Nr. 7 NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET VERSLAG

Met interesse heb ik kennis genomen van de vragen die door de fracties van het CDA, D66, de PvdA, de SP en de VVD zijn gesteld over het hierboven genoemde wetsvoorstel. Ik dank de leden van deze fracties voor hun inbreng. Ten behoeve van de leesbaarheid van deze nota heb ik de vragen genummerd en in de volgorde waarin ze zijn gesteld beantwoord.

De vragen in het verslag gaan over veel verschillende onderwerpen binnen het bredere antidopingbeleid. Dat was ook merkbaar in het rondetafelgesprek dat door uw Kamer op 16 januari 2017 is georganiseerd over dit wetsvoorstel. Het wetsvoorstel zelf gaat echter niet over al deze onderwerpen, maar heeft een beperkt oogmerk: het bieden van een grondslag voor de verzameling en verwerking van persoonsgegevens bij de uitvoering van het dopingcontroleproces, in het kader van de bescherming van de privacy van betrokken sporters. Ik hecht er daarom aan om, voorafgaand aan de beantwoording van de vragen van de fracties, kort in te gaan op de verschillende aspecten van het huidige Nederlandse antidopingbeleid en de positie van dit wetsvoorstel in deze bredere context.

Uitgangspunt in het antidopingbeleid is dat de bestrijding van doping in de sport van oudsher vooral een verantwoordelijkheid is van de sportsector. Een verantwoordelijkheid die de sector over het algemeen goed vervult. De overheid treedt ondersteunend op. Het zou afbreuk doen aan de verantwoordelijkheid van de sportsector om de gehele keten van dopinggebruik te reguleren. Het antidopingbeleid staat bovendien in een internationale context: sportorganisaties en overheden werken samen in het Wereld Anti Doping Agentschap (hierna: WADA). Vanuit de internationale competitie in de sport is er namelijk een sterke noodzaak tot harmonisering van de dopingregels. De dopingregels worden op mondiaal niveau vastgelegd in de Wereld Anti Doping Code (hierna: WAD-Code), in Nederland zijn deze regels vervolgens overgenomen in het Nationaal Dopingreglement. WADA ziet toe op het functioneren van (nationale) antidopingorganisaties conform de WAD-Code. WADA kan op basis van een recent door hen aangenomen standaard vanaf 1 april 2018 ook consequenties verbinden aan het niet volgen van de Code. Overheden hebben zich via het Internationaal verdrag ter bestrijding van dopinggebruik in de sport, dat is ondergebracht bij UNESCO, verbonden aan de principes die aan de WAD-Code ten grondslag liggen. Daarnaast heeft Nederland de Anti Doping Conventie van de Raad van Europa onderschreven en vindt er over dit onderwerp binnen de Europese Unie afstemming plaats.

Wat betreft de omvang van dopinggebruik in Nederland, blijkt uit het jaarverslag van de Dopingautoriteit over 2016 dat er in 2016 in totaal 20 tuchtprocedures waren waar de Dopingautoriteit bij betrokken was, op een totaal van 2.061 controles als onderdeel van het nationaal dopingcontroleprogramma.1 Dat is minder dan 1% van het aantal in 2016 uitgevoerde dopingcontroles. In onderzoek van de Dopingautoriteit uit 2015 onder Nederlandse topsporters is geschat dat het aandeel topsporters dat opzettelijk doping gebruikt ongeveer 4,2% bedraagt.2 Met dit resultaat zijn er geen indicaties dat er sprake is van grootschalig dopinggebruik in de Nederlandse topsport. Maar voor mij betekenen de cijfers dat we waakzaam moeten blijven en een krachtig antidopingbeleid moeten voortzetten. Om dopinggebruik nauwgezet te volgen zal in 2019 een herhaalonderzoek worden uitgevoerd naar prevalentie van dopinggebruik in de Nederlandse topsport, zoals in 2015 aan uw Kamer is toegezegd.3

Dopingmiddelen worden niet alleen in de topsport gebruikt, maar ook in de breedtesport. Het doel van het dopinggebruik is hier meestal niet prestatiebevordering in competitief verband, maar is bijvoorbeeld een grotere spiermassa of juist afslanken. Het gebruik van doping in de breedtesport is van een andere orde, omdat het zich buiten de kaders van het Nationaal Dopingreglement afspeelt. Daarom vinden geen dopingcontroles plaats en concentreert de inzet voor het bestrijden van doping zich op voorlichting en preventie. De meest recente cijfers over dopinggebruik in de breedtesport komen uit de Leefstijlmonitor van 2017. Onder Nederlanders van 15 jaar en ouder die wekelijks of vaker sporten ligt het gebruik van sportprestatieverhogende middelen op 1,4% voor «ooit gebruik» en 0,7% voor «gebruik in het afgelopen jaar».

Om dopinggebruik tegen te gaan kiezen we in Nederland voor een brede aanpak. Daarbij wordt allereerst ingezet op voorlichting en preventie. De Dopingautoriteit en NOC*NSF werken daarbij samen. De voorlichting is niet alleen gericht op sporters, maar bijvoorbeeld ook op coaches en fitnessbeoefenaars zoals in de campagne «Eigen Kracht». Een ander belangrijk instrument dat wordt ingezet is dopingcontroles. Het nationaal dopingcontroleprogramma wordt gefinancierd door NOC*NSF en uitgevoerd door de Dopingautoriteit en wordt het komende jaar uitgebreid tot 2.500 controles. Er wordt ook gebruik gemaakt van de zogenoemde intelligence & investigations-activiteiten waarbij door middel van openbaar beschikbare informatie gekeken wordt of er een vermoeden is van overtreding van de dopingregels. Deze activiteiten zijn niet alleen gericht op de sporter, maar ook op zijn of haar entourage, met als doel niet alleen het dopinggebruik maar ook de dopingcultuur te bestrijden. Het bestrijden van de dopingcultuur was het doel van het actieplan Koersen op een Schone Sport van de wielrenunie KNWU, NOC*NSF en de Dopingautoriteit, dat in reactie op het rapport van de commissie Sorgdrager werd opgesteld. Dit plan is voortgezet in het programma Samen voor een Schone Sport4, waarin NL Actief, Atletiekunie, voetbalbond KNVB en biljartbond KNBB ondersteuning hebben gekregen bij het opzetten van een goede dopingaanpak gericht op hun achterban. Daarnaast wordt er door de Dopingautoriteit onderzoek gedaan naar het gebruik van doping in de sport en de effectiviteit van antidopingbeleid. Tot slot kan de handel in doping onder de reikwijdte van de Geneesmiddelenwet, de Warenwet of de Opiumwet vallen. Op basis van die wetten wordt, voor zover het samenvalt met andere wettelijke taken, de illegale handel in doping bestreden door toezicht-, opsporings- en handhavingsorganisaties zoals de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (in oprichting) (voorheen en hierna IGZ), de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (hierna: NVWA), de douane, het Openbaar Ministerie en de politie.

Met invoering van het wetsvoorstel wordt gewaarborgd dat de verzameling en verwerking van gegevens door de Dopingautoriteit in lijn is met de Wet bescherming persoonsgegevens en per mei 2018 met de Algemene verordening gegevensbescherming (hierna: AVG). In opdracht van de Europese Commissie heeft de Tilburg University onderzoek uitgevoerd naar antidopingbeleid en gegevensbescherming, met het oog op de inwerkingtreding van de AVG. Mijn indruk is dat de aanbevelingen van de Tilburg University over de nodige wettelijke waarborgen voor gegevensbescherming in antidopingbeleid in het voorliggende wetsvoorstel al ondervangen zijn. Het onderzoek richt zich op de huidige situatie waarin de stichting Dopingautoriteit gegevens verwerkt op basis van de toestemming van de sporter; de wettelijke taak die door dit wetsvoorstel aan de Dopingautoriteit wordt toebedeeld, wordt de grondslag van gegevensverwerking. Daarnaast worden er aanbevelingen gedaan die zien op de rechten van de sporters onder de AVG. Deze zullen in het functioneren van de Dopingautoriteit hun weerslag moeten vinden. Een voorbeeld is het maken van afspraken en het creëren van passende waarborgen voor gegevensdeling met andere nationale antidopingorganisaties. Net als andere instanties bereidt de Dopingautoriteit zich momenteel voor op inwerkingtreding van de AVG.5

Naast de wettelijke grondslag voor de verzameling en verwerking van persoonsgegevens ziet het wetsvoorstel verder op het dopingcontroleproces en de intelligence & investigations-activiteiten, omdat daarbij persoonsgegevens worden verzameld en verwerkt. Daarnaast biedt deze wet aanvullende mogelijkheden om gegevensdeling tussen de Dopingautoriteit en enkele toezicht- en handhavingsinstanties vorm te geven.

