlening voor werkgevers. Uw Kamer is dit najaar geïnformeerd over de voortgang.

Vraag 72

Deelt u de mening dat de uitkomsten van beschikbare evaluaties en effectiviteitsonderzoeken van re-integratievoorzieningen tot de conclusie moeten leiden dat het beleid ter bestrijding van de (ouderen)werkloosheid zich vooral dient te gaan richten op 1) tijdelijke loonkostensubsidies (stimulering), 2) krachtige individuele begeleiding in WW én Bijstand, en 3) permanente scholing, vooral voor lager opgeleiden en ouderen? Deelt u de mening dat deze aanscherping, en nadere focus in het beleid spoedig bekrachtigd moet worden?

Antwoord 72

Goed onderbouwd beleid vraagt om een constante opbouw van evidentie, ook als het gaat om re-integratievoorzieningen. Dit kabinet hecht veel waarde aan het maken van evidence-based beleid. De drie conclusies die u trekt op basis van beschikbare evaluaties en effectiviteitsonderzoeken van re-integratievoorzieningen deelt SZW in die zin dat deze het huidige beleid sterk beïnvloeden. Dit blijkt ook uit het regeerakkoord dat extra geld uittrekt voor persoonlijke dienstverlening. Ook vindt het kabinet dat lageropgeleiden en ouderen extra aandacht verdienen als het gaat om permanent leren. Het belang van permanent leren beperkt zich daar echter niet toe; om duurzaam inzetbaar te blijven is het van belang dat alle werkenden nadenken over hun loopbaan en stappen zetten om hun vaardigheden op peil te houden. Het beleid ter stimuleren van permanent leren zal de komende tijd worden gevormd. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de arbeidsondersteuning aan werkzoekenden en bepalen zelf binnen wettelijke grenzen vorm en inhoud van ondersteuning in een verordening die door de Gemeenteraad wordt opgesteld (beleidsvrijheid).

In Nederland is nog weinig onderzoek gedaan naar de netto-effectiviteit van re-integratie. Opdoen van evidentie en toepassen vraagt tijd en is continue proces. Het ministerie ondersteunt gemeenten en het UWV hierbij. Zo financiert het Ministerie van SZW het meerjarige kennisprogramma «Vakkundig aan het werk», uitgevoerd door ZonMw. Gemeenten en kennisinstellingen kunnen voor dit kennisprogramma gezamenlijk voorstellen indienen om onderzoek te doen en zo meer inzicht te krijgen in de effecten en de effectiviteit van door hen in te zetten interventies op het gemeentelijke terrein van werk en inkomen.

Ook het UWV werkt aan de opbouw van evidentie. In het verlengde van eerdere studies over de effectiviteit van re-integratie in de WW laat het UWV nog meer onderzoek verrichten naar de effecten van de UWV-dienstverlening. Ook de extra maatregelen die getroffen zijn om de positie van ouderen op de arbeidsmarkt te verbeteren in het Actieplan perspectief 50Plus worden geëvalueerd. Het kabinet erkent het belang van een gerichte inzet van instrumenten en investeert daarom € 70 miljoen per jaar in extra persoonlijke begeleiding door het UWV van uitkeringsgerechtigde werkzoekenden.

Vraag 73

Welke extra inspanning gaat u leveren om de laaggeletterdheid onder circa 1,5 miljoen mensen terug te dringen, zodat ook langs deze weg de kansen op werk vergroot kunnen worden?

Antwoord 73

Naast de jaarlijkse uitkering aan gemeenten voor volwasseneneducatie van circa € 57 miljoen per jaar, hebben de Ministeries van OCW, SZW en VWS tussen 2016 en 2018 gezamenlijk € 18 miljoen per jaar beschikbaar gesteld voor het stimuleringsprogramma «Tel mee met Taal». Hiermee worden gemeenten, werkgevers, bibliotheken, maatschappelijke organisaties en andere partijen met een rol bij het voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid op maat ondersteund om de doelgroep te vinden, motiveren en door te verwijzen naar een passend aanbod. Eind november 2017 ontvangt de Tweede Kamer een voortgangsrapportage met de voorlopige resultaten van dit programma. Het kabinet heeft in het regeerakkoord aangegeven dat het budget voor de aanpak van laaggeletterdheid vanaf 2018 met structureel € 5 miljoen per jaar wordt verhoogd. Daarnaast is in 2018 eenmalig € 4 miljoen extra beschikbaar voor het verbeteren van de taalvaardigheid van laaggeletterde ouders. Dit helpt hen niet alleen bij het communiceren met hun kinderen en de school, maar ook in hun werk, of bij het vinden van werk.

Vraag 74

Kunt u aangeven hoe het aantal mensen met problematische schulden zich heeft ontwikkeld in de afgelopen 10 jaar?

Antwoord 74

Uit onderzoek van Panteia (F.M.J. Westhof, L.S. de Ruig en A.C. Kerckhaert (2015), Huishoudens in de rode cijfers 2015.Over schulden van Nederlandse huishoudens en preventiemogelijkheden. Panteia: Zoetermeer. Opgenomen als bijlage bij stukken Tweede Kamer, 24 515, nr. 322) blijkt dat er in 2015 in vergelijking met eerdere metingen in 2009 en 2012 meer Nederlandse huishoudens (een risico) hadden op problematische schulden. In 2009 betrof het 893.000 huishoudens, in 2012 1.209.000 en in 2015 1.377.000.

Vraag 75

Hoe is de ontwikkeling van het aantal dak- en thuislozen in Nederland sinds 2010?

Antwoord 75

We hebben deze vraag voorgelegd aan het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, het verantwoordelijke departement voor dit dossier. In onderstaande tabel staat een overzicht van het aantal daklozen in Nederland over de periode 2010–2016. Het gaat hier om een schatting van het aantal daklozen in de leeftijd van 18 tot 65 in Nederland. Dit aantal is exclusief de mensen die illegaal in Nederland verblijven én dakloos zijn. Een dakloze is gedefinieerd als een persoon zonder vaste verblijfplaats die slaapt:

• • in de open lucht, zoals in overdekte openbare ruimten, zoals portieken, fietsenstallingen, stations, winkelcentra of een auto;

• • binnen in passantenverblijven van de maatschappelijke opvang en eendaagse noodopvang;

• • of op niet-structurele basis bij vrienden, kennissen of familie.

Vraag 76

Hoe is de ontwikkeling van het aantal dak- en thuisloze jongeren in Nederland sinds 2010?

Antwoord 76

We hebben deze vraag voorgelegd aan het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, het verantwoordelijke departement voor dit dossier. In onderstaande tabel staat een overzicht van het aantal dakloze jongeren in Nederland over de periode 2010–2016. Het gaat hier om een schatting van het aantal dakloze jongeren in de leeftijd van 18 tot 30 jaar in Nederland.

Vraag 77

Hoeveel procent van de mensen in armoede leeft in de vier grote steden?

Antwoord 77

Uit cijfers van het CBS, waarin armoede gedefinieerd wordt aan de hand van een lage-inkomensgrens (die gelijk is aan de hoogte van een bijstandsuitkering uit 1979, gecorrigeerd voor inflatie), blijkt dat 23% van de mensen in Nederland met een risico op armoede in de vier grote steden woont (cijfers CBS, 2014). Begin 2018 publiceert het CBS het onderzoek «Armoede en sociale uitsluiting 2017» met nieuwe cijfers over de jaren 2015 en 2016 op gemeenteniveau.

Vraag 78

Hoeveel mensen leven in armoede in de vier grote steden?

Antwoord 78

In de vier grote steden hebben 322.8000 van de 2.044.600 inwoners een risico op armoede (cijfers CBS, 2014, gebaseerd op de lage-inkomensgrens). Dit betreft 15,8% van de inwoners. Begin 2018 publiceert het CBS het onderzoek «Armoede en sociale uitsluiting 2017» met nieuwe cijfers over de jaren 2015 en 2016 op gemeenteniveau.

Vraag 79

Hoeveel sociale huurwoningen zijn er in de vier grote steden beschikbaar van € 375 of minder? Hoeveel onder de € 500, hoeveel onder de € 600?

Antwoord 79

We hebben deze vraag voorgelegd aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het verantwoordelijke departement voor dit dossier. In onderstaande tabel worden de aantallen huurwoningen bij corporaties getoond verdeeld naar drie huurprijsklassen. De gehanteerde huurgrenzen corresponderen met de verschillende huurgrenzen (kwaliteitskortingsgrens, hoge aftoppingsgrens en maximum-huurgrens) in de huurtoeslag. De cijfers betreffen het jaar 2015. De gegevens komen uit de verantwoordingsinformatie van corporaties (dVi). In de opgave door corporaties worden de hieronder gehanteerde huurklassen gehanteerd, vandaar de iets afwijkende indeling ten opzichte van de vraag.

Vraag 80

Kunt u het Nibud basisbehoeftepakket en het sociale participatiebudget (of het niet-veel-maar-toereikend budget) per jaar voor een alleenstaande en voor een gezin met twee of drie kinderen weergeven voor de jaren 1999 tot heden?

Antwoord 80

Voor de beantwoording van deze vraag zijn de volgende gegevens opgevraagd bij het Nibud. In tabel 1 is de minimumbegroting van een alleenstaande te zien. Tabel 2 laat deze begrotingsbedragen van een paar met twee kinderen van 6 en 14 jaar oud zien, met uitzondering van de jaren 1999 en 2000 waarin een gezin met twee kinderen van 8 en 10 jaar oud is opgenomen. In 2017 is het totaal bedrag aan uitgaven in de minimumvoorbeeldbegroting voor een alleenstaande € 981 per maand en voor een paar met kinderen € 1.813 per maand. De inkomsten voor deze twee huishoudens zijn respectievelijk € 1.071 en € 1.937 per maand. Voor de inkomsten gaat het om een minimumuitkering (bedrag voor januari van dat jaar), vakantiegeld en eventuele toeslagen en kinderbijslag. Er is geen rekening gehouden met eventuele bijzondere bijstand. Het Nibud heeft vanaf 2011 een bedrag voor sociale participatie opgenomen. Tabel 3 laat daarom het bedrag voor sociale participatie voor de eerder genoemde huishoudens vanaf 2011 zien.

Vraag 81

Kunt u uitleggen hoe de berekening van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) ten aanzien van armoede is gemaakt en wat hierin is meegenomen? Is hierbij uitgegaan van het basisbehoefte budget of het niet-veel-maar-toereikend budget? Wilt u ook aangeven hoeveel dit voor het niet-veel-maar-toereikend budget is als hier niet van is uitgegaan? Kunt u ook aangeven wat het zou kosten als de armoedegrens 10% hoger uit komt? Kunt u daarnaast ook aangeven wat het zou kosten als zou blijken dat er 100.000 mensen meer in armoede leven?

Antwoord 81

Het SCP meet armoede op basis van een budgetmethode, waar voor een huishouden bepaald wordt wat er minimaal nodig is en wat dit zou kosten. Het SCP maakt hierbij gebruik twee verschillende voorbeeldbegrotingen (SCP, Armoede in Kaart 2016. https://digitaal.scp.nl/armoedeinkaart2016/waar_ligt_de_armoedegrens/). Een basisbehoefte-begroting en een niet-veel-maar-toereikend-begroting. Hierbij is de niet-veel-maar-toereikend-begroting hoger dan de basisbehoefte-begroting omdat hierbij ook een post is meegenomen voor sociale participatie. De posten die hier zijn meegenomen zijn de volgende:

Basisbehoeftenbudget

• • huur

• • gas en andere brandstoffen

• • elektriciteit

• • water

• • inventaris, onderhoud huis en tuin

• • telefoon, kabel en internet

• • verzekeringen

• • niet-vergoede ziektekosten

• • voeding

• • kleding

• • was- en schoonmaakartikelen

• • persoonlijke verzorging

• • vervoer

• • diversen

Wanneer het SCP publiceert over het aantal mensen of huishoudens in armoede maakt het hierbij gebruik van de ruimste indicator; het niet-veel-maar-toereikendbudget.

De vraag wat het zou kosten als de armoedegrens van het SCP 10% hoger zou zijn of als er 100.000 personen met een inkomen onder de grens bijkomen is niet te beantwoorden. De meting van armoede door het SCP heeft geen directe invloed op het inkomensbeleid omdat het altijd gaat om gegevens uit het verleden. Veel factoren zijn van invloed op het inkomen, zoals baanverlies, promotie, het gaan samenwonen of scheiden. Het effect van inkomensondersteunende maatregelen is dan moeilijk te zien en daarom moeilijk gericht in te zetten. Wel houdt het kabinet de lage inkomens in het oog tijdens de augustusronde wanneer er naar het gehele koopkrachtplaatje gekeken wordt. Hierbij kan juist gekeken worden naar de ontwikkelingen die invloed gaan hebben op het inkomen.

Vraag 82

Is er een inschatting te geven van hoeveel «adreslozen» en hoeveel mensen met schulden in armoede niet zijn meegerekend bij het aantal armen dat het SCP heeft geteld in «Armoede in kaart»?

Antwoord 82

De armoedecijfers van het SCP zijn deels gebaseerd op het Inkomenspanelonderzoek van het CBS (IPO). Voor het IPO trekt het CBS een steekproef uit de populatie van alle personen die in de Basisregistratie Personen (BRP) zijn ingeschreven. Dak- en thuislozen die niet staan ingeschreven worden niet meegeteld. Voor zover dak- en thuislozen dus bij een gemeente staan ingeschreven (via bijvoorbeeld Leger des Heils adressen, sociale dienstadressen of gemeentehuis), worden ze in principe meegeteld in de armoedecijfers van het SCP. Daarbij dient wel te worden opgemerkt dat huishoudens waarvoor het inkomen niet wordt waargenomen, buiten publicaties blijven. Het is voor het kabinet niet mogelijk op korte termijn een inschatting te geven van de grootte van de groep die niet staat ingeschreven.

Huishoudens met een inkomen onder de niet-veel-maar-toereikendgrens worden door het SCP meegenomen in de armoedecijfers, ongeacht of zij vermogen of schulden hebben.

Vraag 83

Kunt u de vermenigvuldigingsfactoren van het SCP opnieuw laten berekenen omdat de huidige verouderd zijn?

Antwoord 83

Het CBS berekent equivalentiefactoren op basis van het budgetonderzoek. Dit is recentelijk in 2015 weer uitgevoerd en zal binnenkort, als het CBS de analyse heeft afgerond, nieuwe equivalentiefactoren opleveren.

Vraag 84

Kunt u aangeven hoeveel mensen in armoede gemiddeld aan huur kwijt zijn in de vier grote steden? Hoeveel hoger liggen de huurprijzen van sociale huurwoningen in de vier grote steden dan in de rest van het land?

Antwoord 84

Niet bekend is hoeveel mensen in armoede gemiddeld aan huur kwijt zijn in de vier grote steden. De vraag over de prijzen van sociale huurwoningen hebben we voorgelegd bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, dat verantwoordelijk is voor het dossier sociale huur. De gemiddelde huur van gereguleerde woningen van woningcorporaties bedroeg eind 2016 € 499 in Amsterdam, € 516 in Den Haag, € 511 in Rotterdam en € 520 in Utrecht, tegenover een landelijk gemiddelde van € 517. De verschillen in de huurprijzen tussen de steden en het landelijk gemiddelde zijn dus beperkt. Deze cijfers zijn gebaseerd op de verantwoordingsinformatie van corporaties (dVi). Overigens blijkt uit de huurenquête dat de afgelopen jaren in de grote steden de huren bij mutatie (verhuizing) wel meer verhoogd zijn dan in de rest van Nederland. De mogelijkheid om bij mutatie de huren te verhogen is inmiddels beperkt doordat met ingang van 1 januari 2017 de huursomstijging voor corporaties inclusief het effect van harmonisatie wettelijk is gemaximeerd op 1% boven inflatie, en doordat met ingang van 2016 corporaties in tenminste 95% van de gevallen aan de laagste inkomens een woning moeten toewijzen met een huur onder de aftoppingsgrens uit de huurtoeslag (in 2017 € 592,55 voor één en tweepersoonshuishoudens, € 635,05 voor grotere huishoudens).

Vraag 85

Worden er inspanningen verricht om te voorkomen dat gemeenten dak- en thuislozen (en de bijbehorende kosten) op elkaar af proberen te schuiven?

Antwoord 85

We hebben deze vraag voorgelegd aan het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, het verantwoordelijke departement voor dit dossier. Uitgangspunt van de maatschappelijke opvang is dat ingezetenen van Nederland die maatschappelijke opvang nodig hebben, altijd opgevangen moeten kunnen worden. Deze «landelijke toegankelijkheid» is geborgd in artikel 1.2.1 van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015). De gedachte achter deze wettelijke bepaling is dat het voor mensen in nood niet moet uitmaken bij welke gemeente zij aankloppen; in alle gevallen moet de veilige opvang worden geborgd. De aangesproken gemeente regelt waar nodig een opvangplaats (in de eigen gemeente of bij een andere gemeente). In 2013 en 2015 is via zogenoemd «mystery guest»-onderzoek in kaart gebracht of daklozen toegang krijgen tot de opvang. De Staatssecretaris van VWS heeft in 2016 in het kader van interbestuurlijk toezicht informatie hierover opgevraagd bij de centrumgemeenten. De Staatssecretaris van VWS heeft in december 2016 (Tweede Kamer, 2016–2017, 29 325, nr. 87) aan de Tweede Kamer gemeld dat hij Trimbos opnieuw zal vragen in 2017 «mystery guest»-onderzoek uit te voeren. De Tweede Kamer zal over de uitkomsten van dit onderzoek worden geïnformeerd.

Vraag 86

Komen mensen met loondispensatie altijd op uitkeringsniveau terecht? Waar zit dan de prikkel om te werken onder het motto «werk moet lonen»?

Antwoord 86

In de meeste gevallen is (meer) werken voor Wajongers met loondispensatie lonend. Het netto totaalinkomen (loon + loonaanvulling) is bijna altijd hoger dan een netto Wajong-uitkering. Zie voor de werking van de loonaanvulling het antwoord op vraag 91.

Vraag 87

Indien iemand met loondispensatie een ontwikkeling doormaakt en productiever is geworden, hoe krijgt hij dan de kans om naar deze meerdere prestatie uitbetaald te krijgen? Indien dit slechts aan de werkgever is om te beoordelen: verwacht u dan dat dit objectief gebeurt?

Antwoord 87

Het UWV stelt bij loondispensatie periodiek de loonwaarde van werkende Wajongers vast. Dit gebeurt op vaste momenten, maar een Wajonger heeft ook het recht om tussentijds het UWV te verzoeken opnieuw de loonwaarde vast te stellen. Een positieve ontwikkeling in de productiviteit werkt daarmee door in de loonwaarde van de Wajongers en daarmee in het loon dat deze van zijn werkgever ontvangt.

Vraag 88

Wordt loondispensatie op dit moment gebruikt door werkgevers? Zo ja, hoe vaak?

Antwoord 88

Het UWV kent in het kader van de Wajong loondispensatie toe aan werkgevers met inachtneming van de wettelijke kaders. Eind 2016 werkten ruim 17.000 Wajongers met loondispensatie.

Vraag 89

Welke doelgroepen komen in aanmerking voor loondispensatie?

Antwoord 89

Loondispensatie staat open voor jonggehandicapten in de oWajong en de Wajong2010 die aan de voorwaarden voldoen. Het UWV kan werkgevers loondispensatie toekennen voor Wajongers met arbeidsvermogen die als gevolg van ziekte of gebrek in een functie een duidelijk mindere arbeidsprestatie hebben in relatie tot de prestatie die in dezelfde functie gebruikelijk is. Het UWV kan werkgevers geen loondispensatie toekennen bij een Wsw-dienstbetrekking of een begeleid werken dienstbetrekking op basis van artikel 7 Wsw.

Vraag 90

Welke doelgroepen komen in aanmerking voor loonkostensubsidie?

Antwoord 90

In de Participatiewet wordt momenteel het instrument loonkostensubsidie toegepast. De doelgroep loonkostensubsidie wordt in de Participatiewet omschreven: mensen zonder werk voor wie de gemeente verantwoordelijk is om ondersteuning bij arbeidsinschakeling te bieden die niet in staat zijn tot het verdienen van het wettelijk minimumloon, maar wel mogelijkheden hebben om te werken.

De doelgroep is met de wet van 17 november 2016 (Stb.444) uitgebreid met mensen die niet in staat zijn tot het verdienen van het wettelijk minimumloon, maar wel mogelijkheden hebben om te werken, die al in een dienstbetrekking werken en die in de periode van zes maanden voorafgaande aan de dienstbetrekking deelnamen aan: a. het praktijkonderwijs, bedoeld in artikel 10f van de Wet op het voortgezet onderwijs, b. het voortgezet speciaal onderwijs, bedoeld in artikel 2 van de Wet op de expertisecentra, of c. de entreeopleiding, bedoeld in artikel 7.2.2., onderdeel a, van de Wet educatie en beroepsonderwijs.

Vraag 91

Als een werknemer met een Wajong-uitkering werkt met behulp van loondispensatie, tot welk niveau wordt het loon dan aangevuld en door wie (gemeente of UWV)?

Antwoord 91

Wajongers ontvangen van het UWV een loonaanvulling afhankelijk van de hoogte van het (gedispenseerde) loon. Daarnaast verschilt de hoogte van de aanvulling ook per regime in de Wajong. Onderstaande grafiek geeft het totaal inkomen weer van een werkende Wajonger in de verschillende regimes.

