Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT (XVI)

B. BELEIDSVERSLAG

Beleidsprioriteiten

1. Inleiding

Of je nu jong of oud bent, gezond of ziek, krap bij kas of met een goed gevulde portemonnee: elke Nederlander kan rekenen op goede gezondheidszorg. Dat was zo, dat is zo en dat moet ook in de toekomst zo blijven.

Om de zorg nu en voor komende generaties toegankelijk, betaalbaar en van goede kwaliteit te houden, heeft het kabinet op basis van het regeerakkoord een samenhangende, strategische zorgagenda opgesteld. Deze strategische agenda speelt in op verschillende maatschappelijke trends, zoals het groeiend aantal ouderen en chronisch zieken, het toenemende belang van preventie en de mondiger wordende burger. Ook medisch-technologische ontwikkelingen kunnen helpen bij verbetering van de zorg.

Uitgangspunt in die zorgagenda is dat er een omslag moet worden gemaakt van het denken in systemen naar het denken in mensen. Mensen die een beroep kunnen doen op goede zorg als ze dat nodig hebben en die deze zorg ook kunnen betalen. Daarom was het in de afgelopen periode nodig om financieel orde op zaken te stellen en de jaarlijkse uitgavengroei op een houdbaar pad te brengen.

In de curatieve zorg is de positie van de patiënt ten opzichte van artsen, ziekenhuizen en zorgverzekeraars de afgelopen jaren sterk verbeterd. Verzekerden kunnen weg bij hun verzekeraar als ze vinden dat deze zijn werk niet goed genoeg doet. Patiënten hebben medezeggenschap en steeds meer informatie over hun zorg. Maar het kan en het moet beter.

2015 stond in het teken van deze positieversterking:

Zo is de positie van de patiënt ten opzichte van de zorgverzekeraar versterkt met de brief Kwaliteit Loont. Zorgverzekeraars moeten patiënten op een begrijpelijke manier en bijtijds informeren over het inkoopbeleid, patiënten krijgen inspraak in het beleid van de zorgverzekeraar en zorgverzekeraars zijn verplicht om goede informatie te verstrekken aan vergelijkingssites. In de Wet kwaliteit klachten geschillen in de zorg (Wkkgz) is de juridische positie van de patiënten en cliënten in de gezondheidszorg versterkt. De positie van de patiënt bij een geschil is verbeterd.

De patiënt krijgt ook een betere positie tegenover de zorgaanbieder. Daar is informatie voor nodig. Het Jaar van de Transparantie is ingesteld om de patiënt toegang te geven tot informatie die cruciaal is om het juiste ziekenhuis te kiezen, de juiste arts en de juiste behandeling. Zo is afgelopen jaar met medisch-specialisten, patiënten, ziekenhuizen, verzekeraars en het Kwaliteitsinstituut afgesproken dat over de 30 belangrijkste aandoeningen versneld informatie beschikbaar komt. Ook in de cosmetische sector is de positie van consumenten en patiënten sterk verbeterd. Enerzijds door de veiligheid van deze zorg te verbeteren door hogere eisen en meer toezicht. Anderzijds door de patiënt een betere positie te geven, onder meer door de informatievoorziening te verbeteren.

In de eerste fase van deze kabinetsperiode lag de focus in de strategische agenda van de langdurige zorg vooral op het vaststellen van nieuwe wetten en het herinrichten van processen. Dit was noodzakelijk om het uiteindelijke doel te bereiken: het leven en de behoefte van de patiënt en cliënt centraal stellen in de zorg.

Het afgelopen jaar stond nadrukkelijk in het teken van het daadwerkelijk invoeren van maatregelen. Belangrijk onderdeel daarvan is dat gemeenten per 1 januari 2015 verantwoordelijk zijn geworden voor de zorgtaken op het terrein van ondersteuning thuis en jeugdhulp.

Het resultaat van deze inspanningen is dat zorg dicht bij de patiënt en cliënt kan worden georganiseerd (en deze meer in staat worden gesteld om eigen regie te voeren), mensen langer thuis kunnen blijven wonen en er ruimte ontstaat om met nieuwe, duurzame zorgvormen te experimenteren. Mede hierdoor kunnen de scheidslijnen tussen preventie, cure en care ook langzaam verdwijnen.

Geconstateerd kan worden dat de continuïteit van (passende) zorg en ondersteuning voor de cliënten in deze overgangsfase is gewaarborgd. Op veel plaatsen ontstonden bovendien veelbelovende, nieuwe zorginitiatieven. Met Waardigheid en Trots heeft het kabinet geïnvesteerd in de kwaliteit van de verpleeghuiszorg.

Tegelijkertijd waren er ook zaken die nog niet goed liepen. Met name het pgb vergde veel aandacht en vroeg om bijsturing.

Voor zowel de curatieve zorg als de langdurige zorg geldt dat mensen de mogelijkheid moeten hebben zelf regie te voeren. eHealth kan daarbij een belangrijke rol spelen. Op een aantal terreinen is groei in het gebruik van eHealth te zien. Maar er is nog veel werk te verzetten zodat eHealth echt vanzelfsprekend wordt en de potentie van innovatie volledig wordt benut.

Een bijzonder resultaat van 2015 dat niet onvermeld mag blijven, betreft het besluit dat is genomen om op morele gronden over te gaan tot een financiële regeling voor de genoegdoening van niet uitbetaalde salarissen aan ambtenaren en militairen die in dienst waren van het Nederlands-Indisch Gouvernement gedurende de Japanse bezetting en nu zelf nog in leven zijn.

In de volgende hoofdstukken van dit beleidsverslag blikt het kabinet uitgebreider terug op het afgelopen jaar. Het beleidsverslag biedt geen compleet overzicht van de behaalde doelen, maar geeft een overzicht van de meest relevante ontwikkelingen en in gang gezette en gerealiseerde beleidsmaatregelen op het terrein van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De Tweede Kamer heeft daarnaast voor de Jaarverantwoording 2015 gevraagd specifiek aandacht te besteden aan decentralisaties Wmo en Jeugdwet, uitvoering pgb’s en wijkverpleging.

2. Dwars door schotten heen

In 2015 werd doorgegaan op de ingeslagen weg om relevante zorgbrede thema’s gezamenlijk (dwars door schotten heen) op te pakken en uit te werken. Meer in het bijzonder ging het daarbij om reeds ingezette trajecten op het terrein van fraude en fouten, verspilling, regeldruk, innovatie en arbeidsmarkt. Voor een goed werkend gezondheidszorgstelsel moet de aansluiting tussen preventie, jeugdzorg, ondersteuning, curatieve en langdurige zorg worden verbeterd. Obstakels tussen de domeinen die de samenwerking en nieuwe initiatieven bemoeilijken, wil het kabinet wegwerken.

Geld voor zorg besteden aan zorg

Het kabinet heeft het afgelopen jaar belangrijke stappen gezet om de rechtmatigheid van de zorg te versterken. VWS heeft in nauw overleg met zorgaanbieders, zorgverzekeraars, gemeenten, handhavingspartners en organisaties van patiënten en cliënten het programmaplan Rechtmatige Zorg: aanpak fouten en fraude 2015–2018 opgesteld dat op 27 maart 2015 aan de Tweede Kamer is aangeboden (TK 28 828, nr. 89). Partijen nemen hun verantwoordelijkheid in de aanpak van fouten en fraude en ze weten elkaar daarbij steeds beter te vinden.

Zo is de samenwerking tussen partijen voor de komende jaren in het Bestuurlijk Overleg Integriteit Zorgsector in een hernieuwd convenant vastgelegd. Dat er meer dan voorheen wordt samengewerkt en de aanpak wordt versterkt, biedt een stevig fundament voor verdere verbetering. De eerste resultaten zijn veelbelovend: kennis wordt actiever gedeeld door onder meer het organiseren van het congres Rechtmatige Zorg op 1 oktober 2015, gemeenten worden ondersteund bij hun nieuwe taken en nieuwe toetreders worden beter getoetst. Daarnaast zijn controles door zorgverzekeraars geïntensiveerd en kunnen patiënten en cliënten hierbij door meer inzicht in zorgkosten beter assisteren. Zo rapporteert ZN dat in 2014 na controle 449 miljoen euro door zorgverzekeraars is teruggevorderd omdat declaraties onjuist bleken. Door fraudeonderzoek door zorgverzekeraars is in 2014 bijna 53 miljoen euro aan onjuistheden aan het licht gebracht. Daarvan is bijna 19 miljoen euro aan daadwerkelijke fraude vastgesteld.Dit is bijna een verdubbeling ten opzichte van het jaar ervoor.Tot slot is in 2015 de capaciteit voor handhaving extra uitgebreid (TK 28 828, nr. 93). De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), de Inspectie SZW (I-SZW) en het Openbaar Ministerie (OM) hebben de extra beschikbaar gestelde middelen ingezet om specifieke functies en kennisgebieden te specialiseren en te professionaliseren. Met deze extra capaciteit kunnen de partijen structureel meer toezichttrajecten en opsporingsonderzoeken draaien.

Het tegengaan van verspilling in de zorg en het verbeteren van kwaliteit van de zorg gaan hand in hand. Het Meldpunt Verspilling bestond op 25 mei twee jaar en krijgt nog dagelijks meldingen binnen. Eind 2015 stond de teller op ruimt 22.000 meldingen. Op basis hiervan zijn ruim twintig acties geformuleerd (www.verspillingindezorg.nl/onze-aanpak). Die richten zich ondermeer op het meer op maat voorschrijven van medicijnen bij de eerste uitgifte en in de laatste levensfase, op het opschalen van goede voorbeelden in de curatieve zorg (waaronder doelmatige overdracht en gedeelde besluitvorming) en op verdere aanpak van registratielasten in de langdurige zorg. Een voorbeeld is de toolkit «Minder papier, meer tijd voor zorg».

Ook te zware of zinloze administratieve lasten zijn een vorm van verspilling. Aan de ene kant is registreren in de zorg belangrijk en onvermijdelijk; zo heeft registreren ten behoeve van bijvoorbeeld de kwaliteit een grote toegevoegde waarde. Maar als de administratieve lasten geen nuttig doel dienen, ten koste gaan van het contact met de patiënt, als de omvang zo fors is dat zorgverleners het plezier in hun werk verliezen of als innovaties hierdoor onvoldoende van de grond komen, dan gaat iets niet goed. In 2015 zijn dan ook maatregelen genomen om tot merkbaar minder regeldruk te komen. Huisartsen, zorgverzekeraars, de NZa, de ACM en VWS hebben in het kader van «het roer moet om» afspraken gemaakt om registraties te schrappen wanneer overbodig, eenvoudiger te maken, en waar nodig te verduidelijken. Resultaat: minder formulieren en machtigingen. Momenteel wordt onder leiding van de zorgverzekeraars eenzelfde traject bewandeld met de rest van de eerstelijn. (TK 33 578, nr. 19 en bijlagen en TK 29 515, nr. 372).

Het experiment regelarme instellingen in de langdurige zorg wordt geëvalueerd zodat de lessen hieruit kunnen worden meegenomen door andere partijen. Ook is een werkagenda opgesteld om de administratieve lasten tussen gemeenten en zorgaanbieders terug te dringen. Daarnaast is in het najaar van 2015 de Innovatieplaats Cure gelanceerd. In dit programma is plaats voor 15 experimenten waarbij zorgaanbieders bepaalde regels tijdelijk buiten werking kunnen stellen zodat zij innovatieve, regelarme werkwijzen in de praktijk kunnen brengen (TK 29 515, nr. 371).

Naar aanleiding van de bevindingen van de Kafkabrigade is vanaf begin 2016 gestart met een speciaal praktijkteam bestaande uit experts van het Ministerie van VWS. Dit praktijkteam «Zorg op de juiste plek» helpt zorgverleners bij vragen of problemen bij de overdracht van kwetsbare patiënten (meestal ouderen). Het team helpt bij het zoeken naar oplossingen (TK 31 765, nr. 193).

Arbeidsmarkt

Zorg is en blijft mensenwerk. Zonder voldoende goed gekwalificeerde zorgmedewerkers loopt de zorg- en dienstverlening in de toekomst gevaar. Tegen de achtergrond van de veranderingen in de zorgsector en de effecten op de zorgberoepen op langere termijn is in het voorjaar van 2015 het op het verzoek van dit kabinet opgestelde advies Naar nieuwe zorg en zorgberoepen gepresenteerd door de commissie Innovatie Zorgberoepen & Opleidingen van het Zorginstituut Nederland. Deze analyse is gebaseerd op de zorgvraag tot 2030 en de vaardigheden die dan van zorgprofessionals gevraagd worden. Volgens de commissie moeten de zorgprofessionals van de toekomst beschikken over vakkennis van een aantal generalistische bekwaamheden die bijdragen aan het bevorderen en herstellen van het functioneren van mensen (TK 29 282, nr. 221).

In het verlengde van voornoemde rapport is met het Zorgpact van Doekle Terpstra een impuls gegeven aan de verbinding tussen onderwijs- en zorginstellingen en lokale overheid zodat zij beter inspelen op huidige ontwikkelingen. Een mooi resultaat hiervan zijn de breed gedragen regionale actieagenda’s. Vanuit de regionale agenda’s worden allerlei nieuwe initiatieven ontplooid. Op 2 december 2015 zijn de eerste vijf «regionale Zorgpacten» gepresenteerd (TK 29 282, nr. 244).

Om de veranderingen in de organisatie van de langdurige zorg en ondersteuning en de gevolgen voor de arbeidsmarkt in goede banen te leiden heeft het kabinet de Transitiecommissie Sociaal Domein (TSD) gevraagd om samen met koplopers van aanbieders en gemeenten een «Code verantwoordelijk marktgedrag thuisondersteuning» en de «Toekomstvisie ondersteuning thuis» op te stellen (TK 34 104, nr. 70). In het verlengde daarvan zijn in december van het vorig jaar afspraken gemaakt met FNV, CNV en VNG over een gezamenlijk plan van aanpak op het terrein van arbeidsmarkt. Deze afspraken zijn gericht op het creëren van nieuw perspectief voor langdurige zorg en ondersteuning enerzijds en verantwoordelijk marktgedrag met reguliere banen en fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden anderzijds. Ze moeten zorgen voor nieuwe functies voor ondersteuning van mensen thuis waarbij huishoudelijke hulp bijvoorbeeld wordt gecombineerd met vormen van begeleiding en persoonlijke verzorging. Daarnaast zijn extra waarborgen vastgelegd voor goede arbeidsvoorwaarden voor medewerkers. Om dit in de praktijk te realiseren, wordt de code verantwoordelijk marktgedrag via een AMvB wettelijk verankerd en wordt zo ook een basis gelegd om het oneigenlijk gebruik van alfahulpconstructies verder tegen te gaan (TK 29 282, nr. 238).

Innovatie en eHealth

eHealth kan onze zorg mensgerichter maken en mensen beter in staat stellen om regie te voeren over hun eigen leven, ook wanneer zorg nodig is. Bovendien kan eHealth leiden tot verhoging van kwaliteit en veiligheid van zorg tegen lagere kosten en minder zorggebruik. Steeds meer patiënten willen handige online toepassingen en apps voor zorg en gezondheid. Zij zien ook voordelen in het opzoeken van informatie over zorg en gezondheid op het internet. Steeds meer burgers houden gegevens over hun gezondheid digitaal bij: bijna een op de vijf zorggebruikers heeft in 2015 een apparaat of mobiele app gebruikt om lichamelijke activiteit bij te houden.

Om eHealth te stimuleren heeft het kabinet een drietal harde doelstellingen en ambities geformuleerd. Binnen vijf jaar moet 80% van de chronisch zieken direct toegang tot bepaalde medische gegevens hebben, kunnen chronisch zieken en kwetsbare ouderen zelfstandig thuis metingen uitvoeren, en kan iedereen die zorg en ondersteuning thuis ontvangt – desgewenst – 24 uur per dag beeldschermzorg ontvangen.

Uit de derde eHealth-monitor blijkt dat eHealth ook steeds meer wordt gebruikt door zorgverleners in de praktijk. Meer dan een derde van de huisartsen, ruim de helft van de medisch specialisten en twee derde van de psychiaters heeft in het afgelopen jaar meegedaan aan een proef met eHealth-toepassingen. In meer dan 70% van de gevallen is het gebruik na de proefperiode voortgezet. En het gebruik van beeldbellen onder verpleegkundigen in de care steeg van ruim een tiende (12%) in 2014 naar ruim een vijfde (23%) in 2015 (TK 27 529, nr. 134).

Ondanks de hierboven genoemde positieve ontwikkelingen blijkt uit de resultaten van het tussenrapport eHealth monitor 2015 (zie bijlage bij TK 27 529, nr. 134) en de eHealth-monitor met de toepasselijke naam «Tussen vonk en vlam» (zie bijlage bij TK 27 529, nr. 134) dat er nog een hoop werk is te verzetten op de eerder geselecteerde doelstellingen.

Zowel ten aanzien van gegevensinzicht, het gebruik van eHealth als beschikbaarheid van beeldschermzorg blijven de percentages achter bij de gestelde doelen. Er is een aantal obstakels die de opschaling en inzet van eHealth belemmeren, zoals onbekendheid bij zorgverleners en patiënten, vragen en zorgen over informatie-uitwisseling en knelpunten in de bekostiging. Ook goede elektronische gegevensuitwisseling blijkt onontbeerlijk om processen in de zorg echt te vernieuwen.