Ik vind het belangrijk om ook buiten dit wetsvoorstel stappen te zetten voor een steviger aanpak van doping in de sport. Dat voornemen is ook opgenomen in het regeerakkoord. Om daar uitvoering aan te geven wil ik in samenwerking met NOC*NSF en de Dopingautoriteit een beleidsplan voor de komende jaren opstellen. Daarin wil ik de gezamenlijke maatregelen schetsen voor de komende jaren voor alle onderdelen van het antidopingbeleid, inclusief die punten die niet in wetgeving geregeld hoeven te worden, zoals voorlichting over doping. Ook wil ik enkele nieuwe ontwikkelingen in de sport- en antidopingwereld adresseren, zoals de nieuwe positie die de Dopingautoriteit zal krijgen als gevolg van dit wetsvoorstel. Hoe dit beleidsplan zal samenhangen met het te sluiten Sportakkoord wordt nog bezien; daarover wil ik eerst met de betrokken veldpartijen spreken. Dit beleidsplan verwacht ik in de loop van 2018 aan uw Kamer te kunnen sturen.

I. ALGEMEEN

1. Inleiding

Met het wetsvoorstel worden ook de intelligence & investigations activiteiten van de Dopingautoriteit gefaciliteerd. Daarmee richt het wetsvoorstel zich ook op de structuren achter de dopinggebruiker en niet enkel op sporters.

De discussie tijdens het rondetafelgesprek heeft laten zien dat er grote betrokkenheid is van verschillende partijen bij het antidopingbeleid. Het heeft ook laten zien dat de verwachtingen van sommige partijen niet overeenkomen met de doelstelling van het wetsvoorstel zoals ik die hierboven heb geschetst. In antwoord op afzonderlijke vragen zal ik ingaan op specifieke onduidelijkheden rond het wetsvoorstel.

Met de bestaande regels wordt al bijgedragen aan handhaving via zowel het tuchtrecht, het bestuursrecht als het strafrecht. Trainers en artsen die in dienst zijn van sportorganisaties vallen onder de werking van een dopingreglement. Voor trainers en artsen die opdrachten verrichten voor een sportorganisatie wordt in veel gevallen het dopingreglement in een overeenkomst van toepassing verklaard. Dat betekent dat deze trainers en artsen op basis van het dopingreglement onderworpen kunnen worden aan tuchtrechtelijke maatregelen, zoals een tijdelijke of levenslange schorsing. Daarnaast kan de aanpak van handelaren plaatsvinden met maatregelen op basis van de Geneesmiddelenwet, voor zover het gaat om illegale handel in geneesmiddelen die tevens als doping kunnen worden gebruikt. In aanvulling daarop wordt geïnvesteerd in de intensivering van de samenwerking tussen verschillende partijen die toezicht houden op deze wetgeving.

De aanpak van (illegale) handel in doping is elders al wettelijk geregeld, namelijk voor zover de stoffen vallen onder de Geneesmiddelenwet en het strafrecht. De tuchtrechtelijke veroordeling van dopinggebruikers vindt plaats door de sportbonden zelf. Alles tezamen vormt dit een effectief antidopingbeleid.

Ik ben het met deze leden eens dat het belangrijk is om naast dopinggebruikende sporters ook de kring van mensen om deze sporter heen aan te kunnen pakken die het dopinggebruik mogelijk maken. Vanwege het bestaande en belangrijke uitgangspunt dat dopingbestrijding in de eerste plaats een verelijkheid van de sportsector is, heb ik er -anders dan de Spaanse wetgever- niet voor gekozen om dopingovertredingen in het strafrecht op te nemen.

Het probleem van dopinggebruik in fitnesscentra en sportscholen is mij bekend. Ik ondersteun daarom de Dopingautoriteit die al jaren aandacht besteedt aan voorlichting over doping bij sportscholen en fitnesscentra. Het programma Eigen Kracht is daar specifiek op gericht en loopt al sinds 2005. Daarnaast was NL Actief, de koepelorganisatie van de fitnessbranche, een van de deelnemende partijen in het programma Samen voor een Schone Sport, waarbinnen ook extra voorlichting over de risico’s van dopinggebruik werd uitgevoerd.

Door de Dopingautoriteit en betrokken sportorganisaties wordt uitgebreid aandacht gegeven aan voorlichting over de risico’s van doping in dit deel van de sportsector. De sector zelf heeft reeds kwaliteitseisen gesteld, vervat in het Keurmerk Fitness. Daarin is ook aandacht voor dopingpreventie en het belang van een schone sport.

Een groot deel van de dopinggeduide middelen kan als geneesmiddel worden geclassificeerd, als bedoeld in de Geneesmiddelenwet. Die wet bevat een vergunningplicht voor de handel in geneesmiddelen. In het geval van handel in het zwarte circuit, waarnaar deze leden verwijzen, ontbreekt een dergelijke vergunning. De handelaar is dan in overtreding en kan door de IGZ via het bestuursrecht (met een bestuurlijke boete) of onder gezag van het OM via het strafrecht worden aangepakt. Hiermee bestaan naar mijn mening voldoende mogelijkheden om op te treden tegen de illegale handel in geneesmiddelen.

Het doel van het wetsvoorstel is een grondslag te bieden voor de verzameling en verwerking van persoonsgegevens bij de uitvoering van het dopingcontroleproces, in het kader van de bescherming van de privacy van sporters. Het voorstel is daarmee niet het geëigende instrument om andere integriteitsonderwerpen in de sport aan te pakken. Dat neemt niet weg dat deze onderwerpen de volle aandacht van mij en van mijn ambtgenoot van Justitie en Veiligheid hebben.

Het wetsvoorstel heeft als uitgangspunt dat de bestrijding van doping in de sport vooral een verantwoordelijkheid van de sportsector is, zoals dat voor dit wetsvoorstel ook al het geval was. Sportorganisaties nemen zelf deze verantwoordelijkheid, waarbij de overheid ondersteunend optreedt met als doel het effectiever kunnen bestrijden van dopinggebruik in de sport. Die bestrijding omvat niet alleen voorlichting van sporters over doping, maar bijvoorbeeld ook het voeren van procedures in het sporttuchtrecht tegen sporters die worden verdacht van dopinggebruik. De ondersteuning waarin het wetsvoorstel voorziet, betekent dat daarnaast de overheid een verantwoordelijkheid zal nemen die met name door de Dopingautoriteit als zbo zal worden gedragen. Die verantwoordelijkheid omvat de uitvoering van het dopingcontroleproces, het verrichten van de zogenaamde intelligence & investigations-activiteiten en het geven van voorlichting over doping. Een andere verantwoordelijkheid die door de overheid wordt genomen bestaat uit het optreden tegen de (illegale) handel in ongeregistreerde geneesmiddelen. Met deze taak zijn de IGZ en het OM belast.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 4 van de leden van de SP-fractie.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 6 van de leden van de SP-fractie.

Nee, het strafbaar stellen van sportieve fraude is in de context van dit wetsvoorstel niet overwogen. De bestrijding van doping in de sport is een eigen verantwoordelijkheid van de sportsector, waarbij de overheid ondersteunend optreedt als dat nodig is.

