Nr. 1 JAARVERSLAG VAN WONEN EN RIJKSDIENST (XVIII)

A. ALGEMEEN

1. AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

AAN de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het jaarverslag met betrekking tot de begroting van Wonen en Rijksdienst (XVIII) over het jaar 2015 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister voor Wonen en Rijksdienst decharge te verlenen over het in het jaar 2015 gevoerde financiële beheer.

De Minister voor Wonen en Rijksdienst, S.A. Blok

2. LEESWIJZER

Algemeen

Voor u ligt het jaarverslag 2015 van Wonen en Rijksdienst.

Beleidsverslag

In het beleidsverslag wordt teruggekeken op de belangrijkste resultaten die bereikt zijn in 2015.

Het beleidsverslag wordt afgesloten met een realisatie van de beleidsdoorlichtingen en een overzicht garanties en achterborgstellingen

Beleidsartikel

Budgettaire gevolgen van beleid

Alle financiële instrumenten worden onder de tabel budgettaire gevolgen van beleid in het jaarverslag toegelicht.

Jaarrekening

Jaarverantwoording agentschappen

De Dienst Vastgoed Defensie (DVD) is met ingang van 1^e suppletoire begroting 2015 over gegaan van het Ministerie van Defensie (X) naar de begroting van Wonen & Rijksdienst.

Topinkomens

Het jaarverslag van Wonen en Rijksdienst heeft geen WNT-overzicht (Wet Normering Topinkomens) opgenomen. Voor wat betreft de topinkomens wordt verwezen naar het jaarverslag van BZK (VII).

Bijlagen

Bijlage externe inhuur

Het jaarverslag van Wonen en Rijksdienst heeft geen bijlage inhuur externen. Voor wat betreft deze bijlage wordt verwezen naar het jaarverslag van BZK (VII).

B. BELEIDSVERSLAG

1. BELEIDSPRIORITEITEN

Het jaar 2015 stond vooral in het teken van het uitvoeren van de hervorming van de woningmarkt: meer doorstroming in de sociale huurmarkt met behoud van betaalbaarheid voor de doelgroep, een groter aanbod van middeldure huurwoningen, meer stabiliteit in de koopwoningmarkt door het stapsgewijs verminderen van de schuldfinanciering en zorgen dat woningcorporaties weer de nadruk gaan leggen op hun kerntaak: het zorgen voor huisvesting van mensen met een laag inkomen.

De bedrijfsvoering van de Rijksdienst maakt al geruime tijd een ontwikkeling door richting meer efficiency en verbetering van de kwaliteit door rijksbrede samenwerking. In 2015 zijn stappen gezet om de governance en de bekostiging van de Shared Service-organisaties te vereenvoudigen. Veel aandacht ging in 2015 uit naar het onderwerp ICT. Met de Operatie Informatiebestel Rijk en de oprichting van het Bureau ICT-Toetsing zijn belangrijke stappen gezet richting verdere professionalisering van de ICT-functie binnen het rijk en betere beheersing van ICT-projecten. Op personeelsgebied is met de Mobiliteitsbrief richting gegeven aan de wijze, waarop vorm wordt gegeven aan een wendbare rijksdienst en duurzame inzetbaarheid van personeel.

WONEN

Koopmarkt: ruimte geven voor herstel

Met de hervorming van de woningmarkt zoals opgenomen in het Woonakkoord beoogde het kabinet meer vertrouwen te scheppen voor vragers en aanbieders op de koopwoningmarkt. In 2015 is gebleken dat deze aanpak zijn vruchten heeft afgeworpen. Het herstel in 2014 heeft zich in 2015 voortgezet: het aantal woningtransacties bereikte in 2015 weer bijna het niveau van voor de crisis. De huizenprijzen stegen in 2015 gestaag met 3%. Het herstel verschilt per regio, maar trad op in alle regio’s en bij alle woningtypen. (Bron: Staat van de woningmarkt 2015 Kamerstukken II 2015–2016, 32 847, nr. 203)

Om de koopwoningmarkt een meer stabiel karakter te geven, is een aantal maatregelen genomen om de schuldfinanciering terug te dringen, onder andere de «Loan-to-Value-ratio» (LTV-ratio) en de verhuisregeling. Zo is het maximale leenbedrag ten opzichte van de waarde van de woning, de zogeheten «Loan-to-Value-ratio» (LTV-ratio), per 1 januari 2015 beperkt van 104% tot 103%. De komende jaren wordt dit stapsgewijs verder verlaagd naar 100% in 2018.(naar artikeltoelichting)

Het kabinet heeft een aantal maatregelen genomen om te verhinderen dat de effecten van de crisis zouden na-ijlen en het herstel zouden belemmeren. In 2015 is de verhuisregeling blijvend met een jaar verruimd, zodat de hypotheekrente van de voormalige of toekomstige woning tot maximaal drie jaar fiscaal aftrekbaar is. Binnen de termijn van drie jaar na het verlaten van de oude woning, na afloop van een periode van tijdelijke verhuur, blijft het mogelijk de (hypotheek)rente van de voormalige eigen woning af te trekken voor de inkomstenbelasting.

Met het herstel van de woningmarkt, kan een aantal crisismaatregelen stapsgewijs worden teruggedraaid. In 2015 is de kostengrens van de Nationale Hypotheek Garantie (NHG) teruggebracht van € 265.000 tot € 245.000. Deze stap is onderdeel van de stapsgewijze afbouw van de kostengrens tot de gemiddelde woningwaarde.

Huurmarkt: evenwichtig en bereikbaar

Eind december 2015 is het wetsvoorstel Doorstroming Huurmarkt 2015 bij de Tweede Kamer ingediend (Kamerstukken II, 2015–2016, 34 373, nr. 2). In lijn met het Sociaal Huurakkoord dat Aedes en Woonbond in juli 2015 overeen kwamen, streeft het kabinet met deze wet naar invoering van een huursombenadering. Dit houdt in dat de gemiddelde huurstijging per woningcorporatie niet hoger mag zijn dan de inflatie plus één procentpunt (inclusief harmonisatie). Binnen deze huursomstijging zijn op individueel niveau huurstijgingen mogelijk tot maximaal 2,5 procentpunt bovenop de inflatie.

Tevens breidt het wetsvoorstel Doorstroming Huurmarkt via een wijziging van het Burgerlijk Wetboek de mogelijkheden voor tijdelijke huurcontracten uit. Zo komen er, analoog aan de campuscontracten voor studenten, meer mogelijkheden om doorstroming te bevorderen bij woningen voor bepaalde doelgroepen. Daarnaast komt er een huurovereenkomst van maximaal 2 jaar.

Op 1 oktober 2015 is het nieuwe woningwaarderingsstelsel in werking getreden. Doordat de WOZ-waarde van een huurwoning nu onderdeel uitmaakt van het woningwaarderingsstelsel, komt de gewildheid en de locatie van een huurwoning beter tot uitdrukking bij de bepaling van de maximaal redelijke huurprijs.

Inspelen op woonwensen van specifieke groepen

In 2015 had de huisvesting van specifieke groepen de aandacht. Het Landelijk Actieplan Studentenhuisvesting werd afgerond. In totaal zijn er in de periode 2011–2015 een kleine 40.000 extra eenheden voor studenten gerealiseerd. In 9 regio’s waren in 2014 bestuurlijke afspraken gemaakt om 31.000 nieuwe huisvestingsplekken voor EU-arbeidsmigranten te realiseren. Eind 2015 was ruim de helft van deze plekken gerealiseerd.

Tevens is in 2015 werk gemaakt van de Transitieagenda Langer Zelfstandig Wonen van ouderen en mensen met een geestelijke of lichamelijke handicap of een psychiatrische beperking. Het Aanjaagteam Langer Zelfstandig Wonen heeft in juni 2015 een voortgangsrapportage gepubliceerd waarin zij rapporteren over hun activiteiten, zoals kennisdeling en advisering. (Kamerstukken II, 2014–2015, 32 847, nr. 182)

Stelselwijziging woningcorporaties: terug naar de kerntaak en scherp toezicht

Op 1 juli 2015 trad de Herziening van de Woningwet in werking. Kernpunten van de herziening van de wet zijn een versterking van het interne- en externe toezicht op woningcorporaties, een versterking van de rol van gemeenten en huurdersorganisaties als het gaat om de prestaties van woningcorporaties en een beperking van het werkterrein van de woningcorporatie tot verhuur en bouw van sociale huurwoningen, maatschappelijk vastgoed en leefbaarheid, ook wel de opgedragen dienst van algemeen economisch belang (DAEB) genoemd. Niet DAEB activiteiten zoals de bouw van koopwoningen en dure huurwoningen zijn alleen toegestaan als er geen marktpartijen zijn die dat willen doen. Woningcorporaties moeten daarnaast een scheiding aanbrengen tussen hun DAEB activiteiten en hun overige activiteiten.

Het toezicht op woningcorporaties is versterkt met de komst van de Autoriteit woningcorporaties (Aw) per 1 juli 2015. De Autoriteit houdt integraal toezicht op de financiën, rechtmatigheid, integriteit en governance van woningcorporaties en is organisatorisch ondergebracht bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Per 1 januari 2016 is de formele reorganisatie afgerond, waarmee de Aw een apart domein is binnen de ILT.

Met de inwerkingtreding van de nieuwe Woningwet zijn woningcorporaties op grond van de passendheidsnorm verplicht om jaarlijks bij toewijzing van woningen aan huishoudens met recht op huurtoeslag in minstens 95% van de gevallen een woning toe te wijzen met een huur onder de aftoppingsgrens. Met deze maatregel wordt de betaalbaarheid van het wonen voor de doelgroep van de huurtoeslag verzekerd.

Governance

De relatie tussen het Rijk en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) is in 2015 verstevigd. Per 1 juli 2015 zijn de statuten en overeenkomsten met het WSW aangepast, waarbij het Rijk goedkeuringsbevoegdheden ten aanzien van het beleid en de governance van het WSW heeft gekregen. Daarnaast wordt gewerkt aan de vormgeving van publiekrechtelijk toezicht op het WSW. Dit toezicht zal worden uitgeoefend door de Autoriteit woningcorporaties.

Migratie

In 2015 zijn aanvullende maatregelen afgesproken om te voorkomen dat de huisvesting van het toenemend aantal vergunninghouders leidt tot verdringing van andere woningzoekenden in de sociale huursector. De maatregelen die bijdragen aan de uitstroom van vergunninghouders uit de opvangcentra van het COA naar reguliere huisvesting zijn vastgelegd in het Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom (november 2015). Zo is er nu de tijdelijke regeling stimulering huisvesting vergunninghouders, bedoeld om extra huisvestingscapaciteit te realiseren. De regelgeving is aangepast zodat woningcorporaties meer mogelijkheden krijgen een rol te vervullen in de huisvesting van vergunninghouders. Ook wordt het mogelijk rijkspanden kostendekkend te verhuren aan gemeenten voor de huisvesting van vergunninghouders.

Ten slotte is vanuit het Expertteam (kantoor)transformatie bijgedragen aan het ondersteuningsteam asielzoekers en vergunninghouders van de VNG dat gemeenten ondersteunt bij huisvesting van deze doelgroep.

Bouwen en duurzaamheid: ruimte voor de markt

Bouwregelgeving

Het beleidsprogramma bouwregelgeving stond in het teken van meer ruimte voor de markt en duurzaamheid.

In 2015 is gewerkt aan wijzigingen in de bouwregelgeving. In 2015 is in overleg met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M) en andere partners uit het veld gewerkt aan het Besluit Bouwwerken Leefomgeving (BBL), één van de vier AMvB’s onder de Omgevingswet en het besluit waarin de bouwregelgeving zal worden opgenomen. In 2015 is een voorlopige versie van dit besluit voorgelegd aan de belangrijkste belanghebbenden (onder andere VNG, IPO, VNO-NCW en het overlegplatform bouwregelgeving).

Door wijziging van het Bouwbesluit en de regeling Bouwbesluit per 1 juli 2015 is gewerkt aan het garanderen van de bouwkwaliteit. Daarnaast is in 2015 verder gewerkt aan het ontwikkelen van een nieuw systeem van kwaliteitswaarborgen voor de bouw. Het wetsvoorstel is in mei 2015 voor advies aan de Raad van State voorgelegd. Ook zijn in opdracht van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de regeldruk en maatschappelijke baten en lasten van het voorstel.

Energieprestaties

In 2015 zijn de maatregelen uit het Energieakkoord verder ingevuld voor onder meer verbetering van de energiezuinigheid van gebouwen. Begin 2015 is een voorlopig energielabel verzonden naar alle particuliere woningeigenaren die nog niet beschikten over een energielabel. Sinds juni 2015 kunnen verenigingen van eigenaren (VvE’s) een beroep doen op het Nationaal Energiebespaarfonds voor het afsluiten van leningen voor energiebesparende maatregelen. Het beroep op de Stimuleringsregeling energieprestatie huursector bedroeg eind 2015 55 miljoen euro. De Vereniging Nederlandse Gemeenten heeft in 2015 met geld van het Rijk lokale initiatieven voor energiebesparing ondersteund. De Europese richtlijn Energieprestatie van gebouwen (EPBD) is in 2015 ingevoerd.

In de Nationale Energieverkenning 2015 hebben het Energieonderzoek Centrum Nederland, het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Bureau voor de Statistiek gemeld dat het energieverbruik blijft dalen, maar dat het tempo ervan afneemt. Op verzoek van de Tweede Kamer hebben de partijen van het Energieakkoord eind 2015 afspraken gemaakt om de doelen van het akkoord binnen bereik te houden.

Woningbouw

Het streven van het kabinet om in 2015 de bouwsector beter te laten aansluiten bij de wensen van bewoners en gebruikers, heeft geresulteerd in een toename van het aantal verleende vergunningen voor eigenbouw ten opzichte van 2014.

Het Expertteam Versnellen ondersteunt (op aanvraag) gemeenten en bouwbedrijven bij woningbouw en gebiedsontwikkeling. Het expertteam blijft tot aan de invoering van de Omgevingswet actief.

Het Expertteam Transformatie heeft in 2015 de rapportage 2013–2015 opgeleverd (Kamerstukken II, 2015–2016, 32 847, nr. 201). Het aantal transformaties is de laatste jaren sterk is toegenomen (Kamerstukken I, 2015–2016, 32 769, nr. L¹). Ook zijn verschillende goede voorbeelden van transformatie van zorgvastgoed in «reguliere woonruimte» voor ouderen, starters, studenten en arbeidsmigranten in de rapportage opgenomen.

In 2015 is de eerste fase van het MIRT-onderzoek «Stimuleren Stedelijke Wonen in de Zuidelijke Randstad» afgerond. Aanleiding voor dit onderzoek is de afname in de binnenstedelijke woningbouwproductie in deze regio, terwijl de trek naar de stad juist toeneemt. Het onderzoek heeft ten doel na te gaan waaraan dit ligt en welke maatregelen er mogelijk zijn om de productie te stimuleren. De eerste fase leverde een aantal concrete producten op, zoals het «omgekeerde bidbook» van de Vereniging van Institutionele Beleggers in Vastgoed Nederland (IVBN) en adviezen voor de aanpassing van de «ladder voor duurzame verstedelijking» en het ontwikkelen van een gebiedsinvesteringszone.

Een leefbare woonomgeving: handvatten bieden aan lokale partijen

In 2015 is met verschillende partners gewerkt aan het realiseren van een leefbare en veilige woonomgeving. Met de wijzigingen van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek, de Woningwet en de Huisvestingswet hebben gemeenten meer instrumenten in handen gekregen om overlast en verloedering tegen te gaan.

De wijziging van de wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek maakt het voor gemeenten mogelijk om woningzoekenden met een crimineel of overlast verleden, te weren uit gebieden die kampen met ernstige leefbaarheidproblemen (Kamerstukken II, 2015–2016, 34 314, nr. 3).

Daarnaast heeft het Rijk lokale partijen ondersteund met kennis, onder andere door het organiseren van leerkringen.

Rotterdam Zuid heeft ondersteuning gekregen bij de aanpak van de fysieke problematiek. Krimp- en anticipeerregio’s zijn ook in 2015 met kennis en middelen gefaciliteerd bij de aanpak van bevolkingsdaling. Met regionale partners is samengewerkt aan de opstelling van een nieuw Actieplan Bevolkingsdaling voor de periode 2016–2020.

RIJKSDIENST

Het kabinet streeft naar een meer slagvaardige, dienstverlenende en kostenbewuste rijksdienst. Met een mix van lopende en nieuwe initiatieven wordt geld bespaard en kwaliteitswinst geboekt.

Het programma Compacte Rijksdienst is in 2015 afgerond en waar nodig overgedragen aan bestaande organisatieonderdelen van het Rijk. Dit programma richt zich op de totstandkoming van een rijksbrede infrastructuur voor de bedrijfsvoering en clustering van werkzaamheden van uitvoering- en toezichtorganisaties.

Daarnaast hebben tal van andere initiatieven en projecten binnen de rijksdienst in 2015 bijgedragen aan verbetering van de efficiency en de kwaliteit van de dienstverlening:

• – De verdere ontwikkeling van de shared service-organisaties inclusief vereenvoudiging van de governance (oprichting bestuurlijk overleggen) en de bekostiging (centrale bekostiging voor P-Direkt en FMHaaglanden).

• – Het ter uitvoering van het kabinetsstandpunt Tijdelijke Commissie ICT-projecten opgezette Programma Operatie Informatiebestel Rijk (OIR), gericht op strakkere sturing en de beheersing van ICT-projecten. De vorming van het Bureau ICT-Toetsing maakt onderdeel uit van de getroffen maatregelen.

• – De diverse vormen van samenwerking tussen departementen op bedrijfsvoeringgebied, zoals gezamenlijke huisvesting, facilitaire dienstverlening en gezamenlijk gebruik van financiële systemen.

• – De vorming van een rijksbrede medezeggenschap.

• – De samenvoeging per 1 januari 2015 van de ICT shared servic-organisaties (SSC-ICT Den Haag en SSC-ICT Den Haag pijler II (voormalig Gemeenschappelijk Dienstencentrum ICT)) tot één shared service-organisatie (SSC-ICT Haaglanden).

In 2015 heeft de invulling van het centraal opdrachtgeverschap P-Direkt vorm gekregen. De centraal opdrachtgever heeft de dienstverleningsopdracht in afstemming met de eisen en wensen van de afnemers, verleend aan P-Direkt en heeft er op toegezien dat de afgesproken diensten binnen het beschikbare budget en volgens kwaliteitsafspraken geleverd zijn. Samen met de partners in het Bestuurlijk Overleg is er op deze wijze invulling gegeven aan de besturing van P-Direkt waarmee het voor departementen verantwoord is gebleken om de oude rollen los te laten en daadwerkelijk de bestuurlijke drukte te verminderen.

In de Aanbiedingsbrief bij de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk 2014 (Kamerstukken II 31 490, nr. 174) zijn maatregelen aangekondigd gericht op de verdere verbetering van de beheersing van de uitgaven voor personeel en materieel, de zogenaamde apparaatsuitgaven. In 2015 zijn de procedures aangescherpt om strakker aan de voorkant te gaan sturen op de apparaatsuitgaven. De hoofdregel is dat als er sprake is van extra uitgaven, de desbetreffende Minister die in beginsel uit het eigen apparaatbudget dekt. Daarnaast zijn voorbereidingen getroffen om de manier waarop departementen in hun begroting en verantwoording omgaan met de post «bijdrage agentschappen» te uniformeren. Daardoor kunnen de apparaatlasten van agentschappen afzonderlijk zichtbaar worden gemaakt en kunnen deze beter worden gevolgd.

Strategisch personeelsbeleid Rijk

Op 2 oktober 2015 is een nieuwe CAO voor de sector Rijk tot stand gekomen. Deze heeft een looptijd tot ultimo 2016. Naast een inkomensverbetering bevat de CAO afspraken over het verlengen van het van-werk-naar-werk-beleid tot ultimo 2016. Ook is in de nieuwe CAO afgesproken een agenda strategisch personeelsbeleid Rijk 2025 op te stellen, zodat bij de volgende CAO vernieuwende afspraken kunnen worden gemaakt die passen bij een wendbare en kwalitatief hoogstaande rijksdienst en die recht doen aan de professionele medewerkers en hun duurzame inzetbaarheid.

Het UWV houdt de voortgang van de banenafspraak uit het sociaal akkoord (2013) in de gaten. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft het te realiseren aantal extra banen bij de overheid (25.000 in 2023) naar rato van het aantal fte’s uitgesplitst over de verschillende overheidssectoren. Voor de sector Rijk betekent dit in 10 jaar 3.340 extra banen – verdeeld over de Ministeries – voor mensen met een arbeidsbeperking.

In mei 2015 heeft het kabinet besloten tot de instelling van een Groepsondernemingsraad Rijk (GOR Rijk). De secretaris generaal van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties overlegt met de GOR Rijk. Een groot deel van 2015 is besteed aan de inrichting en werkwijze van de Groepsondernemingsraad.

In 2015 heeft Bureau Algemene Bestuursdienst (ABD) de personeelscyclus voor de ambtelijke top versterkt. Ook het ontwikkelaanbod voor topmanagers binnen de rijksdienst is verder uitgebreid. Daarbij is in het bijzonder aandacht besteed aan ontwikkelmogelijkheden op het gebied van vakmatige aspecten (zoals ICT en communicatie), leiderschap en reflectie.

Het aandeel vrouwen dat op 31 december 2015 een topfunctie bekleedde binnen de rijksoverheid was 31%1. Om de instroom van vrouwen in de ABD te vergroten, zorgt Bureau Algemene Bestuursdienst er onder meer voor dat er voldoende zicht is op talent en managementpotentieel binnen de rijksdienst.

Vastgoed

Ook in 2015 was de afstoot van rijksvastgoed een belangrijke opgave. Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) heeft 155 verkopen gerealiseerd: ruim 350 hectare en 56 gebouwen of gebouwcomplexen. Daarnaast zijn 29 monumenten zonder rijkshuisvestingsfunctie overgedragen aan de Nationale Monumentenorganisatie. Met deze overdracht is de toekomst van dit cultureel erfgoed gewaarborgd.

Het RVB heeft bijgedragen aan de uitvoering van het in november 2015 gesloten bestuursakkoord Verhoogde asielinstroom. Vanaf medio september 2015 is overtollig rijksvastgoed actief aangeboden om vluchtelingen in op te vangen: aan het COA voor de opvang van asielzoekers en aan gemeenten voor de huisvesting van statushouders. Op verzoek van het COA levert het RVB – zolang dit nodig is – aanvullende diensten zoals het gebruiksklaar maken van rijkspanden, het gebouwbeheer gedurende het gebruik door het COA en het actief schouwen en/of huren van panden van derden. Ook aan gemeenten heeft het RVB extra dienstverlening aangeboden. Zo kunnen gemeenten rijksvastgoed, bedoeld voor de huisvesting van statushouders, huren tegen kostendekkende prijzen. Eind 2015 waren 25 objecten verhuurd aan het COA (totaal 310.000 m² bruto vloeroppervlak) en nog eens 37 objecten in optie bij het COA en verschillende gemeenten. Vanzelfsprekend staat het gemeenten en het COA nog steeds vrij rijksobjecten te kopen. Hiervoor gelden dan gewone marktconforme prijzen, zodat er geen sprake is van markverstoring door het verlenen van staatssteun.

Conform het energieakkoord levert het Rijksvastgoedbedrijf met het beheer en de ontwikkeling van het eigen vastgoed een bijdrage aan energiebesparing, energieneutraliteit, duurzame energieopwekking en circulaire economie.

In 2015 heeft het Rijksvastgoedbedrijf zich voorbereid op het nieuwe rijkshuisvestingsstelsel voor kantoren. Binnen het nieuwe stelsel worden taken en verantwoordelijkheden op het gebied van rijkshuisvesting anders verdeeld, wordt de rijkshuisvesting bestuurlijk en administratief eenvoudiger en is de beprijzingsmethodiek vereenvoudigd. Er is meer centrale regie waardoor nog beter kan worden gestuurd op het beperken van leegstand, het realiseren van aangepaste werkpleknormen en het toepassen van energiebesparende maatregelen binnen rijkskantoren. Met de mogelijkheid de huur per jaar op te kunnen zeggen worden departementen geprikkeld te bezuinigen op het gebruik van vierkante meters.

Realisatie Beleidsdoorlichtingen

Realisatie
Artikel	Naam artikel	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	Geheel artikel?
Artikel 1	Woningmarkt
1.1	Betaalbaarheid			X	X					X	ja 1)
1.2	Onderzoek en kennisoverdracht									X	ja 1)
Artikel 2	Woonomgeving en bouw
2.1	Energie en bouwkwaliteit								X		nee 2)
2.2	Woningbouwproductie										ja 3)
2.3	Kwaliteit woonomgeving	X				X			X		nee 4)
Artikel 3	Kwaliteit Rijksdienst								X		nee 5)
Artikel 6	Uitvoering rijksvastgoedbeleid
6.1	Doelmatige uitvoeringspraktijk van de Rijkshuisvesting										nee 6)
6.2	Bijdrage materieel activa										nee 6)

Voor het meest recente overzicht van de programmering van beleidsdoorlichtingen, klik op deze link:

http://www.rijksbegroting.nl/2016/voorbereiding/begroting,kst212120_4.html

Voor de realisatie (hyperlinks) van beleidsdoorlichtingen en andere onderzoeken, zie de bijlage «Evaluatie en overig onderzoek».

Ad. 1 In de begroting voor Wonen en Rijksdienst is voor 2015 een beleidsdoorlichting van artikel 1 opgenomen. De Tweede Kamer is vooraf over de opzet en vraagstelling van deze beleidsdoorlichting geïnformeeerd en heeft eind 2015 de beleidsdoorlichting ontvangen (Kamerstukken II, 2015–2016, 34 120 nr 9).

Ad 2. De in 2014 uitgevoerde beleidsdoorlichting bestond uit afzonderlijke beleidsevaluaties op de thema's Energie en Bouwkwaliteit. De beleidsinstrumenten uit het Energieakkoord zijn niet in deze beleidsdoorlichting betrokken. Zoals is afgesproken in het Energieakkoord worden de hierin opgenomen beleidsinstrumenten in 2016 geëvalueerd.

Ad 3. In 2016 is een beleidsdoorlichting van artikelonderdeel 2.2 «Woningbouw» voorzien. De Tweede Kamer heeft de opzet en vraaagstelling hiertoe ontvangen evenals de antwoorden op de gestelde vragen (Kamerstukken II, 2015–2016, 34 120, nr. 7).

Ad. 4 De in 2014 uitgevoerde beleidsdoorlichting betrof het Programma Bevolkingsdaling, vallend onder artikelonderdeel 2.3 «Kwaliteit woonomgeving». Dit artikelonderdeel bevat ook andere beleidsdoelen. Een deel hiervan is in eerdere beleidsdoorlichtingen aan de orde geweest. Zo heeft de visitatiecommissie Wijkenaanpak in 2011 de wijkenaanpak doorgelicht.

Ad 5 Daar artikel 3 het beleid voor de gehele bedrijfsvoering van het Rijk omvat, is een beleidsdoorlichting in 1 jaar niet afdoende om het gehele beleid te evalueren. Het beleid ten aanzien van personeel kent ook een andere cyclus dan bijvoorbeeld het beleid ten aanzien van inkoop. Voor 2014 is gekozen voor een beleidsdoorlichting op een bijdrage die een groot budgettair beslag heeft binnen het artikel. Uiteraard wordt beleid wel geëvalueerd en regelmatig wordt de Kamer hierover geïnformeerd, zie de bijlage afgerond evaluatie- en overig onderzoek. Tijdens de begrotingsbehandeling in het najaar 2014 is aan de Tweede Kamer toegezegd dat in de begroting 2016 het doel en de reikwijdte van dit artikel duidelijker zal worden verwoord. In de begroting 2016 is voor dit artikel de rol en verantwoordelijkheid van de Minister hierop aangepast (Kamerstukken II, 2015–2016, 34 000-XVIII).

Ad 6 De instrumenten op dit artikel hebben betrekking op de ondersteuning voor rijkshuisvesting en het onroerend goed van en voor het Rijk. Op artikel 6 wordt dan ook het beheer van de monumenten, de huisvesting van de Hoge Colleges van Staat, het Ministerie van AZ en de Koning begroot en verantwoord, maar ook worden vanuit dit artikel de zakelijke lasten bekostigd en wordt de financiële relatie tussen het Ministerie en het RVB geregeld.Voor de zakelijke lasten en de «moederbijdrage» geldt dat zij geen beleidsmatige doelstellingen kennen en zich daarom niet lenen voor een doorlichting in de zin van doelmatigheid en doeltreffendheid. Daarbij komt dat op dit artikel momenteel 2 bewegingen spelen die van invloed zijn op het plannen van de evaluaties. Vanwege de voorgenomen oprichting van het agentschap Rijksvastgoedbedrijf en de vervreemding van een groot deel van de portefeuille van monumenten zonder huisvestingsfunctie naar de Nationale Monumentenorganisatie is het eerst gelegen moment voor het plannen van evaluaties vanaf 2020. Het Kader Overname Rijksvastgoed (KORV) bij verkoop is geïntroduceerd in (medio) 2014 en zal daarom in 2019 worden doorgelicht.

Achterborgstelling Waarborgfonds Sociale Woningbouw

Achterborgstelling: Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) (bedragen x € 1 mld)

Omschrijving	2014	20151
Achterborgstelling	85,1	83,8
Bufferkapitaal	0,5	0,5
Obligo	3,2	3,2

Zie hiervoor ook de toelichting bij de saldibalans

Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) zorgt ervoor dat woningbouwcorporaties toegang kunnen krijgen tot de kapitaalmarkt en tegen gunstige rentetarieven geld kunnen lenen. Als organisatie doen ze dit door garanties te verstrekken aan hun financiers. De corporaties bouwen hierdoor tegen zo laag mogelijke kosten sociale woningbouwprojecten en maatschappelijk vastgoed; de financiers krijgen maximale zekerheid.

Achterborgstelling Nationale Hypotheekgarantie

Achterborgstelling: Nationale Hypotheekgarantie (WEW) (bedragen x € 1 mld)

Omschrijving	2013	2014	20151
Achterborgstelling	164	176	187
Bufferkapitaal	0,8	0,8	0,9
Obligo	N.v.t.	N.v.t.	N.v.t.

Zie hiervoor ook de toelichting bij de saldibalans

In 2015 zijn meer garanties afgesloten (135.400) dan in 2014 (116.100). Het aantal verliesdeclaraties in 2015 (4.493) is met 6 procent afgenomen ten opzichte van 2014 (4.800). De afname concentreerde zich in de tweede helft van het jaar en wordt met name toegeschreven aan de aantrekkende woningmarkt. Het garantievermogen van de stichting is ultimo 2015 toegenomen naar € 880 mln. Dit is toe te schrijven aan een toename van het aantal nieuwe garanties en de afname van het aantal verliesdeclaraties. In de liquiditeitsprognose van het WEW voor de periode 2016–2020 wordt geen aanspraak op de achtervang van de overheid voorzien.

Hypotheekgarantie

Overzicht verstrekte garanties (bedragen x € 1.000)

	Omschrijving	Uitstaande garanties	Verleende garanties	Vervallen garanties	Uitstaande garanties	Garantie-plafond	Totaal plafond
Artikel 3		2014	2015	2015	2015
Kwaliteit Rijksdienst	Hypotheekgaranties	111	0	63	48	356	170

Zie hiervoor ook de toelichting bij saldibalans

2. BELEIDSARTIKELEN

Artikel 1. Woningmarkt

A Algemene doelstelling

Een vrij toegankelijke, vraaggerichte woningmarkt met steun voor degenen die dat nodig hebben.

B Rol en verantwoordelijkheid

De Minister voert de regie over een heldere verdeling van rollen en verantwoordelijkheden van de verschillende partijen op het terrein van wonen.

De Minister voert via regelgeving de regie ten aanzien van het bevorderen van een evenwichtige verdeling van de woningvoorraad op grond van de Huisvestingswet. De Minister voert de regie ten aanzien van het ontwikkelen van kaders om onrechtmatige bewoning tegen te gaan op grond van de Woningwet.

De Minister stimuleert in beleidsmatige zin de huisvesting van bijzondere aandachtsgroepen.

De Minister voert de regie ten aanzien van het scheppen van voorwaarden voor de betaalbaarheid van het wonen, onder meer via de Wet op de huurtoeslag, de huurprijsregulering en maatregelen ten aanzien van de koopwoningmarkt.

De Minister voert de regie over het beleid voor de koopwoningmarkt. Hieronder valt onder meer het beleid ten aanzien van de Nationale Hypotheekgarantie (NHG), de fiscale behandeling van de eigen woning, en de hypothecaire leennormen. Tevens draagt de Minister zorg voor het kapitaalmarktbeleid betreffende investeringen in de woningmarkt.

De Minister is verantwoordelijk voor het beleidsmatig vormgeven van het instrument huurtoeslag en het budgettair beheer hiervan op grond van de Wet op de Huurtoeslag. De uitvoering van de huurtoeslag is, op grond van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (AWIR), onder verantwoordelijkheid van de Minister van Financiën, belegd bij de Belastingdienst/Toeslagen. Deze dienst is ook verantwoordelijk voor de bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik van de toeslag.

De Minister is verantwoordelijk voor het beleid ten aanzien van de verhuurderheffing. De uitvoering van de verhuurderheffing is, onder verantwoordelijkheid van de Minister van Financiën, belegd bij de Belastingdienst.

De Minister is verantwoordelijk voor een adequate werking van de sociale huurwoningenmarkt. Het betreft het beleid en de regelgeving ten aanzien van het maatschappelijk presteren van woningcorporaties en het toezicht hierop. Voor de huisvesting van diegenen die moeilijkheden ondervinden bij het vinden van adequate huisvesting op de woningmarkt, spelen woningcorporaties een belangrijke rol, waarbij het huisvesten van huishoudens met een inkomen tot € 34.678 (inkomensgrens 2014) tot hun kerntaak behoort.

De Minister draagt zorg voor een adequate uitvoering van een laagdrempelige beslechting van huurgeschillen. In het Burgerlijk Wetboek (art. 7:249 t/m 7:261) is vastgelegd dat huurders en verhuurders een beroep kunnen doen op de Huurcommissie. De organisatie en werkwijze van de Huurcommissie, evenals de administratieve ondersteuning door de Dienst van de Huurcommissie (DHC), is vastgelegd in de Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte (Uhw).