Om een extra impuls te geven aan de inzet van medisch-technologische mogelijkheden heeft het kabinet in 2015 besloten tot extra aandacht voor duurzame innovaties (TK 32 637, nr. 202). Met het veld en private partijen wordt gezocht naar oplossingen voor de geconstateerde belemmeringen. De aanpak richt zich op vier terreinen: de juiste informatie op het juiste moment op de juiste plek, ruimte en aanpassing in bekostiging, meer kennis delen, en bewustwording vergroten. In het afgelopen jaar is met een brede alliantie in de zorg (koepels, NPCF, verzekeraars) een gezamenlijk programma ontwikkeld gericht op het vergroten van inzicht van patiënten in hun eigen gegevens en het creëren van de randvoorwaarden voor breed gebruik van persoonlijk gezondheidsdossiers (PGD’s). Daarnaast is een netwerk opgericht waarin bestaande initiatieven gericht op het stimuleren, financieren en/of begeleiden van start-ups in de zorg samenwerken aan de verbetering van het innovatieklimaat (TK 27 529, nr. 134).

3. Preventie en gezondheidsbescherming

Bij het werken aan gezondheidsbescherming, een gezonde leefstijl en veilige leefomgeving heeft iedereen een rol en is niet alleen de overheid aan zet. Het kabinet heeft ook in 2015 met verschillende andere partijen de samenwerking gezocht om preventie nog beter van de grond te krijgen en ook burgers aangesproken op hun verantwoordelijkheid. Het verbeteren van de gezondheid draagt immers bij aan een vitale maatschappij en een vitale economie. Alhoewel er de nodige gunstige trends waarneembaar zijn, is alertheid en extra inzet op specifieke gezondheidsbedreigingen noodzakelijk. We zien nog veel ongezond gedrag.

Uit de Volksgezondheid Toekomst Verkenning blijkt dat het relatief goed gaat met onze gezondheid. De levensverwachting is de afgelopen tien jaar sterk gestegen en een aantal trends in leefstijl is niet langer ongunstig. Uit internationale vergelijkingen blijkt ook dat Nederland op het terrein van ziektepreventie bovengemiddeld scoort. Zo is mede door screening de borstkankersterfte in de afgelopen 25 jaar met ruim 30% gedaald en de baarmoederhalskankersterfte met 50%. Met de hielprik worden jaarlijks gemiddeld bij ongeveer 180 pasgeborenen ernstige aandoeningen opgespoord. Het afgelopen jaar heeft het kabinet daarom besloten – op advies van de Gezondheidsraad – de hielprikscreening uit te breiden met veertien aandoeningen. Hierdoor kunnen ziektes worden opgespoord waarbij het belangrijk is snel een behandeling in te zetten om ernstige schade aan de ontwikkeling van een kind te voorkomen of te beperken (TK 29 323, nr. 96).

Preventief (zelf)onderzoek geeft mensen de keuze om zelf hun gezondheid door te lichten en aandoeningen vroegtijdig op te sporen. Dit kan leiden tot gezondheidswinst en lagere zorgkosten door preventie. Ook het afgelopen jaar heeft het kabinet preventief (zelf)onderzoek gestimuleerd. Wel vergroot zelfonderzoek de kans op «overdiagnose», bijvoorbeeld als ziekten die worden opgespoord niet levensbedreigend zijn. Voor de aanbieders van preventieve gezondheidsonderzoeken is door het kabinet daarom een «Richtlijn Preventief Medisch Onderzoek» opgesteld. Deze richtlijn stelt kwaliteitseisen aan het aanbod van dergelijk onderzoek.

Consumenten hebben steeds meer aandacht voor wat ze eten en drinken. Zij willen vaker weten hoe hun voedsel wordt geproduceerd en waar het vandaan komt. Met het actieplan «Voedselvertrouwen is verantwoordelijkheid nemen» heeft de Taskforce voedselvertrouwen gewerkt aan acties om het voedselvertrouwen te vergroten (TK 26 991, nr. 471). Ook de toezichthouder kan bijdragen aan een groter vertrouwen in het voedsel. De samenleving vraagt om voorspelbaar toezicht, met heldere kaders en waar nodig een stevige aanpak. In oktober van 2015 is daarom het Toezichtkader NVWA opgesteld als basis voor de verdere professionalisering en de handhaving door de NVWA (TK 33 835, nr. 15).

Een gezond voedingspatroon is belangrijk voor een goede gezondheid en het voorkomen van gezondheidsklachten. Het kabinet vindt daarom dat het kiezen van gezonde producten makkelijker moet worden voor consumenten. Het eerder gesloten akkoord verbetering productsamenstelling heeft ertoe geleid dat het gehalte aan zout en verzadigde vetten in veel populaire vleeswaren in 2015 verder is teruggebracht.

De voedselmarkt is in essentie een internationale markt. Daarom maakt dit kabinet ook op EU-niveau de noodzakelijke afspraken om de samenstelling van producten te verbeteren en gezonder te maken. Dit is één van de prioriteiten tijdens het EU-voorzitterschap in de eerste helft van 2016. Nederland werkt hard aan het verkrijgen van steun van alle lidstaten voor een «Roadmap for Action» (TK 32 793, nr. 205).

In december 2015 heeft het kabinet ingestemd met de Landelijke Nota Gezondheidsbeleid 2016–2019. Centraal hierin staan het bevorderen van gezondheid door preventie, gezondheidsbescherming, het verminderen van gezondheidsverschillen en een integrale aanpak. Het kabinet heeft daarbij het afgelopen jaar al een flinke slag gemaakt (TK 32 793, nr. 204). Met het Nationaal Programma Preventie «Alles is gezondheid» is een beweging in gang gezet om Nederland steeds gezonder en vitaler te maken. Bijna 1.300 organisaties hebben zich hier inmiddels aan verbonden. De kracht van het programma is vooral dat het niet van bovenaf is opgelegd, maar van «onderop» vorm krijgt. Zaak is nu de energie vast te houden, te werken aan bundeling van de vele initiatieven en aan verankering in de samenleving, zodat we duurzaam resultaten kunnen boeken.

Uit de jaarlijkse monitor «Sport en Bewegen in de Buurt» blijkt dat het programma Sport en Bewegen in de Buurt inmiddels goed is verankerd. In totaal hebben 371 gemeenten nu circa 2.900 buurtsportcoaches. Ook is via de regeling Sportimpuls geld beschikbaar gesteld voor sport- en beweegaanbieders om nieuw sport- en beweegaanbod te creëren. Naast de reguliere Sportimpuls hebben ook de «Sportimpuls Jeugd in lage inkomensbuurten» en de «Sportimpuls Kinderen sportief op gewicht» de kans gekregen om meer specifiek sport- en beweegaanbod in de eigen buurt toe te passen (zie bijlage bij TK 30 234, nr. 141).

Met ingang van 1 januari 2015 is het Convenant Gezond Gewicht opgeheven. De opvolger is «Stichting Jongeren Op Gezond Gewicht». Deze stichting zet zich in om het percentage kinderen met een gezond gewicht te doen stijgen in 75 gemeenten. Samen met gemeenten, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven is gestart met een integrale aanpak van overgewicht. Zo is ingezet op gezond eten in kantines van scholen en helpen innovaties als de iGrow-app bij het gezond opvoeden van kinderen tot 18 jaar (TK 31 899, nr. 25).

Het afgelopen jaar zijn door het kabinet met ziekenhuizen en huisartsen afspraken gemaakt om problemen aan te pakken die ontstaan doordat steeds meer bacteriën resistent zijn tegen antibiotica. Zonder ingrijpen is het risico dat ziektes die nu eenvoudig te genezen zijn in de toekomst weer levensgevaarlijk kunnen worden. Betrokken zorgpartijen hebben in 2015 daarom gezamenlijk een aantal doelstellingen geformuleerd, waaronder het inzetten van een daling van het aantal vermijdbare zorggerelateerde infecties en een reductie van 50% van het gebruik van onjuist voorgeschreven antibiotica. Ook is in de veehouderij – samen met dierenartsen – gewerkt aan het verder terugdringen van het gebruik van antibiotica. Dit heeft geleid tot een daling van 58% tussen 2009 en 2015. Een verdere daling is nodig. Daarnaast is het belangrijk de mensen goed te informeren over antibioticaresistentie. Niet alleen over de risico’s maar ook wat mensen zelf eraan kunnen doen. Daarom hebben in 2015 bijna 4.500 huisartsen en 1.900 apothekers in het land een aantal exemplaren van de strip Suske & Wiske: Tante Biotica ontvangen. Deze zijn speciaal bestemd voor de wachtruimte (TK 32 620, nr. 159).

Het kabinet heeft het afgelopen jaar hard gewerkt om in de EU van alle lidstaten steun te verkrijgen voor een One Health-benadering bij de aanpak van antibioticaresistentie, in voorbereiding op het EU-voorzitterschap in de eerste helft van 2016 (TK 32 620, nr. 159). Dat heeft geresulteerd in een bijeenkomst waarbij voor het eerst in de geschiedenis van Europa ministers van gezondheidszorg en landbouw bijeen kwamen om hierover te spreken.

Voor het kabinet zijn gemeenten een belangrijke partner binnen het gezondheidsbeleid. Gemeenten geven in hun lokale nota’s Gezondheidsbeleid invulling aan het landelijke kader. Zo is het aantal gemeenten met een preventie- en handhavingsplan voor alcohol het afgelopen jaar sterk gestegen. Ruim 80% van alle gemeenten heeft inmiddels een handhavingsplan (zie bijlage bij TK 24 077, nr. 358).

Het tabaksbeleid is erop gericht om te voorkomen dat jongeren beginnen met roken. Inmiddels is bijna 53% van de schoolpleinen in het voortgezet onderwijs rookvrij, zoals blijkt uit onderzoek van de VO-raad. Dat aantal moet uiteindelijk naar 100%. Verschillende maatregelen zijn daarvoor al genomen: de leeftijdsgrens voor tabaksproducten is verhoogd, de horeca is rookvrij en het programma «Gezonde School» is gestart. Daarnaast waren het afgelopen jaar extra maatregelen op het terrein van de e-sigaret in voorbereiding. Zo mogen deze in de loop van 2016 niet meer worden verkocht aan jongeren onder de 18 en is reclame voor e-sigaretten niet meer toegestaan. De cijfers van het Continu Onderzoek Rookgewoonte (COR) laten een lichte daling zien van het aantal rokers, maar het kabinet is pas tevreden als het aantal nog verder daalt (zie bijlage bij TK 24 077, nr. 358).

4. Curatieve zorg

Het goed, toegankelijk en betaalbaar houden van zorg voor iedereen bepaalde ook het afgelopen jaar het kabinetsbeleid voor de curatieve sector. Het versterken van de positie van de patiënt vormde daarbij de kern van de agenda voor 2015. Dat gebeurde onder andere door te investeren in de permanente beschikbaarheid van goede, begrijpelijke informatie over kwaliteit, zodat patiënten samen met hun zorgaanbieders kunnen bepalen hoe hun zorg wordt ingevuld: dicht bij huis als het kan en verder weg als dat beter is. En aansluitend op persoonlijke omstandigheden en mogelijkheden. Een eerste stap daarbij is de keuze voor een aanbieder, de tweede stap betreft de keuze voor een arts, de derde stap gaat om de keuze voor een bepaalde behandeling.

Om een versnelling te krijgen bij het ontsluiten van de betrouwbare informatie die hiervoor nodig is, is het kabinet in maart 2015 gestart met het Jaar van de Transparantie. Met medisch-specialisten, patiënten, ziekenhuizen, verzekeraars en het Kwaliteitsinstituut is afgesproken dat over de 30 belangrijkste aandoeningen versneld informatie beschikbaar komt. Daarmee maakt het kabinet een keuze voor de kwaliteit van informatie, in plaats van voor de kwantiteit en wil het focus houden in de veelheid van initiatieven die op dit terrein lopen. Ook krijgen patiënten vooraf meer inzage in de kosten van een behandeling. Tevens zijn we goed op weg om behandelrichtlijnen van artsen samen te vatten in begrijpelijke taal en is op de website Kiesbeter.nl informatie beschikbaar gekomen over honderden behandelingen (TK 32 620, nr. 169).

In oktober heeft de Eerste Kamer ingestemd met het wetsvoorstel Kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz). Deze wet is een grote stap in de verbetering van de juridische positie van de patiënt ten opzichte van de zorgaanbieder. De wet waarborgt dat patiënten kunnen vertrouwen op goede zorg en een goede, snelle en laagdrempelige afhandeling van klachten en geschillen. Zo heeft de patiënt recht op informatie over onder meer de prestaties van zorgaanbieders, zodat hij een goede keuze kan maken tussen zorgaanbieders en moeten medische missers en fouten verplicht aan de patiënt gemeld worden. Ook krijgt de inspectie hierdoor de mogelijkheid beter toezicht te houden op alle zorgsectoren en in te grijpen bij misstanden (Staatsblad 2015, 407).

Ook in de cosmetische sector is de positie van consumenten en patiënten sterk verbeterd. Enerzijds door de veiligheid van mensen te beschermen via wet- en regelgeving; anderzijds door de informatievoorziening te verbeteren, waardoor mensen ook in deze sector weloverwogen keuzes kunnen maken en zich bewust zijn van de risico’s (TK 31 765, nr. 158).

Met de brief Kwaliteit loont is de positie van de patiënt ten opzichte van de zorgverzekeraar versterkt. Zorgverzekeraars moeten patiënten op een begrijpelijke manier en bijtijds informeren over het inkoopbeleid, patiënten krijgen inspraak in het beleid van de zorgverzekeraar en zorgverzekeraars zijn verplicht om goede informatie te verstrekken aan vergelijkingssites. Het programma bestaat uit 21 maatregelen die de balans in de sector tussen patiënten, verzekeraars en aanbieders verbetert en er voor moeten zorgen dat (inzetten op) kwaliteit ook daadwerkelijk loont. Zo wil het kabinet zorgverzekeraars bewegen om in de contracten die zij afsluiten met zorgaanbieders meer aandacht te besteden aan de kwaliteit van de zorg. Sinds de start van het traject begin 2015 wordt er hard gewerkt aan het programma en wordt er ook forse vooruitgang geboekt (TK 31 765 nr. 172).

Met de aanpassingen in het risicovereveningsmodel, met name gericht op chronische zieken en andere kwetsbare groepen, wordt bevorderd dat de zorgverzekeraars zich meer richten op deze groepen die veel zorg nodig hebben. Zij kunnen dat doen door bij de inkoop van zorg meer rekening te houden met de behoeften van chronisch zieken en betere afspraken met zorgaanbieders te maken over kwalitatief goede en beter afgestemde zorg voor deze groepen, hetgeen kan leiden tot lagere kosten. Dat voordeel kunnen zorgverzekeraars aan hun verzekerden teruggeven. Daarbij kunnen verzekeraars patiënten die naar bepaalde gecontracteerde aanbieders gaan, geen eigen risico in rekening brengen. Dit gebeurt vooral bij preventieve zorg, maar is bij alle zorgvormen mogelijk. Zorgverzekeraars ondernemen daarnaast de nodige activiteiten specifiek gericht op chronisch zieken en andere kwetsbare groepen verzekerden die veel zorg gebruiken. Daarnaast heeft het kabinet de NZa gevraagd erop toe te zien dat verzekeraars het basispakket en de aanvullende verzekering niet als één verzekering presenteren en zo nodig handhavend op te treden. De NZa heeft de regels voor informatie op vergelijkingssites explicieter in een nieuwe beleidsregel opgenomen. Ook is de positie van verzekerden versterkt door de verbetering van het inzicht in de kwaliteit van zorg in het kader van het «Jaar van de Transparantie». Ten slotte geven zorgverzekeraars meer inzicht in hun zorgpolissen en de criteria waarop zij zorgaanbieders contracteren. Dit is in regelingen vastgelegd (TK 31 765, nr. 172). Vanaf 1 april 2016 zullen zorgverzekeraars hun contracteerbeleid openbaar maken, zodat iedereen – aanbieders en verzekerden – inzicht heeft in de inkoopcriteria.

De eerstelijnszorg, zoals de huisarts, tandarts en de fysiotherapeut, kan de meeste gezondheidsproblemen oplossen. Veel mensen melden zich nog bij de spoedeisende hulppost terwijl hun zorgvraag goed kan worden behandeld bij een huisartsenpost. Dit brengt onnodig veel kosten met zich mee, ook voor de patiënt. Daarom stimuleert het kabinet dat de eerste lijn zoveel mogelijk mensen helpt.

In oktober heeft het kabinet samen met de huisartsen van «Het roer moet om», NZA, ACM en zorgverzekeraars een plan gepresenteerd dat moet leiden tot een merkbare verbetering in de huisartsenzorg. Naast het verminderen van regeldruk en administratieve lasten – zoals eerder in dit verslag gemeld – is met dit plan ook afgesproken dat zorgverzekeraars en huisartsen met elkaar in overleg gaan over de contractering. Het plan moet leiden tot een herstel van vertrouwen tussen alle partijen en een focus op kwaliteit. Dit is belangrijk om de samenwerking van de grond te laten komen in het belang van goede huisartsenzorg (TK 29 515, nr. 368). Deze werkwijze wordt momenteel onder leiding van zorgverzekeraars voortgezet met andere eerstelijns zorgverleners.