Zoals ik in mijn antwoord op vraag 3 al heb aangegeven kunnen artsen die onder het dopingreglement vallen via het sporttuchtrecht worden bestraft. Bovendien kunnen alle artsen onderworpen worden aan de medische tuchtrechtspraak als zij -kort gezegd- door handelen of nalaten in strijd handelen met het belang van een goede uitoefening van individuele gezondheidszorg. Momenteel is bij uw kamer een wetsvoorstel aanhangig waarin die tuchtnorm verder wordt verruimd.6 Ingevolge dat voorstel kan een tuchtmaatregel worden opgelegd als een arts zich niet gedraagt zoals een goed beroepsbeoefenaar betaamt. Dat een tuchtklacht over een arts die doping toedient (al dan niet in strijd met de WAD-Code) daardoor ontvankelijk zal zijn, is naar mijn mening goed denkbaar. Daarnaast bevatten de Richtlijnen sportmedisch handelen van de Vereniging voor Sportgeneeskunde ook beroepsnormen voor situaties van dopinggebruik.7 Of het opleggen van een tuchtmaatregel aan de orde is zal afhangen van de omstandigheden van de specifieke casus en is uiteindelijk aan het oordeel van het tuchtcollege.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 5 van de leden van de SP-fractie.

Artikel 2.9 van de WAD-Code, dat over medeplichtigheid gaat, is overgenomen in artikel 11 van het Nationaal Dopingreglement, dat door elk van de bij NOC*NSF aangesloten topsportbonden is vastgesteld. De Dopingautoriteit kan optreden voor zover de betrokken personen onder de werking van het dopingreglement vallen. Bij de controle en het rondkrijgen van de bewijsvoering wordt ook gebruik gemaakt van opsporingsactiviteiten die in het wetsvoorstel onder de taak intelligence & investigations zijn opgenomen. Tot nu toe zijn twee begeleiders tuchtrechtelijk veroordeeld op basis van door de Dopingautoriteit verzameld bewijs; één begeleider is voor vier jaar geschorst, de andere begeleider levenslang.

Het is lang de vraag geweest of het wetsvoorstel wel nodig was, onder andere vanwege de Europese context van de geldende privacyregels. Dit punt is ook onderwerp van gesprek geweest in de Europese werkgroep voor de voorbereiding van de AVG, die op 25 mei 2018 van toepassing zal worden. Er is grondig gekeken naar de verschillende mogelijkheden waarop het antidopingbeleid kan worden versterkt, waarbij de geconstateerde privacyrisico’s die de aanleiding vormden voor het wetsvoorstel konden worden weggenomen.

De mogelijke onderwerping aan dopingcontroles blijft een vast onderdeel van de sportbeoefening. Dat verandert niet met dit wetsvoorstel. De reden daarvoor is dat dopingbestrijding niet effectief kan zijn wanneer sporters zich kunnen onttrekken aan dopingcontroles zonder dat daar consequenties aan zijn verbonden. Met dit wetsvoorstel wordt gewaarborgd dat verwerking van de persoonsgegevens van sporters op basis van de juiste juridische grondslag plaatsvindt.

2. Internationale context van het Nederlandse antidopingbeleid

De WAD-Code is niet bindend voor staten. Nederland is daarentegen wel gebonden aan het Internationaal verdrag ter bestrijding van dopinggebruik bij sport, dat bij UNESCO is ondergebracht. Daarmee heeft Nederland de plicht op zich genomen om «de beginselen van de Code te eerbiedigen» en daartoe «passende maatregelen» in te voeren (artikelen 4, eerste lid, en 5, van het verdrag). Met andere woorden, via deze bepalingen van het verdrag krijgt de Code ook juridische waarde voor de verdragspartijen, waaronder Nederland.

Artikel 2.9 van de WAD-Code heeft hetzelfde onderwerp als artikel 9 van het Internationale verdrag ter bestrijding van dopinggebruik bij sport, dat bij UNESCO is ondergebracht en is derhalve opgenomen in artikel 11 van het Nationaal Dopingreglement. Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik daarom naar het antwoord op vraag 16 van de leden van de D66-fractie.

De bestrijding van dopinggebruik in de sport wordt in de eerste plaats als een verantwoordelijkheid van sportorganisaties beschouwd. De antidopingregels zijn dan ook opgesteld in het privaatrecht. De WAD-Code is hiervan het belangrijkste voorbeeld, die op zijn beurt de basis vormt voor dopingreglementen van onder meer sportorganisaties. Nederland heeft zich niet geconformeerd aan de WAD-Code, maar middels ondertekening van het Internationaal verdrag ter bestrijding van dopinggebruik in de sport, dat is ondergebracht bij UNESCO, gecommitteerd aan het ondersteunen van de sport bij de tenuitvoerlegging van de WAD-Code. In het wetsvoorstel blijkt dit bijvoorbeeld uit het feit dat de uitvoering van het dopingcontroleproces door de Dopingautoriteit publiekrechtelijk is ingekaderd, terwijl vervolgens de eventuele sanctionering van de sporter plaatsvindt in het kader van een (privaatrechtelijke) tuchtrechtelijke procedure. Beide zijn onmisbare schakels voor een effectief antidopingbeleid.

De samenwerking tussen het op te richten zbo Dopingautoriteit en dopingautoriteiten in het buitenland zal niet anders zijn dan nu met de stichting Dopingautoriteit het geval is. De stichting Dopingautoriteit is nu de nationale antidopingorganisatie zoals omschreven in de WAD-Code en onderhoudt daartoe contacten met buitenlandse antidopingorganisaties. Die rol blijft bij de organisatie, ook wanneer deze een zbo zal zijn geworden.

3. Het Nederlandse antidopingbeleid

Ik onderschrijf niet het beeld dat Nederland ver achter ligt in de bestrijding van doping ten opzichte van andere Europese landen. Een vergelijking tussen landen is moeilijk te maken omdat naast het aantal controles nog andere factoren een rol spelen (denk aan inwonersaantal, aantal topsporterts en topsportambities). Bovendien gaat de bestrijding van doping om meer dan dopingcontroles alleen. WADA geeft ook geen richtlijnen af voor aantallen uit te voeren dopingcontroles. Er is de afgelopen jaren in Nederland extra inzet gepleegd op het versterken van preventie- en voorlichtingsactiviteiten aan talenten en topsporters, onder andere met programma’s als Koersen op een Schone Sport (samen met wielrenunie KNWU) en Samen voor een Schone Sport (samen met de biljartbond KNBB, voetbalbond KNVB, de Atletiekunie en fitnessorganisatie NL Actief). Met deze programma’s zijn de bevindingen van de commissie Sorgdrager uit 2013 opgevolgd. NOC*NSF en de Dopingautoriteit hebben als onderdeel van deze programma’s samen een doorlopende leerlijn dopingvrije sport ontwikkeld, die bij sportbonden wordt geïmplementeerd. Zo is dopingpreventie in Nederland een structureel onderdeel van de opleiding tot topsporter.

Vanaf 2015 is het onderwerp binnen de sport hoger op de agenda geplaatst en zijn door NOC*NSF extra middelen vrijgemaakt, waardoor het aantal dopingcontroles stijgt van 1.700 in 2016 naar 2.250 in 2017 en 2.500 in 2018. Dat is een stap in de goede richting en ik ga ervan uit dat de sport dit niveau de komende jaren minimaal zal handhaven.

In Nederland is de specifieke taak om de intelligence & investigations-activiteiten uit te voeren op het terrein van doping centraal bij de Dopingautoriteit belegd. De uitkomsten van deze activiteiten worden vervolgens op verschillende manieren door de Dopingautoriteit bij de betreffende sportbonden onder de aandacht gebracht. Enkele bonden hebben zelf ook zogenoemde integrity officers aangesteld. Het is aan de sportsector hoe zij dit in wil richten, maar ik vind het goed als het onderwerp integriteitschendingen bij één contactpersoon belegd is.

4. Oprichting van de Dopingautoriteit als publiekrechtelijk zelfstandig bestuursorgaan

De onafhankelijkheid van de Dopingautoriteit is voldoende gewaarborgd met de nu voorgestelde werkwijze. De functieprofielen worden door de Dopingautoriteit, NOC*NSF en ondergetekende gezamenlijk opgesteld. Die profielen vormen de basis voor de voordracht van een kandidaat door NOC*NSF, waarna ondergetekende beslist of wordt overgegaan tot benoeming.

Er is overwogen om de benoeming te laten plaatsvinden door ondergetekende zonder een voordracht op basis van gezamenlijk vastgestelde functieprofielen. Een andere mogelijkheid is benoeming op basis van een voordracht door NOC*NSF, zonder dat daaraan gezamenlijk opgestelde functieprofielen ten grondslag liggen. Uiteindelijk is voor beide opties niet gekozen, omdat ze onvoldoende recht doen aan het uitgangspunt van het wetsvoorstel dat het antidopingbeleid in de eerste plaats een eigen verantwoordelijkheid van de sportsector is. Daarom is naar mijn mening een voordrachtsrecht van NOC*NSF nodig, op basis waarvan ondergetekende tot benoeming overgaat. Om ook de betrokkenheid van de Dopingautoriteit te garanderen, is ervoor gekozen om de functieprofielen in samenspraak met de Dopingautoriteit op te stellen.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 9 van de leden van de SP-fractie.