In de oWajong is de hoogte van deze loonaanvulling afhankelijk van de arbeidsongeschiktheidsklasse waarin een Wajonger na een fictieve schatting is ingedeeld. De oWajong kent zes arbeidsongeschiktheidsklassen met een bijbehorende uitkeringshoogte. Het UWV moet op grond van het Schattingsbesluit arbeidsongeschiktheidswetten een fictieve schatting uitvoeren. Dat houdt in dat fictief wordt vastgesteld wat het arbeidsongeschiktheidspercentage van de oWajonger zou zijn met het inkomen dat hij ontvangt en in welke arbeidsongeschiktheidsklasse hij zou vallen. Bij de fictieve schatting wordt het inkomen afgezet tegen het maatmanloon. Dit gebeurt aan de hand van de formule: (maatmanloon – feitelijk inkomen)/maatmanloon x 100%. Hieruit volgt het fictieve arbeidsongeschiktheidspercentage. Vervolgens wordt bekeken in welke van de zes arbeidsongeschiktheidsklassen dat percentage valt. De loonaanvulling wordt uitbetaald naar het uitkeringspercentage dat hoort bij de arbeidsongeschiktheidsklasse die uit de fictieve schatting volgt. Werkende Wajongers in de Wajong2010 gaan er vanaf een loon van 20% Wml op vooruit. Bijvoorbeeld bij een loon van 50% Wml leidt voor 1 januari 2018 de Wajong-loonaanvulling tot een totaal inkomen van 85% Wml (70% Wml + ((50%-20%)/2)). Van iedere euro die zij zelf meer verdienen dan 20% Wml neemt het totale inkomen (loon plus Wajong-aanvulling) met een halve euro toe. Tevens geldt in de Wajong2010 de voortgezette werkregeling, waarbij Wajongers die ten minste 27 jaar zijn, zeven jaar recht op arbeidsondersteuning hebben gehad en een inkomen van 20% Wml of meer verwerven, een loonaanvulling ontvangen tot een totaalinkomen van 100% Wml.

Wajongers werkzaam met een jobcoach hebben onder specifieke voorwaarden de mogelijkheid een hogere loonaanvulling te ontvangen (Bremanregeling). Het inkomen uit loon kan in die gevallen aangevuld worden tot het cao-loon (gemaximeerd op 120% Wml) gerelateerd aan het aantal uren dat de Wajonger werkt.

Vraag 92

Betekent loondispensatie automatisch dat iemand werkt onder het minimumloon?

Antwoord 92

Met loondispensatie geeft het UWV de werkgever toestemming om een Wajonger naar loonwaarde te betalen, waarbij het loon voor de gewerkte uren lager is dan het wettelijk minimumloon. Daarom verstrekt het UWV de Wajonger een aanvullende uitkering. Het totale inkomen (loon + aanvullende uitkering) van een werkende Wajonger is in de meeste gevallen hoger dan het loon dat deze Wajonger op basis van het wettelijk minimumloon zou hebben ontvangen (Wml x deeltijdfactor). Het is niet uit te sluiten dat, afhankelijk van de deeltijdfactor en de loonwaarde van een Wajonger, het totale inkomen per uur lager uitvalt dan het Wml per uur. Een Wajonger die fulltime werkt en met een lage loonwaarde komt onder het Wml per uur uit. Dit is een tijdelijke situatie. Met de voortgezette werkregeling wordt vanaf zijn 27^e jaar (en 7 jaar arbeidsondersteuning te hebben ontvangen) het loon van een Wajonger2010 aangevuld tot 100% Wml. Voor loondispensatie in de Participatiewet, zoals in het regeerakkoord is aangekondigd, verwijzen wij naar de contourenbrief over loondispensatie die binnenkort naar uw Kamer wordt verstuurd.

Vraag 93

Wat zijn de voordelen en nadelen van loondispensatie en loonkostensubsidie?

Antwoord 93

In de Participatiewet wordt momenteel het instrument loonkostensubsidie toegepast, terwijl in de Wajong ervaring is opgedaan met loondispensatie. Een overzicht van beide instrumenten:

• • Uitgangspunt bij loondispensatie is dat voor de werknemer sprake is van een inkomen uit twee bronnen (loon en een loonaanvullinguitkering). Bij loonkostensubsidie ontvangt de werknemer een volledig functieloon. Dit neemt niet weg dat er sprake kan zijn van een inkomen uit twee bronnen (loon + aanvullende uitkering). Om zichzelf volledig uit de uitkering te werken, moet een alleenstaande minimaal 70% Wml verdienen. Bij een 40-urige werkweek en een loon op Wml moet een alleenstaande werknemer 28 uur werken om uit de uitkering te geraken. Kostendelers en jongeren werken zich al bij een lager aantal uren uit de uitkering, een lid van een echtpaar moet full-time werken om uit de uitkering te raken. Bij de nulmeting banenafspraak is vastgesteld dat de doelgroep banenafspraak gemiddeld 25,5 uur werkt.

• • Gaan werken en meer gaan werken bij loondispensatie met een loonaanvulling conform de eerste fase van de Wajong2010 werkregeling is bijna altijd lonend. Meer werken is onder de voortgezette werkregeling niet lonend. Of werken met loonkostensubsidie lonend is, hangt onder andere af van het aantal gewerkte uren. Werken met loonkostensubsidie is lonend op het moment dat iemand zichzelf uit de uitkering heeft gewerkt.

• • Bij loonkostensubsidie bouwt de werknemer wel pensioenrecht op en heeft de werknemer ook volledig recht op andere emolumenten uit de cao (bijv. dertiende maand). Bij loondispensatie komt het loon over het algemeen niet uit boven de pensioenfranchise. Een werknemer met loondispensatie heeft wel recht op emolumenten uit de cao maar gerelateerd aan zijn loonwaarde.

• • Bij loonkostensubsidie conform de Participatiewet zijn de kosten voor het Rijk hoger dan bij loondispensatie. Dit komt onder andere doordat de loonkostensubsidie ook betrekking heeft op de werkgeverslasten, waaronder pensioenlasten. Daarnaast wordt loonkostensubsidie ook ingezet voor niet uitkeringsgerechtigden.

• • De netto kosten voor de werkgever bij loonkostensubsidie conform de Participatiewet kunnen ook hoger zijn dan bij loondispensatie. De loonkostensubsidie dekt het verschil in loonwaarde en het Wml. Indien een hoger cao-loon van toepassing is, is het verschil tussen het cao-loon en het Wml voor rekening van de werkgever.

Vraag 94

Wordt het onderzoek naar de effectiviteit van loondispensatie en loonkostensubsidie voortgezet, gezien het voornemen om loonkostensubsidie af te schaffen?

Antwoord 94

Op verzoek van de Tweede Kamer (Tweede Kamer, 33 161, nr. 174) loopt momenteel in opdracht van SZW een vergelijkend extern onderzoek naar de effectiviteit van loonkostensubsidie en loondispensatie. Het onderzoek wordt uitgevoerd door APE en De Beleidsonderzoekers. Dit onderzoek loopt door, ook nu het regeerakkoord heeft gekozen voor loondispensatie. Het onderzoek beoogt ook meer inzicht te bieden in de werking van de instrumenten en de context van de uitvoering in de praktijk. Hier kunnen lessen uit getrokken worden voor de praktijk. Bovendien is het onderzoek van belang voor de eindevaluatie van de Participatiewet in 2019. De uitkomsten van dit onderzoek komen eind 2018 beschikbaar. Bij de begeleiding van het onderzoek zijn alle partijen (VNG, UWV, sociale partners, LCR) betrokken.

Het onderzoek is veelomvattend en kent een kwantitatief en een kwalitatief deel. Beide onderdelen worden stapsgewijs uitgevoerd. In het kwantitatieve deel worden cohorten uit de Wajong en de Participatiewet in de tijd gevolgd en vergeleken naar relevante aspecten. In het kwalitatieve deel wordt onderzoek gedaan bij betrokken werkgevers, werknemers en uitvoerders in diverse regio’s. Momenteel zijn geen tussenrapportages beschikbaar waar al conclusies uit zijn te trekken.

Vraag 95

Wanneer is het onderzoek naar de effecten van de Participatiewet in brede zin gereed?

Antwoord 95

De eindevaluatie van de Participatiewet, uitgevoerd door SCP, wordt in het najaar van 2019 opgeleverd. De Tweede Kamer wordt over de uitkomsten eind 2019 geïnformeerd.

Vraag 96

Welk resultaat verwacht u van het programma Vakmanschap & Effectiviteit?

Antwoord 96

De inzet op het thema vakmanschap en professionalisering is gericht op verbetering van de effectiviteit van de dienstverlening op het terrein van werk en inkomen, door het bevorderen van de vakbekwaamheid van de professionals en van de lerende oriëntatie binnen de organisatie waarin zij werken, gekoppeld aan een werkwijze die gebaseerd is op evidence based handelen en methodisch werken. Deze inzet richt zich zowel op de professional zelf als op de organisatorische context waarin zij werkt (afdeling, gemeente, regio, netwerk).

Vraag 97

Worden de effectiviteitsstudies die nu lopen opgezet om de effectiviteit van losse instrumenten vast te stellen of de effectiviteit van de dienstverlening als geheel?

Antwoord 97

Het kennisprogramma Vakkundig aan het werk, waarbinnen de effectiviteitstudies plaatsvinden richt zich op het ontwikkelen van wetenschappelijk onderbouwde kennis over effectieve werkwijzen, methoden en instrumenten. Het programma is primair gericht op interventies, die door gemeenten binnen hun dienstverlening apart of in combinatie worden ingezet bij het plaatsen van zoveel mogelijk mensen in zo regulier mogelijk, betaald werk en bij het terugdringen van armoede en problematische schulden.

Vraag 98

Hoeveel gemeenten en gemeentelijke professionals hebben tot op heden gebruik gemaakt dan wel deelgenomen aan het programma Vakmanschap & Effectiviteit?

Antwoord 98

De Beroepsvereniging van Klantmanagers, die in 2012 is opgericht, heeft ruim 1.200 leden. Bij de activiteiten van de gemeenten zijn ruim 1.400 professionals betrokken. Via de activiteiten en producten van Divosa worden 347 gemeenten bereikt.

Vraag 99

Welke deelname van gemeenten verwacht u van het programma Vakmanschap & Effectiviteit over het jaar 2018?

Antwoord 99

Door onder meer Divosa, de Beroepsvereniging van Klantmanagers (BvK) en het Ministerie van SZW wordt gewerkt aan een aanpassing van de aanpak rond het bevorderen van vakmanschap in het domein van werk en inkomen in de periode 2018–2020. Het doel hiervan is om meer gericht de gewenste verandering bij de professionals en binnen de gemeentelijke organisatie te bevorderen. De BvK zal zich daarbij gaan richten op versterking van de vereniging door onder meer groei van het aantal leden, en door de invoering van een systeem van leer-registratie gericht op zowel de ontwikkeling van de professional zelf als van het vak van klantmanager. Daarnaast zal Divosa met een groep van gemeenten intensief gaan samenwerken aan het vraagstuk van de totstandkoming van de lerende organisatie. Een aantal activiteiten rond bijeenkomsten en communicatie uit het huidige programma zal worden voortgezet, om de beweging bij gemeenten die met het programma in gang is gezet verder te ondersteunen en om een groter bereik bij gemeenten te realiseren.

Vraag 100

Zijn er instrumenten die niet in Kansrijk Arbeidsmarktbeleid II aan bod zijn gekomen die nu worden ingezet? En is er kennis over deze instrumenten beschikbaar?

Antwoord 100

Kansrijk Arbeidsmarktbeleid II beschrijft de effecten van beleidsopties op drie terreinen: loonvormingsbeleid, beleid inzake uittreedleeftijd en AOW-uitkeringen en actief arbeidsmarktbeleid. In de kabinetsreactie op Kansrijk Arbeidsmarktbeleid II (Tweede Kamer, 2015–2016, 29 544 nr. 723) is ingegaan op het overkoepelende punt dat het CPB in veel gevallen aangeeft nog niet genoeg te weten om effecten in te kunnen schatten. Vooral bij activerend arbeidsmarktbeleid speelt dit. Hier is destijds media-aandacht voor geweest. Redenen voor het veelvuldig voorkomen van de term «onbekend» in de overzichtstabel van het CPB is dat er vaak onvoldoende wetenschappelijk verantwoord onderzoek beschikbaar is naar de netto-effectiviteit van interventies. In de kabinetsreactie is er op gewezen dat het in de praktijk ook niet eenvoudig is om gedegen experimenten op te zetten. Klantmanagers moeten daarvoor verschillende behandelmethoden willekeurig toewijzen aan cliënten. In de praktijk maken ze vaak een selectie; dat is begrijpelijk en wenselijk vanuit gelijke kansen en de doelstelling van gericht ondersteunen, maar ondergraaft de mogelijkheid om gefundeerde conclusies te trekken over de netto-effectiviteit van interventies. Daarnaast is relevant dat gemeenten een grote mate van beleidsvrijheid hebben, onder meer ten aanzien van in te zetten instrumenten, doelgroepen en moment van inzet.

SZW stimuleert het ontwikkelen van evidentie, onder andere via het meerjarige kennisprogramma «Vakkundig aan het werk» (zie ook het antwoord op vraag 72). In de begroting is verder ook lopend onderzoek genoemd naar de effectiviteit van loonkostensubsidie en loondispensatie, naar de effecten van de Participatiewet in brede zin en de experimenteren van gemeenten met de uitvoering van de Participatiewet om in de praktijk te kunnen onderzoeken wat het beste werkt om mensen vanuit de bijstand naar werk toe te leiden. Kansrijk Arbeidsmarktbeleid II leert dat het niet altijd mogelijk is om actief arbeidsmarktbeleid kosteneffectief te laten zijn. Voor sommige groepen zijn de budgettaire kosten van de beleidsopties voor participatiebevordering hoger dan de opbrengsten. In de kabinetsreactie is aangegeven dat dat geen reden is om dergelijke beleidsopties op voorhand af te wijzen. Participeren is goed voor de mensen zelf, en de participatie van sommige groepen hangt samen met bredere maatschappelijke effecten, zoals minder sociale uitsluiting en ongelijkheid, en mogelijk ook een betere gezondheid en minder criminaliteit.

Vraag 101

Gaat u spoedig ook een vorm van beslagvrije voet bij bankbeslag invoeren? Wat wordt gedaan om te voorkomen dat mensen toch door de bodem van de beslagvrije voet heen kunnen zakken?

Antwoord 101

Het is wenselijk dat bij beslag op het saldo op een bankrekening ook een vorm van beslagvrije voet gaat gelden. Een simpele, breed gedragen en voor alle partijen uitvoerbare regeling is nog niet voor handen. Het preadvies over bankbeslag van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG) dat naar verwachting in het voorjaar 2018 verschijnt, zal daarvoor belangrijke input leveren. Vooruitlopend op dit advies zal in het kader van het wetgevingsprogramma vereenvoudiging civiele rechtspleging van het Ministerie van Justitie en Veiligheid worden bezien welke wetgeving noodzakelijk is om te voorkomen dat de beslagvrije voet die in acht genomen moet worden bij beslag op loon en uitkering wordt omzeild door beslag te leggen op het banksaldo.

Uit vaste jurisprudentie blijkt dat beslag op een bankrekening niet mag worden misbruikt om de regeling van de beslagvrije voet te omzeilen. Als een gerechtsdeurwaarder weet dat de betreffende bankrekening uitsluitend door een uitkering of loon wordt gevoed, terwijl de schuldenaar geen ander inkomen heeft waaruit zijn primaire levensbehoeften kunnen worden voldaan, kan dit handelen tuchtrechtelijk laakbaar zijn. In dat geval moet een klacht bij de tuchtrechter worden ingediend.

Vraag 102

Wanneer wordt de Kamer geïnformeerd over de verkenning naar een vorm van beslagvrije voet bij bankbeslag?

Antwoord 102

Naar verwachting zal de Tweede Kamer medio 2018 worden geïnformeerd over het preadvies inzake bankbeslag van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders en het wetgevingsprogramma vereenvoudiging civiele rechtspleging van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (zie het antwoord op vraag 101). Daarnaast is de Staatssecretaris van Financiën een onderzoek gestart naar de mogelijkheden om de beslagvrije voet, eventueel beleidsmatig, toe te passen bij een bankbeslag door de Belastingdienst en de lagere overheden. In de loop van 2018 zal de Tweede Kamer hierover worden bericht.

Vraag 103

Is er een mogelijkheid om de verbreding van het beslagregister met overheidsorganisaties te versnellen?

Antwoord 103

Het kabinet blijft ernaar streven dat (de eerste) overheidsorganisaties in 2019 aansluiten op het beslagregister (Tweede Kamer 2016–2017, 24 515, nr. 382). Een mogelijkheid om te versnellen is mede afhankelijk van het scenario dat voor de doorontwikkeling van het beslagregister wordt gekozen. In het voorjaar van 2018 zijn de uitkomsten beschikbaar van een businesscase waarin verschillende scenario’s op hun effecten worden getoetst. Op grond daarvan informeert de Staatssecretaris van SZW Uw Kamer over het tempo waarin en de wijze waarop de doorontwikkeling van het beslagregister plaatsvindt.

Vraag 104

Wat gaat u in algemene zin doen met de aanbevelingen uit het advies «Opgroeien zonder Armoede» van de Sociaal-Economische Raad (SER)?

Antwoord 104

De Staatssecretaris van SZW streeft ernaar in het eerste kwartaal van 2018 een kabinetsreactie op het advies van de SER aan Uw Kamer aan te bieden, waarin natuurlijk ook wordt ingegaan op de aanbevelingen.

Vraag 105

Kunt u per aanbeveling van de SER in het advies «Opgroeien zonder armoede» aangeven hoe de regering daar invulling aan gaat geven?

Antwoord 105

Zie het antwoord op vraag 104.

Vraag 106

Constaterende dat de stapeling van boetes vanwege te laat betalen en bestuursrechtelijke premies volgens het regeerakkoord wordt gemaximeerd en mogelijkheden voor betalingsregelingen worden uitgebreid, is dit alles ook van toepassing op het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB)?

Antwoord 106

Het bieden van mogelijkheden voor betalingsregelingen door het CJIB bij strafrechtelijke boetes en boetes op grond van de Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (Wahv) is de afgelopen jaren al uitgebreid. Zo is per 1 september 2017 hiervoor een nieuw beleidskader van het Openbaar Ministerie in werking getreden. In het kader van de motie van de leden Kooiman (SP) en Recourt (PvdA) (Tweede Kamer, 34 086, nr. 34), die ziet op het mogelijk maken van betalen in termijnen van verkeersboetes lager dan € 225 voor mensen die vallen onder de normen die gelden voor de bijstand, onderzoekt de Minister voor Rechtsbescherming een verdere verruiming. Het bieden van mogelijkheden voor betalingsregelingen door het CJIB is daarmee staand beleid. Ten aanzien van het maximeren van de stapeling van boetes vanwege te laat betalen wordt rijksbreed bezien hoe hier invulling aan kan worden gegeven en welke uitvoeringsorganisaties hierbij betrokken worden.

Vraag 107

Wordt een deel van de € 85 miljoen extra die met ingang van 2017 beschikbaar wordt gesteld voor gemeenten voor het terugdringen van armoede onder kinderen, ook beschikbaar gesteld voor de bijzondere gemeenten Saba, Bonaire en Sint-Eustatius? Zo ja, wordt in de evaluatie die in 2018 gepland staat over de inzet van deze middelen ook de inzet in Caribisch Nederland meegenomen?

Antwoord 107

Het kabinet heeft vanaf 2017 € 100 miljoen extra beschikbaar gesteld voor het terugdringen van armoede onder kinderen. Hiervan gaat structureel € 85 miljoen naar gemeenten in Europees Nederland. Over de inzet van deze middelen zijn bestuurlijke afspraken met de VNG gemaakt. In 2018 is een eerste evaluatie voorzien. Daarnaast is voor vier jaar voor bijna € 10 miljoen per jaar aan subsidie verstrekt aan de stichting Leergeld, het Jeugdsportfonds/Jeugdcultuurfonds, Nationaal Fonds Kinderhulp en Stichting Jarige Job. Via de subsidieregeling «kansen voor alle kinderen» is voor de periode van 2017–2021 jaarlijks € 5 miljoen beschikbaar, waarvan € 1 miljoen voor de eilanden van Caribisch Nederland. In de subsidieregeling is vastgelegd dat deze in 2022 wordt geëvalueerd. Het voornemen is om in 2018, op basis van de eerste evaluatie van de bestuurlijke afspraken met de VNG en de eerste ervaringen met de subsidieregeling Kansen voor alle kinderen in Europees en Caribisch Nederland, te bezien of en op welke wijze het beleid bijstelling behoeft.

Vraag 108

Hoe verhoudt de lichte toename in uren bij moeders met jonge kinderen zich tot de gemiddelde toename van uren van werkenden (mannen en vrouwen)? Kunt u het verschil verklaren?

Antwoord 108

Tussen 2014 en 2016 is de gemiddelde toename van uren van werkenden 0,2 uur per week en de toename van uren van moeders met jonge kinderen tot 12 jaar 0,6 uur per week. Procentueel is de toename van uren van werkenden + 0,6% en van moeders met jonge kinderen + 2,4%.

De precieze redenen voor het verschil in stijging zijn niet bekend. Mogelijke factoren die van invloed zijn op de hogere stijging van het aantal werkende uren van moeders met jonge kinderen zijn een stijging van de hoogte van de kinderopvangtoeslag in 2014 en 2016 en de intensivering van de inkomensafhankelijke combinatiekorting, eveneens in 2014 en 2016. CPB heeft eerder onderzocht dat beide instrumenten relatief sterke invloed hebben op het arbeidsaanbod van moeders met jonge kinderen (Bron: CPB (2015) De effectiviteit van fiscaal participatiebeleid.)

Mogelijk speelt ook mee dat er gegeven het gemiddeld lagere arbeidsvolume onder jonge vrouwen vergeleken met mannen, bij de vrouwen meer ruimte is voor (gemiddelde) uitbreiding van het aantal werkuren dan bij mannen.

