Nr. 1 JAARVERSLAG 2016 VAN HET MINISTERIE VAN ALGEMENE ZAKEN, HET KABINET VAN DE KONING EN DE COMMISSIE VAN TOEZICHT BETREFFENDE DE INLICHTINGEN- EN VEILIGHEIDSDIENSTEN (III)

2. LEESWIJZER

Zoals bij de aanbieding is opgemerkt, bestaat begroting III uit drie begrotingsstaten:

• 1) het Ministerie van Algemene Zaken;

• 2) het Kabinet van de Koning (KvdK) en

• 3) de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD).

In onderdeel B van het jaarverslag wordt voor het Ministerie van Algemene Zaken achtereenvolgens ingegaan op de realisatie van de beleidsprioriteiten voor 2016, op het beleidsartikel «Eenheid van het algemeen regeringsbeleid» en op de bedrijfsvoering. In afwijking van de rijksbegrotingsvoorschriften wordt niet afzonderlijk ingegaan op de gerealiseerde maatschappelijke effecten of op de mate van doelbereiking; zie hiervoor de brief aan de Tweede Kamer van 29 juni 2006 (de zgn. «comply or explain brief»; Kamerstukken II, 2005–2006, 29 949, nr. 53).

Ook worden de uitgevoerde taken van het Kabinet van de Koning toegelicht, de financiële consequenties daarvan en de bedrijfsvoering.

Verder wordt kort ingegaan op de wettelijke taken van de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, de daarbij horende financiële realisatie en de bedrijfsvoering.

Onderdeel C bevat de jaarrekening, met daarin de verantwoordingsstaten, de saldibalansen met toelichting, de verantwoording van het agentschap Dienst Publiek en Communicatie (DPC) en de topinkomens.

Onderdeel D bevat de bijlagen.

In de begroting van Algemene Zaken is er geen centraal apparaatsartikel opgenomen. Dit is conform de Rijksbegrotingsvoorschriften.

In de toelichting bij de budgettaire tabel wordt op bondige wijze ingegaan op opmerkelijke verschillen tussen de ontwerpbegroting en de realisatie in het verslagjaar. Hierbij worden afwijkingen boven de 5% toegelicht. Om inzicht te geven in de uitputting van de begroting, wordt zo nodig ook beneden deze norm een toelichting gegeven.

Groeiparagraaf

Ten opzichte van vorig jaar zijn er geen significante wijzigingen opgenomen in het jaarverslag.

B. BELEIDSVERSLAG

Ministerie van Algemene Zaken

1. Beleidsprioriteiten

Voor het Ministerie van Algemene Zaken en de Minister-President staan, overeenkomstig artikel 45 van de Grondwet, het algemene regeringsbeleid en de bevordering van de eenheid daarvan, centraal. Het regeerakkoord is daarbij leidend.

Het kabinet heeft zich, ingevolge het regeerakkoord, ook in 2016 ingezet voor het op orde brengen van de overheidsfinanciën, een evenwichtige inkomensverdeling en het versterken van duurzame groei van de economie. Het economisch herstel heeft zich in 2016 verder doorgezet. De economie groeide in 2016 met 2,1% bbp en het overheidstekort is flink teruggelopen. De structurele hervormingen die dit kabinet heeft doorgevoerd, hebben daar mede aan bijgedragen. De werkloosheid liep terug naar 6,0% van de beroepsbevolking, een daling van ruim 75.000 personen ten opzichte van 2015, terwijl het aantal mensen dat op zoek is naar een baan juist is gestegen. Feit is dat het werkloosheidspercentage inmiddels lager is dan in 2012, toen het kabinet aantrad.

Naast de economische agenda is veiligheid in 2016 opnieuw een belangrijk onderwerp geweest voor het kabinet. De aanslagen in onder andere Brussel, Nice en Berlijn hebben onderstreept dat het bestrijden van dreigingen en risico’s binnen Nederland van belang blijft. In 2016 is een drietal wetten voorbereid die voortvloeien uit het actieprogramma Integrale aanpak jihadisme. Dit programma heeft tot doel het beschermen van de democratische rechtsstaat, bestrijden en verzwakken van de jihadistische beweging in Nederland, en het wegnemen van de voedingsbodem voor radicalisering. Met het aannemen van deze wetten door de Eerste Kamer op 7 februari 2017 is een belangrijk deel van de wetgeving uit het actieprogramma gerealiseerd. Daarnaast heeft de Minister-President met de meest betrokken bewindspersonen de veiligheidssituatie nationaal en internationaal steeds intensief gevolgd en waar nodig beleidsmatig bijgestuurd. In dit kader heeft de Minister-President in de tweede helft van 2016, samen met de ministers van Defensie, BZK en V&J, een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer ingediend dat de huidige Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten 2002 zal gaan vervangen. Op basis hiervan zijn de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten in de toekomst bevoegd ook kabelgebonden telecommunicatie te onderzoeken.