Wijkverpleegkundigen werken nauw samen met huisartsen om patiënten in de eerste lijn zo goed mogelijk te behandelen. De wijkverpleegkundige is daarmee, in samenwerking met de huisarts, voor de cliënt de eerste toegang tot professionele zorg en speelt een verbindende rol tussen zorgvragers en zorgaanbieders. De wijkverpleegkundige moet weer een centrale figuur in de zorg in buurten worden en blijven. Daarom is blijvende aandacht nodig voor het beroep van wijkverpleegkundige. In 2015 zijn verschillende trajecten in gang gezet om de dreigende tekorten aan wijkverpleegkundigen zoveel mogelijk te beperken (TK 34 104, nr. 99).

De nieuwe beroepen Verpleegkundig Specialist (VS) en Physician Assistant (PA) in de zorg zijn succesvol, zo blijkt uit evaluatieonderzoek. De afgelopen jaren hebben de VS en PA zelfstandig voorbehouden handelingen mogen uitvoeren in de vorm van een experiment. Een groot deel van deze voorbehouden handelingen wordt nu definitief in de Wet BIG geregeld. Met de inzet van de VS en de PA worden taken van bijvoorbeeld artsen en specialisten overgenomen, de zogenoemde taakherschikking. Voor mensen die werken in de zorg is dit aantrekkelijk want het biedt meer perspectief op doorgroeien en ontwikkelen (TK 29 282, nr. 237 en bijlage).

Naar aanleiding van signalen over het onder druk komen te staan van de betaalbaarheid en toegankelijkheid van dure geneesmiddelen, heeft het kabinet in 2015 afspraken gemaakt met zorgverzekeraars en zorgaanbieders over een integraal pakket aan maatregelen om de betaalbaarheid en toegankelijkheid van dure – vaak oncologische – medicijnen beter te borgen. Uitgangspunt is en blijft dat verzekerden niet om financiële redenen mogen worden uitgesloten van dure geneesmiddelen (TK 29 477, nr. 344). Zorgverzekeraars zijn hier vanuit hun zorgplicht verantwoordelijk voor. Zorgaanbieders moeten de zorg leveren conform de zorgstandaarden. Zij hebben gegarandeerd dat zij – indien medisch noodzakelijk – dure medicijnen aan patiënten zullen blijven voorschrijven.

De ontwikkelingen op de geneesmiddelenmarkt, nopen het Kabinet om vol te blijven inzetten op betaalbaarheid en toegankelijkheid van medicijnen. Er komen op dit moment veel nieuwe, veelbelovende geneesmiddelen op de markt die van grote betekenis kunnen zijn voor ernstig zieke mensen. De keerzijde is dat deze geneesmiddelen vaak extreem duur zijn, vooral als de fabrikant het monopolie bezit of, naast het patentrecht, gebruik maakt van aanvullende (Europese) beschermingsmechanismen. Afgelopen jaar heeft het kabinet hard gewerkt aan een nieuwe visie op geneesmiddelen, die begin 2016 naar de Tweede Kamer is verzonden. Zowel nationale maatregelen als internationale samenwerking maken deel uit van deze koerswijziging in het geneesmiddelenbeleid. De geneesmiddelenmarkt is immers internationaal en Nederland kan alleen in samenwerking met andere landen invloed uitoefenen op het gedrag en de ondoorzichtige prijsstelling van fabrikanten (TK 29 477, nr. 358).

In de ggz heeft de sector zelf het afgelopen jaar het voortouw genomen bij het opstellen van een «Agenda voor transparantie en gepast gebruik». Kernpunten van de agenda zijn: het vroeger signaleren van psychische klachten, gezamenlijke besluitvorming tussen patiënt en professional over de behandeling, meer zorg op maat en goede keuze-informatie voor mensen die psychische zorg nodig hebben. De ggz-partijen maken daarmee een duidelijke keuze voor kwaliteit en gepast gebruik. Er gaat vaker gemeten worden wat het effect van een behandeling is. De bekostiging van de ggz ondergaat daarom ook wijzigingen. Niet langer is de tijdsduur van de behandeling het uitgangspunt, maar de zorginhoud (TK 25 424, nr. 292). Ook is door de partijen in de ggz onder aanvoering van de NVvP een onderzoeksagenda met thema’s voor de komende 10 jaar opgesteld (TK 25 424, nr. 306).

Ggz-patiënten moeten deel uit blijven maken van de samenleving en zoveel mogelijk in hun eigen huis de zorg krijgen die ze nodig hebben. Dit gaat nog niet overal goed gelet op het toenemend aantal berichten en meldingen over mensen die verward gedrag vertonen. Vanwege de urgentie van de problematiek heeft het kabinet in 2015 samen met de VNG een plan van aanpak opgesteld voor een aanjaagteam voor ondersteuning en zorg voor verwarde personen. In de korte tijd dat het team bestaat heeft het een aantal onderwerpen benoemd waar gericht op zal worden ingezet. Dit zijn onder andere: het verbeteren van informatie-uitwisseling tussen betrokken partijen (waaronder ook de familie), het verbeteren van de vroegsignalering, beoordeling en doorgeleiding, toegang tot ondersteuning en zorg in acute en niet acute situaties, en het verbeteren van de acceptatie van personen die verward gedrag vertonen in de samenleving (TK 25 424, nr. 290).

5. Langdurige zorg en ondersteuning

Ouderen willen zo lang mogelijk thuis blijven wonen. En mensen met een beperking willen zo zelfstandig mogelijk leven. Daarbij zijn kwaliteit van leven en waardigheid, maar ook participatie en informele zorg kernbegrippen. Daarom heeft het kabinet per 2015 de zorg anders georganiseerd. De leidende doelinstelling bij alle maatregelen was en is te zorgen voor goede en toekomstbestendige zorg en ondersteuning die aansluit bij de wensen en mogelijkheden van mensen en hun omgeving. In de eerste fase stond een zorgvuldige overgang van oud naar nieuw centraal. Dat ging op veel plekken goed; daar waar dit tot fouten en onzekerheden leidde heeft het kabinet bijgestuurd.

Het eerste jaar van de hervorming langdurige zorg ligt achter ons. De continuïteit van (passende) zorg en ondersteuning van cliënten is gewaarborgd. Dit dankzij de grote inzet en het verantwoordelijkheidsbesef van alle betrokkenen. In de afgelopen periode die in het teken heeft gestaan van het voorbereiden op en het inregelen van de nieuwe uitvoering, is een solide basis gelegd voor de verdere hervorming. In de praktijk ging al veel goed, maar er zijn ook dossiers en thema’s die in meer of mindere mate vroegen om een snelle en gerichte verbetering. Door vertegenwoordigers van cliënten, zorgverleners, gemeenten en de Tweede Kamer zijn signalen en casuïstiek aangedragen die hun waarde hebben bewezen en geleid hebben tot aanvullende afspraken, bijstelling van kaders of nader onderzoek. Dat de uitvoering zich op onderdelen verder heeft moeten inregelen, is verklaarbaar. De ingezette veranderingen betreffen immers een majeure hervorming die deels om een nieuwe werk- en denkwijze vraagt en dus ook het nodige van betrokkenen vergt (TK 34 104, nr. 83). Vanuit de verschillende sectorspecifieke agenda’s worden met de veldpartijen de hervormingen en de verbeteringen opgepakt.

Zo is het afgelopen jaar veel aandacht uitgegaan naar een goede uitvoering van het persoonsgebonden budget (pgb). Bij de invoering van het trekkingsrecht voor het pgb per 1 januari 2015 zijn problemen opgetreden die ertoe leiden dat pgb-betalingen mogelijk niet tijdig en/of juist plaatsvonden. Hierdoor is hinder, ongemak en stress ontstaan bij pgb-houders en hun zorgverleners. Het afgelopen jaar is voorrang verleend aan het uitbetalen van zorgverleners. Mede dankzij alle ketenpartners zijn de betalingen van de pgb’s inmiddels gestabiliseerd: ruim 95% van ingediende declaraties wordt binnen 10 werkdagen uitbetaald. Tevens zijn maatregelen genomen om de uitvoering van het trekkingsrecht structureel te verbeteren. Om de jaarovergang zo soepel mogelijk te laten verlopen om daarmee tijdige uitbetalingen in 2016 voort te zetten, is in het najaar van 2015 door betrokken partijen een gezamenlijke aanpak vastgesteld. Daarbij zijn bestuurlijke afspraken gemaakt over de momenten waarop gemeenten en zorgkantoren budgethouders over hun situatie in 2016 informeren en over de gegevens die over dat jaar bij de SVB aangeleverd dienen te worden. Ook zijn afspraken gemaakt over de tijdige verwerking door de SVB. De ketenregisseurs zien toe op het nakomen van deze afspraken en adviseren zo nodig de bestuurlijke partners over te ondernemen acties (TK 25 657, nr. 227).

Daarnaast heeft het kabinet de hoofdlijnen van een compensatieregeling voor budgethouders en zorgaanbieders uitgewerkt. De regeling is bedoeld voor mensen die aantoonbaar materieel nadeel hebben ondervonden van betalingsproblemen bij de invoering van het trekkingsrecht pgb. Momenteel wordt de uitvoerbaarheid van de concept-compensatieregeling getoetst. Voor de uitvoering van de regeling is tussen de 15 en 20 miljoen euro beschikbaar inclusief uitvoeringskosten (TK 25 657, nr. 226).

Wanneer mensen langer thuis blijven wonen, wordt er meer van hun omgeving gevraagd. Betere ondersteuning voor mantelzorgers en vrijwilligers is dan ook cruciaal. Het kabinet heeft per 2015 het zorgverlof verruimd. Zo is de personenkring voor het kort- en langdurend zorgverlof uitgebreid naar tweede graadbloedverwanten en anderen met wie de werknemer een sociale relatie heeft. Het langdurend zorgverlof is uitgebreid met de zorg voor zieken en hulpbehoevenden. Deze maatregel moet mantelzorgers helpen de mantelzorg voor hun naaste, in combinatie met werk, vol te houden (TK 30 169, nr. 38 en 42).

Dementie is een ingrijpende ziekte die veel invloed heeft op de patiënt en zijn omgeving. Het Kabinet vindt het belangrijk dat mensen met dementie zo lang mogelijk de gelegenheid krijgen om mee te doen in de maatschappij. Zo moet een fundament gelegd worden voor de verwachte toename van het aantal mensen met dementie door de toekomstige vergrijzing. Het Kabinet kiest hierbij voor een brede benadering die onder andere gericht is op het komen tot een dementievriendelijke samenleving. Zo is onder andere gestart met het programma «Dementievrienden». Dit initiatief is erop gericht dat mensen kennis opdoen over dementie en leren die kennis om te zetten in hulp aan mensen met dementie. Daarvoor worden verschillende instrumenten ingezet zoals een online ontmoetingsplek, een servicedesk en modules om mensen voor te lichten en uit te rusten met de juiste vaardigheden (TK 25 424, nr. 281).

Mensen die uit het ziekenhuis komen moeten altijd op goede opvang kunnen rekenen. Om te voorkomen dat wachtlijsten voor eerstelijns verblijf ontstaan, heeft het Kabinet het afgelopen jaar extra middelen beschikbaar gesteld. Eerstelijns verblijf is tijdelijke opname in een verpleeghuis, verzorgingshuis of logeerhuis, bijvoorbeeld voor mensen die na ontslag uit het ziekenhuis nog niet naar huis kunnen of waarbij het thuis tijdelijk niet gaat. Deze vorm van verblijf is enorm belangrijk, omdat het onnodig lang ziekenhuisverblijf (en daarmee hoge kosten) voorkomt en daarnaast bijdraagt aan het mogelijk langer thuis blijven wonen van kwetsbare ouderen (TK 34 104, nr. 85). Het eerder genoemde praktijkteam kan ook hier een bijdrage leveren.

De Tweede Kamer heeft begin 2016 de wetsvoorstellen in verband met de voorgenomen ratificatie van het VN-verdrag Handicap waarin de rechten van mensen met een handicap zijn vastgelegd (EK 34 104, brief F), aangenomen. Concreet betekent dit onder andere dat alle gebouwen, winkels, openbaar vervoer en ook websites geleidelijk toegankelijk moeten worden voor mensen met een beperking. Bedrijven kunnen geleidelijk beginnen met eenvoudige aanpassingen. Ratificatie geeft een belangrijke impuls aan een meer inclusieve samenleving.

In de brief «Waardigheid en trots: Liefdevolle zorg voor onze ouderen» is het beleid ter verbetering van de kwaliteit van de verpleeghuizen uiteengezet. Het programma stimuleert toe te groeien naar verpleeghuiszorg voor cliënten die zichzelf kunnen zijn, met trotse professionals, deuren die wagenwijd openstaan voor mantelzorgers en bestuurders en toezichthouders die de dialoog aangaan. Het Kabinet wil in ieder verpleeghuis zorg van goed geëquipeerde medewerkers die bijdraagt aan een waardige oude dag. Dit is een grote maatschappelijke opgave die met de meerjarige inzet van alle betrokken partijen moet worden gerealiseerd. In 2015 zijn activiteiten binnen het programma ontplooid. Zo is er een start gemaakt met een nieuw kwaliteitskader dat zich richt op persoonsgerichte en veilige zorg, werken aan welbevinden en het bieden van comfort. Daarnaast zijn bestuurlijke afspraken gemaakt met Actiz en Zorgverzekeraars Nederland over de inzet van extra middelen voor een zinvolle daginvulling en deskundigheidsbevordering. En ten slotte is meer ruimte geboden voor ruim 600 verpleeghuislocaties die de ambitie hebben om best practice te worden. De extra middelen die voor het programma beschikbaar zijn gesteld worden voor het leeuwendeel ingezet voor extra activiteiten die bijdragen aan een zinvolle dag van cliënten en voor deskundigheidsbevordering van medewerkers, zodat hun kennis beter aansluit op de wensen, behoeften en mogelijkheden van cliënten (TK 31 765, nr. 171).

6. Jeugdhulp

Het afgelopen jaar is het gedecentraliseerde jeugdstelsel van start gegaan. De per 2015 ingevoerde nieuwe Jeugdwet stimuleert gemeenten om een omslag in de jeugdhulp te maken. Kern van deze omslag is dat zeggenschap over preventie en hulp bij kinderen en ouders zelf wordt gelaten en uitgaat van hun behoeften en mogelijkheden. Gemeenten zoeken daarbij steeds naar wat in hun eigen lokale situatie het beste aansluit bij wat kinderen en jongeren nodig hebben. Aan de hand van de ervaringen in het eerste jaar constateert het Kabinet dat de gemeentelijke toegang is ingericht (en de basis voor het stelsel staat) maar tegelijkertijd nog in ontwikkeling is.

Het afgelopen jaar hebben gemeenten helderheid gekregen over de budgetten voor 2015 en de komende jaren en de wijze waarop de verdeling tot stand komt. Dit was een belangrijke randvoorwaarde voor gemeenten om de gesprekken met de aanbieders van jeugdhulp aan te gaan over inkoop voor 2016 en de jaren erna. Zo kan ook de komende tijd de continuïteit van de jeugdhulpverlening worden geborgd.

Het Kabinet heeft in 2015 nadrukkelijk zicht gehouden op de gevolgen van de stelselwijziging voor ouders en kinderen. De belangrijkste conclusie is dat zorgcontinuïteit aan kinderen en ouders niet in het geding is geweest. Er hebben zich geen grote problemen voorgedaan als gevolg van de transitie in het jeugdstelsel (TK 31 839, nr. 497). De wijze waarop gemeenten er met aanbieders van jeugdhulp voor zorgen dat een complexe operatie als deze in korte tijd tot een werkend nieuw stelsel leidt, verdient veel waardering.

Het afgelopen jaar heeft het kabinet ook de vinger aan de pols gehouden en de regie genomen als er knelpunten moesten worden opgelost. Zo zijn cliëntenorganisaties in staat gesteld met een cliëntenmonitor de decentralisatie vanuit de ervaringen van cliënten te volgen. In een cockpitoverleg met gemeenten en branches heeft het kabinet knelpunten periodiek besproken en de gezamenlijk inspecties hebben toezicht uitgeoefend op de uitvoering van de wet. Gegevens over de ontwikkeling van het jeugdhulpgebruik worden op het verzoek van het kabinet verzameld door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Gemeenten kunnen deze cijfers gebruiken om hun jeugdhulpgebruik met elkaar te vergelijken, trends te volgens in het jeugdhulpgebruik en deze te spiegelen aan zes maatschappelijke indicatoren over wonen, school, werk, middelengebruik, politiecontacten en kindermishandeling (zie bijlagen bij TK 31 839, nr. 497).