Vraag 109

Geldt de doelstelling dat alle kinderen in Nederland mee kunnen doen op het gebied van sport, cultuur, school en sociale activiteiten, ook voor Caribisch Nederland en op welke manier wordt hierop ingezet?

Antwoord 109

Ja. Door structureel te investeren in een gelijkwaardige ontwikkeling en participatie van kinderen wil het kabinet de negatieve gevolgen van armoede voor kinderen doorbreken. De middelen voor Caribisch Nederland zijn net als in Europees Nederland bestemd voor voorzieningen in natura, zodat alle kinderen, ook wanneer er thuis weinig geld is, mee kunnen doen met sport, cultuur, in hun vrije tijd en op school.

Vraag 110

Gaat u zich inzetten voor een gelijkmatige koopkrachtontwikkeling voor werkenden, mensen die gewerkt hebben en mensen die niet kunnen werken? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 110

Nederlanders gaan de vooruitgang in deze kabinetsperiode ook echt in hun portemonnee voelen. Het kabinet verlaagt de lasten voor burgers flink. Het regeerakkoord pakt evenwichtig uit voor verschillende inkomensgroepen. Werkenden met middeninkomens gaan er het meest op vooruit. Gaan werken vanuit een uitkering wordt aantrekkelijker en meer werken wordt fors lonender. De laagste inkomens hebben net iets meer voordeel van het beleidspakket dan de hoogste inkomens. Dat laat zien dat dit kabinet oog heeft voor de portemonnee van elke Nederlander.

Dat wil niet zeggen dat alle groepen er precies evenveel op vooruit gaan. In het totale koopkrachtplaatje speelt de ontwikkeling van lonen, prijzen en rente een belangrijke rol. Hierdoor ontstaan verschillen in de koopkrachtontwikkeling tussen groepen. Kabinetsbeleid kan deze koopkrachtontwikkeling wel bijsturen, maar zal nooit voor alle verschillen corrigeren. Het inkomensbeleid is daarbij gebaseerd op de pijlers van gezonde overheidsfinanciën, een evenwichtige inkomensverdeling en een prikkelend arbeidsmarktinstrumentarium. Binnen die kaders maakt het kabinet keuzes over de inzet van lastenverlichting en de bijsturing die in de jaarlijkse begrotingsbesluitvorming noodzakelijk wordt geacht.

Vraag 111

Op welke wijze gaat u zich inzetten voor koopkrachtbehoud en -herstel voor gepensioneerden die de afgelopen jaren qua koopkracht flink op achterstand zijn komen te staan in vergelijking met werkenden en in het bijzonder werknemers?

Antwoord 111

Zoals ook in het antwoord op vraag 110 is weergegeven, hebben ontwikkelingen in de lonen, prijzen en rente veelal grotere invloed op het koopkrachtbeeld dan beleid van het kabinet. Specifiek ten aanzien van de koopkracht van gepensioneerden geldt dat de lage rente invloed heeft op de indexatiegraad van de pensioenfondsen. Daardoor blijven pensioenen achter bij de inflatie en is de koopkrachtontwikkeling van gepensioneerden minder gunstig. Dat geldt overigens niet voor ouderen zonder of met een laag aanvullend pensioen. Voor hen hebben koopkrachtreparaties in het verleden gezorgd voor verbetering of ten minste behoud van de koopkracht. Ook de komende periode neemt het kabinet maatregelen die gunstig zijn voor de koopkracht van gepensioneerden, zoals lagere belastingtarieven, een hogere algemene heffingskorting en een hogere ouderenkorting, die bovendien minder snel afbouwt. Daardoor gaat het overgrote deel van de ouderen er de komende kabinetsperiode in koopkracht op vooruit.

Vraag 112

Is het waar dat het effect van beleid van het kabinet Rutte II (2012–2017) – met uitzondering van een circa 0,7% positief effect voor gepensioneerden (<120% wettelijk minumloon (Wml)), rond 0,8% negatief heeft bijgedragen aan de koopkrachtontwikkeling van de overige groepen gepensioneerden, en daarentegen 1% tot ruim 5% positief voor verschillende categoriën werkenden?

Antwoord 112

De gepensioneerden met een inkomen tot 120% Wml zijn er in koopkracht tussen 2012 en 2017 op vooruit gegaan. Gericht beleid tijdens de kabinetsperiode heeft hieraan bijgedragen. De ouderenkorting is verhoogd en ook is de zorgtoeslag voor de laagste inkomens verhoogd. De koopkrachtverslechtering bij gepensioneerden met een inkomen boven 120% Wml is voor een groot deel het gevolg van de beperkte indexatie van pensioenen, waarbij in 2013 en 2014 de pensioenuitkeringen van een deel van de mensen zelfs gedaald zijn. Het negatieve beleidseffect op de koopkracht van gepensioneerden met een hoger aanvullend pensioen ontstaat onder meer door de afbouw van de algemene heffingskorting, de snellere afbouw van de zorgtoeslag en de verlaging van de korting op de zvw-bijdrage die ouderen en zelfstandigen betalen.

Het negatieve effect op de koopkracht van de afbouw van de algemene heffingskorting en de snellere afbouw van de zorgtoeslag is ook terug te zien bij werkenden. Bij werkenden is voor de laagste inkomens het beleidseffect in de koopkracht met 5,5% het grootst. Het effect loopt terug tot 1,1% voor de hoogste inkomens. De afname van het beleidseffect met het inkomensniveau hangt onder meer samen met de afbouw van de algemene heffingskorting, zorgtoeslag en de arbeidskorting. Voor de lage inkomens is de arbeidskorting verdubbeld, terwijl voor hoge inkomens de afbouw van zowel de arbeidskorting als de algemene heffingskorting in 2017 volledig is.

Vraag 113

Is het waar dat het voorgenomen beleid van het nieuwe kabinet (2018–2021) er voor zorgt dat het koopkrachtverschil tussen werkenden en gepensioneerden met nog eens 1,2% in totaal verder uiteen gaat lopen? Kan het antwoord grondig onderbouwd worden?

Antwoord 113

De cumulatieve mediane koopkrachtontwikkeling als effect van het regeerakkoord is voor werkenden 3,4% en voor gepensioneerden 2,2%. Het verschil hiertussen is dan ongeveer 1,2%.

Vraag 114

Vindt u dat werkenden, uitkeringsontvangers én gepensioneerden evenredig moeten profiteren van het economisch herstel? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 114

Zie het antwoord op vraag 110.

Vraag 115

Kan een geactualiseerde grafiek gegeven worden van de gemiddelde koopkrachtontwikkeling (2000–2017) van werkenden, uitkeringsontvangers, AOW'ers en gepensioneerden met aanvullend pensioen?

Vraag 116

Kan een actualisatie gegeven worden van de vorig jaar verschenen grafiek (2000–2015) van de mediane koopkrachtontwikkeling bij gelijkblijvende inkomensbron voor: werknemers, zelfstandigen, bijstandsontvangers, arbeidsongeschikten, gepensioneerden, alleenstaanden met uitsluitend AOW, en paar met uitsluitend AOW?

Antwoord op vraag 115 en 116

Het is niet geheel duidelijk naar welke grafieken hier verwezen wordt. Het CBS heeft vorig jaar een aantal soortgelijke grafieken gepubliceerd (zie voor één van die grafieken onderstaande figuur). Het CBS heeft op moment van beantwoorden van deze vragen helaas nog geen nieuwe cijfers gepubliceerd, waardoor het bijwerken van de figuren met recentere data niet mogelijk is. Voor de statische koopkrachtontwikkeling van gepensioneerden en werkenden tussen 2000 en 2018 verwijzen we het antwoord op vraag 5.

Het gaat in navolgende figuur om dynamische koopkrachtontwikkeling bij gelijkblijvende inkomensbron. In tegenstelling tot statische koopkracht worden hierbij wel veranderingen in de gezinssamenstelling, promotie, hogere salarisschalen en dergelijke meegenomen. Het verlies of krijgen van een baan niet, vanwege de definitie van gelijkblijvende inkomensbron. Dat betekent dat de werkenden er in deze definitie over het algemeen op vooruit gaan, omdat zij in het deel van hun levensloop zitten waar ze carrière maken en over het algemeen een stijgend inkomen doormaken door promotie, een nieuwe baan of een hogere salarisschaal. Nadat ze met pensioen gaan komen mensen in een periode van hun levensloop met een constant inkomen terecht. Daar is gedurende de werkende periode voor gespaard en het inkomen neemt dan niet meer toe door promotie of een hogere salarisschaal. Het vergelijken van gepensioneerden en werkenden op hun dynamische koopkrachtontwikkeling is daardoor het vergelijken van appels en peren en is vooral een reflectie van de ontwikkeling van de inkomens gedurende de levensloop.

Vraag 117

Waarom neemt u juist voor de meest kwetsbare uitkeringsgerechtigden genoegen met de geringste mediane koopkrachtverbetering van circa 0,3%?

Antwoord 117

Het kabinet heeft juist oog voor de koopkracht van kwetsbare groepen. Zonder koopkrachtmaatregelen zouden uitkeringsgerechtigden er volgend jaar in koopkracht op achteruit gaan. De verwachte mediane koopkracht voor uitkeringsgerechtigden is door het koopkrachtpakket met 0,4%-punt gestegen. Werkenden profiteren met een stijging van 0,2%-punt de helft minder van het koopkrachtpakket.

Vraag 118

Hoeveel jongeren worden direct werkloos nadat ze school verlaten hebben? Hoeveel procent daarvan heeft een startkwalificatie?

Antwoord 118

Op basis van het ROA-onderzoek Schoolverlaters tussen Onderwijs en Arbeidsmarkt 2016 zijn enquêtegegevens beschikbaar over de intredewerkloosheid in procenten direct na het voltooien van een opleiding. Er is sprake van intredewerkloosheid wanneer een persoon na het voltooien van een opleiding minstens één maand werkloos is.

Omdat de vragenlijst ongeveer anderhalf jaar na het voltooien van de opleiding wordt afgenomen, wordt er retrospectief gevraagd naar het aantal maanden dat de gediplomeerden werkloos waren voordat ze hun eerste baan vonden. De onderhavige resultaten zijn in de herfst van 2016 ingevuld door gediplomeerden van

het studiejaar 2014/2015, dit houdt in dat de eventuele intredewerkloosheid in de regel plaatsvond vanaf de zomer van 2015.

Onderstaande figuur laat de intredewerkloosheid zien voor de verschillende niveaus van het mbo en het hbo als geheel. Wat opvalt is dat bbl-opleidingen minder en kortere intredewerkloosheid kennen dan de bol-opleidingen.

Deze verschillen kunnen worden verklaard door het karakter van de bbl-opleidingen. Binnen deze opleidingen worden leerlingen klaargestoomd voor de arbeidsmarkt binnen bedrijven waar zij tijdens de gehele opleiding werkzaam zijn. Deze opgedane werkervaring is een voordeel bij het zoeken naar een eerste baan. Binnen de twee mbo leerwegen geldt daarnaast dat hoe hoger het niveau, des te minder en korter de intredewerkloosheid is. De intredewerkloosheid is het hoogst bij de groep die afstudeert zonder startkwalificatie (niveau-1). Op niveau-1 van het mbo-bol kent 32% van de gediplomeerden intredewerkloosheid, waarvan 5%-punt 13 of meer maanden werkloos is. Ter vergelijking: bij de bbl-opleiding op niveau-1 heeft 18% van de respondenten te maken met intredewerkloosheid. Tabel 5 in de statistische bijlage van Schoolverlaters tussen Onderwijs en Arbeidsmarkt 2016 bevat een uitgebreider overzicht van de intredewerkloosheid naar opleidingsniveau en -richting.

De algemene trend over de niveaus heen is dat na een piek in de jaren 2012 en 2013 in 2014 en 2015 een daling van de intredewerkloosheid te zien is (niet in figuur).

Vraag 119

Kunt u een cijfermatig overzicht geven van de trend in hoeveelheden gewerkte uren per huishouden (waar mogelijk uitgesplitst naar één-ouder gezin, alleenstaand, gehuwd/samenwonend zonder kinderen, gehuwd/samenwonend met kinderen), liefst vanaf jaren ’50 of eerder maar zover mogelijk terug (tabel 2.6)?

Antwoord 119

Helaas is dit momenteel niet mogelijk op basis van de gegevens die CBS via Statline publiceert. De statistieken gaan niet zo ver terug in de tijd, en het arbeidsvolume wordt niet per huishouden weergegeven. Wel publiceert SCP in de Emancipatiemonitor tweejaarlijks over de wekelijkse arbeidsuren van vrouwen en mannen, onder andere naar huishoudensamenstelling.

Om een trend af te kunnen leiden leggen we bevindingen uit de eerste en meest recente Emancipatiemonitor (2000 en 2016) naast elkaar:

• • Uit de Emancipatiemonitor van 2016 blijkt dat werkende vrouwen met thuiswonende kinderen en een partner vergeleken met vrouwen in andere huishoudensamenstelling gemiddeld de laagste arbeidsduur hadden, van 24 a 26 uur. Ook was in deze huishoudens het verschil tussen mannen en vrouwen het grootst; de vaders hadden juist het hoogste arbeidsduur, circa 40 uur gemiddeld.

• • De arbeidsduur van alleenstaande moeders is juist hoger dan die van (gehuwd) samenwonende moeders, vooral als de kinderen meerderjarig zijn. Zij hebben veel minder vaak dan samenwonende moeders betaald werk, maar als ze werken dan maken ze dus langere weken.

• • (Gehuwd) samenwonende vrouwen van 20–39 jaar zonder kinderen werkten in 2015 gemiddeld 31 uur per week. Vergeleken met andere vrouwen is dit de hoogste arbeidsduur, hoewel alleenstaande vrouwen met gemiddeld 30 uur ook betrekkelijk veel uren werkten.

• • Onder samenwonenden tot 40 jaar zonder kinderen werkten vrouwen een dag minder per week dan mannen. Dat is een relatief klein verschil, want gemiddeld was in 2015 het verschil tussen vrouwen en mannen 11 uur per week. Hun hoge wekelijkse arbeidsduur combineren vrouwen onder de 40 zonder kinderen met een relatief hoge arbeidsdeelname (76%).

• • In de Emancipatiemonitor van 2000 worden andersoortige uitsplitsingen gerapporteerd. Op basis van het Tijdbestedingsonderzoek (TBO) met meetmomenten in 1975, 1985 en 1995 rapporteert SCP dat ongeacht de aanwezigheid van een partner of kinderen of de leeftijd van de kinderen vrouwen in alle typen huishoudens in de periode 1975–1995 flink meer tijd zijn gaan besteden aan betaalde arbeid (SCP, 2000, Emancipatiemonitor, p. 78). De trend van toegenomen arbeidsparticipatie van vrouwen in die periode is dus gelijk verdeeld over de verschillende soorten huishoudens. Mannen zijn ook meer uren betaald gaan werken sinds 1975, in huishoudens met oudere kinderen zelfs fors meer (10 uur).

• • Om toch een beeld van de verschillen te geven op basis van huishoudsamenstelling: de hoogste arbeidsduur in 1995 werd gemeten onder samenwonende vrouwen met jongste kind 6–14 jaar (gemiddeld 11 uur per week), en samenwonende vrouwen zonder kinderen (10,4 uur per week) (Bron: SCP 2000, Emancipatiemonitor, p. 77 Tabel 4.19. Tijdsbesteding aan betaalde en onbetaalde arbeid door personen van 25 jaar en ouder naar type huishouden en geslacht, 1975–1995 (in uren per week)). De laagste arbeidsduur werd juist gemeten onder alleenstaande vrouwen (7,3 uur). Opvallend is de gemiddelde lage arbeidsduur onder alle groepen vrouwen, vergeleken met de situatie in 2015.

• • Bij mannen werd de laagste arbeidsduur in 1995 gemeten onder alleenstaanden (23, 5 uur per week), de hoogste onder samenwonende mannen met een jongste kind van 0–5 jaar en jongste kind >= 15 jaar (beide groepen gemiddeld 39, 4 uur per week).

• • Tot slot: vanaf midden jaren negentig is het anderhalverdienersmodel dominant in Nederlandse huishoudens, waarbij de vrouw een deeltijdbaan heeft en de man een voltijdbaan. In 2006 signaleerde het SCP dat dit zowel voor huishoudens met als zonder kinderen gold (Emancipatiemonitor 2006, p.97).

Vraag 120

Kunt u een cijfermatig overzicht geven van de trend in tijdsbesteding (werk, zorg, huishouden) per huishouden (waar mogelijk uitgesplitst naar één-ouder gezin, alleenstaand, gehuwd/samenwonend zonder kinderen, gehuwd/samenwonend met kinderen), liefst vanaf jaren ’50 of eerder maar zover mogelijk terug (tabel 2.6)?

Vraag 121

Kunt u een cijfermatig overzicht geven van de trend in tijdsbesteding (werk, zorg, huishouden) afzonderlijk voor mannen en vrouwen (waar mogelijk uitgesplitst naar één-ouder gezin, alleenstaand, gehuwd/samenwonend zonder kinderen, gehuwd/samenwonend met kinderen), liefst vanaf jaren ’50 of eerder maar zover mogelijk terug (tabel 2.6)?

Antwoord op vraag 120 en 121

Helaas is dit niet mogelijk op basis van beschikbare gegevens. Het SCP voert vijfjaarlijks het Tijdbestedingsonderzoek (TBO) uit, sinds 1975. De laatste editie is verschenen in 2013, gebaseerd op onderzoek in 2011. Volgend jaar wordt een nieuwe editie verwacht.

Uit het TBO van 2013 blijkt dat sinds 1975 mensen minder vrije tijd hebben, en meer tijd besteden aan verplichtingen (zoals werk, studie of gezin) (SCP, TBO 2013, p. 34). De besteding aan persoonlijke tijd (waaronder slapen) is relatief stabiel gebleven. Als wordt ingezoomd op verplichtingen, blijkt dat sinds 1975 mensen minder tijd aan huishoudelijk werk en zorgtaken besteden, meer tijd aan betaald werk, en beperkt minder tijd aan onderwijs (vanaf leeftijd 12 jaar; p.35). SCP zoomt vervolgens verder in op ontwikkelingen tussen 2006 en 2011 naar huishoudensamenstelling (tabel 2.3, p. 37). Hieruit blijkt dat in deze periode vooral ouders met kinderen tussen 0–3 jaar en met kinderen tussen 12–17 jaar minder tijd aan huishouden en zorgtaken zijn gaan besteden, en meer tijd aan betaald werk. Dit is vermoedelijk vooral het gevolg van de toegenomen arbeidsdeelname onder moeders met kinderen (in deeltijdbanen). Verder zijn paren zonder kinderen boven de 40 jaar minder tijd gaan besteden aan huishouden en zorgtaken. Ook blijkt dat alleenstaanden jonger dan 40 zonder kinderen minder tijd aan betaald werk zijn gaan besteden.

Vraag 122

Kunt u een cijfermatig overzicht geven van de trend in samenstelling huishoudens, liefst vanaf jaren ’50 of eerder maar voor zover mogelijk uitgesplitst naar één-ouder gezinnen (m/v), alleenstaand, gehuwd/samenwonend zonder kinderen, gehuwd/samenwonend met kinderen (tabel 2.6)?

Antwoord 122

Het CBS publiceert de samenstelling van huishoudens vanaf 1995. Uit deze gegevens blijkt dat het aantal particuliere huishoudens is gestegen, dit komt vooral door de toename in het aantal eenpersoonshuishoudens, maar ook de meerpersoonshuishoudens zijn gestegen. Onderstaande tabel bevat betreffende statistieken.

Vraag 123

Hoeveel mensen moeten rondkomen van minder dan 63% van het WML? Welke groepen mensen moeten rondkomen van minder dan 63% WML? Heeft u enkele voorbeelden?

Antwoord 123

Onderstaande tabel laat het aantal huishoudens zien naar inkomensbron met een netto inkomen onder 63% van het Wml. Hierin zijn intramurale huishoudens en huishoudens zonder inkomen niet meegenomen.

Vraag 124

Waarom is er voor gekozen deze allerarmsten < 63% WML uit de koopkrachtplaatjes te houden? Bent u bereid deze groep voortaan weer mee te laten nemen in de koopkrachtplaatjes?

Antwoord 124

In 2014 heeft een ambtelijke werkgroep met vertegenwoordigers van het CBS, het CPB, het NIBUD, en de wetenschap (prof. dr. C.L.J. Caminada) gekeken naar de inhoud en presentatie van koopkrachtberekeningen door het CPB en het Ministerie van SZW (Werkgroep presentatie koopkrachteffecten, 2014). Voor huishoudens met een zeer laag inkomen (4% van de totale populatie) heeft de werkgroep presentatie koopkrachteffecten om praktische redenen voorgesteld een ondergrens van 63% van het netto minimumloon te hanteren. Dit komt overeen met de beslagvrije voet (90%) van een alleenstaande op het sociaal minimum (70% van het netto minimumloon). Het kan namelijk niet verwacht worden dat huishoudens langdurig een zeer laag of negatief inkomen hebben, zonder ondersteuning die niet naar voren komt in de inkomensstatistiek (bijvoorbeeld de financiële ondersteuning die studenten krijgen van hun ouders). Kleine wijzigingen kunnen bij zeer lage inkomens tot grote inkomensmutaties leiden. De uitkomsten in de presentatie zouden hierdoor vertekend kunnen worden. Ook het CBS maakt bij de berekening van dynamische koopkracht gebruik van een ondergrens om een betrouwbare presentatie te kunnen geven.

Vraag 125

Kunt u een overzicht geven per jaar van de hoeveelheid mensen die sinds 2010 onder de groep minder dan 63% WML vielen?