Een bijzondere gebeurtenis in de eerste helft van 2016 was het twaalfde Nederlandse voorzitterschap van de Raad van ministers van de Europese Unie. Een buitengewone verantwoordelijkheid in een periode waarin de Europese Unie zich voor grote uitdagingen gesteld ziet. Bij aanvang van het voorzitterschap stelde het kabinet vier beleidsprioriteiten vast, waarop tijdens het voorzitterschap zou worden ingezet: (1) migratie en internationale veiligheid, (2) Europa als innovator en banenmotor, (3) solide en toekomstbestendige Europese financiën en een robuuste Eurozone, en (4) een toekomstgericht klimaat- en energiebeleid. Op al deze terreinen heeft het kabinet resultaten weten te bereiken. Tijdens het Nederlandse voorzitterschap is onder andere een akkoord bereikt over het vierde spoorpakket, medische hulpmiddelen, conflictmineralen, de Europese grens- en kustwacht en de richtlijn anti-belastingontwijking. Daarnaast is hard gewerkt aan een ambitieuze agenda voor de interne markt en zijn Raadsposities ingenomen over onder meer de richtlijn terrorismebestrijding en de aanpassing van de Schengengrenscode. Tegelijkertijd was vanaf het begin duidelijk dat het voorzitterschap grotendeels in het teken zou staan van urgente ontwikkelingen, bijvoorbeeld op het terrein van migratie. In maart 2016 zijn met de Turkse regering afspraken gemaakt om de vluchtelingenstroom in te dammen en beter te reguleren. Het aantal mensen dat op een afschuwelijke manier verdrinkt bij geïmproviseerde overtochten tussen Turkije en Griekenland en het aantal asielzoekers dat naar Europa komt, is hierdoor substantieel gedaald. Ook is voortgang geboekt in de dialoog met Afrikaanse landen over het indammen van migratie en het aanpakken van grondoorzaken van migratie.

De Minister-President heeft in 2016 veel aandacht besteed aan het raadgevend referendum over de Associatieovereenkomst tussen de EU en Oekraïne op 6 april 2016. Voor en na het raadgevend referendum heeft het kabinet laten weten zorgvuldig te willen omgaan met de uitslag en het gevoerde maatschappelijke debat. De meest geschikte vorm om tegemoet te komen aan de voornaamste Nederlandse zorgen was een juridisch bindend besluit van de Europese staatshoofden en regeringsleiders. In de maanden erna is hard gewerkt om dit te bereiken. Op 15 december 2016 nam de Europese Raad een besluit over een juridisch bindende interpretatie van de Associatieovereenkomst tussen de EU en Oekraïne. Hierin is onder andere vastgelegd dat de overeenkomst geen enkele toezegging van de EU inhoudt om Oekraïne in de toekomst de status van kandidaat-lidstaat te verlenen. Ook worden zorgen over militaire samenwerking, toegang tot de Europese arbeidsmarkt, financiële steun en corruptiebestrijding geadresseerd.

Dat ontwikkelingen in het buitenland ook in Nederland spanningen teweeg kunnen brengen bleek tijdens de nasleep van de couppoging in Turkije op 15 juli 2016. De Minister-President heeft zich ingespannen om goede contacten met zijn Turkse ambtsgenoot te onderhouden en de eenheid in het kabinetsbeleid te bewaken. Het kabinet heeft de couppoging van meet af aan in krachtige termen veroordeeld. Tegelijkertijd onderstreepte het kabinet dat vrijheid en verdraagzaamheid fundamentele Europese waarden zijn waaraan niet wordt getornd. Concreet is in de zomer van 2016 een aantal acties ingezet, waaronder het oprichten van een taskforce die er samen met schoolbesturen, ouders en gemeenten alles aan heeft gedaan om te zorgen dat leerlingen bij de start van het nieuwe schooljaar veilig naar school konden.