De Transitie Autoriteit Jeugd (TAJ) is 1 april 2014 opgericht, om te voorkomen dat bij overgang van de jeugdhulp naar de gemeenten onmisbare functies in het gedrang zouden komen. De TAJ heeft voor en achter de schermen bijgedragen aan een verantwoorde transitie, door gesprekken te voeren en te bemiddelen wanneer het inkoopproces vast dreigde te lopen en door advies te geven over subsidies aan instellingen die door de transitie in financiële problemen zijn geraakt.

Gezinnen moeten kunnen rekenen op de juiste hulp door goed opgeleide deskundige professionals. Daarom steunt het Kabinet de branche- en beroepsorganisaties, cliëntenorganisaties en gemeenten in het vierjaren-programma Professionalisering Jeugdhulp 2015–2018. Dit programma heeft als doel dat alle professionals in de jeugdhulp met een HBO-opleiding of hoger geregistreerde professionals worden.

In 2015 is ook een begin gemaakt met vernieuwing van de jeugdhulp. In de Vernieuwingsagenda Jeugd 2015–2018 (zie bijlage bij TK 31 839, nr. 465) zijn de thema’s benoemd waarop een veranderslag nodig is: meer inzet van preventie en eigen kracht, nieuwe toegang tot jeugdhulp, participatie van jeugdigen en ouders, integraal werken, samenwerking met jeugdgezondheidszorg en (passend) onderwijs, vernieuwing jeugdbescherming, zorgvernieuwing en regionale inkoop van specialistische jeugdhulp. In de notitie «Ruimte voor jeugdhulp» (zie bijlage bij TK 31 839, nr. 465) hebben de VNG en de brancheorganisaties als prioriteiten benoemd: verbeteren van de kwaliteit van de wijkteams, meer ambulante hulp en een verantwoorde capaciteitsvermindering van de meer specialistische vormen van jeugdhulp.

Gemeenten en onderwijsinstellingen moeten tezamen werken aan een goede aansluiting tussen jeugdhulp en passend onderwijs. Deze samenwerking is nodig om kinderen optimaal te kunnen ondersteunen. Onderdeel van deze samenwerking is het onderwijs-zorgarrangement. Hiermee ontvangen leerlingen, naast ondersteuning in het onderwijs, ook aanvullende zorg op school. Bijvoorbeeld omdat zij zich fysiek of mentaal niet alleen kunnen redden. Onderwijs-zorgarrangementen komen altijd tot stand door samenwerking tussen jeugdhulpinstellingen en scholen. Sinds 1 januari 2015 zijn gemeenten en samenwerkingsverbanden voor passend onderwijs daar samen verantwoordelijk voor. Zo hebben jongeren en ouders zo min mogelijk last van de veranderingen in het zorg- en onderwijsstelsel.

7. Financieel beeld op hoofdlijnen

Om de zorgagenda van het kabinet uit te kunnen voeren was het ook nodig om financieel orde op zaken te stellen. De reële uitgavengroei in de zorg lag jarenlang hoger dan op de lange termijn houdbaar was. Dat pad lijkt nu doorbroken.

Vanaf de start van dit kabinet in 2012 stabiliseren de zorguitgaven zich, zoals blijkt uit onderstaande figuur die de historische ontwikkeling van de BKZ-uitgaven over de laatste tien jaar weergeeft. Uit deze figuur blijkt dat de netto-BKZ-uitgaven van circa € 43 miljard in 2005 fors gestegen zijn tot circa € 64 miljard in 2012. Na 2012 is evenwel sprake van een zeer gematigde groei.

In dit jaarverslag 2015 kan net als in de jaren 2013 en 2014 een onderschrijding van de zorguitgaven worden gemeld. Sinds de stand ontwerpbegroting 2015 is het kader onderschreden met circa € 0,6 miljard. Van deze € 0,6 miljard is het grootste deel (circa € 0,5 miljard) reeds in eerdere budgettaire nota’s opgenomen. Ten opzichte van de stand tweede suppletoire wet 2015 is er sprake van een toename van de onderschrijding met circa € 0,1 miljard.

De onderschrijding van € 0,6 miljard is het saldo van een verlaging van het kader met circa € 0,7 miljard en circa € 1,2 miljard1 aan lagere uitgaven. De Zvw-uitgaven komen circa € 1,5 miljard lager uit dan in de ontwerpbegroting 2015, voor een belangrijk deel als gevolg van de reeds bij de Voorjaarsnota gemelde onderschrijding bij de genees- en hulpmiddelen. De onderschrijding bij de genees- en hulpmiddelen is het gevolg van een samenhangend geheel van eerdere maatregelen dat is uitgevoerd door de betrokken partijen (waaronder het afsluiten van convenanten met het veld, het geven van bevoegdheid tot het voeren van preferentiebeleid en vrij onderhandelbare tarieven voor apotheekhoudenden), het uit patent lopen van geneesmiddelen en het inkoopbeleid van zorgverzekeraars. Dit heeft geleid tot een lagere volumegroei en een daling van de prijzen. Ook de in de curatieve zorg afgesloten hoofdlijnenakkoorden waar onder andere groeiafspraken zijn gemaakt, blijven een belangrijke bijdrage leveren aan een beheerste ontwikkeling van de zorguitgaven.

De netto-Wlz-uitgaven kwamen daarentegen circa € 0,3 miljard hoger uit dan geraamd, voornamelijk als gevolg van een langzamer tempo van extramuralisering en door de zogenaamde financieringsmutatie. De contracteerruimte voor zorg in natura en het pgb-kader bleken in totaal per saldo toereikend te zijn in 2015.

Voor de komende periode is het de prioriteit van dit kabinet de gematigde groei vast te houden en tegelijkertijd de kwaliteit te verbeteren. Met de ingezette hervormingen van het zorgstelsel is hiervoor de basis gelegd. Daarmee is een begin gemaakt met de daadwerkelijke omslag naar betere en betaalbare zorg. Een overzicht van alle mutaties is opgenomen in het Financieel Beeld Zorg (FBZ).

Realisatie beleidsdoorlichtingen

Art.	Naam artikel	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	Geheel artikel?
1	Volksgezondheid								Nee
	Gezondheidsbescherming					X
	Ziektepreventie							X
	Gezondheidsbevordering
	Ethiek				X	X
2	Curatieve Zorg								Ja
	Kwaliteit en veiligheid
	Toegankelijkheid en betaalbaarheid				X
	Bevordering werking stelsel				X			1
3	Langdurige zorg en ondersteuning								Nee
	Stimulering zelfredzaamheid mensen met beperkingen
	Zorgdragen voor goede en toegankelijke langdurige zorg tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten		X
4	Zorgbreed beleid								Nee
	Positie cliënt			X				2
	Opleidingen, beroepenstructuur en arbeidsmarkt			X
	Kwaliteit, transparantie en kennisontwikkeling
	Inrichten uitvoeringsactiviteiten
	Zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland							3
5	Jeugd		X					X	Nee
6	Sport en bewegen			X					Ja
7	Oorlogsgetroffenen en Herinnering WO II								Ja
8	Tegemoetkoming specifieke kosten								Ja

Overzicht van risicoregelingen

Overzicht verstrekte garanties (bedragen x € 1.000)

Artikel	Omschrijving		Uitstaande garanties 20141	Verleend 2015	Vervallen 2015	Uitstaande garanties 2015	Garantieplafond	Totaal plafond	Totaalstand risicovoorziening
2	Voorzieningen tbv De Hoogstraat	begrotingswet	10.028		397	9.631		9.631
2	Voorzieningen tbv ziekenhuizen	1958	369.300		46.361	322.939		322.939
3	Voorzieningen tbv verpleeghuizen	financiering	22.228		3.013	19.215		19.215
3	Voorzieningen tbv psychiatrische instellingen	1958	30.608		2.984	27.624		27.624
3	Voorzieningen tbv zwakzinnigen inrichtingen	1958	11.716		1.741	9.975		9.975
3	Voorzieningen tbv overige instellingen	1958	1.033		171	862		862
3	Voorzieningen tbv instellingen gehandicapten	1958	26.785		2.117	24.668		24.668
3	Voorzieningen tbv zwakzinnigeninrichtingen	rijksregeling	7.955		588	7.367		7.367
3	Voorzieningen tbv instellingen gehandicapten	rijksregeling	96.588		17.047	79.541		79.541
2	Voorzieningen tbv ziekenhuizen	rijksregeling	551		48	503		503
3	Niet sedentaire personen		1.099		127	972		972
Totaal			577.891	0	74.594	503.297	0	503.297	0

Toelichting

De verstrekte garanties uit de tabel komen voort uit drie aparte regelingen: de Garantieregeling inrichtingen voor gezondheidszorg 1958, de Rijksregeling Dagverblijven voor gehandicapten inzake erkenning, subsidiëring, verlening van garanties en toezicht uit 1971 en de Rijksregeling Gezinsvervangende Tehuizen voor gehandicapten, ook uit 1971. De betreffende regelingen dateren uit een tijd dat de overheid een expliciete verantwoordelijkheid had voor bouw en spreiding van intramurale zorgvoorzieningen.

De Rijksgarantieregelingen zijn gesloten voor nieuwe gevallen waardoor het financiële risico van VWS door reguliere en vervroegde aflossing van de uitstaande leningen geleidelijk wordt afgebouwd. De laatste rijksgegarandeerde lening loopt af in 2043. Het monitoren van de instellingen aan wie een rijksgarantie verstrekt is, alsmede van de leningen (bijv. renteherziening), wordt sinds 2004 in mandaat uitgevoerd door het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ) namens de Minister van VWS (Besluit van 17 december 2003, Stcrt. 2004, nr. 7, blz. 11).

In 2014 is de Stichting Vastgoed Pasana failliet verklaard. Deze stichting beschikte over garanties voor een aantal leningen op grond van bovenstaande garantieregelingen. Het Rijk is vervolgens gehouden aan het overnemen van de rente en aflossing over de resterende looptijd van deze leningen. In 2015 heeft het Rijk deze financiële verplichtingen aan de BNG (Bank Nederlandse Gemeenten) in één keer afgelost voor een bedrag van ruim € 2,6 miljoen (TK 32 299, nr. 43).

Overzicht uitgaven en ontvangsten garanties (bedragen x € 1.000)

Artikel	Omschrijving	Uitgaven 2014	Ontvangsten 2014	Saldo 2014	Uitgaven 2015	Ontvangsten 2015	Saldo 2015	Mutatie volume begrotingsreserve 2014 en 2013
2	Voorzieningen t.b.v. instellingen gehandicapten	0	0	0	2.630	0	2.630	0
TOTAAL		0	0	0	2.630	0	2.630	0

Toelichting

In verband met het faillissement van de Stichting Vastgoed Pasana heeft VWS in 2015 ruim € 2,6 miljoen betaald voor de afwikkeling van de financiële verplichtingen aan de BNG. In 2015 is er geen sprake geweest van ontvangsten.

Overzicht verstrekte garantie (bedragen x € 1.000)

Artikel	Omschrijving	Uitstaande garanties 2014	Verlenen 2015	Vervallen 2015	Uitstaande garanties 2015	Garantieplafond	Totaal plafond	Totaal stand begrotingsreserve
2	GO Cure	28.248	0	1.397	26.851	26.851	26.851	0–
TOTAAL								–

Toelichting

Overzicht achterborgstellingen (bedragen x € 1.000.000)

Omschrijving	2014	20151
Achterborgstelling	8.561,42	8.330,3
Bufferkapitaal	246,8	260,0
Obligo	256,8	249,9
Totaal	9.065,0	8.840,2

Toelichting

Het Ministerie van VWS is achterborg voor het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ). Het totaal bedrag aan uitstaande verplichtingen is, volgens informatie van het WFZ, € 8.330,3 miljoen. Dit bedrag is de uitstaande restschuld per 2015. VWS staat daadwerkelijk borg, indien het risicovermogen van het WFZ en de obligoverplichting van 3% van het restant geborgde leningen van de deelnemers tezamen niet voldoende is om het WFZ aan zijn verplichtingen jegens geldgevers te laten voldoen. Via renteloze leningen van VWS aan het WFZ wordt in die situatie invulling gegeven aan het borg staan. In het kader van het kabinetsbeleid voor versobering van risicoregelingen is besloten om, vanaf het jaar 2017 een begrotingsreserve aan te leggen voor eventuele schade in het kader van de achterborg.

Overzicht verstrekte leningen (bedragen x € 1.000)

Artikel	Omschrijving	Uitstaande lening	Looptijd lening
2	IJsselmeerziekenhuis	4.000	3

Toelichting

De Stichting IJsselmeerziekenhuizen heeft in het voorjaar van 2009 twee leenovereenkomsten (van € 12,5 respectievelijk € 2 miljoen) gesloten met VWS als gevolg van financiële problemen. De IJsselmeerziekenhuizen werden destijds aangemerkt als systeemziekenhuis waarbij de continuïteit van zorg moest worden gewaarborgd. In mijn brief aan de Kamer van 10 december 2014 over de inventarisatie van specifieke financiële toezeggingen staan deze leningen vermeld (TK 34 000-XVI, nr. 95). Over de afbetaling van de twee leningen zijn afspraken gemaakt. Op grond daarvan komt terugbetaling van de achtergestelde lening van € 2 miljoen te vervallen. Het afboeken van deze vordering wordt verwerkt in de eerstvolgende begroting van VWS.

BELEIDSARTIKELEN

Artikel 1 Volksgezondheid

1. Algemene beleidsdoelstelling

Een goede volksgezondheid, waarbij mensen zo min mogelijk bloot staan aan bedreigingen van hun gezondheid én zij gezond leven.

Kengetallen levensverwachting

	2000	2003	2005	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014
1. Absolute levensverwachting in jaren:
– mannen	75,5	76,2	77,2	78,0	78,3	78,5	78,8	79,2	79,1	79,4	79,9
– vrouwen	80,6	80,9	81,6	82,3	82,3	82,6	82,7	82,9	82,8	83,0	83,3
2. Waarvan jaren in goed ervaren gezondheid:
– mannen	61,5	62,4	62,5	64,7	63,7	65,3	63,9	63,7	64,7	64,6	64,9
– vrouwen	60,9	61,6	61,8	63,4	63,5	63,8	63,0	63,3	62,6	63,5	64,0

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

Een belangrijke beleidsopgave van de Minister van VWS is het beschermen en bevorderen van de gezondheid van burgers. Dit laat onverlet dat mensen in eerste instantie zelf verantwoordelijk zijn voor hun gezondheid en zichzelf – indien mogelijk – dienen te beschermen tegen gezondheidsrisico’s. De verantwoordelijkheid voor veilig voedsel en veilige producten ligt primair bij het bedrijfsleven. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken (EZ), ziet namens VWS onder meer toe op de naleving van de Warenwet en de Tabakswet. Op het gebied van voedselveiligheid en consumenteninformatie zijn vrijwel uitsluitend Europese Verordeningen rechtstreeks van toepassing.

De Minister is verantwoordelijk voor:

Stimuleren:

• – Bevorderen dat mensen gezonder leven door gezonde keuzes makkelijker te maken en te zorgen voor betrouwbare informatie over een gezonde leefstijl.

Financieren:

• – Financiering van de secretariaten toetsingscommissies (euthanasie, de Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting en de centrale deskundigencommissie late zwangerschapsafbreking en levensbeëindiging bij pasgeborenen).

• – Financiering van de abortusklinieken.

• – Financiering Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO).

• – Financiering voor het uitvoeren van wettelijke taken en beleidsondersteuning zorgbreed door het RIVM. Dit betreft onder andere infectieziektebestrijding en medische milieukunde.

• – Financieren van doelmatige, kwalitatieve en toegankelijke bevolkingsonderzoeken ter voorkoming en vroegtijdige opsporing van levensbedreigende ziekten, zoals borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker.

• – Vroegtijdige opsporing en bestrijding van infectieziekten. Dit betreft onder andere de financiering van het Rijksvaccinatieprogramma en de bescherming tegen infectieziekten.

Regisseren:

• – Het opstellen van een wettelijk kader voor bescherming van consumenten tegen onveilige producten en levensmiddelen en het handhaven ervan door de NVWA.

• – Het waar mogelijk verder reduceren van antibioticagebruik in de gezondheidszorg en de veehouderij in nauwe samenwerking met het Ministerie van EZ.

• – Opstellen wettelijk kader en doen handhaven kwaliteit jeugdgezondheidszorg.

• – Opstellen van het wettelijk kader voor de bescherming van de gezondheid van burgers tegen de risico’s van het gebruik van alcohol en tabak en doen handhaven ervan door gemeenten respectievelijk de NVWA.

• – Inzetten op een gezonder aanbod van voeding (Akkoord Verbetering Productsamenstelling) en aandacht voor een gezonde, beweegvriendelijke en veilige omgeving waarin de gezonde keuze de makkelijke keuze is.

• – Coördinatie interdepartementaal drugsbeleid en verantwoordelijk voor het wettelijk kader (Opiumwet) en voor de gezondheidsaspecten van het drugsbeleid.

• – Het formuleren van wet- en regelgeving en beleid op het terrein van medisch-ethische vraagstukken.

3. Beleidsconclusies

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar nagenoeg conform de verwachtingen, zoals vermeld in de begroting.