Antwoord 125

Onderstaande tabel laat het aantal huishoudens zien met een netto inkomen onder 63% van het Wml. Hierin zijn intramurale huishoudens en huishoudens zonder inkomen niet meegenomen. Omdat gerekend wordt op basis van het inkomenspanel onderzoek van het CBS voor 2013 is het niet mogelijk verder terug te kijken dan 2013.

Vraag 126

Hoe heeft de koopkracht zich ontwikkeld van de groep < 63% WML sinds 2010?

Antwoord 126

Op deze vraag is geen antwoord te geven. Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 124 kunnen kleine wijzigingen bij zeer lage inkomens tot grote inkomensmutaties leiden. De uitkomsten in de presentatie zouden hierdoor vertekend kunnen worden. Een betrouwbare presentatie is dan ook niet mogelijk voor deze groep.

Vraag 127

Hoe wordt rekening gehouden met inflatie bij het vaststellen van de koopkrachtplaatjes? In welke mate is inflatie meegenomen bij het vaststellen van de koopkrachtplaatjes in het regeerakkoord en waar is dit op gebaseerd?

Antwoord 127

De inflatie is gelijk verdeeld voor alle huishoudens in de koopkrachtcijfers. De inflatie wordt, net als de contractloonstijging, geraamd door het CPB.

Vraag 128

Onderschrijft u dat de koopkrachtplaatjes slechts dan kloppen als de lonen met minimaal 3,1% omhoog gaan, zoals de Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV) concludeert met het oog op de verwachtte inflatie van 2,2% per jaar (zie https://www.fnv.nl/overfnv/nieuws/nieuwsarchief/2017/oktober/Koopkracht stijging-regeerakkoord-kan-alleen-als-lonen-minimaal-31-omhoog-gaan/)? Wilt u een onderbouwde inhoudelijke reactie geven?

Antwoord 128

Het CPB maakt een raming van de macro-economische effecten inclusief het regeerakkoord. Hierin zit onder andere de ontwikkeling van de contractloonstijging en inflatie. De reële loonstijging die vervolgens te zien is in het koopkrachtbeeld bestaat dan uit de contractloonstijging verminderd met de inflatie. Deze macro-economische effecten inclusief de maatregelen uit het regeerakkoord leiden samen tot het gepresenteerde koopkrachtbeeld.

De sectorale loonontwikkeling is een primaire verantwoordelijkheid voor de sociale partners. Zij zijn het beste in staat om rekening houdend met de economische ontwikkeling per sector te bezien wat de ruimte is voor de loonontwikkeling. Het is niet aan het kabinet om hier streefcijfers aan te verbinden. Dit geldt in het bijzonder als het gaat om de loonontwikkeling in de periode t/m 2021. Het CPB heeft een loonstijging van 3,1% geraamd gegeven het economisch beeld. Deze cijfers zijn echter in toenemende mate onzeker naarmate het ramingsjaar verder in de toekomst ligt. Bij een ander economisch beeld kan de loonontwikkeling hoger dan wel lager uitpakken dan de raming van het CPB.

Bij de berekening van de koopkrachtplaatjes wordt door het CPB rekening gehouden met de inflatie, hogere BTW en de stijging van zorg- en energiekosten.

Vraag 129

Welk percentage loonsverhoging ziet u als wenselijk aangezien de koopkrachtplaatjes slechts dan kloppen als de lonen met 3,1% stijgen?

Antwoord 129

Zie antwoord 128.

Vraag 130

Zijn bij de door het Centraal Planbureau (CPB) verwachte inflatie van 2,2%, de hogere BTW, de stijgende zorgkosten en de stijgende energiekosten meegenomen?

Antwoord 130

Ja.

Vraag 131

Wat is het effect van de tijdelijke temporisatie afbouw van de dubbele heffingskorting op de prikkel tot werken bij uitkeringsgerechtigden?

Antwoord 131

De temporisatie van de afbouw van de dubbele heffingskorting in het referentieminimumloon zorgt ervoor dat de vooruitgang bij het aanvaarden van werk tegen het minimumloon in plaats van bijstand ongeveer 0,2%-punt lager is dan dat het zonder deze maatregel zou zijn. Dit verschil zou gegeven de afronding niet zichtbaar zijn in tabel 5.2.3 van de begroting 2018.

Vraag 132

Kunt u nader inzicht verschaffen in de specifieke doelgroepen en de exacte problematiek waarvoor de Aanpak Jeugdwerkloosheid komende jaren een vervolg krijgt in het programma Sociaal Domein?

Antwoord 132

Met de brief van 1 juni 2017 informeerden de Ministers Asscher (SZW) en Bussemaker (OCW) Uw Kamer over de beëindiging van de Aanpak Jeugdwerkloosheid. Ook werd toegelicht dat de komende jaren- onder meer in het kader van het programma Sociaal Domein – de Ministeries van SZW en OCW samen met gemeenten, scholen en hun partners aan de slag gaan om de overgang van het onderwijs naar de reguliere arbeidsmarkt voor minder zelfredzame jongeren zo soepel mogelijk te laten verlopen (zie ook het antwoord op vraag 234).

Op 27 november organiseerden de Ministeries van VWS, OCW, J&V en SZW in samenwerking met VNG, Divosa, Ingrado, MBO Raad, VNO-NCW, MKB Nederland, FNV, CNV, SBB, GGZNL, Jeugdzorg NL, VGN, VOBC, NJi, Movisie een bestuurlijke Jongvolwassenentop. In deze top is samen met bestuurders van onder meer gemeenten nader invulling gegeven aan het vraagstuk en de aanpak voor de komende 4 jaar. Over de uitkomsten wordt Uw Kamer op een later moment geïnformeerd.

Vraag 133

Wordt er in de opvolging van het programma Aanpak Jeugdwerkloosheid ook gewerkt met heldere doelen en SMART-afspraken?

Antwoord 133

Zie het antwoord op vraag 132 en vraag 234.

Vraag 134

Waarom ziet u af van een vorm van verplichte pensioenvoorziening en een collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers)?

Antwoord 134

Het kabinet vindt het van belang dat zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) een bewuste keuze maken om zich wel of niet te verzekeren voor arbeidsongeschiktheid. Als zij ervoor kiezen om zich te verzekeren, vindt het kabinet het belangrijk dat zij ook daadwerkelijk toegang hebben tot de verzekeringsmarkt. Het kabinet gaat daarom in gesprek met private verzekeraars om een beter verzekeringsaanbod te bevorderen. Op deze manier biedt het kabinet zelfstandigen ondersteuning, zonder alle zzp’ers te verplichten om deel te nemen aan een collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering.

Het Nederlandse stelsel kent geen algemene wettelijke pensioenplicht. Wel kan, op verzoek van een voldoende representatieve vertegenwoordiging van het georganiseerde bedrijfsleven, deelname aan het pensioenfonds verplicht worden gesteld voor alle werkgevers in die bedrijfstak. Ook zelfstandigen kunnen, als sociale partners dit in hun verzoek meenemen, onder deze verplichtstelling worden gebracht. Een klein deel van de zelfstandigen valt onder zo’n verplichtgestelde regeling. Er zijn daarnaast verschillende manieren waarop zelfstandigen hun pensioen kunnen vormgeven. Naast algemene besparingen of vermogen opbouwen in de zaak of in het eigen huis, is een gebruikelijke optie om gebruik te maken van diverse spaarproducten waarbij het opgebouwde kapitaal te zijner tijd wordt omgezet in een periodieke uitkering. Als zelfstandigen werknemer zijn geweest kunnen zij – onder bepaalde voorwaarden – de pensioenopbouw vrijwillig voortzetten bij het pensioenfonds waarbij zij als werknemer waren aangesloten. Met het vernieuwen van het pensioenstelsel (het verdwijnen van de herverdeling van de doorsneesystematiek en de introductie van persoonlijke pensioenvermogens) is het stelsel in de toekomst beter toegerust de mogelijkheid dat zelfstandigen vrijwillig kunnen aansluiten of aangesloten blijven. Een algemene pensioenplicht voor alle zzp’ers past volgens het kabinet niet bij de aard van het ondernemerschap.

Vraag 135

Hoeveel banen heeft robotisering sinds 2012 jaarlijks gekost en opgeleverd?

Antwoord 135

Het totaal aantal banen is van 2012 tot en met het 2^e kwartaal van 2017 (seizoensgecorrigeerde cijfers) met 252.000 banen toegenomen. Deze groei verhult echter een grote dynamiek op de arbeidsmarkt: er zijn banen verdwenen, en er is een groter aantal nieuwe banen gecreëerd. Er worden geen gegevens bijgehouden over de oorzaken van baanverlies en baancreatie. In veel gevallen zal het zowel bij baanverlies of baancreatie gaan om een samenspel van factoren (conjunctuur, kwaliteit van het management, vestigingsklimaat) waar technologische innovaties ook een rol in spelen.

In algemene zin is duidelijk dat technologische innovaties zoals robotisering op korte termijn op individueel niveau kunnen leiden tot baanverlies en eventueel werkloosheid, maar dat het effect van innovaties op de gehele samenleving positief lijkt te zijn. Technologische innovaties leiden tot hogere productiviteit, waardoor producten en diensten goedkoper worden en consumenten met hetzelfde inkomen meer kunnen kopen, waardoor er nieuwe banen, meer welvaart en leuker werk ontstaan (Tweede Kamer, 29 544, nr. 581, 676 en 773). In de afgelopen jaren hebben investeringen in ICT bijgedragen aan minstens een kwart van de economische groei

Bronnen: CBS, ICT, Kennis en Economie, 2014 en Dialogic, De impact van ICT op de Nederlandse economie, 2014).

Vraag 136

Wat zijn de gemiddelde uitgaven aan scholing en duurzame inzetbaarheid voor medewerkers met een vast contract in vergelijking met medewerkers met een flexibele contractvorm? Hoe hebben die getallen zich de afgelopen jaren ontwikkeld?

Antwoord 136

Het Onderzoek Bedrijfsopleidingen van het CBS laat zien dat bedrijven in 2015 per werknemer die een opleiding volgden gemiddeld € 1.100 uitgaven. In 2010 was dit € 1.190. Per sector varieerden de bedragen in 2015 van € 700 in de horeca tot € 2.400 in de delfstoffenwinning. In 2010 lagen de bedragen tussen € 760 en € 1.430. Het onderzoek bevat geen specifieke informatie over de gemiddelde uitgaven naar contractvorm.

Er zijn geen gegevens beschikbaar die de investeringen in duurzame inzetbaarheid in geld uitdrukken. Dit heeft te maken met het feit dat «maatregelen ten behoeve van duurzame inzetbaarheid» een breed begrip is, waar onder meer investeringen in gezondheid, arbeidsomstandigheden en emotionele en fysieke belasting onder vallen. Zie ook het antwoord op vraag 145.

Vraag 137

Wat is de ontwikkeling van het aantal arbeidsmigranten sinds 2000 tot op heden uitgesplitst naar van buiten de Europese Unie (EU), uit West-Europa en uit Midden- en Oost-Europa?

Antwoord 137

In de onderstaande tabel is de ontwikkeling van het aantal personen met een baan uit de EU-lidstaten (op 31 december) uitgesplitst naar Midden- en Oost Europa (EU 11) en de Europese Unie (EU 27) opgenomen.

Voor de jaren 2000–2007 zijn geen vergelijkbare cijfers beschikbaar van het CBS.

De data zijn beschikbaar tot eind 2015 (bron: CBS, dashboard).

Vraag 138

Wat is de ontwikkeling van het aantal medewerkers met een vast contract en met een flexibele contractvorm sinds 2000 tot op heden?

Antwoord 138

Het CBS heeft sinds 2003 een doorlopende tijdreeks beschikbaar van werknemers naar contractsoort. Het totaal aantal werknemers met een vast contract is in de periode 2003-2^e kwartaal 2017 afgenomen met 516.000, en het aantal werknemers met een flexibele arbeidsrelatie is toegenomen met 867.000.

Vraag 139

Wat is het verschil in inkomen (op basis van fulltime) tussen medewerkers met een vast contract en met een flexibele contractvorm sinds 2000 tot op heden?

Antwoord 139

Het CBS houdt het ongecorrigeerde verschil in inkomen tussen werknemers die voltijd in een vaste arbeidsrelatie werken en werknemers die voltijd in een flexibele arbeidsrelatie werken sinds 2005 bij. Deze gegevens zijn momenteel beschikbaar tot 2015. Deze inkomens zijn niet gecorrigeerd naar achtergrondkenmerken zoals leeftijd, opleidingsniveau, anciënniteit en functieniveau. Het CBS heeft in recent onderzoek de ongecorrigeerde inkomens van de verschillende typen flexibele contractvormen voor 2015 gecorrigeerd voor persoons- en baankenmerken (CBS, Inkomenspositie van flexwerkers, 2016). Daaruit blijkt dat het verschil na deze correctie kleiner maar nog steeds substantieel is. Werknemers met een tijdelijk contract zonder vaste uren hebben van alle flexibele contractvormen na correctie voor persoons- en baankenmerken het laagste inkomen: 51% van het inkomen van een vaste werknemer (tegen 14% voor correctie), en werknemers met een tijdelijk contract met uitzicht op vast hebben relatief het hoogste inkomen van de flexibele contractvormen en verdienen 83% van het inkomen van een vaste werknemer (tegen 73% voor correctie). In deze studie is echter nog niet gecorrigeerd voor functieniveau aangezien het CBS daar geen gegevens over heeft.

Vraag 140

Hoeveel mensen zijn werkzaam via een payrollconstructie en hoe heeft dat aantal zich de afgelopen jaren ontwikkeld?

Antwoord 140

Uit onderzoek uit 2010 komt naar voren dat in 2009 144.000 werknemers werkten via een payrollcontract (EIM, Payroll-services in Nederland, Bekendheid, markt en marktpotentie, 2010). Het vervolgonderzoek uit oktober 2015 geeft aan dat er in dat jaar 194.000 werknemers via een payrollcontract werkten (Panteia, Payrolling in Nederland; de huidige bekendheid, markt en marktpotentie, 2015).

Vraag 141

Hoeveel mensen die werkzaam zijn via een payrollconstructie bouwen een aanvullend pensioen op? En hoeveel van hen bouwen een pensioen op wat vergelijkbaar is met hetgeen dat in de betreffende sector gebruikelijk is?

Antwoord 141

Alle werknemers die arbeid verrichten op basis van een uitzendovereenkomst (waaronder werken via een payrollconstructie) nemen in beginsel verplicht deel aan de basisregeling van het bedrijfstakpensioenfonds voor de uitzendsector (StiPP). Voor die basisregeling geldt een wachttijd van 26 gewerkte weken. Na 52 weken pensioen te hebben opgebouwd in de verplichte basisregeling gaat de werknemer in de regel over naar de aanvullende plusregeling van StiPP. Een werkgever kan zijn werknemer echter ook eerder dan 52 weken aanmelden voor de plusregeling. Aangezien StiPP in de administratie geen onderscheid maakt naar de aard van het contract, is het niet mogelijk aan te geven hoeveel payrollwerknemers pensioen opbouwen bij StiPP.

Het is ook mogelijk dat een payrollwerknemer pensioen opbouwt bij het pensioenfonds in de sector waarin hij feitelijk werkzaam is. In dat geval dient de werkgever vrijstelling te verkrijgen voor de verplichte deelname aan de StiPP-regeling. Het CBS rapporteert niet hoeveel payrollwerknemers pensioen opbouwen in andere sectoren dan de uitzendsector. Ook bij pensioenfondsen zijn deze gegevens niet voorhanden, omdat fondsen in de administratie de aard van het contract niet onderscheiden.

Vraag 142

Kunt u inzicht geven in de mate waarin op dit moment kennis beschikbaar is over de meebeweeglijkheid en duurzame inzetbaarheid van medewerkers?

Antwoord 142

Naast incidentele studies en publicaties, is er een aantal terugkerende monitoren dat inzicht geeft in de duurzame inzetbaarheid van medewerkers.

Zo geeft de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) een periodiek beeld van werknemers die in Nederland wonen en werken en tussen de 15 en 65 jaar (2003–2013) of tussen de 15 en 75 jaar (vanaf 2014) zijn. In deze enquête worden, naast thema’s als arbeidsomstandigheden en arbeidsmarkt, ook thema’s belicht die verwant zijn aan duurzame inzetbaarheid. Voorbeelden zijn: fysieke en emotionele belasting, de maatregelen die daaromtrent worden genomen en arbeidsvoorwaarden die te maken hebben met de mogelijkheid om een opleiding te volgen.

Waar de NEA gedetailleerde vragen bevat over de psychische en fysieke gesteldheid in relatie tot werk, geeft het Aanbod van Arbeid Panel van het SCP meer inzicht in de duurzame inzetbaarheid in het licht van ontvangen scholing. Het belicht onder andere trends in scholing onder werkenden, welke groepen werkenden scholing ontvangen, ervaren kennistekorten, etc. De publicatie is gebaseerd op de gegevens uit een langlopend onderzoek onder 4.500 werkenden en niet-werkenden dat het SCP sinds 2010 coördineert. De studie wordt iedere twee jaar herhaald.

Verder geeft de Enquête Beroepsbevolking (EBB) van het CBS informatie over de relatie tussen mens en arbeidsmarkt. Hierbij worden kenmerken van personen (15 jaar en ouder) in verband gebracht met hun huidige dan wel toekomstige positie op de arbeidsmarkt. Dit bevat ook informatie over mobiliteit en gevolgde scholing/cursussen. In deze enquête wordt het percentage 25- tot 65-jarigen dat deelneemt aan een formele en niet-formele leeractiviteit in de 4 weken voorafgaand aan de enquête gemeten. Deze cijfers verschijnen jaarlijks.

Daarnaast bestaan er twee onderzoeken die specifiek gericht zijn op ouder worden en arbeidsparticipatie. In STREAM (Study on Transitions in Employment, Ability and Motivation) van TNO wordt bijgehouden onder welke omstandigheden 45-plussers met behoud van een goede productiviteit en een goede gezondheid (langer) in betaald werk kunnen blijven participeren. STREAM is een longitudinaal onderzoek onder personen van 45 jaar of ouder. In SHARE (Survey of Health, Ageing and Retirement) in Europe is in 2004 met subsidie van de EG opgezet om inzicht te krijgen in de verschillen voor de kwaliteit van het leven van ouderen als gevolg van de uiteenlopende culturen, leefomstandigheden en beleidsmaatregelen in Europa. Centraal hierbij staan arbeid, pensionering, inkomen en gezondheid. De tweejaarlijkse vragenlijst wordt afgenomen onder respondenten van vijftig jaar en ouder.

Vraag 143

Kunt u inzicht verschaffen in de mate waarin verschillende groepen op de arbeidsmarkt intersectoraal mobiel zijn?

Antwoord 143

Het SCP publiceert gegevens over de mate waarin mensen van baan of functie wisselen (Aanbod van Arbeid 2016). Met deze definitie van mobiliteit, inclusief interne baan- en functiewissel of overgang naar werkloosheid of inactiviteit, is het echter niet mogelijk om enkel intersectorale mobiliteit te onderscheiden. Wel is bekend dat de mate waarin mensen van baan of functie wisselen verschilt tussen groepen werknemers. Ten eerste neemt de arbeidsmobiliteit sterk af met de leeftijd. Terwijl van de 16–24-jarigen bijna vier op de tien werknemers tussen 2012 en 2014 van werkgever is veranderd, is dit bij 55–64-jarigen nog geen 5%. Ten tweede is het aandeel werknemers dat geen verandering heeft ondergaan groter onder hoogopgeleiden dan onder laagopgeleiden. Het SCP verklaart dit doordat voor laagopgeleiden de kans op werkloosheid en op non-participatie relatief groot is. Ten derde zijn personen met een tijdelijk contract (zonder uitzicht op vast) vaker extern mobiel dan vaste medewerkers. Ze zijn niet alleen vaker van werkgever gewisseld, maar zijn ook vaker werkloos geworden. Tussen mannen en vrouwen zien we weinig verschillen in arbeidsmobiliteit.

Andere gegevens uit het Aanbod van Arbeid 2016 (SCP) geven langs een andere weg inzicht in hoeverre werknemers die van baan wisselen buiten hun huidige sector terechtkomen. Dit zijn sectorale gegevens. Zorg en welzijn, industrie, onderwijs en zakelijke dienstverlening zijn relatief gesloten sectoren waarbij 60 tot 70% van de baanwisselingen binnen de sector plaatsvinden. Transport, overheid, handel/horeca/reparatie, bouwnijverheid en overige dienstverlening zijn meer open sectoren waarbij 35 tot 46% van de baanwisselingen binnen de sector plaatsvinden. Het is op basis van deze cijfers niet te zeggen welke groepen op de arbeidsmarkt de meeste intersectorale mobiliteit vertonen.

Vraag 144

Wat verstaat u onder een permanente leercultuur?

Antwoord 144

Hieronder wordt verstaan een cultuur waarbij leren gedurende het leven een vanzelfsprekendheid is en er continue aandacht bestaat voor het op peil houden van kennis en vaardigheden. Een permanente leercultuur bestaat uit zowel formeel leren (diplomagericht), non-formeel leren (zonder diploma maar wel in georganiseerd verband, zoals bij cursussen) als informeel leren (leren op de werkvloer).

Vraag 145

Kunt u inzicht verschaffen in de mate waarin investeringen plaatsvinden in scholing en duurzame inzetbaarheid in flexibele contractsvormen (waaronder zzp)?