Daarnaast stond ook 2016 in het teken van het onafhankelijke strafrechtelijke onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17 op 17 juli 2014. Op 28 september 2016 presenteerde het Joint Investigation Team (JIT) de eerste resultaten van dit onderzoek. In het JIT werken Australië, België, Maleisië, Nederland en Oekraïne samen. Het doel van het strafrechtelijke onderzoek is het vaststellen van de feiten, het identificeren van de verantwoordelijken voor de crash en het verzamelen van strafrechtelijk bewijs voor een vervolging. De Minister-President heeft zich ook afgelopen jaar ingezet voor het behoud van een brede internationale steun voor het onafhankelijke onderzoek en voor het goed blijven informeren van de nabestaanden van MH17.

2. Beleidsartikel «Eenheid van het algemeen regeringsbeleid»

2.1 Algemene doelstelling

De algemene doelstelling van de Minister-President is het bewaken van de eenheid van het algemene regeringsbeleid. Met deze doelstelling is een deel van de invulling van de rol en verantwoordelijkheid van de Minister-President ook gegeven. De algemene doelstelling wordt derhalve tezamen met de rol en verantwoordelijkheid nader uitgelegd in hoofdstuk 2.2.

2.2 Rol en verantwoordelijkheid

Kabinet Minister-President

De ambtelijke ondersteuning van de Minister-President richt zich met name op de inhoudelijke advisering ter voorbereiding van de ministerraad en de onderraden, ten behoeve van de contacten van de Minister-President en de voorbereiding en advisering voor zijn buitenlandse reizen. Deze advisering ligt voor het grootste gedeelte bij het Kabinet van de Minister-President (KMP) en het secretariaat van de ministerraad. Het Ministerie van Algemene Zaken ondersteunt de Minister-President in zijn rol als voorzitter van de Rijksministerraad, van de ministerraad en van de onderraden van de ministerraad alsmede in zijn rol als lid van de Europese Raad en als verantwoordelijke voor de coördinatie van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

2.3 Beleidsconclusies

Qua uitvoering en beoogde resultaten hebben zich geen bijzonderheden voorgedaan.

2.4 Budgettaire gevolgen van beleid

Eenheid van het algemeen regeringsbeleid (bedragen x € 1.000)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2012	2013	2014	2015	2016	2016	2016
Verplichtingen	53.225	55.117	62.086	50.736	55.654	59.240	– 3.586
Uitgaven	52.795	55.780	56.146	56.962	55.654	59.240	– 3.586
Programma-uitgaven
– Coördinatie van het algemeen communicatiebeleid- en regeringsbeleid	2.358	2.181	1.668	1.652	1.597	4.934	– 3.337
– Bijdragen aan de langere termijn beleidsontwikkeling	727	475	451	583	520	594	– 74
Apparaatsuitgaven	28.923	30.619	31.084	30.004	29.004	31.641	– 2.637
Personele uitgaven	16.113	21.132	18.388	18.322	18.854	1
waarvan eigen personeel			17.446	16.583	16.885	1
waarvan externe inhuur			340	219	496	1
waarvan overige personele uitgaven			602	1.520	1.473	1
Materiele uitgaven	12.810	9.487	12.696	11.682	10.150	1
waarvan ICT			3.037	3.810	2.486	1
waarvan bijdrage SSO's			6.227	4.246	4.962	1
waarvan overige materiele uitgaven			3.432	3.626	2.702	1
Bijdrage aan het agentschap Dienst Publiek en Communicatie	20.787	22.505	22.943	24.723	24.533	22.071	2.462
Ontvangsten	6.509	6.605	4.017	4.307	4.111	4.425	– 314

2.5 Toelichting op de financiële instrumenten

2.6 Beleidsmatige informatie

2.6.1 Coördinatie van het algemeen communicatiebeleid

Coördinatie van het algemeen communicatiebeleid

De Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) ondersteunt de Minister-President in zijn coördinerende rol op het terrein van de overheidscommunicatie en ondersteunt de Voorlichtingsraad (VoRa). De VoRa, onder voorzitterschap van de DG RVD, is het ambtelijke adviesorgaan van het kabinet op het gebied van de overheidscommunicatie. De VoRa, waarvan de directeuren communicatie van alle departementen lid zijn, ontwikkelt initiatieven op het vlak van overheidscommunicatie en vervult de opdrachtgeversrol naar de Dienst Publiek en Communicatie (DPC). Het hoofdstuk «Agentschap Dienst Publiek en Communicatie» geeft een breder overzicht van de gemeenschappelijke communicatie in 2016.