C Beleidsconclusies

Zoals in het beleidsverslag aangegeven is op 1 juli 2015 de Herziening van de Woningwet (Stb. 2015, 145) in werking getreden. Het betreft een versterking van het interne- en externe toezicht op woningcorporaties, een versterking van de rol van gemeenten en huurdersorganisaties als het gaat om de prestaties van woningcorporaties en een beperking van het werkdomein van woningcorporaties tot verhuur en bouw van sociale huurwoningen, maatschappelijk vastgoed en leefbaarheid (de zogenoemde opgedragen dienst van algemeen economisch belang (DAEB). Tevens is opnieuw een zogenaamde passendheidstoets ingevoerd.

In 2015 is in samenwerking met partijen (o.a. Aedes, Woonbond, Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties) een implementatietraject gestart met het oog op de invoering van de wet. Daartoe heeft een landelijk congres en een viertal regionale bijeenkomsten plaatsgevonden en is de internetsite www.woningwet2015.nl gelanceerd met daarop praktische informatie over de wet. Het implementatietraject wordt in 2016 voortgezet.

Rotterdam Zuid heeft ondersteuning gekregen bij de aanpak van de fysieke problematiek. Krimp- en anticipeerregio’s zijn ook in 2015 met kennis en middelen gefaciliteerd bij de aanpak van bevolkingsdaling. Met regionale partners is samengewerkt aan de opstelling van een nieuw Actieplan Bevolkingsdaling voor de periode 2016–2020.

Het toezicht op woningcorporaties is zoals vermeld in het beleidsverslag versterkt met de komst van de Autoriteit woningcorporaties (Aw) per 1 juli 2015. In 2016 zal de organisatie en de werkwijze van de nieuwe autoriteit verder gestalte krijgen.

In het beleidsverslag is opgenomen dat de relatie tussen het Rijk en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) in 2015 is verstevigd. Over de invulling van een algemene maatregel van bestuur hiervoor is op 30 oktober 2015 een brief naar de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2015–2016, 29 453, nr. 401) gezonden, waarover in november 2015 een plenair debat heeft plaatsgevonden. De voorhang bij het parlement zal in de eerste helft van 2016 plaatsvinden.

In de herziene Woningwet is ondermeer geregeld dat de taak voor sanering- en projectsteun aan woningcorporaties onder direct gezag van de Minister voor Wonen en Rijksdienst komt te liggen. Tot 1 juli 2015 was deze taak toebedeeld aan het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV). Bij de overdracht van deze taak zijn tevens de fondsmiddelen voor sanering- en projectsteun overgekomen naar de begroting van Ministerie voor Wonen en Rijksdienst. De uitvoering van de saneringstaak is per 1 juli 2015 gemandateerd aan het Waarborgfonds Sociale Woningbouw.

Medio 2015 is de brief «Integrale visie op de woningmarkt» (Kamerstukken II, 2014–2015, 32 847, nr. 180) naar de Tweede Kamer gestuurd. Met deze brief zijn de prioriteiten (Woonagenda) vastgesteld, waarover gemeenten, corporaties en huurders de komende jaren afspraken zouden moeten maken. Het betreft betaalbaarheid en beschikbaarheid van sociale huurwoningen, de verduurzaming van de voorraad, het huisvesten van urgente doelgroepen waaronder vergunninghouders en ouderenhuisvesting dan wel wonen met zorg.

Na consultatie van de sector is in de herziene Woningwet uitwerking gegeven aan de wooncoöperatie.

De liberalisatiegrens is per 1 januari 2015 nog op reguliere wijze aangepast. De bevriezing voor drie jaar is per 1 januari 2016 ingegaan. De reden voor de verlate invoering is, dat de bevriezing wordt geregeld in het wetsvoorstel Herzieningswet toegelaten instellingen volkshuisvesting (Kamerstukken II, 2014–2015, 33 966). Deze stelselwijziging wordt naar verwachting met de jaarlijkse huurverhoging vanaf 1 juli 2016 van kracht.

Conform de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) is ook voor de woningcorporatiesector de norm verlaagd van 130% van de bezoldiging van een Minister naar 100%.

Eind december 2015 is zoals in het beleidsverslag vermeld het wetsvoorstel Doorstroming Huurmarkt 2015 bij de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2015–2016, 34 373, nr. 1–3) ingediend en op 9 februari 2016 aangenomen.

Eveneens is zoals in het beleidsverslag opgenomen op 1 oktober 2015 het nieuwe woningwaarderingsstelsel (MG 2015–04) in werking getreden.

De verhuurderheffing is in 2015 gecontinueerd conform de afspraken in het Woonakkoord. De opbrengsten over 2015 bedragen € 1. 345 mln. In de verhuurderheffing bestaat de mogelijkheid tot heffingsvermindering voor investeringen in krimpgebieden, in Rotterdam-Zuid en bij transformatie van kantoren naar woningen. In totaal is hier in de periode 2014–2018 € 280 mln. voor beschikbaar. Tot en met 1 maart 2016 is voor een bedrag van € 112,4 mln. aan heffingsvermindering gereserveerd, in relatie tot voorgenomen investeringen. Hiervan betreft € 44,6 mln. al afgeronde investeringen, waarvoor een definitieve investeringsverklaring is afgegeven, die door verhuurders in mindering kan worden gebracht op de aangifte verhuurderheffing.

In 2015 heeft een beleidsdoorlichting artikel 1 Woningmarkt plaatsgevonden (zie Kamerstukken II, 2015–2016, 34 120, nr. 9). Gebleken is, dat de doelen van artikel 1 niet zodanig gekwantificeerd zijn, dat het mogelijk was eenduidige conclusies te trekken over de bijdrage aan de doeltreffendheid en doelmatigheid van het beleid. De beleidsdoorlichting concludeert, dat de huurtoeslag een sterk effect heeft op het verlagen van de huurlasten. Zonder overheidsingrijpen zou de hoogte van de huren voor een deel van de huishoudens de toegang tot de woningmarkt belemmeren. Daar staat tegenover, dat het overheidsingrijpen kan leiden tot onbedoelde neveneffecten, effecten van de huurtoeslag die losstaan van het beoogde doel. In de beleidsdoorlichting worden diverse beleidsopties aangedragen om deze neveneffecten te verminderen. De uitkomsten van de beleidsdoorlichting bieden een goede input voor het inmiddels gestarte Interdepartementale Beleidsonderzoek (IBO) sociale huur, dat uiterlijk in juni 2016 wordt afgerond. Aangezien dit IBO deels voortborduurt op de beleidsdoorlichting, volgt er na afronding van het IBO een integrale kabinetsreactie op de beleidsdoorlichting en het IBO sociale huur.

Om inzicht te geven in de uitwerking van de huurtoeslag op de huurlasten voor huurtoeslagontvangers laat de onderstaande tabel het aandeel zien van de bruto huur dat per saldo (na aftrek van de huurtoeslag) nog netto door huurtoeslagontvangers is verschuldigd. Dit cijfer is berekend voor voorbeeldhuishoudens met een huur rond de diverse huurtoeslaggrenzen en met een minimuminkomen.

Verhouding Bruto-Netto huur Huurtoeslag						Realisatie	Begroting	Afwijking
Huishoudtype	Netto Huur	2011	2012	2013	2014	2015	2015	20151
Eenpersoonshh	Huur rond kwaliteitskortingsgrens	65,3%	64,3%	63,4%	62,0%	61,2%	60,3%	0,9%
	Huur rond aftoppingsgrens	51,2%	53,2%	53,1%	52,3%	51,5%	51,1%	0,3%
	Huur rond huurgrens	48,7%	52,8%	53,2%	52,7%	51,8%	51,7%	0,0%
Meerpersoonshh	Huur rond kwaliteitskortingsgrens	65,3%	64,3%	63,4%	62,0%	61,2%	60,3%	0,9%
	Huur rond aftoppingsgrens	49,4%	52,0%	51,9%	51,2%	50,4%	50,1%	0,3%
	Huur rond huurgrens	49,9%	54,0%	55,4%	55,1%	53,8%	54,1%	– 0,4%
Eenpersoonshh pensioen lft	Huur rond kwaliteitskortingsgrens	64,7%	63,8%	62,8%	61,5%	60,7%	59,8%	0,9%
	Huur rond aftoppingsgrens	50,8%	52,8%	52,8%	52,0%	51,1%	50,8%	0,3%
	Huur rond huurgrens	48,4%	52,5%	52,9%	52,4%	51,5%	51,5%	0,0%
Meerpersoonshh pensioen lft	Huur rond kwaliteitskortingsgrens	64,2%	63,3%	62,3%	61,0%	60,2%	59,4%	0,9%
	Huur rond aftoppingsgrens	50,4%	52,4%	52,4%	51,6%	50,8%	50,5%	0,3%
	Huur rond huurgrens	48,1%	52,2%	52,7%	52,1%	51,3%	51,2%	0,0%
	Bruto Huur	100%	100%	100%	100%	100%	100%	–

Uit de tabel blijkt, dat het aandeel van de bruto huur dat door de huurtoeslagontvanger zelf netto nog betaald moet worden in 2015 is gedaald ten opzichte van 2014. Deze daling is echter geringer dan in de ontwerpbegroting verwacht. De reden hiervoor is, dat de bruto huur minder is gestegen, dan bij het opstellen van de begroting 2015 nog werd verwacht. Dit leidt er toe, dat, hoewel het door de huurder zelf te betalen bedrag aan eigen bijdrage slechts beperkt stijgt of zelfs daalt, het procentuele aandeel hiervan in de totale (lagere huur) toeneemt.

De resultaten van de doorlichting van het agentschap Dienst van de Huurcommissie (DHC) zijn in september 2015 aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2014–2015, 34 120, nr. 5) gestuurd. De aanbeveling met betrekking tot de positionering van DHC als agentschap wordt bezien in het kader van de lopende verkenning.

Sinds zijn aantreden heeft het kabinet belangrijke hervormingen op de koopmarkt gerealiseerd. Met de hervormingen wordt perspectief geboden op een stabiele koopwoningmarkt met minder schulden. Als onderdeel van de hervormingen is zoals aangegeven in het beleidsverslag in 2015 de zogenaamde Verhuisregeling permanent verruimd. Voorts is het maximale leenbedrag ten opzichte van de waarde van de woning, de zgn. «Loan-to-Value-ratio» (LTV-ratio), verder beperkt. Daarnaast is per 1 juli 2015 de kostengrens van de Nationale Hypotheek Garantie teruggebracht van € 265.000 tot € 245.000. Zo is het maximale leenbedrag ten opzichte van de waarde van de woning, de zogeheten «Loan-to-Value-ratio» (LTV-ratio), per 1 januari 2015 beperkt van 104% tot 103%. De komende jaren wordt dit stapsgewijs verder verlaagd naar 100% in 2018.

Geconcludeerd kan worden, dat het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten het afgelopen jaar grotendeels conform de verwachtingen zoals vermeld in de begroting zijn uitgevoerd.

D. Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid (bedragen x € 1.000)

		2011	2012	2013	2014	Realisatie 2015	Oorspronkelijk vastgestelde begroting 2015	Verschil 2015
Verplichtingen:		0	0	2.900.728	3.382.465	3.959.739	3.377.405	582.334
Uitgaven:		0	0	2.929.201	3.404.536	3.965.674	3.335.413	630.261
1.1	Betaalbaarheid	0	0	2.922.871	3.396.259	3.957.657	3.328.246	629.411
	Subsidies	0	0	61.971	22.124	19.517	16.815	2.702
	Beleidsprogramma betaalbaarheid	0	0	743	1.045	201	508	– 307
	Bevordering eigen woningbezit (BEW)	0	0	59.694	19.923	9.748	15.186	– 5.438
	Onderzoek en kennisoverdracht	0	0	314	0	0	0	0
	Saneringsbijdrage woningcorporatie WSG	0	0	0	0	8.367	0	8.367
	Woonconsumentenorganisaties	0	0	1.220	1.156	1.201	1.121	80
	Opdrachten	0	0	778	445	295.812	617	295.195
	Begrotingsreserve sanering- en projectsteun woningcorporaties	0	0	0	0	294.314	0	294.314
	Beleidsprogramma betaalbaarheid	0	0	696	421	1.496	617	879
	Onderzoek en kennisoverdracht	0	0	82	24	2	0	2
	Inkomensoverdracht	0	0	2.846.103	3.360.001	3.629.966	3.296.844	333.122
	Huurtoeslag	0	0	2.846.103	3.360.001	3.629.966	3.296.844	333.122
	Bijdragen aan baten-lastenagentschappen	0	0	0	0	170	2.872	– 2.702
	Beleidsprogramma betaalbaarheid (Agentschap (RvO)	0	0	0	0	0	2.872	– 2.872
	Overige uitvoeringsinstanties	0	0	0	0	170	0	170
	Bijdragen aan ZBO's / RWT's	0	0	13.300	13.689	12.192	10.291	1.901
	Huurcommissie	0	0	13.300	13.558	12.048	9.976	2.072
	Overige uitvoeringsinstanties	0	0	0	131	144	315	– 171
	Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken	0	0	719	0	0	807	– 807
	Overige uitvoeringsinstanties	0	0	719	0	0	807	– 807
1.2	Onderzoek en kennisoverdracht	0	0	6.330	8.277	8.017	7.167	850
	Subsidies	0	0	3.589	3.296	4.679	1.801	2.878
	Samenwerkende kennisinstellingen e.a.	0	0	3.589	3.296	4.679	1.801	2.878
	Opdrachten	0	0	2.711	4.981	3.338	5.366	– 2.028
	Basisonderzoek en verkenningen	0	0	0	4.981	3.338	5.366	– 2.028
	Onderzoek en kennisoverdracht	0	0	2.711	0	0	0	0
	Bijdragen aan medeoverheden	0	0	30	0	0	0	0
	Experimenten en kennisoverdracht Wonen	0	0	30	0	0	0	0
Ontvangsten:		0	0	407.994	496.935	810.381	501.116	309.265

E Toelichting op de financiële instrumenten

1.1. Betaalbaarheid

Subsidies

Beleidsprogramma Betaalbaarheid

Binnen het beleidsprogramma Betaalbaarheid zijn activiteiten ondernomen in het kader van de uitrol en verdere inregeling van de Herzieningswet (Woningwet). De aftrap is gegeven door middel van een groot startcongres. De implementatie is begeleid met regiobijeenkomsten en een kennisplatform implementatie Woningwet voor professionals (gemeenten, corporaties, huurdersbelangenverenigingen, branchepartijen) met Q&A’s, handreikingen, praktijkvoorbeelden en actualiteiten, en dialoog (interactief forum over beleidsonderwerp, zoals huurderparticipatie, scheiden/splitsen).

Voorts zijn onder andere de volgende activiteiten gefinancierd:

• • Onderzoek naar de institutionele vormgeving van het toezicht op woningcorporaties, de interface sector/ governance corporaties en ten behoeve van de evaluatie van de verkoopregels.

• • Een uitwerking van de huursombenadering en flexibilisering huurwoningmarkt.

• • Doorrekeningen voor de huurtoeslag(beleids)ontwikkeling en in het kader van de start evaluatie verhuurderheffing.

• • Een analyse naar aard en omvang van de heffingsverminderingsregeling

• • De monitor betaalbaarheid is uitgebracht.

• • Follow up van de wooncoöperatie is ondersteund.

• • Subsidie aan het Nibud ten behoeve van de doorontwikkeling van hypotheeknormen.

• • De ontwikkeling van risico- en beheersingsmodellen voor de kapitaalmarktinstituties op woningmarktterrein.

Bevorderen Eigen Woningbezit

De uitgaven aan de Wet bevordering eigen woningbezit (BEW) en de eigenwoningenregelingen zijn in 2015 lager uitgevallen door de hoger dan verwachte uitval bij de vijfjaarlijkse inkomenstoetsen en vanwege verhuizingen. Hiervoor is bij de eerste en tweede suppletoire begroting het budget naar beneden bijgesteld.

In 2013 is conform het woonakkoord een aanvullende subsidie van € 30 mln. als bijdrage voor de Startersleningen aan het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVn) ter beschikking gesteld. Hiermee komt de subsidie aan de SVn in totaal uit op € 50 mln. De SVn geeft aan dat het budget per 1 mei 2015 is uitgeput. Op dat moment was het budget volledig ingezet voor verstrekte leningen of gereserveerd voor aanvragen en offertes.

Om de financiering van het eigen woningbezit te bevorderen staat de Minister voor Wonen en Rijksdienst garant voor het Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW) die de uitvoering verzorgt van de Nationale Hypotheek Garantie (NHG).

Indicatoren NHG-garanties en aandeel eigenwoningbezit

	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015
NHG verstrekkingen	97.000	130.698	137.219	122.642	106.200	116.100	135.4001
Aandeel eigenwoningbezit	57,8%	59,3%	59,7%	55,1%2	54,9%	55,9%	n.n.b.3

Saneringsbijdrage woningcorporatie WSG

Aan de Woningstichting Geertruidenberg (WSG) is eind 2015 een saneringsbijdrage van € 8,4 mln. verleend. Deze bijdrage wordt onttrokken aan de begrotingsreserve voor sanering- en projectsteun aan woningcorporaties. Zie voor een verdere toelichting het instrument «Begrotingsreserve sanering- en projectsteun woningcorporaties».

Woonconsumentenorganisaties

De Woonbond en de Stichting VACpunt Wonen hebben in 2015 financiële bijdragen ontvangen voor de uitvoering van een met BZK overeengekomen programma van activiteiten op het gebied van kennisoverdracht, voorlichting en scholing.

Opdrachten

Begrotingsreserve sanering en projectsteun woningcorporaties

In de herziene Woningwet is ondermeer geregeld dat de taak voor sanering- en projectsteun aan woningcorporaties onder direct gezag van de Minister voor Wonen en Rijksdienst komt te liggen. Tot 1 juli 2015 was deze taak toebedeeld aan het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV). Bij de overdracht van deze taak zijn tevens de fondsmiddelen voor sanering- en projectsteun overgekomen naar de begroting van Wonen en Rijksdienst. Deze middelen worden aangehouden in een begrotingsreserve voor saneringen projectsteun aan woningcorporaties. De overschrijding ten opzichte van de stand oorspronkelijke begroting 2015 betreft de initiële storting in deze begrotingsreserve.

Beleidsprogramma betaalbaarheid

Zie de toelichting onder het kopje Subsidies.

Inkomensoverdracht

Huurtoeslag

De realisatie huurtoeslag van 2015 laat bij de uitgaven een overschrijding zien van € 333 mln. Bij de ontvangsten is € 6 miljoen meer binnengekomen waardoor een netto overschrijding resulteert van € 327 mln. ten opzichte van de ontwerpbegroting.

Bij voorjaarsnota 2015 was al een overschrijding voorzien van € 194 mln. bestaande uit € 139 mln. hogere uitgaven door hogere aantallen aanvragers en € 55 mln. lagere ontvangsten als gevolg van lagere aantallen terugvorderingen uit definitief toekennen.

Bij najaarsnota werd een verdere overschrijding van de raming verwacht van per saldo € 110 mln. (€ 154 mln. hogere uitgaven en € 44 mln. hogere ontvangsten). De uitgaven lagen hoger door hogere aantallen aanvragers en de ontvangsten door versnelling van het definitief toekennen waardoor meer terugvorderingen werden ingesteld in 2015. Uiteindelijk bleek de overschrijding bij slotwet nog eens € 22,5 mln. hoger uit te vallen (€ 40 mln. hogere uitgaven en € 17,5 mln. hogere ontvangsten).

Bijdragen aan baten-lastenagentschappen

Zoals reeds verantwoord met de eerste suppletoire begroting 2015 is het budget voor de uitvoering van de regeling BEW en de Eigen Woningregeling door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO, voormalig Agentschap NL) overgeheveld naar het centrale instrument «bijdrage baten-lastendiensten» op artikelonderdeel 2.2 van de begroting.

Bijdragen aan ZBO’s /RWT’s

Huurcommissie

Het werkterrein van de Huurcommissie wordt gevormd door het gereguleerde deel van de markt voor huurwoonruimte. Als huurders en verhuurders in conflict raken over de hoogte van huurprijzen of servicekosten en er onderling niet uitkomen, doet de Huurcommissie op verzoek uitspraken in deze geschillen. Sinds 2012 beslecht de Huurcommissie ook geschillen in het kader van de Wet op het overleg huurders verhuurder (Wohv) en met ingang van 2013 de inkomensafhankelijke huurverhogingsgeschillen.

In 2015 zijn de onderstaande aantallen en maximale behandeltermijnen gerealiseerd.

Soort zaak	Afhandeling 2014	Begroting 2015	Afhandeling 2015
Huurprijsgeschillen	5.712	5.100	5.222
Servicekostengeschillen	2.438	1.700	2.410
Huurverhogingsgeschillen1	1.610	1.000	1.005
Redelijkheid huurprijzen2	352	100	339
WOHV-geschillen3	14	10	12
Subtotaal	10.126	7.910	8.988
Inkomensafhankelijke huurverhogingsverschillen	3.540	2.275	2.176
Totaal	13.666	10.185	11.164

Ook het aantal verzoeken die door de Belastingdienst worden ingediend om de redelijkheid van de huurprijzen te beoordelen in verband met aangevraagde huurtoeslag, is minder gedaald dan verwacht.

Afhandeltijd per soort geschil	Realisatie 2014	Begroting 2015	Realisatie 2015
% huurprijsgeschillen afgerond binnen 4 maanden	63%	90%	77%
% servicekosten afgerond binnen 4 maanden	45%	90%	38%
% servicekosten afgerond binnen 5 maanden	70%	nvt	72%
% huurverhogingsgeschillen afgerond binnen 4 maanden	96%	90%	88%

De vergeleken met de stand oorspronkelijk vastgestelde begroting 2015 gerealiseerde overschrijding betreft de vergoeding door de opdrachtgevende beleidsdirectie Woningmarkt (Wm) voor het aantal gerealiseerde zaken. Deze wordt in principe bepaald door de gerealiseerde aantallen geschilzaken respectievelijk redelijkheiduitspraken te vermenigvuldigen met het tarief per soort zaak. Met betrekking tot huurverhogingsgeschillen op grond van inkomen is in 2015 (net als in 2013 en 2014) in overeenstemming met de opdrachtgever afgeweken van deze systematiek in verband met het ontbreken van meerjarige ervaringscijfers over de uitvoeringskosten. Met de opdrachtgever is afgesproken dat deze geschillen op basis van daadwerkelijk gemaakte kosten worden vergoed.

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

Overige uitvoeringsinstanties

De bijdragen dienen ter bekostiging van uitvoeringsorganisaties waaronder de belastingdienst voor verstrekking van inkomensgegevens, noodzakelijk voor de uitvoering van de inkomensafhankelijke huurstijging. Bij de tweede suppletoire begroting is voor de uitvoeringskosten van de Inkomensafhankelijke Huurverhoging € 0,9 miljoen overgeboekt naar de Belastingdienst.

1.2 Onderzoek en kennisoverdracht

Binnen dit artikelonderdeel heeft gedurende het jaar een technische herschikking van budgetten van «Opdrachten» naar «Subsidies» plaatsgevonden. Door middel van deze herschikking vindt de verantwoording van de uitgaven binnen dit artikelonderdeel plaats op het juiste instrument.

Subsidies

Samenwerkende Kennisinstellingen e.a.

Een groot deel van de subsidiemiddelen is verstrekt aan Platform31, een kennis- en netwerkorganisatie voor stad en regio. De subsidie is ingezet op activiteiten op het terrein van Ruimte en Economie, Wonen, Sociaal en Agenda Stad. De activiteiten van Platform31 over het jaar 2015 worden medio 2016 geëvalueerd, als onderdeel van het verzoek tot subsidievaststelling (juli 2016).

Daarnaast zijn in 2015 ondermeer subsidies verstrekt voor:

• • de voorbereidingen en organisatie van het City Makers Summit tijdens Nederlands EU-voorzitterschap. Dit betreft een aantal bijeenkomsten gerelateerd aan de Europese Agenda Stad met sociale «innovatoren uit Europese steden» in aanloop naar en tijdens het EU-voorzitterschap;

• • de voorbereidingen en organisatie van een Europese Hoofdstedelijke Burgemeestersbijeenkomst over de Europese Agenda Stad tijdens het Nederlands EU-voorzitterschap.

Opdrachten

Basisonderzoek en verkenningen

Het budget is in 2015 besteed aan opdrachten voor onderzoeken naar woningbehoefte, woonwensen en marktontwikkelingen, waaronder de voorbereiding van het WoonOnderzoek Nederland, monitoring van beleid en ramingmodellen.

In 2015 zijn voor Agenda Stad / Urban Agenda opdrachten verstrekt voor:

• • de voorbereiding, organisatie en begeleiding van de 10 finalisten van de Challenge «Stad van de Toekomst».

• • een analyse van de politieke verklaringen en beleidsontwikkelingen op het gebied van Europese stedelijke ontwikkeling;

het uitvoeren van een inventarisatie naar knelpunten op het gebied van Europese wet-en regelgeving die het bereiken van beleidsdoelen van steden en medeoverheden op een aantal thema’s van de (Europese) Agenda Stad bemoeilijken.

Ontvangsten

Zie de toelichting bij de uitgaven huurtoeslag.

Artikel 2. Woonomgeving en bouw

A Algemene doelstelling

Het stimuleren van burgers, decentrale overheden, instellingen en bedrijven tot het realiseren van een goede kwaliteit van woningen, gebouwen en andere bouwwerken. Belangrijke aspecten daarbij zijn de veiligheid en gezondheid van gebouwen, alsmede het streven om energie te besparen, waarmee tevens de woonlasten kunnen worden beperkt. Het bevorderen van de woningbouw waarbij aanbod vraaggericht tot stand komt, zodat dit veel meer gaat aansluiten bij de woonwensen van mensen. Het stimuleren van burgers en andere partijen om de leefbaarheid in steden en dorpen te bevorderen.

B Rol en verantwoordelijkheid

Op basis van de Woningwet (hoofdstuk V) is de Minister verantwoordelijk voor woningbouw, hetgeen de zorg omvat voor voldoende omvang, kwaliteit en differentiatie van de woningvoorraad. Het kabinet wil de sector stimuleren door innovatie te bevorderen, onnodige belemmeringen weg te nemen en waar mogelijk de mededinging te versterken, waardoor meer ruimte ontstaat voor kleinschalige, natuurlijke groei, het voorzien in eigen woningbehoefte, (collectief) particulier opdrachtgeverschap (CPO) en meegroei-, mantel- en meergeneratiewoningen.

Op basis van de Woningwet (artikel 120), de Wet milieubeheer (hoofdstuk 4) en de Kadasterwet is de Minister verantwoordelijk voor het stimuleren van energiebesparing en reductie van CO₂-uitstoot binnen de sector gebouwde omgeving.

Op basis van de Woningwet (artikel 2) is de Minister verantwoordelijk voor het opstellen en het beheer van de bouwregelgeving en is hij stelselverantwoordelijk om hiermee de bouwkwaliteit te borgen door middel van regisseren en doen uitvoeren.

Op basis van de Woningwet (artikel 80a) draagt de Minister zorg voor de bevordering en ondersteuning van stedelijke vernieuwing. Dit geldt met name bij het leefbaar maken en houden van steden en dorpen, bijvoorbeeld aandachtswijken en krimp- en anticipeerregio’s. Belangrijke maatregelen zijn: het aanpassen van belemmerende wet- en regelgeving, advisering, kennisoverdracht, monitoring van resultaten en het aanspreken van medeverantwoordelijke departementen, met het oog op een integrale (gebiedsgerichte) aanpak. De primaire verantwoordelijkheid ligt bij de gemeenten en vervolgens bij de provincie.

In de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (Kamerstukken II, 32 660, nr. 17) is opgenomen dat de nieuwbouwprogrammering grotendeels wordt overgelaten aan provincies en gemeenten. In de Noord- en Zuidvleugel van de Randstad worden de bestaande verstedelijkingsafspraken onderdeel van de integrale aanpak voor deze gebieden. In de andere regio’s is er geen directe betrokkenheid meer van het Rijk bij de programmering van nieuwbouwwoningen.

C Beleidsconclusies

In de Nationale Energieverkenning 2015 is gemeld dat het energieverbruik blijft dalen, maar dat het tempo van die daling afneemt. Om de daling van het energieverbruik te stimuleren zijn nieuwe beleidsimpulsen nodig. Het kabinet heeft in december 2015 op basis van de voortgangsrapportage van de Borgingscommissie Energieakkoord aangegeven hoe de maatregelen in 2016 geïntensiveerd zullen worden.

In 2015 zijn de maatregelen uit het Energieakkoord voor onder meer verbetering van de energieprestatie van gebouwen nader ingevuld. Begin 2015 is een voorlopig energielabel gezonden naar alle particuliere woningeigenaren die nog niet beschikten over een energielabel. Vanaf juni 2015 kunnen ook verenigingen van eigenaars (VvE’s) een beroep doen op het Nationaal Energiebespaarfonds voor het aangaan van leningen voor energiebesparende maatregelen. Eind 2015 hadden de eerste vijf VvE’s een aanvraag voor een energiebespaarlening ingediend.

Vanwege de openstelling van het Nationaal Energiebespaarfonds voor VvE’s is het beschikbare budget van € 35 mln. specifiek voor een regeling voor energiebesparing door VvE’s niet aangesproken.

De ondersteuning van lokale energiebesparingsinitiatieven door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten met gebruikmaking van Rijksmiddelen is – conform de begroting – in 2015 nader ingevuld.

De implementatie van de Europese richtlijn Energieprestatie van gebouwen (EPBD), waar de invoering van het energielabel voor gebouwen onderdeel van uitmaakt, is in 2015 afgerond.

D. Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid (bedragen x € 1.000)

		2011	2012	2013	2014	Realisatie 2015	Oorspronkelijk vastgestelde begroting 2015	Verschil 2015
Verplichtingen:		0	0	119.715	118.601	34.918	249.123	– 214.205
Uitgaven:		0	0	38.102	90.136	49.839	101.623	– 51.784
2.1	Energie en bouwkwaliteit	0	0	16.883	67.505	19.508	63.490	– 43.982
	Subsidies	0	0	12.605	64.830	18.073	44.860	– 26.787
	Beleidsprogramma Energiebesparing	0	0	631	4.825	12.869	8.200	4.669
	Beleidsprogramma bouwregelgeving	0	0	1.592	1.306	3.320	600	2.720
	Energiebesparing verhuurders	0	0	0	0	0	400	– 400
	FES IAGO	0	0	0	0	975	0	975
	Innovatieregelingen gebouwde omgeving	0	0	6.905	1.709	0	360	– 360
	Revolverend fonds EGO	0	0	0	50.000	0	35.000	– 35.000
	Tijdelijke regeling blok voor blok	0	0	50	80	302	300	2
	Tijdelijke stimuleringsregeling energiebesparing	0	0	3.427	6.910	607	0	607
	Opdrachten	0	0	3.550	2.675	1.435	18.630	– 17.195
	Beleidsprogramma Energiebesparing	0	0	2.491	1.634	574	16.538	– 15.964
	Beleidsprogramma bouwregelgeving	0	0	1.019	998	861	2.092	– 1.231
	Innovatieregelingen gebouwde omgeving	0	0	40	43	0	0	0
	Bijdragen aan baten-lastenagentschappen	0	0	728	0	0	0	0
	Beleidsprogramma Energiebesparing(Agentschap RvO)	0	0	728	0	0	0	0
2.2	Woningbouwproductie	0	0	15.177	18.880	27.448	8.920	18.528
	Subsidies	0	0	360	340	515	200	315
	Beleidsprogramma woningbouwproductie	0	0	360	340	515	200	315
	Opdrachten	0	0	490	377	516	863	– 347
	Beleidsprogramma woningbouwproductie	0	0	490	377	516	863	– 347
	Bijdragen aan baten-lastenagentschappen	0	0	14.327	18.163	26.417	7.857	18.560
	Beleidsprogramma woningbouwproductie (Agentschap RvO)	0	0	14.327	18.163	26.417	7.857	18.560
2.3	Kwaliteit woonomgeving	0	0	6.042	3.551	2.530	13.813	– 11.283
	Subsidies	0	0	2.543	2.650	1.901	0	1.901
	Beleidsprogramma woonomgeving e.a.	0	0	2.533	2.650	1.901	0	1.901
	Wijkverpleegkundigen	0	0	10	0	0	0	0
	Opdrachten	0	0	1.425	776	629	13.813	– 13.184
	Beleidsprogramma woonomgeving e.a.	0	0	1.425	758	616	3.813	– 3.197
	Wijkverpleegkundigen	0	0	0	18	13	10.000	– 9.987
	Bijdragen aan medeoverheden	0	0	2.074	125	0	0	0
	Beleidsprogramma woonomgeving e.a.	0	0	2.074	125	0	0	0
2.4	Revolverend Fonds Energiebesparing Verhuurders	0	0	0	200	353	15.400	– 15.047
	Leningen	0	0	0	0	0	15.000	– 15.000
	Revolverend Fonds Energiebesparing verhuurders	0	0	0	0	0	15.000	– 15.000
	Bijdragen aan baten-lastenagentschappen	0	0	0	200	353	400	– 47
	Uitvoeringskosten Revolverend Fonds Energiebesparing Verhuurders	0	0	0	200	353	400	– 47
Ontvangsten:		0	0	2.056	305	116	91	25

E Toelichting op de financiële instrumenten

2.1 Energie en bouwkwaliteit

Subsidies

Beleidsprogramma Energiebesparing

Beleidsprogramma bouwregelgeving

Energiebesparing verhuurders

Innovatieregelingen gebouwde omgeving

Met het oog op effectieve doorvertaling van de resultaten van het Innovatieprogramma Energiesprong naar de markt is de looptijd van het programma verlengd tot en met 2016.

Revolverend fonds EGO

Opdrachten

Beleidsprogramma Energiebesparing

Begin 2015 is een voorlopig energielabel gezonden naar alle particuliere woningeigenaren die nog niet beschikten over een energielabel. Het voorlopige energielabel kan via een webtool omgezet worden in een definitief energielabel op basis van de herziene Europese richtlijn EPBD. Per 31 december 2015 hebben ruim 270.000 woningeigenaren een definitief energielabel laten registreren. De Inspectie Leefomgeving en Transport treedt sinds tweede helft 2015 handhavend op als er geen definitief energielabel aanwezig is bij verkoop. Eind 2015 is het, ter uitvoering van de aangenomen motie De Vries (Kamerstukken II, 2015–2016, 30 196, nr. 314), in de webtool mogelijk gemaakt dat de woningeigenaar eenvoudig een gecertificeerde energieadviseur kan benaderen om een maatwerkadvies te laten opstellen.