In 2015 is een traject gestart met als doel dat er meer zicht komt op de inzet en effectiviteit van de publieke gezondheidszorg. Ook voor het versterken en beter waarborgen van de positie van de GGD’en op de vier pijlers, zoals beschreven in de brief van augustus 2014 over de betrouwbare publieke gezondheid (TK 32 620, nr. 132), zijn de eerste stappen gezet. De huidige activiteiten en budgetten van de GGD’en zijn beschreven om de werkzaamheden in het kader van de vier pijlers uit te voeren. Dit document is een belangrijke eerste stap voor het uiteindelijk resultaat van deze exercitie, het benoemen van veldnormen. De Kamer is in oktober geïnformeerd over de stand van zaken (TK 32 620, nr. 166).

Op 19 juni 2015 is het wetsvoorstel (TK 34 234) tot implementatie van de Tabaksproductenrichtlijn aangeboden aan de Tweede Kamer en is de AMvB ter internetconsultatie voorgelegd (Tabaksproductenrichtlijn). Hiermee is het voornemen uit de begroting voor 2015 gerealiseerd en liggen we op schema voor de beoogde planning gericht op de inwerkingtreding van het wetsvoorstel op 20 mei 2016.

Daarnaast is in 2015 een nieuw wetgevingstraject gestart gericht op het vaststellen van regels voor de elektronische sigaret zonder nicotine en kruidenrookproducten. Dit wetsvoorstel is eind 2015 aangeboden aan de Raad van State en genotificeerd bij de Europese Commissie.

4. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2012	2013	2014	2015	2015	2015
Verplichtingen			442.213	571.788	614.940	625.302	637.324	– 12.022
Uitgaven			465.780	462.031	494.841	591.257	642.082	– 50.825
1. Gezondheidsbescherming				97.595	103.671	104.033	101.274	2.759
	Subsidies			1.453	1.716	2.134	5.014	– 2.880
		waarvan onder andere:
		Uitvoering landelijke nota gezondheidsbeleid / Nationaal Programma preventie		963	934	2.020	4.443	– 2.423
		Crisisbeheersing Volksgezondheid		135	345	114	546	– 432
	Opdrachten			3.223	4.600	1.227	1.765	– 538
		waarvan onder andere:
		Crisisbeheersing Volksgezondheid		2.560	3.550	72	268	– 196
		Nieuwe etikettering huishoudchemicaliën		0	417	413	413	0
	Bijdragen aan agentschappen			92.892	97.052	100.569	94.374	6.195
		waarvan onder andere:
		Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit		74.115	77.672	79.647	78.994	653
		RIVM: wettelijke taken en beleidsondersteuning zorgbreed		18.479	19.024	20.526	13.653	6.873
	Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s			0	209	21	0	21
	Bijdragen aan medeoverheden			27	94	82	121	– 39
		waarvan onder andere:
		College Toetsing		0	0	0	121	– 121
2. Ziektepreventie				295.238	321.563	416.453	467.592	– 51.139
	Subsidies			192.112	201.112	207.238	209.838	– 2.600
		Ziektepreventie		4.133	4.477	5.555	6.214	– 659
		Jeugdgezondheidszorg		2.269	3.024	2.078	2.125	– 47
		RIVM		185.710	193.612	199.604	201.499	– 1.895
	Opdrachten			585	464	284	15.413	– 15.129
		waarvan onder andere:
		(Vaccin)onderzoek		578	0	284	15.307	– 15.023
	Bijdragen aan medeoverheden			0	984	1.579	966	613
	Bijdragen aan agentschappen			102.541	119.003	207.352	241.375	– 34.023
		RIVM: Opdrachtverlening Centra		102.541	119.003	207.352	241.375	– 34.023
3. Gezondheidsbevordering				50.809	51.796	50.805	53.554	– 2.749
	Subsidies			33.064	33.615	33.082	33.154	– 72
		waarvan onder andere:
		Preventie van schadelijk middelengebruik (alcohol, drugs en tabak)		0	1.185	1.787	2.172	– 385
		Verslavingszorg		10.179	9.153	9.163	7.638	1.525
		Gezonde voeding en gezond gewicht / JOGG		0	9.803	10.326	10.896	– 570
		Gezonde leefstijl jeugd		8.919	0	100	700	– 600
		Letselpreventie		5.297	4.670	4.325	4.160	165
		Bevordering kwaliteit en toegankelijkheid zorg		3.218	4.074	4.751	4.182	569
		Bevordering van seksuele gezondheid		5.451	4.658	2.631	2.631	0
	Opdrachten			3.255	3.629	3.647	5.363	– 1.716
		waarvan onder andere:
		Heroïnebehandeling op medisch voorschrift		2.743	2.874	2.782	3.100	– 318
		Communicatie verhoging leeftijdsgrenzen alcohol en tabak		0	0	0	1.060	– 1.060
		Preventie schadelijk middelengebruik (alcohol, drugs en tabak)		0	0	644	690	– 46
		Letselpreventie		0	233	18	275	– 257
		Gezonde voeding en gezond gewicht / JOGG		218	181	200	200	0
	Bijdragen aan agentschappen			0	0	0	654	– 654
		RIVM: Voedsel consumptiepeiling		0	0	0	121	– 121
		RIVM: Monitoring, opdrachten, kennisvragen e.d.		0	0	0	183	– 183
		Afgifte Schengenverklaringen via het CAK		0	0	0	350	– 350
	Bijdragen aan medeoverheden			14.490	14.552	14.076	14.383	– 307
		Heroïnebehandeling op medisch voorschrift		14.490	14.552	14.076	14.383	– 307
4. Ethiek				18.389	17.810	19.966	19.662	304
	Subsidies			588	1.331	16.573	14.204	2.369
		Subsidies abortusklinieken		0	0	15.705	12.840	2.865
		Beleid Medische Ethiek		588	1.331	868	1.364	– 496
	Opdrachten			59	132	210	50	160
	Bijdragen aan agentschappen			4.452	2.164	1.130	3.816	– 2.686
		CIBG: Uitvoeringstaken medische ethiek		4.452	2.164	1.130	3.816	– 2.686
	Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s			13.290	14.183	2.053	1.592	461
		ZiNL: Rijksbijdrage abortusklinieken		13.208	14.122	2.053	0	2.053
		Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek		82	61	0	1.592	– 1.592
Ontvangsten			21.135	16.565	37.511	21.221	11.003	10.218
		waarvan onder andere:
		Bestuurlijke boetes		5.260	5.341	4.112	4.252	– 140

5. Toelichting op de instrumenten

1. Gezondheidsbescherming

Subsidies

Uitvoering landelijke nota gezondheidsbeleid / Nationaal Programma preventie

Hiervoor is in het onderdeel beleidsconclusies aangegeven wat er op dit terrein in 2015 is bereikt. De gerealiseerde uitgaven op dit instrument bedragen € 2 miljoen. Dat is circa € 2,4 miljoen lager dan het in de begroting geraamde bedrag van € 4,4 miljoen. Het verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door een overboeking van circa € 2 miljoen bij tweede suppletoire wet 2015 naar het instrument Bijdragen aan agentschappen RIVM voor de uitvoering van addtionele opdrachten.

Bijdragen aan agentschappen

Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit

De gerealiseerde uitgaven op dit instrument bedragen € 79,6 miljoen. Dit is € 0,7 miljoen hoger dan het oorspronkelijk geraamde bedrag. In 2015 heeft er een intensivering plaatsgevonden van de leeftijdgrenscontroles ter naleving van de Tabakswet

Belangrijkste financieringsstromen van VWS naar de NVWA 2015
(bedragen x € 1 miljoen)

Beleidsterrein	Bedrag
Voedselveiligheid	42,1
Productveiligheid	13,2
Tabak en alcohol	7,7
Plan van aanpak	10
Overig	6,6
Totaal	79,6

In onderstaande tabel is weergegeven hoe het aantal verloren gegane gezonde levensjaren door voedselinfecties zich ontwikkelt.

Kengetallen voedselveiligheid: Aantal verloren gezonde levensjaren ten gevolge van voedselinfecties door ziekteverwekkende micro-organismen in voedsel in Nederland gegevens 2014

Micro-organismen	Aantal verloren gezonde levensjaren (DALY=Disability Adjusted Life Year)**
	2011	2012	2013	2014
Toxoplasma gondii	2.000	1.950	1.930	1.950
Campylobacter spp.	1.650	1.560	1.430	1.530
Salmonella spp.	680	1.350*	600	500
S. aureus toxine	670	670	670	670
C. perfringens toxine	490	490	490	490
Norovirus	300	300	280	280
Rotavirus	210	185	210	100
B. cereus toxine	100	100	100	100
Listeria monocytogenes	140	90	60	180
STEC O157	56	57	60	60
Giardia spp.	17	14	13	13
Hepatitis-A virus	9	9	8	10
Cryptosporidium spp.	8	8	8	8
Hepatitis-E virus	2	2	2	3
Totaal	6.330	6.780	5.850	5.890

RIVM in verband met wettelijke taken en beleidsondersteuning zorgbreed

De opdrachtverlening 2015 inzake de programma’s aan het RIVM bedraagt € 20,5 miljoen en is € 6,9 miljoen hoger dan oorspronkelijk geraamd. Dat is een gevolg van een groot aantal aanvullende opdrachten waarvoor budget is overgeheveld naar dit instrument.

Bijdrage aan ZBO/RWT

ZonMw voor uitvoering van het preventieprogramma

Op 15 juli 2014 is opdracht gegeven voor de uitvoering van het vijfde preventieprogramma. Met dit programma vergaart ZonMw kennis die bijdraagt aan de doelstellingen van het Nationaal Programma Preventie (NPP) «Alles is Gezondheid...». Verder heeft ZonMw conform de begroting het vierde preventieprogramma uitgevoerd. De middelen (in totaal circa € 2,4 miljoen in 2015) staan verantwoord op artikel 4 Zorgbreed beleid.

2. Ziektepreventie

Subsidies

De gerealiseerde uitgaven op dit instrument bedragen € 207,2 miljoen. Dat is circa € 2,6 miljoen lager dan het in de begroting geraamde bedrag van € 209,8 miljoen. Het verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door diverse mutaties onder andere op het gebied van de antibioticaresistentie, die reeds in de eerste en tweede suppletoire wet 2015 zijn toegelicht.

Kengetallen Deelname aan vaccinatieprogramma, bevolkingsonderzoeken en screeningen in procenten

	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014
1. Percentage deelname aan Rijksvaccinatieprogramma	94,0%	94,5%	95,2%	95,0%	95,4%	95,5%	95,4%	94,8%
2. Percentage deelname aan Nationaal Programma grieppreventie	73,5%	71,5%	70,4%	68,9%	65,7%	62,4%	59,6%	52,8%
3. Percentage deelname aan Bevolkingsonderzoek borstkanker	82,4%	82, 0%	81,5%	80,7%	80,1%	79,7%	79,4%	–
4. Percentage deelname aan Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker	66,6%	66,0%	65,3%	65,5%	66,2%	65,2%	66,2%	64,6%
5. Percentage deelname aan hielprik	99,9%	99,8%	99,8%	99,7%	99,5%	99,5%	99,4%	–

Deze cijfers geven een goede indicatie van de ontwikkelingen op de beleidsterreinen met dien verstande dat de nadruk op geïnformeerde keuze voor deelname ligt en niet op een zo hoog mogelijk percentage. De beschermingsgraad ligt in de praktijk hoger dan het met het deelnamepercentage weergegeven cijfer in verband met bijvoorbeeld de groepsimmuniteit.

Opdrachten

(Vaccin)onderzoek

Zoals gemeld bij eerste suppletoire wet is € 11,8 miljoen overgeboekt naar artikel 10, omdat het vaccinonderzoek, de ontwikkeling van het Respiratoir Syncitium Virus (RSV)-vaccin en het onderzoek naar alternatieven voor dierproeven uitgevoerd wordt door de Stichting Antonie van Leeuwenhoek. Verder heeft bij tweede suppletoire wet een desaldering van € 3,5 miljoen plaatsgevonden voor de terugbetalingsverplichtingen aan het FES-fonds.

Bijdrage aan agentschappen

RIVM: Opdrachtverlening centra

3. Gezondheidsbevordering

Subsidies

Verslavingszorg

De gerealiseerde uitgaven op dit instrument-onderdeel bedragen € 9,2 miljoen. Dat is circa € 1,5 miljoen hoger dan het in de begroting geraamde bedrag van € 7,6 miljoen. Zo heeft het Trimbos-instituut een hogere (instellings) subsidie ontvangen dan geraamd, in verband met incidentele activiteiten. Het Trimbos-instituut heeft in 2015 een belangrijke rol vervuld in de uitvoering van het preventiebeleid op het gebied van alcohol, tabak en drugs. Dit gebeurt onder andere via voorlichting op scholen en via nieuwe media. Trimbos heeft burgers en professionals onder andere via infolijnen van betrouwbare en vraaggerichte informatie voorzien op het gebied van preventie van schadelijk gebruik van drugs, alcohol en tabak. Daarnaast waren subsidies aan de stichting Mainline (0,3 miljoen) en Stichting Informatievoorziening (0,6 miljoen) nog niet meegenomen in de oorspronkelijke raming.

Opdrachten

Communicatie verhoging leeftijdsgrenzen alcohol en tabak

De in de begroting geraamde uitgaven voor communicatie van € 1,1 miljoen worden verantwoord op artikel 10 Apparaatsuitgaven.

Kengetallen Gezondheidsbevordering

	2001	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014
1. Het percentage niet-rokers ≥ 15 jaar	–	72%	73%	72%	73%	76%	76%	76%	74%
2. Overgewicht bij volwassenen ≥ 20 jaar	–	45,7%	47,1%	47,4%	48,2%	48,2%	47,9%	48,2%	50,3%
3. Overgewicht bij kinderen leeftijd 4–20 jaar	–	11,4%	13,4%	13,1%	13,6%	12,8%	13,2%	11,8%	12,5%
4. Het percentage mensen in algemene bevolking (12 jaar en ouder) dat niet zwaar drinkt.	–	89,3%	90,0%	89,6%	89,6%	90,6%	87,1%	87,6%
5. Het percentage 12–15 jarigen dat nog nooit alcoholhoudende drank heeft gedronken	–	25,6%	–	36,5%	35,0%	38,4%	–	–
6. Aantal problematische drugsverslaafden per 1.000 inwoners	3,1	–	1,6	–	–	–	1,3	1,3
7. Aantal spoedeisende hulpbehandelingen in ziekenhuizen door privéongevallen en sportblessures	700.000	650.000	650.000	640.000	600.000	600.000	590.000	480.000
8. Vindpercentage seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) bij de soa-poli’s van de GGD	–	12,7%	13,2%	13,2%	13,7%	14,3%	15,1%	14,7%	15,5%

Bijdragen aan agentschappen

De in de begroting geraamde uitgaven voor de voedsel consumptiepeiling, monitoring, opdrachten, kennisvragen (RIVM) en voor communicatie (afgifte Schengenverklaringen via het CAK) worden verantwoord bij de artikelonderdelen 1 en 2 en op artikel 4 Zorgbreed beleid. De activiteiten zijn conform begroting uitgevoerd.

4. Ethiek

Subsidies

Subsidies abortusklinieken

Conform de begroting zijn subsidies verstrekt aan de abortusklinieken. De uitgaven zijn € 2,9 miljoen hoger als gevolg van de invoering van de normatieve huisvestingscomponent, de indexering van de tarieven en een geringe volumeontwikkeling. Dit is verwerkt in de eerste suppletoire wet.

Bijdrage aan agentschappen

CIBG: Uitvoeringstaken medische ethiek

Aan het CIBG is opdracht verstrekt voor het beheren en verstrekken van gegevens uit het register van de Stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting. Het verschil tussen begroting en realisatie wordt veroorzaakt doordat de werkzaamheden van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie binnen het kerndepartement zijn ondergebracht. Hiervoor zijn bij eerste suppletoire wet middelen overgeboekt naar artikel 10 Apparaatsuitgaven.

Bijdrage aan ZBO/RWT

ZiNL: Rijksbijdrage abortusklinieken

Aan het ZiNL is een financiële bijdrage van € 2,1 miljoen beschikbaar gesteld voor een nabetaling over 2014 als gevolg van het op grond van de regeling «subsidies AWBZ» vaststellen van subsidies aan abortusklinieken.

Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek

De apparaatsuitgaven van de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO) waren in de ontwerpbegroting ten onrechte op artikel 1 geraamd. Bij de eerste en tweede suppletoire wet is dit hersteld door middel van een overboeking van artikel 1 naar artikel 10 (Apparaatsuitgaven, personele en materiële uitgaven SCP en raden).

Ontvangsten

Bestuurlijke boetes

De bestuurlijke boetes zijn nagenoeg conform de begroting gerealiseerd.

Overig

De hogere ontvangsten van € 10,2 miljoen worden voornamelijk veroorzaakt door een niet geraamde ontvangst van € 0,8 miljoen in verband met in 2013 teveel betaalde voorschotten aan abortusklinieken (i.c. vaststelling van de Rijksbijdrage abortusklinieken 2013 aan ZiNL) en een ontvangst van € 5 miljoen in verband met in 2014 teveel betaalde voorschotten voor het Nationaal Programma Grieppreventie (in de tweede suppletoire wet is hier reeds € 4,5 miljoen van verantwoord). Ten slotte is het eigen vermogen van het RIVM met € 8,9 miljoen afgeroomd en als ontvangst geboekt bij opdrachtgever.