VoRa-jaarprogramma Communicatie

Veel activiteiten in het kader van de coördinatie van de overheidscommunicatie zijn samengebracht in het Jaarprogramma Communicatie van de VoRa. De uitvoering hiervan ligt bij de departementen, de RVD en DPC. Het Jaarprogramma 2016 bevatte gezamenlijke activiteiten op thema’s als: Informatie op Maat, voorlichting over (voorgenomen) kabinetsbesluiten in woord en beeld en de uitbouw van interdepartementale samenwerking op communicatiegebied. Ook is een pool van communicatieadviseurs gevormd. Ongeveer dertig communicatieadviseurs zijn binnen de Rijksoverheid op tijdelijke opdrachten gedetacheerd.

Rijks- en kabinetsbrede communicatie

Burgerbrieven

In 2016 heeft het Ministerie van Algemene Zaken 1958 burgerbrieven ontvangen. In 2015 ontving het ministerie 2003 brieven. De gemiddelde behandeltijd bedroeg 17 dagen (tegen 14 dagen in 2015).

Behandelingstermijn burgerbrieven in 2016

	2016	2015
< 3 weken	59%	70%
3 weken – 6 weken	36%	29%
> 6 weken	5%	1%

Verzoeken op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), de Wet inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 (Wiv 2002), bezwaarschriften, klaagschriften en ingebrekestellingen en verbeurde dwangsommen

Wob-verzoeken

Wiv 2002-aanvragen

Het ministerie heeft in 2016 3 aanvragen tot kennisneming op grond van artikel 51 van de Wet op de inlichtingen en veiligheidsdiensten 2002 (Wiv 2002) ontvangen. Naast deze 3 aanvragen waren er in 2016 nog 7 aanvragen in behandeling, die waren ontvangen in de jaren 2013, 2014 en 2015. In 2016 zijn er 3 besluiten genomen op de Wiv-aanvragen die ontvangen waren in 2013 en 2014. Deze besluiten zijn buiten de wettelijke beslistermijn genomen.

Klaagschriften

Het ministerie heeft in 2016 8 klachten ontvangen. Hiervan zijn 2 klachten gegrond verklaard en 3 klachten ongegrond. In 2 gevallen is het ministerie tegemoetgekomen aan de klacht en is deze aldus afgehandeld. In 1 geval werd de klacht niet-ontvankelijk verklaard. Alle 8 de klachten zijn in 2016 afgehandeld.

Who-verzoeken

Het ministerie heeft in 2016 geen verzoeken op grond van de Wet hergebruik overheidsinformatie (Who) ontvangen. Een persoon heeft 2 verzoeken op grond van de Who ingediend, maar deze bleken na ontvangst aangemerkt te moeten worden als een verzoek op grond van de Wob en zijn na overleg met betrokkene als zodanig afgedaan.

Wbp-verzoeken

Het ministerie heeft in 2016 1 verzoek op grond van artikel 35 Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) ontvangen. Het ministerie heeft in 2016 mededeling gedaan van de verwerking van de persoonsgegevens.

Bezwaarschriften

Het ministerie heeft in 2016 35 bezwaarschriften ontvangen. 31 bezwaarschriften zijn ontvangen naar aanleiding van een besluit op grond van de Wob en 4 bezwaarschriften naar aanleiding van een besluit op basis van de Wiv 2002.

Ingebrekestellingen en verbeurde dwangsommen

Het ministerie heeft in 2016 27 ingebrekestellingen ontvangen wegens niet-tijdig beslissen. In 9 gevallen voldeed men niet aan de gestelde voorwaarden op grond van de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen en is de aanspraak op een dwangsom geweigerd. In 9 gevallen is een dwangsom uitgekeerd. Het ministerie heeft in 2016 € 5.660 aan dwangsommen verbeurd.

2.6.2 Het leveren van bijdragen aan de langere termijn beleidsontwikkeling van het regeringsbeleid

Algemeen

De ontwikkeling van het regeringsbeleid is gebaat bij inzichten in ontwikkelingen en vraagstukken die op langere termijn de samenleving beïnvloeden. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) draagt hier op wetenschappelijk gefundeerde manier aan bij. De raad heeft tot taak tijdig te wijzen op tegenstrijdigheden in en te verwachten knelpunten voor het regeringsbeleid, probleemstellingen te formuleren over de grote beleidsvraagstukken en beleidsalternatieven aan te dragen. De WRR kan zich bezighouden met alle gebieden van (potentieel) regeringsbeleid.