Antwoord 145

Op basis van de Werkgevers Enquête Arbeid (WEA 2016, TNO) is bekend dat in 2016, 43% van de bedrijven maatregelen nam om werknemers in staat te stellen langer te kunnen doorwerken. In 2010 was dat nog 32%. De belangrijkste maatregelen zijn ontziemaatregelen zoals extra vrije dagen voor ouderen, taakverlichting/- aanpassing en verkorting van de werkweek. Verder had in 2016 driekwart van de bedrijven scholings- en opleidingsmogelijkheden beschikbaar voor hun personeel, 5%-punt meer dan in 2014. Zowel ten aanzien van scholing als duurzame inzetbaarheid bevat de enquête geen specifieke informatie van de investeringen naar contractvorm.

Het onderzoek Aanbod van Arbeid 2016 van het SCP geeft wel beknopte informatie over investeringen in scholing naar contractvorm. In 2014 nam 42% van de werknemers met een vast dienstverband deel aan scholing. Voor mensen met een tijdelijk contract bedroeg dit percentage 35% (tijdelijk met uitzicht op vast 38%), en voor zelfstandigen 34%.

Vraag 146

Kunt u bij alle stappen die gezet zijn bij het voorbereiden van Nederland op de veranderende toekomst van werk, aangeven welke resultaten daar concreet mee bereikt zijn?

Antwoord 146

De afgelopen jaren heeft het vorige kabinet in meerdere brieven zijn positie ten aanzien van de toekomst van werk (ontwikkelingen als digitalisering en robotisering) uiteengezet (Tweede Kamer, 29 544, nummers 581, 676 en 773).

Dankzij de gezamenlijke inzet van bedrijven, werkenden, maatschappelijke partijen en het kabinet heeft Nederland een goede uitgangspositie. Dat laat onverlet dat er nog wel uitdagingen liggen om deze goede uitgangspositie ook echt te verzilveren en voor de toekomst zeker te stellen. Denk bijvoorbeeld aan het (blijven) verbeteren van het vestigingsklimaat en de digitale weerbaarheid (cybersecurity), of het beter toerusten van mensen door een voortdurende inzet op scholing en leven lang leren, zodat mensen wendbaarder zijn en duurzaam inzetbaar blijven op de arbeidsmarkt.

Het voorbereiden op de toekomst van werk is een integraal onderdeel van de beleidsopgave van het kabinet. Het huidige regeerakkoord bevat tal van maatregelen die deze beleidsinzet onderstrepen, ook op het terrein van het Ministerie van SZW. Dat geldt bijvoorbeeld voor de voornemens ten aanzien van leven lang leren of het verbeteren van de balans op de arbeidsmarkt.

Op de lange termijn kunnen uitdagingen en veranderingen wellicht groter of anders van aard zijn dan nu voorzien. Het is daarom van belang de ontwikkelingen te volgen en in kaart te brengen. Dit gebeurt onder andere door onderzoeken uit te voeren naar onderwerpen als kluseconomie en de impact van technologie op de organisatie van werk.

Vraag 147

Is het niet zo, dat het stelsel van aanvullende pensioenen niet zo zeer door de lage rente op zich, maar meer nog door de rentegevoeligheid van het door de overheid voorgeschreven strenge financiële toetsingskader voor pensioenfondsen kwetsbaarder is geworden?

Antwoord 147

Nee. Zoals het CPB in een publicatie van 10 november 2016 (CPB Policy Brief 2016/12, Pensioen en rentegevoeligheid, november 2016) heeft geanalyseerd, is ieder kapitaalgedekt pensioenstelsel gevoelig voor de ontwikkeling van de rente. Rentegevoeligheid is inherent aan beleggen voor de lange termijn. In het financieel toetsingskader zijn mechanismes ingebouwd die deze rentegevoeligheid verminderen. Het CPB constateert dan ook dat kortdurende renteschokken als gevolg van het financieel toetsingskader slechts beperkt doorwerken in de premie en de uitkeringen. Langdurende rentewijzigingen werken wel door in de premie en/of de uitkeringen, maar dit is ook wenselijk om te voorkomen dat tekorten te lang vooruit worden geschoven en dekkingsgraden te ver weg zakken. Daardoor zou een discontinuïteitsrisico voor het fonds ontstaan, omdat jonge deelnemers bij te lage dekkingsgraden niet meer willen toetreden tot het fonds. Om dit te voorkomen, is het cruciaal dat het zicht op de daadwerkelijke dekkingsgraad van een fonds niet wordt vertroebeld door een subjectief vastgestelde rekenrente.

Vraag 148

Kunt u nader toelichten waar de genoemde Europese pijler van sociale rechten botst met de manier waarop we dit in Nederland hebben georganiseerd?

Antwoord 148

De Europese Pijler van sociale rechten betreft een politiek document dat geen juridische rechten en plichten in het leven roept. De tekst van de pijler benadrukt ook dat deze dient te worden geïnterpreteerd naar gelang de nationale context. Er is dan ook geen sprake van botsen van de rechten uit de pijler en de Nederlandse organisatie van ons pensioenstelsel. Principe 15 van de Europese pijler van sociale rechten stelt dat werknemers en zelfstandigen recht hebben op een pensioen dat een adequaat inkomen garandeert en evenredig is aan hun contributies. In de brief aan de Tweede Kamer (Tweede Kamer, 22 112, nr. 2355) is de Nederlandse systematiek in dit kader uiteengezet. In Nederland biedt de AOW (de eerste pijler) een basispensioen (adequaat basisinkomen) aan alle burgers die de AOW-gerechtigde leeftijd hebben bereikt. De AOW is een volksverzekering op basis van ingezetenschap. Dit houdt in dat de verzekeringsplicht in beginsel is afgeleid van het ingezetenschap in Nederland en dat opbouw van de AOW-uitkeringsrechten geschiedt op basis van de verzekerde tijdvakken. De tweede pijler van het pensioenstelsel betreft een aanvullend pensioen dat wel gebaseerd is op contributies, en een aanvulling biedt op het basisinkomen van de AOW. Daarnaast kan sprake zijn van individuele private ouderdomsverzekeringen (derde pijler). Het deelnemen aan deze producten wordt fiscaal ondersteund.

Vraag 149

Hoe verhoudt de opmerking dat «het nieuwe financieel toetsingskader voor pensioenfondsen ervoor gezorgd heeft dat het pensioenstelsel stabieler en schokbestendiger is geworden» zich tot het effect van de rentemanipulatie van de Europese Centrale Bank (ECB) op de dekkingsgraden van pensioenfondsen?

Antwoord 149

In het huidige financieel toetsingskader zijn mechanismes ingebouwd, die ervoor zorgen dat negatieve ontwikkelingen op de financiële markten niet direct doorwerken in de hoogte van het pensioen. Hierdoor is het pensioenstelsel stabieler en schokbestendiger geworden dan onder het vorige financieel toetsingskader, ondanks de lage rentestanden en de mede als gevolg daarvan op dit moment relatief lage dekkingsgraden van veel fondsen.

Vraag 150

Hoe verhoudt deze opmerking zich tot de wens van de SER en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) om te komen tot een meer stabiele discontovoet en minder pro-cyclische discontovoet?

Antwoord 150

Voor het realiseren van meer stabiliteit in het pensioenstelsel is het niet noodzakelijk om de discontovoet afhankelijk te maken van subjectieve inschattingen rondom de rentestand, die afwijken van de rentetermijnstructuur die op dat moment in de markt waarneembaar is en waarin mogelijk toekomstig stijgingen van de rente al zijn ingeprijsd. Dit doel kan ook bereikt worden door maatregelen te nemen, waardoor een daling van de rente niet direct doorwerkt in de hoogte van het pensioen. Dat is de weg die in het financieel toetsingskader is bewandeld. Het grote voordeel daarvan ten opzichte van subjectieve aanpassingen van de discontovoet is dat het zicht op de werkelijke financiële positie van pensioenfondsen aanwezig blijft, ongewenste herverdeling van pensioengelden tussen generaties wordt voorkomen en de balans van pensioenfondsen niet inconsistent wordt.

Met een vaste rekenrente of een bodem daarin zou de bezittingenkant van een pensioenfondsbalans gevoelig blijven voor ontwikkelingen in de marktrente (hoge obligatiekoersen bij lage rente), maar de verplichtingenkant niet meer of nog maar in beperktere mate. Dit zou tot gevolg hebben dat pensioenfondsen hun renterisico minder goed kunnen afdekken, terwijl de daadwerkelijke rentegevoeligheid van fondsen niet is afgenomen, zoals het CPB recent nog heeft geconstateerd (CPB Policy Brief 2016/12, Pensioen en rentegevoeligheid, november 2016). Bovendien zou met een vaste rekenrente (of een bodem in de rekenrente, terwijl de markrente daaronder ligt), het ongewenste effect gaan optreden dat een stijging van de marktrente leidt tot dalende dekkingsgraden.

Vraag 151

Hoeveel mensen met een uitkering in het kader van de Werkloosheidswet (WW) die per vier weken betaald worden, bijvoorbeeld door een uitzendbureau, ondervinden (ernstige) hinder bij het doorgeven van uren en inkomen aan het UWV en de berekening daarvan?

Antwoord 151

Het UWV heeft geen signalen ontvangen dat mensen die per vier weken betaald worden hinder ondervinden bij het doorgeven van uren en inkomen en de berekening daarvan. Een uitkeringsgerechtigde die per vier weken betaald wordt, geeft aan het eind van de termijn van vier weken het genoten inkomen aan het UWV door. Het inkomen dat is genoten in deze vier weken wordt door het UWV volledig verrekend met de WW-uitkering in de maand waarin het inkomen is genoten. Dat betekent dat een uitkeringsgerechtigde niet zelf hoeft uit te zoeken welk deel van het inkomen moet worden toegerekend aan een specifieke maand. De uitkeringsgerechtigde ondervindt op basis van deze vierwekensystematiek geen nadeel ten opzichte van uitkeringsgerechtigden die per maand betaald worden.

Vraag 152

Hoeveel mensen krijgen een boete van het UWV vanwege het niet juist aanleveren van informatie voor de berekening van hun uitkering? Hoeveel van deze mensen voldoet opzettelijk niet aan de informatieplicht en hoeveel voldoet onbewust of onbedoeld niet aan de informatieplicht?

Antwoord 152

In 2016 heeft het UWV 13.207 boetes opgelegd bij een eerste overtreding van de inlichtingenplicht, en 1.487 boetes vanwege een herhaalde overtreding. Het UWV heeft geen gegevens over het onbedoeld dan wel onbewust overtreden van de informatieplicht.

Sinds januari 2017 zijn de mogelijkheden van het UWV tot het geven van een waarschuwing op grond van de Fraudewet uitgebreid bij het niet voldoen aan de informatieplicht en voorafgaand aan het eventueel opleggen van een boete.

Vraag 153

Kunt u aangeven wat de sectorplannen concreet hebben opgeleverd voor het aan het werk houden en krijgen van jongeren en ouderen?

Antwoord 153

Voor de begrotingsbehandeling ontvangt u de voortgangsbrief sectorplannen en maatregelen Doorstart naar nieuw werk. Zoals in deze brief gemeld, is er in de evaluatie van de sectorplannen aandacht voor ouderen en jongeren. De arbeidsmarktpositie van deelnemers aan verschillende maatregelen is geanalyseerd door de onderzoekers van SEO en Expertisecentrum beroepsonderwijs (ecbo). Een aantal maatregelen is specifiek gericht op de doelgroep jongeren of de doelgroep oudere werknemers. De evaluatie doet geen uitspraak over het causale effect van de sectorplannen.

Van het totale budget van de sectorplannen inclusief de bijdrage van sociale partners is ruim 60% besteed aan jongeren. Dit is boven de doelstelling van 50%. Driekwart van het budget voor jongeren komt ten goede van het creëren van leerwerkplekken, voornamelijk bbl. Van de jongere deelnemers aan de leerwerkplekken heeft 88% een baan op het meetmoment van mei 2017.

De maatregelen die zich concentreren op oudere werknemers zijn vooral binnen het thema gezondheid en het thema scholing. Bij het thema gezondheid heeft 96% van de oudere deelnemers een (gedeeltelijk) dienstverband op het meetmoment van mei 2017. Van de oudere deelnemers aan het thema scholing is dit 89%.

Vraag 154

Kunt u aangeven welke sectorplannen een lichte schuif hebben toegepast richting het bevorderen van instroom door bijvoorbeeld meer beroepsbegeleidende leerwerkplekken te creëren?

Antwoord 154

Het bevorderen van instroom is een van de zes thema’s binnen de sectorplannen van de 1e en 2e tranche. Onder dit thema vallen de maatregelen «in dienst nemen van kwetsbare werknemers» en «het creëren van leerwerkplekken». In totaal hebben 58 plannen subsidie gekregen voor dit thema, waarbij het creëren van leerwerkplekken voor vooral jongeren een belangrijke rol speelt. Van de 58 plannen hebben 31 plannen hun ambities verhoogd en zijn er ruim 13.000 deelnemers bijgekomen. Bij deze sectorplannen is bijna € 5 miljoen verschoven van maatregelen binnen andere thema’s naar maatregelen binnen het thema bevorderen van instroom. Er zijn 22 plannen die de ambities naar beneden hebben bijgesteld voor ongeveer 6.600 potentiële deelnemers. Voor deze plannen neemt de door SZW verstrekte subsidie op dit thema af met ongeveer € 14,5 miljoen. Hoewel het aantal deelnemers per saldo dus toeneemt, daalt de subsidie. Dat komt doordat de afname van de subsidie niet alleen samenhangt met een lager aantal deelnemers, maar ook met het feit dat in sommige plannen te ruim was begroot. In de onderstaande tabel zijn de plannen vermeld.

Vraag 155

Gaan de aangekondigde (tussen)evaluaties van de sectorplannen inzicht geven in de gerealiseerde intersectorale mobiliteit en scholing?

Antwoord 155

Ja. Voor de begrotingsbehandeling ontvangt u de eerste tussenevaluatie. De eerste tussenevaluatie heeft dezelfde onderzoeksopzet als de daaropvolgende tussenevaluatie en eindevaluatie. Het verschil is het aantal afgeronde plannen dat wordt meegenomen in de analyses.

In de tussenevaluatie is (intersectorale) arbeidsmobiliteit meegenomen in de analyse als een van de doelen van de sectorplannen. Per maatregelcategorie, zoals bijvoorbeeld scholing, is de intersectorale mobiliteit in kaart gebracht voor de 38 afgeronde sectorplannen.

Vraag 156

Kunt u een verband leggen tussen de sectoren waar krapte is en de voortgang van de sectorplannen in deze sectoren?

Antwoord 156

Gedurende de looptijd van de sectorplannen is de situatie waarin de Nederlandse economie zich bevindt ten goede veranderd. Op de arbeidsmarkt vinden steeds meer mensen weer een baan. In sommige sectoren is zelfs al weer sprake van krapte. Sectorplannen die maatregelen bevatten om werknemers naar werk te helpen in een andere sector, brengen in sommige gevallen die maatregelen niet meer tot uitvoering. De werknemers zijn immers nodig in de eigen sector. Sommige sectorplannen vragen daarom een herziening van de beschikking aan, waarin de uit te voeren maatregelen minder gericht worden op uitstroom en meer gericht op instroom. Indien uit gewijzigde arbeidsmarktanalyse volgt dat een verschuiving van de maatregelen logisch is en het oorspronkelijke plan ook maatregelen gericht op instroom bevatte, wordt een wijzigingsverzoek gehonoreerd.

Vraag 157

Wat is de laatste stand van de voortgang van de sectorplannen zowel in toekenningen als in budget?

Antwoord 157

Uw Kamer ontvangt voor de begrotingsbehandeling de voortgangsbrief sectorplannen en maatregelen Doorstart naar nieuw werk. In deze brief is een overzicht gegeven van de actuele hoogte van de verplichte middelen voor de sectorplannen en gerelateerde maatregelen. De meest actuele stand is van 1 november 2017.

Vraag 158

Welke kasschuiven zijn er met het budget van de sectorplannen ingeboekt vanaf de start van de sectorplannen tot en met deze begroting?

Antwoord 158

Hieronder vindt u een overzicht van de kasschuiven. Van de € 600 miljoen die voor de sectorplannen in het Sociaal Akkoord beschikbaar zijn gesteld, is € 10 miljoen bestemd voor uitvoeringskosten. Bij 2^de suppletoire wet 2013 zijn deze middelen verschoven Het eerste aanvraagtijdvak van de Regeling cofinanciering sectorplannen van 12 augustus 2013 is opengesteld gedurende het vierde kwartaal van 2013. Hoewel er sectorplannen in 2013 zijn gestart zijn er eerst in 2014 voorschotten verstrekt.

Vraag 159

Hoeveel deelnemers aan de sectorplannen zijn gerealiseerd bij de sectorplannen die zich richten op intersectorale mobiliteit en scholing en bij hoeveel van hen is er daadwerkelijk sprake van intersectorale mobiliteit?

Antwoord 159

Uit de tussenevaluatie van de 38 afgeronde plannen uit de 1^e en 2^e tranche blijkt dat er 18.052 mensen hebben deelgenomen aan maatregelen gericht op arbeidsmobiliteit en 91.456 mensen aan maatregelen gericht op om- en bijscholing. Van de mensen die hebben deelgenomen aan een maatregel gericht op arbeidsmobiliteit (en dus gemiddeld vaker met ontslag werden bedreigd) en nog altijd aan de slag zijn als werknemer (74%) doet tweederde dat bij een nieuwe werkgever en 1 op de 5 heeft de overstap gemaakt naar werkgever in een andere sector.

Vraag 160

Waarom vertonen de uitgaven voor scholing in de tabel 2.9 «kerncijfers sectorplannen, financieel» een dalend verloop?

Antwoord 160

In tabel 2.9 worden de bedragen uit de beschikkingen weergegeven. In de beschikkingen van de sectorplannen staan de maximaal beschikbare bedragen aan subsidie vanuit het Rijk. Het gaat dus om verwachte cijfers en niet om gerealiseerde uitgaven. De omvang van de sectorplannen is gedurende de looptijd over bijna de gehele linie naar beneden bijgesteld, ook op het thema scholing. De bijstelling op het terrein van scholing heeft gelijke tred gehouden met bijstellingen op andere thema’s.

Vraag 161

Wat is het verschil tussen het aantal deelnemers volgens beschikkingen en het geregistreerd aantal deelnemers in tabel 2.10 «Kerncijfers sectorplannen, doelstellingen en deelnemers»? Waar worden deze verschillen door verklaard?

Antwoord 161

In tabel 2.10 worden de aantallen deelnemers uit de beschikkingen genoemd en het aantal geregistreerde deelnemers. In de beschikkingen van de sectorplannen staan de maximaal beschikbare bedragen aan subsidie met het daaraan gerelateerde aantal deelnemers. Het gaat dus om ambitiecijfers en niet om realisaties. Het geregistreerde aantal deelnemers is daarentegen gebaseerd op een uitvraag onder projectuitvoerders. Daarin geven zij aan hoeveel deelnemers zij volgens hun administratie inmiddels bereikt hebben met hun sectorplan.

Vraag 162

Hoe kan – in het licht van de toenemende vergrijzing – in tabel 2.2.2 «SZA-uitgaven» de geleidelijke stijging van de AOW-uitgaven verklaard worden? Hoe ziet deze stijging er uit als percentage van het verwachte bruto binnelands product (bbp) voor de komende jaren?

Antwoord 162

De geleidelijke stijging van de AOW-uitgaven – in het licht van de stijgende levensverwachting en vergrijzing – kan verklaard worden door de stapsgewijze verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd. Door de stapsgewijze verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd wordt de stijging van de AOW-uitgaven afgevlakt. Bij een gelijkblijvende AOW-gerechtigde leeftijd zouden de uitgaven de komende jaren sterker toenemen dan nu het geval is.

Onderstaande tabel toont naast de uitgaven in prijspeil 2017 ook de nominale ontwikkeling (uitgaven inclusief de verwachte indexatie). Deze wordt gebruikt om de uitgaven uit te drukken als percentage van het bbp voor de komende jaren. De komende jaren dalen de AOW-uitgaven als percentage van het bbp, omdat het bbp harder groeit dan dat de AOW-uitgaven toenemen. Op de langere termijn nemen de AOW-uitgaven als percentage van het bbp toe (zie ook het antwoord op vraag 314).

Vraag 163

Waarom worden na 2017 lagere uitvoeringskosten voor het UWV en de Sociale Verzekeringsbank (SVB) geraamd?

Antwoord 163

De daling na 2017 wordt grotendeels veroorzaakt door sterk dalende WW-volumes en de structurele invulling van de laatste tranche in 2018 van de taakstelling van het kabinet Rutte II.

Vraag 164

Kunt u een uitsplitsing geven voor de jaren 2015 en 2016 van het totale aantal en de omvang van de AOW-uitkeringen en het aantal en de omvang AOW-uitkeringen per SVB-categorie (tabel 2.2.2)?

Antwoord 164

Onderstaande tabel bevat het aantal AOW-uitkeringen en de omvang van de uitkeringslasten, uitgesplitst naar categorie.

Vraag 165

Kunt u een uitsplitsing geven voor de jaren 2015 en 2016 van het totale aantal en de omvang van deel-AOW-uitkeringen en het aantal en de omvang van deel-AOW-uitkeringen per SVB-categorie (tabel 2.2.2)?

Antwoord 165

Zie het antwoord op vraag 164.

Vraag 166

Hoeveel van de stijging van de uitgaven aan arbeidsongeschiktheid volgens tabel 2.2.2, is het gevolg van nieuwe arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en hoeveel van reeds lopende arbeidsongeschiktheidsuitkeringen die langer doorlopen als gevolg van de stijgende AOW-leeftijd?