Artikel 2 Curatieve zorg

1. Algemene beleidsdoelstelling

Een kwalitatief goed en toegankelijk stelsel voor curatieve zorg tegen maatschappelijk verantwoorde kosten.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister van VWS is verantwoordelijk voor een goed werkend en samenhangend stelsel voor curatieve zorg. De Zorgverzekeringswet vormt samen met de zorgbrede wetten, zoals de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg) en de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi) de wettelijke basis van dit stelsel.

De Minister is verantwoordelijk voor:

Stimuleren:

• – Het bevorderen van de kwaliteit, (patiënt)veiligheid en innovatie in de curatieve zorg.

• – Het ondersteunen van initiatieven op het terrein van de Life Sciences and Health met als doel de beschikbaarheid van medische producten en materialen op termijn te bevorderen.

• – Bevorderen van de uitbreiding van het implantatenregister en het bevorderen van de juistheid, volledigheid en betrouwbaarheid van het implantatenregister.

• – Het ondersteunen van initiatieven om de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de curatieve zorg te garanderen en/of te verbeteren. Belangrijk daarin zijn de initiatieven om verspilling in de zorg tegen te gaan.

• – Het ondersteunen van initiatieven om fraude in de zorg zoveel mogelijk te voorkomen.

• – Het bevorderen van de werking van het stelsel door het systeem van risicoverevening.

Financieren:

• – Het bevorderen van kwalitatief goede zorg door medefinanciering van hoogwaardig oncologisch onderzoek.

• – Verbetering van de kwaliteit van de zorg door financiering van de familie- en vertrouwenspersonen in ggz-instellingen.

• – Het (mede)financieren van het digitale communicatiesysteem voor de zwaailichtsector.

• – Het financieren van initiatieven die bijdragen aan een zorgvuldige orgaandonorwerving in de ziekenhuizen, het onderhouden van het donorregister en het geven van publieksvoorlichting over orgaandonatie.

• – Het financieren van bijwerkingenregistraties ten behoeve van het monitoren van de productveiligheid.

• – Bevorderen van de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg door het deels compenseren van de gederfde inkomsten van zorgaanbieders als gevolg van het verstrekken van zorg aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen.

• – Bevorderen van de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg door het financieren van de zorguitgaven voor kinderen tot 18 jaar.

• – Het financieren van kostencomponenten die een gelijk speelveld verstoren.

Regisseren:

• – Het onderhouden van wet- en regelgeving op het gebied van geneesmiddelen, medische hulpmiddelen, lichaamsmaterialen en bloedvoorziening.

• – Het (door)ontwikkelen van productstructuren op basis waarvan onderhandelingen over bekostiging plaatsvinden.

• – Het bepalen van de normen/criteria, waaraan de registers (bijvoorbeeld BIG-register) die worden bijgehouden om de werking van het stelsel te bevorderen, moeten voldoen.

• – De werking van het zorgverzekeringsstelsel wordt bevorderd door het actief opsporen van onverzekerden en wanbetalers.

3. Beleidsconclusies

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar nagenoeg conform de verwachtingen, zoals vermeld in de begroting.

Kwaliteit

Het afgelopen jaar is onder de vlag van «Kwaliteit loont» een programma gestart, bestaande uit 21 maatregelen, dat moet bijdragen aan het verbeteren van de balans tussen patiënten, verzekeraars en zorgaanbieders en ervoor moet zorgen dat inzetten op kwaliteit ook daadwerkelijk loont (TK 31 765, nr. 153 en 172). Zo is inmiddels geregeld dat de IGZ, afhankelijk van het type zorg, nieuwe zorginstellingen binnen vier weken tot zes maanden na de start bezoekt. Ook is de risicoverevening voor 2016 fors aangepast, waardoor zorgverzekeraars met veel chronisch zieken en gehandicapten een hogere vereveningsbijdrage krijgen. Hierdoor is het voor hen meer lonend om zich ook op deze groep te richten en wordt de positie van deze groep verbeterd. Verder wordt voor patiënten sterk ingezet op verbetering van kwaliteit en het transparant maken van deze kwaliteit. Het is essentieel dat patiënten een weloverwogen keuze kunnen maken voor een zorgaanbieder die het beste bij hem/haar past. Keuzevrijheid voor patiënten en samen beslissen begint bij beschikbare en begrijpelijke informatie over de te leveren zorg. In het kader van het jaar van de transparantie zijn deze acties inmiddels in volle gang. Met deze acties worden stappen gezet die leiden tot een verbetering van kwaliteit van de zorg in al haar facetten.

Hoofdlijnenakkoord MSZ

E-Health

Op talloze plekken zijn mensen bezig om de zorg te verbeteren en vernieuwen. Dit blijkt ook uit de eHealth-monitor die in 2015 door Nictiz en NIVEL is uitgevoerd in opdracht van VWS. In de eHealth voortgangsrapportage (TK 27 529, nr. 134) wordt de aanpak langs vier lijnen uiteen gezet: 1) de juiste informatie op de juiste plek, 2) ruimte voor aanpassing in bekostiging, 3) meer kennis delen en 4) bewustwording vergroten. Hiermee moet de sprong gemaakt worden van tijdelijke en lokale initiatieven naar brede toepassing van waardevolle vormen van eHealth voor alle mensen. Innovatie is en blijft een prioriteit van het beleid van VWS omdat we willen dat de gezondheidszorg klaar is voor de toekomst.

Merkbaar minder regeldruk

In 2015 is in de Kamerbrief «Merkbaar minder regeldruk» (TK 29 515, nr. 364) meerjarig de inzet naar voren gebracht voor het verminderen van de bureaucratie in de zorg. Zo worden gezamenlijk met verzekeraars, huisartsen, NZa en VWS de administratieve lasten voor de huisartsen verminderd (TK 33 578, nr. 18). In een ziekenhuis is met de Kafka-methodiek de ervaren regeldruk op individueel niveau onderzocht om tot slimmere oplossingen te komen. Zie verder beleidsartikel 4 Zorgbreed beleid.

Veiligheid

Verwarde personen

De opvang, zorg en ondersteuning voor verwarde personen heeft in 2015 veel in de belangstelling gestaan. De politie registreert al enkele jaren een stijging (gemiddeld 13% per jaar vanaf 2011) van het aantal incidenten met overlast door personen met verward gedrag (zonder strafbaar feit). Daarnaast trok het Leger des Heils aan de bel omdat zij steeds meer mensen zien met psychische problemen, verslaving en een verstandelijke beperking op straat en in de laagdrempelige opvang die geen behandeling krijgen. Ook de NS en woningcorporaties melden een toename van overlast door verwarde personen.

Dit is een complex probleem, waar rijksoverheid, gemeenten, politie, zorgaanbieders en andere belanghebbenden bij betrokken moeten zijn. Hierover zijn in 2015 diverse brieven aan de Kamer gestuurd (TK 25 424, nrs. 269, 279, 290) met daarin een schets hoe de komende periode dit probleem aangepakt wordt. Essentieel is daarbij de rol van het «aanjaagteam verwarde personen». Dat is in september 2015 ingesteld door de VNG en de ministeries van VenJ en VWS. Dit aanjaagteam past in de lijn van niet alleen beleid maken maar ook ondersteuning bieden in de uitvoering. Het aanjaagteam biedt handvatten aan voor verbetering en ondersteunt de praktijk. Het aanjaagteam is gestart met een inventarisatie van de wijze waarop gemeenten de triage hebben ingericht. Ook is er onderzoek gedaan naar de aard en omvang van de problematiek en zijn thema’s als informatievoorziening, vroegsignalering, preventie, triage en knelpunten bij passende zorg en acceptatie van mensen met verward gedrag in de samenleving, verder uitgewerkt.

Dit heeft geresulteerd in een samenvattende analyse van belangrijkste knelpunten uit de praktijk (TK 25 424, nr. 304). Daarnaast is een eerste stap gezet om invulling te geven aan het begrip «sluitende aanpak». Ook is er een eerste duiding gegeven van achterliggende fundamentele problemen en zijn er maatregelen benoemd die nu al door partijen kunnen worden opgepakt. In de volgende fase wordt de «sluitende aanpak» verder uitgewerkt en zal de focus liggen op het handelingsperspectief en de verantwoordelijkheid van gemeenten als regisseur, zodat zij dit vraagstuk samen met de ketenpartners stevig (blijven) oppakken.

Betaalbaarheid

Dure geneesmiddelen

In 2015 is «de Sluis» ingevoerd. Dit maakt het mogelijk om ook bij dure intramurale geneesmiddelen, die normaal automatisch het pakket instromen, eerst over de prijs te onderhandelen voordat wordt overgegaan tot vergoeding in de Zvw. Verder is in 2015 gewerkt aan het beleid omtrent nieuwe geneesmiddelen. Begin 2016 zal het resultaat van de inspanningen van het afgelopen jaar in de vorm van een nieuwe visie op het geneesmiddelenbeleid aan de Kamer worden gezonden. De uitdaging is en blijft om innovatieve, maar vaak dure geneesmiddelen snel beschikbaar te krijgen voor patiënten die daar op zijn aangewezen, maar wel tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten.

Contracteringsproces

Een belangrijk onderdeel van «Kwaliteit loont» betreft het terugbrengen van balans tussen zorgverzekeraar en zorgaanbieder bij de inkoop van zorg. Op 5 oktober 2015 hebben de partijen gezamenlijk het document «Het roer gaat om» gepubliceerd (TK 33 578, nr. 18) waarin de reeds behaalde resultaten en verbetervoorstellen staan verwoord; er zijn onnodige formulieren afgeschaft, er zijn afspraken over rechten en plichten in het contracteerproces gemaakt en de uitgangspunten voor een nieuw kwaliteitssysteem zijn gelegd. Daarnaast heeft de Autoriteit Consument en Markt (ACM) nieuwe uitgangspunten gepubliceerd voor haar toezicht in de eerstelijnszorg waardoor extra ruimte voor samenwerking is ontstaan. Alles overziend kan geconcludeerd worden dat er het afgelopen jaar de nodige stappen zijn gezet om meer balans in het contracteringsproces bij de inkoop van zorg te brengen. Dit verbeterproces zal komend jaar worden voortgezet.

Kwaliteit en betaalbaarheid GGZ

Toekomstagenda GGZ

Eind november 2015 is de toekomstagenda GGZ door partijen aangeboden (TK 25 424, nr. 292). Hart van de agenda is: een niet vrijblijvende inzet op gepast gebruik en kwaliteit, een bekostigingssystematiek die hierop aansluit en een kwaliteitsstatuut waardoor landelijke afspraken daadwerkelijk effect hebben op het niveau van instellingen en zorgverleners en dus in de zorg aan patiënten. Het komende jaar moet uitwijzen of de gewenste verbetering van de kwaliteit en betaalbaarheid mede onder invloed van deze agenda kan worden gerealiseerd.

4. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2012	2013	2014	2015	2015	2015
Verplichtingen			2.618.694	2.764.564	2.753.584	8.697.819	4.601.620	4.096.199
Uitgaven			2.655.887	2.789.790	2.722.717	4.614.648	4.660.890	– 46.242
1. Kwaliteit en veiligheid				116.315	114.608	118.505	121.332	– 2.827
	Subsidies			110.631	105.024	111.162	112.441	– 1.279
		waarvan onder andere:
		Integraal kankercentrum Nederland		27.830	34.219	34.334	33.736	598
		Nederlands Kanker Instituut		17.254	18.274	17.208	17.222	– 14
		Patiëntveiligheid curatieve zorg		1.366	127	534	725	– 191
		Zwangerschap en geboorte		2.402	1.852	3.574	2.262	1.312
		Registratie en uitwisseling zorggegevens (PALGA)		3.443	3.572	3.264	3.648	– 384
		NICTIZ		4.450	5.105	5.113	5.182	– 69
		Stichting Lareb: bijwerkingenregistratie voor vaccins en teratologie informatie service		1.224	1.385	1.323	1.225	98
		Nederlandse Transplantatie Stichting en regio’s landelijke implementatie pilots orgaandonatie		10.864	9.090	8.413	7.500	913
		Campagne orgaandonatie		0	0	0	1.500	– 1.500
		Nederlandse Transplantatie Stichting		0	3.084	3.033	3.056	– 23
		Regeling Donatie bij leven		0	475	444	600	– 156
		TKI Life Sciences and Health (LSH Plaza)		21.743	17.167	6.855	6.812	43
		Doelmatigheid UMC’s		0	0	0	5.000	– 5.000
		Expertisefunctie ZG		0	0	21.263	21.250	13
	Opdrachten			1.876	6.743	3.855	6.286	– 2.431
		waarvan onder andere:
		Publiekscampagne orgaandonatie		0	0	1.461	1.500	– 39
	Bijdragen aan agentschappen			3.808	2.841	3.488	2.605	883
		waarvan onder andere:
		CIBG: Donorregister		3.571	2.744	2.746	2.484	262
	Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s			0	0	0	0	0
2. Toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg				2.609.284	2.549.096	4.324.964	4.328.326	– 3.362
	Subsidies			12.293	12.029	14.224	12.878	1.346
		waarvan onder andere:
		Eerstelijns gezondheidscentra in VINEX-gebieden		1.312	1.331	1.314	2.000	– 686
		Anonieme e-mental health		785	1.090	925	2.000	– 1.075
		Stichting Patiëntvertrouwenspersoon		4.997	5.085	5.089	4.997	92
		Stichting Familievertrouwenspersoon		1.101	1.114	1.115	1.093	22
		Stichting Ex6		0	0	380	300	80
		Stichting 113 Online		0	0	1.173	1.026	147
	Bekostiging			2.594.090	2.532.710	4.306.800	4.306.800	0
		Rijksbijdrage Zorgverzekeringsfonds voor financiering van verzekerden 18-		2.565.500	2.498.500	2.470.800	2.470.800	0
		Rijksbijdrage dempen premie ten gevolgen van HLZ		0	0	1.804.000	1.804.000	0
		Zorg illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen		0	33.045	32.000	32.000	0
	Opdrachten			1.858	3.142	2.670	6.777	– 4.107
		waarvan onder andere:
		Programma Verspilling in de zorg		0	115	129	300	– 171
		Curatieve GGZ		0	0	410	604	– 194
		Programma Goed Geneesmiddelen Gebruik		0	0	0	1.750	– 1.750
		Wet verplichte GGZ		0	0	35	1.385	– 1.350
	Bijdragen aan agentschappen			1.043	1.215	1.270	1.253	17
		CIBG: WPG/GVS/APG		1.043	1.215	1.270	1.253	17
	Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s			0	0	0	618	– 618
		ZiNL: Uitvoering Compensatie kosten van zorg illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen		0	0	0	618	– 618
3. Bevorderen werking van het stelsel				64.191	59.013	171.179	211.232	– 40.053
	Subsidies			3.226	353	37.183	125.480	– 88.297
		waarvan onder andere:
		Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen		232	331	1.085	341	744
		Overgang integrale tarieven medisch-specialistische zorg		0	0	35.920	125.000	– 89.080
	Bekostiging			3.144	4.191	0	0	0
	Inkomensoverdrachten			35.757	32.241	113.098	28.169	84.929
		Overgangsregeling FLO/VUT ouderenregeling ambulancepersoneel		35.713	32.241	25.297	28.169	– 2.872
		Erasmus MC		0	0	85.000	0	85.000
		Compensatie softenonslachtoffers		0	0	171	0	171
	Opdrachten			2.566	4.014	4.746	3.968	778
		waarvan onder andere:
		Risicoverevening		1.179	1.139	1.857	1.390	467
		Uitvoering zorgverzekeringstelsel		335	313	361	421	– 60
	Bijdragen aan agentschappen			19.498	18.214	16.152	23.808	– 7.656
		CJIB: Onverzekerden en wanbetalers		19.498	18.214	16.152	23.808	– 7.656
	Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s			0	0	0	25.704	– 25.704
		SVB en Zorginstituut Nederland: Onverzekerden en wanbetalers		0	0	0	10.663	– 10.663
		Zorginstituut Nederland: Doorlichten pakket		0	0	0	15.041	– 15.041
	Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken			0	0	0	4.103	– 4.103
		VenJ: Bijdrage C2000		0	0	0	4.103	– 4.103
Ontvangsten			92.490	78.105	81.998	98.455	45.853	52.602
		waarvan onder andere:
		Wanbetalers		66.343	69.681	85.785	44.800	40.985

5. Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Voor het aangaan in 2015 van de verplichtingen van de rijksbijdrage Zorgverzekeringsfonds voor de financiering van verzekerd 18- en de rijksbijdrage dempen premie ten gevolgden van HLZ voor 2016 is verplichtingenbudget overgeheveld van 2016 naar 2015 (circa € 4,1 miljard).