Publicaties

Er zijn in 2016 twee Rapporten aan de regering gepubliceerd. Het rapport Big data in een vrije en veilige samenleving is in april aangeboden aan minister van Veiligheid en Justitie. Het is een antwoord op een adviesaanvraag van het kabinet. In dit rapport analyseert de WRR hoe de Nederlandse overheid big data kan gebruiken, specifiek ingaand op het veiligheidsdomein. Het rapport speelt een rol bij de parlementaire behandeling van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (WIV). Ter ondersteuning van het rapport is een Verkenning gepubliceerd, Exploring the boundaries of Big Data, waarin bouwstenen worden gepresenteerd voor een regulatief kader.

In oktober heeft de WRR het rapport Samenleving en financiële sector in evenwicht aangeboden aan de minister van Financiën. In dit rapport pleit de WRR voor brede aanpassingen in het sociaaleconomisch beleid die de samenleving minder afhankelijk maken van de dynamiek van de financiële sector, de financiële sector zelf robuuster en competitiever maken, de politieke betrokkenheid bij de sector vergroten en ruimte scheppen voor ondernemen op basis van (geactiveerd) eigen vermogen. Dit thema is besproken met bewindslieden, onder andere tijdens een Catshuissessie.

Op het gebied van de migratievraagstukken zijn een Verkenning en een Working Paper gepubliceerd. In de Verkenning Migratie en classificatie onderzoekt de WRR de ontwikkeling van de termen «autochtoon» en «allochtoon» en «westers» en «niet-westers», de kritiek hierop en enkele alternatieven. De conclusie is om terughoudend te zijn bij het gebruik van herkomstclassificaties en in de gevallen dat onderscheid nodig en nuttig is, zo specifiek mogelijk te zijn. Met het CBS is afgesproken om te spreken van «personen met een migratieachtergrond» (in plaats van allochtoon) en van «personen met een Nederlandse achtergrond» (in plaats van autochtoon).

In juni is de Verkenning Eigen schuld? Een gedragswetenschappelijk perspectief op problematische schulden gepubliceerd. Deze Verkenning is in samenwerking met de nationale ombudsman en de Algemene Rekenkamer in een besloten hoorzitting toegelicht voor de leden van de Tweede Kamer.

In het voorjaar van 2016 heeft de WRR het Memo aan de programmacommissies, gepubliceerd met daarin de belangrijkste inzichten uit recente WRR publicaties op een rij. De thema’s die hierin behandeld worden zijn: Veerkrachtige economie, Brede innovatie, Sociale samenhang, Navigeren in een veranderende wereld en Waardegedreven publieke sector.

Overige bijdragen aan de beleidsdialoog

De WRR adviseert via publicaties over lange termijn vraagstukken die van groot belang zijn voor het regeringsbeleid. Daarnaast wil de WRR de meningsvorming ook direct stimuleren. Daarom organiseert hij onder meer mondelinge briefings voor het kabinet en de beide Kamers, expertmeetings, workshops en ook conferenties en bijeenkomsten voor een groter publiek.

De debatreeks Hollands Spoor is een initiatief van de WRR en het Strategieberaad Rijksbreed waarin wetenschap, beleid en samenleving met elkaar in gesprek gaan. In 2016 is een bijeenkomst georganiseerd over interne en externe veiligheid. Deze bijeenkomst bouwde voort op het WRR rapportAan het buitenland gehecht uit 2010 dat pleitte voor een strategischer buitenland- en veiligheidsbeleid dat zich bewuster rekenschap geeft van zowel de veranderende omgeving als de eigen prioriteiten. In de bijeenkomst in 2016 is aandacht gegeven aan de betekenis van emotionele trends die landen en groepen mensen over grenzen heen raken: frustraties en angsten maar ook vertrouwen en hoop en de rol die deze in conflicten – binnen, maar zeker ook tussen samenlevingen – spelen.

Het rapport Naar een voedselbeleid (2014) staat in 2016 nog steeds in de belangstelling. Zo heeft de Tweede Kamer de WRR aanvullende vragen gesteld naar aanleiding van het rapport. Ook is het Rapport in het kader van het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie op de Europese agenda gezet. Het is vanwege de toenemende internationale interesse in het Engels vertaald.