Het benoemingsbeleid van sportverenigingen is niet specifiek gereguleerd in wetgeving; hierop is het algemeen verenigingsrecht van toepassing, zoals dat is opgenomen in Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Dit verenigingsrecht biedt de mogelijkheid om personen uit het lidmaatschap te zetten. Daarnaast heeft NOC*NSF het Richtsnoer integriteitsverleden in november 2016 aangenomen, waarin is opgenomen dat sportbonden maatregelen nemen wanneer er sprake is van een dopingovertreding door een persoon die bestuurlijk of sporttechnisch binnen de sportbond actief is of tot erelid of lid van verdienste is benoemd. De sportsector neemt hier haar verantwoordelijkheid, waardoor ik geen aanleiding zie om aanvullende maatregelen te nemen.

In Nederland voeren naast de Dopingautoriteit ook internationale sportfederaties en enkele commerciële partijen (in opdracht van internationale sportfederaties) dopingcontroles uit. Ik vind dat er sprake moet zijn van adequaat toezicht op alle uitvoerders van dopingcontroles in Nederland, voor zowel de privacyregels als de dopingregels.

De Autoriteit Persoonsgegevens is belast met het toezicht op de privacyregels voortvloeiend uit de Wet bescherming persoonsgegevens, die in de nabije toekomst vervangen wordt door de AVG. Deze regels zijn op gelijke manier van toepassing op zowel het zbo Dopingautoriteit, de internationale sportfederaties als de commerciële aanbieders van dopingcontroles.

WADA houdt toezicht op de naleving van de internationale dopingregels, vastgelegd in de WAD-Code. De Dopingautoriteit en internationale sportfederaties, als ondertekenaars van de WAD-Code, zijn onderworpen aan dit toezicht door WADA. Commerciële aanbieders van dopingcontroles zijn geen ondertekenaars van de WAD-Code en vallen daarmee buiten de reikwijdte van het toezicht van WADA. WADA kan wel hun opdrachtgevers aanspreken.

Hoewel ik vind dat deze situatie verbeterd moet worden, is dit wetsvoorstel niet de juiste plek om te regelen dat WADA toezicht kan houden op deze commerciële aanbieders. Het betreft immers een internationale organisatie. Ik ben van mening dat het toezicht van WADA op commerciële aanbieders bij WADA zelf geadresseerd moet worden. De WAD-Code wordt momenteel herzien; een nieuwe WAD-Code wordt naar verwachting in 2019 aangenomen. Ik zal de positie van commerciële aanbieders van dopingcontroles en het gebrek aan toezicht daarop in de herziening actief onder de aandacht brengen.

Die mening deel ik niet. Het betreft slechts enkele commerciële aanbieders die actief zijn bij internationale sportevenementen. Ik vind het logisch dat een organisator van een dergelijk sportevenement niet enkel naar de Dopingautoriteit kijkt als mogelijke uitvoerder van dopingcontroles bij een sportevenement. De Dopingautoriteit wordt, nadat het voorstel tot wet wordt verheven en in werking treedt, een zbo en krijgt alle noodzakelijke bevoegdheden om de bij wet opgedragen taken met volle effectiviteit te kunnen uitvoeren. Concurrentie houdt de Dopingautoriteit scherp in hun prijsstelling en de kwaliteit die geleverd wordt. Bovendien is het vanuit de WAD-Code gewenst dat er ook andere aanbieders van dopingcontroles actief kunnen zijn in Nederland.

De bestrijding van doping in de sport is een eigen verantwoordelijkheid van de sportsector, waarbij de overheid ondersteunend optreedt. Een volledige publiekrechtelijke uitvoering van het antidopingbeleid zou deze eigen verantwoordelijkheid van de sportsector en de belangrijke inspanningen die door de sportsector reeds worden geleverd teniet doen.

Het zbo Dopingautoriteit kan alle taken blijven uitvoeren die zij nu ook al uitvoert. Met de Dopingautoriteit en NOC*NSF is afgesproken dat de overgang van stichting naar zbo niet ten koste zal gaan van de capaciteit die voor deze taken beschikbaar is. De financiering van de dopingcontroles blijft ook in de nieuwe situatie een verantwoordelijkheid van de Nederlandse sportsector. In overleg met de Dopingautoriteit wordt nagegaan met welke extra taken de Dopingautoriteit als bestuursorgaan te maken zal krijgen en hoeveel capaciteit daarvoor nodig is.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar de antwoorden op vragen 30 en 31 van de leden van de VVD-fractie. Daaraan kan worden toegevoegd dat de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen voorschrijft dat de leden van een zbo worden benoemd door de verantwoordelijke Minister.

Het uitgangspunt bij de overgang van de Dopingautoriteit naar zbo is dat de hele organisatie zal worden omgezet. Daarbij wordt voor iedere werknemer gekeken naar mogelijkheden om de opgebouwde rechten zoveel mogelijk te handhaven, om te voorkomen dat mensen er op achteruit gaan. Gedwongen ontslagen worden niet voorzien.

De ontslagregeling van de leden van het zbo is neergelegd in de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen. Artikel 12, tweede lid, van die wet bepaalt dat ontslag plaatsvindt «wegens ongeschiktheid of onbekwaamheid voor de vervulde functie dan wel wegens andere zwaarwegende in de persoon van de betrokkene gelegen redenen».

Dit wetsvoorstel heeft niet tot doel activiteiten van andere organisaties op het gebied van dopingbestrijding, zoals de Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie uit te sluiten of te verbieden, maar beoogt hierop een aanvulling te zijn. Dat geldt ook voor de organisaties die in opdracht van een buitenlandse antidopingorganisatie of internationale sportfederatie in Nederland dopingcontroles uitvoeren. Daarbij vind ik het evenwel belangrijk dat die organisaties, net als de Dopingautoriteit, bij hun activiteiten de privacyregels naleven. Het toezicht hierop is belegd bij de Autoriteit Persoonsgegevens.

Het staat individuen vrij om een nieuwe vereniging of sportbond op te richten en om voor hun nieuwe organisatie een dopingreglement op te stellen. Hierop is het algemeen burgerlijk recht van toepassing. Voor zover het gaat om de verwerking van persoonsgegevens in het kader van de uitvoering van het dopingcontroleproces moeten ook nieuwe organisaties als verenigingen of sportbonden zich aan de regels over de verwerking van persoonsgegevens houden. Datzelfde geldt voor de commerciële aanbieders van dopingcontroles. Het toezicht hierop is belegd bij de Autoriteit Persoonsgegevens.

Ja, er zal sprake zijn van een verandering in de financiering. De stichting Dopingautoriteit ontvangt nu middelen van het Ministerie van VWS, van NOC*NSF en uit opdrachten voor derden. De bijdrage van het ministerie aan de stichting gebeurt in de vorm van een instellingssubsidie. De financiering van het zbo zal rechtstreeks vanuit de rijksbegroting komen, zoals met zbo’s gebruikelijk is. Voor de bijdragen door NOC*NSF en eventuele derde partijen verandert er niets.

Ja, de sportsector blijft medeverantwoordelijk voor de financiering van de Dopingautoriteit door dopingcontroles te financieren, en wendt daartoe middelen aan afkomstig van de Nederlandse Loterij.

Het budget van de Dopingautoriteit voor 2017 is in totaal € 3.060.550,–. Daarin zitten van het Ministerie van VWS een instellingssubsidie van € 1.495.000,– en een projectsubsidie van € 24.500,–. De bijdrage van NOC*NSF voor 2017 bedraagt € 1.316.750,–. De Dopingautoriteit heeft voor 2017 voor € 224.300,– aan overige inkomsten begroot.