1. Kwaliteit en veiligheid

Subsidies

Zwangerschap en geboorte

De Minister heeft het College Perinatale Zorg (CPZ) een aanvullende subsidie gegeven om te komen tot versnelling van de implementatie in de regionale praktijk en tot verbinding van initiatieven (zoals het ZonMw programma, Healthy Pregnancy 4All, PWD, PAN, PRN). Deze extra activiteiten zijn neergelegd in twee Kamerbrieven die in juni 2014 aan de Kamer zijn gestuurd. Bij het AO in november 2014 is daar nog aan toegevoegd: het maken van een plan van aanpak preconceptiezorg. Daarnaast heeft de fusie van de Stichting Perinatale registratie Nederland en de Stichting Perinatale Audit extra uitgaven gegenereerd. Tot slot worden de ontwikkelingen naar integrale geboortezorg door het RIVM gemonitord waarvoor eveneens extra uitgaven zijn gedaan.

Nederlandse Transplantatie Stichting en regio’s landelijke implementatie pilots orgaandonatie en campagne orgaandonatie

Aan de zeven orgaandonatieregio’s en de Nederlandse Transplantatiestichting werden voor € 7,1 miljoen aan subsidies verstrekt voor het voortzetten van de activiteiten in ziekenhuizen, die moeten leiden tot een zo goed mogelijke donorwerving in ziekenhuizen. Het betreft hierbij de uitrol van de pilot die de donorwervingsstructuur in ziekenhuizen verbetert en het beschikbaar hebben van zelfstandige uitnameteams met anesthesiologen en operatieverpleegkundigen. Drie projecten voor het verkrijgen van meer organen bij non-heartbeating donoren in de UMC Groningen, Nijmegen en Maastricht kregen voor een bedrag van € 1,3 miljoen subsidie. Bij deze activiteit worden ook de middelen ingezet die bij de begroting zijn opgenomen onder de campagne orgaandonatie in ziekenhuizen.

Doelmatigheid UMC’s

Om de kwaliteit en de doelmatigheid van de zorg binnen de UMC’s te bevorderen is het Citrienfonds opgericht. Met dit fonds zal de NFU projecten starten die gedurende de komende vijf jaar moeten bijdragen aan een duurzame gezondheidszorg. Een van deze projecten is het initiatief «registratie aan de bron». ZonMw coördineert dit traject. Deze uitgaven worden verantwoord onder artikel 4 Zorgbreed beleid.

Bijdrage aan agentschappen

CIBG: Donorregister

De kosten van het Donorregister bedroegen € 2,7 miljoen in 2015. Het aantal geregistreerden steeg in 2015 naar 5.865.831. Van de geregistreerden geeft 61,4% toestemming (al dan niet met beperkingen), laat 12% de keuze aan derden over en geeft 26,6% geen toestemming.

2. Toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg

Subsidies

Anonieme e-mental health

Voor deze subsidieregeling is jaarlijks een budget beschikbaar van € 2 miljoen. Dit budget is niet volledig uitgeput aangezien er minder aanvragen zijn ingediend die voldoen aan de subsidie-eisen.

Opdrachten

Programma goed Geneesmiddelen Gebruik

Het programma Goed Geneesmiddelen Gebruik wordt door ZonMw uitgevoerd. ZonMw wordt gefinancierd vanuit artikel 4 Zorgbreed beleid. Het budget van € 1,2 miljoen voor dit programma is hierdoor overgeheveld naar artikel 4.

Wet verplichte GGZ

Door vertraging die het WvGGZ wetstraject in 2015 heeft opgelopen zijn er minder kosten gemaakt dan oorspronkelijk was geraamd.

3. Bevorderen werking van het stelsel

Subsidies

Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen

De Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen (SKGZ) verzorgt doelgroepgerichte voorlichting aan onverzekerden en wanbetalers Zvw om deze groepen te wijzen op hun plicht zich te verzekeren dan wel de nominale Zvw-premie te betalen. Zo wordt een bijdrage geleverd aan het terugdringen van het aantal wanbetalers en onverzekerden. De bijdrage 2015 was in de VWS-begroting 2015 begroot op € 0,3 miljoen, maar is in 2015 verhoogd naar in circa € 1,1 miljoen. De aanvullende subsidie is verleend ten behoeve van intensivering van het project «voorlichting, advies en hulp in het kader van het terugdringen van het aantal wanbetalers en onverzekerden zorgverzekeringen 2013» dat wordt uitgevoerd door Zorgverzekeringslijn.nl.

Overgang integrale tarieven medisch-specialisitische zorg

Voor vrijgevestigde medisch specialisten is een subsidieregeling ingesteld om de financiële belemmeringen te verminderen om voor een dienstverband met het ziekenhuis of zbc te kiezen. In de begroting 2015 is hiervoor dit jaar € 125 miljoen beschikbaar gesteld. Het beroep op de subsidieregeling is in 2015 € 89,1 miljoen lager dan geraamd.

Inkomenoverdrachten

Erasmus MC

In een bindend advies is de schadevergoeding die VWS aan Erasmus MC moet betalen vanwege het niet nakomen van twee toezeggingen uit 2009 vastgesteld op € 235,9 miljoen (ultimo 2014). Erasmus MC lijdt schade als gevolg van handelingen en investeringen die het zonder de toezeggingen niet zou hebben verricht respectievelijk gedaan. Erasmus MC heeft op basis van de toezeggingen een nieuwbouwproject met een onrendabele top (lasten ongedekt door relevante inkomsten) ondernomen en zou zonder de toezeggingen een dergelijk nieuwbouwproject niet hebben uitgevoerd (zie TK 25 268, nrs. 120 en 126). VWS heeft in 2015 € 85 miljoen betaald en zal in 2016 en 2017 het resterende deel betalen. Aangezien de schadevergoeding die VWS aan Erasmus MC moet betalen wordt betaald vanuit de VWS-begroting, zijn de hiervoor gereserveerde middelen overgeheveld naar de VWS-begroting. Ze blijven behoren tot het BKZ (begrotingsgefinancierde BKZ-uitgaven).

Bijdragen aan agentschappen

CJIB: Onverzekerden en wanbetalers

Door achterblijvende kosten voor de gerechtsdeurwaarders zijn de uitvoeringskosten naar beneden bijgesteld.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

SVB en Zorginstituut Nederland: Onverzekerden en wanbetalers

De aanpak van onverzekerden en wanbetalers wordt door het Zorginstituut Nederland uitgevoerd. Het budget hiervoor is overgeboekt naar artikel 4 Zorgbreed beleid.

Kengetallen onverzekerden en wanbetalers Zorgverzekeringswet

Stand 31 december jaar t	2011	2012	2013	2014	2015
Aantal onverzekerden	57.965	31.681	28.740	29.454	22.432
Aantal wanbetalers	303.797	298.716	316.006	327.334	312.037

Zorginstituut Nederland: Doorlichten pakket

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

VenJ: Bijdrage C2000

VWS draagt 4,5% bij aan de exploitatiekosten van het digitale communicatiesysteem voor de hulpverleningsdiensten, C2000. Daarmee is het aandeel van de ambulancezorg gedekt. Deze kosten zijn structureel (€ 4,1 miljoen). Dit bedrag wordt jaarlijks via een begrotingsmutatie overgeboekt naar het Ministerie van Veiligheid en Justitie.

Ontvangsten

Wanbetalers

Als gevolg van een hoger inningspercentage zijn de ontvangsten het hele jaar hoger uitgekomen dan geraamd. Het hogere inningspercentage is onder andere het gevolg van aangescherpt beleid van Zorginstituut Nederland. Zo is Zorginstituut Nederland overgegaan op het meervoudig opvragen inkomensbronnen, zodat bronheffing vaker mogelijk is.

Artikel 3 Langdurige zorg en ondersteuning

1. Algemene beleidsdoelstelling

Een stelsel voor maatschappelijke ondersteuning en langdurige zorg dat ieder mens in staat stelt om zijn leven zo lang mogelijk zelf in te vullen, waarbij ondersteuning en zorg worden aangeboden op grond van de complexiteit van de zorgvraag én de kwetsbaarheid van de burger. Er wordt gestreefd naar welbevinden en een afname van de afhankelijkheid van ondersteuning en zorg. Dit alles tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten.

Met de hervorming van de langdurige zorg (HLZ) is de weg ingeslagen naar een meer integrale doelstelling op het terrein van ondersteuning en langdurige zorg. Het doel is (verder) mogelijk te maken dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen wonen. Vaak zal ondersteuning van het eigen sociale netwerk of (gemeentelijke) thuiszorgvoorzieningen nodig zijn. Als het thuis niet langer gaat, moeten er goede instellingen zijn waar oog is voor het individu en de kwaliteit van leven. Daarnaast zijn de hervormingen nodig vanwege de financiële houdbaarheid van de langdurige zorg. In de afgelopen decennia is de AWBZ overbelast geraakt; teveel zaken die we ook zelf zouden kunnen regelen, worden uit de collectieve middelen betaald (TK 30 597, nr. 296).

Uitgangspunten bij de hervorming van de langdurige zorg zijn:

• 1. Uitgaan van wat mensen (nog) wel kunnen in plaats van wat zij niet kunnen. Kwaliteit van leven (welbevinden) staat voorop.

• 2. Als ondersteuning nodig is, wordt allereerst gekeken naar het eigen, sociale netwerk van betrokkenen en wordt de hulp dichtbij georganiseerd.

• 3. Voor wie – ook met steun van de omgeving – niet (meer) zelfredzaam kan zijn, is er altijd (op participatie gerichte) ondersteuning en/of passende zorg.

• 4. De meest kwetsbare mensen krijgen recht op passende zorg en verblijf in een nieuwe volksverzekering, de Wet langdurige zorg (Wlz).

De veranderingen in de hervorming van de langdurige zorg kunnen niet los van elkaar worden gezien. Een betere zorgverlening bij de Wmo 2015 of de wijkverpleging kan ertoe leiden dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen en omgekeerd: als meer mensen thuis blijven wonen, zal er meer gebruik worden gemaakt van extramurale zorg en ondersteuning. De monitoring en evaluatie zal daarom ook integraal worden aangepakt (waarbij ook op de afzonderlijke wetten naar het effect zal worden gekeken). Hierbij zal worden gekeken naar:

• 1. Doelbereik. Wat willen we bereiken en hoe effectief is het beleid?

• 2. Verschuivingen in gebruik en uitgaven. Wat zijn ontwikkelingen in gebruik en uitgaven op deelterreinen? Zijn er verschuivingen tussen domeinen? Kunnen we deze ontwikkelingen en verschuivingen verklaren?

• 3. Beleid. Welke ontwikkelingen in het beleid en percepties bij gemeenten, burgers, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en zorgkantoren kunnen die verschuivingen in gebruik en uitgaven nader verklaren?

De gegevens van de monitoring van de Wmo 2015 worden gebaseerd op de data die worden verzameld voor de verantwoording van het gemeentelijke beleid en ook worden gebruikt in het kader van de monitor sociaal domein.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister is verantwoordelijk voor:

Stimuleren:

• – De Minister stimuleert zelfredzaamheid en participatie om iedereen in staat te stellen zijn leven zo lang mogelijk zelf in te vullen. Zo nodig wordt daarbij ondersteuning en/of zorg geboden, rekening houdend met het eigen sociale netwerk, de complexiteit van de zorgvraag en de kwetsbaarheid van de betreffende burger.

• – De Minister stimuleert de ontwikkeling en brede verspreiding van kennis, waaronder goede voorbeelden en innovaties op het gebied van langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning en initiatieven om de kwaliteit en het innoverend vermogen van de zorg en de ondersteuning te versterken.

Financieren:

• – De Minister draagt zorg voor het financieren van de Wlz, de Wmo 2015, de integratie-uitkering Wmo/huishoudelijke verzorging, de decentralisatie-uitkeringen vrouwenopvang en maatschappelijke opvang, verslavingsbeleid en openbare geestelijke gezondheidszorg. In dit begrotingsartikel zijn de begrotingsuitgaven voor de langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning opgenomen. De premie-uitgaven en ontvangsten op het terrein van de langdurige zorg en ondersteuning komen aan bod in het hoofdstuk Financieel Beeld Zorg (FBZ).

• – De Minister is (mede)financier door onder meer de rijksbijdrage in de kosten van kortingen (BIKK) in de Wlz en door het financieren van partijen die een belangrijke rol vervullen binnen het stelsel, zoals het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) en Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE).

Regisseren:

• – De Minister is verantwoordelijk voor een goed werkend en samenhangend stelsel voor maatschappelijke ondersteuning en langdurige zorg.

• – De Minister stelt de wettelijke kaders van de Wmo 2015 en de Wlz vast en stuurt voorts door het maken van bestuurlijke afspraken en het monitoren van de uitkomsten. De minister is daarnaast verantwoordelijk voor de uitvoering van het bovenregionaal sociaal-recreatief vervoer en het afwikkelen van de regeling maatschappelijke ondersteuning betreffende het mantelzorgcompliment die per 1 januari 2015 beëindigd is.

3. Beleidsconclusies

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar nagenoeg conform de verwachtingen zoals vermeld in de begroting.

Transitie Hervorming Langdurig Zorg (HLZ)

Op 1 januari 2015 zijn de Wmo 2015 en de Wlz in werking getreden. Door de hervorming van de langdurige zorg is de basis voor een cliëntgericht stelsel gelegd, waarin op financieel houdbare wijze passende zorg en ondersteuning beschikbaar is, gericht op participatie en bescherming van de meest kwetsbaren. In 2015 is de continuïteit van zorg gewaarborgd gebleven. Dit is gebeurd dankzij de grote inzet en het verantwoordelijkheidsbesef bij gemeenten, verzekeraars, professionals, cliëntondersteuners, het netwerk rondom de cliënt en de cliënt zelf. Er is echter ook een aantal aandachtspunten. Sommige hebben betrekking op de langere termijn, sommige op de korte termijn. Voor de langere termijn lopen diverse acties om de hervorming van de langdurige zorg te evalueren. Zo zullen vanaf 2016 in het kader van de evaluatie 2015–2018 van de hand van het SCP diverse deelrapporten over specifieke thema’s verschijnen. De Tweede Kamer is in 2015 periodiek geïnformeerd over de voortgang door middel van de voortgangsrapportages HLZ (de laatste voortgangsrapportage van 2015: TK 34 104, nr. 83).

Pgb-trekkingsrechten

Dementie

Op 7 juli 2015 heeft het kabinet in de brief «Samenleven met dementie» beleid geformuleerd voor het zo lang mogelijk behouden van de kwaliteit van leven van mensen met dementie en hun mantelzorgers (TK 25 424; 30 169, nr. 281). De tweede helft van 2015 stond in het teken van de voorbereiding en implementatie van de verschillende beleidsonderdelen. Er is zodoende invulling gegeven aan het realiseren van de in de beleidsbrief neergelegde doelstellingen.

Nationaal Programma Palliatieve Zorg

In 2015 is het Nationaal Programma Palliatieve Zorg (NPPZ) van start gegaan. Het nationaal programma staat een samenhangende ontwikkeling van zorg, onderzoek en onderwijs voor. Het doel van deze investering in palliatieve zorg is dat zowel patiënten als professionals beter zicht hebben op beschikbare vormen van zorg en mogelijke ondersteuning in de laatste levensfase dat kwalitatief goede zorg wordt geboden, de organisatie van de zorg wordt verbeterd en dat er nog meer betrokkenheid komt bij de ondersteuning van mensen in hun laatste levensfase, mantelzorgers en vrijwilligers. Het kabinet heeft daartoe vanaf 2015 voor minimaal 6 jaar € 8,5 miljoen per jaar uitgetrokken. Met dit budget is in 2015 het nieuwe ZonMw programma Palliantie. Meer dan zorg» opgestart en zijn de eerste 19 projecten geselecteerd en van start gegaan. In 2015 zijn ook 7 consortia palliatieve zorg opgericht, waarin netwerken palliatieve zorg, de academische expertisecentra en het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) samenwerken. Ten slotte is een stuurgroep ingesteld die verantwoordelijk is voor het volgen en borgen van 13 concrete doelstellingen die tot de versterking van de palliatieve zorg moeten leiden. Op 12 januari 2015 is de Tweede Kamer per brief nader geïnformeerd over de totstandkoming van het ZonMw programmavoorstel en de lancering van het NPPZ (TK 29 509, nr. 48). Voorst is de Tweede Kamer per brief van 11 mei 2015 geïnformeerd over de opzet van het NPPZ, het programma «Palliantie. Meer dan Zorg» en de totstandkoming van de consortia palliatieve zorg (TK 29 509, nr. 50). Met het NPPZ is een impuls gegeven aan de kwaliteit van de zorg in de laatste levensjaren van mensen.

Waardigheid en Trots

In 2015 is het plan Waardigheid en Trots «Liefdevolle zorg voor onze ouderen» gepresenteerd. In het plan wordt de samenwerking tussen cliënt, zijn naasten en de professionals centraal gesteld. Dat wil zeggen dat zorg moet aansluiten bij de wensen en mogelijkheden van de cliënt, met warme betrokkenheid van familie en naasten: waardigheid. En zorg wordt met plezier geleverd door gemotiveerde verzorgenden, verpleegkundigen en behandelaars. Zorg moet voldoen aan hun beroepsstandaard en geleverd worden in een prettige, beschermde woonomgeving: beroepstrots.