Zoals toegelicht in de eerste en tweede suppletoire begroting 2015 heeft een technische herschikking van budgetten plaatsgevonden, ondermeer ten behoeve van de jaaropdracht aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl). De uitgaven aan RVO worden verantwoord en toegelicht op artikelonderdeel 2.2 (Bijdragen aan baten-lastenagentschappen).

Beleidsprogramma bouw-regelgeving

In 2015 is het Bouwbesluit tweemaal gewijzigd. Op 1 juli 2015 is het Bouwbesluit onder andere gewijzigd voor de woonfunctie voor particuliere eigenaren (deregulering) (Stb. 2015, 249). Op 13 november 2015 is het Bouwbesluit gewijzigd in het kader van de implementatie van de herziene Europese richtlijn energieprestatie gebouwen (Stb. 2015, 425). De Regeling Bouwbesluit is ook tweemaal gewijzigd. Op 1 juli 2015 voor wat betreft de aansturing van normen (Stcrt. 2015, 17338). Eind 2015 voor wat betreft het instellen van een onderzoeksplicht bij gevaarlijke galerijflats (Stcrt. 2015, 45221). In 2015 is daarnaast in het kader van de Omgevingswet gewerkt aan het Besluit Bouwwerken Leefomgeving. Een preconsultatie versie hiervan is 1 oktober 2015 voorgelegd aan de belangrijkste stakeholders (onder andere VNG, IPO, VNO-NCW).

In 2015 was ook de Helpdesk Bouwregelgeving operationeel. Doel is het geven van uitleg over interpretatie en toepassing van de bouwregelgeving. De Helpdesk was destijds primair opgezet voor professionele partijen in de bouwsector, maar in de praktijk blijkt dat ook veel burgers de dienstverlening van de helpdesk benutten.

In 2015 zijn 28 adviesaanvragen gedaan bij de Onafhankelijke adviescommissie praktijktoepassing brandveiligheidsvoorschriften. 13 daarvan hebben geleid tot adviezen. 12 aanvragen zijn afgewezen en 1 aanvraag is ingetrokken. Daarnaast zijn twee aanvragen gedaan die in 2016 zullen worden behandeld.

In lijn met de adviezen van de commissie-Dekker zijn de beleidsvoornemens voor een nieuw stelstel voor kwaliteitsborging voor het bouwen uitgewerkt. De belangrijkste doelen zijn verhoging van de bouwkwaliteit gedurende het hele traject van de bouw plus verbetering van de positie van de bouwconsument. Op 27 november 2013 is de Tweede Kamer over de beleidsvoornemens geïnformeerd (Kamerstukken II, 2013–2014, 32 757, nr. 91). In 2014 zijn de beleidsvoornemens nader uitgewerkt in een concept wetsvoorstel. In 2015 is het verslag over de binnengekomen reacties op de internetconsultatie gepubliceerd en vervolgens heeft de Raad van State op 30 juli 2015 advies over het wetsvoorstel uitgebracht. In opdracht van BZK heeft SIRA de veranderingen in de regeldruk als gevolg van het wetsvoorstel in kaart gebracht. Daarnaast is door het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) een actualisatie gemaakt van de in 2013 uitgevoerde maatschappelijke kosten en baten analyse.

De onderuitputting, vergeleken met de stand «Oorspronkelijk vastgestelde begroting 2015», is het gevolg van een technische herschikking (van «Opdrachten» naar «Subsidies») binnen het beleidsprogramma bouwregelgeving. Door middel van deze herschikking vindt de verantwoording van de uitgaven binnen dit programma plaats op het juiste instrument.

2.2 Woningbouwproductie

Subsidies

Beleidsprogramma woningbouwproductie

Het aantal verleende bouwvergunningen voor koopwoningen in eigenbouw, als percentage van het totale aantal bouwvergunningen voor koopwoningen, bedroeg over heel 2015 19%. Ten opzichte van 2014 (18%) nam het aantal verleende vergunningen voor eigenbouw zowel procentueel als in absolute aantallen toe.

In 2015 heeft het Expertteam Eigenbouw aan 15 gemeenten advies verstrekt. Het Expertteam is in 2015 uitgebreid met 2 nieuwe experts. In 2015 is het team verder gegaan met de werkbezoeken aan provincies en samenwerkende regio’s. Er is opdracht verstrekt voor een onderzoek aangaande prijsvergelijking tussen seriematige bouw en zelfbouw en een bijdrage verstrekt voor een update van de externe website over eigenbouw (www.ICEB.nl).

Per 1 januari 2015 is het Expertteam Versnellen van start gegaan, gericht op het (op aanvraag) ondersteunen van gemeenten en bouwbedrijven bij woningbouw en gebiedsontwikkeling («ontslakken» en «vlottrekken»). In 2015 zijn 20 vlottrek- en 15 ontslakadviezen gegeven. Het expertteam blijft tot aan de invoering van de Omgevingswet actief.

In februari 2015 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de betrokkenheid van het Rijk bij stedelijke vernieuwing; deze zal primair faciliterend en ondersteunend zijn (Kamerstukken II, 2014–2015, 30136, nr. 41).

De wetswijziging betreffende het verbeteren van het functioneren van VvE’s en het stimuleren van verduurzaming door VvE’s is in december 2015 behandeld in de ministerraad en ligt voor advies bij de Raad van State. Planning is dat het wetsvoorstel na advies van de Raad van State in het voor de zomer van 2016 aan de Tweede Kamer kan worden aangeboden.

In de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (Kamerstukken II, 2010–2011, 32 660, nr. 17) is opgenomen dat de programmering van de verstedelijking wordt overgelaten aan provincies en gemeenten. Vanwege de grote kwantitatieve en kwalitatieve woningbouwopgave in de Noord- en Zuidvleugel van de Randstad is het Rijk alleen in deze regio’s actief betrokken bij realisatie van deze opgave. Door een aantal overheidsmaatregelen is in het gebied rond Sloterdijk (Noordvleugel) de ontwikkeling mogelijk gemaakt van circa 10.000 woningen. Door de regio wordt de komende periode de regionale bouwplancapaciteit geactualiseerd.

Opdrachten

Beleidsprogramma woningbouwproductie

Zie de toelichting bij subsidies.

Bijdragen aan baten-lastenagentschappen

Beleidsprogramma woningbouw productie

De op dit instrument opgenomen middelen zijn bestemd voor de activiteiten die de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) in opdracht van het Ministerie van BZK uitvoert op het gebied van energiebesparing in de gebouwde omgeving, woningbouw en kwaliteit van de woon- en leefomgeving. Zoals toegelicht bij de eerste en tweede suppletoire begroting 2015 zijn hiertoe middelen overgeheveld van artikel 1 en artikelonderdelen 2.1 en 2.3. Onder dit programma vallen onder meer de ondersteuning van de implementatie van Europese richtlijnen, de uitvoering van maatregelen uit het Energieakkoord voor duurzame groei, de ondersteuning van de expertteams particulier opdrachtgeverschap en transformatie, de uitvoering van de BEW-regeling en van het programma bevolkingsdaling.

2.3 Kwaliteit woonomgeving

Subsidies

Beleidsprogramma woonomgeving

Opdrachten

Beleidsprogramma woonomgeving

Binnen het beleidsprogramma woonomgeving heeft gedurende het jaar 2015 een herschikking plaatsgevonden van opdrachten naar subsidies om de uitgaven op het juiste instrument te verantwoorden. Tevens is in de eerste suppletoire begroting 2015 een structurele verlaging van het budget voor dit beleidsprogramma verwerkt.

Het budget is in 2015 besteed aan opdrachten binnen het kader van het beleidsprogramma Woonomgeving aan de thema’s:

Aanpak overlast

Huisvesting aandachtsgroepen

Vanuit het Rijk is ook in 2015 kennis en expertise landelijk gedeeld en zijn knelpunten in wet- en regelgeving aangepakt en opgelost. Op het terrein van de huisvesting van studenten wordt uitvoering gegeven aan de doelstellingen van het Landelijk Actieplan Studentenhuisvesting (LAS 2011–2016).

Vanuit het programma Flexwonen en de Nationale Verklaring ondersteunt het Ministerie van BZK gemeenten, werkgevers en huisvesters bij de totstandkoming van meer en betere huisvesting in negen regio’s voor arbeidsmigranten. Doordat er voor arbeidsmigranten een groot tekort is aan tijdelijke huisvesting, leven zij vaak onder omstandigheden die niet aan wet- en regelgeving voldoen.

Leefbaarheid in de woonomgeving

Programma Bevolkingsdaling

In 2015 is na overleg met de Kamer voor vijf jaar een indeling van krimp- en anticipeerregio’s vastgesteld, waarbij Noordoost-Fryslân is toegevoegd aan de krimpregio’s. Tevens is besloten tot een decentralisatie-uitkering bevolkingsdaling gemeentefonds in plaats van de krimpmaatstaf, die voor de periode van 2016–2020 via centrumgemeenten aan krimpregio’s wordt verstrekt.

Het Ministerie van BZK heeft in 2015 intensief overleg gehad met de krimp- en anticipeerregio’s over hun wensen voor de Samenwerkingsagenda met het Rijk en hun eigen ambities bij het opstellen van regionale programma’s. De resultaten hiervan worden opgenomen in een Actieplan Bevolkingsdaling, dat in 2016 naar de Tweede Kamer zal worden gezonden.

Wijkverpleegkundigen

In de eerste suppletoire begroting 2015 is het budget overgeboekt naar het Gemeentefonds ten behoeve van «Gezond in de stad» (GIDS-gelden)

2.4 Revolverend Fonds Energiebesparing Verhuurders

Leningen

Bijdragen aan baten-lastenagentschappen

Uitvoeringskosten Revolverend Fonds Energiebesparing Verhuurders

De meerjarige uitvoeringskosten binnen het geheel van de beschikbare middelen voor dit fonds worden ingezet in het kader van de uitvoering door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl). De uitvoeringskosten worden doorberekend in de rente-opslag bij de te verstrekken leningen en daardoor, afhankelijk van het verloop van het fonds, op termijn «terugverdiend» binnen de beleidsmiddelen.

Artikel 3. Kwaliteit Rijksdienst

A Algemene doelstelling

Een goed presterende rijksoverheid op het gebied van bedrijfsvoering en het bevorderen van de kwaliteit van het management van de Rijksdienst.

B Rol en verantwoordelijkheid

Voor een optimale beleidsvoorbereiding en -uitvoering moet de interne beheersing en sturing van de bedrijfsprocessen in rijksbreed verband op orde zijn. Deze bedrijfsprocessen moeten naast dienstbaar aan het beleid, ook effectief en doelmatig zijn. Daarvoor zijn heldere kaders nodig. De Minister voor Wonen en Rijksdienst regisseert, in samenwerking met de andere Ministeries, de totstandkoming van deze kaders en brengt daarin meer samenhang, met als doel een beter bestuurbare en meer efficiënte bedrijfsvoering binnen de Rijksdienst.

De Minister voor Wonen en Rijksdienst is verantwoordelijk voor de primaire arbeidsvoorwaarden van het Rijk. Daarnaast is de Minister eerstverantwoordelijke voor het rijksbrede beleid van de rijksbrede kaders op de terreinen: personeel, ICT, organisatie, huisvesting, inkoop, facilitaire dienstverlening en beveiliging. Binnen die kaders zijn de afzonderlijke Ministeries zelf verantwoordelijk voor hun bedrijfsvoering.

De Minister voor Wonen en Rijksdienst maakt werk van een kostenbewuste, dienstverlenende en slagvaardige overheid. De Minister toetst de intensiveringen op deze uitgaven om zo invulling te geven aan zijn verantwoordelijkheid voor beheersing hiervan.

Bureau ABD ondersteunt de departementen bij de kabinetsopdracht om in 2017 ten minste 30% vrouwen vertegenwoordigd te hebben binnen de ABD. Daarnaast verleent het bureau diensten aan nieuwe doelgroepen, zoals publiekrechtelijke ZBO’s en gemeenten (G4) en wordt verder vormgegeven aan de structurele uitwisseling met het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Ook verzorgt Bureau ABD enkele HR-diensten aan de kabinetsleden, waaronder de salarisadministratie.

Bovendien is de Minister voor Wonen en Rijksdienst werkgever voor de circa 70 managers op het hoogste niveau, daar waar het gaat om benoeming, arbeidsvoorwaarden en ontslag.

C Beleidsconclusies

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar grotendeels conform de verwachtingen zoals vermeld in de begroting en de op 22 mei 2013 aan de Tweede Kamer aangeboden Hervormingsagenda Rijksdienst (Kamerstukken II, 31 490 nr. 119). In het beleidsverslag zijn de belangrijkste aktiviteiten in 2015 uit de Hervormingsagenda Rijksdienst opgenomen.

De uitgaven op dit artikel zijn hoger dan oorspronkelijk geraamd vanwege een incidentele bijdragen aan het agentschap UBR in de vorm van een aanvulling op het negatieve Eigen Vermogen ultomo 2014 en een bijdrage in het kader van het Lage Lonenschalenbeleid. Daarnaast wordt gedurende het begrotingsjaar de budgettaire raming van dit begrotingsartikel aangepast als gevolg van bijdragen van andere departementen.

D. Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid (bedragen x € 1.000)

		2011	2012	2013	2014	Realisatie 2015	Oorspronkelijk vastgestelde begroting 2015	Verschil 2015
Verplichtingen:		0	0	18.880	32.104	28.862	18.333	10.529
Uitgaven:		0	0	20.959	30.006	29.318	18.333	10.985
3.1	Kwaliteit Rijksdienst	0	0	20.959	30.006	29.318	18.333	10.985
	Subsidies	0	0	3.698	3.641	3.680	3.400	280
	Fysieke Werkomgeving Rijk	0	0	298	241	180	0	180
	Subsidie A&O-fonds	0	0	3.400	3.400	3.400	3.400	0
	Subsidie Qiy	0	0	0	0	100	0	100
	Opdrachten	0	0	9.108	8.015	11.556	8.920	2.636
	Bedrijfsvoering Rijk	0	0	9.108	8.015	11.556	8.920	2.636
	Bijdragen aan baten-lastenagentschappen	0	0	8.153	18.350	14.012	6.013	7.999
	Arbeidsmarkt Communicatie	0	0	5.653	6.293	6.013	6.013	0
	Baten-lastenagentschap UBR	0	0	0	0	2.750	0	2.750
	Bedrijfsvoering Rijk	0	0	0	0	699	0	699
	Doc-Direkt	0	0	0	5.257	0	0	0
	Eigenaarsbijdrage	0	0	2.500	6.800	4.550	0	4.550
	Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken	0	0	0	0	70	0	70
	Bedrijfsvoering Rijk	0	0	0	0	70	0	70
Ontvangsten:		0	0	828	8.207	1.334	0	1.334

E Toelichting op de financiële instrumenten

3.1 Kwaliteit Rijksdienst

Subsidies

Fysieke Werkomgeving Rijk

De Minister voor Wonen en Rijksdienst heeft in 2015 een subsidie verstrekt aan het kennisinstituut Center voor People and Buildings voor Fysieke werkomgeving Rijk. De Fysieke Werkomgeving Rijk (FWR) is een concept voor een werkomgeving voor rijksambtenaren dat flexibel, tijd- en plaatsonafhankelijk (samen-)werken mogelijk maakt. De subsidie heeft de generieke ontwikkeling van toepasbare kennis in het domein van de kantoorhuisvesting tot doel.

Subsidie A&O-fonds

Het A+O Fonds Rijk heeft in 2015 een subsidie ontvangen die onderdeel is van de Cao-afspraken. Het bestuur dat bestaat uit Sociale Partners heeft in 2015 o.a. ingezet op instroom en behoud van arbeidsbeperkten en op instrumenten voor de medewerker ter ondersteuning van zijn duurzame inzetbaarheid. Er zijn drie zogenaamde Summerschools georganiseerd, waar ca. 300 medewerkers de kans kregen kennis te maken met het aanbod dat vanuit het A+O fonds. Ook is er een leergang voor managementondersteuners ontwikkeld die vanuit de BelastingdienstAcademie rijksbreed wordt aangeboden.

Subsidie Qiy

De Minister voor Wonen en Rijksdienst heeft in 2015 een subsidie verstrekt aan Qiy Foundation ten behoeve van een verdere uitwerking van het Qiy concept voor gegevensdeling op basis van open standaarden, waarmee burgers en bedrijven de regie (terug-)krijgen over hun gegevens in het digitale domein. In 2015 is de eerste uitwerking opgeleverd.

Opdrachten

Bedrijfsvoering Rijk

Eind januari 2015 werd de reactie van het kabinet op het Eindrapport van de Tijdelijke commissie ICT-projecten aan de Tweede Kamer aangeboden. De kabinetsreactie (Kamerstukken II 33 326, nr. 13) bevat een groot aantal maatregelen om de beheersing van ICT-projecten en de informatievoorziening aan de Kamer te verbeteren. De eerste rapportage over de uitvoering daarvan is de Kamer bij brief d.d. 10 juli 2015 (Kamerstukken II 26 643, nr. 365) aangeboden. Een belangrijk onderdeel van de kabinetsreactie betreft de inrichting van het Bureau ICT-toetsing (BIT). In 2015 is een toetskader voor het BIT vastgesteld, is de Toetsingsraad BIT ingesteld en heeft het BIT, in een pilotperiode, drie adviezen uitgebracht. Ook het ICT-dashboard is aangepast; het dashboard bevat nu alle projecten met een ICT-component van meer dan € 5 miljoen. De departementale CIO’s zijn inmiddels lid van de bestuursraad van hun Ministerie. Verder is op het gebied van personeel nu de uitbreiding van I-Interim Rijk in uitvoering alsook de opbouw van een ICT-rijkstraineeprogramma. Daarnaast is in 2015 ook verder gewerkt aan de afronding van de ambities uit de I-strategie Rijk (Kamerstukken II, 26 643, nr. 216) zoals gemeld in de bovengenoemde kabinetsreactie.

De Minister voor Wonen en Rijksdienst heeft de implementatie van de Baseline Informatiebeveiliging Rijksdienst (BIR) door de departementen intensief gevolgd en gestimuleerd. Het onderwerp stond hoog op de agenda en in samenwerking met de CIO’s, de Auditdienst Rijk (ADR) en de Algemene Rekenkamer is aan de Ministeries het model aangeleverd voor de In Control Verklaring (ICV) over 2015 op de BIR implementatie. In deze ICV staan de risico’s voor de kritieke systemen centraal, alsook de wijze hoe hierop gestuurd wordt vanuit het departement.

Het 4e en laatste (rijks)overheidsdatacenter, ODC Haaglanden, is begin 2015 opgeleverd. Er zijn nu 4 ODC’s operationeel. De migraties van 64 oude datacenters naar de vier nieuwe ODC’s van het Rijk is in volle gang. Ultimo 2015 zijn er 28 datacenters gemigreerd naar één van de vier ODC’s. Om de interconnectiviteit van de ODC’s te realiseren, wordt elke ODC aangesloten op het NAFIN, het beveiligd glasvezelnetwerk van Defensie. Zodoende wordt een samenhangende Datacentervoorziening gerealiseerd die de basis vormt voor de Rijkscloud. Twee van de vier ODC’s zijn in 2015 op NAFIN aagesloten. Het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) gaat inhuizen bij ODC Noord en is daarmee het eerste ZBO dat aansluit op de de Datacentervoorziening van de rijksoverheid met gebruikmaking van de herziening van de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen.

Op het gebied van inkoop streeft het Rijk met een compacte inkooporganisatie naar professioneel en verantwoord inkopen. 2015 stond geheel in het teken van het doorontwikkelen van een effectieve en efficiënte inkoopdienstverlening voor de gebruikers bij de departementen. Op basis van haalbaarheidstudies voor de nieuwe inkoopcategorieën is besloten om uiteindelijk voor 32 inkoopcategorieën daadwerkelijk rijksbreed categoriemanagement te gaan voeren. De rijksoverheid toetst doorlopend haar integriteitsmanagement. Uit een in begin 2015 door de Auditdienst Rijk (ADR) uitgevoerd onderzoek blijkt dat in beginsel het huidige stelsel van rijkswaarborgen in de praktijk werkt en de randvoorwaarden voor integer inkopen aanwezig zijn. Het onderzoek maakte duidelijk dat er voldoende waarborgen (regels) zijn, maar dat er ook enkele kwetsbaarheden zijn. In 2015 is gestart met het verbeteren van de toepassing, de effectiviteit en de communicatie over de regels. Dit om niet-integer gedrag bij inkoop zoveel mogelijk tegen te gaan.

Daarnaast maken milieucriteria, sociale voorwaarden en social return onderdeel uit van de rijksbrede inkooppraktijk. In september 2015 is het samen met EZ, SZW, BZ en IenM opgestelde plan van aanpak maatschappelijk verantwoord inkopen naar de Tweede Kamer gestuurd.

De masterplannen kantoorhuisvesting zijn in 2015 geactualiseerd en geven een meerjarig beeld van de ontwikkeling van de vraag naar huisvesting bij de Rijksdienst. Dat beeld is aangevuld met de meerjarige vraagontwikkeling bij andere sectoren binnen het Rijk, zoals Defensie, Politie en gevangeniswezen. Begin 2016 wordt de Kamer over dat beeld geïnformeerd.

De rijksbrede kengetallen over de bedrijfsvoering staan vermeld in de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk.

Bijdragen aan baten-lastenagentschappen

Arbeidsmarkt Communicatie

Het Expertisecentrum Organisatie & Personeel (EC O&P) van Uitvoeringsorganisatie Bedrijfsvoering Rijk voert de rijksbrede arbeidsmarktcommunicatie uit. Daarnaast verzorgt EC O&P het functioneel beheer van de carrièresites overheid (CSO platform) en de regie over het technisch- en applicatiebeheer.

Bijdrage UBR: Voor de uitvoering van het Lage Lonenschalenbeleid heeft het agentschap Uitvoeringsbedrijf Bedrijfsvoering Rijk (UBR) een bijdrage van € 2,7 mln. van BZK ontvangen.

Eigenaarsbijdrage UBR: Dit betreft een budgettaire aanvulling in 2015 op het negatieve Eigen Vermogen van UBR ultimo 2014.

Artikel 6 Uitvoering rijksvastgoedbeleid

A Algemene doelstelling

Uitvoering geven aan rijksvastgoedbeleid door:

• • het verzorgen van de rijkshuisvesting van Hoge Colleges van Staat, het Ministerie van Algemene Zaken en het Koninklijk Huis, het beheren van monumenten die, naar hun aard, niet geschikt zijn voor rijkshuisvesting en het uitvoeren van het rijkshuisvestingsbeleid.

• • het realiseren van een optimaal financieel resultaat bij het verwerven, beheren, ontwikkelen en vervreemden van materiële activa (onroerend goed) van/voor het Rijk voor de realisatie van rijksdoelstellingen.

B Rol en verantwoordelijkheid

De Minister voor Wonen en Rijksdienst is op basis van het Besluit Rijksgebouwendienst 1999 (KB), als opdrachtgever en uitvoerder verantwoordelijk voor:

• • de huisvesting van de Hoge Colleges van Staat en het Ministerie van Algemene Zaken.

• • de huisvesting van het Koninklijk Huis, voor zover vallend onder de verantwoordelijkheid van de Staat.

• • het beheer en onderhoud van de monumenten die aan de Rijksgebouwendienst zijn toevertrouwd en die naar hun aard niet geschikt zijn voor de huisvesting van rijksdiensten.

• • de doelmatige uitvoeringspraktijk van de rijkshuisvesting binnen de wettelijke en afgesproken kaders.

Daarnaast is de Minister voor Wonen en Rijksdienst als uitvoerder op het terrein van rijksvastgoed verantwoordelijk voor:

• • het (privaatrechtelijk) beheer van onroerende zaken die aan de Staat toebehoren dan wel zijn toevertrouwd, een en ander voor zover de verantwoordelijkheid voor dat beheer niet bij of krachtens de wet bij een of meer andere Ministers is gelegd.

• • de coördinatie van de samenwerking en afstemming tussen de diensten die onderdeel vormen van het rijksvastgoedstelsel, zowel in de regio als landelijk (regiefunctie). Ter bevordering van de samenwerking en afstemming tussen de diensten fungeert de Raad voor Vastgoed rijksoverheid (RVR). Ter bevordering van de samenwerking en afstemming tussen de departementen ten aanzien van rijksvastgoed fungeert de Interdepartementale Commissie Rijksvastgoed (ICRV). De Minister draagt zorg voor de ondersteuning van de RVR en de ICRV en is verantwoordelijk voor de totstandkoming van de rijks(brede) vastgoedportefeuillestrategie, die de ministerraad jaarlijks vaststelt.

• • de vertegenwoordiging namens het Rijk bij gebiedsontwikkelingsprojecten waarbij meervoudige rijksdoelstellingen aanwezig zijn. Ook hierbij wordt gestreefd naar een optimale inzet van (overtollige) rijksactiva en/of financiële bijdragen van het Rijk.

Verantwoordelijkheden overtollig vastgoed

De Minister voor Wonen en Rijksdienst verzorgt de ingebruikgeving en vervreemding van (overtollige) onroerende zaken van andere Ministeries. Voor zover er op basis van de huidige begrotingsregels van het kabinet sprake is van een generieke middelenafspraak met een Minister, wordt de opbrengst uit ingebruikgeving en/of vervreemding door de betreffende Minister begroot en verantwoord op de eigen begroting.

Met ingang van 1 juli 2014 neemt het Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf overtollig vastgoed van andere departementen over tegen betaling vooraf. De (netto-)opbrengst uit verkoop van dit vastgoed aan derden wordt begroot en verantwoord in de agentschapsbegroting en agentschapsjaarrekening. Vastgoed dat voor 1 juli 2014 overtollig is gesteld, wordt nog volledig begroot en verantwoord door de betreffende Minister.

C Beleidsconclusies

De voorliggende verantwoording betreft de Rijksgebouwendienst en het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf. De Dienst Vastgoed Defensie (DVD), de Rijksgebouwendienst, het Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf en de directie Rijksvastgoed zijn in 2014 samengegaan in het Rijksvastgoedbedrijf. De ministeriële verantwoordelijkheid voor de DVD is bij koninklijk besluit op 1 januari 2015 overgeheveld van het Ministerie van Defensie naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

De Hoge Colleges van Staat, het Ministerie van Algemene Zaken en de Koning hebben gezamenlijk de beschikking over ca. 260.000 m² bruto vloeroppervlak, waarop onderhoudswerkzaamheden zijn uitgevoerd.

De regeling voor opdrachtgeversubsidie Leerlingbouwplaatsen is geëvalueerd. Op basis daarvan is de regeling per 1/1/2016 niet gecontinueerd.

Het Rijksvastgoedbedrijf vertaalt rijksbeleid in uitvoeringskaders voor de eigen dienst en adviseert over uitvoerbaarheid van (voorgenomen) beleid aan verschillende beleidsonderdelen (IenM, DG Wonen en Bouwen etc.) en draagt daarmee bij aan aanscherping van die kaders. Onderwerpen die het afgelopen jaar hebben gespeeld betroffen bijvoorbeeld: leegstand van kantoren, kwaliteitsborging, normalisatie en regeldruk, duurzaam hout, energiebesparing en verantwoording daarover aan de EU, duurzaam inkopen3 en concepten van de Omgevingswet met nieuwe bouwregelgeving.

D. Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid (bedragen x € 1.000)

		2011	2012	2013	2014	Realisatie 2015	Oorspronkelijk vastgestelde begroting 2015	Verschil 2015
Verplichtingen:		0	0	0	163.108	221.781	147.690	74.091
Uitgaven:		0	0	0	162.415	220.862	147.690	73.172
6.1	Een doelmatige uitvoeringspraktijk van de Rijkshuisvesting	0	0	0	59.416	118.385	56.611	61.774
	Bijdragen aan baten-lastenagentschappen	0	0	0	59.416	118.385	56.611	61.774
	Bijdrage aan Rgd voor huisv Koninklijk Huis, HoCoSta's en AZ	0	0	0	38.798	36.507	37.761	– 1.254
	waarvan: paleizen					15.149
	Bijdrage aan Rgd voor monumenten	0	0	0	11.328	73.224	10.196	63.028
	Bijdrage aan Rgd voor rijkshuisvesting	0	0	0	9.290	8.654	8.654	0
6.2	Beheer materiele activa	0	0	0	102.999	102.477	91.079	11.398
	Opdrachten	0	0	0	14.682	17.316	11.179	6.137
	Beheer en plankosten	0	0	0	14.682	17.316	11.179	6.137
	Bekostiging	0	0	0	64.233	63.726	59.585	4.141
	Zakelijke lasten	0	0	0	64.233	63.726	59.585	4.141
	Bijdragen aan baten-lastenagentschappen	0	0	0	24.084	21.435	20.315	1.120
	Bijdrage RVOB	0	0	0	24.084	21.435	20.315	1.120
Ontvangsten:		0	0	0	148.547	161.904	120.241	41.663

E. Toelichting op de financiële instrumenten

6.1 een doelmatige uitvoeringspraktijk van de Rijkshuisvesting

Bijdragen aan baten-lastenagentschappen

Bijdragen aan de Rgd voor huisvesting Koninklijk Huis, HoCoSta’s en AZ

Het betreft hier de kosten huisvesting van de Koning, van de Hoge Colleges van Staat en het Ministerie van Algemene Zaken. De onderschrijding wordt met name veroorzaakt doordat enkele kleinere werkzaamheden later dan verwacht zijn afgerond of financieel afgewikkeld. Zo zal een laatste afrekening van de kosten van de openstelling van de Oranjezaal in 2016 plaatsvinden.

Specifieke toelichting huisvesting Koninklijk Huis.

In juni 2015 heeft het kabinet naar aanleiding van de evaluatie van de begroting van de Koning besloten om de uitgaven die worden gedaan voor de Koning uitgebreider toe te lichten.

Hieronder volgt een nadere toelichting. Bij het jaarverslag van de Koning (I) is een extra-comptabele bijlage opgenomen waarin deze uitgaven ook worden gepresenteerd.

In 2015 is voor de bijdrage aan de Rgd voor huisvesting Koninklijk Huis, Hoge Colleges van Staat en het Ministerie van Algemene Zaken € 36,5 mln. gerealiseerd, hiervan is 15,1 mln. voor de paleizen.

Bijdrage aan de Rgd voor monumenten

De bijdrage betreft de kosten van monumenten met een erfgoedfunctie, maar zonder huisvestingsfunctie, zoals monument Paleis Soestdijk. De overschrijding wordt veroorzaakt door de bijdrage die aan de Nationale Monumentenorganisatie is betaald voor de instandhouding van aan haar overgedragen monumenten.

Prestatie-indicator	Basiswaarde	Peildatum	Streefwaarde	Periode	Realisatie
Gebruiksgraad monumenten	95%	2009	95%	2015	98%

De gebruiksgraad op 31 december 2015 van de monumenten met een erfgoedfunctie (maar zonder rijkshuisvestingsfunctie) is 98% (was 98% ultimo 2014). De gebruiksgraad is het aantal m²’s bruto vloeroppervlak (bvo) per object dat in gebruik is in verhouding tot het totaal aantal m²’s bvo. Een deel van de monumenten is naar hun aard niet geschikt voor gebruik, zoals gedenknaalden of grafmonumenten. Deze zijn buiten de berekening gehouden. Een belangrijk deel van deze monumenten is inmiddels overgedragen aan de Nationale Monumentenorganisatie.

Bijdrage aan de Rgd voor rijkshuisvesting

De begroting is middels bevoorschotting geheel gerealiseerd. Een overschot of tekort wordt in 2016 afgerekend.

6.2 Beheer materiële activa

Opdrachten

Beheer- en plankosten

Bekostiging

Zakelijk lasten

Bijdragen aan baten-lastenagentschappen

Bijdrage RVOB

Het betreft de bijdrage aan het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf voor de uitvoering van het (privaatrechtelijk) beheer van onroerende zaken die de Staat toebehoren en het vertegenwoordigen van het Rijk bij bepaalde gebiedsontwikkelingsprojecten. De uitvoering van het (privaatrechtelijk) beheer houdt hoofdzakelijk in: het verwerven, beheren, ontwikkelen en vervreemden van onroerende zaken. De raming van de ontwerpbegroting is bij 1e suppletoire begroting verhoogd met middelen die op een centrale BZK-begrotingspost waren opgenomen voor de (voormalige) directie Rijksvastgoed.

Ontvangsten

De ontvangsten zijn onder te verdelen in de volgende categorieën:

Zakelijke lasten

Het merendeel van de ontvangsten betreft de vergoeding die het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf ontvangt vanuit de gebruiksvergoeding in het rijkshuisvestingsstelsel voor het door hem betaalde eigenarendeel van de onroerendezaakbelasting. Daarnaast gaat het om terugbetalingen door de huurders van door het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf betaalde gebruikerslasten.

Ingebruikgevingen

Het gaat hierbij om de ingebruikgeving (verhuring) van de onroerende zaken van de Staat voor zover er voor de opbrengst uit ingebruikgeving geen middelenafspraak bestaat. Dit leidt tot inkomsten uit verpachting, huur, huurrechten benzinestations langs rijkswegen en verhuur jachtgenot. De hogere ontvangsten zijn mede een gevolg van extra verhuuropbrengsten van objecten die door Defensie in materieel beheer zijn overgedragen en door het COA in gebruik zijn genomen.

Vervreemding

Het betreft de vervreemding van de onroerende zaken van de Staat, voor zover voor de opbrengst uit vervreemding geen middelenafspraak bestaat. Dit leidt tot inkomsten uit vervreemding van met name agrarische onroerende zaken en van overige onroerende zaken.

Verkoop bodemmaterialen

Hieronder vallen de ontvangsten uit de verkoop van bodemmaterialen, zoals zand.

Veiling huurrechten benzinestations

Het betreft de ontvangsten uit de veiling van huurrechten van benzinestations langs rijkswegen.

