INHOUDSOPGAVE
|
A. |
Artikelsgewijze toelichting bij het wetsvoorstel |
1 |
|
B. |
Begrotingstoelichting |
3 |
|
1. |
Leeswijzer |
3 |
|
2. |
Het beleid |
3 |
|
Overzicht belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties |
3 |
|
|
2.2. |
De beleidsartikelen |
5 |
|
Beleidsartikel 1. Woningmarkt |
5 |
|
|
Beleidsartikel 2. Woonomgeving en bouw |
7 |
|
|
Beleidsartikel 3. Kwaliteit Rijksdienst |
9 |
|
|
Beleidsartikel 6. Uitvoering Rijksvastgoedbeleid |
9 |
|
|
2.3 |
Baten-lastenagentschappen |
10 |
|
Rijksvastgoedbedrijf (RVB) |
10 |
|
|
Dienst van de Huurcommissie (DHC) |
14 |
Wetsartikelen 1 en 2
De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2016 wijzigingen aan te brengen in:
• de begrotingsstaat van Wonen en Rijksdienst;
• de begrotingsstaat inzake de agentschappen.
De in de begrotingsstaten opgenomen begrotingsartikelen en agentschappen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).
mede namens de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, De Minister voor Wonen en Rijksdienst, S.A. Blok
Algemeen
De eerste suppletoire begroting geeft een beeld van de uitvoering van de begroting 2016. De stand van de eerste suppletoire begroting wordt vanaf de stand van de ontwerp begroting 2016 opgebouwd.
Dit begrotingshoofdstuk is een programma-begroting en heeft geen apart centraal apparaatsartikel. De apparaatsuitgaven zijn opgenomen bij de begroting van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII).
Tabel budgettaire gevolgen van beleid
In de tabel budgettaire gevolgen van beleid worden per artikelonderdeel op het niveau van de financiële instrumenten de beleidsmatige en technische mutaties toegelicht groter dan of gelijk aan de ondergrens zoals deze in de Rijksbegrotingsvoorschriften (RBV) zijn opgenomen (de zgn. staffel).
De in de tabel budgettaire gevolgen van beleid gepresenteerde budgetflexibiliteit (juridisch verplicht) is de stand per 29 april 2016.
Baten-lastenagentschap Rijksvastgoedbedrijf (RVB)
Met het instellingsbesluit baten-lastenagenschap Rijksvastgoedbedrijf (Stc. 5 februari 2016 nr. 5345) heeft het Rijksvastgoedbedrijf met ingang van 1 januari 2016 de agentschapstatus. Met de mutaties in de 1e suppletoire begroting 2016 wordt invulling gegeven aan de overgang van de agentschappen Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB), de Rijksgebouwendienst (RGD) en de Dienst Vastgoed Defensie (DVD) naar het agentschap Rijksvastgoedbedrijf (RVB).
|
Uitgaven |
Artikelnummer |
Uitgaven 2016 |
|---|---|---|
|
Vastgestelde begroting 2016 |
3.760.382 |
|
|
Belangrijkste suppletoire mutaties: |
||
|
1) Huurtoeslag |
art. 1.1 |
234.000 |
|
2) Huisvestingsvoorziening |
art. 1.1 |
25.000 |
|
3) Energiebesparing eigenaar-bewoners |
art. 2.1 |
25.000 |
|
4) Fonds Energiebesparing Huursector |
art. 2.1 |
25.000 |
|
5) Kasschuif RFE III energieakkoord |
art. 2.1 |
35.000 |
|
Overige mutaties |
overige |
124.817 |
|
Stand 1e suppletoire begroting 2016 |
4.229.199 |
Artikel 1
Huurtoeslag
Door hogere aantallen aanvragers (onder meer door de instroom van vergunninghouders), een lager niet-gebruik en een aanpassing van het heffingsvrije vermogen is er bij de huurtoeslag sprake van tegenvallers. De tekorten voor komende jaren worden binnen de huurtoeslag opgevangen door een verhoging van de zogenaamde kwaliteitskorting. De inpassing van de tekorten binnen het instrument wordt dit jaar voorbereid. Hiertoe wordt een algemene maatregel van bestuur opgesteld. De definitieve vormgeving van de dekking van het tekort op de huurtoeslag wordt betrokken bij nadere budgettaire besluitvorming.
Huisvestingsvoorziening
Het Rijk en de gemeenten hebben afgelopen najaar afgesproken om een huisvestingsvoorziening voor 14.000 vergunninghouders te realiseren, bovenop de bestaande woningvoorraad. Voor deze huisvestingsvoorziening is een subsidieregeling ingesteld. Deze subsidieregeling wordt gefinancierd vanuit de besparing op de huurtoeslag, die ontstaat doordat vergunninghouders in deze huisvestingsvoorziening geen recht op huurtoeslag hebben.
Artikel 2
Energiebesparing eigenaar-bewoners
In het kader van het Belastingplan 2016 heeft het kabinet € 100 mln. vrijgemaakt om huiseigenaren (eigenaar-bewoners) te stimuleren energiebesparende maatregelen te nemen. Hiervan wordt in 2016 € 40 mln. toegevoegd aan de begroting van Wonen en Rijksdienst. Aan de aanvullende post wordt in de jaren 2016 tot 2018 de resterende € 60 mln. toegevoegd in afwachting van verdere uitwerking.
Fonds Energiebesparing Huursector (FEH)
Eind 2014 is het Fonds Energiebesparing Huursector (FEH) opengesteld voor woningcorporaties en voor overige verhuurders. Omdat het aantal aanvragen achter bleef bij de verwachtingen, zijn de niet bestede middelen meegenomen naar 2016.