De Verkenning De robot de baas. De toekomst van werk in het tweede machinetijdperk (2015) heeft in 2016 veel belangstelling opgeroepen. Er is deelgenomen aan expertmeetings, zoals een OECD high level meeting Future of work in Parijs en een bijeenkomst voor Sociale Partners in Brussel.

De WRR-Lecture 2016 (Living on the edge: the growth of precariousness and why it matters for health) had als centrale vraag wat de invloed van ongelijkheid en toenemende onzekerheden op de volksgezondheid is in Europa. Gastspreker prof. Martin McKee beschreef de trend richting precariousness en bepleitte dat burgers erop moeten kunnen vertrouwen dat de samenleving en de overheid zich om hen bekommeren als die nodig is.

In 2016 is het onderwerp «geldschepping» opgenomen in het werkprogramma. De WRR doet onderzoek naar de verschillende aspecten van geldschepping en mogelijke alternatieven en verbeteringen. De aanleiding is een verzoek van de minister van Financiën om advies uit te brengen over de werking van het geldstelsel. Tijdens een debat in de Tweede Kamer over het burgerinitiatief «Ons Geld» is hierover door de Kamer een motie aangenomen.

De WRR levert een actieve bijdrage aan de synergie van het kennis- en adviesstelsel. Naast het organiseren van de periodieke overlegbijeenkomsten met de strategische adviesraden, onderhoudt hij een liaison met het Strategieberaad Rijksbreed en met de planbureaus.

Prestatiegegevens

De WRR heeft de taak complexe, weerbarstige thema’s en beleidsdilemma’s te agenderen. Soms «leeft» een thema al bij de start van WRR-project en hebben de bijdragen van de raad direct en meetbaar invloed, soms gaat er geruime tijd overheen voordat ze doorwerking hebben in het beleid of het maatschappelijke debat. De tabel biedt een kwantitatief overzicht van de output.

	Begroting 2016	Realisatie 2016
Rapporten, Verkenningen, Policy Briefs	6	6
Overige publicaties	4	12
Mondelinge briefings voor, en gesprekken met bewindslieden en kamerleden	15	25
Overige briefings met beleidsmakers	10	35
Conferenties, workshops, expertmeetings	25	18
Lezingen en debatten	30	> 100

3. Bedrijfsvoeringsparagraaf

Paragraaf 1 uitzonderingsrapportage voor de volgende vier verplichte onderdelen

Rechtmatigheid

Er zijn geen onrechtmatigheden geconstateerd die de rapporteringstoleranties overschrijden.

Totstandkoming niet-financiële verantwoordingsinformatie

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Financieel en materieelbeheer

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Overige aspecten van bedrijfsvoering

Informatiebeveiliging

In 2016 heeft het Ministerie van Algemene Zaken acties en projecten uitgevoerd aan de hand van een jaarplan informatiebeveiliging en een Plan-Do-Check-Act cyclus. Enkele projecten hebben om uiteenlopende redenen vertraging opgelopen. AZ prioriteert op basis van risicomanagement, zo ook in dit soort gevallen. Over het jaar 2016 is het Ministerie van Algemene Zaken in control geweest, hierover is een verklaring afgegeven door het ministerie. Er is bij het Ministerie van Algemene Zaken sprake van een beheerste situatie, wat wordt onderschreven door een door de Auditdienst Rijk uitgevoerd onderzoek naar sturing op informatiebeveiliging.

Paragraaf 2 Rijksbrede bedrijfsvoeringsonderwerpen

• 1. MenO-beleid en MenO-risico's

  De begroting van Algemene Zaken bevat geen subsidies of uitkeringen, zoals dit bij andere departementen wel het geval kan zijn. Dit hangt samen met de aard van de werkzaamheden en het ontbreken van een specifiek beleidsveld, waardoor de begroting van het Ministerie van Algemene Zaken geen aanknopingspunten biedt tot het benoemen van maatschappelijke effecten. Frauderisico’s en risico’s bij misbruik en oneigenlijk gebruik van regelingen hebben zich niet geoperationaliseerd bij het Ministerie van Algemene Zaken.

• 2. Grote lopende ICT-projecten

  Het Ministerie van Algemene Zaken heeft geen grote ICT-projecten van meer dan € 5 miljoen uitgevoerd in 2016.

• 3. Gebruik open standaarden en open source software

  Er zijn geen bijzonderheden te melden.