De verwachting is dat het budget voldoende zal zijn voor de uitvoering van de taken van het zbo Dopingautoriteit, met de notie dat er sprake zal zijn van enkele extra taken in verband met de zbo-status van de organisatie en daardoor van grotere overheadkosten. Ik ben in gesprek met de Dopingautoriteit over hoe dit het beste opgevangen kan worden. In de verdeling van de financiering van het zbo Dopingautoriteit (deels door overheid, deels door de sport) verandert niets. Daarmee sluit ik aan bij de huidige verantwoordelijkheidsverdeling. Omdat beide financieringsstromen grofweg even groot zijn en niet een van twee overheerst is de onafhankelijkheid van het zbo gewaarborgd.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar de antwoorden op vragen 30 en 31 van de leden van de VVD-fractie.

Bij de stichting Dopingautoriteit zijn momenteel 40 mensen werkzaam die samen voor 16,49 fte in dienst zijn. Momenteel wordt besproken of de omvorming van stichting naar zbo gevolgen heeft voor het aantal medewerkers. Ik kan op dit moment niet zeggen of dit tot een uitbreiding van het aantal fte gaat leiden of niet.

In het kader van het proces waarin de Dopingautoriteit als zbo wordt opgericht zal ook deze vraag aan de orde komen. In samenspraak met de Dopingautoriteit zal worden bezien in hoeverre er behoefte bestaat aan het opstellen van beleidsregels.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 9 van de leden van de SP-fractie.

Door de publiekrechtelijke inkadering van de Dopingautoriteit worden de juridische risico’s weggenomen die verbonden zijn aan de huidige, volledig privaatrechtelijk georiënteerde regeling van de verwerking van persoonsgegevens in het kader van de uitvoering van het dopingcontroleproces. Daarmee komt inderdaad een solide basis voor de verwerking van persoonsgegevens. In dit verband wordt ook verwezen naar de nota van wijziging waarmee een wettelijke grondslag wordt gecreëerd voor de gegevensverwerking door sportbonden ten behoeve van tuchtrechtprocedures bij dopingovertredingen. Tegelijkertijd blijft de Dopingautoriteit in staat om de taken uit te voeren in overeenstemming met de WAD-Code, zodat ook de internationale context, met inbegrip van de in het kader van WADA opgestelde privacyregels, voldoende is gewaarborgd.

5. De Dopingautoriteit

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 4 van de leden van de SP-fractie.

De term mechanische doping is misleidend, omdat het hierbij niet gaat om stoffen die in het lichaam worden opgenomen. Mechanische doping valt dan ook niet binnen de definitie van doping die in de WAD-Code en het Nationaal Dopingreglement wordt gehanteerd. Het is beter om te spreken over mechanische of technologische fraude, waarbij wordt aangesloten bij de terminologie die sportorganisaties in hun reglementen hanteren. De sportsector is zelf verantwoordelijk om toezicht te houden op naleving van hun spelregels.

Het getal van 20.000 sporters betreft een inschatting van het totale aantal sporters dat in Nederland op het hoogste niveau uitkomt in uiteenlopende sportcompetities en om die reden onderworpen kan worden aan een dopingcontrole. De 1.200 sporters waarbij een controle is afgenomen komen voort uit een risicogestuurde selectie van sporters die de Dopingautoriteit zelfstandig uitvoert. In deze selectie wordt onder meer gekeken naar het prestatieniveau van de sporter en de dopinggevoeligheid van de beoefende sport. Het wetsvoorstel brengt geen veranderingen aan in het dopingcontroleproces.

De verantwoordelijkheid voor het geven van voorlichting over de risico’s van dopinggebruik ligt bij de sportsector zelf. De Dopingautoriteit en NOC*NSF verzorgen samen de voorlichting over doping in de georganiseerde sport, al of niet met financiële ondersteuning van het ministerie. Daarbij wordt uitdrukkelijk ook geprobeerd om, in overleg met de sportbonden, alle talentvolle jonge sporters te bereiken en voor te lichten over de risico’s van doping. Daarnaast is met de Doorlopende Leerlijn Dopingvrije Sport voor coaches en sporters in elke fase een passende voorlichting beschikbaar. Door de omvang van de doelgroep is het niet mogelijk om de voorlichting altijd via voorlichtingsbijeenkomsten te laten verlopen. Daarom hebben de Dopingautoriteit en NOC*NSF gezamenlijk e-learnings over doping ontwikkeld, die verspreid kunnen worden via digitale media en online gevolgd kunnen worden, om zo het bereik van de voorlichting te vergroten.

In het Nederlandse antidopingbeleid heeft voorlichting een belangrijke rol. De eerdergenoemde programma’s Koersen op een Schone Sport (samen met wielrenunie KNWU) en Samen voor een Schone Sport (samen met de biljartbond KNBB, voetbalbond KNVB, de Atletiekunie en fitnessorganisatie NL Actief) zijn in principe gericht op alle leden van deze bonden, waaronder ook amateursporters. Het doel is om de communicatiemiddelen die in deze programma’s zijn ontwikkeld breder in te zetten om het bewustzijn van de risico’s van dopinggebruik te vergroten. Om de dekking van de voorlichting te verbeteren is het van belang om de mogelijkheden van digitale voorlichting verder te benutten, zoals nu bij de Doorlopende Leerlijn Dopingvrije Sport ook al gebeurt.

De whereabouts-verplichting die de sport haar sporters oplegt is ingrijpend, dat erken ik zonder meer. Het is in de internationale dopingbestrijding echter ook een noodzakelijk instrument. In die zin staat het recht op privacy van de sporter op gespannen voet met de uitvoering van dopingcontroles en de gegevensverwerking daarbij. Ik heb hier in juni 2016 een conferentie over gehouden in Amsterdam, als onderdeel van het Nederlandse EU-Voorzitterschap. Juist omdat de whereabouts-verplichting zo’n ingrijpend instrument is, is het belangrijk dat de privacy van sporters zo goed mogelijk beschermd wordt door de verwerking van persoonsgegevens bij dopingcontroles plaats te laten vinden op basis van een degelijke juridische grondslag en ervoor te waken dat de organisaties die die gegevens verwerken zich aan de regels van privacybescherming houden.

Tijdens het rondetafelgesprek is het perspectief van de sporter op de verhouding tussen sporter en sportbond onder meer belicht door de vertegenwoordigers van NL Sporter en van de atletencommissie van NOC*NSF. De vraag of er een voldoende evenwichtige verhouding is tussen de sporter en de bond, zodat toestemming voor de verwerking van persoonsgegevens inderdaad geacht kan worden in vrijheid te zijn gegeven, is echter specifiek privacyrechtelijk. De beantwoording daarvan is aan de Autoriteit Persoonsgegevens of de rechter. Ik signaleer hier, met deze vertegenwoordigers, wel dat een juridisch risico blijft bestaan. Dat risico wil ik wegnemen. Daarom breng ik een wijziging in het wetsvoorstel aan door middel van een nota van wijziging, waarnaar ik eerder in deze nota reeds verwees. Hiermee wordt ook een wettelijke grondslag voor de gegevensverwerking door sportbonden ten behoeve van tuchtrechtprocedures bij dopingovertredingen in het leven geroepen.

Ingevolge artikel 13, eerste lid, van het wetsvoorstel mag de verwerking van persoonsgegevens uitsluitend plaatsvinden voor zover dat noodzakelijk is voor de uitvoering van het dopingcontroleproces bij de sporter. Dat heeft ook gevolgen voor de bewaartermijnen. De bewaartermijn voor de meeste persoonsgegevens bedraagt 10 jaar, want dat is de verjaringstermijn zoals vastgelegd in de WAD-Code. De gegevens zijn toegankelijk voor een beperkt aantal medewerkers van de Dopingautoriteit. Het aantal controles dat een sporter (per jaar) ondergaat varieert zeer. Die intensiteit is onder andere afhankelijk van het prestatieniveau van de sporter en de dopinggevoeligheid van de beoefende sport. Een teamsporter in een weinig dopinggevoelige sport zal op basis van een loting misschien eenmaal in zijn/haar leven een controle ondergaan: zo wordt een beroepsvoetballer statistisch gezien misschien eenmaal in de zes tot acht jaar gecontroleerd. Sporters die deel uitmaken van de geregistreerde doelgroep (de absolute top in dopinggevoelige sporten) worden minimaal drie maal per jaar gecontroleerd, en in combinatie met de controles in het buitenland kan dat aantal verder oplopen. Slechts een zeer kleine groep (de absolute wereldtop in dopinggevoelige sporten) zal vaker dan 10 maal per jaar gecontroleerd worden.