Kasschuif RFE III energieakkoord
Niet bestede middelen uit het beoogde fonds energiebesparing voor Verenigingen van Eigenaren (RFE III) worden ingezet ter dekking van uitvoeringsproblematiek bij het energielabel (€ 15 mln.). Daarnaast wordt in lijn met de motie De Vries (Kamerstukken II, 2015–2016, 34 300 nr. 18) een plan uitgewerkt om de overige € 20 mln. in te zetten voor een fonds duurzaam funderingsherstel. Op het moment dat aan de randvoorwaarden wordt voldaan, kan worden overgegaan tot instelling van het fonds.
|
Ontvangsten |
Artikelnummer |
Ontvangsten 2016 |
|---|---|---|
|
Vastgestelde begroting 2016 |
629.088 |
|
|
Belangrijkste suppletoire mutaties: |
||
|
1. Surplus eigen vermogen RGD |
art. 6 |
135.000 |
|
Overige mutaties |
31.574 |
|
|
Stand 1e suppletoire begroting 2016 |
795.662 |
Artikel 6
Surplus eigen vermogen RGD
Het surplus aan eigen vermogen (EV) bij de voormalige Rijksgebouwendienst (RGD) wordt afgeroomd. Deze middelen worden teruggegeven aan departementen, waarvan € 50 mln. door het Ministerie van Veiligheid en Justitie reeds eerder is benut in de begrotingsbrief van november 2015.
|
Stand vastgestelde begroting 2016 |
Mutaties 1e suppletoire begroting |
Stand 1e suppletoire begroting |
Mutaties 2017 |
Mutaties 2018 |
Mutaties 2019 |
Mutaties 2020 |
||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Verplichtingen: |
3.569.919 |
276.587 |
3.846.506 |
509.322 |
417.996 |
340.357 |
332.029 |
|
|
Uitgaven: |
3.569.919 |
276.587 |
3.846.506 |
509.322 |
417.996 |
340.357 |
332.029 |
|
|
Waarvan juridisch verplicht |
100% |
100% |
||||||
|
1.1 |
Betaalbaarheid |
3.562.537 |
277.087 |
3.839.624 |
509.822 |
417.996 |
340.357 |
332.029 |
|
Subsidies |
9.788 |
39.033 |
48.821 |
37.500 |
25.000 |
0 |
0 |
|
|
Beleidsprogramma betaalbaarheid |
508 |
0 |
508 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Bevordering eigen woningbezit (BEW) |
8.122 |
– 1.000 |
7.122 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Huisvestingsvoorziening statushouders |
0 |
25.000 |
25.000 |
37.500 |
25.000 |
0 |
0 |
|
|
Saneringsbijdrage woningcorporatie WSG |
0 |
15.033 |
15.033 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Woonconsumentenorganisaties |
1.158 |
0 |
1.158 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Opdrachten |
987 |
850 |
1.837 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Begrotingsreserve WSW |
0 |
850 |
850 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Beleidsprogramma betaalbaarheid |
987 |
0 |
987 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Inkomensoverdracht |
3.536.049 |
234.170 |
3.770.219 |
470.257 |
390.798 |
338.257 |
329.929 |
|
|
Huurtoeslag |
3.536.049 |
234.170 |
3.770.219 |
470.257 |
390.798 |
338.257 |
329.929 |
|
|
Bijdragen aan baten-lastenagentschappen |
2.890 |
– 1.766 |
1.124 |
665 |
798 |
700 |
700 |
|
|
Beleidsprogramma betaalbaarheid (Agentschap (RvO) |
2.890 |
– 2.890 |
0 |
– 2.890 |
– 2.890 |
– 2.890 |
– 2.890 |
|
|
Uitvoeringskosten (BEW) |
0 |
124 |
124 |
2.755 |
2.888 |
2.890 |
2.890 |
|
|
Uitvoeringskosten huisvestingsvoorziening statushouders |
0 |
1.000 |
1.000 |
800 |
800 |
700 |
700 |
|
|
Bijdragen aan ZBO's / RWT's |
12.417 |
300 |
12.717 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Huurcommissie |
12.102 |
300 |
12.402 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Overige uitvoeringsinstanties |
315 |
0 |
315 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken |
406 |
4.500 |
4.906 |
1.400 |
1.400 |
1.400 |
1.400 |
|
|
Belastingdienst |
406 |
4.500 |
4.906 |
1.400 |
1.400 |
1.400 |
1.400 |
|
|
1.2 |
Onderzoek en kennisoverdracht |
7.382 |
– 500 |
6.882 |
– 500 |
0 |
0 |
0 |
|
Subsidies |
1.801 |
167 |
1.968 |
125 |
125 |
125 |
0 |
|
|
Samenwerkende kennisinstellingen e.a. |
1.801 |
167 |
1.968 |
125 |
125 |
125 |
0 |
|
|
Opdrachten |
5.581 |
– 1.817 |
3.764 |
– 3.475 |
– 3.225 |
– 1.275 |
– 2.850 |
|
|
Basisonderzoek en verkenningen |
5.581 |
– 1.817 |
3.764 |
– 3.475 |
– 3.225 |
– 1.275 |
– 2.850 |
|
|
Bijdragen aan ZBO's / RWT's |
0 |
1.150 |
1.150 |
2.850 |
3.100 |
1.150 |
2.850 |
|
|
Basisonderzoek en verkenningen |
0 |
1.150 |
1.150 |
2.850 |
3.100 |
1.150 |
2.850 |
|
|
Ontvangsten: |
442.429 |
6.554 |
448.983 |
– 1.966 |
7.993 |
8.997 |
1.985 |
|
Toelichting
Huisvestingsvoorziening statushouders
Onder invloed van de snel oplopende instroom van vluchtelingen en vergunninghouders is in 2015 een aanvullend pakket aan maatregelen afgesproken om de huisvesting van deze groep te faciliteren. Een deel van de maatregelen maakt onderdeel uit van het in november 2015 gesloten Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom. Het betreft maatregelen die samen bijdragen aan de uitstroom van vergunninghouders uit de opvang van het COA naar reguliere huisvesting. Eén van de maatregelen betreft de introductie van de tijdelijke regeling stimulering huisvesting vergunninghouders voor het realiseren van extra huisvestingscapaciteit. De mutatie betreft de raming van de op basis van deze regeling te verstrekken subsidies en de uitvoeringskosten van de regeling (Kamerstukken 34 350, 2015–2016, nr. 1).