• 4. Betaalgedrag

  De rijksbrede norm om 95% van de facturen binnen 30 dagen te betalen is gehaald.

• 5. Audit Committees

  Het Audit Committee (AC) van het Ministerie van Algemene Zaken heeft in 2016 drie keer vergaderd. Centrale onderwerpen betroffen de inrichting en uitvoering van het departementale toezicht, de beheersing van de risico’s in de bedrijfsvoering, de (interim)rapporten van de Auditdienst Rijk en de Algemene Rekenkamer inclusief de ingezette verbetermaatregelen naar aanleiding hiervan en de bevindingen uit de interne audits en onderzoeken door de Directie Financieel-Economische Zaken.

Daarnaast zijn rijksbrede thema’s op het gebied van de bedrijfsvoering, zoals risico’s op het terrein van ICT en informatiebeveiliging en de inkoopproblematiek behandeld.

Kabinet van de Koning

1. Activiteiten

In 2016 zijn de volgende taken uitgevoerd:

• – namens de Koning onderhouden van contacten met bewindslieden, commissarissen van de Koning en andere hoogwaardigheidsbekleders;

• – informatie verzamelen en op grond hiervan de Koning schriftelijk en mondeling informeren, in het bijzonder ten behoeve van zijn gesprekken met de Minister-President en met andere binnenlandse en buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders, staatsbezoeken en werkbezoeken;

• – voeren van correspondentie namens de Koning;

• – het tijdig en in correcte vorm aan de Koning ter tekening of ter goedkeuring voorleggen van alle aangeboden staatsstukken en het verzorgen van de daarbij behorende correspondentie;

• – behandelen en doorgeleiden van aan de Koning gerichte verzoekschriften;

• – archiveren van staatsstukken en in goede en geordende staat bewaren daarvan.

2. Budgettaire gevolgen en toelichting

Kabinet van de Koning (bedragen x € 1.000)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2012	2013	2014	2015	2016	2016	2016
Verplichtingen	2.385	2.615	2.335	2.354	2.410	2.343	67
Uitgaven	2.385	2.615	2.335	2.354	2.410	2.343	67
Ontvangsten	2.385	2.572	2.342	2.355	2.429	2.343	86

Doordat bij het Kabinet van de Koning sprake is van doorbelasting van de uitgaven naar de begroting van de Koning zijn normaliter de ontvangsten en de uitgaven aan elkaar gelijk.

Uit bovenstaande tabel blijkt een verschil van (afgerond) € 19.000 tussen de gerealiseerde uitgaven en ontvangsten. De hogere ontvangsten hangen samen met opbrengsten als gevolg van het inleveren van een voormalige dienstauto.

Indien naast de uitkomsten in bovenstaande tabel rekening gehouden wordt met de mutaties die reeds in de eerste en tweede suppletoire begrotingswet zijn verwerkt, is er sprake van een onderuitputting van € 26.000. Dit heeft met name te maken met lagere personele uitgaven dan geraamd.

3. Bedrijfsvoeringsparagraaf

Paragraaf 1 uitzonderingsrapportage voor de volgende vier verplichte onderdelen

Rechtmatigheid

Er zijn geen onrechtmatigheden geconstateerd die de rapporteringstoleranties overschrijden.

Totstandkoming niet-financiële verantwoordingsinformatie

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Financieel en materieelbeheer

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Overige aspecten van de bedrijfsvoering

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Paragraaf 2 Rijksbrede bedrijfsvoeringsonderwerpen

• 1. MenO-beleid en MenO-risico’s

  De begroting van het Kabinet van de Koning bevat geen subsidies of uitkeringen. Frauderisico’s en risico’s bij misbruik en oneigenlijk gebruik van regelingen hebben zich niet geoperationaliseerd bij het Kabinet van de Koning.

• 2. Grote lopende ICT-projecten

  Het Kabinet van de Koning heeft geen grote ICT-projecten van meer dan € 5 miljoen uitgevoerd in 2016.

• 3. Gebruik open standaarden en open source software

  Er zijn geen bijzonderheden te melden.

• 4. Betaalgedrag

  De financiële administratie van het Kabinet van de Koning wordt uitgevoerd door het Ministerie van Algemene Zaken. Zie voor verdere informatie omtrent betaalgedrag de bedrijfsvoeringsparagraaf van Algemene Zaken.

• 5. Audit Committee

  Het Kabinet van de Koning is agendalid van het Audit Committee van Algemene Zaken.

Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten

1. Activiteiten

De CTIVD heeft in het verslagjaar de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over elf klachten betreffende de AIVD geadviseerd. De Minister van Defensie heeft over drie klachten betreffende de MIVD geadviseerd.

In augustus heeft ABDTOPConsult een advies uitgebracht over de capaciteit en de financiële middelen van de CTIVD. Dit naar aanleiding van de thans knellende formatie, de technologische ontwikkelingen en de op handen zijnde wijziging van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. In dit kader heeft de CTIVD in 2016 de aanvang gemaakt met de opbouw van een ICT expertunit binnen haar bureau. Zij streeft ernaar haar toezicht de komende jaren nauw aan te laten sluiten bij de technologische ontwikkelingen die de inlichtingen- en veiligheidsdiensten doormaken. Het gaat hierbij onder meer om de toepassing van de voorgenomen uitbreiding van (interceptie)bevoegdheden en om de ontwikkelingen van de gegevenshuishouding van de beide diensten.

In 2016 heeft de CTIVD veel aandacht besteed aan het voorstel voor een nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Ten behoeve van de parlementaire behandeling van dit voorstel heeft zij vanuit haar ervaring en kennis van de praktijk inzicht gegeven in het evenwicht dat haars inziens in de nieuwe wet moet worden bereikt. In november publiceerde zij hiertoe een uitgebreide Zienswijze.

Daarnaast inventariseert de CTIVD permanent de belangrijke activiteiten van de diensten. De CTIVD beoogt hiermee op de hoogte te blijven van ontwikkelingen binnen de AIVD en de MIVD zodat zij een goede afweging kan maken in de keuze van haar onderzoeken.

De CTIVD onderhoudt frequente contacten met andere toezichthouders in het buitenland. In 2016 ging haar aandacht met name uit naar een gemeenschappelijk project met de collega-toezichthouders uit België, Noorwegen, Denemarken en Zwitserland. Ieder van deze toezichthouders verricht een eigen onderzoek naar het (internationaal) uitwisselen van persoonsgegevens over (vermeende) jihadisten. De bevindingen zijn, voor zover niet staatsgeheim, in bijeenkomsten besproken. In 2016 lag hierbij de nadruk op het uitwisselen van onderzoeksmethodieken, kaders en ontwikkelingen.

2. Budgettaire gevolgen en toelichting

Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (bedragen x € 1.000)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2012	2013	2014	2015	2016	2016	2016
Verplichtingen	938	885	1.039	1.272	1.263	1.583	– 320
Uitgaven	938	885	1.039	1.272	1.263	1.583	– 320
Ontvangsten	0	39	31	70	18	0	18

Het overschot wordt verklaard door niet volledige personele bezetting gedurende het jaar en lagere uitgaven voor een gedetacheerde dan geraamd. Daarnaast was sprake van een meevaller in het onderhoud van technische installaties en een niet tijdige facturering van geleverde prestaties. De ontvangsten hebben betrekking op een vergoeding van het UWV als gevolg van arbeidsongeschiktheid.

3. Bedrijfsvoeringsparagraaf

Paragraaf 1 Uitzonderingsrapportage voor de volgende vier verplichte onderdelen

Rechtmatigheid

Er zijn geen onrechtmatigheden geconstateerd die de rapporteringstoleranties overschrijden.

Totstandkoming niet-financiële verantwoordingsinformatie

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Financieel en materieelbeheer

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Overige aspecten van de bedrijfsvoering

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Paragraaf 2 Rijksbrede bedrijfsvoeringsonderwerpen

• 1. MenO-beleid en MenO-risico’s

  De begroting van de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten bevat geen subsidies of uitkeringen. Frauderisico’s en risico’s bij misbruik en oneigenlijk gebruik van regelingen hebben zich niet geoperationaliseerd bij de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten.

• 2. Grote lopende ICT-projecten

  De Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten heeft geen grote ICT-projecten van meer dan € 5 miljoen uitgevoerd in 2016.

• 3. Gebruik open standaarden en open source software

  Er zijn geen bijzonderheden te melden.

• 4. Betaalgedrag

  De financiële administratie van de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten wordt uitgevoerd door het Ministerie van Algemene Zaken. Zie voor verdere informatie omtrent betaalgedrag de bedrijfsvoeringsparagraaf van Algemene Zaken.

• 5. Audit Committee

  De Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten is agendalid van het Audit Committee van Algemene Zaken.