3. BEDRIJFSVOERINGSPARAGRAAF

Inleiding

In de bedrijfsvoeringsparagraaf wordt ingegaan op de aandachtspunten en relevante verbeteringen in de bedrijfsvoering in het verslagjaar 2015. De bedrijfsvoeringsparagraaf heeft het karakter van een uitzonderingsrapportage. Voor de algemene en BZK brede onderwerpen wordt verwezen naar de bedrijfsvoeringparagraaf van het jaarverslag van hoofdstuk VII (BZK). In deze bedrijfsvoeringsparagraaf komen de verplichte elementen en specifieke onderwerpen voor hoofdstuk XVIII (W&R) aan de orde, te weten de rechtmatigheid en de totstandkoming van de beleidsinformatie.

• Rechtmatigheid

Naleving wet- en regelgeving huurtoeslag

De betalingen voor de huurtoeslag worden door de Minister voor Wonen en Rijksdienst verantwoord op beleidsartikel 01 Woningmarkt van het begrotingshoofdstuk XVIII Wonen en Rijksdienst. De Rijksbegrotingsvoorschriften schrijven voor dat, indien bij statistische steekproeven de meest waarschijnlijke en/of maximale fout of onzekerheid de tolerantiegrens overschrijdt, in de bedrijfsvoeringparagraaf de meest waarschijnlijke fout of onzekerheid wordt gerapporteerd. Voor de toeslagregelingen geldt een tolerantiegrens van 3%, behalve voor de huurtoeslag vanwege de geringe omvang van het desbetreffende begrotingshoofdstuk. Voor de huurtoeslag geldt voor 2015 een tolerantiegrens van 1,19%. Op basis van de maximale fout wordt de – verhoudingsgewijze zeer lage – tolerantiegrens ad € 49,4 miljoen voor de uitbetaalde voorschotten met € 19,5 mln. overschreden. De meest waarschijnlijke fout voor de uitbetaalde voorschotten bedraagt € 42,4 mln. (1%) en onderschrijdt met € 7,0 mln. de tolerantiegrens.

Baten-lastenagentschappen

De tolerantiegrens van de verantwoordingsstaat van de baten-lastenagentschappen bedraagt € 21 mln. Het totaalbedrag aan onrechtmatigheden bedraagt € 37,7 mln. Dit betreft met name onrechtmatig aangegane verplichtingen bij aanbestedingen.

Onzekerheden objectieve keuze leveranciers

Artikel 1.4 van de Aanbestedingswet (AW) stelt dat aanbestedende diensten bij meervoudig en enkelvoudig onderhandse aanbestedingen (onder de Europese drempel) de ondernemers die zij uitnodigen op basis van objectieve criteria kiezen. Bovendien moeten zij op verzoek van een ondernemer de motivering van die keuze verstrekken. Voor het verantwoordingsjaar 2015 bestond onduidelijkheid over de vraag of en zo ja welke documentatievereisten werden gesteld aan deze keuze.

Voor het verantwoordingsjaar 2015 heeft de Algemene Rekenkamer aangekondigd dat in afwachting van nadere kaders voor het controlejaar 2015 de motivering van de objectieve leverancierskeuze voor alle inkopen tussen de nul en € 33.000,– niet in het rechtmatigheidsoordeel wordt betrokken. Bevindingen op dit punt bij inkopen boven deze grens kunnen leiden tot onzekerheden in de inkoopstroom.

• Totstandkoming beleidsinformatie

Totstandkoming niet financiële beleidsinformatie

Beleidsdoorlichtingen

• Financieel- en materieelbeheer

Voor het financieel- en materieelbeer wordt u verwezen naar de bedrijfsvoeringsparagraaf van het Ministerie van BZK (VII).

• Overige aspecten van de bedrijfsvoering

Voor de overige aspecten van de bedrijfsvoering wordt u verwezen naar de bedrijfsvoeringsparagraaf van het Ministerie van BZK (VII).

C. JAARREKENING 2015

1. DE DEPARTEMENTALE VERANTWOORDINGSSTAAT

Departementale verantwoordingsstaat 2015 van Wonen en Rijksdienst (XVIII) (Bedragen x € 1.000)

			-1-			-2-		3=(2–1)
Art.	Omschrijving	Oorspronkelijk vastgestelde begroting			Realisatie			Verschil realisatie en oorspronkelijk vastgestelde begroting
		Verplichtingen	Uitgaven	Ontvangsten	Verplichtingen	Uitgaven	Ontvangsten	Verplichtingen	Uitgaven	Ontvangsten
	Totaal	3.792.551	3.603.059	621.448	4.245.300	4.265.693	973.735	452.749	662.634	352.287
	Beleidsartikelen
1	Woningmarkt	3.377.405	3.335.413	501.116	3.959.739	3.965.674	810.381	582.334	630.261	309.265
2	Woonomgeving en bouw	249.123	101.623	91	34.918	49.839	116	– 214.205	– 51.784	25
3	Kwaliteit Rijksdienst	18.333	18.333	0	28.862	29.318	1.334	10.529	10.985	1.334
6	Uitvoering Rijksvastgoedbeleid	147.690	147.690	120.241	221.781	220.862	161.904	74.091	73.172	41.663

2. DE SAMENVATTENDE VERANTWOORDINGSSTAAT BATEN-LASTENAGENTSCHAPPEN

Samenvattende verantwoordingsstaat 2015 inzake baten-lastenagentschappen van Wonen en Rijksdienst (XVIII)
(Bedragen x € 1.000)

Naam	(1)	(2)	(3)=(2)-(1)	(4)
Baten-lastenagentschap	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Realisatie	Verschil realisatie en oorspronkelijk vastgestelde begroting	Realisatie 2014
Logius
Totale baten	104.132	145.963	41.831	115.767
Totale lasten	104.132	144.330	40.198	116.910
Saldo van baten en lasten	0	1.633	1.633	– 1.143
Totale kapitaalontvangsten	6.000	1.350	– 4.650
Totale kapitaaluitgaven	9.000	2.802	– 6.198
P-Direkt
Totale baten	71.533	76.427	4.894	70.327
Totale lasten	71.533	77.120	5.587	73.876
Saldo van baten en lasten	0	– 693	– 693	– 3.549
Totale kapitaalontvangsten	11.000	0	– 11.000
Totale kapitaaluitgaven	24.650	16.982	– 7.668
Uitvoeringorganisatie Bedrijfsvoering Rijk
Totale baten	113.977	135.998	22.021	129.859
Totale lasten	113.977	136.767	22.790	140.260
Saldo van baten en lasten	0	– 769	– 769	– 10.401
Totale kapitaalontvangsten	2.000	5.840	3.840
Totale kapitaaluitgaven	3.100	2.331	– 769
FMHaaglanden
Totale baten	114.863	124.695	9.832	114.625
Totale lasten	114.863	117.009	2.146	116.658
Saldo van baten en lasten	0	7.686	7.686	– 2.033
Totale kapitaalontvangsten	12.500	11.604	– 896
Totale kapitaaluitgaven	17.413	17.250	– 163
SSC ICT
Totale baten	178.000	221.495	43.495	185.989
Totale lasten	178.000	226.200	48.200	186.933
Saldo van baten en lasten	0	– 4.705	– 4.705	– 944
Totale kapitaalontvangsten	30.000	35.503	5.503
Totale kapitaaluitgaven	58.000	56.933	– 1.067
Rijksgebouwendienst
Totale baten	1.260.440	1.219.543	– 40.897	1.333.948
Totale lasten	1.226.198	1.204.796	– 21.402	1.252.286
Saldo van baten en lasten	34.242	14.747	– 19.495	81.662
Totale kapitaalontvangsten	474.000	260.211	– 213.789
Totale kapitaaluitgaven	872.223	563.652	– 308.571
Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf
Totale baten	34.030	26.749	– 7.281	25.592
Totale lasten	33.860	23.829	– 10.031	22.933
Saldo van baten en lasten	170	2.920	2.750	2.659
Totale kapitaalontvangsten	87.824	20.398	– 67.426
Totale kapitaaluitgaven	88.256	23.102	– 65.154
			0
Dienst Vastgoed Defensie
Totale baten	0	194.382	194.382	–
Totale lasten	0	198.513	198.513	–
Saldo van baten en lasten	0	– 4.131	– 4.131
Totale kapitaalontvangsten	12.564	0	– 12.564
Totale kapitaaluitgaven	16.702	0	– 16.702
Dienst van de Huurcommissie
Totale baten	11.642	15.274	3.632	15.488
Totale lasten	11.642	15.247	3.605	16.597
Saldo van baten en lasten	0	27	27	– 1.109
Totale kapitaalontvangsten	0	0	0
Totale kapitaaluitgaven	1.716	696	– 1.020

3. JAARVERANTWOORDING BATEN-LASTENAGENTSCHAPPEN PER 31 DECEMBER 2015

3.1 Logius

Inleiding

Logius is als onderdeel van het directoraat-generaal Organisatie en Bedrijfsvoering Rijk (DGOBR), de regieorganisatie die samen met klanten, partners en leveranciers de e-overheid groot maakt. Dit doet Logius door te zorgen voor overheidsbrede, samenhangende ICT-producten. Hierbij gaat het om digitale dienstverlening aan burgers, aan bedrijven en tussen overheden. Logius stimuleert organisaties met een publieke taak om onze producten breed toe te passen en is verantwoordelijk voor het beheer en de verbetering van onze producten en diensten. Zo is Logius de drijvende kracht achter de digitale overheid. De missie van Logius luidt: «Logius, de dienst digitale overheid van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, biedt publieke dienstverleners een samenhangende ICT-infrastructuur, zodat burgers en bedrijven betrouwbaar, snel, groen en gemakkelijk elektronisch zaken met hen kunnen doen».

Speerpunten 2015

Ontwikkelingen gebruik voorzieningen

Bedrijfsvoering en efficiëntie

Staat van baten en lasten van het baten-lastenagentschap Logius

Staat van baten en lasten van de baten-lastenagentschap Logius (bijdragen x € 1.000)

	(1)	(2)	(3)=(2)-(1)	(4)
Omschrijving	Vastgestelde begroting	Realisatie	Verschil realisatie en vastgestelde begroting	Realisatie 2014
Baten
Omzet moederdepartement	32.291	88.599	56.308	58.071
Omzet overige departementen	64.069	51.249	– 12.820	51.829
Omzet derden	7.772	5.778	– 1.994	5.039
Rentebaten	–	43	43
Vrijval voorzieningen	–	–	0	–
Bijzondere baten	–	294	294	828
Totaal baten	104.132	145.963	41.831	115.767
Lasten
Apparaatskosten	101.057	143.099	42.042	115.654
– Personele kosten	34.359	50.870	16.511	40.997
Waarvan eigen personeel	19.684	17.380	– 2.304	16.202
Waarvan externe inhuur	14.675	31.778	17.103	24.795
Waarvan overige personele kosten	–	1.712	1.712
– Materiële kosten	66.698	92.229	25.531	74.657
Waarvan apparaat ICT	3.000	3.152	152	44.018
Waarvan bijdrage aan SSO's	–	559	559	3.009
Waarvan overige materiele kosten	63.698	89.077	25.379	–
Afschrijvingskosten	3.000	1.229	– 1.771	1.251
– Immaterieel			–	–
– Materieel	3.000	1.229	– 1.771	1.251
Rentelasten	75	2	– 73	5
Overige lasten	–	–	–
– Dotaties voorzieningen			–	–
– Bijzondere lasten			–	–
Totaal lasten	104.132	144.330	40.198	116.910
Saldo van baten en lasten	–	1.633	1.633	– 1.143

Toelichting

Omzet moederdepartement, overige departementen en derden

Bijzondere baten

De bijzondere baten betreft het verschil in voorafgaande journaalposten van voorgaande jaren.

Personele kosten

Tot de personele kosten zijn gerekend de lonen en salarissen van eigen personeel en de kosten van inhuur voor de capaciteit die vereist is voor het kunnen uitvoeren van alle geplande activiteiten. De forse stijging van de orderportefeuille leidt ook tot een forse stijging van de personele kosten, met name de externe inhuur. De extra orders die Logius gedurende het jaar ontvangt van de beleidsopdrachtgevers, zijn niet gepland en bestaan voor een groot deel uit capaciteitskosten. Dit leidt meer externe inhuur. Daarnaast is de geplande uitbreiding van de formatie later geformaliseerd dan verwacht. Hierdoor zijn de kosten eigen personeel lager dan begroot. Ten opzichte van de ontwerpbegroting zijn de totale personeelskosten met € 16,5 mln. toegenomen.

Materiële kosten

De materiële kosten zijn toegenomen door de toename in de orderportefeuille.

Afschrijvingen en rentelasten

Geplande investeringskosten zijn door opdrachtgevers in een keer voldaan. Hierdoor zijn de kosten niet geactiveerd en is er geen gebruik gemaakt van de leenfaciliteit. Uiteindelijk leidt dit tot lagere afschrijvings- en rentelasten dan begroot.

Resultaat

Het incidentele resultaat is ontstaan door de niet voorziene omzetstijging als gevolg van de verdeelsleutel uit het voorjaar 2015 voor de GDI-tekorten en de toename werkzaamheden. Hierdoor nemen de kosten voor overhead niet evenredig toe met de uitbreiding van de werkzaamheden. Het resultaat wordt ten gunste van het Eigen vermogen gebracht.

Balans per 31 december 2015

Balans per 31 december 2015
Bedragen x € 1.000

	Balans 2015	Balans 2014
Activa
Immateriële activa	0	0
Materiële activa	3.594	3.447
– grond en gebouwen	7	19
– installaties en inventarissen	11	17
– overige materiële vaste activa	3.576	3.411
Voorraden	0	0
Debiteuren	4.462	2.294
Nog te ontvangen	4.469	6.573
Liquide middelen	56.540	43.841
Totaal activa	69.065	56.155
Passiva
Eigen Vermogen	4.774	3.141
– exploitatiereserve	3.141	4.284
– onverdeeld resultaat	1.633	– 1.143
Voorzieningen	0	0
Leningen bij het MvF	2.714	2.987
Crediteuren	9.682	8.769
Nog te betalen	51.895	41.258
Totaal passiva	69.065	56.155

Toelichting

Materiële activa

De materiële vaste activa heeft betrekking op specifieke hard- en software ten behoeve van MijnOverheid Berichtenbox, Opschaling MijnOverheid en Migratie Digipoort OTP.

Debiteuren

De debiteuren betreffen alle openstaande verkoopfacturen per 31 december 2015 die betrekking hebben op geleverde prestaties in 2015. Het gaat grotendeels om facturen aan opdrachtgevers over het laatste kwartaal 2015.

Nog te ontvangen

De nog te ontvangen bedragen bestaan uit nog te ontvangen gelden voor detacheringen, projecten en openstaande voorschotten voor 2016 en nog te factureren omzet voor projecten € 1,9 mln. Dit laatste betreft werkzaamheden die zijn uitgevoerd in 2015 maar nog moeten worden afgerekend met opdrachtgevers.

Liquide middelen

De stijging van de liquide middelen ten opzichte van de beginbalans wordt veroorzaakt de stijging van de nog te betalen bedragen. Zie verder de toelichtingen bij de post nog te betalen en het kasstroomoverzicht.

Eigen vermogen

Het eigen vermogen blijft na het toevoegen van het resultaat 2015, onder de toegestane maximumomvang van 5% van de gemiddelde jaaromzet, berekend over de gemiddelde omzet over de laatste drie jaar.

Leningen bij het Ministerie van Financiën

In 2015 is een nieuwe leningdeel opgenomen ten behoeve van de financiering van de migratie Digipoort OTP. De lening dient ter financiering voor de in 2016 in de balans op te nemen activa. Dit is afhankelijk van het gereed komen van de migratie. In 2015 zijn geen vervroegde aflossingen gedaan. De aflossingen op de leningen voor 2015 bedragen € 1,4 mln. De aflossingen voor 2016 zijn als kortlopende schuld opgenomen onder de post «nog te betalen».

Crediteuren

De crediteuren betreffen alle nog niet betaalde inkoopfacturen per 31 december 2015.

Nog te betalen

De post nog te betalen bestaat onder andere uit nog te ontvangen facturen van bedrijven ad € 14,3 mln. die betrekking hebben op werkzaamheden, die hoofdzakelijk in het laatste kwartaal van 2015 zijn uitgevoerd. Daarnaast is er sprake van vooruit gefactureerde bedragen ad € 14,0 mln. aan beleidsopdrachtgevers, voor werkzaamheden die in het eerste kwartaal 2016 worden uitgevoerd. Verder is er sprake van vooruit gefactureerde voorschotten projecten ad € 20,4 mln. die enerzijds voorschotten betreffen van werkzaamheden die doorlopen in het eerste kwartaal 2016 en anderzijds teveel ontvangen voorschotten die nog moeten worden afgerekend met de opdrachtgevers. Het kortlopende deel van de leningen Ministerie van Financiën ad € 1,6 mln, zijnde de aflossingen 2016, is onder deze post opgenomen. De overige posten ad € 1,6 mln. bestaan onder andere uit de reservering voor eindejaarsuitkering, vakantiedagen en vakantietoeslag opgenomen.

Kasstroomoverzicht over 2015

Kasstroomoverzicht per 31 december 2015
Bedragen x € 1.000

		Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil realisatie en oorspronkelijk vastgestelde begroting (3)=(2)-(1)
1.	Rekening-courant RHB 1 januari 2015	50.000	43.841	– 6.159
	Totaal ontvangsten operationele kasstroom (+)	0	14.151	14.151
	Totaal uitgaven operationele kasstroom (–/–)	0	0	0
2.	Totaal operationele kasstroom	3.000	14.151	11.151
	Totaal investeringen (–/–)	– 6.000	– 1.375	4.625
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)	0	0	0
3.	Totaal investeringskasstroom	– 6.000	– 1.375	4.625
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)	0	0	0
	Eenmalige storting door het moederdepartement (+)	0	0	0
	Aflossingen op leningen (–/–)	– 3.000	– 1.427	1.573
	Beroep op leenfaciliteit (+)	6.000	1.350	– 4.650
4.	Totaal financieringskasstroom	3.000	– 77	– 3.077
5.	Rekening-courant RHB 31 december 2015 (=1+2+3+4)	50.000	56.540	6.540

Toelichting

De kasstroom uit operationele activiteiten hebben betrekking op de dagelijkse bedrijfsvoering en is hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door het resultaat € 1,6 mln., de afschrijvingen € 1,2 mln., een afname van de kortlopende vorderingen € 0,064 mln. en een toename van de kortlopende schulden € 11,4 mln. De investeringskasstroom is lager dan verwacht. De kasstroom uit financieringsactiviteiten betreft een aflossing op de langlopende lening bij het Ministerie van Financiën € 1,4 mln. en een beroep op de leenfaciliteit € 1,4 mln.

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Omschrijving generiek deel	Realisatie				Vastgestelde begroting
	2012	2013	2014	2015	2015
Kostprijzen per product (groep)	73	65	64	63	22
Tarieven/uur	100	96	95	94	96,2
FTE-totaal (excl. externe inhuur)	136	166	194	224	194
Saldo van baten en lasten (%)	5,7%	2,0%	– 1,0%	3,9%	0,0%
Klanttevredenheid (KTO)	7	7	7	–	7
Specifiek deel ICT diensten
Omzet per productgroep (in %)
*Beheer & exploitatie	51%	53%	76%	85%	79%
*In beheername trajecten	1%	3%	3%	1%	0%
*Doorontwikkeling	8%	5%	18%	10%	21%
*Stimulering gebruik	2%	0%	0%	0%	0%
*Projecten	38%	39%	3%	4%	0%
DigiD
*Aantal aangesloten organisaties	617	617	625	650	640
*Aantal burgers met DigiD	9,9 mln.	11,0 mln.	11,8 mln.	12,7 mln.	12,0 mln.
*Aantal DigiD authenticaties	75,5 mln.	117 mln.	158 mln.	206 mln.	350 mln.
*Kostprijs per authenticatie		€ 0,11	€ 0,11	€ 0,10	€ 0,08
PKI-Overheid
*Aantal nieuwe certificaatverstrekkers	0	0	0	0	0
Digipoort (OTP)
*Aantal aangesloten bedrijven	956	1.246	1.343	1.425	1.400
*Aantal berichten via Digipoort	70,8 mln.	74 mln.	81,1 mln.	72,1 mln.	83 mln.
Overige indicatoren**
Vragen/klachten
*Aantal vragen/klachten	2	2	2	2	2
*Snelheid van eerste reactie	3 dagen	3 dagen	3 dagen	3 dagen	3 dagen
*Snelheid van afhandeling	15 dagen	15 dagen	14 dagen	15 dagen	15 dagen
*Contract- en leveranciersmanagement
*Prijsbenchmark	afgerond	n.v.t	afgerond	n.v.t.	n.v.t.n.v.t.
Aantal inhuurkrachten vs. eigen medewerkers		48%	45%	51%	40%
Proces inbeheername nieuwe producten
*Tijdigheid van overdracht/conform planning	100%	100%	100%	100%	100%
*Operationeel conform klantverwachting	100%	100%	100%	100%	100%

Toelichting

• • Indexcijfer verloop kostprijs is gebaseerd op het gemiddelde verloop van de volwassen producten DigiD en de Digipoort OTP.

• • De tarieven per uur zijn de tarieven eigen personeel en gebaseerd op de handleiding overheidstarieven. Het streven is om voor structureel werk zoveel mogelijk ambtelijk personeel in te zetten.

• • Klanttevredenheid: Logius organiseert onderzoeken naar klanttevredenheid met betrekking tot de prestaties betreffende de dienstverlening. De doelstelling is een score van minimaal een 7 te behalen. Dit is hoger dan de klanttevredenheid zoals deze in de markt is. In 2015 heeft geen KTO plaatsgevonden.

• • PKI Overheid: dit programma zorgt voor een betrouwbare elektronische communicatie binnen en met de Nederlandse overheid. Met behulp van PKI Overheid-certificaten wordt de informatie beveiligd. Verstrekkers van certificaten moeten voldoen aan wettelijke eisen.

• • Digipoort OTP: in 2015 is de digipoort niet meer voor de voorziening Supd@x gebruikt. Dit betreft 15 mln. berichten. In feite is er geen sprake van een daling van het aantal berichten van de andere berichtenstromen maar een stijging.

• • Benchmark: elke 2 jaar wordt een van de producten van Logius getoetst op marktconformiteit. Hierbij gaat het om producten die minimaal 2 jaar in beheer zijn. In 2015 is geen benchmark gestart.

3.2 P-Direkt

Inleiding

P-Direkt is de HR-dienstverlener van en voor de Ministeries. De verwerking van de personeels- en salarisadministratie voor tien Ministeries, een aantal Hoge Colleges van Staat en het Kabinet der Koning is samengebracht in één organisatie. De dienstverlening bestaat uit HRM-informatie, de personeelsadministratie en salarisverwerking, gebruikersondersteuning via het contactcenter, digitale zelfbediening via het P-Direktportaal met daarbij de digitale personeelsdossiers en managementrapportages.

Ontwikkelingen 2015

Voor 2015 lag het accent op het verbeteren en centraliseren van de dienstverlening langs de lijnen van het programma Optimaal Verbinden, (het optimaliseren van de P-Direkt HR keten), het verder verbeteren van de kwaliteit en efficiency binnen de huidige dienstverlening en het vernieuwen en ontwikkelen van de dienstverlening. Tevens stond de gebruikerstevredenheid wederom centraal met als doel het bereiken van een gebruikerstevredenheiddoelstelling van 7.

Efficiencyverbetering

P-Direkt heeft voor 2015 en verder een aantal bezuinigingstaakstellingen verwerkt. Het betreft de efficiencyverbetering – die al eerder is afgesproken met de eigenaar – en de bezuinigingsmaatregelen van het Kabinet.

De Bezuinigingstaakstelling Rutte I en II

De bezuinigingstaakstelling Rutte I is door het Ministerie van BZK doorvertaald naar P-Direkt voor een bedrag voor 2015 van € 1,871 mln. oplopend naar € 2,071 mln. structureel in 2016. Deze bezuiniging heeft P-Direkt in haar tarieven verwerkt met behoud van de afgesproken basisdienstverlening.

Staat van baten en lasten van het baten-lastenagentschap P-direkt

Staat van baten en lasten van de baten-lastenagentschap P-Direkt (bedragen x € 1.000)

	(1)	(2)	(3)=(2)-(1)	(4)
Omschrijving	Vastgestelde begroting	Realisatie	Verschil realisatie en vastgestelde begroting	Realisatie 2014
Baten
Omzet moederdepartement	67.096	69.644	2.548	5.283
Omzet overige departementen	4.437	6.738	2.301	64.980
Omzet derden	–	10	10	0
Rentebaten	–	–	0	22
Vrijval voorzieningen	–	35	35	42
Bijzondere baten	–	–	0	0
Totaal baten	71.533	76.427	4.894	70.327
Lasten
Apparaatskosten	58.087	63.187	5.100	58.703
– Personele kosten	34.711	38.414	3.703	35.149
Waarvan eigen personeel	26.536	28.650	2.114	25.968
Waarvan externe inhuur	8.175	9.053	878	9.181
Waarvan overige personele kosten	–	711	711	0
– Materiële kosten	23.377	24.773	1.396	23.554
Waarvan apparaat ICT	11.941	12.867	926	13.158
Waarvan bijdrage aan SSO's	8.880	10.143	1.263	8.703
Waarvan overige materiele kosten	2.556	1.763	– 793	1.693
Rentelasten	1.696	1.672	– 24	2.027
Afschrijvingskosten	11.750	12.261	511	12.128
– Immaterieel	11.675	12.191	516	12.082
– Materieel	75	70	– 5	46
Overige lasten	–	–	–	1.018
– Dotaties voorzieningen			–	0
– Bijzondere lasten			–	1.018
Totaal lasten	71.533	77.120	5.587	73.876
Saldo van baten en lasten	–	– 693	– 693	– 3.549

Toelichting

Baten

De totale baten zijn bijna € 5 mln. hoger door de uitrol van de nieuwe dienstverlening Optimaal Verbinden (het bijeenbrengen van de functies HR-ondersteuner en HR-verwerker) bij de departementen in 2015. De verschuiving ten opzichte van 2014 van omzet overige departementen naar omzet moeder heeft te maken met de centrale bekostiging van P-Direkt met ingang van 1 januari 2015.

Lasten

Personele kosten

De P-Direkt bezetting is in 2015 met 100 Fte gestegen, en vooruitlopend op de indiensttreding waren veel departementale medewerkers al op detacheringsbasis bij P-Direkt werkzaam. Daarnaast zijn extra uitzendkrachten ingezet om de productie door te laten gaan terwijl de instromende departementale medewerkers werden opgeleid voor de nieuwe werkzaamheden.

Overige personele kosten

De opleidingskosten zijn in de realisatie verantwoord onder de overige personele kosten terwijl deze in de begroting onder de overige materiële kosten zijn geschaard: dat verklaart de respectievelijke over- en onderschrijding.

Materiele kosten

P-Direkt betrekt veel facilitaire zaken bij SSO’s zoals huisvesting en kantoorautomatisering en deze kosten stijgen min of meer evenredig met de toename van medewerkers. De verschuiving van overige materiële kosten naar bijdrage aan SSO’s betreft een inbesteding van extra ICT-diensten.

Kosten Apparaat ICT

De kosten van apparaat ICT betreffen voornamelijk de kosten van housing&hosting van de P-Direkt systemen en de onderhoudskosten van de softwarelicenties. Door uitbreiding (o.a. de verzuim-app) en verbetering van de dienstverlening (o.a. meer snelheid) zijn ook die kosten gestegen.

Saldo van Baten en Lasten

De realisatie laat een negatief resultaat zien van € 693.000 ten opzichte van een begroot resultaat van € 0. Zoals al vermeld onder de kop lasten heeft P-Direkt in overleg met de eigenaar en de centraal opdrachtgever eigen vermogen ingezet voor de verbetering en uitbreiding van de basis dienstverlening. De tarieven en doorbelasting van P-Direkt zijn structureel kostendekkend.

Balans per 31 december 2015

Balans per 31 december 2015 (bedragen x € 1.000)

	Balans 2015	Balans 2014
Activa
Immateriële vaste activa	52.648	59.543
Materiële vaste activa	248	172
– Grond en gebouwen		–
– Installaties en inventarissen	169	132
– Overige materiële vaste activa	79	40
Voorraden		–
Debiteuren	1.055	4.700
Nog te ontvangen	1.981	1.566
Liquide middelen	4.495	3.141
Totaal activa	60.427	69.122
Passiva
Eigen Vermogen	2.925	3.915
– Exploitatiereserve	3.618	7.464
– Onverdeeld resultaat	– 693	– 3.549
Voorzieningen	204	245
Leningen bij het MvF	31.688	42.931
Crediteuren	2.762	748
Nog te betalen	22.848	21.283
Totaal passiva	60.427	69.122

Toelichting

Activa

De immateriële activa betreffen het P-Direktportaal, het personeelsinformatie-systeem SAP HR, het salarisverwerkingssysteem SAP Payroll, het Centraal Electronische Personeelsarchief (cRMA), het HRM-portaal en Fase ll (Contactcenter). Deze investeringen zijn bijna volledig gefinancierd door middel van de leenfaciliteit van het Ministerie van Financiën. Jaarlijks schrijft P-Direkt zo’n € 12 mln. af. In 2015 heeft P-Direkt ongeveer € 5 mln. geïnvesteerd in nieuwe systemen: het betreft de geactiveerde ambtelijke inzet, externe inhuur en inkoop ten behoeve van het Programma Optimaal verbinden, de dienstverlening Verlof, Verzuim en Dienstroosterplanning voor het Ministerie van Financien en de SSC-ICT Housing&Hosting services voor P-Direkt.

Debiteuren en Nog te ontvangen

De post debiteuren betreft de gefactureerde, nog te ontvangen bedragen voor verrichte diensten en leveringen. De totale vordering wordt als inbaar aangemerkt; derhalve is er geen voorziening voor oninbaarheid in aftrek gebracht. De post Nog te ontvangen bestaat uit nog te factureren opbrengsten betrekking hebbend op dienstverlening 2015 en vooruitbetaalde onderhoudskosten van licenties die veelal vooruitbetaald worden en waarvan een deel betrekking heeft op 2016 en volgende jaren.

Onderverdeling naar	Moederdepartement	Andere Ministeries	Derden
Debiteuren	203	851	1
Nog te ontvangen	0	968	1.013

Liquide middelen

Eigen Vermogen

Voorzieningen

De voorziening betreft verplichtingen aan medewerkers in het kader van de uitvoering van personele regelingen. De aard van de voorziening is langlopend. In 2014 is € 23.000 ten laste gebracht van de voorziening. In 2015 is € 6.000 ten laste gebracht van de voorziening. Het niet aangesproken deel van de voorziening (€ 35.000) dat betrekking heeft op het jaar 2015 is vrijgevallen ten gunste van het resultaat 2015.

Leningen, Crediteuren en Nog te betalen

Onderverdeling naar	Moederdepartement	Andere Ministeries	Derden
Crediteuren	349	0	2.413
Nog te betalen	5.746	16.096	1.006

Kasstroomoverzicht over 2015

		Vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil realisatie en vastgestelde begroting (3)=(2)-(1)
1.	Rekening-courant RHB 1 januari 2015 + stand depositorekeningen	12.820	3.141	– 9.679
	Totaal ontvangsten operationele kasstroom (+)	11.750	19.485	7.735
	Totaal uitgaven operationele kasstroom (–/–)	– 1.950	– 1.149	801
2.	Totaal operationele kasstroom	9.800	18.336	8.536
	Totaal investeringen (–/–)	– 10.000	– 5.442	4.558
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)	–	–	–
3.	Totaal investeringskasstroom	– 10.000	– 5.442	4.558
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)	– 1.000	– 297	703
	Eenmalige storting door het moederdepartement (+)	1.000	–	– 1.000
	Aflossingen op leningen (–/–)	– 13.650	– 11.243	2.407
	Beroep op leenfaciliteit (+)	10.000	–	– 10.000
4.	Totaal financieringskasstroom	– 3.650	– 11.540	– 7.890
5.	Rekening-courant RHB 31 december 2015 + stand depositorekeningen (1+2+3+4), de maximale roodstand 0,5 miljoen €.	8.970	4.495	– 4.475

Toelichting

De leenuitvraag voor het programma Toegang is uitgesteld en zal voor 2016 worden heroverwogen. De aflossing op de lening is derhalve ook navenant lager.

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

P-Direkt stuurt op een percentage van maximaal 17,5% overhead. In 2015 was dit net als in 2014 17%. Vanaf het jaar 2007 waarin het overheadpercentage 24,5% bedroeg is er sprake van een dalende tendens.

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Omschrijving generiek deel	Realisatie				Vastgestelde begroting
	2012	2013	2014	2015	2015
Omschrijving Generiek Deel
Kostprijzen per product (groep)	584,6	580	543,5	538	540,5
Verloop tarieven/uur (basisjaar 2011=100)	101,7	100,9	94,5	93,6	94
Aantal individuele arbeidsrelaties (IAR)	125.959	123.588	122.885	122.331	120.091
Totale omzet basisdienstverlening (x1.000)	70.318	68.384	65.377	65.819	64.927
Totale omzet overige + projecten (x1.000)	4.495	3.588	4.886	10.574	6.606
FTE-totaal (excl. externe inhuur)	425	421	409	509	444
Saldo van baten en lasten (%)	5,95%	0,67%	– 5,07%	– 0,91%	0,00%
Medewerkerstevredenheid		nvt	6,6	nvt	nvt
Omschrijving Specifiek Deel ICT diensten
Gebruikerstevredenheid:
De mate waarin de gebruiker tevreden is over de dienstverlening		6,7	6,8	6,9	7
Tijdige afhandeling wijzigingen:
P-Direkt heeft de opdracht verwerkt voor afgesproken salarisbetaling	–	99,7%	99,0%	97,8%	95,0%
P-Direkt handelt de aangeboden «kritische mutatieopdrachten binnen 5 werkdagen af (aanstelling, overplaatsing, ontslag)	–		NNB	NNB	95,0%
Vraagafhandeling contactcenter:
P-Direkt handelt de vragen die per telefoon, email of post binnenkomen binnen 5 werkdagen af	87,0%	94,2%	90,0%	90,0%	90,0%
P-Direkt handelt de vragen die per email binnenkomen in 1 keer goed af	–	–	90,0%	NNB	90,0%
Klachtbehandeling: P-Direkt handelt de klachten volgens de klachtenprocedure binnen 5 dagen inhoudelijk af	90,7%	100,0%	100,0%	100,0%	90,0%
Responsetijden Contactcenter: de responstijd om de telefoon op te nemen is gemiddeld minder dan 30 seconden (na keuzemenu)	35,5 sec	42 sec	66 sec	46 sec	30 sec
Beschikbaarheid systeem: De P-Direktsystemen (P-Direktportaal, Rijksportaal Personeel en het personeelsdossier) zijn 7 dagen per week en 24 uur per dag beschikbaar. De servicewindow voor de systemen is van 8.00 uur tot 17.00 uur. Tijdens deze tijden geldt de beschikbaarheidsnorm	99,4%	99,6%	99,7%	98,2%	98,0%
Wet en regelgeving up to date. Men kan wijzigingen in de wet- en regelgeving binnen 2 weken na publicatie in de Staatscourant op het Rijksportaal Personeel raadplegen	100,0%	100,0%	100,0%	100%	98,0%
Betrouwbaarheid:
P-Direkt zorgt ervoor dat gegevens op tijd en juist worden opgeleverd (interfaces, rapportages)	–	–	99,3%	98,3%	98,0%
P-Direkt verwerkt een deel van de aangeboden wijzigingen handmatig in het geautomatiseerde systeem. Deze worden op de juiste manier verwerkt volgens de opdracht	–	–	99,5%	NNB	98,0%
Doorlichting uitgevoerd cq. gepland in:			perfomance audit	Doelm. SSO's	2016

Toelichting

De stijging van het aantal FTE komt doordat met de start van de nieuwe diensten Centrale Archivering Personeelsdossiers en Optimaal Verbinden HR-Ondersteuner/HR-Verwerker stijgt de formatie door overkomst van ambtelijk personeel vanuit de departementen.