Saneringsbijdrage woningcorporatie WSG
De Woningstichting Geertruidenberg (WSG) ontvangt in 2016 een saneringsbijdrage van afgerond € 15 mln. Deze bijdrage wordt onttrokken aan de begrotingsreserve voor sanering- en projectsteun aan woningcorporaties. Deze mutatie (uitgaven en ontvangsten) betreft de betaling aan WSG (uitgaven) en de onttrekking aan de begrotingsreserve voor sanering- en projectsteun woningcorporaties (ontvangsten).
Huurtoeslag
Door hogere aantallen aanvragers (onder meer door de instroom van vergunninghouders), een lager niet-gebruik en een aanpassing van het heffingsvrije vermogen is er bij de huurtoeslag sprake van tegenvallers. Daarnaast zijn tekorten uit eerdere jaren slechts incidenteel gecompenseerd. De tekorten worden binnen de huurtoeslag opgevangen door een verhoging van de zogenaamde kwaliteitskorting. De inpassing van de tekorten binnen het instrument wordt dit jaar voorbereid. Hiertoe wordt een algemene maatregel van bestuur opgesteld. De definitieve vormgeving van de dekking van het tekort op de huurtoeslag wordt betrokken bij nadere budgettaire besluitvorming.
Ontvangsten
Zie de toelichting bij artikelonderdeel 1.1 Saneringsbijdrage woningcorporatie WSG.
Huurtoeslag
Op basis van de huidige uitvoeringsinformatie is de raming bijgesteld.
Budgettaire gevolgen van beleid (bedragen x € 1.000)
|
Stand vastgestelde begroting 2016 |
Mutaties 1e suppletoire begroting |
Stand 1e suppletoire begroting |
Mutaties 2017 |
Mutaties 2018 |
Mutaties 2019 |
Mutaties 2020 |
||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Verplichtingen: |
105.530 |
304.238 |
409.768 |
5.135 |
902 |
1.500 |
0 |
|
|
Uitgaven: |
26.530 |
169.238 |
195.768 |
5.135 |
902 |
1.500 |
0 |
|
|
Waarvan juridisch verplicht |
77% |
77% |
||||||
|
2.1 |
Energie en bouwkwaliteit |
15.588 |
89.400 |
104.988 |
4.500 |
900 |
1.500 |
0 |
|
Subsidies |
9.182 |
80.728 |
89.910 |
– 716 |
– 2.916 |
– 1.917 |
– 1.916 |
|
|
Beleidsprogramma Energiebesparing |
8.222 |
– 300 |
7.922 |
– 716 |
– 1.816 |
– 1.917 |
– 1.916 |
|
|
Beleidsprogramma bouwregelgeving |
600 |
228 |
828 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Energiebesparing Koopsector |
0 |
25.000 |
25.000 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Energiebesparing verhuurders |
300 |
800 |
1.100 |
0 |
– 1.100 |
0 |
0 |
|
|
Revolverend fonds EGO |
0 |
55.000 |
55.000 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Tijdelijke regeling blok voor blok |
60 |
0 |
60 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Opdrachten |
6.406 |
– 4.103 |
2.303 |
– 2.353 |
– 2.433 |
– 2.133 |
– 2.131 |
|
|
Beleidsprogramma Energiebesparing |
4.313 |
– 3.875 |
438 |
– 2.353 |
– 2.433 |
– 2.133 |
– 2.131 |
|
|
Beleidsprogramma bouwregelgeving |
2.093 |
– 228 |
1.865 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Bijdragen aan baten-lastenagentschappen |
0 |
12.550 |
12.550 |
7.344 |
6.024 |
5.325 |
3.822 |
|
|
Handhaving Energielabel |
0 |
500 |
500 |
500 |
500 |
500 |
500 |
|
|
Uitvoering Energieakkoord |
0 |
12.050 |
12.050 |
6.844 |
5.524 |
4.825 |
3.322 |
|
|
Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken |
0 |
225 |
225 |
225 |
225 |
225 |
225 |
|
|
Beleidsprogramma Energiebesparing |
0 |
225 |
225 |
225 |
225 |
225 |
225 |
|
|
2.2 |
Woningbouwproductie |
8.583 |
6.745 |
15.328 |
135 |
2 |
0 |
0 |
|
Subsidies |
200 |
0 |
200 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Beleidsprogramma Woningbouw |
200 |
0 |
200 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Opdrachten |
1.573 |
0 |
1.573 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Beleidsprogramma Woningbouw |
1.573 |
0 |
1.573 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Bijdragen aan baten-lastenagentschappen |
6.810 |
6.745 |
13.555 |
135 |
2 |
0 |
0 |
|
|
Beleidsprogramma Woningbouw |
6.810 |
6.745 |
13.555 |
135 |
2 |
0 |
0 |
|
|
2.3 |
Kwaliteit woonomgeving |
1.959 |
246 |
2.205 |
500 |
0 |
0 |
0 |
|
Subsidies |
749 |
546 |
1.295 |
341 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Beleidsprogramma woonomgeving e.a. |
749 |
546 |
1.295 |
341 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Opdrachten |
1.210 |
– 300 |
910 |
159 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Beleidsprogramma woonomgeving e.a. |
1.210 |
– 300 |
910 |
159 |
0 |
0 |
0 |
|
|
2.4 |
Revolverend Fonds Energiebesparing Verhuurders |
400 |
72.847 |
73.247 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
Leningen |
0 |
72.800 |
72.800 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Revolverend Fonds Energiebesparing verhuurders |
0 |
72.800 |
72.800 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Bijdragen aan baten-lastenagentschappen |
400 |
47 |
447 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Uitvoeringskosten Revolverend Fonds Energiebesparing Verhuurders |
400 |
47 |
447 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Ontvangsten: |
91 |
0 |
91 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
Toelichting
Energiebesparing Koopsector
In het kader van het Belastingplan 2016 heeft het kabinet € 100 mln. vrijgemaakt om huiseigenaren (eigenaar-bewoners) te stimuleren energiebesparende maatregelen te nemen, aanvullend op de middelen die het kabinet beschikbaar heeft gesteld voor het NEF.