Antwoord 166, tevens antwoord op vraag 167 en vraag 254

De uitkeringslasten van 65-plussers in de WIA bedragen naar verwachting in 2017 ruim € 150 miljoen. Deze lasten lopen op tot ongeveer € 650 miljoen in 2022. Het grootste gedeelte van deze stijging komt doordat uitkeringen langer doorlopen. Een klein deel wordt verklaard door nieuwe instroom. Zo stroomden er in 2016 300 65-plussers de WIA in, terwijl er ongeveer 5.000 65-plussers in de WIA zaten.

De uitkeringslasten van 65-plussers in de WAO bedragen naar verwachting in 2017 € 250 miljoen. Deze lasten lopen op tot ongeveer € 550 miljoen in 2022. Deze stijging wordt nagenoeg volledig verklaard doordat uitkeringen langer doorlopen.

Dit is in lijn met de verwachte budgettaire effecten bij de WIA en WAO van het verhogen van de AOW-gerechtigde leeftijd.

Vraag 167

Welk deel van de stijging van de uitgaven aan arbeidsongeschiktheid volgens tabel 2.2.2 is een gevolg van de stijging van de AOW-leeftijd?

Antwoord 167

Zie het antwoord op vraag 166.

Vraag 168

Kunt u de uitgaven aan AOW-uitkeringen volgens tabel 2.2.2 uitdrukken als percentage van het bbp? Kunt u hierbij tevens aangeven hoeveel de procentuele daling of stijging betekent in euro’s?

Antwoord 168

Zie het antwoord op vraag 162.

Vraag 169

Kunt u de uitgaven aan AOW volgens tabel 2.2.2 weergeven onder de veronderstelling dat de AOW-leeftijd op 65 jaar was gebleven?

Antwoord 169

Onderstaande tabel geeft de geraamde AOW-uitgaven weer zoals opgenomen in tabel 2.2.2. van de memorie van toelichting van de Begroting (uitgaande van de huidige AOW-leeftijd), en de geraamde uitgaven onder de veronderstelling dat de AOW-leeftijd op 65 jaar was gebleven (bedragen x € 1 miljard).

Vraag 170

Hoe hoog is de toename in bijstandsuitgaven ten gevolge van de asielinstroom en hoe lang houdt dit aan?

Antwoord 170

Sinds 2014 nam de instroom van asielzoekers naar Nederland toe. Met enige vertraging heeft dit een extra toestroom in de bijstand tot gevolg. SZW beschikt niet over gegevens over de omvang van de extra bijstandsuitgaven als gevolg van de verhoogde asielinstroom, omdat gemeenten zich hierover niet apart verantwoorden richting het Rijk.

In de komende jaren zullen de bijstandsuitgaven verder toenemen als gevolg van de verhoogde asielinstroom. Hoe lang sprake zal zijn van een verhoogde asielinstroom, en als gevolg daarvan extra bijstandsuitgaven, laat zich moeilijk voorspellen. Dit hangt samen met de ontwikkeling van internationale migratiestromen en de inspanningen die in Europees verband worden geleverd op het gebied van migratie en terugkeer. Tevens wil het nieuwe kabinet extra aandacht geven aan integratie en inburgering van vluchtelingen en wordt de nadruk gelegd om ook hier zo veel mogelijk bijstandsgerechtigden aan de slag helpen.

Vraag 171

Hoeveel niet-westerse allochtonen ontvangen een bijstandsuitkering?

Antwoord 171

In augustus 2017 ontvingen 275.000 personen met een niet-westerse migrantenafkomst een bijstandsuitkering (bron CBS, Statline, geraadpleegd 01-11-2017).

Vraag 172

Hoeveel mensen met een ander herkomstland dan Nederland ontvangen een bijstandsuitkering en om welke herkomstlanden gaat het?

Antwoord 172

Eind 2016 ontvingen 275.260 personen die niet in Nederland zijn geboren een bijstandsuitkering. Het land van geboorte wordt bij het antwoord op vraag 22 weergegeven (bron CBS).

Vraag 173

Op welke wijze is het verkorten van de aanvraagtermijn voor een WW-uitkering tot stand gekomen?

Antwoord 173

Op grond van artikel 26, lid 1, onder b van de WW is de werknemer verplicht om binnen één week na het intreden van zijn werkloosheid bij het UWV een aanvraag in te dienen. Er is geen wettelijke bepaling die regelt binnen welke termijn de aanvraag voorafgaand aan de werkloosheid mag worden ingediend bij het UWV. Dat is uitvoeringsbeleid van het UWV. Voorheen kon een aanvraag om WW-uitkering 5 weken voorafgaand aan de vermoedelijke eerste werkloosheidsdag (WW-dag) worden ingediend. Vanwege verdergaande stroomlijning van het aanvraagproces heeft het UWV in september 2017 besloten om de aanvraagtermijn te verkorten naar 1 week voorafgaand aan de eerste WW-dag. Dit heeft als voordeel dat op moment van aanvraag meer informatie in de polisadministratie is opgenomen zodat de WW-aanvraag vollediger is en sneller kan worden afgehandeld. Ook verkleint dit de kans dat een toegekende uitkering weer moet worden herroepen omdat iemand kort voor de verwachte werkloosheiddatum alsnog aan het werk is gegaan. Over deze aanpassing is gecommuniceerd op de UWV-website. Op de website waar je de WW-uitkering kunt aanvragen wordt deze termijn van 2 weken (1 week voor en 1 week na de eerste WW-dag) genoemd. Het UWV heeft een e-mailservice ontwikkeld om werknemers eraan te herinneren om hun aanvraag op tijd te doen. Werknemers die eerder dan 1 week voor de vermoedelijke eerste werkloosheidsdag naar de website gaan om een aanvraag in te dienen, kunnen hun mailadres invullen. Zij krijgen dan via de mail een herinnering om hun aanvraag in te dienen, als de periode van 1 week voor de vermoedelijke eerste werkloosheidsdag aanvangt.

Vraag 174

Hoe komt het dat het verschil tussen het aantal werklozen en het aantal mensen met een WW-uitkering steeds kleiner wordt?

Antwoord 174

Dit is hoofdzakelijk het gevolg van een administratief effect. Met de invoering van de Wet werk en zekerheid (Wwz) is er sinds juli 2015 een nieuwe WW-systematiek op basis van inkomstenverrekening. Deze systematiek heeft een structureel verhogend effect op het aantal lopende WW-uitkeringen. Administratief kan de beëindiging van het recht op uitkering pas verwerkt worden wanneer vaststaat dat er voldoende inkomsten zijn. De latere registratie van WW-beëindigingen zorgt ervoor dat het aantal nuluitkeringen sterk toeneemt. Nuluitkeringen zijn WW-rechten zonder uitkering. Daarnaast behouden mensen die het werk hervatten tegen een lager loon bij inkomstenverrekening mogelijk een aanvulling uit de WW. Hiermee worden mensen geprikkeld om tegen een lager loon werk te aanvaarden. Beide aspecten verklaren waarom vanaf juli 2015 het aantal lopende WW-uitkeringen minder hard daalt dan het aantal werklozen. Het verschil tussen beide waarden wordt hierdoor kleiner.

Vraag 175

Kunt u een overzicht geven van de WW-uitkeringen per sector, het aantal ingeschreven werkzoekenden per sector en hoe deze zich verhouden tot de sectoren waarin krapte is geconstateerd? In welke mate kunnen de huidige WW-gerechtigden een oplossing bieden voor de krapte in deze sectoren?

Antwoord 175

In de nieuwsflits arbeidsmarkt van UWV https://www.uwv.nl/overuwv/Images/20171019_nieuwsflits_arbeidsmarkt_september_2017.pdf staat op pagina 7 het onderstaande overzicht van aantal lopende WW-uitkeringen naar sector waarin de werkloosheid is ontstaan.

Het CBS publiceert een overzicht van vacatures per sector.

Over de hele linie is sprake van een verkrappende arbeidsmarkt. Op basis van de vacaturegraad heerst er in de sectoren ICT, Horeca en Financiële dienstverlening de meeste spanning. Daarnaast typeert het UWV 5 beroepsgroepen als zeer krap op basis van de spanningsindicator (aantal openstaande vacatures gedeeld door het aantal bij UWV ingeschreven niet-werkende werkzoekenden die korter dan een half jaar werkloos zijn: de verhouding tussen openstaande vraag en direct beschikbaar aanbod). Dit betreft vrachtwagenchauffeurs, bouwarbeiders afbouw, verpleegkundigen (mbo), sofware- en applicatieontwikkelaars en machinemonteurs.

Het aantal WW-uitkeringen neemt vanwege de aantrekkende arbeidsmarkt af. De WW-gerechtigden kunnen echter ook maar voor een deel een oplossing bieden voor krapte in de sectoren met moeilijk vervulbare vacatures. Bij krapteberoepen gaat het (logischerwijs) om beroepen waarvoor niet iedereen zomaar geschikt is, omdat vaak specifieke diploma's, competenties en ervaring vereist zijn. Voor een deel van de WW'ers kan omscholing naar kansberoepen de kans op werkhervatting vergroten. Voor een deel is de afstand te groot, in opleidingsniveau, leervermogen, (technisch) talent en affiniteit met een vakgebied. Scholing vergt ook een investering. In lijn met het sociaal akkoord van april 2013 mag van sociale partners een inspanning worden verwacht om hun verantwoordelijkheid op de arbeidsmarkt verdergaand op te pakken door te zorgen voor gezonde en goed geschoolde werknemers, die zo nodig makkelijk een andere baan kunnen vinden als ze dat willen of als dat nodig is en door het bieden van begeleiding bij het vinden van ander werk.

In het verlengde daarvan is ook het UWV actief in de samenwerking met partners om werkzoekenden te scholen voor tekortberoepen (bijvoorbeeld: https://www.uwv.nl/overuwv/pers/nieuwsberichten/2017/werkzoekenden-omgeschoold-tot-vakmensen-in-techniek.aspx). Het kabinet investeert op grond van het regeerakkoord € 70 miljoen per jaar in extra persoonlijke begeleiding door het UWV.

Vraag 176

Hoeveel uitkeringsgerechtigden uit de voormalige Wajong-doelgroep doen een beroep op de Participatiewet? Als bij de bijstand deze instroom en de instroom van statushouders buiten beschouwing wordt gelaten, neemt het aantal uitkeringen dan af? Hoe verklaart u dit?

Antwoord 176

De groep jonggehandicapten in de Participatiewet, die voorheen recht zou hebben gehad op een Wajong-uitkering, is niet direct te identificeren, omdat van deze groep niet wordt vastgesteld of er recht op een Wajong-uitkering zou zijn geweest. Bij de invoering van de Participatiewet is geraamd dat jaarlijks van de 10.000 mensen die niet meer in aanmerking komen voor de Wajong omdat zij arbeidsvermogen hebben, ca. 5.000 in aanmerking komen voor een Participatiewet-uitkering. In de periode juni 2016–juni 2017 groeide het aantal jongeren tot 27 jaar met bijstand met 5.000 (CBS nieuwsbericht 31-8-2017 «Meer mensen in de bijstand»).

Bij de invoering van de Participatiewet is voor de groep die niet meer de Wajong kan instromen structureel € 1.380 miljoen toegevoegd aan het inkomensdeel van het macrobudget voor uitkeringslasten (bijstand) en de inzet van loonkostensubsidies.

Tussen juni 2016 en juni 2017 nam het aantal bijstandsgerechtigden met een niet-westerse achtergrond met 16.000 toe. De groei betreft voornamelijk asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben gekregen, vooral Syriërs en Eritreeërs (CBS nieuwsbericht 31-8-2017 «Meer mensen in de bijstand»).

Het aantal bijstandsgerechtigden tot de AOW-gerechtigde leeftijd is tussen juni 2016 en juni 2017 met 12.000 gestegen naar 472.000. Als de groei onder jongeren onder 27 jaar (als proxy voor nieuwe doelgroep in de Participatiewet) en bijstandsgerechtigden met een niet-westerse achtergrond (als proxy voor statushouders) buiten beschouwing wordt gelaten, dan zou het aantal uitkering afnemen met 9.000. Deze daling wordt verklaard door een aantrekkende economie die doorwerkt op het bijstandsvolume.

Vraag 177

Komt de hogere raming voor de arbeidsongeschiktheidsregelingen ook door het effect van het afschaffen van de vervroegd uittreedregelingen zoals het UWV dat ziet? Is dit effect in de raming meegenomen?

Antwoord 177

In de raming is rekening gehouden met een hogere instroom in de WIA. Een belangrijke oorzaak voor deze toename is dat werknemers tot op hogere leeftijd doorwerken. Dit komt onder andere door het afschaffen van de VUT-regelingen. Dat steeds meer ouderen actief blijven is ook wat het kabinet nastreeft. Het gevolg hiervan is dat meer oudere werknemers de WIA instromen. Dat komt niet alleen doordat er meer oudere werknemers zijn, maar ook omdat de kans op arbeidsongeschiktheid toeneemt bij een hogere leeftijd.

De oorzaken voor de instroomstijging zijn nog niet geheel bekend. Het UWV onderzoekt momenteel de achtergrond van het nog niet verklaarde deel van de instroomstijging. Zoals eerder aangegeven informeert de Minister uw Kamer zodra hier meer over bekend is.

Vraag 178

Op welke wijze is over het verkorten van de aanvraagtermijn voor een WW-uitkering naar werknemers gecommuniceerd?

Antwoord 178

Zie het antwoord op vraag 173.

Vraag 179

Wat is het geschatte effect van de verkorting van de aanvraagtermijn voor een WW-uitkering op het totaal aantal uitkeringen?

Antwoord 179

Er wordt geen effect verwacht op het totaal aantal WW-uitkeringen. De verkorting van de aanvraagtermijn zal er naar verwachting niet toe leiden dat minder werkloze werknemers een WW-uitkering toegekend krijgen. Mogelijk zal wel het aantal aanvragen om WW-uitkering en het aantal afwijzingen minimaal afnemen. Voorheen was het mogelijk dat een werknemer maximaal vijf weken voor de vermoedelijke eerste WW-dag een aanvraag indiende en toegekend kreeg. De kans was aanwezig dat deze uitkering nooit tot uitbetaling kwam, omdat betrokkene voor de vermoedelijke eerste WW-dag weer een nieuwe baan had gevonden. Met verkorting van de aanvraagtermijn worden genoemde onnodige administratieve handelingen voorkomen.

Vraag 180

In hoeverre wordt de toename van de uitgaven van Ziektewet (ZW)/Wet Arbeid en Zorg (WAZO)/transitievergoeding veroorzaakt door de stijging van de leeftijd in het kader van de AOW?

Antwoord 180

De verwachting is dat de verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd een zeer beperkt effect heeft op de uitgaven van de Ziektewet (ZW)/Wet Arbeid en Zorg (WAZO)/transitievergoeding zoals vermeld in tabel 2.2.2 van de begroting. In 2016 zaten er 52 vijfenzestigplussers in de Ziektewet. De impact op de WAZO-uitgaven is nihil, omdat er geen zwangeren zijn boven de AOW-gerechtigde leeftijd. Het verwachte effect op de voorgenomen compensatieregeling transitievergoeding is tevens erg klein, omdat de groep waarvoor werkgevers compensatie kunnen krijgen nauwelijks toeneemt. Met de AOW-leeftijdsverhoging wordt in de raming van de uitgaven voor deze regelingen dan ook geen rekening gehouden.

Vraag 181

Waarom daalt de integratie-uitkering in het sociaal domein licht in de periode 2017–2022?

Antwoord 181

De integratie-uitkering in het sociaal domein is opgebouwd uit enkele deelbudgetten: het budget voor de uitvoering van de Wsw, het budget voor de re-integratie van de klassieke doelgroep van gemeenten en het budget voor de re-integatie van nieuwe doelgroepen. Het Wsw-budget daalt, omdat deze is afgesloten voor nieuwe instroom en er dus jaarlijks minder mensen in de Wsw werken. Het budget voor re-integratie van de klassieke doelgroep blijft nagenoeg gelijk. Het re-integratie budget voor nieuwe doelgroepen stijgt omdat mensen die voorheen een beroep konden doen op de Wsw en de Wajong nu een beroep kunnen doen op begeleiding vanuit de Participatiewet (waaronder beschut werk). Per saldo daalt de integratie-uitkering in het sociaal domein licht, omdat het budget voor de uitvoering van de Wsw jaarlijks meer afneemt dan het budget voor de nieuwe doelgroepen stijgt.

Vraag 182

Kunt u een toelichting geven op het grote verschil tussen 2018 en 2019 voor de post mutaties Uitvoeringskosten (UWV/SVB etc.)?

Antwoord 182

De mutatie voor 2018 komt hoger uit omdat voor dat jaar incidenteel extra middelen zijn vrijgemaakt voor dienstverlening aan mensen in de Wajong en WGA. Het kabinet zal ook vanaf 2019 investeren in de dienstverlening aan deze mensen.

Vraag 183

Welk percentage van de asielgerechtigde nieuwkomers die een inburgeringplicht hebben, maken gebruik van het leenstelsel om een bijdrage te krijgen om hun inburgeringonderwijs te bekostigen? Hoe heeft dit percentage zich ontwikkeld de afgelopen jaren?

Antwoord 183

Per 1 oktober 2017 maakt 89% van de asielgerechtigde nieuwkomers die vallen onder de Wet inburgering 2013 gebruik van het leenstelsel. Per 1 oktober 2016 bedroeg dit percentage 77%. Per 1 oktober 2015 bedroeg dit percentage 71%.

Vraag 184

Voor welk percentage van de asielgerechtigde nieuwkomers die een inburgeringsplicht hebben, is de lening omgezet in een gift? En voor hoeveel is de schuld blijven staan? Hoe hebben die percentages zich de afgelopen jaren ontwikkeld?

Antwoord 184

In onderstaand overzicht is weergegeven hoe het aantal toegekende leningen aan asielgerechtigde nieuwkomers zich verhoudt tot de kwijtgescholden leningen en de volledig terugbetaalde leningen.

Vraag 185

Welk percentage van de asielgerechtigde nieuwkomers die inburgeringsplicht hebben, is niet in staat om de openstaande schuld af te lossen? Welk deel van de € 230 miljoen aan uitstaande leningen kan als oninbaar worden aangemerkt? Hoe hebben die getallen zich de afgelopen jaren ontwikkeld?

Antwoord 185

Van de 82 asielgerechtigde nieuwkomers die per 1 oktober 2017 bezig zijn om hun openstaande schuld af te lossen zijn er 19 niet in staat om volgens het vaste aflosritme de lening terug te betalen. Dit komt overeen met een percentage van 23%. Bij de asielgerechtigde nieuwkomers die niet in staat zijn om volgens het vaste aflosritme de lening terug te betalen is er op basis van hun inkomen (daadkrachtmeting) een aangepaste terugbetalingsregeling getroffen. Er is op dit moment nog geen sprake van leningen die oninbaar zijn verklaard.

Vraag 186

Wat is de huidige definitie van arbeidsparticipatie?

Antwoord 186

De arbeidsparticipatie geeft aan welk deel van de bevolking deelneemt aan het arbeidsproces. Hierbij is er een verdeling te maken tussen bruto en netto arbeidsparticipatie. De door het CBS gehanteerde definitie van bruto arbeidsparticipatie betreft het aandeel van de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking in de totale bevolking (beroeps- en niet-beroepsbevolking). De door het CBS gehanteerde definitie van netto arbeidsparticipatie betreft het aandeel van de werkzame beroepsbevolking in de totale bevolking. Deze definities van bruto en netto arbeidsparticipatie hebben betrekking op personen die in Nederland wonen (exclusief de institutionele bevolking). De gegevens worden meestal gepresenteerd voor de bevolking van 15 tot 75 jaar. Werkzame personen zijn personen met betaald werk, ongeacht de arbeidsduur. Werkloze personen zijn personen zonder betaald werk, die recent (betaald) werk hebben gezocht en daarvoor direct beschikbaar zijn (zie ook vraag 38).

Bron: CBS Statline, geraadpleegd op 07-11-2017

Vraag 187

Waarom wordt onbetaald werk (bijvoorbeeld mantelzorg, zorg voor kinderen, vrijwilligerswerk) niet meegenomen in de definitie van arbeidsparticipatie?

Antwoord 187

De gehanteerde definitie van arbeidsparticipatie is internationaal afgesproken en vastgelegd door de International Labour Organisation (ILO). Door internationale definities te hanteren wordt onderlinge vergelijkbaarheid tussen landen mogelijk gemaakt en verwarring voorkomen.

Dit doet niets af aan de waardering die het kabinet heeft voor het werk dat duizenden vrijwilligers en mantelzorgers dagelijks belangeloos uitvoeren. Deze mensen zijn van onschatbare waarde voor onze samenleving. Daarom zet dit kabinet in op goede ondersteuning van mantelzorgers, en meer ruimte en aandacht voor vrijwilligerswerk. Overigens rapporteert het SCP wel over de tijdsbesteding van personen, waaronder zorgtaken (zie het antwoord op de vragen 121 en 122).

Bronnen: CBS Statline, geraadpleegd op 07-11-2017; International Labour Organization (2017). Zie link.

Vraag 188

Wat zou het de overheid kosten en opleveren (belasting) als het minimumloon met 10% wordt verhoogd? Kunt u de kosten uitsplitsen en kunt u apart (en uitgesplitst) eveneens aangeven wat de kosten zijn indien de aan het minimumloon gekoppelde uitkeringen ook met 10% verhoogd worden?

Antwoord 188

De verhoging van het minimumloon met 10% was onderdeel van het verkiezingsprogramma van de SP dit jaar en is daarom ook doorgerekend door het CPB (Keuzes in Kaart 2018–2021, p248, SP_108). Het is alleen mogelijk het ex-ante effect van deze maatregel te geven. Ex-ante nemen de sociale-zekerheidsuitgaven toe met € 4,5 miljard. Dit is voor € 2,3 miljard AOW, voor € 1,4 miljard WW/WAO/WIA, voor € 0,4 miljard bijstand en voor € 0,3 miljard overige uitkeringen.