Het OM is een belangrijke partij in de multidisciplinaire aanpak die nodig is om doping effectief te bestrijden. Daarom neemt het OM deel aan het Handel in Doping intervisieoverleg waarbij de aanwezige partijen (VWS, JenV, IGZ, de douane en de Dopingautoriteit) afstemming zoeken om vanuit eigen taken, rol en verantwoordelijkheid bij te dragen aan de bestrijding van dopinghandel en -gebruik. Omdat dopinggebruik in Nederland niet strafrechtelijk te vervolgen is, richt de inzet van het OM zich op de handel in doping voor zover dat voor het OM valt onder de reguliere strafrechtelijke aanpak van illegale medicijnen of drugs. Daarbij wordt het strafrecht ingezet wanneer dat het meest passend en het meest effectief wordt geacht.

Het OM en de douane zijn ook betrokken bij de gesprekken over informatie-uitwisseling waar ik in antwoord op vraag 58 van deze leden op in ben gegaan. Het ligt niet in de verwachting dat de douane voor het uitoefenen van haar wettelijke taken gegevens nodig heeft van de Dopingautoriteit. Mocht dat in de toekomst incidenteel wel nodig zijn, dan is dat na inwerkingtreding van dit wetsvoorstel mogelijk op grond van artikel 1:33 van de Algemene douanewet. Daarnaast wordt door een nota van wijziging bij dit wetsvoorstel een grondslag gecreëerd voor het verstrekken van gegevens van de douane aan de Dopingautoriteit wanneer de Dopingautoriteit daarom vraagt, en voor zover die gegevens nodig zijn voor het uitoefenen van de wettelijke taken van de Dopingautoriteit. Op deze gegevens is zoals eerder aangegeven andere regelgeving, zoals de Wet bescherming persoonsgegevens en de Algemene douanewet van toepassing, waardoor ook een doelbinding op deze gegevens van toepassing kan zijn.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar de antwoorden op vragen 58 en 60 van deze leden.

De Dopingautoriteit werkt momenteel goed samen met haar internationale partners zoals WADA, de verschillende internationale sportfederaties en andere nationale antidopingorganisaties. Zij is internationaal zeer actief en wordt door deze partners actief betrokken bij belangrijke discussies. De internationale samenwerking wordt niet beïnvloed door dit wetsvoorstel. Ik zie geen noodzaak voor veranderingen op dit punt.

Het getal van 20.000 sporters betreft een inschatting van het aantal sporters dat in Nederland op het hoogste niveau uitkomt in de verschillende sportcompetities en om die reden onderworpen kan worden aan een dopingcontrole. Deze inschatting is gemaakt op basis van het aantal door NOC*NSF verleende topsport- en talentstatussen.

Nee, vanuit de overheid zal er geen doel worden gesteld voor het aantal sporters dat aan dopingcontroles zal worden onderworpen. Die verantwoordelijkheid ligt bij de Dopingautoriteit zelf, die voor een belangrijk deel afhankelijk is van het budget dat de sportsector beschikbaar stelt.

Een vergelijking met percentages van gecontroleerde sporters in andere landen is niet goed te maken. Dat komt omdat de sportstructuren en de uitwerking van het antidopingbeleid per land sterk verschillen. Daarmee is onbekend met welke aantallen sporters de groep van 20.000 Nederlandse sporters die in theorie op doping gecontroleerd kunnen worden, vergeleken moet worden. Een dergelijke vergelijking is om die reden in het verleden ook nooit gemaakt.

De medische dispensaties worden verleend door een onafhankelijke commissie van de Dopingautoriteit. Daarin hebben tien artsen zitting, elk met een achtergrond in verschillende medische specialismen. Een dispensatieaanvraag wordt door vijf artsen beoordeeld. Een arts oordeelt daarbij nooit over een aanvraag uit een sport waar hij of zij enige band mee heeft. Op deze manier wordt de onafhankelijkheid van de beoordeling geborgd. In bijzondere gevallen kan extern advies gevraagd worden bij WADA.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 58 van de leden van de SP-fractie.

Het verstrekken van strafvorderlijke gegevens is met strenge waarborgen omgeven om het belang van privacy van de betrokkene in een strafzaak en de belangen van de goede uitvoering van de taken van politie en OM te beschermen. Zo moet het verstrekken van gegevens noodzakelijk zijn met het oog op een zwaarwegend algemeen belang en moet de verstrekking proportioneel zijn, waardoor het verstrekken van strafvorderlijke gegevens aan de Dopingautoriteit niet mogelijk is. Momenteel worden gesprekken gevoerd met het OM over mogelijkheden voor nadere samenwerking met het zbo Dopingautoriteit.

Het kan zo zijn dat de Dopingautoriteit informatie ontvangt waarop een geheimhoudingsplicht of doelbinding rust, of waarvan de verstrekkende partij de doorverstrekking beperkt. In dergelijke gevallen kan de Dopingautoriteit deze gegevens benutten om een eigen onderzoek te starten of te besluiten een extra dopingcontrole uit te voeren. De gegevens zijn dan van toegevoegde waarde voor de dopingbestrijding zonder dat ze in concrete zaken doorverstrekt hoeven worden aan sportbonden.

Op dit moment wordt er al goed samengewerkt tussen douane en Dopingautoriteit, waarbij uitwisseling van (niet tot personen herleidbare) trendgegevens plaatsvindt. Met de inwerkingtreding van dit wetsvoorstel wordt het mogelijk voor de Dopingautoriteit om gegevens aan de douane te verstrekken en gegevens van de douane te ontvangen (op basis van een nota van wijziging in plaats van een algemene maatregel van bestuur). Voor beide verstrekkingen geldt dat deze plaatsvinden wanneer daarom gevraagd wordt en deze gegevens nodig zijn voor de uitvoering van wettelijke taken.

Ik overweeg bijvoorbeeld een samenwerkingsprotocol tussen OM en het zbo Dopingautoriteit. Het OM is ook betrokken bij het Handel in Doping intervisieoverleg, waar ik in de antwoorden op vragen 58 en 60 van de leden van de SP-fractie al kort op in ging.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar mijn antwoord op de vragen 69 en 72 van de leden van de CDA-fractie.

Er bestaat geen aanleiding om een grondslag op te nemen voor de verstrekking van gegevens door de Dopingautoriteit aan commerciële organisaties die dopingcontroles uitvoeren. Beide handelen immers «in opdracht van» sportorganisaties of antidopingorganisaties en voeren daarom nooit dezelfde dopingcontrole uit. Daarentegen is wel heel belangrijk dat de gegevensverstrekking van de Dopingautoriteit naar sportorganisaties of antidopingorganisaties voldoende is gewaarborgd.

In Nederland worden dopingcontrole officials ingezet om dopingcontroles uit te voeren. Slechts een deel van deze officials is arts. De regels over erkende controleartsen waarnaar de leden van de CDA-fractie verwijzen passen goed in het Belgische, publiekrechtelijke systeem waarbij alle aspecten van het dopingbestrijdingsbeleid zijn neergelegd in overheidsregelgeving. Het voorstel dat nu bij uw Kamer aanhangig is gaat uit van een eigen verantwoordelijkheid van de sportsector voor de bestrijding van doping in de sport, waarbij de overheid ondersteunend optreedt als dat nodig is. Het opnemen van gedetailleerde publiekrechtelijke voorschriften over de erkenning van dopingcontrole officials/controleartsen past niet in deze opvatting.

Een dergelijke wettelijke toezichtrol op sportorganisaties past niet bij het uitgangspunt dat de bestrijding van doping in de sport een eigen verantwoordelijkheid is van de sportsector, waarbij de overheid ondersteunend optreedt als dat nodig is. Deze is dan ook niet overwogen. Wanneer het zbo Dopingautoriteit ziet dat sportbonden de fout in gaan, kan dit gesignaleerd worden bij koepel NOC*NSF, die vervolgens zelf in de positie is om eventuele maatregelen te nemen.