In de brief van 26 januari 2016 (Kamerstukken II, 30 196, nr. 384) is de Tweede Kamer geïnformeerd over de uitwerking.
Van deze € 100 mln. wordt voor 2016 bij Voorjaarsnota € 40 mln. toegevoegd aan de begroting van Wonen en Rijksdienst. Deze middelen worden als volgt verdeeld:
• € 25 mln. toegevoegd aan het instrument «Energiebesparing Koopsector» voor de nog in te stellen subsidieregeling energiebesparing koopsector, Deze is beoogd om dit najaar in werking te treden;
• € 10 mln. voor het Nationaal Energiespaarfonds aan het instrument «Revolverend fonds EGO»;
• € 5 mln. voor de uitvoeringskosten van de subsidieregeling energiebesparing koopsector aan het instrument «Uitvoering Energieakkoord».
Aan de aanvullende post wordt in de jaren 2016 tot 2018 de resterende € 60 mln. toegevoegd in afwachting van verdere uitwerking.
Revolverend Fonds EGO
In 2015 niet bestede middelen (€ 35 mln.) uit het beoogde fonds energiebesparing voor Verenigingen van Eigenaren (RFE III) worden ingezet ter dekking van uitvoeringsproblematiek bij het energielabel (€ 15 mln.) en meerjarig toegevoegd aan het instrument «Uitvoering Energieakkoord». Daarnaast wordt in lijn met de motie De Vries (Kamerstukken II, 2015–2016, 34 300 nr. 18) een plan uitgewerkt om de overige € 20 mln. in te zetten voor een fonds duurzaam funderingsherstel. Op het moment dat aan de randvoorwaarden wordt voldaan, wordt overgegaan tot instelling van het fonds. Voorts is de raming met € 25 mln. verhoogd omdat de tweede tranche van de rijksbijdrage aan het Nationaal Energiebespaarfonds (NEF) niet in 2015 tot uitbetaling is gekomen en is doorgeschoven naar 2016. Tenslotte is een bedrag van € 10 mln. toegevoegd om de leenvoorwaarden en de marketing van het NEF te verbeteren. Zie ook de toelichting bij Energiebesparing Koopsector.
Beleidsprogramma Energiebesparing
Voor het financieren van de jaaropdracht 2016 aan de Rijksdienst voor ondernemend Nederland (RVO) vindt er een budget overheveling plaats van € 3,1 mln. Van het beleidsprogramma Energiebesparing (artikel onderdeel 2.1) naar het beleidsprogramma Woningbouw (artikel onderdeel 2.2)
Uitvoering Energieakkoord
Voor de uitvoering van het energieakkoord en in het bijzonder het energielabel (op grond van de EPBD-richtlijn) worden niet bestede middelen uit het beoogde fonds energiebesparing (RFE III) ingezet voor doorontwikkeling en beheer. Voor de jaren 2016 t/m 2019 in totaal gaat het om € 15 mln., waarvan € 7 mln. in 2016. Voor de uitvoering van de nog in stellen subsidieregeling energiebesparing koopsector is € 5 mln. geraamd. Zie ook de toelichting bij Energiebesparing Koopsector.
Beleidsprogramma Woningbouw
De RVO voert enkele regelingen uit op het terrein van de Woningmarkt, zoals de regeling Bevorderen Eigen Woningbezit (BEW). Deze uitgaven worden verantwoord op artikel 2. Woonomgeving en bouw.
Voorts vindt er een budget overheveling plaats van het beleidsprogramma Energiebesparing (artikel onderdeel 2.1) naar het beleidsprogramma Woningbouw (artikel onderdeel 2.2)
Revolverend Fonds Energiebesparing Huursector
Het beschikbare budget voor het Revolverend fonds Energiebesparing Huursector ad € 72,8 mln. is in 2015 niet tot uitbetaling gekomen en is doorgeschoven naar 2016.
|
Stand vastgestelde begroting 2016 |
Mutaties 1e suppletoire begroting |
Stand 1e suppletoire begroting |
Mutaties 2017 |
Mutaties 2018 |
Mutaties 2019 |
Mutaties 2020 |
||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Verplichtingen: |
19.187 |
2.279 |
21.466 |
– 341 |
– 341 |
– 106 |
– 106 |
|
|
Uitgaven: |
19.187 |
2.279 |
21.466 |
– 341 |
– 341 |
– 106 |
– 106 |
|
|
Waarvan juridisch verplicht |
59% |
62% |
||||||
|
3.1 |
Kwaliteit Rijksdienst |
19.187 |
2.279 |
21.466 |
– 341 |
– 341 |
– 106 |
– 106 |
|
Subsidies |
3.600 |
0 |
3.600 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Fysieke Werkomgeving Rijk |
200 |
0 |
200 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Subsidie A&O-fonds |
3.400 |
0 |
3.400 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Opdrachten |
8.172 |
479 |
8.651 |
– 341 |
– 341 |
– 106 |
– 106 |
|
|
Bedrijfsvoering Rijk |
8.172 |
479 |
8.651 |
– 341 |
– 341 |
– 106 |
– 106 |
|
|
Bijdragen aan baten-lastenagentschappen |
7.415 |
1.800 |
9.215 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Arbeidsmarkt Communicatie |
5.755 |
0 |
5.755 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Bijdrage |
1.660 |
0 |
1.660 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
FMHaaglanden (eigenaarsbijdrage) |
0 |
1.000 |
1.000 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
UBR (eigenaarsbijdrage) |
0 |
800 |
800 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Ontvangsten: |
0 |
7.322 |
7.322 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
Toelichting
Ontvangsten
Het surplus van FMHaaglanden wordt conform de regeling agentschappen nu bij 1e suppletoire begroting uitgekeerd aan de eigenaar. Vervolgens wordt € 6,3 mln. teruggegeven aan de opdrachtgevers. Het resterende bedrag blijft bij FMHaaglanden als reservering voor mogelijke gevolgen van de verhuizing van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en het Ministerie van Buitenlandse Zaken naar een PPS pand (Publiek Private Samenwerking).