De gemiddelde wachttijd was 46 seconden. Ten opzichte van de afgesproken norm van 30 seconden is dit te hoog. Het aantal gesprekken neemt meer toe, dan verwacht, maar vooral de complexiteit van de vragen neemt gemiddeld toe, waardoor de afhandeltijd per gesprek stijgt. Met de groei van het aantal medewerkers, als gevolg van overdracht HRO taken, kan dit worden ingelopen, zij het dat voor een groot aantal nieuwe medewerkers nog om- en bijscholing vereist is.

De specifieke kwaliteitsindicatoren zijn hieronder kort toegelicht:

• • Beschikbaarheid systeem: de P-Direktsystemen (P-Direktportaal, Rijksportaal Personeel en het P-Dossier) zijn 7x24 uur beschikbaar. Het service-window voor de systemen is van 8.30 uur – 17.00 uur, gedurende deze tijden is de beschikbaarheidnorm van toepassing;

• • Wet- en regelgeving up to date Wijzigingen m.b.t. de wet- en regelgeving zijn binnen 2 weken na publicatie in de Staatscourant op het Rijksportaal Personeel raadpleegbaar;

• • Gebruikerstevredenheid: P-Direkt houdt maandelijks een enquête onder medewerkers (gebruikers) op de Ministeries. Willekeurige gebruikers ontvangen een e-mail met een uitnodiging om vragen over de dienstverlening van P-Direkt te beantwoorden. Op deze wijze wordt inzicht verkregen in de tevredenheid over het P-Direktportaal, het Contactcenter, het Rijksportaal Personeel en de salarisverwerking;

• • Saldo van baten en lasten: P-Direkt realiseert in 2015 bewust een tekort op de exploitatie. Het eigen vermogen ultimo 2015 is aangewend voor de verbetering en uitbreiding van de basis dienstverlening. De normale exploitatie is kostendekkend.

3.3 Uitvoeringsorganisatie Bedrijfsvoering Rijk

Inleiding

De Uitvoeringsorganisatie Bedrijfsvoering Rijk (UBR) heeft een breed aanbod aan producten en diensten en biedt hiermee integrale oplossingen. UBR bundelt haar kennis van onder andere interim-management, HRM, IT, inkoop en financiën en verbindt die met de andere rijksbrede SSO’s.

De Hervormingsagenda Rijk is mede aanleiding geweest om meer eenheid te brengen in de organisatieonderdelen van UBR en daarmee de organisatie van pionier naar professionele dienstverlener te brengen. UBR staat voor:

• • Integrale dienstverlening;

• • Hoge kwaliteit tegen zo laag mogelijke kosten;

• • Delen en ontwikkelen van kennis en kunde binnen de overheid.

Naast de reguliere dienstverlening voert UBR complexe transities en implementaties op het gebied van rijksbrede bedrijfsvoering uit. Dit doet het ontwikkelbedrijf van UBR in opdracht van de Interdepartementale Commissie Bedrijfsvoering Rijk (ICBR), het SG-Overleg of de ministerraad. Daarmee draagt UBR bij aan het verder ontwikkelen van een effectieve en efficiënte overheid.

Realisatie in 2015

Ontwikkeling financiële positie

Het resultaat 2015 is € 0,8 mln. negatief. Exclusief de bijzondere baten en lasten en de mutaties voorzieningen resteert een positief resultaat van € 0,3 mln.

Na verwerking van het negatieve resultaat resteert een negatief eigen vermogen van € 0,7 mln. Conform de Regeling agentschappen zuivert de eigenaar dit uiterlijk bij eerste suppletoire begroting 2016 aan tot minimaal nihil.

Vanuit het streven naar een duurzaam financieel gezonde en doelmatige organisatie is een onderzoek gestart naar de bekostiging van UBR. Hiervoor is een bekostigingswerkgroep ingericht. Ook gaat een onderzoek naar de synergie tussen SSO’s van start dat mogelijk ook aanknopingspunten biedt voor besparingen.

Ontwikkeling dienstverlening

Samen met de andere SSO’s draagt UBR bij aan een compacte rijksdienst. UBR levert op diverse dossiers een bijdrage aan een effectieve en efficiënte overheidsbedrijfsvoering. Een greep uit wat UBR in 2015 heeft gerealiseerd:

• • Het Programma Operatie Informatiebestel Rijk (OIR) werkt aan de maatregelen uit de kabinetsreactie op het rapport van de commissie Elias. Drie daarvan krijgen bij UBR beslag: het realiseren van extra ICT-capaciteit en -kennis, het aantrekken van nieuw talent via een rijksbreed ICT-traineeprogramma en het bundelen van ICT-inkoopexpertise in een pool van aanbestedingsadviseurs. Binnen Ontwikkelbedrijf (UBR|OW) zijn deze acties in onderlinge samenhang opgepakt;

• • Expertisecentrum Organisatie & Personeel (UBR|EC O&P) heeft het product Eigen Risicodragerschap WGA ontwikkeld;

• • I-Interim Rijk (UBR|IIR) zet expertise in op veel grote en high-risk-projecten, zoals EDU (Programma Electronische Dienstverlening Uitvoering) en RIdM (programma Rijksidentiteitsmanagement);

• • Interim Management, Coaching en Gatewayreviews (UBR|ICG) heeft voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken een Academie voor Internationale betrekkingen opgezet en helpt DJI met het opzetten van een landelijke opererende facilitaire dienstverleningsorganisatie;

• • Haagse Inkoopsamenwerking (UBR|HIS) gebruikt steeds vaker een Best Value Procurement-procedure, zoals bij een Europese aanbesteding voor schoonmaakmachines, -middelen en -materialen voor de Rijksschoonmaakorganisatie;

• • 385 gemeentes, alle provincies en de waterschappen bieden hun bekendmakingen via internet aan hun burgers aan met de systemen van Kennis- en exploitatiecentrum Officiële Overheidspublicaties (UBR|KOOP);

• • Bedrijfsvoering & Financiën (UBR|Bv&F) heeft FMH en SCC-ICT aangesloten op Exact Synergy Enterprise. Samen met hostingpartij SSC-ICT levert UBR een stabiele omgeving;

• • Interdepartementale Post- en Koeriersdienst (UBR|IPKD) heeft met succes de pilot afgerond voor het betekenen van gerechtelijke brieven. In 2016 worden alle gerechtelijke brieven door UBR|IPKD bezorgd;

• • Rijksbeveiligingsorganisatie (UBR|RBO) heeft het contract met een externe leverancier voor beveiliging van de IND-locaties overgenomen.

Ontwikkelingen bedrijfsvoering Rijk

UBR heeft actief geparticipeerd in de verschillende rijksbrede projecten. Met name in de projecten SGO 5, Arbeidsbeperkten en Lage Loonschalen.

Inkoopbeheer HIS

Inkoopfunctie UBR

In 2015 heeft UBR geconstateerd dat de inkoopfunctie binnen UBR kan worden verbeterd, onder andere door het verder bundelen van de bestelfunctie binnen UBR en het verder implementeren van het gebruik van DigiInkoop. Professionalisering van de inkoopfunctie is daarmee een speerpunt voor het financieel beheer van UBR in 2016.

Staat van baten en lasten van het baten-lastenagentschap UBR

Staat van baten en lasten van de baten-lastenagentschap UBR (bijdragen x € 1.000)

	(1)	(2)	(3)=(2)-(1)	(4)
Omschrijving	Vastgestelde begroting	Realisatie	Verschil realisatie en vastgestelde begroting	Realisatie 2014
Baten
Omzet moederdepartement	35.942	35.171	– 771	36.598
Omzet overige departementen	69.017	94.483	25.466	85.718
Omzet derden	4.063	6.074	2.011	5.633
Rentebaten	–	0	0	4
Vrijval voorzieningen	–	270	270	184
Bijzondere baten	4.956	0	– 4.956	1.722
Totaal baten	113.978	135.998	22.020	129.859
Lasten
Apparaatskosten	107.626	133.926	26.300	126.364
– Personele kosten	85.617	96.932	11.315	90.067
Waarvan eigen personeel	68.701	77.425	8.724	65.005
Waarvan externe inhuur	12.980	16.807	3.827	18.905
Waarvan overige personele kosten	3.936	2.700	– 1.236	6.157
– Materiële kosten	22.009	36.994	14.985	36.297
Waarvan apparaat ICT	5.502	4.482	– 1.020	3.701
Waarvan bijdrage aan SSO's	9.474	12.714	3.240	10.962
Waarvan overige materiele kosten	7.033	19.798	12.765	21.634
Rentelasten	183	1	– 182	3
Afschrijvingskosten	1.213	1.442	229	853
– Immaterieel	553	951	398	500
– Materieel	660	491	– 169	353
Overige lasten	4.956	1.398	– 3.558	13.040
– Dotaties voorzieningen	–	423	423	7.940
– Bijzondere lasten	4.956	975	– 3.981	5.100
Totaal lasten	113.978	136.767	22.789	140.260
Saldo van baten en lasten	–	– 769	– 769	– 10.401

Toelichting

Het resultaat 2015 is € 0,8 mln. negatief. Exclusief de bijzondere baten en lasten en de mutaties voorzieningen resteert een positief resultaat van € 0,3 mln.

Na het opstellen van de ontwerpbegroting 2015 is eind 2014 besloten een saneringsvoorziening te vormen ten laste van het resultaat 2014. Wat als bijzondere lasten resteert zijn de niet in de tarieven doorberekende ICT-kosten.

Belangrijke verschillen:

• • De afwijking in de omzet van ruim 24% t.o.v. de begroting is met name veroorzaakt door UBR|RBO en UBR|IPKD. De groei bij UBR|RBO en UBR|IPKD is vooral een gevolg van implementatie van het lageloonschaal beleid (waaronder de beveiliging van IND-locaties respectievelijk het betekenen van gerechtelijke brieven). Dit verklaart ook de toename van de kosten voor eigen personeel.

• • De hogere omzet vindt zijn weerslag in de hogere externe inhuur. UBR heeft bij een aantal diensten bewust gekozen voor een businessmodel met vraaggestuurde externe inhuur (o.a. van ZZP-ers) in plaats van uitbreiding van de formatie. Reden hiervoor is dat sprake is van een te grote fluctuatie in de verwachte vraag om de bestaande capaciteit structureel uit te breiden. Voor het eigen apparaat huurt UBR voor slechts € 0,9 mln. in.

• • De overige materiële kosten en bijdrage SSO’s zijn hoger dan geraamd door de daarin begrepen inkoop ten behoeve van productie c.q. uitbesteding, die samenhangen met de gestegen omzet uit dienstverlening.

• • De dotatie voorziening betreft een dotatie aan de voorziening verliesgevende opdrachten (€ 0,2 mln.) en de toevoeging aan de voorziening dubieuze debiteuren (€ 0,3 mln).

• • De bijzondere lasten komen voort uit niet aan de afnemers doorberekende ICT kosten (€ 0,7 mln) en kosten als gevolg van een juridisch geschil met een leverancier (€ 0,3 mln).

Balans per 31 december 2015

Balans per 31 december 2015 (bedragen x € 1.000)

	Balans 2015	Balans 2014
Activa
Immateriële vaste activa	3.049	3.455
Materiële vaste activa	2.491	1.465
– Grond en gebouwen	–	–
– Installaties en inventarissen	107	171
– Overige materiële vaste activa	2.384	1.294
Voorraden	7	68
Debiteuren	20.164	18.106
Nog te ontvangen	19.071	14.663
Liquide middelen	8.427	13.883
Totaal activa	53.209	51.640
Passiva
Eigen Vermogen	– 708	– 4.489
– Exploitatiereserve	61	5.912
– Onverdeeld resultaat	– 769	– 10.401
Voorzieningen	11.629	19.020
Leningen bij het MvF	1.768	760
Crediteuren	3.337	2.361
Nog te betalen	37.183	33.988
Totaal passiva	53.209	51.640

Toelichting

Immateriële vaste activa

De in 2013 t/m 2015 gemaakte ontwikkelkosten voor het nieuwe financiële systeem zijn geactiveerd en worden vanaf ingebruikname in 2014 en 2015 in vijf jaar afgeschreven bij UBR|Bv&F.

Materiële vaste activa

De investeringen in 2015 bestaan voor € 1,5 mln. uit vervoermiddelen bij de Interdepartementale Post- en Koeriersdienst (UBR|IPKD).

Debiteuren

De post debiteuren bestaat uit: moederdepartement (€ 2,5 mln.), overige departementen (€ 15,6 mln.) en overige debiteuren (€ 2,0 mln.) en bedraagt circa 1,7 maand omzet (2014: 1,5 maand).

Nog te ontvangen bedragen

De nog te ontvangen bedragen bestaat uit € 15,2 mln. nog te factureren termijnen (circa 1,3 maand omzet, in 2014 minder dan 1 maand), overige nog te vorderen bedragen van € 1,7 mln, € 0,7 mln. vooruitbetaalde kosten, € 1,2 mln. nog te verrekenen overige kosten en € 0,3 mln. nog te ontvangen creditnota’s.

Het aandeel van het moederdepartement in de nog te ontvangen bedragen is € 8,1 mln., van overige departementen € 9,9 mln. en van derden € 1,1 mln.

Liquide middelen

De afname van de positie van de liquide middelen is vooral een gevolg van de hogere post nog te factureren omzet.

Eigen vermogen

Begin 2015, heeft de eigenaar het eigen vermogen aangezuiverd met € 4,55 mln. Na verwerking van het negatieve resultaat 2015 resteert een negatief eigen vermogen van € 0,7 mln. Conform de Regeling agentschappen zuivert de eigenaar dit uiterlijk bij eerste suppletoire begroting 2016 aan tot minimaal nihil.

Voorzieningen

In het kader van de sanering bij een aantal organisatieonderdelen van UBR hebben ca 20 medewerkers de VWNW-status gekregen en zijn met ca 15 medewerkers nadere afspraken (vaststellingsovereenkomsten) gemaakt over een aanstaande beëindiging van het dienstverband. Eind 2014 heeft UBR hiervoor een saneringsvoorziening gevormd (€ 7,3 mln.). In 2015 heeft een onttrekking ter grootte van € 2,6 mln. plaatsgevonden voor de in 2015 gemaakte saneringskosten.

De voorziening verliesgevende opdrachten is in 2015 nagenoeg gelijk gebleven (€ 0,2 mln.).

Leningen bij het Ministerie van Financiën

Voor de financiering van de investeringen bij UBR|IPKD heeft UBR een beroep gedaan op de leenfaciliteit bij het Ministerie van Financiën.

Crediteuren

Van het crediteuren bedrag heeft € 0,1 mln. betrekking op het moederdepartement, € 0,9 mln. overige departementen en € 2,3 mln. aan derden.

Nog te betalen bedragen

De nog te betalen bedragen bestaan uit € 21,5 mln. nog te betalen kosten, € 6,5 mln. vooruitgefactureerde bedragen, € 5,1 mln. voor personeelsgerelateerde verplichtingen, € 2,9 mln. nog te besteden gelden en € 1,2 mln. overige schulden.

Het aandeel van het moederdepartement in de nog te betalen bedragen is € 12,5 mln., van overige departementen € – 1,3 mln. en van derden € 26,0 mln.

Kasstroomoverzicht over 2015

Kasstroomoverzicht over 2015 (bedragen x € 1.000)

		Vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil realisatie en vastgestelde begroting (3)=(2)-(1)
1.	Rekening-courant RHB 1 januari 2015 + stand depositorekeningen	16.814	13.879	– 2.935
	Totaal ontvangsten operationele kasstroom (+)	–	190.080	190.080
	Totaal uitgaven operationele kasstroom (–/–)	–	– 199.044	– 199.044
2.	Totaal operationele kasstroom	1.213	– 8.964	– 10.177
	Totaal investeringen (–/–)	– 2.000	– 2.179	– 179
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)	–	130	130
3.	Totaal investeringskasstroom	– 2.000	– 2.049	– 49
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)	–	–	–
	Eenmalige storting door het moederdepartement (+)	–	4.550	4.550
	Aflossingen op leningen (–/–)	– 1.100	– 152	948
	Beroep op leenfaciliteit (+)	2.000	1.160	– 840
4.	Totaal financieringskasstroom	900	5.558	4.658
5.	Rekening-courant RHB 31 december 2015 + stand depositorekeningen (1+2+3+4), de maximale roodstand 0,5 miljoen €.	16.927	8.423	– 8.504

Toelichting

De investeringen in 2015 bestaan voor € 1,5 mln. uit vervoermiddelen bij de Interdepartementale Post- en Koeriersdienst (UBR|IPKD) en voor € 0,6 mln. uit immateriële vaste activa bij het Expertise Centrum Organisatie & Personeel (UBR|EC O&P) en UBR|Bv&F.

Voor de financiering van de investeringen bij UBR|IPKD heeft UBR een beroep gedaan op de leenfaciliteit bij het Ministerie van Financiën.

De desinvesteringen zijn het gevolg van de afwikkeling van UBR|Vijfkeerblauw, de overname van inventaris door FM Haaglanden bij UBR|Concernstaf, verkoop van vervoermiddelen bij de UBR|IPKD en vervoermiddelen bij UBR|I-Interim Rijk (UBR|IIR).

De storting door het moederdepartement betreft de aanvulling van het eigen vermogen.

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Omschrijving generiek deel	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Vastgestelde begroting
	2012	2013	2014	2015	2015
Kostprijzen per product (groep) (indexcijfer)	100,8	106	100	102,2	100
Tarieven/uur (indexcijfer)	98	98,5	100	101,6	100
Omzet per FTE	147.329	122.801	146.227	129.883	120.996
FTE-totaal (excl. externe inhuur)	762	820	875	1.045	901
Saldo van baten en lasten (%)	– 4,9%	– 7,5%	– 8,1%	– 0,6%	0,0%
Kwaliteitsindicator 1 – KTO	6,2	6,8	in 2015	zie toelichting	7,1
Kwaliteitsindicator 2 – MTO	7,5	n.b.		in 2016	7,5
Doorlichting uitgevoerd cq. gepland in:			in 2015	lopend

Toelichting

N.B. Gezien de grote verscheidenheid aan productgroepen heeft UBR ervoor gekozen te werken met een indexcijfer. In de jaarrekening van UBR geeft de specificatie van de omzet per organisatieonderdeel het inzicht in de omzet per productgroep.

Verloop indexcijfers

UBR heeft rekening gehouden in haar kostprijzen en verkooptarieven met loon- en prijsstijgingen en compenserende factoren. De gehanteerde tarieven zijn gelijk aan de door de eigenaar goedgekeurde tarieven zoals opgenomen in het jaarplan UBR 2015. In 2015 heeft UBR de tarieven verhoogd als gevolg van de voor de overheid geldende loon- en prijsstijgingen (+ 1,56%).

Omzet per fte

De begrote omzet per fte bedraagt € 120.996 ten opzichte van een gerealiseerde omzet per fte van € 129.883. Dit is een stijging van 7%. De stijging wordt verklaard door toegenomen vraag en gemiddeld hogere declarabiliteit. Door de implementatie van de lageloonschaalprojecten is de gemiddelde omzet per FTE van 2015 ten opzichte van 2014 afgenomen.

FTE-totaal (excl. externe inhuur)

De toename van het aantal FTE’s ten opzichte van 2014 is vooral een gevolg van de implementatie van de lageloonschaalprojecten bij UBR|RBO (+115 fte’s) en UBR|IPKD (+45 fte’s) en als gevolg van het Programma Operatie informatiebestel Rijk (OIR) bij UBR|IIR (+10 fte’s).

Kwaliteitsindicator

In 2015 is geen medewerkerstevredenheidsonderzoek gehouden, dit is in 2016 gepland. Bij een aantal organisatieonderdelen zijn event based KTO’s uitgevoerd.

3.4 FMHaaglanden

Inleiding

FMH is één van de vier landelijke dienstverleners voor facilitaire dienstverlening, ook wel concerndienstverleners genoemd, en verzorgt gefaciliteerde rijkswerkplekken voor rijksorganisaties in de regio Haaglanden. In 2015 faciliteert FMH alle kerndepartementen en diverse rijksorganisaties in de regio Den Haag, uitgezonderd Defensie, AZ en deels Financiën.

Visie en missie

FMH heeft de visie en missie herijkt, in lijn gebracht met de meerjarige organisatiedoelen en aangesloten op het sturing- en besturingsmodel.

De missie is om als SSO passende facilitaire dienstverlening te leveren voor het Rijk in de Haagse regio.

De visie is om als FMH service in nabijheid te bieden op basis van een optimale prijs-kwaliteitverhouding. De gebruiker kan voor alle vragen op het gebied van pandgebonden facilitaire dienstverlening bij FMH terecht.

Producten en diensten

FMH verzorgt producten en diensten zoals: Vergaderservices en catering, inrichting van werkplekken, verhuizingen post en reprografie, kantoorartikelen, schoonmaak, vervoer, gebouwbeheer en onderhoud, verbouwingen, telefonie, veiligheid, receptiediensten en advisering.

Veranderingen verzorgingsgebied

In het kader van het masterplan huisvesting heeft de oplevering en ingebruikname van de Resident plaatsgevonden en zijn de departementen VWS en SZW halverwege 2015 ingehuisd. Het kantoorgebouw aan de Anna van Hannoverstraat is per begin augustus 2015 opgeleverd aan het RVB.

Samenwerking in het Landelijk Facilitair Management Overleg (LFMO)

FMH participeert samen met de Belastingdienst (BD), Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en Rijkswaterstaat als concerndienstverleners (CDV’s) in het LFMO. De Rijksbrede PDC (RPDC) is na accordering in het LFMO en consultatie van ICFH vastgesteld door de eigenaren.

Samenwerking Rijkspartners

Het afgelopen jaar is veel energie gestopt in de relatie en de samenwerking met rijkspartners. Met de RSO en DICTU zijn nieuwe samenwerkingsafspraken vastgesteld. FMH treedt veelal op als Single Point Of Contact (SPOC), zodat de klant zo min mogelijk merkt met meerdere rijksdienstverleners van doen te hebben.

SGO 5 (Herinrichting Governance Bedrijfsvoering Rijk)

FMH is, conform het kader SGO 5, gestart met de invulling van de gewijzigde governancestructuur. Zowel het Bestuurlijk Overleg (het gremium waar de rollen van eigenaar, opdrachtgever en opdrachtnemer zijn samengebracht t.b.v. de aansturing van een SSO) als het afnemersberaad in haar rol als klankbord is in 2015 goed verlopen. Per 1 oktober 2015 is de SG eigenaar geworden van FMH en tevens voorzitter van het BO.

In overleg met SGO 5, departementen en FMH wordt de inrichting van de bedrijfsvoeringfunctie (DBV) en daarmee de demarcatie van regie- en resttaken bepaald. FMH heeft een voorstel gedaan om te starten met overname van regie- en resttaken, en is over de planning in gesprek met departementen.

Sturing op locatie

Sinds 1 november heeft FMH «Sturing op Locatie» ingevoerd en wordt er gewerkt met zeven locatieteams. De teams staan elk onder leiding van een Facilitair Manager die als doel heeft integrale dienstverlening te leveren. Het realiseren van «Service in Nabijheid» verhoogt de operationele daadkracht op locatie en zorgt ervoor dat FMH klanten nog beter van dienst kan zijn.

Staat van baten en lasten van het baten-lastenagentschap FMHaaglanden

Staat van baten en lasten 2015 (bijdragen x € 1.000)

	(1)	(2)	(3)=(2)-(1)	(4)
Omschrijving	Vastgestelde begroting	Realisatie	Verschil realisatie en vastgestelde begroting	Realisatie 2014
Baten
Omzet moederdepartement	16.882	24.716	7.834	20.456
Omzet overige departementen	97.961	99.900	1.939	93.961
Omzet derden	–	52	52	170
Rentebaten	–	0	0	11
Vrijval voorzieningen	20	27	7	27
Bijzondere baten	–	–	–	–
Totaal baten	114.863	124.695	9.832	114.625
Lasten
Apparaatskosten	108.135	110.509	2.374	109.392
– personele kosten	30.446	34.925	4.479	34.416
waarvan eigen personeel	23.946	27.155	3.209	27.231
waarvan externe inhuur	6.500	7.770	1.270	7.185
waarvan overige personele kosten	–	–	–	–
– materiële kosten	77.689	75.584	– 2.105	74.976
waarvan apparaat ICT	4.752	40	– 4.712	2.319
waarvan bijdrage aan SSO's	21.506	22.939	1.433	20.723
Waarvan overige materiele kosten	51.431	52.605	1.174	51.934
Rentelasten	557	404	– 153	488
Afschrijvingskosten	6.151	6.096	– 55	6.778
– immaterieel	–		–	–
– materieel	6.151	6.096	– 55	6.778
Overige lasten	20	–	– 20	–
– dotaties voorzieningen	20	–	– 20
– bijzondere lasten	–	–	–	–
Totaal lasten	114.863	117.009	2.146	116.658
Saldo van baten en lasten	–	7.686	7.686	– 2.033

Toelichting

Omzet moederdepartement

De baten kunnen als volgt worden gespecificeerd:

	(1)	(2)	(3)=(2)-(1)
Omschrijving	Vastgestelde begroting	Realisatie	Verschil realisatie en vastgestelde begroting
Productgroepen
Basis	91.447	95.512	4.065
Basis+	6.791	5.525	– 1.266
Maatwerk	2.188	10.554	8.366
Werkelijk	11.175	9.499	– 1.676
Overige opbrengsten	3.242	3.578	336
Totaal	114.843	124.668	9.825
Vrijval voorzieningen	20	27	7
Rentebaten	–	–	–
Bijzondere baten	–	–	–
Totaal baten	114.863	124.695	9.832

Toelichting

Basis

Basis+

Maatwerk

Werkelijke kosten

Overige opbrengsten

De overige opbrengsten hebben betrekking op de specifieke DVA afspraken met de departementen (€ 3,5 mln) en verkoop van auto’s.

Personele kosten

Materiële kosten

Resultaat

Balans per 31 december 2015

Balans per 31 december 2015 (bedragen x € 1.000)

	Balans 2015	Balans 2014
Activa
Immateriële vaste activa
Materiële vaste activa	34.033	26.907
– grond en gebouwen		–
– installaties en inventarissen	33.377	26.107
– overige materiële vaste activa	656	800
Voorraden	–	0
Debiteuren	2.628	2.003
Nog te ontvangen	4.936	6.086
Liquide middelen	19.348	18.903
Totaal activa	60.945	53.899
Passiva
Eigen Vermogen	13.256	5.570
– exploitatiereserve	5.570	7.603
– onverdeeld resultaat	7.686	– 2.033
Voorzieningen	15	43
Leningen bij het MvF	23.515	16.827
Crediteuren	1.695	7.093
Nog te betalen	22.464	24.366
Totaal passiva	60.945	53.899

Toelichting

Materiële vaste activa

De investeringen in installaties en inventaris hebben voornamelijk betrekking op de inrichting van de Resident. Dit pand is per 1 mei 2015 in gebruik genomen.

De investeringen in overige materiële vaste activa betreft voornamelijk de aanschaf van dienstauto's.

Debiteuren

De post debiteuren is als volgt te specificeren:

	31-12-2015	31-12-2014
	(x € 1.000)	(x € 1.000)
Debiteuren moederdepartement	843	1.251
Debiteuren overige departementen	1.784	750
Debiteuren overigen	1	2
	2.628	2.003

Het saldo debiteuren van € 2,6 mln. betreft voornamelijk vorderingen op de departementen voor de geleverde dienstverlening. De stijging wordt voornamelijk veroorzaakt door openstaande posten bij SZW, I&M en SSC-ICT. In alle gevallen betreft het vorderingen waarvan de ouderdom korter dan 60 dagen is.

Nog te ontvangen

De post nog te ontvangen is als volgt samengesteld:

	31-12-2015	31-12-2014
	(x € 1.000)	(x € 1.000)
Vooruitbetaalde en vooruitontvangen facturen	491	1.261
Nog te factureren bedragen	2.920	3.338
Onderhanden werk	1.525	1.487
	4.936	6.086

Het saldo nog te ontvangen van € 4,9 mln. bestaat voor € 4,4 mln. uit rijksonderdelen en € 0,5 mln. uit derden (niet rijksonderdelen). De afname wordt voornamelijk veroorzaakt door afname vooruitbetaalde service en beheerkosten.

De post nog te factureren bedragen ultimo 2015 kan naar de volgende productgroepen worden gesplitst:

	31-12-2015	31-12-2014
	(x € 1.000)	(x € 1.000)
Basis	840	592
Basis+	1.042	880
Maatwerk	151	400
Werkelijk	802	1.054
Overige	85	412
	2.920	3.338

De afname van de post nog te factureren doet zich met name voor bij de productgroep overige. Dit wordt veroorzaakt doordat in 2014 de overname van de schulden van EZ pas in 2015 zijn gefactureerd.

Het onderhanden werk is ten opzichte van 2014 toegenomen doordat een aantal grote projecten doorloopt in 2016.

Liquide middelen

Eigen vermogen

Leningen bij het MvF

De leningen hebben betrekking op de overname van activa van aansluitende departementen en de investeringen in nieuw in te richten gebouwen.

Het beroep op de leenfaciliteit heeft betrekking op de inrichting van de Resident.

Crediteuren

De post crediteuren is als volgt samengesteld:

	31-12-2015	31-12-2014
	(x € 1.000)	(x € 1.000)
Crediteuren moederdepartement	92	3.276
Crediteuren overige departementen	85	69
Crediteuren overigen	1.518	3.748
	1.695	7.093

Onder de crediteuren overigen zijn de van de leveranciers ontvangen inkoopfacturen verantwoord.

De daling van het saldo op het moederdepartement heeft onder andere betrekking op de DVA voor de basisdienstverlening DCB welke vorig jaar nog openstond. De daling van het saldo van overige crediteuren ten opzichte van vorig jaar wordt veroorzaakt door een dispuut met een leverancier in 2014.

Nog te betalen

De post nog te betalen is als volgt samengesteld:

	31-12-2015	31-12-2014
	(x € 1.000)	(x € 1.000)
Nog te ontvangen facturen	15.707	18.721
Aflossing lening Ministerie van Financiën komend boekjaar	4.612	3.724
Personele verplichtingen (vakantiegeld, vakantiedagen, 13e maand e.d.)	1.833	1.796
Overige schulden	312	125
	22.464	24.366

Onder de post nog te betalen zijn alle bedragen opgenomen die (kortlopend) verschuldigd zijn per 31 december 2015 en die niet onder de crediteuren verantwoord zijn.

Het saldo nog te betalen van € 22,5 mln. bestaat voor € 19,4 mln. uit rijksonderdelen en circa € 3,1 mln. uit derden (niet rijksonderdelen).

Kasstroomoverzicht over 2015

Kasstroomoverzicht over 2015 (bedragen x € 1.000)

		Vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil realisatie en vastgestelde begroting (3)=(2)-(1)
1.	Rekening-courant RHB 1 januari 2015 + stand depositorekeningen	7.151	18.903	11.752
	Totaal ontvangsten operationele kasstroom (+)		126.078
	Totaal uitgaven operationele kasstroom (–/–)		– 119.987
2.	Totaal operationele kasstroom	4.913	6.091	1.178
	Totaal investeringen (–/–)	– 12.500	– 13.526	– 1.026
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)	–	304	304
3.	Totaal investeringskasstroom	– 12.500	– 13.222	– 722
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)	–	–	–
	Eenmalige storting door het moederdepartement (+)	–	–	–
	Aflossingen op leningen (–/–)	– 4.913	– 3.724	1.189
	Beroep op leenfaciliteit (+)	12.500	11.300	– 1.200
4.	Totaal financieringskasstroom	7.587	7.576	– 11
5.	Rekening-courant RHB 31 december 2015 + stand depositorekeningen (1+2+3+4), de maximale roodstand 0,5 miljoen €.	7.151	19.348	12.197

Toelichting

Investeringen

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Omschrijving generiek deel	Realisatie				Vastgestelde begroting
	2012	2013	2014	2015	2015
Verloop tarieven basisdienstverlening (norm 2011)	95,7	92,2	98,3	–	–
Omzet per productgroep (pxq)	104.957	116.834	114.587	124.668	114.843
*Basis	78.943	81.711	86.852	95.512	91.447
*Basis+	6.428	5.577	5.614	5.525	6.791
*Maatwerk	11.100	18.675	10.042	10.554	2.188
*Werkelijk	7.584	9.178	8.151	9.499	11.175
*Overig	902	1.693	3.928	3.578	3.242
Saldo van baten en lasten (%)	3,0%	– 1,0%	– 1,8%	6,2%	0,0%
Personele kosten als % van de totale kosten				29,8%	26,5%
Materiële kosten als % van de totale kosten				70,2%	73,5%
Apparaatskosten (in €)				46.605	40.205
Klanttevredenheid	Tevreden	Tevreden	nvt	Tevreden	Tevreden
Tevredenheid maatwerk				7,6	–
Medewerkerstevredenheid	Tevreden	Tevreden	Tevreden	nvt	Tevreden
FTE-totaal (excl. Externe inhuur)	351	361	414	426	471

Toelichting

3.5 Shared Service Centrum-ICT Haaglanden

Inleiding

Staat van baten en lasten van het baten-lastenagentschap SSC-ICT

x € 1.000

		Oorspron kelijk vastgestelde begroting	Realisatie 2015	Verschil realisatie versus begroting	Realisatie 2014
Baten
Omzet moederdepartement		28.000	44.494	16.494	27.773
Omzet overige departementen		150.000	174.021	24.021	155.461
Omzet derden		0	0	0	0
Bijzondere baten		0	2.979	2.979	2.748
Rentebaten		0	1	1	0
Vrijval uit voorzieningen		0	0	0	7
Totaal baten		178.000	221.495	43.495	185.989
Laten
Apparaatskosten		149.000	197.552	48.552	155.040
*	Personele kosten	85.000	105.795	20.795	83.008
	– waarvan eigen personeel	51.000	48.225	– 2.775	42.021
	– waarvan externe inhuur	34.000	57.570	23.570	40.987
*	Materiële kosten	64.000	91.757	27.757	72.032
	– waarvan ICT	53.000	61.829	8.829	59.740
	– waarvan SSO's	5.000	14.410	9.410	6.206
Afschrijvingskosten		28.000	25.601	– 2.399	20.780
*	Materieel	28.000	25.601	– 2.399	20.780
*	Immaterieel	0	0	0	0
Overige lasten		1.000	3.047	2.047	11.113
	– waarvan dotaties voorzieningen	0	0	0	7.795
	– waarvan Bijzondere lasten	0	2.879	2.879	3.142
Totaal lasten		178.000	226.200	48.200	186.933
Saldo van baten en lasten		0	– 4.705	– 4.705	– 944

Toelichting

Resultaat

Het financieel resultaat over 2015 laat een verlies zien van € 4,705 mln. Dit resultaat kan toegeschreven worden aan een aantal incidentele tegenvallers, zoals het Project Migratie Infrastructuur (PMI), waarbij een deel van de kosten uit eigen middelen van het SSC-ICT wordt gefinancierd, de aanloopverliezen bij het Overheidsdatacenter (ODC) in Rijswijk (deze kosten waren geen onderdeel van het kostprijsmodel en zijn daarmee niet in de tarieven verdisconteerd) en de afschrijving op een aantal debiteuren bij SSC-ICT.