De Dopingautoriteit heeft zelf geen bevoegdheid om een klacht in te dienen, maar kan wel een melding doen bij de IGZ. De mogelijkheid om een klacht in te dienen is er voor direct belanghebbenden en voor de IGZ. Als een vermoeden bestaat dat een (sport)arts in strijd met een tuchtnorm handelt, kan de IGZ die bevoegdheid gebruiken om een tuchtklacht bij de tuchtcolleges voor de gezondheidszorg in te dienen.

Ik hecht er zeer aan dat de sportorganisaties ook in de toekomst hun verantwoordelijkheid kunnen nemen om bij overtredingen van de dopingregels tuchtprocedures aan te spannen. Om ervoor te zorgen dat in het kader van het tuchtrecht een duidelijke juridische basis bestaat voor de verwerking van persoonsgegevens door de Dopingautoriteit en de sportorganisaties, bevat het wetsvoorstel de benodigde wettelijke grondslagen. Deze omvatten onder meer de grondslag voor de Dopingautoriteit om persoonsgegevens te verstrekken aan de betreffende sportorganisaties. Met dit wetsvoorstel is de uitvoering van het tuchtrecht door sportorganisaties dus voldoende gewaarborgd.

De reikwijdte van de Dopingautoriteit wordt bepaald door de reikwijdte van het Nationaal Dopingreglement. Daardoor is de blik van de Dopingautoriteit gericht op de georganiseerde sport in ons land. Netwerken die zich binnen de georganiseerde sport bevinden kunnen worden onderzocht door de Dopingautoriteit, maar wanneer die netwerken zich buiten de sport bevinden zijn de mogelijkheden van de Dopingautoriteit beperkt. Bij dopingnetwerken gaat het vaak om handel en productie van dopingmiddelen. Voor zover de dopingstoffen onder de Geneesmiddelenwet vallen zijn handel en productie in Nederland economische delicten die via de strafrechtelijke weg kunnen worden aangepakt door de daarvoor verantwoordelijke opsporingsdiensten. Het is de bedoeling dat, onder meer als uitwerking van dit wetsvoorstel, er een betere verbinding wordt gelegd tussen de beide structuren.

Het uitgangspunt van het antidopingbeleid in Nederland is dat de bestrijding van doping in de sport een eigen verantwoordelijkheid is van de sport, waarbij de overheid ondersteunend optreedt als dat nodig is. In Vlaanderen is gekozen voor een implementatie van de WAD-Code in een variant waarbij het antidopingbeleid volledig publiekrechtelijk is vormgegeven. Dat neemt niet weg dat door zowel Nederland als Vlaanderen hetzelfde doel wordt nagestreefd: een effectieve dopingbestrijding in overeenstemming met de WAD-Code.

Er wordt in internationaal verband uitgebreid gesproken over de borging van de WAD-Code en het systeem dat we hebben om doping in de sport te bestrijden, met WADA als middelpunt. Dat gebeurt in verschillende netwerken waarin de Dopingautoriteit, de sportsector en het ministerie betrokken zijn.

6. Rechten en plichten van de sporter

Het recht op verzet, zoals is opgenomen in artikel 2, derde lid, van het voorstel, stelt de sporter in staat om te allen tijde te kunnen weigeren om onderworpen te worden aan een dopingcontroleproces. Dit recht beschermt de lichamelijke integriteit van de sporter; hij of zij kan niet door de Dopingautoriteit gedwongen worden om lichaamsmateriaal af te staan. Dat neemt niet weg dat een weigering om mee te werken aan een dopingcontrole nadelige (in het sporttuchtrecht neergelegde) gevolgen kan en zal hebben voor de sporter, zoals een schorsing. Als deze gevolgen niet aan een weigering verbonden zouden zijn en iedere sporter er zonder sancties voor kan kiezen om niet deel te nemen aan het dopingcontroleproces, zou het antidopingbeleid zijn effectiviteit verliezen. Echter, de opneming van het recht op verzet in het wetsvoorstel onderstreept dat het belang van de bescherming van de lichamelijke integriteit prevaleert boven het belang van de afname van lichaamsmonsters ter uitvoering van het dopingcontroleproces.

Een effectief antidopingbeleid is onmogelijk zonder een inbreuk op de privacy van de sporters. Waar de grens ligt, wordt in internationaal (WADA-)verband met de sportsector afgesproken. Zo is bijvoorbeeld de inzet van het whereabouts regime een onmisbaar onderdeel van het antidopingbeleid. Dat neemt niet weg dat zij ook een beperking oplegt aan de bewegingsvrijheid en de persoonlijke levenssfeer van sporters. Ik onderschrijf dat dit soort beperkingen noodzakelijk en proportioneel is, zoals ik ook in de memorie van toelichting uiteen heb gezet. Wel vind ik het goed dat de weging tussen enerzijds het belang van een effectief antidopingbeleid en anderzijds het belang van de privacy van sporters niet alleen plaatsvindt in WADA-verband, maar ook in het Nederlandse maatschappelijke en politieke debat. Het wetsvoorstel, met zijn publiekrechtelijke inkadering van de bevoegdheden van de Dopingautoriteit en het toezicht daarop door ondergetekende, maakt dit mogelijk.

Eén van de gevolgen van het wetsvoorstel is dat de taak- en bevoegdheidsuitoefening door de Dopingautoriteit publiekrechtelijk wordt ingekaderd. Het wetsvoorstel bevat echter geen bestuursrechtelijke sanctionering van dopingovertredingen. De taak- en bevoegdheidsuitoefening heeft onder meer betrekking op het uitvoeren van het dopingcontroleproces. De gegevens die daarmee worden verkregen worden, indien daartoe aanleiding bestaat, verstrekt aan sportorganisaties ten behoeve van de uitvoering van een tuchtprocedure tegen de verdachte sporter. Dat betekent dat een sporter die wordt verdacht van dopinggebruik (uitsluitend) in het tuchtrecht (dus privaatrechtelijk) kan worden bestraft.

Een overeenkomst kan een grondslag zijn voor de verwerking van persoonsgegevens van de personen die aan deze overeenkomst gebonden zijn. In de praktijk vormt het dopingreglement deze basis voor sporters en een deel van de personen in de omgeving van de sporter. Echter, op grond van de WAD-Code is de Dopingautoriteit ook verplicht om de zogenaamde intelligence & investigations-activiteiten uit te voeren. Die activiteiten kunnen zich ook richten op personen die niet gebonden zijn aan het dopingreglement. Daarbij kan het gaan om coaches en begeleiders, maar bijvoorbeeld ook om artsen of familieleden van de sporters. Voor bijvoorbeeld die familieleden ligt er geen overeenkomst ten grondslag aan de gegevensverwerking die deel uitmaakt van de intelligence & investigations-activiteiten. Als gevolg daarvan is de grondslag «overeenkomst» dus onvoldoende voor de verwerking van alle persoonsgegevens voor een effectief antidopingbeleid.

Voor de beantwoording van deze vraag kan worden verwezen naar het Nationaal Dopingreglement, dat kan worden geraadpleegd op de website van de Dopingautoriteit (www.dopingautoriteit.nl). Dit document vormt de basis voor de dopingreglementen die door sportbonden worden opgesteld. In artikel 68 van het Nationaal Dopingreglement, met als onderwerp «privacy», wordt onder meer verwezen naar de International Standard for the Protection of Privacy and Personal Information (beschikbaar via www.wada-ama.org). Het document vormt een aanvulling op de WAD-Code en bevat onder meer bepalingen over de beveiliging van persoonsgegevens, bewaartermijnen, de vernietiging van persoonsgegevens en enkele rechten van de sporter (waaronder het recht om inzage te krijgen in de jegens hem of haar verwerkte persoonsgegevens en het recht om die gegevens te corrigeren bij onjuistheden). Daarnaast zijn er de algemene waarborgen van privacy die volgen uit de Wet bescherming persoonsgegevens en, vanaf 25 mei 2018, de AVG.

7. Grondrechtelijke aspecten

Artikel 6, tweede lid, onderdeel c, van het wetsvoorstel, geeft aan de Dopingautoriteit de bevoegdheid tot «het verstrekken van persoonsgegevens, waaronder persoonsgegevens betreffende iemands gezondheid, aan sportorganisaties ten behoeve van de uitvoering van tuchtrechtelijke procedures». Daarmee bevat het wetsvoorstel de grondslag waarnaar de leden van de VVD-fractie vragen.