|
Stand vastgestelde begroting 2016 |
Mutaties 1e suppletoire begroting |
Stand 1e suppletoire begroting |
Mutaties 2017 |
Mutaties 2018 |
Mutaties 2019 |
Mutaties 2020 |
||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Verplichtingen: |
144.746 |
20.713 |
165.459 |
– 5.835 |
– 5.147 |
– 5.363 |
– 4.506 |
|
|
Uitgaven: |
144.746 |
20.713 |
165.459 |
– 5.835 |
– 5.147 |
– 5.363 |
– 4.506 |
|
|
Waarvan juridisch verplicht |
72% |
100% |
||||||
|
6.1 |
Een doelmatige uitvoeringspraktijk van de Rijkshuisvesting |
54.394 |
13.503 |
67.897 |
– 8.035 |
– 7.347 |
– 7.563 |
– 6.706 |
|
Bijdragen aan baten-lastenagentschappen |
54.394 |
13.503 |
67.897 |
– 8.035 |
– 7.347 |
– 7.563 |
– 6.706 |
|
|
Bijdrage aan RVB voor huisv Koninklijk Huis, HoCoSta's en AZ |
39.452 |
13.502 |
52.954 |
– 8.495 |
– 7.807 |
– 8.023 |
– 7.166 |
|
|
Bijdrage aan RVB voor monumenten |
5.576 |
1.579 |
7.155 |
750 |
750 |
750 |
750 |
|
|
Bijdrage aan RVB voor rijkshuisvesting |
9.366 |
– 1.578 |
7.788 |
– 290 |
– 290 |
– 290 |
– 290 |
|
|
6.2 |
Beheer materiele activa |
90.352 |
7.210 |
97.562 |
2.200 |
2.200 |
2.200 |
2.200 |
|
Opdrachten |
11.179 |
5.000 |
16.179 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Beheer en plankosten |
11.179 |
5.000 |
16.179 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Bekostiging |
58.949 |
2.200 |
61.149 |
2.200 |
2.200 |
2.200 |
2.200 |
|
|
Zakelijke lasten |
58.949 |
2.200 |
61.149 |
2.200 |
2.200 |
2.200 |
2.200 |
|
|
Bijdragen aan baten-lastenagentschappen |
20.224 |
10 |
20.234 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Bijdrage RVB |
20.224 |
10 |
20.234 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Ontvangsten: |
186.568 |
152.698 |
339.266 |
2.200 |
2.200 |
2.200 |
2.200 |
|
Toelichting
Bijdrage aan RVB voor huisvesting Koninklijk Huis, Hoge Colleges van Staat en AZ
De (egalisatie)schuld aan het RVB wordt (vervroegd) afgelost in 2016. Hierdoor stijgen de uitgaven in 2016 en dalen de uitgaven in latere jaren.
Daarnaast heeft voor de renovatie van het Binnenhof heeft een kasschuif plaatsgevonden tot en met 2042.
Beheer en plankosten
Voor 2016 worden hogere kosten voor beheer voorzien, onder andere als gevolg van complex Veenhuizen.
Ontvangsten
Deze ontvangsten betreffen met name het surplus eigen vermogen dat conform de Regeling Agentschappen uiterlijk bij 1e suppletoire begroting wordt uitgekeerd aan de eigenaar. Het overgrote deel hiervan is uitgekeerd aan de opdrachtgevers. Een deel van de ontvangst is ingezet om knelpunten op artikel 6 op te lossen.
Rijksvastgoedbedrijf (was: Rijksgebouwendienst, Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf en Dienst Vastgoed Defensie)
Inleiding
Met het instellingsbesluit baten-lastenagenschap Rijksvastgoedbedrijf (Stc. 5 februari 2016 nr. 5345) heeft het Rijksvastgoedbedrijf met ingang van 1 januari 2016 de agentschapstatus. Met de mutaties in de 1e suppletoire begroting 2016 wordt invulling gegeven aan de overgang van de agentschappen Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB), de Rijksgebouwendienst (RGD) en de Dienst Vastgoed Defensie (DVD) naar het agentschap Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Na de voorgeschreven voorhangprocedure is de fusie nu werkelijkheid.
De vastgoedportefeuille die door de fusie is ontstaan, is de grootste en meest diverse vastgoedportefeuille van Nederland en bestaat uit (landbouw)gronden, gevangenissen, rechtbanken, kazernes, vliegvelden, oefenterreinen, ministeries, havens, (belasting)kantoren, monumenten zonder huisvestingsfunctie, musea en paleizen. Het gaat in totaal om ruim 12 miljoen vierkante meters aan gebouwen en circa 94.000 hectare aan grond.
Het Rijksvastgoedbedrijf zet dit vastgoed in voor de realisatie van rijksoverheiddoelen, in samenwerking met, en met het oog voor de omgeving. De opdracht is het effectief en efficiënt inzetten van het rijksvastgoed, het financieel en maatschappelijk rendement uit vastgoed optimaliseren en het verlagen van kosten voor het Rijk.
Het Rijksvastgoedbedrijf verzorgt o.a.:
• de rijkshuisvesting voor kantoren en specialties;
• de huisvesting van de Hoge Colleges van Staat en het Ministerie van Algemene Zaken, de huisvesting van het Koninklijk Huis voor zover vallend onder de verantwoordelijkheid van de Staat en de instandhouding van monumenten in beheer van het Rijksvastgoedbedrijf;
• de doelmatige verkoop van overtollig rijksvastgoed en geeft dit waar mogelijk in gebruik;
• uitgifte in pacht van gronden;
• de vertegenwoordiging namens het Rijk bij gebiedsontwikkelingsprojecten waarbij meervoudige rijksdoelstellingen aanwezig zijn;
• onderhoud aan en beheer van defensiegebouwen en terreinen;
• projectontwikkeling voor Defensie.