Baten

De generieke dienstverlening is verricht voor alle Ministeries. De gemeenschappelijke en specifieke dienstverlening is verricht voor de Ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Financiën, Infrastructuur en Milieu, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Volksgezondheid Welzijn en Sport, Veiligheid en Justitie, Buitenlandse Zaken, Algemene Zaken alsmede voor de Kanselarij der Nederlandse Orden.

De totale omzet is € 40,515 mln. hoger dan begroot. Dit is te relateren aan de overname van de ICT-dienstverlening van het Ministerie van Buitenlandse Zaken (ca € 30 mln.) en een toename van het volume van de door de Ministeries aan SSC-ICT verstrekte maatwerkopdrachten.

De bijzondere baten betreffen nagekomen baten die betrekking hebben op vorig boekjaar waarmee in het jaarverslag 2014 geen rekening is gehouden.

Het bedrag ad. € 2,979 mln. bestaat uit:

• • Correctie debiteuren € 0,849 mln.

• • Vrijval nog te betalen kosten uit voorgaande boekjaren € 1,667 mln.

• • Vrijval reservering verloftegoed Zoetermeer € 0,058 mln.

• • Vrijval reservering innovatiebudget 2014 € 0,180 mln.

• • Saldo overige kleinere posten € 0,225 mln.

Lasten

Personele kosten

Materiële kosten

De ten opzichte van de begroting hogere materiële kosten zijn de resultante van meer materiële uitgaven vanwege de uitbreiding van de dienstverlening met het Ministerie van Buitenlandse Zaken en het hogere volume van de door de Ministeries aan SCC-ICT verstrekte specifieke opdrachten.

Afschrijvingen

De afschrijvingskosten zijn lager dan begroot doordat het tempo van (vervangings)investeringen is achtergebleven bij de investeringsplanning. De planning is gebaseerd op de economische vervangingsdata, de werkelijke vervanging kan beïnvloed worden door bv toename van het aantal incidenten (kan tot vervroegde vervanging leiden), migratietrajecten (kan tot uitstel van kleinere vervangingshoeveelheden leiden) en afbouw c.q. opbouw van ICT-diensten aan opdrachtgevers.

Overige lasten

• – Rentelasten: deze zijn fors lager door de veel lagere rentepercentages voor opgenomen leningen in 2015 dan begroot en het wegvallen van de rente op roodstand van de rekening courant. Het verschil over 2013 en 2014 is aan de Ministeries teruggeven. Hiermee was in het resultaat 2014 al rekening gehouden.

• – De bijzondere lasten ad. € 2,879 mln. bestaan uit:

• – Dotatie voorzieningen debiteuren: € 1,230 mln.

  Resultaat buiten gebruikstelling activa € 0,403 mln.

  Nagekomen lasten m.b.t. voorgaande boekjaren € 1,200 mln.

  Overige kleinere posten € 0,046 mln.

  De bijzondere lasten betreffen lasten die betrekking hebben op de schikking in het kader van de afwikkeling van een faillissement van een leverancier in 2012 en diverse overige lasten die betrekking hebben op voorgaande boekjaren waarmee in het jaarverslag 2014 geen rekening is gehouden.

Balans per 31 december 2015

x € 1.000

		Balans 2015	Balans 2014
Activa
Immateriële vaste activa		0	0
Materiële vaste activa		54.585	44.587
*	Grond en gebouwen	0	0
*	Installaties en inventarissen	2.598	2.829
*	Overige materiële vaste activa	51.987	41.758
Voorraden		2	3
Debiteuren		16.125	9.174
Nog te ontvangen bedragen		17.690	22.344
Liquide middelen		34.741	38.122
Totaal activa		123.413	114.230
Passiva
Eigen vermogen		2.785	7.490
*	Exploitatiereserve	7.490	8.434
*	Onverdeeld resultaat	– 4.705	– 944
Voorzieningen		5.500	7.795
Leningen bij het Ministerie van Financiën		39.305	29.710
Crediteuren		5.586	11.010
Nog te betalen bedragen		70.237	58.225
Totaal Passiva		123.413	114.230

Toelichting

Activa

Materiële vaste activa

Debiteuren

Nog te ontvangen

De post Nog te ontvangen bestaat uit nog te factureren opbrengsten voor geleverde dienstverlening (onderhanden werk) en nog te verrekenen vooruitbetaalde kosten (basis-plus diensten). De afname van m.n. de post «Overige vorderingen» is het gevolg van de afwikkeling van vorderingen van vóór 2015 en een mindere toename per 31-12-2015 a.g.v. het beter op orde zijn van de administratie.

Liquide middelen

Alle tegoeden van SSC-ICT worden aangehouden bij de Rijkshoofdboekhouding (RHB). Het saldo per 31 december bedraagt € 34,741 mln.

Eigen Vermogen

Onder het eigen vermogen is het onverdeelde resultaat 2015 opgenomen. Het eigen vermogen is vermindert met het negatieve resultaat over 2015 van € 4,705 mln. en valt binnen de norm van 5% van de gemiddelde omzet over de afgelopen 3 jaren.

Leningen

Voorzieningen

Ten laste van het resultaat 2014 is een voorziening getroffen voor de in 2015 geplande migratie van de huidige datacenters naar het nieuwe ODC voor de Haagse beleidskernen en nauw verwante uitvoeringsorganisaties. Voor deze migratie kan SSC-ICT geen beroep doen op externe fondsen. De voorziening heeft eind 2015 een omvang van € 5,500 mln. De onttrekking aan de voorziening van € 2,295 mln. betreft de in 2015 ongedekte migratie- en projectkosten naar het nieuwe ODC.

Crediteuren

De facturen die zijn opgenomen onder de post Crediteuren per ultimo 2015 zijn vrijwel geheel begin 2016 betaald.

Nog te betalen

Onder de post nog te betalen zijn de vooruit ontvangen bedragen, de aflossingsverplichting 2016 van de lening bij het Ministerie van Financiën, de nog te ontvangen facturen 2014 en 2015 en de schuld aan het personeel vanwege opgebouwde rechten vakantiegeld, eindejaarsuitkering en verlof opgenomen.

Kasstroomoverzicht over 2015

			Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Realisatie	Verschil realisatie versus begroting
1.	Rekening-courant RHB per 1 januari		17.673	38.122	20.449
2.	Operationele kasstroom		8.065	18.049	9.984
	Investeringen	–/–	– 30.000	– 36.002	– 6.002
	Boekwaarde desinvesteringen	+/+	0	403	403
3.	Totaal investeringskasstroom		– 30.000	– 35.599	– 5.599
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement	–/–	0	0	0
	Eenmalige storting door moederdepartement	+/+	0	0	0
	Aflossing leningen	–/–	– 28.000	– 20.931	7.069
	Beroep op leenfaciliteit	+/+	30.000	35.100	5.100
4.	Totaal financieringskasstroom		2.000	14.169	12.169
5.	Rekening-courant RHB per 31 december		– 2.262	34.741	37.003

Toelichting

De boekwaarde van de desinvesteringen betreft de bij het afstoten van de materiële vaste activa administratieve restwaarde.

De aflossingen op de leenfaciliteit zijn lager dan begroot doordat het beroep op de leenfaciliteit in eerdere jaren lager was dan bij het opstellen van de begroting 2015 werd ingeschat.

Overzicht doelmatigheidindicatoren per 31 december 2015

Doelmatigheid

		Oorspronkelijke begroting	Realisatie 2015	Realisatie 2014
Omschrijving Generiek Deel
	Taakstellende tariefverlaging	1,5%	3,0%	1,5%
	Verbetering kostprijzen infrastructuur componenten	1,0%	3,0%	1,0%
	Verbetering kostprijzen werkplekcomponenten	1,0%	3,0%	1,0%
	Kostprijs voor beheertaken (werkplektarief, exclusief datacenter)	1.822	1.935	1.850
	Totale omzet per product of dienst	178.000	218.515	183.234
	generiek (infrastructuur, rijksportaal en samenwerk functionaliteit, ODC DH km2)	14.000	14.046	14.030
	gemeenschappelijk (basis kantoorautomatisering + hosting	108.000	118.904	108.378
	specifiek (plusdiensten en maatwerk)	56.000	85.565	60.826

		Oorspronkelijke begroting	Realisatie 2015	Realisatie 2014
	FTE-totaal (excl. externe inhuur)	658,0	650,0	626,0
	Aantal externe fte’s in % van de totale fte’s	40%	NB	44%
	Saldo van baten en lasten (%)	0,0%	– 2,1%	0,0%
	Verschil benchmarkvergelijking	2%	Nvt	2%
	Klanttevredenheid (KTO)	7	7	7
	Medewerkertevredenheid (MTO)	7	7	7
Omschrijving Specifiek Deel – ICT Diensten
	Beschikbaarheid (betrouwbaarheid) basisfunctionaliteit	98%	100%	98%
	Geleverd binnen gestelde termijn	90%	85%	90%
	Incidenten hersteld binnen afgesproken tijd	90%	91%	90%
	beantwoorden helpdeskvragen binnen afgesproken tijd	95%	85%	95%
	direct beantwoorden helpdeskvragen	80%	67%	80%

Toelichting

De kengetallen inzake de kwaliteit van de dienstverlening hebben gedurende het jaar niet geheel voldaan aan de afgesproken norm.

3.6 Rijksgebouwendienst

Inleiding

Beleidsprestaties

Indicator/kengetal	Streefwaarde 2015	Realisatie 2015
Energieambitie 2020	De maatregelen in het kader van tranche 2 (objecten met een publieksfunctie, zoals musea en gerechtsgebouwen) en tranche 3 (objecten met een (rijks) kantoorfunctie) voor FCIB (het Functioneel Controleren, Inregelen en Beproeven van klimaatinstallaties) worden afgerond.	De maatregelen voor tranche 2 en 3 zijn vrijwel geheel afgerond.
Gebruiksgraad monumenten	95%	98%

Voortgang programma Energieambitie 2020

De doelstelling om in 2015 de maatregelen in het kader van tranche 2 (objecten met een publieksfunctie, zoals musea en gerechtsgebouwen) en tranche 3 (objecten met een (rijks)kantoorfunctie) voor FCIB (het Functioneel Controleren, Inregelen en Beproeven van klimaatinstallaties) af te ronden, is op 4 objecten na gerealiseerd. Met FCIB worden klimaatinstallaties in gebouwen zodanig ingeregeld, dat een optimaal thermisch comfort wordt bereikt bij een minimale verstoring van het bedrijfsproces en een zo laag mogelijk energiegebruik.

Gebruiksgraad monumenten

Staat van baten en lasten van het baten-lastenagentschap RGD

Staat van baten en lasten van de baten-lastenagentschap RGD (bijdragen x € 1.000)

	(1)	(2)	(3)=(2)-(1)	(4)
Omschrijving	Vastgestelde begroting	Realisatie	Verschil realisatie en vastgestelde begroting	Realisatie 2014
Baten
Omzet moederdepartement	18.850	15.172	– 3.678	16.672
Omzet overige departementen	1.221.996	1.100.403	– 121.593	1.258.579
Omzet derden	8.888	11.673	2.785	10.452
Rentebaten	0	3.453	3.453	3.815
Vrijval voorzieningen	0	6.535	6.535	16.887
Bijzondere baten	10.706	82.306	71.600	27.542
Totaal baten	1.260.440	1.219.543	– 40.897	1.333.948
Lasten
Product Huisvesting
Apparaatskosten (netto)	70.981	71.967	986	65.857
Huren	240.163	216.702	– 23.461	236.925
DBFMO lasten	49.603	24.640	– 24.963	21.764
Rentelasten	232.055	204.043	– 28.012	220.378
Afschrijvingen	323.659	314.370	– 9.289	322.810
Onderhoud	139.501	118.278	– 21.223	121.789
Dotaties voorzieningen	14.035	45.898	31.863	46.958
Belastingen en heffingen	21.994	21.994	0	23.000
Investeringen buiten gebruiksvergoedingen	61.097	99.504	38.407	82.023
Overige producten			0
Services	34.340	30.959	– 3.381	44.590
Adviezen	11.322	4.398	– 6.924	6.053
Beleidsondersteuning	6.642	5.194	– 1.448	5.052
Overige lasten	20.806	46.848	26.042	55.086
Totaal lasten	1.226.198	1.204.796	– 21.402	1.252.286
Saldo van baten en lasten	34.242	14.747	– 19.495	81.662

Toelichting

Baten

Omzet moederdepartement

Onder inputfinanciering buiten de huur- verhuurrelatie vallen het beheer van monumenten met een erfgoedfunctie (inclusief Paleis Soestdijk), de beleidsondersteunende taken van de Rijksgebouwendienst en het Energiebesparingsprogramma Rijkshuisvesting.

Omzet overige departementen

Het onderdeel services betreft de opbrengsten voor werkzaamheden, die volgens RTB tot de taak van de afnemer worden gerekend (RTB-serviceverlening), maar die op verzoek van de afnemers, voor zover rijksoverheid, door de Rijksgebouwendienst worden verricht. Services worden door de Rijksgebouwendienst zowel via incidentele opdrachten als via servicecontracten uitgevoerd. De opbrengsten adviezen hebben betrekking op de opbrengsten van niet-projectgebonden huisvestingsadviezen aan rijksoverheden. De klantvraag met betrekking tot serviceprojecten en adviesopdrachten is vooraf lastig in te schatten. Tegenover hogere baten staan ook hogere lasten.

Omzet derden

De opbrengsten van derden betreffen de huuropbrengsten die de Rijksgebouwendienst via het RVOB ontvangt. Onder deze post vallen tevens de opbrengsten uit de exploitatie van de bijzondere objecten (parkeergarages en de grafelijke zalen).

Vrijval voorzieningen

In 2015 is er een bedrag van € 6,5 mln. vrijgevallen. Dit wordt bij de balans toegelicht.

Rentebaten

Specificatie rentebaten (bedragen x 1.000)	realisatie 2014	realisatie 2015	begroting 2015
Rentebaten rekening-courant RHB	253	8	0
Rentebaten projecten	1.441	384	0
Overige rentebaten	2.121	3.061	0
Totaal	3.815	3.453	0

Het rentepercentage op de rekening-courant RHB is nagenoeg nihil. Rentebaten projecten betreffen rentebaten op à fonds perdu projecten. Tegenover deze baten staan lasten voor de Rijksgebouwendienst als gevolg van voorfinanciering tijdens de realisatiefase. De overige rentebaten betreffen vergoedingen door DJI van boeterente met betrekking tot de afkopen.

Bijzondere baten

Specificatie bijzondere baten

(Bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Begroting 2015
Resultaat verkoop onroerend goed (B)	8.091	59.973	0
Resultaat op investeringsprojecten (B)	0	0	0
Resultaat op nazorg	1.618	4.240	0
Baten voorgaande boekjaren	12.135	13.629	0
Diverse overige baten	5.698	4.464	10.706
Totaal	27.542	82.306	10.706

In 2015 is een aantal objecten met winst verkocht (€ 60,0 mln.). De baten voorgaande jaren hebben betrekking op hoger ingeschatte dan feitelijke automatiseringskosten en op een correctie van de inhuurkosten in 2014.

Lasten

Apparaatskosten

Deze post omvat alle apparaatskosten, die niet zijn toegerekend aan de overige producten, huisvestingsprojecten, adviezen, services en beleid en die gedekt dienen te worden uit de 1-opslag gebruiksvergoeding. De apparaatskosten zijn de kosten voor intern en extern personeel plus de materiële kosten, zoals eigen huisvestingskosten en ICT-kosten.

Specificatie apparaatskosten

(Bedragen x € 1.000)

		Realisatie 2014	Realisatie 2015	Begroting 2015
Personele kosten		78.946	87.583	82.408
waarvan eigen personeel		59.616	62.705	62.176
waarvan externe inhuur		15.962	19.674	16.665
waarvan overige personele kosten		3.368	3.870	3.567
Materiële kosten		23.188	28.139	28.492
waarvan ICT		10.298	16.628	14.645
waarvan bijdrage aan SSO's		0	0	13
Totaal bruto apparaatskosten		102.134	115.722	110.900
Verwerkt als productkosten	–/–	36.277	43.755	39.919
Apparaatskosten (netto)		65.857	71.967	70.981

Huren

Het betreft hier de huren die de Rijksgebouwendienst aan de markt betaalt.

DBFMO-lasten

Onder deze post vallen de kosten die aan de consortia van de DBFMO-gebouwen zijn betaald, exclusief de rente- en afschrijvingskosten.

Rentelasten

Onder deze post worden de rentekosten van de rentedragende leningen en (eventuele) debetrente van de rekening courant RHB verantwoord. De rentelasten in 2015 bedragen € 204,0 mln. De realisatie is lager dan de oorspronkelijke raming als gevolg van de lage actuele rentepercentages. Daarnaast heeft per 1 april 2015 een herfinanciering van de leningenportefeuille plaatsgevonden. De voordelen die dat met zich mee brengt zijn nagenoeg volledig gecompenseerd met een eenmalige boete voor vervroegde aflossing. In verband met de stelselwijziging is ook rente over de DBFMO-leningen verwerkt in de cijfers, daarbij zijn de vergelijkende cijfers aangepast.

Afschrijvingen

Onder deze post worden de afschrijvingskosten voor materiële vaste activa (gebouwen, inclusief inbouwpakketten en bedrijfsmiddelen) verantwoord. De begrotingsraming is gebaseerd op de geplande opleveringen in de totale projectenportefeuille en de daadwerkelijke realisatie is afhankelijk van de werkelijke opleveringen en activeringen. In 2015 zijn tevens de afschrijvingskosten van de geactiveerde DBFMO- gebouwen in deze post opgenomen.

Onderhoud

Onder deze post vallen dagelijks onderhoud, planmatig onderhoud, het beheer van monumenten en bijzondere objecten. Belangrijkste redenen voor de lagere kosten voor dagelijks onderhoud zijn een andere wijze van contracteren (afkoop klein onderhoud), lagere onderhoudskosten bij panden in de afstootfase en aflopende onderhoudscontracten bij de DJI-voorraad. Bij planmatig onderhoud is veelal sprake van verschuivingen in de planning voor lopende projecten.

Dotaties voorzieningen

Er zijn diverse dotaties aan de verschillende voorzieningen gedaan. Deze worden toegelicht bij de balans.

Investeringen buiten gebruiksvergoedingen

Onder deze post zijn investeringen opgenomen die niet leiden tot een (aanpassing van de) gebruiksvergoeding. Het betreft hier kleinere projecten voor Ministeries en het energiebesparingsprogramma rijkshuisvesting. Kleine projecten voor Ministeries betreffen de integrale kosten van de door de Rijksgebouwendienst uitgevoerde kleine, à fonds perdu gefinancierde, projecten voor Ministeries alsmede à fonds perdu bijdragen aan investeringsprojecten. Het betreft hier over het algemeen (ver)bouwactiviteiten van relatief geringe financiële omvang.

Services

De post services betreft de integrale kosten (inclusief apparaatskosten) voor werkzaamheden, die volgens de RTB tot de taak van de afnemer worden gerekend (RTB-serviceverlening), maar op verzoek van de afnemers door de Rijksgebouwendienst worden verricht, en overige services. De servicekosten komen pas in het uitvoeringsjaar in beeld en de totale omvang fluctueert jaarlijks.

Adviezen

De Rijksgebouwendienst levert op verzoek van de gebruikers niet-projectgebonden adviezen. De kosten betreffen zowel de interne als externe kosten. De adviesvraag van klanten aan de Rijksgebouwendienst fluctueert over de jaren heen.

Beleidsondersteuning

Onder deze post zijn de door het moederdepartement gefinancierde kosten voor beleidsondersteuning opgenomen.

Bijzondere lasten

Specificatie bijzondere lasten

(Bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2014	Realisatie 2015	Begroting 2015
Boekwaardecorrecties	26.598	16.228	10.100
Resultaat verkoop onroerend goed	907	313	0
Resultaat op investeringsprojecten	1.291	7.473	0
Lasten voorgaande boekjaren	5.661	4.427	0
Diverse overige lasten	20.629	18.407	10.706
Totaal	55.086	46.848	20.806

De diverse overige lasten betreffen, naast de (jaarlijkse) kosten voor het programma brandveiligheid (€ 6,6 mln.) en bouwkundig ruimtelijk tekenwerk (€ 0,7 mln.), de volgende posten:

• • Afboeking deel restwaarde DBFMO DUO Groningen € 5,3 mln.

• • Kosten HARP en Inbesteding € 5,2 mln.

• • Diverse kosten € 2,8 mln.

Toelichting op het resultaat

In de onderstaande tabel is het resultaat van de Rijksgebouwendienst gepresenteerd op productniveau.

Specificatie resultaat 2015 per product

(Bedragen x € 1.000)

	Baten	Lasten	Resultaat
Huisvesting	1.180.655	1.166.460	14.195
Services	31.511	30.959	552
Adviezen	4.398	4.398	0
Beleidsondersteuning	5.194	5.194	0
Totaal	1.221.758	1.207.011	14.747

Binnen het product huisvesting is een resultaat van € 14,2 mln. gerealiseerd. Naast resultaten op rente en afschrijving speelden vooral boekwaardecorrecties (€ 16,2 mln. negatief), vrijval/dotaties aan voorzieningen (– € 39,4 mln. negatief) en afstootresultaten (€ 60,0 mln. positief) een rol.

Balans per 31 december 2015

Balans per 31 december 2015 (bedragen x € 1.000)

	Balans 2015	Balans 2014
Activa
Vaste activa
Materiële vaste activa
Grond en gebouwen	5.236.127	5.301.095
Onderhanden huisvestingsprojecten (leenfaciliteit)	246.369	267.580
	5.482.496	5.568.675
Financiële Vaste Activa
Egalisatierekening	348.283	422.020
Afkopen BTW	–	2.231
	348.283	424.251
Vlottende activa
Voorraad te verkopen onroerend goed	287.617	383.500
Onderhanden werk services, adviezen en overig	19.825	33.932
Debiteuren	35.476	29.655
Overlopende activa	36.363	28.170
	379.281	475.257
Liquide middelen
RHB	615.649	523.417
	615.649	523.417
Totaal Activa	6.825.709	6.991.600
Passiva
Eigen vermogen
Exploitatiereserve	188.821	71.761
Bestemmingsreserves	–	62.305
Onverdeeld resultaat	14.747	81.662
	203.568	215.728
Voorzieningen
Voorziening Asbestverontreiniging	44.420	47.846
Voorziening Herstel Onderhoud	21.503	20.753
Overige voorzieningen	57.251	30.369
	123.174	98.968
Langlopende schulden
Leenfaciliteit Financiën	5.058.467	5.538.246
Overige langlopende schulden	416.163	393.474
	5.474.630	5.931.720
Kortlopende schulden
Nazorgbudgetten	17.946	23.464
Crediteuren	16.298	19.231
Overige schulden en overlopende passiva	163.658	257.323
Kortlopend deel langlopende schulden	826.435	445.166
	1.024.337	745.184
Totaal Passiva	6.825.709	6.991.600

Toelichting

Activa

Materiële vaste activa

De post materiële vaste activa bestaat uit grond (inclusief afgekochte erfpachtrechten) en gebouwen die de Rijksgebouwendienst in economisch eigendom heeft, inclusief de inbouwpakketten in huurpanden, de onderhanden huisvestingsprojecten en inventaris en overige bedrijfsmiddelen. Per 31 december 2015 worden de DBFMO-contracten, in overeenstemming met BW 2 titel 9 en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving verantwoord als materiële vaste activa. De voorraad te verkopen onroerend goed wordt per 31 december 2015 onder de vlottende activa opgenomen. De vergelijkende cijfers per 31 december 2014 zijn hiervoor aangepast.

Financiële vaste activa

Egalisatierekening
(Bedragen x € 1.000)

Saldo per 1 januari 2015
Egalisatie afschrijvingskosten	193.452
Egalisatie rentekosten	228.568
		422.020
Mutaties
Egalisatie afschrijvingskosten	– 19.490
Egalisatie rentekosten	– 5.419
Afgekochte egalisatie afschrijvingskosten	– 16.189
Afgekochte egalisatie rentekosten	– 32.639
		– 73.737
Saldo per 31 december 2015
Egalisatie afschrijvingskosten	157.773
Egalisatie rentekosten	190.510
Saldo per 31 december 2015		348.283

Passiva

Eigen vermogen

Overzicht vermogensontwikkeling over de jaren 2013–2015
(Bedragen x € 1.000)

	2013	2014	2015
Saldo per 1 januari	124.499	135.272	215.728
Saldo van baten en lasten	14.073	81.662	14.747
Directe mutaties in het eigen vermogen
Uitkering aan het moederdepartement			– 20.253
Bijdrage door het moederdepartement			0
Overige mutaties	– 3.300	– 1.206	– 6.654
Saldo per 31 december	135.272	215.728	203.568

Het vermogen van de Rijksgebouwendienst overstijgt per 31 december 2015 de bandbreedte van het toegestane eigen vermogen met € 73,6 mln.

Voorzieningen

In onderstaande tabel zijn de mutaties per voorziening weergegeven.

Overzicht voorzieningen per 31 december 2015
(Bedragen x € 1.000)

	Stand 01-01-2015	Onttrekking	Dotatie	Vrijval	Stand 31-12-2015
Asbestverontreiniging	47.846	– 5.562	3.330	– 1.193	44.420
Brandveiligheid	0	0	4.100	0	4.100
Wachtgelden en FPU uitk.	277	– 325	590	0	542
Huis ten Bosch	16.899	– 4.730	24.000	0	36.169
Bodemsanering	2.152	– 14	0	– 862	1.276
Verlieslatende contracten	1.041	– 179	0	0	862
Herstel onderhoud	20.753	– 3.210	6.711	– 2.751	21.503
Geschillen en rechtsgedingen	10.000	0	4.302	0	14.302
Sub-totaal	98.968	– 14.019	43.033	– 4.807	123.174
Dubieuze debiteuren	2.728	0	2.865	– 1.728	3.865
Totaal	101.696	– 14.019	45.899	– 6.535	127.039

Met mijn brief van 19 juni 2015 (Kamerstukken 34 000 XVII, nr. 22) is de Kamer geïnformeerd over het in één keer uitvoeren van de renovatie en het daarvoor bijgestelde budget van paleis Huis ten Bosch. Het budget van € 35 mln. is verhoogd met € 24 mln. ten laste van het Rijksvastgoedbedrijf. Dit laatste bedrag is als dotatie aan de voorziening toegevoegd. In 2015 is er € 4,7 mln. aan kosten op het project gemaakt. Dit is onttrokken aan de voorziening.

Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen

Post	Omschrijving	Bedrag
Markthuren	De totale nominale betalingsverplichting voor de gehele contractsduur, die voortvloeit uit panden welke zijn gehuurd uit de markt.	looptijd < 1 jaar € 203 mln. looptijd > 1 ≤ 5 jaar € 429 mln. looptijd > 5 jaar € 458 mln.
Geïntegreerde contracten (DBFMO)	De waarderingsgrondslag voor de niet uit de balans blijkende rechten is gewijzigd. Door het opnemen van DBFMO onder de materiële vaste activa worden de toekomstige verplichtingen gesplitst in uitstaande investeringsverplichtingen en de verplichting met betrekking tot het onderhoud en het facilitaire deel van de DBFMO contracten.
	De DBFMO investeringsverplichtingen voor de komende jaren zijn in totaal € 774 mln.
	• PI Zaanstad (planning oplevering maart 2016)	€ 117,1 mln.
	• Bezuidenhoutseweg 30 (Den Haag) (planning oplevering juni 2016)	€ 37,5 mln.
	• Rijnstraat 8 (Den Haag) (planning oplevering januari 2017)	€ 183,1 mln.
	• Nieuwe huisvesting RIVM/CBG (planning oplevering september 2018) • De Knoop (Utrecht) (planning oplevering april 2018) • Rechtbank Breda (planning oplevering april 2018)	€ 205,3 mln. € 80,8 mln. € 120,0 mln.
	Afgesloten DBFMO -contracten waarbij sprake is van een financiële verplichting m.b.t. onderhoud en facilitaire diensten (11 contracten)	€ 1.805,6 mln.
DBFMO contract zonder eigendom	Opgeleverd DBFMO -contract zonder eigendom (1 contract)	€ 36,5 mln.
Vastgoed	Aanbrengen luifel in Knoopkazerne te Utrecht.	€ 0,5 mln.
Financiën	Jubilea verplichting over de jaren 2016 tot en met 2019	€ 1,2 mln.
Projecten	De verplichting is gelijk gesteld aan de geraamde betalingen in 2016 en volgende jaren ten behoeve van de projecten in projectadministratie.	€ 1.356 mln.

Kasstroomoverzicht over 2015

Kasstroomoverzicht over 2015 (bedragen x € 1.000)

		Vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil realisatie en vastgestelde begroting (3)=(2)-(1)
1.	Rekening-courant RHB 1 januari 2015 + stand depositorekeningen	115.243	521.541	406.298
	Totaal ontvangsten operationele kasstroom (+)		1.307.558
	Totaal uitgaven operationele kasstroom (–/–)		– 910.008
2.	Totaal operationele kasstroom	372.758	397.550	24.792
	Totaal investeringen (–/–)	– 425.000	– 246.116	178.884
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)	49.000	64.195	15.195
3.	Totaal investeringskasstroom	– 376.000	– 181.921	194.079
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)	0	– 20.253	– 20.253
	Eenmalige storting door het moederdepartement (+)	0	0	0
	Aflossingen op leningen (–/–)	– 447.223	– 297.283	149.940
	Beroep op leenfaciliteit (+)	425.000	196.016	– 228.984
4.	Totaal financieringskasstroom	– 22.223	– 121.520	– 99.297
5.	Rekening-courant RHB 31 december 2015 + stand depositorekeningen	89.778	615.650	525.872

Toelichting

Het kasstroomoverzicht geeft aan hoeveel kasmiddelen in de verslagperiode beschikbaar zijn gekomen en op welke wijze gebruik is gemaakt van deze middelen. Aan de hand van het kasstroomoverzicht worden de kapitaaluitgaven en -ontvangsten toegelicht.

Operationele kasstroom

In 2015 zijn er meer ontvangsten binnengekomen dan begroot, tevens waren de uitgaven lager dan verwacht.

Investeringskasstroom

De investeringskasstroom bestaat uit het saldo van investeringen en (boekwaarde van de) desinvesteringen. De afwijking ten opzichte van de begroting is het gevolg van lagere investeringen en dientengevolge een lager kasberoep, dit is bij de 2^e suppletoire begroting als mutatie verwerkt.

Financieringskasstroom

De aflossingen op leningen bestaan uit de aflossing op de leenfaciliteit bij het Ministerie van Financiën (€ 297,3 mln.). Alleen voor de investeringen in huisvestingsprojecten en voor de terugbetaling van de voorfinancieringen wordt een beroep op de leenfaciliteit gedaan. De aflossingen op de leningen zijn fors lager dan begroot als gevolg van de herfinanciering van de langlopende leningen tegen een lagere rente en langere looptijden.

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Omschrijving generiek deel	Realisatie				Vastgestelde begroting
	2012	2013	2014	2015	2015
Producten en diensten
Omzet product huisvesting * € 1.000	1.387.719	1.381.032	1.195.732	1.180.655	1.176.334
Omzet product adviezen * € 1.000	10.422	11.631	6.053	4.398	11.322
Omzet product services * € 1.000	49.227	39.831	44.885	31.511	34.340
Saldo van baten en lasten * € 1.000	– 21.821	14.073	81.662	14.747	34.242
Saldo van baten en lasten (%)	– 1,5%	1,2%	6,2%	1,2%	2,7%
Huisvestingsvoorraad in mln. m2 BVO	7.013	6.859	6.470	6.456	6.349
waarvan verhuurd	6.460	6.153	5.741	6.071	5.572
Gemiddelde leegstand voor rekening RGD	5,3%	6,3%	5,9%	6,0%	7,4%
Indicator technische kwaliteit	2,29	2,32	2,39	2,39	2,1–2,8
Bedrijfsvoering
Bezetting fte’s jaarultimo	794	766	737	831	750
Bruto Apparaat/omzet	8,1%	7,7%	7,7%	9,0%	8,8%
Gemiddelde loonkosten * € 1	77.668	80.270	79.265	75.006

Toelichting

Leegstand

De leegstand voor rekening van de Rijksgebouwendienst (6,0%) is lager dan de begroting (7,4%). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de verhuur van leegstaande gebouwen aan het COA.