Er is op dit moment al sprake van een goede samenwerking tussen de Dopingautoriteit en de sportsector. Deze samenwerking zal niet inboeten aan efficiëntie door dit wetsvoorstel. Voor wat betreft de samenwerking tussen de Dopingautoriteit en handhavings- en opsporingsinstanties verwijs ik naar het antwoord op vraag 58.

Het is niet aan mij om te beoordelen of toestemming juridisch gezien een voldoende grondslag is voor de verwerking van persoonsgegevens in het kader van het dopingcontroleproces; uiteindelijk is dat oordeel aan de rechter. Ik zie echter wel een juridisch risico, net als onder meer de Raad van State en de Autoriteit Persoonsgegevens. Dat risico wordt weggenomen met het voorliggende wetsvoorstel.

Het is voorstelbaar dat een topsporter zijn bond weigert om zijn persoonsgegevens te verwerken of aan anderen te verstrekken. Die verstrekking van persoonsgegevens is echter noodzakelijk voor het uitvoeren van het dopingcontroleproces. De weigering kan daarom, op basis van het sporttuchtrecht, leiden tot uitsluiting van competitie en wedstrijden.

Mij is tijdens het rondetafelgesprek in uw Kamer duidelijk geworden, in het bijzonder door de bijdrage van de Autoriteit Persoonsgegevens, dat er een juridisch risico blijft kleven aan toestemming als grondslag voor de gegevensverwerking door sportbonden. Daarom is het wetsvoorstel op dit onderdeel aangepast door middel van een nota van wijziging. Met die aanpassing zal het wetsvoorstel een wettelijke grondslag bevatten voor de verwerking van persoonsgegevens door sportbonden.

Deze leden stellen terecht dat hiervoor een wettelijke grondslag nodig is. Die grondslag is opgenomen in de artikelen 6, tweede lid, onderdeel c, en 12, tweede lid, van het wetsvoorstel.

Het recht op verzet dient ter bescherming van de lichamelijke integriteit en waarborgt dat een sporter niet hoeft te dulden dat in het kader van dopingbestrijding een inbreuk wordt gemaakt op zijn of haar lichamelijke integriteit. Hiermee aanvaardt de sporter wel de mogelijk sporttuchtrechtelijke consequenties, zoals een schorsing. Bij het geven van toestemming voor de verwerking van persoonsgegevens gaat het om de bescherming van een verwant, maar ander belang: de bescherming van persoonsgegevens van sporters. Zoals ik in het antwoord op vraag 79 van de leden van de CDA-fractie aangaf is het wetsvoorstel op een onderdeel aangepast door middel van een nota van wijziging. Met die aanpassing zal het wetsvoorstel een wettelijke grondslag bevatten voor de verwerking van persoonsgegevens door sportbonden ten behoeve van tuchtrechtprocedures bij dopingovertredingen.

Nationale antidopingorganisaties uit andere landen en internationale sportfederaties kunnen controlegegevens, persoonsgegevens, whereabouts-gegevens en medische dispensaties ontvangen, alsmede informatie over (eerdere) tuchtrechtelijke veroordelingen. Deze informatieverstrekking wordt beheerd door de WADA International Standard for the Protection of Privacy and Personal Data, en uiteraard door de van toepassing zijnde wetgeving in de betreffende landen. Voor het overgrote deel betreft het verstrekking aan partijen in landen die, net als Nederland, gebonden zijn aan Europese privacyregels en daarmee dezelfde kaders hanteren voor de rechten van sporters als in Nederland het geval is. Bij informatieverstrekking aan partijen in andere landen moet worden geverifieerd of sprake is van een met Nederland vergelijkbaar niveau van privacybescherming.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 79 van de leden van de CDA-fractie.

De Dopingautoriteit is een controlerende instantie die besluiten kan nemen die vergaande gevolgen heeft voor de sporter, vandaar dat ik die relatie als verticaal heb gekarakteriseerd. Sportbonden hebben voor sporters een veelal faciliterende en ondersteunende rol, waardoor er sprake is van een meer gelijkwaardige verhouding dan tussen de Dopingautoriteit en de sporter. Toch wordt het wetsvoorstel op dit onderdeel aangepast zoals ik op vraag 79 van de leden van de CDA-fractie heb geantwoord. Hiermee zal het wetsvoorstel een wettelijke grondslag bevatten voor de verwerking van persoonsgegevens door sportbonden, om zo het risico dat een toestemming geen geschikte grondslag is, zoals dat is verwoord door de Autoriteit Persoonsgegevens, weg te nemen.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 97 van de leden van de CDA-fractie.

De verhouding tussen sporter, sportbond en Dopingautoriteit komt naar voren in het Nationaal Dopingreglement en is afkomstig uit de WAD-Code. Het wetsvoorstel versterkt de positie van de sporter en van de Dopingautoriteit.

8. Consultatie

De Dopingautoriteit wordt een zelfstandig bestuursorgaan dat onder mijn verantwoordelijkheid zal vallen. Ik zal toezicht houden op het functioneren van het «apparaat» van het zbo. Dat wil zeggen dat er gekeken wordt naar hoe het zbo bepaalde processen uitvoert en regels voor het functioneren van een bestuursorgaan hanteert en dat ik bijvoorbeeld het bestuursreglement moet goedkeuren. Het functioneren van het zbo zal, uit hoofde van de Kaderwet zbo’s, ook iedere vijf jaar worden geëvalueerd. Ik zal individuele besluiten van de Dopingautoriteit over dopingovertredingen niet kunnen corrigeren of vernietigen; die bevoegdheid krijg ik op basis van dit wetsvoorstel niet. Hiernaast is de Dopingautoriteit, ook na inwerkintreding van dit wetsvoorstel aangewezen als de Nederlandse nationale antidoping organisatie. Als zodanig is zij gebonden aan de WAD-Code en het strenge toezicht van WADA op naleving van die Code door de nationale antidopingorganisaties. Tot slot zal de Autoriteit Persoonsgegevens toezicht (blijven) houden op naleving van de regels en wetten betreffende privacy door het zbo Dopingautoriteit. Dat is nu voor de stichting Dopingautoriteit ook het geval en zal onverkort blijven gelden voor commerciële aanbieders van dopingcontroles.

II. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING

Artikel 9 Financiering

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 35 van de leden van de SP-fractie en de antwoorden op vragen 41 t/m 44 van de leden van de CDA-fractie.

Artikel 10 Tarifering

De concurrentie houdt de Dopingautoriteit scherp in hun prijsstelling en de kwaliteit die geleverd wordt. Daarnaast is het vanuit de WAD-Code gewenst dat er ook andere aanbieders van dopingcontroles actief kunnen zijn in Nederland, bijvoorbeeld bij grote sportevenementen die door internationale sportfederaties in Nederland worden georganiseerd. Het is daarom uitdrukkelijk niet de bedoeling om met dit wetsvoorstel een monopoliepositie voor het zbo Dopingautoriteit te creëren. Naar mijn mening kunnen het zbo en andere aanbieders van dopingcontroles naast elkaar bestaan, ook in de nieuwe situatie na inwerkingtreding van dit wetsvoorstel.

Het toebedelen van een toezichthoudende rol aan het zbo Dopingautoriteit zou betekenen dat zij toezicht moet gaan houden op haar eigen concurrenten en dat vind ik niet wenselijk. Verder verwijs ik naar het antwoord op vraag 32 van de leden van de Pvda-fractie, waarin ik onder meer aangeef dat naar mijn mening WADA in de beste positie is om toe te zien op of commerciële aanbieders van dopingcontroles zich aan de internationale dopingregels houden.

Bij het opstellen van het wetsvoorstel is inderdaad nagedacht over de positie van commerciële aanbieders van dopingcontroles en het toezicht op het functioneren hierop. Uiteindelijk is doorslaggevend geweest dat de activiteiten van deze commerciële aanbieders in Nederland door alle betrokken partijen gewenst zijn. Het toezicht op naleving van de dopingregels door deze aanbieders is naar mijn mening afdoende belegd bij de opdrachtgevers van deze aanbieders en WADA.

Ik vertrouw erop dat ik met het bovenstaande in voldoende mate heb geantwoord op de vragen van de verschillende fracties.

De Minister voor Medische Zorg, B.J. Bruins