Exploitatie
|
Omschrijving |
Stand 1e sup. begroting 2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
2020 |
|---|---|---|---|---|---|
|
Baten |
|||||
|
Omzet moederdepartement |
35.166 |
30.822 |
30.267 |
29.832 |
29.652 |
|
Omzet overige departementen |
1.063.378 |
1.065.841 |
1.075.725 |
1.101.988 |
1.098.777 |
|
Omzet derden |
81.105 |
71.409 |
95.730 |
108.211 |
108.211 |
|
Rentebaten |
0 |
124 |
124 |
124 |
124 |
|
Vrijval voorzieningen |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
Bijzondere baten |
37.665 |
33.794 |
30.524 |
28.402 |
28.271 |
|
Totaal baten |
1.217.314 |
1.201.990 |
1.232.370 |
1.268.557 |
1.265.035 |
|
Lasten |
|||||
|
Apparaatskosten |
|||||
|
– personele kosten |
159.466 |
140.239 |
135.219 |
126.870 |
125.768 |
|
– Waarvan eigen personeel |
130.969 |
126.446 |
121.998 |
119.765 |
118.721 |
|
– Waarvan externe inhuur |
21.750 |
8.550 |
8.100 |
2.100 |
2.100 |
|
– Waarvan overige personele kosten |
6.748 |
5.243 |
5.121 |
5.005 |
4.947 |
|
Materiële kosten |
52.026 |
103.916 |
128.584 |
139.867 |
140.314 |
|
– Waarvan apparaat ICT |
24.247 |
21.089 |
21.239 |
21.390 |
21.390 |
|
– Waarvan bijdrage SSO's |
0 |
750 |
750 |
750 |
750 |
|
– Waarvan overige materiële kosten |
27.779 |
82.077 |
106.595 |
117.727 |
118.174 |
|
Rentelasten |
32.641 |
54.404 |
63.605 |
72.973 |
78.839 |
|
Afschrijvingskosten |
238.477 |
283.180 |
296.484 |
311.227 |
323.429 |
|
– Materieel |
238.477 |
283.165 |
296.469 |
311.212 |
323.414 |
|
– Waarvan apparaat ICT |
0 |
40 |
40 |
40 |
40 |
|
– Immaterieel |
0 |
15 |
15 |
15 |
15 |
|
Overige lasten |
|||||
|
– Dotaties voorzieningen |
12.000 |
11.000 |
11.000 |
11.000 |
11.000 |
|
– Bijzondere lasten |
722.704 |
609.249 |
597.510 |
606.583 |
585.759 |
|
Totaal lasten |
1.217.314 |
1.201.989 |
1.232.402 |
1.268.520 |
1.265.109 |
|
Saldo van baten en lasten |
0 |
1 |
– 32 |
37 |
– 74 |
Toelichting
De stand 1e suppletoire begroting 2016 betreft recente inzichten in de baten en lasten van het nieuwe agentschap Rijksvastgoedbedrijf. De cijfers over 2017 en later betreffen de technische optelling van de begrotingen van de 3 agentschappen die in het Rijksvastgoedbedrijf zijn ondergebracht en aansluiten bij het resultaat zoals gepresenteerd op Prinsjesdag. Het meerjarige beeld vanaf 2017 wordt geactualiseerd in de Ontwerpbegroting 2017.
Uitgangspunt voor de begroting van baten en lasten van het Rijksvastgoedbedrijf is een kostendekkende op output gebaseerde exploitatie. De eigenaar heeft de tarieven 2016 voor rijkshuisvesting en de overige dienstverlening vastgesteld.
In de hierna volgende tabel zijn de bijzondere lasten gespecificeerd.
|
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
2020 |
|
|---|---|---|---|---|---|
|
Markthuren |
203.169 |
205.000 |
198.000 |
187.000 |
170.200 |
|
DBFMO-lasten |
83.785 |
93.310 |
107.662 |
118.988 |
118.988 |
|
Onderhoud |
273.738 |
238.306 |
228.615 |
239.195 |
234.773 |
|
Belastingen en heffingen |
23.665 |
20.000 |
19.900 |
19.900 |
19.900 |
|
Energielasten |
35.052 |
||||
|
Ontwikkeling en verkoop onroerend goed |
73.241 |
||||
|
Overige lasten |
30.054 |
52.634 |
43.334 |
41.499 |
41.899 |
|
Totaal |
722.704 |
609.250 |
597.511 |
606.582 |
585.760 |
Kasstroomoverzicht
|
Kasstroomoverzicht baten-lastenagentschap RVB |
||
|---|---|---|
|
(Bedragen x € 1.000) |
Stand 1e sup. begroting |
|
|
1. |
Rekening-courant RHB 1 januari 2016 |
661.883 |
|
Totaal ontvangsten operationele kasstroom (+) |
1.179.649 |
|
|
Totaal uitgaven operationele kasstroom (-/-) |
981.563 |
|
|
2. |
Totaal operationele kasstroom |
198.086 |
|
Totaal investeringen (-/-) |
– 520.000 |
|
|
Totaal boekwaarde desinvesteringen (+) |
30.000 |
|
|
3. |
Totaal investeringskasstroom |
– 490.000 |
|
Eenmalige uitkering aan moederdepartement (-/-) |
– 161.108 |
|
|
Eenmalige storting door het moederdepartement (+) |
0 |
|
|
Aflossingen op leningen (-/-) |
– 388.039 |
|
|
Beroep op leenfaciliteit (+) |
520.000 |
|
|
Totaal financieringskasstroom |
– 29.147 |
|
|
4. |
Rekening-courant RHB 31 december 2016 (=1+2+3+4) |
340.822 |
Toelichting
De afdracht aan het moederdepartement betreft het surplus op het eigen vermogen. De investeringen en het beroep op de leenfaciliteit zijn met name gebaseerd op lopende en voorgenomen huisvestings-, en ontwikkelprojecten ingevolge het Kader Overname Rijksvastgoed (KORV).