Indicator Technische Kwaliteit

De indicator technische kwaliteit (ITK) geeft in een cijfer de technische kwaliteit van de vastgoedportefeuille weer op een bepaald tijdstip. Het cijfer loopt van 1 (nieuwbouw) tot 6 (zeer slecht). De ITK is een gewogen gemiddelde van de technische condities van alle gebouwelementen. Deze technische condities worden bepaald door inspecties. De ITK in 2015 is, evenals in 2014, – 2,39 en voldoet daarmee aan de doelstelling dat deze tussen de 2,1 en 2,8 blijft.

Bezetting fte’s jaarultimo

De bezetting per 31 december 2015 bedroeg 831 fte's. Deze ontwikkeling is in lijn met de verwachte werklastontwikkeling voor de komende jaren van het Rijksvastgoedbedrijf.

Bruto Apparaat/omzet

De apparaatsindicator is iets gestegen ten opzichte van 2014.

3.7 Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf

Inleiding

Het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB) is per 1 juli 2014 opgegaan in het Rijksvastgoedbedrijf, maar als baten-lastenagentschap blijven bestaan totdat het Rijksvastgoedbedrijf die status verkreeg. Dat is op 1 januari 2016 gebeurd. De jaarrekening 2015 is dan ook de laatste van het RVOB. Het RVOB hield zich bezig met verkoop, ingebruikgeving en ontwikkeling. De hoofddoelstelling van verkoop en ingebruikgeving was het doelmatig verkopen van overtollig rijksvastgoed en het doelmatig in gebruik geven van rijksvastgoed. De ontwikkelpoot van de dienst opereerde namens het Rijk bij de planvorming van complexe ruimtelijke projecten.

Staat van baten en lasten van het baten-lastenagentschap RVOB

Staat van baten en lasten van het baten-lastenagentschap RVOB (Bedragen x € 1.000)

	(1)	(2)	(3)=(2)-(1)	(4)
Omschrijving	Vastgestelde begroting	Realisatie	Verschil realisatie en vastgestelde begroting	Realisatie 2014
Baten
Omzet moederdepartement	20.315	21.746	1.431	23.141
Omzet overige departementen	50	498	448	169
Omzet derden	13.541	4.070	– 9.471	1.872
Waarvan omzet KORV	11.841	0	– 11.841	0
Rentebaten	124	169	45	180
Vrijval voorzieningen	0	0	0	108
Bijzondere baten	0	266	266	122
Totaal baten	34.030	26.749	– 7.281	25.592
Lasten
Apparaatskosten	33.230	22.212	– 11.018	20.623
– Personele kosten	16.590	17.821	1.231	16.066
Waarvan eigen personeel	15.690	16.428	738	14.657
Waarvan externe inhuur	900	1.393	493	1.409
– Materiele kosten	16.640	4.391	– 12.249	4.557
Waarvan apparaat ICT	1.400	1.261	– 139	1.506
Waarvan bijdrage aan SSO's	750	1.200	450	634
Waarvan inkoopwaarde KORV	10.964	0	– 10.964	0
Waarvan huisvesting en overige kosten	2.923	1.930	– 993	2.417
Waarvan verkoopkosten KORV	55	0	– 55	0
Waarvan onderhoud KORV	548	0	– 548	0
Rentelasten	274	0	– 274	0
Waarvan financiering KORV	274	0	– 274	0
Afschrijvingskosten	356	50	– 306	85
– Materieel	331	49	– 282	74
Waarvan apparaat ICT	262	24	– 238	45
– Immaterieel	25	1	– 24	11
Overige lasten	0	1.567	1.567	2.225
– Dotaties voorzieningen	0	5	5	34
– Bijzondere lasten	0	1.562	1.562	2.191
Totaal lasten	33.860	23.829	– 10.031	22.933
Saldo van baten en lasten	170	2.920	2.750	2.659

Toelichting

Baten

Omzet moederdepartement

De omzet moederdepartement is onderverdeeld naar de volgende productgroepen:

Specificatie omzet moederdepartement (Bedragen x € 1.000)

	(1)	(2)	(3)=(2)-(1)	(4)
Producten:	Vastgestelde begroting	Realisatie	Verschil realisatie en vastgestelde begroting	Realisatie 2014
Erfpacht	902	909	7	1.142
Huur	3.776	3.806	30	4.069
Pacht	1.508	1.520	12	1.660
Medegebruik	1.697	1.710	13	1.728
Behandelen zakelijke lasten	886	893	7	895
Onbeheerde nalatenschappen	924	931	7	1.001
Bodemmaterialen	244	246	2	253
Beheerstaken in eigen beheer	577	582	5	501
Verkopen	6.335	6.384	49	5.295
Aankopen	75	76	1	77
Taxatie & Advies	1.706	1.719	13	1.552
Directie Ontwikkeling	1.685	1.698	13	2.785
Inzet bijdrage moeder tbv fusiekosten	0	311	311	2.183
DRV	0	961	961	0
Totaal	20.315	21.746	1.431	23.141

Omzet overige departementen

Hier is de omzet opgenomen voor onderlinge leveringen, zijnde uren van personeel dat is uitgeleend aan de voormalige Rijksgebouwendienst.

Omzet derden

De opbrengst van een deelverkoop op het project Zeeuws-Vlaamse Kanaalzone van € 2,6 mln. was niet voorzien in de begroting. Voor de ICT-dienstverlening aan Domeinen Roerende Zaken is in 2015 een omzet gerealiseerd van € 0,65 mln. Dit is lager dan de begrote € 1,0 mln. en wordt veroorzaakt door minderwerk. De resterende omzet bestaat uit taxaties, adviezen en uren voor onbeheerde nalatenschappen en de benzineveiling.

Rentebaten

Dit betreft de rente op het deposito.

Bijzondere baten

Als gevolg van een stelselwijziging worden de nog te betalen ambtsjubilea per 2015 niet meer verantwoord onder de nog te betalen bedragen maar als niet uit de balans blijkende verplichtingen. Deze wijziging is in het resultaat verantwoord onder de bijzondere baten. In het kader van de harmonisatie van de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling binnen het Rijksvastgoedbedrijf wordt hiervoor geen schuld meer opgenomen en wordt de mogelijke verplichting toegelicht onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen.

Lasten

Personele kosten

Apparaat ICT

De lagere ICT-kosten zijn vooral het gevolg van de werkplekgerelateerde IT-dienstverlening voor het RVOB die aan het einde van het jaar is overgegaan van het RVOB naar SSC-ICT.

Bijdrage aan SSO’s

Inzake de bijdrage aan SSO’s was in de begroting geen rekening gehouden met de DVA-aanrekening inzake P&O dienstverlening.

Huisvesting en overige kosten

De overige materiële kosten zijn veel lager uitgevallen dan begroot, er is minder uitgegeven aan communicatie, externe bureaus en bedrijfsmiddelen.

Afschrijvingskosten

In de begroting voor 2015 is geen rekening gehouden met de gewijzigde activeringsgrens voor de vaste activa die in 2014 is doorgevoerd, daardoor vallen de afschrijvingskosten fors lager uit.

Overige Lasten

Balans per 31 december 2015

Balans per 31 december 2015 (Bedragen x € 1.000)

	Balans 2015	Balans 2014
Activa
Immateriële vaste activa	0	1
Materiële vaste activa
Grond en gebouwen	35	43
Installaties en inventarissen	25	49
Overige materiële vaste activa	19	36
Onderhanden werk grondexploitaties	126.712	113.638
Vordering op Ministerie van BZK	86.500	81.500
Debiteuren	571	1.205
Nog te ontvangen	1.918	1.690
Liquide middelen	31.700	33.535
Totaal activa	247.480	231.697
Passiva
Eigen Vermogen
Exploitatie reserve	1.222	674
Risicoreserve	11.549	11.549
Onverdeeld resultaat	2.920	2.659
Voorzieningen	19	80
Leningen bij het MvF	207.692	190.211
Crediteuren	17	0
Nog te betalen	24.061	26.524
Totaal passiva	247.480	231.697

Toelichting

Activa

Materiële vaste activa

De afschrijvingsbedragen worden berekend vanaf de eerste maand na ingebruikname.

Materiële vaste activa (bedragen x € 1.000)

saldo per 1 januari 2015		128
Mutaties in de boekwaarde
Afschrijvingen (–/–)	– 49
Investering (+)	0
Desinvesteringen (–/–)	0
Overige mutaties (–/–)	0
		– 49
Saldo per 31 december 2015		79

In de materiële vaste activa zijn 3 auto’s opgenomen en enkele kantoor- en ICT-voorzieningen.

Onderhanden werk grondexploitaties en Vordering op Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Het onderhanden werk grondexploitaties is eveneens gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs, zo nodig gecorrigeerd indien de verwachte opbrengstwaarde lager is.

Onderhanden werk grondexploitaties (Bedragen x € 1.000)

Saldo per 1 januari 2015		113.638
Mutaties
Rente (+)	5.779
Investeringen (+)	13.704
Subsidies (–/–)	– 242
Kostprijs Verkopen (–/–)	– 1.167
Afwaardering (–/–)	– 5.000
		13.074
Saldo per 31 december 2015		126.712

Vordering op Ministerie van BZK (Bedragen x € 1.000)

Saldo per 1 januari 2015		81.500
Mutatie 2015	5.000
		5.000
Saldo per 31 december 2015		86.500

Het onderhanden werk neemt in 2015 toe met € 19,5 mln. voor rente en investeringen en neemt voor € 0,2 mln. af door ontvangen subsidies. De onderhanden werkpositie is verder afgenomen met € 1,2 mln. door een deelverkoop op het project Zeeuws-Vlaamse Kanaalzone en voor € 5,0 mln. in verband met een afwaardering voor het project Valkenburg.

Debiteuren

Het saldo betreft voor € 0,5 mln. een vordering op een derde voor de Bloemendalerpolder. De resterende posten betreffen nog te verrekenen uren tijdelijk beheer met de kas-verplichtingenadministratie (BZK).

Nog te ontvangen

Deze post bestaat onder andere uit € 0,5 mln. nog te ontvangen bijdragen van een derde inzake het project Bloemendalerpolder, € 1,0 mln. nog te verrekenen verhuuropbrengsten met de kas-verplichtingenadministratie (BZK) en € 0,2 mln. nog te verreken uren benzineveiling met de kasverplichtingenadministratie (BZK).

Liquide middelen

Liquide middelen (bedragen x € 1.000)

Depositorekening	10.000
Rekening-coutant RHB	21.700
Saldo per 31 december 2015	31.700

Het bedrag op de depositorekening bestaat uit in 2012 vooruitontvangen bijdragen van het Ministerie van Defensie en de gemeente Zaanstad voor het project Hembrugterrein. In 2015 zijn 2 termijnen van het deposito afgelopen (van € 11,0 mln.) en ten gunste van de Rekening-courant RHB geboekt.

Passiva

Eigen Vermogen

Overzicht vermogensontwikkeling over de jaren 2013–2015 (bedragen x € 1.000)

	2013	2014	2015
Saldo per 1 januari 2015	12.758	15.881	14.882
Saldo van baten en lasten	3.123	2.659	2.920
Directe mutaties in het eigen vermogen
Uitkering aan het moederdepartement	0	– 3.123	– 2.111
Bijdrage door het moederdepartement	0	0	0
Overige mutaties	0	– 535	0
Saldo per 31 december 2015	15.881	14.882	15.691

Risicoreserve (bedragen x 1.000)

Saldo per 1 januari 2015	11.549
Mutatie 2015	0
Saldo per 31 december 2015	11.549

Het eigen vermogen exclusief de risicoreserve van € 11,6 mln. bedraagt per ultimo 2015 € 4,1 mln. Hiervan mag conform de 5%-regel € 1,2 mln. worden aangehouden. Het restant van € 2,9 mln. wordt door het Ministerie van BZK als eigenaar van het RVOB afgeroomd.

Voorzieningen

Bij het RVOB is er op dit moment alleen een voorziening voor wachtgelden.

Overzicht voorzieningen per 31 december 2015 (bedragen x € 1.000)

Omschrijving	stand 01-01-2015	onttrekking	dotatie	vrijval	stand 31-12-2015
Wachtgelden	80	– 66	5	0	19
Totaal	80	– 66	5	0	19

Leningen bij het Ministerie van Financiën

Leningen bij het MvF (bedragen x € 1.000)

Saldo per 1 januari 2015		190.211
Mutaties
Beroep op leenfaciliteit (+)	19.231
Aflossingen op leningen (–/–)	– 1.750
		17.481
Saldo per 31 december 2015		207.692

In 2015 is € 1,8 mln. afgelost op de lening voor het project Zeeuws-Vlaamse Kanaalzone.

Nog te betalen

Deze post bestaat onder andere uit in 2012 vooruitontvangen bijdragen van Defensie en de gemeente Zaanstad voor het project Hembrugterrein ten bedrage van € 18,0 mln., € 2,0 mln. betreft terug te betalen plankosten aan BZK voor diverse ontwikkelingsprojecten, € 1,0 mln. betreft het te betalen vakantiegeld en nog niet opgenomen verlofuren per jaareinde, € 1,0 mln. betreft nog te ontvangen facturen van derden, € 0,5 mln. betreft de rekening-courant verhouding met voormalig RGD en € 0,6 mln. betreft te verrekenen beheerskosten met de kas-verplichtingenadministratie (BZK). Als gevolg van een stelselwijziging is hieronder niet meer opgenomen de reservering voor ambtsjubilea (2014: 0,3 mln.). Deze is per 2015 opgenomen onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen.

Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen

In de balans is geen schuld opgenomen voor de mogelijke verplichting voor jubileumuitkeringen. Ervan uitgaande dat betreffende medewerkers in dienst blijven, is de jubileumverplichting over de periode 2016 tot en met 2019 berekend op € 0,3 mln.

Kasstroomoverzicht over 2015

Kasstroomoverzicht over 2015 (bedragen x € 1.000)

		Vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil realisatie en vastgestelde begroting (3)=(2)-(1)
1.	Rekening-courant RHB 1 januari 2015 + stand depositorekeningen	18.286	33.535	15.249
	Totaal ontvangsten operationele kasstroom (+)	–	– 22.746	–
	Totaal uitgaven operationele kasstroom (–/–)	–	23.615	–
2.	Totaal operationele kasstroom	– 919	869	1.788
	Totaal investeringen (–/–)	– 81.244	– 19.241	62.003
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)	6.824	1.167	– 5.657
3.	Totaal investeringskasstroom	– 74.420	– 18.074	56.346
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)	– 188	– 2.111	– 1.923
	Eenmalige storting door het moederdepartement (+)	–	–	–
	Aflossingen op leningen (–/–)	– 6.824	– 1.750	5.074
	Beroep op leenfaciliteit (+)	81.000	19.231	– 61.769
4.	Totaal financieringskasstroom	73.988	15.370	– 58.618
5.	Rekening-courant RHB 31 december 2015 + stand depositorekeningen (1+2+3+4), de maximale roodstand 0,5 miljoen €.	16.935	31.700	14.765

Toelichting

Het kasstroomoverzicht geeft aan hoeveel kasmiddelen in de verslagperiode beschikbaar zijn gekomen en op welke wijze gebruik is gemaakt van deze middelen. Aan de hand van het kasstroomoverzicht worden de kapitaaluitgaven en -ontvangsten toegelicht.

Operationele kasstroom

Bij het bepalen van de operationele kasstroom is uitgegaan van de directe methode. De uitgaven betreffen met name de apparaatskosten en de ontvangsten de bijdrage van het moederdepartement. Het verschil wordt veroorzaakt door de hogere omzet van derden.

Investeringskasstroom

De investeringskasstroom bestaat uit het saldo van de investeringen en (boekwaarde van de) desinvesteringen. Dit betreft de investeringen in het onderhanden werk van de gebiedsontwikkelingsprojecten. Het verschil wordt met name veroorzaakt door de latere start van KORV.

Financieringskasstroom

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Omschrijving generiek deel	Realisatie				Vastgestelde begroting
	2012	2013	2014	2015	2015
Kostprijzen per product (* € 1)
Pacht	601	594	638	590	597
Huur	695	632	891	627	705
Erfpacht	494	624	429	473	600
Medegebruik/overig	449	470	440	298	382
Zakelijke lasten	263	243	264	248	218
Omzet per productgroep (* € 1.000)
Homogene producten	10.713	10.388	10.923	10.015	9.937
Heterogene producten	14.928	13.916	14.669	16.734	24.093
Totale omzet	25.641	24.304	25.592	26.749	34.030
Aandeel directe uren	62%	63%	62%	65%	64%
Aantal directe uren voor medewerker in primair proces	1.391	1.361	1.334	1.253	1.330
FTE-totaal (excl. externe inhuur), begrotingssterkte	217,3	208,6	201	214,7	242,1
Mate van kostendekkendheid	100%	100%	100%	100%	100%
Saldo van baten en lasten (%)	19%	13%	10%	11%	1%
Percentage in het gelijkgestelde procedures (WOZ)	92%	96%	89%	91%	80%
Uitkomst klanttevredenheidsonderzoek				–	7
Klachten binnen termijn van 6 weken afgehandeld	100%	100%	100%	100%	80%

Toelichting

Kostprijzen per product

Omzet per productgroep

Het RVOB heeft voor de taken die voortvloeien uit de Comptabiliteitswet twee soorten producten onderscheiden: homogene en heterogene producten. De homogene producten zijn: pacht, huur, erfpacht, medegebruik / overig, zakelijke lasten, onbeheerde nalatenschappen en bodemmaterialen. Per soort homogeen product zijn normuren gedefinieerd. Dat betekent dat er een genormeerd aantal uren per overeenkomst/zaak beschikbaar is. In tegenstelling tot de homogene producten zijn er voor de heterogene producten geen normtijden vast te stellen. Dit in verband met de diversiteit aan inzet van uren en activiteiten binnen het soort product. De heterogene producten zijn met name verkopen, aankopen, taxaties en advies.

Aandeel directe uren voor totaal verkopen en ingebruikgeving

Dit kengetal geeft aan in welke mate het totale aantal netto te werken uren (aanwezige uren) aan directe uren besteed wordt.

Aantal directe uren voor medewerker in primair proces

Dit kengetal laat de ontwikkeling zien van het aantal directe uren dat een medewerker (in fte) in het primaire proces op jaarbasis levert.

FTE-totaal

Het als streefwaarde vermelde aantal fte's betreft de begrotingssterkte.

Mate van kostendekkendheid

Het uitgangspunt is dat het baten-lastenagentschap RVOB volledig kostendekkend is. Dit is in 2015 het geval geweest.

Saldo van baten en lasten (%)

Het percentage is als volgt berekend: het saldo van baten en lasten gedeeld door de totale baten.

Percentage in het gelijkgestelde procedures (WOZ)

Het RVOB betaalt namens het Rijk de onroerendezaakbelasting. Hiertoe worden de door de gemeenten en waterschappen opgelegde aanslagen beoordeeld en waar nodig wordt bezwaar gemaakt. Door het aantal gehonoreerde bezwaarschriften te vergelijken met het aantal ingediende bezwaarschriften ontstaat een beeld van de effectiviteit van het maken van bezwaar door het RVOB. De in de tabel vermelde norm stelt dat minimaal 80% van alle ingediende bezwaarschriften door de gemeente toegekend moet worden. In 2015 werd uiteindelijk van de door de gemeenten afgehandelde bezwaarschriften 91% toegewezen.

Klanttevredenheidsonderzoek

Vanwege de fusie tot één RVB is er in 2015 geen sprake meer geweest van eigen klanttevredenheid voor het RVOB. Er is daarom ook geen apart onderzoek gedaan hiernaar.

Klachten binnen termijn van 6 weken afgehandeld

Doelstelling is dat meer dan 80% van alle ontvangen klachten binnen de gestelde termijn van de klachtenprocedure, 6 weken, inhoudelijk wordt beantwoord. Deze doelstelling is met 100% ruimschoots behaald.

3.8 Dienst Vastgoed Defensie

Inleiding

Staat van baten en lasten van het baten-lastenagentschap DVD

Staat van baten en lasten van de baten-lastenagentschap DVD (bedragen x € 1.000)

			(1)	(2)	(3)=(2)-(1)	(4)
Omschrijving	Vastgestelde begroting	Mutatie	Stand 1e suppletoire begroting	Realisatie	Verschil realisatie en stand 1e suppletoire begroting	Realisatie 2014
Baten
Omzet moederdepartement	63.537	– 63.537	–	1.125	1.125	67.593
Programmagelden instandhouding	125.290	11.802	137.092	136.172	– 920	143.332
Programmagelden Expertise & Advies	1.828	– 235	1.593	1.143	– 450
Omzet huisvestingsactiviteiten	9.800	– 9.800	–	–	–	5.393
Omzet overige departementen	–	63.206	63.206	52.552	– 10.654	1.806
Omzet derden	–	–	–	434	434	–
Mutatie onderhanden projecten	–	–	–	2.667	2.667	2.647
Rentebaten	–	–	–	–	–	156
Vrijval voorzieningen	–	–	–	–	–	–
Bijzondere baten	–	–	–	289	289	1.450
Totaal baten	200.455	1.436	201.891	194.382	– 7.509	222.377
Lasten
Apparaatskosten	61.243	– 1.830	59.413	58.657	– 756	65.684
– Personele kosten	52.100	752	52.852	51.959	– 893	57.452
Waarvan eigen personeel	50.136	– 1.084	47.364	45.217	– 2.147	50.780
Waarvan externe inhuur	1.964	1.836	3.800	4.177	377	4.239
Waarvan overige personele kosten			1.688	2.565	877	2.433
– Materiële kosten	9.143	– 2.582	6.561	6.698	137	8.232
Waarvan apparaat ICT			–	–		149
Waarvan bijdrage aan SSO's			2.902	3.586		4.822
Waarvan overige materiële kosten			3.659	3.112		3.261
Kosten uitbesteding	1.500	–	1.500	2.025	525	1.316
Programmagelden instandhouding	125.290	11.802	137.092	136.172	– 920	142.583
Programmagelden Expertise & Advies	1.828	– 235	1.593	1.143	– 450
Rentelasten	312	– 312	–	8	8	889
Rentelasten huisvestingsactiviteiten	9.800	– 9.800	–	–	–	3.454
Afschrijvingskosten	482	– 482	–	–	–	2.377
– Materieel	482	– 482	–	–	–	472
– Materieel huisvestingsactiviteiten	–			–	–	1.905
Overige lasten	–	1.050	1.050	508	– 542	497
– Dotaties voorzieningen	–			–		–
– Bijzondere lasten	–			508		497
Totaal lasten	200.455	193	200.648	198.513	– 2.135	216.800
Saldo van baten en lasten	–	1.243	1.243	– 4.131	– 5.374	5.577

Toelichting

De DVD is per 1 januari 2015 overgegaan van het Ministerie van Defensie naar het Ministerie van BZK (begroting W&R). Een deel van de dienstverlening, waaronder de servicedienst, is achtergebleven bij Defensie. Dit is verwerkt in de 1^e suppletoire begroting 2015. In overleg met FEZ BZK is besloten om de 1^e suppletoire begroting als vergelijkende cijfers te hanteren.

Baten

Specificatie omzet per productgroep (bedragen x € 1.000)

Productgroep	Stand 1e suppletoire begroting	Realisatie	Verschil realisatie en stand 1e suppletoire begroting	Realisatie 2014
a. Honorarium
Strategisch Vastgoedbeheer	5.000	4.997	– 3	5.794
E&A Afstoting	610	896	286
Commandantenvoorziening	1.900	1.953	53	2.443
Nieuwbouw & Bodemsanering	17.000	11.898	– 5.102	16.791
Instandhouding	37.356	32.540	– 4.816	42.219
Huisvestingsactiviteiten	–	–	–	5.393
Energie	700	700	–	700
PPS	340	340	–	390
Overige	300	787	487	1.062
sub-totaal	63.206	54.111	– 9.095	74.792
b. Programmagelden
Instandhouding	137.092	136.172	– 920	143.332
E&A	1.593	1.143	– 450
Totaal omzet	201.891	191.426	– 10.465	218.124
Mutatie onderhanden projecten	–	2.667	2.667	2.647
Rentebaten	–	–	–	156
Bijzondere baten	–	289	289	1.450
Totaal baten	201.891	194.382	– 7.509	222.377

Omzet moederdepartement

Deze post bestaat uit intern binnen het Rijksvastgoedbedrijf doorbelaste uren van DVD-medewerkers werkend voor RGD- en RVOB-projecten.

Programmagelden instandhouding

De gerealiseerde omzet programmagelden instandhouding is € 0,9 mln. lager ten opzichte van de 1^e suppletoire begroting. In augustus 2015 werd een onderbesteding voorzien en is het budget verlaagd tot € 125 mln. De realisatie is nagenoeg uitgekomen op het niveau van de 1^e suppletoire begroting, waardoor op de balans een vordering op het Ministerie van Defensie van € 11,5 mln. is opgenomen.

Programmagelden Expertise & Advies

De omzet voor het product Expertise en Advies is € 0,5 mln. lager uitgekomen ten opzichte van de 1^e suppletoire begroting. Dit is het gevolg van een herallocatie van middelen (€ 0,5 mln.) van programmageld naar E&A afstoting.

Omzet overige departementen

Dit betreft voornamelijk honorarium Ministerie van Defensie voor Strategisch Vastgoedbeheer, E&A, Commandantenvoorzieningen, Instandhouding, PPS, Energie en Nieuwbouw & Bodemsanering.

Nieuwbouw en Bodemsanering

Instandhouding

Het verschil tussen de stand van de 1^e suppletoire begroting en de realisatie van € 4,8 mln. is terug te voeren op het feit dat bij de opstelling van de eerstgenoemde begroting nog rekening werd gehouden met extra inkomsten vanuit het Ministerie van Defensie ter compensatie van het productrendement op de servicedienst. De servicedienst is achtergebleven bij het Ministerie van Defensie. In de onderhandelingen met het Ministerie van Defensie is hier later van afgezien.

Mutatie onderhanden projecten

In de begroting is deze post op nihil gesteld en opgenomen onder honorarium Nieuwbouw. De mutatie onderhanden projecten bedraagt € 2,7 mln. Hierin zit een toename van de voorziening van negatieve resultaten op toekomstige fasen verwerkt van € 1,2 mln. De mutatie wordt voornamelijk veroorzaakt doordat te weinig projectfasen tot afronding zijn gebracht in 2015.

Bijzondere baten

De incidentele baten zijn opbrengsten uit de normale bedrijfsvoering van voorgaande boekjaren. Dit betreft een vrijval van ultimo 2014 opgenomen transitoria (€ 0,3 mln.).

Lasten

Apparaatskosten

Personele kosten

De personele kosten zijn nagenoeg uitgekomen op het niveau van de 1^e suppletoire begroting. De salariskosten eigen personeel zijn € 2,1 mln. lager uitgevallen ten opzichte van de begroting.

Externe inhuur

De gerealiseerde inhuurkosten zijn € 0,4 mln. hoger uitgevallen ten opzichte van de 1^e suppletoire begroting. Er is een verschuiving te zien van gerealiseerde personeelslasten naar kosten inhuur.

Materiële kosten

Kosten uitbesteding

De gerealiseerde kosten uitbesteding zijn € 0,5 mln. hoger uitgevallen ten opzichte van de 1^e suppletoire begroting. Het verschil wordt voornamelijk veroorzaakt doordat in de begroting geen rekening is gehouden met onderlinge leveringen (€ 0,1 mln.) en een verschuiving van inhuur naar uitbesteding (0,2 mln.).

Programmagelden instandhouding

De gerealiseerde kosten in 2015 bedragen € 136,1 mln. (2014: € 142,6 mln.). Eind december 2015 is voor een bedrag van € 13,6 mln. opgenomen als transitorische kosten (2014: € 10,7 mln.). Het volumeverschil van de transitorische posten 2015 is voornamelijk het gevolg van het medio 2015 nieuw geïntroduceerde raamcontract binnen het niet planbaar onderhoud. Dit contract laat een groot verschil zien tussen het volume van de uitgevoerde opdrachten en de gefactureerde opdrachten.

Overige Lasten

Bijzondere lasten

Dit zijn incidentele lasten van de gewone bedrijfsuitoefening uit voorgaande boekjaren. De belangrijkste posten zijn de te laag opgenomen transitoria apparaatskosten ultimo 2014 (€ 0,2 mln.), afboeking van een ten onrechte opgenomen vordering in 2014 (€ 0,1 mln.) en de afrekening interne verhuiskosten DVD (€ 0,1 mln.).

Balans per 31 december 2015

Balans per 31 december 2015 (bedragen x € 1.000)

	Balans 2015	Openingsbalans 2015	Mutatie	Balans 2014
Activa
Materiële vaste activa	–	–	–	–
– Overige materiële vaste activa	–	–	–	–
Onderhanden projecten	12.297	9.630	–	9.630
Debiteuren	1.207	425	– 10	435
Vorderingen op moederdepartement	–	102	10	92
Nog te ontvangen	19.380	35.184	–	35.184
Liquide middelen	14.534	23.629	–	23.629
Totaal activa	47.418	68.970	–	68.970
Passiva
Eigen vermogen	830	4.961	– 1.138	6.099
– Exploitatiereserve	4.961	4.961	4.439	522
– Onverdeeld resultaat	– 4.131	–	– 5.577	5.577
	–	–	–	–
Crediteuren	7.515	23.001	725	22.276
Schulden aan moederdepartement	–	–	– 725	725
Nog te betalen	39.073	41.008	1.138	39.870
Totaal passiva	47.418	68.970	–	68.970

Toelichting

De DVD is per 1 januari 2015 overgegaan van het Ministerie van Defensie naar het Ministerie van BZK (begroting W&R). Een deel van de dienstverlening, waaronder de servicedienst, is achtergebleven bij Defensie. In onderhandelingen met het Ministerie van Defensie is overeengekomen dat een deel van het eigen vermogen gereserveerd wordt voor brandveiligheidsprojecten (€ 1,1 mln.) en programmageld instandhouding (onderbesteding 2014 € 0,7 mln.). Bovenstaandeis verwerkt in de openingsbalans 2015. In overleg met FEZ BZK is besloten om de cijfers in de openingsbalans als vergelijkende cijfers te hanteren.

Activa

Onderhanden projecten

Onderhanden projecten (bedragen x € 1.000)

Saldo per 1 januari 2015		9.630
Mutaties in de boekwaarde
Investeringen (+)	3.898
Voorziening negatieve resultaten (–/–)	1.231
Correcties opbrengsten (–/–)	–
		2.667
Saldo per 31 december 2015		12.297

Debiteuren

Het saldo van de debiteuren bedraagt € 1,2 mln. (1 januari 2015: € 0,4 mln.). Daarbij is rekening gehouden met een voorziening voor vermoedelijk oninbare vorderingen van € 0,2 mln.

Debiteuren (bedragen x € 1.000)

Debiteuren	1.357
Voorziening dubieuze debiteuren (–/–)	150
Saldo per 31 december 2015		1.207

De vordering op debiteuren ad € 1,4 mln. betreft voor € 0,2 mln. vorderingen op derden en voor € 1,2 mln. vorderingen op overige Ministeries.

De voorziening voor dubieuze debiteuren betreft in zijn geheel een vordering op overige Ministeries.

Nog te ontvangen

Nog te ontvangen (bedragen x € 1.000)

	31-dec-15	01-jan-15
Vooruitbetaalde bedragen	61	51
Nog te ontvangen bedragen	2.505	24.152
Te vorderen programmageld	16.814	10.981
Totaal	19.380	35.184

Liquide middelen

Liquide middelen (bedragen x € 1.000)

	31-dec-15	01-jan-15
Rekening-courant RHB	14.534	23.629
Totaal	14.534	23.629

Het saldo van de rekening courant met het Ministerie van Financiën Rijkshoofdboekhouding (RHB) is gedaald met € 9,1 mln. Dit komt o.a. door de overschrijding van het programmabudget Instandhouding en doordat er in december 2015 veel inkoopfacturen zijn doorbelast, die uiteindelijk niet zijn verwerkt door het moederdepartement in 2015.

Passiva

Eigen Vermogen

De berekening van de maximale exploitatiereserve is gebonden aan de 5%-regel. Deze houdt in dat maximaal 5% van de gemiddelde omzet over de afgelopen drie jaren als exploitatiereserve mag worden aangehouden.

Overzicht vermogensontwikkeling over de jaren 2013 – 2015 (bedragen x € 1.000)

	2013	2014	2015
Saldo per 1 januari	1.391	522	6.099
Saldo van baten en lasten	– 869	5.577	– 4.131
Directe mutaties in het eigen vermogen:
Uitkering aan het moederdepartement	–	–	–
Bijdrage door het moederdepartement	–	–	–
Overige mutaties	–	–	– 1.138
Saldo per 31 december	522	6.099	830

De daling van het eigen vermogen wordt voornamelijk veroorzaakt door een mutatie in de beginbalans als gevolg van afspraken met het Ministerie van Defensie inzake de overgang van DVD naar het Rijksvastgoedbedrijf per 1 januari 2015 (reservering brandveiligheidskosten, onderbesteding instandhouding 2014 en reservering vakantiegeld en eindejaarsuitkeringen) en het negatieve resultaat over het boekjaar. De omzet is met 12% gedaald ten opzichte van 2014, terwijl het aantal afgesloten projectfasen gedaald is met 33% ten opzichte van 2014. Juist in de relatief winstgevende projectinitiatiefasen is een reductie van 50% ten opzichte van 2014 te zien. Het saldo van baten en lasten wordt ten laste gebracht van het eigen vermogen. Op basis van vijf procent van de gemiddelde jaaromzet van de afgelopen drie jaar bedraagt het maximaal toelaatbaar eigen vermogen € 10,5 mln. De stand aan het eind van 2015 bedraagt € 0,8 mln.

Crediteuren

Het saldo van de crediteuren bedraagt € 7,5 mln. (1 januari 2015: € 22,3 mln.). Eind 2015 waren er naar verhouding minder inkoopfacturen dan eind 2014. Het saldo bestaat voor € 7,4 mln. uit schulden aan derden en voor € 0,1 mln. aan overige Ministeries.