Vraag 189

Kunt u uitleggen hoe de verhoging van het minimumloon jaarlijks berekend wordt en kunt u het rekenvoorbeeld van het afgelopen jaar weergeven?

Antwoord 189

Artikel 14 van de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag specificeert hoe het minimumloon halfjaarlijks (per 1 januari en per 1 juli) aangepast wordt.

Aanpassingswijze

Voor aanpassing per 1 januari (van jaar t) is het uitgangspunt de helft van de CPB-raming voor de gemiddelde contractloonstijging (van jaar t), zoals bekendgemaakt in de Macro Economische Verkenning uit september van het voorafgaande jaar (september t-1).

Dit bedrag wordt aangepast aan het na-ijleffect van het jaar voorafgaand aan aanpassing. Dit is het verschil tussen de CPB-ramingen van de gemiddelde contractloonontwikkeling in jaar t-1 uit het Centraal Economisch Plan (uit maart t-1) en de Macro Economische Verkenning (uit september t-1).

Met ingang van 1 juli wordt het minimumloon opnieuw herzien. Het wordt dan aangepast met het verschil tussen de helft van de gemiddelde contractloonontwikkeling in jaar t volgens de raming uit de Macro Economische Verkenning in het voorafgaande jaar (uit september t-1), en gemiddelde contractloonontwikkeling zoals opnieuw geraamd in het Centraal Economisch Plan van dat jaar (uit maart jaar t).

Het derde lid van de wet bepaalt dat het gemiddelde van de procentuele ontwikkeling van de contractlonen in marktsector, gepremieerde en gesubsidieerde sector, en bij de overheid gebruikt moet worden. Het negende lid bepaalt dat het bedrag wordt afgerond op de dichtstbijzijnde veelvoud van € 0,60.

Rekenvoorbeelden

Voorbeeld 1, aanpassing per 1 januari 2017.

Uitgangspunt is de helft van de gemiddelde ontwikkeling van de contractlonen in 2017 zoals in september 2016 in de Macro Economische Verkenning bekendgemaakt. Dit is 0,5 x 1,599% = 0,800%. Dit bedrag wordt aangepast aan het na-ijleffect uit 2016. Dit wordt vastgesteld als de gemiddelde contractloonontwikkeling van 2016 zoals bekendgemaakt in de Macro Economische Verkenning (uit september 2016) minus de ontwikkeling volgens het Centraal Economisch Plan uit maart 2016. Dit is 1,747% – 1,61% = 0,137%. Het totale, onafgeronde aanpassingspercentage volgt dan als 0,937%.

Hiermee wordt het minimumloon aangepast. Het onafgeronde bruto maandbedrag was vóór 1 januari 2017

€ 1.537,05. Het nieuwe, onafgeronde bedrag komt daarmee op (1+0,937/100) x € 1.537,05 = € 1.551,45. Na wettelijke afronding op een veelvoud van € 0,60 volgt het maandbedrag van € 1.551,6. Het aanpassingspercentage na afronding komt daarmee op 0,94%.

Voorbeeld 2, aanpassing per 1 juli 2017.

De helft van de gemiddelde contractloonontwikkeling in 2017 zoals geraamd door het CPB in de Macro Economische Verkenning 2017 (uit september 2016), wordt afgetrokken van de raming voor de gemiddelde contractloonontwikkeling in 2017 zoals bekendgemaakt in het Centraal Economisch Plan 2017. Dit is 1,683% – 0,5 x 1,599 = 0,883%. Daarmee volgt een onafgerond maandbedrag van (1+0,883/100) x 1551,45 = € 1.565,15. Het afgeronde bedrag is € 1.565,4. Dit is een toename van 0,89%.

Vraag 190

Is sinds 1999 het minimumloon bij elke verhoging jaarlijks met evenveel verhoogd als het contractloon?

Antwoord 190

Het wettelijk minimumloon (Wml) wordt twee keer per jaar aangepast op basis van het gemiddelde van de procentuele ontwikkeling van de contractlonen in marktsector, gepremieerde en gesubsidieerde sector, en bij de overheid. De stijging van het minimumloon is niet elk jaar exact gelijk aan de stijging van het gemiddeld contractloon. Dit verschil ontstaat onder andere doordat het minimumloon wordt aangepast met de verwachte contractloonstijging en een correctie voor het na-ijleffect (zie het antwoord op vraag 189).

Om de jaarlijkse vergelijking te kunnen maken, is in onderstaande tabel het gemiddelde van de bruto minimummaandlonen per jaar genomen als uitgangspunt. Op basis van dit gemiddelde is de jaarlijkse stijging berekend. Daarnaast wordt de ontwikkeling van het gemiddelde contractloon weergegeven.

Vraag 191

Kunt u voor de jaren 1999 tot heden per jaar aangeven hoe hoog het minimumloon was en hoeveel procent dit jaarlijks gestegen is?

Antwoord 191

De onderstaande tabel presenteert alle bruto minimummaandlonen sinds 1999, geldende vanaf 1 januari en 1 juli van elk jaar (Q1en Q3 respectievelijk). De jaarlijkse stijging van het minimumloon wordt weergegeven in het antwoord op vraag 190.

Vraag 192

Kunt u voor de jaren 1999 tot heden per jaar aangeven hoe hoog het gemiddelde caoloon (contractloon) was en hoeveel procent dit jaarlijks gestegen is?

Antwoord 192

Gegevens over de hoogte van het gemiddelde cao-loon zijn niet beschikbaar. Dit is afhankelijk van de feitelijke verdeling van het aantal werknemers in bedrijven over de loonschalen en binnen de loonschaal van het aantal werknemers per loontrede.

In onderstaande tabel is de gemiddelde jaarlijkse stijging op niveaubasis van de contractlonen weergegeven. Het jaarcijfer is een met werknemersaantallen gewogen gemiddelde van de collectieve loonstijging in de grootste bedrijfstak- en ondernemings-cao’s, waarmee circa 85% van de werknemers onder een cao worden gedekt. Op basis van deze cijfers blijkt dat de contractlonen in de periode 1999 tot en met 2017 zijn gestegen met 47%. Gemiddeld is dit een stijging van 2,06% per jaar.

Vraag 193

Is de stijging sinds 1999 tot heden van het gemiddelde contractloon evenveel als de procentuele stijging van het minimumloon sinds 1999? Zo nee, hoe is dit te verklaren?

Antwoord 193

De stijging van het minimumloon is niet elk jaar exact gelijk aan de stijging van het gemiddeld contractloon. Dit verschil ontstaat onder andere doordat het minimumloon wordt aangepast met de verwachte contractloonstijging en een correctie voor het na-ijleffect (zie het antwoord op vraag 189).

Daarnaast specificeert de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (artikel 14, vijfde lid) de gronden op basis waarvan kan worden afgeweken van de aanpassing zoals beschreven in antwoord 189. Er kan worden afgeweken wanneer er sprake is van een bovenmatige loonontwikkeling zodanig dat hiervan schade voor de werkgelegenheid kan worden verwacht dan wel van een zodanige volume-ontwikkeling in de sociale zekerheidsregelingen dat daardoor een betekenende premie- of belastingdrukverhoging noodzakelijk is. Op basis van deze afwijkingsgronden is er in het najaarsakkoord van 2003 besloten om de koppeling los te laten in 2004 en 2005.

In onderstaande tabel wordt de stijging van het gemiddelde (gewogen) contractloon gepresenteerd naast de stijging van het minimumloon. In de twee rechterrijen worden indexcijfers gepresenteerd (1999=100) zodat de procentuele stijging sinds 1999 van het wettelijk minimumloon en van het gewogen contractloon inzichtelijk is. Het wettelijk minimumloon is sinds 1999 et 45,5% gestegen, de gewogen contractlonen met 46,1%.

Vraag 194

Kunt u per jaar het inflatiepercentage aangeven van 1999 tot heden? Kunt u daarbij per jaar aangeven hoeveel het minimumloon minder of meer gestegen is dan de inflatie?

Antwoord 194

Onderstaande tabel geeft de ontwikkeling van het Wml (op basis van jaargemiddelden, zie het antwoord op vraag 190), en de inflatie weer (hipc). Daarnaast wordt het verschil in procentpunten weergegeven.

Vraag 195

Onderschrijft u dat iemand die werkt voor het minimumloon hier een gezin van moet kunnen onderhouden?

Antwoord 195

Het hoofddoel van de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (Wml) wordt in de memorie van toelichting van de wijziging van de Wml (Tweede Kamer, 34 573, nr. 3) als volgt omschreven: «het stellen van wettelijke normen voor de minimale beloning die wordt overeengekomen in arbeidsovereenkomsten en daarmee gelijk te stellen overeenkomsten. Op grond van de Wml heeft iedere werknemer in Nederland recht op het wettelijk minimumloon en de wettelijke minimumvakantiebijslag. Het wettelijk minimumloon is een maatschappelijk aanvaardbare tegenprestatie voor de verrichte arbeid waarmee men in primaire levensbehoeften kan voorzien.»

Naast het (minimum-)loon kan iemand in aanmerking komen voor de gerichte inkomensondersteuning die ons sociale zekerheidsstelsel kenmerkt. Zo kan bijvoorbeeld een gezin aanvullende ondersteuning geboden worden bij het betalen van de huur, de zorgverzekering en de kinderopvang via het toeslagenstelsel

Vraag 196

Klopt het dat het minimumloon (€ 1.565,40 bruto bij 40 uur excl. 8% vakantiegeld per maand en € 1.690,63 incl. 8% vakantiegeld) netto uitkomt voor iemand van 30 jaar op € 1.250 voor 40 uur excl. vakantiegeld en € 1.330 incl. vakantiegeld? Zo ja, waarom is het netto minimumloon lager dan een bijstandsuitkering voor een stel? Gaat hiermee iemand met een niet-verdienende partner die vanuit de bijstand gaat werken erop achteruit?

Antwoord 196

Het bruto bedrag dat wordt genoemd klopt. Het netto bedrag echter niet. Het netto minimumloon is hoger dan een bijstandsuitkering voor een paar. Uit tabel 5.2.3 van de begroting 2018 blijkt dat een alleenverdiener met kinderen er op vooruit gaat als hij of zij gaat werken tegen het minimumloon vanuit een bijstandsuitkering. Dit geldt ook voor een alleenverdiener zonder kinderen en is voornamelijk het gevolg van het feit dat werkenden in aanmerking komen voor de arbeidskorting.

Vraag 197

Waarom worden werkgevers uit de algemene middelen gecompenseerd voor de verhoging van het minimumloon (minimumjeugdloonvoordeel)?

Antwoord 197

Het kabinet en de sociale partners zijn overeengekomen de werkgevers te compenseren voor de verhoging van het minimumjeugdloon middels een tegemoetkoming uit te betalen door de Belastingdienst. Deze tegemoetkoming wordt gefinancierd uit de algemene middelen. Tegelijk is de premie voor het arbeidsongeschiktheidsfonds (Aof-premie) verhoogd met € 100 miljoen waarmee effecten voor het EMU-saldo zijn voorkomen. Deze tegemoetkoming is daarmee materieel een herverdeling van alle werkgevers naar specifieke werkgevers met veel jongeren in dienst op het minimumloonniveau. Hiermee worden negatieve effecten voor de werkgelegenheid voor jongeren zoveel mogelijk voorkomen.

Vraag 198

Is er een verband tussen het langer doorwerken van ouderen en hogere investeringen in scholing of duurzame inzetbaarheid?

Antwoord 198

De afgelopen jaren zijn ouderen steeds langer door gaan werken, als gevolg van het verschuiven van de AOW-gerechtigde leeftijd en de afbouw van vroegpensioenregelingen. Tegelijkertijd neemt de aandacht voor investeringen in scholing of duurzame inzetbaarheid onder werkgevers toe (zie antwoord op vraag 145). Het is dus aannemelijk dat er een verband bestaat, hoewel het op basis van de beschikbare gegevens niet mogelijk is om een causaal verband aan te tonen tussen langer doorwerken en de toegenomen aandacht voor scholing en duurzame inzetbaarheid.

Vraag 199

Bij hoeveel opleidings- en ontwikkelingsfondsen is het gebruik van scholingsmiddelen voor intersectorale scholing uitgesloten en wat is de ontwikkeling hiervan?

Antwoord 199

Er is in het algemeen geen sprake van het uitsluiten van het gebruik van scholingsmiddelen voor intersectorale scholing. Bij één algemeen verbindend verklaarde fondsen-cao is een expliciete beperking aangetroffen. Vanwege het (toekomstige) personeelstekort in de sector is daarin opgenomen dat er voor is gekozen om alleen branchekwalificerende scholing te subsidiëren (Bron: financiële jaarverslagen over 2015 van 85 ge-avv’de cao-fondsen). Cao-fondsen kunnen wel gericht zijn op de eigen sector, maar zijn dat niet uitsluitend. Veel fondsen ondersteunen juist tevens activiteiten gericht op het bevorderen van een bredere inzetbaarheid van werknemers, buiten de eigen functie of de eigen sector. Daarbij komt dat ook «sectorspecifieke» opleidingsactiviteiten vaak bruikbaar zijn buiten de eigen sector. Bijvoorbeeld lessen Nederlands, marketing, ICT, logistiek, lassen, electra en heftruck rijden.

Met betrekking tot deze specifieke vraag zijn nog geen data over meerdere jaren beschikbaar, dus ook niet over eventuele ontwikkelingen.

Vraag 200

Waarom is geen bedrag geraamd voor het minimumjeugdloonvoordeel voor het jaar 2018, terwijl dit ingaat op 1 januari 2018?

Antwoord 200

Het minimumjeugdloonvoordeel wordt na de jaarwisseling uitbetaald. In 2019 ontvangen werkgevers dus de tegemoetkoming over 2018.

Vraag201

Wat is de reden dat het lage inkomensvoordeel, het minimumjeugdloonvoordeel en de loonkostenvoordelen worden ingedeeld onder inkomensoverdrachten? Aan wie wordt inkomen overgedragen?

Antwoord 201

Deze drie regelingen zijn tegemoetkomingen (inkomensoverdrachten) vanuit het Rijk aan werkgevers, die specifieke groepen werknemers in dienst hebben of nemen.

Vraag 202

Welk deel van de uitgaven aan het lage inkomensvoordeel, het minimumjeugdloonvoordeel en de loonkostenvoordelen komt terecht bij bedrijven met > 20 werknemers?

Antwoord 202

De regelingen zijn nog niet in werking getreden; realisatiegegevens zijn dus nog niet beschikbaar. Op basis van loongegevens over 2016 is de raming dat circa 80% van de middelen van de Wtl terecht komt bij bedrijven met meer dan 20 werknemers.

Vraag 203

Wat is het effect van het lage inkomensvoordeel, het minimumjeugdloonvoordeel en de loonkostenvoordelen op de structurele werkgelegenheid, zowel apart als tezamen?

Antwoord 203

De Wet tegemoetkomingen loondomein (Wtl) past binnen de ambitie die het kabinet heeft om de lasten op arbeid te verlagen en de economische groei te bevorderen, om zo meer mensen aan het werk te helpen. De Wtl draagt daaraan bij. Er is door het CPB een positief werkgelegenheidseffect van 0,1% geraamd. Dit betekent dat circa 7.000 extra voltijdsbanen mogen worden verwacht dankzij het LIV (Tweede Kamer, 2015–2016, 34 304, nr. 6).

Bij de loonkostenvoordelen is geen sprake van een nieuw instrument. Daarom is het werkgelegenheidseffect daarvan niet opnieuw in kaart gebracht. Uit onderzoek van SEO (Wat maakt oudere werknemers aantrekkelijk, SEO (Amsterdam, september 2012) blijkt overigens dat de mobiliteitsbonus tot 13% extra banen leidt in de groep uitkeringsgerechtigden ouder dan 50 jaar. Dat zijn circa 5.000 extra banen voor oudere werkzoekenden. Het loonkostenvoordeel ten behoeve van de doelgroep banenafspraak draagt bij aan de realisatie van de 125.000 banen die zijn afgesproken in het kader van het Sociaal Akkoord van 2013.

Het CPB gaat ervan uit dat de verhoging van het wettelijk minimumjeugdloon leidt tot een werkgelegenheidsverlies onder jongeren van naar verwachting 25.000 personen. Deze effecten zullen worden gemitigeerd door de compensatie via het minimumjeugdloon voordeel (Tweede Kamer, 2016–2017, 34 573, nr. 5). Een optelsom van het precieze gezamenlijke effect is niet te maken.

Vraag 204

Kunt u de effectiviteit van het lage inkomensvoordeel, het minimumjeugdloonvoordeel en de loonkostenvoordelen vergelijken met de effectiviteit van de sociale werkvoorziening en de beschutte werkplek? Bijvoorbeeld in aantallen arbeidsplaatsen per miljoen euro aan uitgaven?

Antwoord 204

De effectiviteit van het lage-inkomensvoordeel, het minimumjeudloon voordeel en het loonkostenvoordeel enerzijds laat zich lastig vergelijken met de effectiviteit van de sociale werkvoorziening en de beschutte werkplek anderzijds. De instrumenten in de Wet tegemoetkomingen loondomein (Wtl) en de werkvoorziening en de beschutte werkplek hebben namelijk elk hun eigen doel. De instrumenten in de Wtl betreffen tegemoetkomingen aan werkgevers in de loonkosten van mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt, terwijl de sociale werkvoorziening en de beschutte werkplek tot doel hebben een werkplek te bieden aan mensen die op de reguliere arbeidsmarkt geen plek kunnen vinden. De genoemde maatregelen betreffen dus inderdaad beide instrumenten om het arbeidsmarktperspectief van mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Waar de Wtl meer gericht is op de vraagkant, zijn de werkvoorziening en de beschutte werkplek meer gericht op de aanbodkant van werkplekken. Beide soorten maatregelen dragen bij aan de inclusieve arbeidsmarkt.

Daarnaast is van belang te vermelden dat de maatregelen ook gecombineerd kunnen worden. Zo is het lage- inkomensvoordeel ook van toepassing op een deel van de populatie van de sociale werkvoorziening en het beschut werk, zodat het afzonderlijk vergelijken van effectiviteit niet mogelijk is.

Vraag 205

Hoe kan het lage inkomensvoordeel (subsidie) een bijdrage leveren aan het creëren van substantiële, duurzame banen?

Antwoord 205

Het lage-inkomensvoordeel (LIV) is een structurele tegemoetkoming voor werkgevers in de loonkosten van mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. De werkgever ontvangt het LIV automatisch zolang de werknemer aan de voorwaarden voldoet. Op deze manier is het voor werkgevers financieel aantrekkelijk om deze mensen in dienst te houden. Met het criterium dat het moet gaan om banen van minimaal 1.248 uur per jaar (gemiddeld 24 uur per week) wordt gewaarborgd dat het gaat om substantiële banen.

Vraag 206

Wordt nog overwogen het loonkostenvoordeel (LKV) Ouderen uit te breiden van 56 jaar naar 50 jaar? zo niet, waarom niet?

Antwoord 206

Nee. De compensatieregeling heeft als doel het voor werkgevers aantrekkelijker te maken om werknemers van 56 jaar en ouder aan te nemen. Er is bewust gekozen voor een leeftijdsgrens van 56 jaar omdat daarmee het instrument zich richt op de groep met de grootste arbeidsmarktproblemen. Van de werkzoekenden in de WW nemen de werkhervattingskansen vooral vanaf 56 jaar fors af.

Vraag 207

Kunt u het verschil in hoogte van de LKV Arbeidsgehandicapten (max. € 6.000) en LKV Banenafspraak en scholingsbelemmerden (max. € 2.000) nader toelichten?

Antwoord 207

Het is juist dat het LKV voor de doelgroep banenafspraak en scholingsbelemmerden maximaal € 2.000 bedraagt en het LKV voor overige arbeidsgehandicapten maximaal € 6.000. Met de Wet harmonisering instrumenten arbeidsbeperkten (Stb. 2015, 547) is op verzoek van partijen in de Werkkamer geregeld dat er ook een LKV geldt als een werkgever iemand uit de doelgroep banenafspraak in dienst neemt. Voor overige arbeidsgehandicapten die niet tot de doelgroep banenafspraak behoren (bijv. mensen met een WIA-uitkering) geldt het LKV van maximaal € 6.000. Hierbij moet worden bedacht dat zij niet meetellen voor de doelgroep banenafspraak en dat voor hen het instrument loonkostensubsidie c.q. loondispensatie niet beschikbaar is.

Vraag 208

Welk effect verwacht u door het verschil in hoogte van de LKV Arbeidsgehandicapten (max. € 6.000) en LVK Banenafspraak en scholingsbelemmerden (max. € 2.000)?

Antwoord 208

Het LKV is een instrument om werkgevers over de streep te trekken om iemand uit de doelgroep in dienst te nemen. Verwacht wordt dat het instrument hiertoe bijdraagt. Het precieze effect is moeilijk te kwantificeren. Zoals in het antwoord op vraag 207 is toegelicht moet bij het verschil in hoogte van het LKV worden bedacht dat er verschillen tussen beide groepen zijn: de doelgroep banenafspraak telt mee voor de banenafspraak en voor hen geldt ook een ruimer instrumentarium, zoals loondispensatie cq. loonkostensubsidie; voor de overige arbeidsgehandicapten geldt dat niet.

Vraag 209

Uit rapportage van de Inspectie SZW blijkt dat sprake is van een verhoging van het aantal dodelijke ongevallen op het werk, waarom worden die hier niet genoemd?