Openingsbalans
|
1-1-2016 |
|
|---|---|
|
Activa |
|
|
Vaste activa |
|
|
Materiële vaste activa |
|
|
Grond en gebouwen |
4.456.690 |
|
Installaties en inventarissen |
779.497 |
|
Projecten in uitvoering |
255.093 |
|
Overige materiële vaste activa |
19 |
|
Vlottende activa |
|
|
Voorraden |
414.329 |
|
Onderhanden projecten |
23.399 |
|
Debiteuren |
34.965 |
|
Vordering moederdepartement |
88.789 |
|
Overige vorderingen en overlopende activa |
402.788 |
|
Liquide middelen |
661.883 |
|
Totaal activa |
7.117.452 |
|
Passiva |
|
|
Eigen vermogen |
|
|
Exploitatiereserve |
58.982 |
|
Surplus exploitatiereserve |
161.108 |
|
Voorzieningen |
123.194 |
|
Langlopende schulden |
5.682.322 |
|
Kortlopende schulden |
|
|
Crediteuren |
23.831 |
|
Schulden moederdepartement |
3.191 |
|
Overige schulden en overlopende passiva |
1.064.824 |
|
Totaal passiva |
7.117.452 |
Toelichting
De openingsbalans is samengesteld uit de vermogensbestanddelen van de drie in het agentschap Rijksvastgoedbedrijf samengevoegde organisaties, te weten voormalige agentschappen Rijksgebouwendienst, Dienst Vastgoed Defensie en Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf.
Het surplus op de exploitatiereserve betreft de overschrijding van de maximaal toegestane exploitatiereserve van € 59 mln. Dit maximum is berekend op grond van het daarover bepaalde in de Regeling Agentschappen. Het surplus zal worden afgedragen aan het moederdepartement.
Doelmatigheid
|
2016 |
|
|---|---|
|
Omzet per product * € 1.000 |
|
|
Verkoop vastgoed |
84.264 |
|
Verkoop grondstoffen |
233 |
|
T.b.s. kantoren en specialties |
866.569 |
|
Externe ingebruikgeving |
8.889 |
|
Aanvullende dienstverlening |
0 |
|
Gebiedsontwikkeling |
1.603 |
|
Projectontwikkeling |
24.400 |
|
Verwerving |
75 |
|
Beheren gebouwen niet in eigendom |
171.868 |
|
Expertise en advies |
9.150 |
|
Strat. advisering |
11.145 |
|
Overige producten |
1.454 |
|
saldo baten en lasten |
0 |
|
in % |
0,0% |
|
|
|
|
Huisvestingsvoorraad * 1.000 m2 BVO |
6.077 |
|
waarvan verhuurd |
5.415 |
|
waarvan eigendom |
4.780 |
|
waarvan huur |
1.297 |
|
Gemiddelde leegstand rijkshuisvesting voor rekening RVB 6,7% |
|
|
ITK rijkshuisvesting |
2,1–2,8 |
|
Voorraad beheerde Defensieobjecten |
|
|
Gebouwen * 1.000m2 BVO |
5.742 |
|
Terreinen * 1.000m2 BVO |
342.117 |
|
Doelmatigheid verkoop vastgoed |
>0 |
|
Bezetting ambtelijke fte's ultimo |
1.840 |
|
Apparaat-omzetindicator |
17,4% |
|
Directe uren per directe fte |
1.355 |
Toelichting
Het Rijksvastgoedbedrijf is een vraaggestuurde dienst. Afhankelijk van de vraag van departementen naar producten en diensten kan de omzet fluctueren. Hieraan gerelateerd zal ook de bezetting van personeel fluctueren.
Dienst van de Huurcommissie (DHC)
Inleiding
De ontwerpbegroting 2016 van de Dienst van de Huurcommissie (DHC) is opgesteld in de zomer van 2015. Op dat moment bestond er nog geen volledig inzicht in de werklast van DHC en de daaraan verbonden kosten in samenhang met de aard en omvang van de verzoeken om
geschilbeslechting in 2016, dat de basis vormt voor de offerte aan en de opdracht van de opdrachtgevende beleidsdirectie Woningmarkt. Inmiddels heeft die opdrachtverlening plaatsgevonden, en is mede op basis daarvan de raming van baten en lasten geactualiseerd. Daarbij is het voornemen om het huidige workflowsysteem en de kantoorautomatisering van DHC in 2016 te vervangen. De voorbereiding van de Europese aanbesteding daarvoor is inmiddels gestart. In het kader van deze vervanging zullen eenmalige transitiekosten gemaakt worden (inregeling, data-migratie, interfaces met andere systemen). Deze kosten leiden tot een verhoging van de materiële kosten. Wegens de voorwaarden die door de accountants gesteld worden aan het treffen van voorzieningen, kon voor deze kosten in 2015 geen voorziening getroffen worden. Als gevolg hiervan steeg het eigen vermogen van DHC per ultimo 2015 tot € 0,735 mln. Door de mutaties zoals voorgesteld in deze 1ste suppletoire begroting, zal het saldo van baten en lasten – € 0,710 worden. Dit negatief saldo kan derhalve gedekt worden door een intering op het eigen vermogen zonder dat dit negatief wordt.