Nog te betalen

Nog te betalen (bedragen x € 1.000)

	31-dec-15	01-jan-15
Vooruitontvangen bedragen	10.112	10.403
Nog te betalen bedragen	26.075	27.797
Te betalen vakantiegelden	1.257	1.412
Te betalen vakantiedagen	1.627	1.396
Overige	2	0
	39.073	41.008

De post «Nog te betalen bedragen» bestaat uit:

Nog te betalen bedragen (bedragen x € 1.000)

	31-dec-15	01-jan-15
Te betalen apparaatskosten en product eindafrekeningen	12.067	16.051
Nog te betalen programmageld ISH	13.643	11.436
Overige	365	310
Totaal	26.075	27.797

Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen

De DVD heeft voor haar bedrijfsuitoefening een aantal langlopende verplichtingen afgesloten voor het onderhouden van de Defensie objecten (materiële kosten gebruiksvergoeding / instandhouding programma). Daarnaast worden namens het Ministerie van Defensie ten behoeve van het Nieuwbouwprogramma en de Commandantenvoorziening verplichtingen met aannemers aangegaan. In onderstaande tabel zijn de uitstaande verplichtingen samengevat.

Verplichtingen overzicht (bedragen x € 1.000)

	2016 1 jaar	2017 1 jaar	2018–2020 3 – 5 jaar	Totaal
Apparaatsuitgaven en DVD investeringen	–	–	–	–
Expertise & advies	2.409	–	–	2.409
Commandantenvoorziening	3.413	34	–	3.447
Instandhouding programma	104.517	47.458	22.869	174.844
Nieuwbouw programma	70.053	3.001	42	73.096
Totaal	180.392	50.493	22.911	253.796

Jubileumuitkeringen

Op de balans is geen schuld opgenomen voor de mogelijke verplichting voor toekomstige jubileumuitkeringen. Ervan uitgaande dat de per 31 december 2015 betreffende medewerkers in dienst blijven, is de verplichting over de periode 2016 tot en met 2019 berekend op € 1,1 mln.

Kasstroomoverzicht over 2015

Kasstroomoverzicht over 2015 (bedragen x € 1.000)

				(1)	(2)	(3)=(2)-(1)
		Vastgestelde begroting	Mutatie	Stand 1e suppletoire begroting	Realisatie	Verschil realisatie en 1e suppletoire begroting
1.	Rekening-courant RHB 1 januari 2015 + stand depositorekeningen	47.340	– 23.711	23.629	23.629	–
	Totaal ontvangsten operationele kasstroom (+)				206.839
	Totaal uitgaven operationele kasstroom (–/–)				– 215.934
2.	Totaal operationele kasstroom	557	677	1.234	– 9.095	– 10.329
	Totaal investeringen (–/–)	– 12.564	12.564	–	–	–
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)		–	–	–	–
3.	Totaal investeringskasstroom	– 12.564	12.564	–	–	–
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)		–	–	–	–
	Eenmalige uitkering van moederdepartement (+)		17.363	17.363	–	– 17.363
	Aflossingen op leningen (–/–)	– 4.138	4.138	–	–	–
	Beroep op leenfaciliteit (+)	12.564	– 12.564	–	–	–
4.	Totaal financieringskasstroom	8.426	8.937	17.363	–	– 17.363
5.	Rekening-courant RHB 31 december 2015 + stand depositorekeningen (1+2+3+4), de maximale roodstand 0,5 miljoen €.	43.759	– 1.533	42.226	14.534	– 27.692

Toelichting

Het kasstroomoverzicht geeft aan hoeveel kasmiddelen in de verslagperiode beschikbaar zijn gekomen en op welke wijze gebruik is gemaakt van deze middelen. Aan de hand van het kasstroomoverzicht worden de kapitaaluitgaven en -ontvangsten toegelicht.

Operationele kasstroom

De liquiditeit uit operationele activiteiten is met € 10,3 mln. gedaald ten opzichte van de 1^e suppletoire begroting. Dit wordt met name veroorzaakt door de effecten van de sterke toename van de Onderhanden projecten (€ 2,7 mln.) en het negatieve resultaat (€ 4,1 mln.).

Financieringskasstroom

Er hebben in 2015 geen stortingen aan of door het moederdepartement plaatsgevonden. In de 1^e suppletoire begroting is ten onrechte een uitkering van het moederdepartement Defensie opgenomen.

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Omschrijving	Realisatie				Stand 1e suppletoire begroting
	2012	2013	2014	2015	2015
Omschrijving generiek deel
Vte/Fte (2015)'n totaal	849,0	858,5	854,1	730,8	735,5
– waarvan in eigen dienst	847,0	838,5	818,0	697,4	701,0
– waarvan inhuur	2,0	20,0	36,1	33,4	34,5
Saldo van baten en lasten (%)	0,6%	– 0,4%	2,5%	– 1,5%	– 1,3%
Omschrijving specifiek deel
Kostprijzen per product(groep) DVD
Expertise & advies (honorarium)	77,25	75,95	80,28	82,43	80
Verwerving & Afstoting (excl. OHW)	71,55	70,81	74,12	73,14	74
COVO	63,00	63,45	65,68	67,23	66
Instandhouding	64,59	61,30	62,08	69,52	62
Gemiddelde kostprijs product	65,07	65,07	67,34	71,18	67
Tarieven	zie kostprijzen per product
Omzet per productgroep (pxq) in K€
Expertise & advies (honorarium)	8.562	7.413	5.794	5.893	5.610
Verwerving & Afstoting (incl. OHW)	19.106	15.366	16.791	14.565	17.000
COVO	2.225	3.666	2.443	1.953	1.900
Instandhouding	49.813	44.770	42.219	32.540	37.356
Beveiliging
Overig		1.090	2.152	1.827	1.340
Servicelevels (norm = 80%)	74%	65%		71%	80%
Productiviteit (omzet K€ per directe medewerker)	103,7	104,6	100,8	85,9	96
Projecttevredenheid (norm = 90%)	98%	95%	98%	100%	95%

Toelichting

Vte/fte-en totaal

Kostprijzen per product(groep)

De kostprijzen per product zijn licht gestegen. De gemiddelde kostprijs van het product instandhouding is relatief sterker gestegen omdat er minder uren door servicedienstpersoneel en meer uren door relatief dure medewerkers aan het product zijn besteed.

Omzet per product(groep)

Servicelevels

In afwijking van de gegevens uit het verleden heeft deze indicator uitsluitend nog betrekking op het product «Commandantenvoorzieningen». De norm is niet geheel gerealiseerd.

Productiviteit

Projecttevredenheid

De meting van de projecttevredenheid is in 2015 onvolledig geweest. Van slechts 40% van de afgesloten projecten is een projecttevredenheidsformulier verstuurd en van de verstuurde formulieren is 63% terugontvangen. De gemiddelde score stemt wel tot tevredenheid. Inmiddels is een start gemaakt met een inhaalslag over 2015. De resultaten hiervan kunnen niet meer worden meegenomen in het jaarverslag.

3.9 Dienst van de Huurcommissie

Inleiding

Staat van baten en lasten van de baten-lastenagentschap DHC

(bijdragen x € 1.000)

	(1)	(2)	(3)=(2)-(1)	(4)
Omschrijving	Vastgestelde begroting	Realisatie	Verschil realisatie en vastgestelde begroting	Realisatie 2014
Baten
Omzet moederdepartement	9.976	11.416	1.440	12.182
Omzet overige departementen	–	–	0	–
Omzet derden	1.666	888	– 778	966
Rentebaten	–	–	0	9
Vrijval voorzieningen	–	68	68	–
Bijzondere baten	–	2.902	2.902	2.331
Totaal baten	11.642	15.274	3.632	15.488
Lasten
Apparaatskosten	10.342	12.262	1.920	12.318
– Personele kosten	4.378	6.670	2.292	6.812
Waarvan eigen personeel	3.686	5.525	1.839	5.137
Waarvan externe inhuur	692	1.064	372	1.195
Waarvan overige personele kosten	–	81	81	480
– Materiële kosten	5.964	5.592	– 372	5.506
Waarvan apparaat ICT	–	3.011	3.011	2.610
Waarvan bijdrage aan SSO's	–	–	–	–
Waarvan overige materiele kosten	5.964	2.581	– 3.383	2.896
Rentelasten	–	–		–
Afschrijvingskosten	1.300	831	– 469	988
– Immaterieel	800	808	8	964
– Materieel	500	23	– 477	24
– Waarvan apparaat ICT	250
Overige lasten	–	2.154	2.154	3.291
– Dotaties voorzieningen		378	378	960
– Bijzondere lasten		1.776	1.776	2.331
Totaal lasten	11.642	15.247	3.605	16.597
Saldo van baten en lasten	–	27	27	– 1.109

Toelichting

Baten

Omzet moederdepartement

De voornaamste bate van DHC bestaat uit de vergoeding door de opdrachtgevende beleidsdirectie Woningmarkt (Wm) voor het aantal gerealiseerde zaken. Deze vergoeding wordt in principe bepaald door de gerealiseerde aantallen geschilzaken respectievelijk redelijkheiduitspraken te vermenigvuldigen met het tarief per soort zaak. Met betrekking tot huurverhogingsgeschillen op grond van inkomen is in 2015 (net als in 2013 en 2014) in overeenstemming met de opdrachtgever afgeweken van deze systematiek in verband met het ontbreken van meerjarige ervaringscijfers over de uitvoeringskosten. Met de opdrachtgever is afgesproken dat deze op basis van daadwerkelijk gemaakte kosten vergoed worden. Deze vergoeding is verantwoord onder de bijzondere baten. Over 2015 is de opbrengst derhalve als volgt berekend:

Berekening opbrengst uit productie

Soort zaak	Aantal zaken	Tarief	Vergoeding
Huurprijsgeschillen	5.222	€ 1.231	€ 6.428.282
Servicekostengeschillen	2.410	€ 1.532	€ 3.692.120
Huurverhogingsgeschillen op grond van inkomen	2.176	n.v.t.	n.v.t.
Huurverhogingsgeschillen op grond van punten	1.005	€ 1.319	€ 1.325.595
Redelijkheid huurprijzen1	339	€ 783	€ 265.437
WOHV-geschillen2	12	€ 10.809	€ 129.708
Totaal	11.164		€ 11.841.142
In offerte vermelde verlaging van vergoeding i.v.m. IAH-leges en bijdrage uit eigen vermogen DHC			– € 425.142
In rekening te brengen bij opdrachtgever			€ 11.416.000
Toegezegd en bevoorschot in 2015			– € 11.416.000
Nog te ontvangen			€ 0

De totale productie was 3,5% lager dan verwacht, zoals blijkt uit de volgende tabel. Teneinde aan te sluiten bij het beschikbare budget van de opdrachtgever, is in de offerte een verlaging aangebracht ten laste van het eigen vermogen. Deze verlaging is aangepast in het licht van de lagere productie, waardoor deze lagere productie niet leidt tot een lager bij de opdrachtgever in rekening te brengen bedrag dan het toegezegde en bevoorschotte bedrag.

Productie

Soort zaak	Verwachting (1)	Realisatie (2)	Verschil (2–1)
Huurprijsgeschillen	4.800	5.222	422
Servicekostengeschillen	1.900	2.410	510
Huurverhogingsgeschillen op grond van inkomen	2.275	2.176	– 99
Huurverhogingsgeschillen op grond van punten	2.300	1.005	– 1.295
Redelijkheid huurprijzen1	280	339	59
WOHV-geschillen2	20	12	– 8
Totaal	11.575	11.164	– 411

De lagere totale productie hangt samen met de lagere instroom dan verwacht, die zich vooral bij huurprijs- en huurverhogingsgeschillen voordeed, zoals blijkt uit de volgende tabel.

Instroom

Soort zaak	Verwachting (1)	Realisatie (2)	Verschil (2–1)
Huurprijsgeschillen	5.580	4.932	– 648
Servicekostengeschillen	1.700	2.310	610
Huurverhogingsgeschillen op grond van inkomen	2.275	1.832	– 443
Huurverhogingsgeschillen op grond van punten	2.308	623	– 1.685
Redelijkheid huurprijzen*	286	260	– 26
WOHV-geschillen#	22	12	– 10
Totaal	12.171	9.969	– 2.202

Omzet derden

De opbrengst van de leges is lager dan bij de vastgestelde en bijgestelde begroting geraamd is. Dit is veroorzaakt door een gemiddeld genomen lager legesbedrag per veroordeling dan verwacht. In deze opbrengst zijn de in 2015 verleende legesvrijstellingen verwerkt.

Bijzondere baten

Lasten

Apparaatskosten: personele kosten

De personele kosten waren hoger dan aanvankelijk begroot, maar lager dan vermeld in de bijgestelde begroting en eveneens lager dan in 2014. Door de lagere instroom van huurverhogingsgeschillen dan verwacht, was de noodzaak om externe medewerkers in te schakelen minder groot dan ten tijde van de voorbereiding van de bijgestelde begroting werd verwacht; de omvang van deze instroom wordt pas medio van het jaar zichtbaar, in samenhang met de gebruikelijke huursverhogingsdatum van 1 juli.

Apparaatskosten: materiële kosten

De materiële kosten waren in 2015 lager dan aanvankelijk begroot en eveneens lager dan in 2014, maar hoger dan vermeld in de bijgestelde begroting. Tegenover lagere overige materiële kosten ten opzichte van de bijgestelde begroting, stonden hogere ICT-kosten. Deze zijn veroorzaakt door hogere beheers-kosten, mede als gevolg van de aanpassingen die in 2015 in het ICT-systeem van DHC zijn doorgevoerd ter verbetering van de digitale dienstverlening aan huurder en verhuurder.

Afschrijvingskosten

De afschrijvingskosten zijn achtergebleven bij hetgeen geraamd is omdat de investeringen lager waren dan geraamd.

Dotaties voorzieningen

De voorzieningen zijn verhoogd in verband met de verwachte kosten in de periode 2016 en latere jaren als gevolg van de reorganisaties.

Bijzondere lasten

In 2015 zijn kosten gemaakt voor het verbeteren van de website van de Huurcommissie, de verbetering van de digitale dienstverlening en de behandeling van huurverhogingsgeschillen op grond van inkomen. Ook de waardevermindering van onderhanden werk en een aantal correcties is onder deze post verantwoord.

Saldo van baten en lasten

Het resultaat in de vorm van een positief saldo van € 0,027 mln. wijkt niet substantieel af van hetgeen was geraamd in de vastgestelde begroting.

Balans per 31 december 2015

	Balans 2015	Balans 2014
Activa
Immateriële activa	1.307	2.035
Materiële activa:	81	86
– Grond en gebouwen	47	0
– Installaties en inventarissen	34	84
– overige materiële vaste activa	0	2
Voorraden	2.005	2.239
Debiteuren	376	975
Nog te ontvangen	81	37
Liquide middelen	4.282	6.997
Totaal activa	8.132	12.369
Passiva
Eigen vermogen:	735	890
– exploitatiereserve	708	1.999
– onverdeeld resultaat	27	– 1.109
Voorzieningen	2.245	2.748
Leningen bij het MvF	0	0
Crediteuren	354	111
Nog te betalen	4.798	8.620
Totaal passiva	8.132	12.369

Toelichting

Activa

Immateriële activa

De immateriële activa bestaan uit aangeschafte software en het Themis bedrijfssoftwarepakket dat in opdracht van de Huurcommissie door derden in 2010 is ontwikkeld en in januari 2011 in gebruik is genomen. Op bedragen van de post Themis wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikname, dus vanaf 2011. De investering in 2015 betreft verdere verbeteringen van Themis.

Materiële activa

De materiële activa bestaan uit inventaris, hardware, installaties en verbouwingen die in de afgelopen jaren zijn gedaan aan het kantoor Den Haag en de DHC-ruimte in het Havengebouw te Amsterdam. DHC huurt zijn kantoorruimten, deze panden staan daarom niet op de balans als activa. Het grootste deel van de activa is begin deze eeuw aangeschaft waardoor de restwaarde beperkt is. Veel activa worden nog gebruikt terwijl ze inmiddels afgeschreven zijn.

Voorraden

Dit betreft het onderhanden werk.

Debiteuren

Deze post heeft voornamelijk betrekking op nog te ontvangen leges van huurders en verhuurders die een verzoek tot behandeling van een huurgeschil hebben ingediend en van huurders en verhuurders die (geheel of gedeeltelijk) in het ongelijk zijn gesteld en als niet-indiener deze leges niet als voorschot hadden betaald en derhalve veroordeeld zijn tot het betalen van leges. In totaal gaat het daarbij om € 341.000 in de categorie «derden». Daarnaast betreft het een bedrag van € 27.000 van nog te ontvangen bedragen van andere Ministeries in verband met detacheringen.

Passiva

Eigen vermogen

Voorzieningen

De voorzieningen die op de balans staan, betreffen kosten in verband met de reorganisaties in 2009 en 2012 en onzekere legesontvangsten.

Overzicht voorzieningen per 31 december 2015

Bestemming	Stand per 1-1-2015	Onttrekking	Vrijval	Dotatie	Saldo per 31-12-2015
Reorganisatie 2009:
• Herplaatsers	316	98	51	0	167
Reorganisatie 2012:
• Herplaatsers	1.637	257	0	240	1.620
• Maatwerkafspraken	673	446	0	138	365
Legesontvangsten	122	12	17	0	, 93
Totaal	2.748	813	68	378	2.245

Crediteuren

Dit betreft in 2015 ontvangen maar per ultimo 2015 nog niet betaalde facturen voor gemaakte kosten die betrekking hebben op 2015. Deze crediteuren betreffen derden.

Nog te betalen

Deze post bestaat uit nog te ontvangen facturen, legesvoorschotten, vooruitontvangen vergoedingen door de opdrachtgever alsmede verplichtingen jegens het personeel (x € 1.000):

• * moederdepartement 3.221

• * derden 1.577

• * totaal 4.798

Kasstroomoverzicht over 2015

Kasstroomoverzicht over 2015 (bedragen x € 1.000)

		Vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil realisatie en vastgestelde begroting (3)=(2)-(1)
1.	Rekening-courant RHB 1 januari 2015 + stand depositorekeningen	3.340	6.997	3.657
	Totaal ontvangsten operationele kasstroom (+)		+13.873
	Totaal uitgaven operationele kasstroom (–/–)		– 15.892
2.	Totaal operationele kasstroom	1.300	– 2.019	– 3.319
	Totaal investeringen (–/–)	– 1.300	– 98	1.202
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)	–	–	–
3.	Totaal investeringskasstroom	– 1.300	– 98	1.202
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)	– 416	– 598	– 182
	Eenmalige storting door het moederdepartement (+)	–	–	–
	Aflossingen op leningen (–/–)	–	–	–
	Beroep op leenfaciliteit (+)	–	–	–
4.	Totaal financieringskasstroom	– 416	– 598	– 182
5.	Rekening-courant RHB 31 december 2015 + stand depositorekeningen (1+2+3+4), de maximale roodstand 0,5 miljoen €.	2.924	4.282	1.358

Toelichting

Overzicht Doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2015

Omschrijving generiek deel	Realisatie				Vastgestelde begroting
	2012	2013	2014	2015	2015
% huurprijsgeschillen afgerond binnen 4 maanden	–	58%	63%	77%	90%
% servicekostengeschillen afgerond binnen 5 maanden	57%	68%	70%	72%	90%
% huurverhogingsgeschillen afgerond binnen 4 maanden	–	99%	96%	88%	90%
% WOHV-geschillen afgerond binnen 3 maanden	–	44%	35%	25%	90%
FTE-totaal (excl. Externe inhuur)	62	65	66	70	69
Saldo van baten en lasten (%)	– 15%	– 10%	– 7%	0%	0%
Doorlichting uitgevoerd in: 2014

Toelichting

Doorlooptijden

De afgelopen jaren heeft DHC stappen gezet om deze doorlooptijden te verkorten. In 2015 is 88% van de huurverhogingsgeschillen (inclusief de inkomensafhankelijke geschillen) binnen vier maanden afgehandeld. Dit percentage ligt vlak bij de norm van 90%. Daarentegen is zowel bij de reguliere huurprijsgeschillen als bij de servicekostengeschillen de norm van 90% afhandeling binnen vier respectievelijk 5 maanden nog te ambitieus gebleken. Er zijn verschillende factoren die de doorlooptijd van een zaak negatief beïnvloeden. Deze factoren kunnen zowel extern als intern zijn bepaald. Zo komt het regelmatig voor dat een van de betrokken partijen een onderzoek in de woning en/of een hoorzitting afzegt. Omdat de zaak dan opnieuw moet worden ingepland, in overleg met beide partijen, vertraagt de doorlooptijd (extern bepaald).

Personeel

Het aantal medewerkers in vaste dienst (uitgedrukt in fte) en de ontwikkeling daarvan in de loop der jaren is geen doelmatigheidsindicator, maar een kengetal.

Integrale kostprijzen

Op basis van de werkelijke kosten over 2015 en de werkelijke aantallen afgehandelde zaken, zijn de integrale kostprijzen per product bepaald.

Integrale kostprijzen	Raming	Realisatie
Geschil Huurprijs en huurverhoging	€ 1.371	€ 1.411
Geschil Servicekosten	€ 1.714	€ 1.639
Verklaring redelijkheid huurprijs	€ 783	€ 753
WOHV-geschillen	€ 10.909	€ 8.828

4. DE SALDIBALANS

Saldibalans per 31 december 2015 van Wonen en Rijksdienst (XVIII) (bedragen x € 1.000)

Activa		31-12-’15	31-12-’14		Passiva		31-12-’15	31-12-’14
1)	Uitgaven ten laste van de begroting 2015	4.265.693	3.687.093		2)	Ontvangsten ten gunste van de begroting 2015	973.735	653.994
3)	Liquide middelen	286	1
4)	Rekening-courant Rijkshoofdboekhouding	0	0		4a)	Rekening-courant Rijkshoofdboekhouding	3.271.882	3.016.352
5)	Rekening-courant RHB Begrotingsreserve	335.341	50.000		5a)	Begrotingsreserves	335.341	50.000
6)	Uitgaven buiten begrotingsverband (intra-comptabele vorderingen)	5.289	3.765		7)	Ontvangsten buiten begrotingsverband (intra-comptabele schulden)	25.651	20.513
8)	Kas-transverschillen	0	0
	Subtotaal	4.606.609	3.740.859				4.606.609	3.740.859
9)	Openstaande rechten	14.565	17.318		9a)	Tegenrekening openstaande rechten	14.565	17.318
10)	Extra-comptabele vorderingen	630	2.026		10a)	Tegenrekening extra-comptabele vorderingen	630	2.026
11a)	Tegenrekening extra-comptabele schulden	314	210		11)	Extra-comptabele schulden	314	210
12)	Voorschotten	257.469	288.920		12a)	Tegenrekening voorschotten	257.469	288.920
13a)	Tegenrekening garantie-verplichtingen	171	356		13)	Garantieverplichtingen	171	356
14a)	Tegenrekening openstaande verplichtingen	217.316	330.351		14)	Openstaande verplichtingen	217.316	330.351
15)	Deelnemingen	0	0		15a)	Tegenrekening deelnemingen	0	0
	TOTAAL	5.097.074	4.380.040			TOTAAL	5.097.074	4.380.040

TOELICHTING OP DE SALDIBALANS per 31 december 2015 (XVIII)

Ad 1 en 2. Uitgaven en ontvangsten 2015

Bij de begrotingsuitgaven en -ontvangsten zijn de gerealiseerde uitgaven en ontvangsten opgenomen met betrekking tot het jaar 2015 waarvoor de Rijksrekening nog niet door de Tweede Kamer is goedgekeurd.

Ad 3. Liquide middelen

De post liquide middelen is opgebouwd uit de contante gelden aanwezig bij de kasbeheerder.

(Bedragen in €)

Centraal Fonds Volkshuisvesting	285.555
Totaal	285.555

Het saldo van deze rekening bevat grotendeels de ontvangsten van de openstaande vorderingen op Vestia Deze vorderingen waren oorspronkelijk € 294.104,35. De overige posten zijn uitgaven en ontvangsten die voor een deel nog moeten worden verrekend met het agentschap ILT (dat een deel van de taken van het CFV heeft overgenomen) en voor een deel nog met de begrotingsreserve voor de sanering.

Ad 4a. Rekening-courant RHB

Op de Rekening-courant met de Rijkshoofdboekhouding (RHB) is de financiële verhouding met het Ministerie van Financiën weergegeven. Opgenomen zijn de bedragen conform Rekening-courant afschriften en het saldobiljet van genoemd departement. De volgende Rekening-courantverhouding is opgenomen in de balans:

(Bedragen in €)

Rekening-courant FIN/RHB	3.271.881.777
Totaal	3.271.881.777

Het saldo vertegenwoordigt de reguliere mutaties met betrekking tot Hoofdstuk XVIII.

Ad 5. en 5a. Begrotingsreserves

De post begrotingsreserves is als volgt opgebouwd:

(Bedragen in €)

a) Rekening-courant Begrotingsreserve NHG	50.000.000
b) Rekening-courant Fonds sanering WoCo's	278.624.011
c) Rekening-courant Fonds Projecsteun WoCo's	6.716.801
Totaal	335.340.812

Risicovoorziening ten behoeve van garantieregelingen

Ad a): In 2011 is de begrotingsreserve Nationale Hypotheekgarantie (NHG) gevormd. Het doel hiervan is een reservering van middelen ter partiële dekking van een eventuele aanspraak op de achtervang functie van het Rijk door het Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW).

Reguliere begrotingsreserves

Ad 6. Uitgaven buiten begrotingsverband (intra-comptabele vorderingen)

Het bedrag aan uitgaven buiten begrotingsverband is als volgt opgebouwd:

(Bedragen in €)

a) Vorderingen Kasbeheerders Rijksdiensten	5.282.204
b) Te vorderen van Ministeries en derden	6.556
Totaal	5.288.760

Ad 7. Ontvangsten buiten begrotingsverband (intra-comptabele schulden)

Het bedrag aan ontvangsten buiten begrotingsverband is als volgt opgebouwd:

(Bedragen in €)

a) Schulden Kasbeheerders Rijksdiensten	25.383.240
b) Te betalen aan Ministeries en derden	267.550
Totaal	25.650.790

Ad 9. Openstaande rechten

Ad 9a. Tegenrekening openstaande rechten

Het saldo per 31 december 2015 wordt hieronder per ontstaansjaar gespecificeerd:

(Bedragen in €)

Ontstaansjaar
t/m 2011	965.924
2012	314.425
2013	646.460
2014	410.860
2015	12.227.226
Totaal	14.564.895

Een groot deel van de vorderingen zijn in december gefactureerd (jaar facturatie), waarvan de meesten in januari 2016 worden ontvangen.

Ad 10. Extra-comptabele vorderingen

Ad 10a. Tegenrekening extra-comptabele vorderingen

Het saldo per 31 december 2015 wordt hieronder per ontstaansjaar en artikel gespecificeerd:

(Bedragen in €)

Ontstaansjaar
2014	1.951
2015	627.222
Totaal	629.173

Artikel	Omschrijving	(Bedragen in €)
1	Woningmarkt	563.020
2	Woonomgeving en bouw	56.814
3	Kwaliteit Rijksdienst	9.339
Totaal		629.173

Toelichting:

Artikel 1: Woningmarkt

Het saldo betreft vorderingen in het kader van de Eigen Woningregelingen (EW) en de Wet Bevordering Eigenwoningbezit (BEW, € 0,26 mln.). Deze vorderingen ontstaan als, op grond van wijziging van de berekeningsgegevens, uitbetaalde bijdragen achteraf worden verlaagd. Het beheer van deze vorderingen wordt uitgevoerd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl). Tevens bevat het saldo een bedrag aan nog te ontvangen bedragen (€ 0,26 mln.), in beheer bij het RVOB.

Artikel 2: Woonomgeving en bouw

Het openstaand saldo bestaat uit een vordering ontstaan als gevolg van een vaststelling van een subsidie aan derden (€ 0,02 mln.) alsmede uit twee vorderingen welke in beheer zijn bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) (€ 0,04 mln.).

Artikel 3: Kwaliteit Rijksdienst

Dit bestaat uit vorderingen van het Bureau Algemene Bestuursdienst vanwege Inter Collegiale Consultatie (€ 0,01 mln.).

Ad 11. Extra-comptabele schulden

Ad 11a. Tegenrekening Extra-comptabele schulden

(Bedragen in €)

Kasbeheerder RVOB	313.333
Totaal	313.333

Dit betreft een aantal voorwaardelijke ontvangsten van koopsommen met betrekking tot de toekomstige verkopen van een aantal panden.

Ad 12. Voorschotten

Ad 12a. Tegenrekening voorschotten

De saldi van de per 31 december 2015 openstaande voorschotten en van de in 2015 afgerekende voorschotten worden hieronder per jaar gespecificeerd:

(Bedragen in €)

		Correctie toewijzing				stand
Ontstaansjaar	Stand EB2014	afgerekend	Stand per 1/1	Opgeboekt	Afgeboekt	31-12-2015
2011	55.285.125	0	55.285.125	0	– 35.961.420	19.323.705
2012	50.693.793	0	50.693.793	0	– 2.925.152	47.768.641
2013	73.914.024	– 21.887.988	52.026.036	0	– 11.726.080	40.299.956
2014	109.026.844	21.887.988	130.914.833	0	– 54.846.271	76.068.562
2015	0	0	0	74.956.398	– 949.091	74.007.307
Totaal	288.919.786	0	288.919.787	74.956.398	– 106.408.014	257.468.171

De saldi van de per 31 december 2015 openstaande voorschotten worden hieronder per artikel gespecificeerd:

Artikel:	Omschrijving	Bedragen in €
Artikel 1	Woningmarkt	98.231.821
Artikel 2	Woonomgeving en bouw	134.625.722
Artikel 3	Kwaliteit Rijksdienst	6.260.628
Artikel 6	Uitvoering Rijksdienst	18.350.000
	Totaal:	257.468.171

Toelichting:

Artikel 1: Woningmarkt

In het regeerakkoord van 2012 is door het rijk € 20 mln. uitgetrokken om gemeenten en provincies financieel te ondersteunen bij het verstrekken van startersleningen. Deze bijdrage is verstrekt aan het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVN). In aanvulling op het voorschot 2012, is in 2013 een voorschot van € 30 mln. verstrekt. Daarmee komt het totaal aan openstaande voorschotten aan SVN op € 50 mln., die in 2017 zullen worden afgerekend.

Voor de afhandeling van de huurprijsonderzoeken ontvangt de Huurcommissie jaarlijks een budget van de directie Woningmarkt dat in de vorm van een voorschot wordt verstrekt. Tot december 2015 bedroeg het saldo circa € 16,1 mln.

Verder zijn in 2015 en eerder aan Platform 31 en haar voorgangers (o.a. NICIS) diverse voorschotten verleend voor circa € 23,7 mln. Aan overige kennisinstellingen (o.a. NWO, CBS, EUKN) zijn voorschotten verleend voor circa € 5,3 mln. De voorschotten zijn verleend voor het uitvoeren van hun werkprogramma’s en het doen van meerjarig onderzoek op het terrein van wonen.

Artikel 2: Woonomgeving en bouw

Op dit artikel staan voor € 18,5 mln. voorschotten open voor de vergoeding van mensuren en projectmiddelen aan RVO.nl voor de jaren 2011 tot en met 2015. Daarnaast staat een voorschot van circa € 13 mln. open ten behoeve van het Nationaal Restauratiefonds, dat in 2016 zal worden afgerekend.

Artikel 3: Kwaliteit Rijksdienst

De openstaande voorschotten hebben betrekking op voorschotten verstrekt aan de Stichting A&O Fonds in 2014 en 2015, € 3,4 mln. per jaar, ten behoeve van arbeidsmarktprojecten. Verder zijn aan de Stichting ICTU voorschotten verstrekt ten behoeve van verschillende projecten (€ 0,4 mln.). Het voorschot aan A&O Fonds voor 2014 is in het 4^e kwartaal 2015 afgerekend. Daarnaast zijn aan Logius twee voorschotten verstrekt voor de uitvoering van projecten (€ 2,1 mln.). Na ontvangst en beoordeling van de verantwoordingsinformatie zullen de voorschotten voor A&O Fonds 2015 en de ICTU in de loop van 2016 worden afgewikkeld.

Ad 13. Garantieverplichtingen

Ad 13a. Tegenrekening garantieverplichtingen

Het bedrag aan garantieverplichtingen is als volgt opgebouwd:

(Bedragen in €)

Verplichtingen per 1/1		355.667
Aangegane verplichtingen in 2015		0
		355.667
Tot betaling gekomen in 2015	0
Negatieve bijstellingen verplichtingen uit eerdere begrotingsjaren	185.499
		185.499
Garantieverplichtingen Binnen Begrotingsverband		170.168

Niet in de balans opgenomen garantieverplichtingen

Stichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW)

Kengetallen stichting WSW (x € 1 mln.)	jaar 2015	jaar 2014	jaar 2013	jaar 2012	jaar 2011
Gegarandeerde leningen	83.800	85.100	86.200	87.400	86.300
Eigen vermogen WSW	521	494	496	489	477
Obligoverplichtingen	3.200	3.200	3.200	3.300	3.200
Garantievermogen	3.721	3.694	3.696	3.789	3.697
Totaal aan schadebetalingen	0	0	0	0	0

Het WSW heeft tot op heden uit hoofde van haar borgstellingsfunctie nooit schadebetalingen gedaan. Belangrijke reden hiervan is dat aan financieel noodlijdende corporaties saneringssteun is gegeven voordat ze niet meer konden voldoen aan hun betalingsverplichtingen en de borgstelling van het WSW zou kunnen worden aangesproken.

Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW)

In de onderstaande tabel wordt inzicht gegeven in de ontwikkeling van de vermogenspositie van het WEW:

Kengetallen stichting WEW (x € 1 mln.)	jaar 2015	jaar 2014	jaar 2013	jaar 2012	jaar 2011
Totaal aan gegarandeerde leningen	187.000	176.000	163.800	154.000	136.207
Garantievermogen	880	808	778	786	729
Totaal aan schadebetalingen	145,4	176,5	158,8	112,0	60,9

Garantie Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf

Ad 14. Openstaande verplichtingen

Ad 14a. Tegenrekening openstaande verplichtingen

(Bedragen in €)

Verplichtingen per 1/1		330.350.319
Aangegane verplichtingen in 2015		4.245.299.788	+/+
		4.575.650.107
Tot betaling gekomen in 2015	4.265.690.446
Negatieve bijstellingen verplichtingen uit eerdere begrotingsjaren	92.643.978
		4.358.334.424	–/–
Verplichtingen Binnen Begrotingsverband		217.315.683