Antwoord 209

De Inspectie SZW rapporteert over het aantal in een jaar door de Inspectie onderzochte dodelijke ongevallen. De in een jaar onderzochte ongevallen kunnen betrekking hebben op ongevallen die in eerdere jaren hebben plaatsgevonden. Het aantal in een jaar door de Inspectie SZW onderzochte dodelijke ongevallen kan worden beïnvloed door factoren als beschikbare capaciteit, meldgedrag van werkgevers, ongevallen met natuurlijke dood, de conjunctuur en toevalfluctuaties. Het gaat om relatief kleine aantallen, waarbij het absolute aantal uiteraard te hoog is.

Het aantal door de Inspectie onderzochte dodelijke ongevallen is daarom, hoewel ernstig, minder geschikt als kerncijfer voor arbeidsongevallen. In de begroting is gekozen voor het kerncijfer percentage werknemers met een arbeidsongeval met verzuim in een bepaald jaar. Dit cijfer is een goede indicator voor de ontwikkeling van het aantal arbeidsongevallen en wordt niet beïnvloed door de hiervoor genoemde factoren.

Het aantal door de Inspectie onderzochte dodelijke ongevallen wordt jaarlijks vermeld in het jaarverslag van de Inspectie.

Vraag 210

Hoeveel tewerkstellingsvergunningen (twv’s) zijn er verstrekt in 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015 en 2016 met uitzondering van buitenlandse studenten?

Antwoord 210

In de jaren 2010 t/m 2016 zijn de volgende aantallen twv’s verleend, met uitzondering van buitenlandse studenten (opgerond op tientallen). (Bron: UWV)

Vraag 211

Wat is de ontwikkeling van het aantal medewerkers sinds 2000 tot op heden dat niet onder een cao valt? Welke sectoren hebben momenteel geen geldende cao?

Antwoord 211

Vanwege een afwijkende systematiek voor het bepalen van het aantal werknemers onder cao en het ontbreken van CBS-cijfer in de jaren voor 2003 geeft de tabel een overzicht vanaf 2003. Voor de aantallen in de tabel wordt gebruik gemaakt van cao’s die niet langer dan één jaar geleden zijn geëxpireerd. De keuze voor de termijn van één jaar is het gevolg van het feit dat indien partijen een cao niet tijdig opzeggen de looptijd van de cao van rechtswege wordt verlengd met de oorspronkelijk overeengekomen termijn waarbij deze verlenging in de wet echter is begrensd tot maximaal een jaar. (Voorjaarsrapportage cao-afspraken 2005, Ministerie van SZW/UAW, juni 2005, pag. 70).

Het totaalaantal werknemers is ontleend aan gegevens van het CBS betreffende de werkzame beroepsbevolking, werknemers. Bron: CBS Statline.

Uit de laatste kolom blijkt dat het aantal werknemers dat niet onder cao valt, sinds 2009 toeneemt.

Over de laatste 3 jaar bekeken zijn bij het Ministerie van SZW 685 cao’s aangemeld (peildatum 1 november 2017). Hiervan hebben 127 cao’s geen geldige looptijd meer. Een cao heeft geen geldige looptijd indien de expiratiedatum ligt voor 1 november 2016, dit in verband met de nawerking van cao’s.

In totaal heeft 19% van de cao’s een expiratiedatum die ligt voor 1 november 2016 en dus geen geldige looptijd. Naar economische sector loopt dit uiteen van 1% in de sector landbouw en visserij, 2% in de bouwnijverheid tot 30% in de sector industrie. In de sectoren handel en horeca, zakelijke dienstverlening, overige dienstverlening en vervoer en communicatie bedraagt het percentage cao’s zonder een geldige looptijd 13, 16, 19 respectievelijk 20% (bron: lopend onderzoek).

Vraag 212

Heeft risico-gestuurd werken door de Inspectie SZW geleid tot vermindering van andere vormen van programmatisch werken, of andere vormen van (onaangekondigde) controle door de Inspectie SZW?

Antwoord 212

De Inspectie SZW heeft de afgelopen jaren geïnvesteerd in risicogestuurd en effectgericht programmatisch werken. Ze maakt daarbij gebruik van een breed handhavingsinstrumentarium dat risicogericht wordt ingezet om een zo groot mogelijk maatschappelijk effect te bereiken. Met de aanpassing van de organisatiestructuur van de Inspectie is medio 2017 een reorganisatie doorgevoerd. Dit past in de ontwikkeling om de programmatische aanpak van de Inspectie verder te versterken. De sectorgerichte en thematische programma’s komen zo nog centraler te staan. Controles door de Inspectie worden in principe zonder aankondiging vooraf uitgevoerd. Deze praktijk is onveranderd.

Vraag 213

Wat is de reden dat de raming voor het aantal inspecties Gezond en Veilig werken substantieel lager ligt dan het aantal inspecties in voorgaande jaren?

Vraag 214

Wat is de reden dat de raming voor het aantal inspecties Besluit risico's zware ongevallen (Brzo) substantieel lager ligt dan het aantal inspecties in voorgaande jaren?

Vraag 215

Wat is de reden dat de raming voor het aantal inspecties Eerlijk substantieel lager ligt dan het aantal inspecties in voorgaande jaren?

Vraag 216

Wat is de reden dat de raming voor het aantal afgeronde opsporingsonderzoeken

substantieel lager ligt dan het aantal onderzoeken in voorgaande jaren?

Vraag 217

Wat is de reden dat de raming voor het aantal bij het Openbaar Ministerie (OM) aangemelde verdachte opsporingsonderzoeken substantieel lager ligt dan het aantal onderzoeken in voorgaande jaren?

Antwoord vraag 213 t/m 217

Ten aanzien van het toezicht dat de Inspectie houdt en de daarmee verbonden bestuursrechtelijke handhaving geldt het volgende. De afgelopen jaren heeft de Inspectie regelmatig gewezen op een aantal ontwikkelingen die van invloed zijn op haar werk, of die aanpassing van haar werkwijze wenselijk maakten. Een goed inzicht in deze ontwikkelingen geeft bijvoorbeeld de brief van 23 september 2016 (Tweede Kamer, 2016–2017, 34 550 XV, nr. 5). De daarin beschreven ontwikkelingen zijn nog onverkort aan de orde. Kort gezegd betreft het de stijging van het aantal ongevalsonderzoeken, een aangepast werkwijze om controle op de Wet Minimumloon en minimumvakantiebijslag (Wml) belangrijker te maken, toenemende aandacht voor gevaarlijke stoffen en een nieuwe fase in de decentralisatie bij gemeenten op werk en inkomenterrein.

Ten aanzien van vraag 217 is mogelijk sprake van een misverstand. Het aantal opsporingsonderzoeken is relatief stabiel in de tijd.

Tabel 1.6 van de begroting SZW 2018 bevat kerncijfers over handhaving door de Inspectie SZW. In de genoemde brief, alsook in het jaarplan 2017, het jaarverslag 2016 en de begroting 2018 is toegelicht dat de Inspectie zich in haar verantwoording meer richt op de beoogde maatschappelijke effecten van haar programma’s. Een van de resultaten daarvan is dat tabel 1.7 aan de begroting is toegevoegd met indicatoren die hier een beter inzicht in geven. In het jaarplan 2018 worden deze tabellen up to date gebracht en wordt tevens ingegaan op de opdracht uit het regeerakkoord om de komende jaren de handhaving te intensiveren.

Vraag 218

Wat is het opgelegd boetebedrag voor 2013, 2014, 2015 en 2016 uitgesplitst naar sector en omvang van het bedrijf wat in overtreding is? Wat is de gemiddelde boete en hoe heeft dat bedrag zich in die periode ontwikkeld?

Antwoord 218

Onderstaande tabellen bevatten de door u gevraagde opgelegde boetebedragen over de periode 2013–2016.

Vraag 219

Wat is het geïnd boetebedrag voor 2013, 2014, 2015 en 2016 uitgesplitst naar sector en omvang van het bedrijf wat in overtreding is?

Antwoord 219

Zie onderstaande tabel.

Vraag 220

Constaterende dat u verantwoordelijk bent voor de budgetmutaties en de extrapolatie van de meerjarenraming van het in de integratie-uitkering sociaal domein opgenomen SZW-aandeel en de verdeling daarvan die aansluit bij de gedecentraliseerde taak, waar is het Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten (BUIG) budget terug te vinden in de begroting?

Antwoord 220

Het Macrobudget participatiewetuitkeringen (voormalig BUIG-budget) bevindt zich in begrotingsartikel 2 op pagina 61 in de begroting van SZW. De integratie-uitkering sociaal domein bevindt zich in hoofdstuk B van de Rijksbegroting: het Gemeentefonds.

Vraag 221

Hoeveel mensen van 18–21 jaar die niet bij hun ouders wonen, moeten rondkomen van een bijstandsuitkering? Hoeveel van hen hebben kinderen?

Antwoord 221

Ultimo eerste kwartaal 2017 waren er 9.725 huishoudens in de leeftijdscategorie 18–21. Dit betrof 10.420 personen. Het is niet bekend hoeveel van hen uitwonend zijn en hoeveel van hen kinderen hebben. Wel is bekend dat ultimo 2016 4% van de huishoudens in de leeftijdscategorie 18–21 alleenstaande ouder was en 1% gehuwd of samenwonend, al dan niet met kind.

Vraag 222

Hoe kan een alleenstaande moeder onder de 21 jaar rondkomen van € 231,34 excl. vakantietoeslag per maand?

Antwoord 222

De landelijke algemene bijstandsnorm van een alleenstaande ouder van 18 tot 21 jaar, sluit aan op artikel 12 Participatiewet (ouderlijke onderhoudsplicht) en is afgeleid van de kinderbijslagbedragen die gelden voor kinderen jonger dan 18 jaar. Voor zover een beroep op de genoemde ouderlijke onderhoudsplicht redelijkerwijs niet mogelijk is, wordt voorzien in een recht op aanvullende individuele bijzondere bijstand ten behoeve van de alleenstaande ouder van 18 tot 21 jaar. De gemeente kan middels de individuele bijzondere bijstand zo nodig aanvullen tot een niveau wat toereikend geacht wordt, bijvoorbeeld tot niveau bijstand alleenstaande (ouder). De individuele bijzondere bijstand voorziet in maatwerk voor dergelijke gevallen. Daarnaast kunnen deze alleenstaande ouders zelfstandig aanspraak maken op kinderbijslag en kindgebonden budget.

Vraag 223

Hoeveel zou het kosten om 18- tot 21-jarigen met kind een uitkering te geven op het niveau van volwassenen?

Vraag 224

Hoeveel zou het kosten om 18- tot 21-jarigen een bijstandsuitkering te geven op het niveau van 21-plus?

Antwoord op vraag 223 en 224

Een overstap van de jongerennorm (met of zonder kind) naar het uitkeringsniveau van een volwassene levert een maximaal verschil in uitkeringshoogte van circa € 12.000 per jaar. Een grove inschatting van de bijbehorende uitgaven van een overstap naar de volwassenennorm voor de totale groep in leeftijdscategorie 18–21 is circa € 200 miljoen per jaar. Het budgettaire effect valt naar verwachting zo hoog uit doordat bij een aanzienlijke verhoging van de bijstandsnorm voor de groep 18–21-jarigen een aanzuigende werking op de bijstand wordt verwacht.

Aangezien het aantal huishoudens in leeftijdscategorie 18–21 jarigen mét kind circa 5% van het totaal aantal huishoudens in leeftijdscategorie 18–21 jarigen is, zal het budgettaire effect voor deze groep naar verwachting ongeveer € 10 miljoen zijn. Zie ook het antwoord op vraag 221.

Vraag 225

Vallen alle mensen die vanuit een sociale werkvoorziening gedetacheerd worden onder de cao Sociale Werkvoorzieningsbedrijven (SW)? Zo nee, wanneer wel en wanneer niet? Wanneer vallen mensen die vanuit de SW gedetacheerd zijn onder de cao van de inlenende partij?

Antwoord 225

Ja, in alle gevallen waarin op grond van de Wet sociale werkvoorziening mensen werken op basis van detachering is de cao Wsw van toepassing.

Vraag 226

Onder welke cao vallen mensen die werken onder «nieuw beschut»? Hoe verhouden deze salarissen zich tot de cao SW?

Antwoord 226

Mensen die werken in beschut werk op basis van de Participatiewet vallen onder de cao van de werkgever waar de beschut werkplek is gerealiseerd. De salarissen van mensen die nieuw beschut werken zullen in het algemeen lager zijn dan die in de cao Wsw. In de Werkkamer hebben gemeenten en sociale partners uitgangspunten geformuleerd (Uitgangspunten Werkkamer, 24 januari 2014) over de arbeidsvoorwaarden van deze werknemers.

Vraag 227

Onder welke cao’s vallen de mensen die onder de banenafspraak banen vallen? Vallen zij altijd onder dezelfde cao als hun collega’s? Zijn hier afspraken over en wordt dit gemonitord?

Antwoord 227

Deze mensen vallen onder de cao die geldt voor het bedrijf of de sector waar deze mensen werkzaam zijn. Zij vallen onder dezelfde cao als hun collega’s. Voor wat betreft de beloning zijn in sommige cao’s aparte loonschalen opgenomen voor mensen met een arbeidsbeperking. Voor hierover met sociale partners gemaakte afspraken zie het antwoord op vraag 67.

Vraag 228

Wat is het gemiddelde loon van een werknemer onder de banenafspraak banen en kunt u dit vergelijken met het gemiddelde loon van een werknemer op een sociale werkvoorziening?

Antwoord 228

Voor mensen die gaan werken in het kader van de banenafspraak geldt de cao van de werkgever waar de persoon in kwestie werkt. Deze werkgever ontvangt voor de verminderde arbeidsproductiviteit een loonkostensubsidie die aanvult tot maximaal 100% Wml. Indien er sprake is van een hoger loonniveau dan zijn de meerkosten voor rekening van de werkgever. Bij iemand die vanuit de Wajong aan het werk gaat gebeurt dit met de inzet van loondispensatie, waarbij het inkomen van betrokkene wordt aangevuld conform de wettelijke polisvoorwaarden van de Wajong. Het kabinet beschikt niet over de gegevens over de lonen van de mensen die werken op grond van de banenafspraak. Er is eveneens geen gemiddelde bekend van de lonen van de cao Wsw. Er is dus geen algemene vergelijking te maken van de lonen onder de banenafspraak met die van de cao Wsw; het verschil tussen beide is daarvoor teveel afhankelijk van de individuele situatie van de betrokken werknemer, waaronder ook de overeengekomen arbeidsduur.

Vraag 229

Betekent de overgang van sociale werkvoorziening naar banenafspraak banen niet dat de gemiddelde werknemer met arbeidshandicap erop achteruit gaat in salaris?

Antwoord 229

Zie het antwoord op vraag 228.

Vraag 230

Waarom krijgt een jongere van 18–21 jaar die in een inrichting verblijft geen uitkering? Hoeveel jongeren betreft het?

Antwoord 230

De wetgever heeft er voor gekozen om 18–21 jarigen die in een inrichting verblijven, uit te sluiten van het recht op algemene bijstand, maar in beginsel niet van het recht op individuele bijzondere bijstand. De reden hiervan is dat in dit soort situaties – meer dan bij andere personen jonger dan 21 jaar – het antwoord op de vraag of er bijstand aan deze jongeren moet worden verleend afhangt van hun persoonlijke omstandigheden. De eventuele bijzondere bijstand die, rekeninghoudend met de onderhoudsplicht van de ouders, moet worden verleend, zal in voorkomende gevallen minder bedragen dan het landelijke normbedrag algemene bijstand voor deze leeftijdgroep die thuiswonend is (rond € 242 per maand). Een juiste aansluiting op de bestaanskosten én de ouderlijke onderhoudsplicht kan alleen worden bereikt door de hoogte van de bijstand geheel af te stemmen op de individuele omstandigheden van de betreffende jongere. Daarvoor vormt de individuele bijzondere bijstand het aangewezen instrument.

Het verblijf in een inrichting is bovendien geen uitsluitende voorwaarde voor de jonggehandicapten in de Wajong2015 en Wajong2010. Indien deze jongeren recht op Wajong hebben, ontvangen zij, óók bij verblijf in een inrichting, een reguliere Wajong uitkering.

Volgens gegevens van het CBS verblijven er in 2017 in totaal 9.954 personen van 18–21 jaar in een «institutioneel huishouden». Het is echter niet bekend hoeveel jongeren van die groep al dan niet een uitkering (bijzondere bijstand/ Wajong), dan wel een financiële bijdrage van hun ouders ontvangen.

Vraag 231

Wat kost het om een jongere van 18–21 jaar wel een uitkering te geven volgens de zak- en kleedgeldregeling?

Antwoord 231

De groep 18–21-jarigen die in een instelling woont heeft in de huidige situatie geen recht op bijstand. De kosten van een zak- en kleedgeldregeling bedraagt circa € 3.700 per persoon per jaar. Er zijn geen harde gegevens beschikbaar over de omvang van deze groep. Naar verwachting zullen de totale kosten enkele miljoenen bedragen. Zie ook het antwoord op vraag 230.

Vraag 232

Wat kost het om kinderbijslag voor de ouders van deze jongeren beschikbaar te stellen?

Antwoord 232

Op dit moment wordt alleen kinderbijslag aan ouders van kinderen onder de 18 jaar verstrekt. Als ouders van deze jongeren – net als voor kinderen onder de 18 – recht op dubbele kinderbijslag zouden krijgen komen de kosten daarvan uit op maximaal € 24 miljoen per jaar. Hierbij wordt uitgegaan van de aantallen die zijn genoemd bij de beantwoording van vraag 230.

Vraag 233

Bent u voornemens om beleidswijzigingen door te voeren die consequenties hebben voor de (financiering van de) Participatiewet? Zo ja, welke en op welke termijn?

Antwoord 233

Ja. In het regeerakkoord is een aantal beleidswijzigingen opgenomen die consequenties hebben voor de (financiering van de) Participatiewet. Het budget voor activering van en dienstverlening aan mensen in een kwetsbare positie wordt verhoogd, waarmee voor 20.000 extra personen de mogelijkheid voor beschut werk ontstaat. De extra middelen worden opgebracht door het instrument van loonkostensubsidies in de Participatiewet te vervangen door de mogelijkheid van loondispensatie. Dit heeft financiële consequenties met ingang van 2019.

Vraag 234

In welke mate wordt jeugdwerkloosheid voorkomen of teruggedrongen door een overkoepelende ambitie te formuleren, waarbij jongeren centraal staan?

Antwoord 234

Veruit de meeste jongeren vinden op eigen kracht en met steun van hun ouders en uit hun omgeving hun plek in de maatschappij. Een goede start is echter niet voor alle jongeren vanzelfsprekend. Sommige jongeren komen onvoldoende toe aan de ontwikkeling van hun talenten of moeten daarvoor eerst verschillende hindernissen overwinnen. Zij zijn kwetsbaar in de samenleving, op school en op de arbeidsmarkt. Door de stapeling van factoren zijn we geneigd om over deze jongeren te spreken als problemen en niet als kansen. En dat is zonde, want in iedereen schuilt talent. Jongeren kunnen in meerdere of mindere mate sociaal en economisch zelfredzaam worden als zij de juiste steun in de rug krijgen.

Juist voor minder zelfredzame jongeren zijn de beleidsveranderingen van de afgelopen jaren belangrijk: de Participatiewet, de Wet maatschappelijke ondersteuning, de Jeugdwet, het passend onderwijs en de voorgenomen wijzigingen in de RMC-wetgeving. Deze beleidsveranderingen zijn ingegeven vanuit de waarden; deelname aan de maatschappij, economische en sociale zelfredzaamheid en maatwerk voor mensen die het echt nodig hebben. Het is belangrijk dat in de praktijk de kaders van de verschillende wetten met elkaar worden verbonden, zodat jongeren vanuit een gedeelde visie integraal worden ondersteund. Een belangrijke stap is het formuleren van een gedeelde, overkoepelende ambitie («de bedoeling») over de grenzen van de beleidsterreinen heen, waarbij jongeren centraal staan en niet de afzonderlijke systemen. Dit leidt tot meer maatwerk en een duurzamer systeem passend bij de wensen en behoeften van de praktijk.

Vraag 235

Kunt u met behulp van een rekenvoorbeeld toelichten hoe het mogelijk is dat een verlaging van de eerste schijf voor gepensioneerden met 3,65%, de schatkist slechts € 360 miljoen kost (Kamerstuk 34 775, nr. 5)?

Antwoord 235

In het volgende rekenvoorbeeld is de netto-netto koppeling voor 2017 uitgewerkt. Hierbij is in de variant het tarief in de eerste schijf voor AOW-gerechtigden verlaagd met 3,65%-punt naar 15%. De netto minimum uitkering per jaar verandert hierdoor niet. Wat wel verandert is de bruto AOW: deze daalt.

Vraag 236

Kunt u een overzicht geven van het niet-gebruik van inkomensondersteunende maatregelen, waaronder de toeslagen?

Antwoord 236

Er zijn geen recente cijfers van het niet-gebruik van andere inkomensondersteunende maatregelen dan de toeslagen en de kinderbijslag. Het meest recente onderzoek (SEO: Niet-gebruik inkomensondersteunende Maatregelen, 2011) toont aan dat destijds het niet-gebruik van landelijke regelingen lager was dan dat van gemeentelijke regelingen. Sindsdien hebben Rijk en gemeenten activiteiten ondernomen om het niet-gebruik te doen afnemen door voorlichtingscampagnes en de inzet van wijkteams.

Voor het niet-gebruik van het kindgebonden budget en kinderbijslag: zie het antwoord op vraag 320.

Vraag 237

Hoeveel uitkeringsgerechtigden uit de voormalige Wajong-doelgroep doen een beroep op de Participatiewet en hoe hoog zijn de uitgaven die met dit uitkeringsvolume gemoeid zijn?

Antwoord 237

Zie het antwoord op vraag 176.