Exploitatie
|
(1) |
(2) |
(3)=(1)+(2) |
|
|---|---|---|---|
|
Omschrijving |
Vastgestelde begroting |
Mutaties 1e suppletoire begroting |
Totaal geraamd |
|
Baten |
|||
|
Omzet moederdepartement |
12.102 |
513 |
12.615 |
|
Omzet overige departementen |
0 |
0 |
0 |
|
Omzet derden |
1.136 |
– 143 |
993 |
|
Rentebaten |
0 |
0 |
0 |
|
Vrijval voorzieningen |
0 |
0 |
0 |
|
Bijzondere baten |
0 |
870 |
870 |
|
Totaal baten |
13.238 |
1.240 |
14.478 |
|
Lasten |
|||
|
Apparaatskosten |
12.250 |
1.080 |
13.330 |
|
– personele kosten |
6.529 |
350 |
6.879 |
|
– Waarvan eigen personeel |
5.859 |
0 |
5.859 |
|
– Waarvan externe inhuur |
670 |
350 |
1.020 |
|
– Waarvan overige personele kosten |
0 |
0 |
0 |
|
Materiële kosten |
5.721 |
730 |
6.451 |
|
– Waarvan apparaat ICT |
2.825 |
730 |
3.555 |
|
– Waarvan bijdrage SSO's |
0 |
0 |
0 |
|
– Waarvan overige materiële kosten |
2.896 |
0 |
2.896 |
|
Rentelasten |
0 |
||
|
Afschrijvingskosten |
988 |
0 |
988 |
|
– Materieel |
24 |
0 |
24 |
|
– Waarvan apparaat ICT |
0 |
0 |
0 |
|
– Immaterieel |
964 |
0 |
964 |
|
Overige lasten |
0 |
870 |
870 |
|
– Dotaties voorzieningen |
0 |
0 |
0 |
|
– Bijzondere lasten |
0 |
870 |
870 |
|
Totaal lasten |
13.238 |
1.950 |
15.188 |
|
Saldo van baten en lasten |
0 |
– 710 |
– 710 |
Toelichting
Baten
Omzet moederdepartement
De omzetverhoging vloeit voort uit de begin 2016 verstrekte opdracht aan DHC voor de in 2016 uit te voeren werkzaamheden inzake de geschilbeslechting op basis van de Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte.
Omzet derden
De verwachte opbrengst uit leges is verlaagd op grond van het aantal verwachte leges-veroordelingen in 2016 en het (op basis van ervaringscijfers) verwachte gemiddelde bedrag per legesveroordeling.
Bijzondere baten
Ten behoeve van een aantal specifieke projecten heeft het moederdepartement in eerdere jaren specifieke bijdragen toegezegd en bij wijze van voorschot betaald. Jaarlijks wordt de definitieve hoogte van deze bijdragen bepaald op basis van de daadwerkelijk gemaakte kosten (zie verder onder bijzondere lasten).
Lasten
Apparaatskosten
Op grond van de verwachte werklast in 2016, is de omvang en samenstelling van de personele inzet bepaald. Deze bestaat naast de vaste medewerkers van DHC uit de inhuur van extern personeel, met name om de piekbelasting rond de jaarlijkse huurverhoging per 1 juli op te kunnen vangen. De raming van de materiële kosten is verhoogd met het oog op de in de Inleiding vermelde vervanging van het workflowsysteem van DHC dat het proces van geschilbeslechting ondersteunt, alsmede de kantoorautomatisering.
Bijzondere lasten
Deze lasten hebben betrekking op werkzaamheden en kosten voor specifieke projecten die niet in de 2016-kostprijzen en tarieven voor de opdrachtgever verwerkt zijn, maar waarvoor een aparte vergoeding van de opdrachtgever wordt verkregen op basis van daadwerkelijk gemaakte kosten. Het gaat daarbij om het project «Verbetering van de digitale dienstverlening» en het project «Behandeling van inkomensafhankelijke huurverhogingsgeschillen». Op grond van de realisatie in 2015 en de verwachtingen met betrekking tot de 2016-activiteiten, is een raming van de hiermee gemoeide kosten gemaakt; deze kosten worden gedekt door de hierboven genoemde «bijzondere baten».
Saldo van baten en lasten
Naar verwachting zal het exploitatieresultaat – € 0,71 mln. bedragen als gevolg van de vermelde vervanging van het workflowsysteem en de kantoorautomatisering. Dit zal ten laste van het eigen vermogen gebracht worden, dat naar verwachting niettemin per ultimo 2016 positief zal zijn.
Kasstroomoverzicht
|
(1) |
(2) |
(3)=(1)+(2) |
||
|---|---|---|---|---|
|
Vastgestelde begroting |
Mutaties 1esuppletoire begroting |
Stand 1e suppletoire begroting |
||
|
1. |
Rekening-courant RHB 1 januari 2016 |
4.918 |
– 636 |
4.282 |
|
Totaal ontvangsten operationele kasstroom (+) |
13.238 |
1.240 |
14.478 |
|
|
Totaal uitgaven operationele kasstroom (-/-) |
12.250 |
1.950 |
14.200 |
|
|
2. |
Totaal operationele kasstroom |
988 |
– 710 |
278 |
|
Totaal investeringen (-/-) |
– 988 |
0 |
– 988 |
|
|
Totaal boekwaarde desinvesteringen (+) |
0 |
0 |
0 |
|
|
3. |
Totaal investeringskasstroom |
– 988 |
0 |
– 988 |
|
Eenmalige uitkering aan moederdepartement (-/-) |
– 2.400 |
0 |
– 2.400 |
|
|
Eenmalige storting door het moederdepartement (+) |
0 |
0 |
0 |
|
|
Aflossingen op leningen (-/-) |
0 |
0 |
0 |
|
|
Beroep op leenfaciliteit (+) |
0 |
0 |
0 |
|
|
4. |
Totaal financieringskasstroom |
– 2.400 |
0 |
– 2.400 |
|
5. |
Rekening-courant RHB 31 december 2016 (=1+2+3+4) |
2.518 |
– 1.346 |
1.172 |
Toelichting
De verlaging van het tegoed bij de Rijksboekhouding per 1 januari 2016 is gebaseerd op het desbetreffend bedrag zoals opgenomen in de Jaarrekening 2015 van DHC. De verlaging van het (per saldo) totaal van de operationele kasstroom hangt samen met de hiervoor vermelde verhoging van materiële kosten die naar verwachting geheel in 2016 tot hogere uitgaven zal leiden.