Omtrent de voortgang van het plan heeft de Tweede Kamer twee voortgangsrapportages ontvangen, waarvan de laatste op 13 november 2015 is verzonden (TK 31 765, nr. 171). In deze rapportage is aangegeven welke resultaten zijn geboekt, zoals het ruimte bieden aan ruim 150 verpleeghuizen die best practice willen worden, het IGZ toezicht op de zorgaanbieders met een hoog risico voor ontoereikende zorg, de start van het nieuwe kwaliteitskader en de afschaffing van de CQ-index. Ook is ingegaan op de bestuurlijke afspraken omtrent de inzet van de extra middelen voor een zinvolle daginvulling voor ouderen in verpleeghuizen en deskundigheidsbevordering van de professionals die werken in de verpleeghuizen.

Mantelzorg en vrijwilligers

De rol van mantelzorgers en vrijwilligers bij de ondersteuning van mensen in hun eigen omgeving wordt groter. De ondersteuning van mantelzorgers is daarom in 2015 verder versterkt. De Toekomstagenda Informele zorg en Ondersteuning en het programma «In voor Mantelzorg» hebben ertoe bijgedragen het samenspel tussen formele en informele zorg in de praktijk te ondersteunen. Veel professionals, instellingen en koepelorganisaties zijn daardoor actief bezig beide vormen van zorg en ondersteuning beter op elkaar af te stemmen. Voor meer informatie over het SCP onderzoek naar informele zorg, de eindrapportage van het programma «In voor Mantelzorg» en de Toekomstagenda Informele Zorg en Ondersteuning wordt verwezen naar de voortgangsbrief informele zorg die begin 2016 aan de Tweede Kamer wordt verzonden (TK 30 169, nr. 43).

Op 7 december 2015 zijn als waardering voor de inzet van vrijwilligers de landelijke (Meer dan handen) vrijwilligersprijzen uitgereikt.

Stelsel van hulp en opvang voor alle slachtoffers van geweld in huiselijke kring

Vanaf 2015 is structureel € 10 miljoen toegevoegd aan de decentralisatie-uitkering vrouwenopvang voor een kwaliteitsimpuls aan het stelsel van hulp en opvang voor slachtoffers van geweld in huiselijke kring. De wethouders van de centrumgemeenten vrouwenopvang hebben in 2015 hun verantwoordelijkheid hierin genomen door onder meer gezamenlijk voor voldoende crisisopvang te zorgen. Daarnaast is afgesproken om op basis van een door de Federatie Opvang en de VNG in 2015 ontwikkelde basisnorm, te werken aan een basiskwaliteit in de vrouwenopvang. Deze basiskwaliteit zal in 2018 volledig zijn gerealiseerd. In 2015 hebben de Veilig Thuis-organisaties, de per 1 januari 2015 samengevoegde meldpunten kindermishandeling en steunpunten huiselijk geweld, hard gewerkt aan de opbouw van hun organisatie zodat er regionaal één duidelijke plek is om advies te vragen en meldingen te doen over vermoedens van zowel kindermishandeling als huiselijk geweld. VWS heeft hiertoe een ondersteuningsprogramma van de VNG gefinancierd. In december 2015 werd duidelijk dat het fundament is gelegd maar dat een forse doorontwikkeling van de VT-organisaties noodzakelijk is. VWS pakt dit samen met de VNG en het Ministerie van Veiligheid en Justitie op. De Tweede Kamer wordt periodiek over de ontwikkelingen in de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties (GIA) geïnformeerd. Derhalve wordt voor de meest recente ontwikkelingen verwezen naar de laatste aanvullende voortgangsrapportage van 9 februari 2016 (28 345 nr. 132).

Ouderenmishandeling

Op 15 juli 2015 is de Voorzetting Actieplan «Ouderen in veilige handen» aan de Tweede Kamer aangeboden (TK 28 345/31 015, nr. 136). Het plan heeft grote steun gekregen. Rondom financiële uitbuiting is het Startdocument Brede Alliantie «Veilig financieel ouder worden» opgesteld. De follow-up van de activiteiten uit het Actieplan is in 2015 voorbereid en kan daarmee in 2016 starten.

Ratificatie VN Verdrag Handicap

Op 12 juni 2015 is de Tweede Kamer per brief geïnformeerd over de implementatie van het VN Verdrag Handicap ten behoeve van de verdere behandeling van de wetsvoorstellen in het kader van de ratificatie van het VN Verdrag Handicap (TK 33 990/33 992 (R2034), nr. 9). Dit plan van aanpak is opgesteld met draagvlak van de maatschappelijke partijen. De Tweede Kamer heeft eind januari 2016 met de benodigde wetsvoorstellen ingestemd.

4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2012	2013	2014	2015	2015	2015
Verplichtingen			5.638.535	4.085.519	4.479.923	7.052.568	3.578.197	3.474.371
Uitgaven			5.633.924	4.055.646	4.560.102	3.604.436	3.578.197	26.239
1. Participatie en zelfredzaamheid van mensen met beperkingen				188.010	188.367	113.809	124.899	– 11.090
	Subsidies			25.465	34.667	31.381	28.187	3.194
		waarvan onder andere:
		Movisie		8.106	8.198	8.204	8.102	102
		Mezzo		3.159	3.200	3.262	3.160	102
		Siriz (opvang specifieke groepen)		0	0	1.518	1.500	18
		Transitie en transformatie		0	0	3.971	3.895	76
		Wmo-werkplaatsen		0	0	2.685	2.605	80
		Vilans (In voor mantelzorg)		0	0	2.379	2.379	0
	Bekostiging			0	0	0	432	– 432
	Inkomensoverdrachten			87.285	87.555	20.867	28.000	– 7.133
		Mantelzorgcompliment		87.285	87.555	20.867	28.000	– 7.133
	Opdrachten			59.431	63.376	60.329	66.271	– 5.942
		waarvan onder andere:
		Bovenregionaal gehandicaptenvervoer		55.458	59.648	55.645	60.513	– 4.868
	Garanties			12.720	0	0	0	0
	Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s			3.109	2.769	1.232	2.009	– 777
		SVB: uitvoering Regeling maatschappelijke ondersteuning		3.109	2.769	1.232	2.009	– 777
	Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken			0	0	0	0	0
2. Zorgdragen voor langdurige zorg tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten				3.867.636	4.371.735	3.490.627	3.453.298	37.329
	Subsidies			182.392	229.472	79.651	189.802	– 110.151
		waarvan onder andere:
		Centrum Indicatiestelling Zorg		104.461	122.180	0	87.272	– 87.272
		Trekkingsrechten pgb		0	11.671	0	2.500	– 2.500
		Vilans		5.253	5.315	5.158	5.186	– 28
		Centrum Consultatie en Expertise (CCE)		11.110	10.767	11.194	10.522	672
		InVoorZorg (IVZ)		19.414	30.205	22.541	17.539	5.002
		Joodse en Indische instellingen		0	0	2.593	2.600	– 7
		Subsidieregeling vrijwillige palliatieve zorg		19.589	19.035	15.514	15.510	4
		Subsidies netwerken palliatieve zorg		0	0	3.478	3.440	38
		Nationaal Programma palliatieve zorg		0	0	0	6.600	– 6.600
		Kwaliteitsverbetering palliatieve zorg		1.470	1.942	2.171	1.690	481
		Transitie HLZ		0	6.055	6.336	8.000	– 1.664
	Bekostiging			3.679.200	4.136.300	3.250.000	3.250.000	0
		Bijdrage in de kosten van kortingen (BIKK)		3.679.200	4.136.300	3.250.000	3.250.000	0
	Opdrachten			3.832	3.260	4.188	10.741	– 6.553
		waarvan onder andere:
		Informatievoorziening zorg en ondersteuning (IZO)		2.725	1.441	599	3.558	– 2.959
		Transitie HLZ		0	485	1.481	2.200	– 719
	Bijdragen aan agentschappen			2.212	2.703	2.735	2.735	0
	Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s			0	0	154.053	20	154.033
		Uitvoeringskosten SVB PGB trekkingsrechten		0	0	76.241	0	76.241
		ZiNL: Wlz-brede zorgregistratie		0	0	0	20	– 20
		Centrum Indicatiestelling Zorg				77.811	0	77.811
Ontvangsten			7.320	7.723	9.404	2.755	3.441	– 686

5. Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Voor het in 2015 aangaan van de verplichting voor de bijdrage in de kosten van kortingen (BIKK) voor 2016 is verplichtingenbudget overgeheveld van 2016 naar 2015 (circa € 3,4 miljard).

1. Participatie en zelfredzaamheid van mensen met beperkingen

Subsidies

Movisie

Het kennisinstituut Movisie heeft in 2015 circa € 8,2 miljoen aan subsidie ontvangen voor de ondersteuning van gemeenten en instellingen voor een adequate uitvoering van de Wmo en aanpalende terreinen door middel van het verzamelen, verrijken, valideren en verspreiden van kennis.

Mezzo (mantelzorgondersteuning)

De vereniging Mezzo heeft subsidie ontvangen voor het versterken van de kwaliteit van de mantelzorgondersteuning (circa € 3,3 miljoen).

Opvang specifieke groepen

Voor een impuls voor de hulp aan onbedoeld zwangeren en tienermoeders heeft Siriz in totaal een subsidie van circa € 1,5 miljoen ontvangen. Deze impuls is een gevolg van het amendement Van der Staaij c.s. (TK 33 750-XVI, nr. 17).

Subsidies

Transitie en transformatie

De middelen (in totaal circa € 4 miljoen) zijn ingezet voor de ondersteuning van gemeenten, aanbieders, verzekeraars en cliënten- en patiëntenorganisaties (onder andere Nederlandse Patiënten en Consumenten Federatie € 2,3 miljoen) bij transitie en transformatie.

Wmo-werkplaatsen

In totaal is in 2015 circa € 2,7 miljoen gesubsidieerd voor de Wmo-werkplaatsen. Dit zijn regionale samenwerkingsverbanden van hogescholen en lectoraten, gemeenten en zorg- en welzijnsinstellingen, gericht op praktijkonderzoek en deskundigheidsbevordering op het terrein van maatschappelijke ondersteuning. In totaal worden enkele duizenden (aankomende) beroepsbeoefenaren en ambtenaren getraind en bijgeschoold in de kennis die ze nodig hebben voor een goede uitvoering van de Wmo 2015.

Informele zorg

Met een subsidie aan Vilans voor de uitvoering van het programma In voor Mantelzorg is ingezet op een beter samenspel tussen formele en informele zorg (circa € 2,4 miljoen). Mezzo heeft een subsidie ontvangen (€ 0,4 miljoen) voor het project Werk en mantelzorg waarmee een betere combinatie van werk en mantelzorg wordt gestimuleerd.

Inkomensoverdrachten en bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Sociale verzekeringsbank (SVB) ten behoeve van het mantelzorgcompliment

De regeling mantelzorgcompliment is per 2015 stopgezet. Het totaalbedrag van de betaling van de tot en met 2014 toegekende mantelzorgcomplimenten en de uitvoering hiervan door de SVB komt in 2015 neer op een bedrag van circa € 20,9 miljoen. De realisatie is minder dan begroot. Dit is toegelicht in de eerste suppletoire begroting VWS (TK 34 210-XVI, nr. 2).

Onderstaande figuur geeft het aantal door de Sociale Verzekeringsbank verstrekte mantelzorgcomplimenten per boekjaar weer.

Opdrachten

Bovenregionaal gehandicaptenvervoer (BRV)

Mensen met een mobiliteitsbeperking konden ook in 2015 gebruikmaken van het bovenregionaal sociaalrecreatief vervoer (ook bekend als Valys) per (deel)taxi. De totale uitgaven bedroegen circa € 55,6 miljoen in 2015. Dit is minder dan begroot als gevolg van het minder aantal gemaakte kilometers voor het bovenregionaal gehandicaptenvervoer dan geraamd is. Het budget is hiertoe bij de tweede suppletoire wet 2015 reeds neerwaarts bijgesteld (TK 34 350-XVI, nr. 2).

In 2015 was de klanttevredenheid over het BRV onverminderd hoog en stabiel. Over het geheel genomen waarderen pashouders het reizen met het BRV met een 8,6, zie onderstaande tabel.

2. Zorgdragen voor langdurige zorg tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten

Subsidies

Centrum Indicatiestelling Zorg

Het CIZ verzorgt de onafhankelijke en regelgebonden indicatiestelling voor de Wlz. Per 2015 fungeert het CIZ als zelfstandig bestuursorgaan (ZBO). Het eerste jaar als ZBO stond in het teken van afronding van de transitie als gevolg van de herziening langdurige zorg en consolidatie van de nieuwe werkwijze. De transitie heeft in eerste instantie geleid tot extra (frictie)kosten. De totale kosten komen neer op circa € 77,8 miljoen. In de tweede suppletoire wet van VWS (TK 34 350-XVI, nr. 2) is reeds toegelicht dat het CIZ vanaf 2015 een bijdrage als ZBO ontvangt. Een deel van de middelen is daarom overgeboekt naar het instrument Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s en een deel is vrijgevallen omdat door de transitie van de AWBZ naar de Wlz.

Trekkingsrechten pgb

Voor de Wmo 2015, de Jeugdwet en de Wlz is vanaf 2015 sprake van trekkingsrechten pgb. Een bedrag van € 2,5 miljoen is niet tot besteding gekomen. Het overgrote deel (€ 2 miljoen) betreft dit de reservering die is getroffen voor de compensatieregeling pgb.

Vilans

Vilans is het kenniscentrum voor de langdurige zorg. Vilans werkt aan de beschikbaarheid van een kennisinfrastructuur voor professionals in de langdurige zorg. Vilans heeft hiertoe een subsidie van circa € 5,2 miljoen ontvangen.

Stichting Centrum Consultatie en Expertise (CCE)

De stichting CCE (Centrum voor Consultatie en Expertise) heeft een subsidie van circa € 11,2 miljoen ontvangen voor diverse activiteiten rond het hanteerbaar maken van probleemsituaties bij cliënten in de langdurige zorg die kampen met ernstige en aanhoudende gedragsproblemen.

Programma «InVoorZorg!»

Zorgaanbieders, cliëntenorganisaties, gemeenten en zorgverzekeraars, en zorgkantoren zijn als gevolg van de hervorming van de langdurige zorg in andere verhoudingen tot elkaar komen te staan. Om deze reden is het programma «InVoorZorg!» zo aangepast dat het ook samenwerkingsverbanden van genoemde partijen kon ondersteunen bij de transitie. Het programma «InVoorZorg!» (circa € 22,5 miljoen) heeft zorgorganisaties geholpen hun werkprocessen in te richten met het oog op de toekomst. In de tweede suppletoire begroting van VWS (TK 34 350-XVI, nr. 2) is reeds toegelicht dat op het budget voor In VoorZorg! in verband met een temporisering van de uitgaven niet alle middelen (€ 4,6 miljoen) tot besteding komen die bij de eerste suppletoire wet 2015 zijn bijgeboekt (€ 9,6 miljoen).

Joodse en Indische instellingen

In de langdurige zorg en de curatieve geestelijke gezondheidszorg ontving een aantal Joodse en Indische instellingen, in aanvulling op de reguliere bekostiging, budgettoeslagen. Deze toeslagen ontvingen zij in verband met de specifieke problematiek van de eerste generatie Joodse en Indische oorlogsgetroffenen van de Tweede Wereldoorlog. Vanwege de veranderingen in de bekostiging in de Zvw en AWBZ konden deze budgettoeslagen vanaf 1 januari 2015 niet op de huidige wijze worden voortgezet. Gezien de «bijzondere solidariteit» met deze doelgroepen is besloten de budgettoeslagen niet te beëindigen, maar om te zetten in subsidies. Het gaat in totaal om circa € 2,6 miljoen.

Palliatieve zorg

Ook in 2015 zijn instellingssubsidies verstrekt aan organisaties voor vrijwillige palliatieve zorg en netwerken palliatieve zorg. Het gaat hierbij om een exploitatiecomponent en, voor wat betreft palliatieve terminale zorg in een bijna-thuis-huis en in een high care hospice, tevens om een huisvestingscomponent. Daarnaast was vanuit de subsidieregeling palliatieve zorg eveneens een bijdrage mogelijk voor de coördinatie van de netwerken palliatieve zorg. Het gaat in 2015 in totaal om circa € 19 miljoen.

In 2015 is het Nationaal Programma Palliatieve Zorg van start gegaan. Zie tevens onder beleidsconclusies. Het gaat om een bedrag van € 6,6 miljoen. Het budget bij het Nationaal Programma Palliatieve Zorg is gedeeltelijk overgeheveld naar artikel 4 Zorgbreed beleid en er is een deel van het budget vrijgevallen. Deze mutatie is reeds toegelicht in de tweede suppletoire wet 2015 (TK 34 350-XVI, nr. 2).

Subsidies en opdrachten

Transitie HLZ

De middelen zijn ingezet ter ondersteuning van de regio’s het aanstellen van ambassadeurs (vliegende brigade), monitoring, communicatie en onderzoek. Een bedrag van totaal circa € 2,4 miljoen is niet tot besteding gekomen omdat deze uitgaven pas in 2016 tot besteding zullen komen.

Bekostiging

Bijdrage in kosten van kortingen (BIKK)

De BIKK is een rijksbijdrage die is ingesteld om de lagere premieopbrengst van de Wlz als gevolg van de grondslagverkleining van de Wlz bij de invoering van het nieuwe belastingstelsel in 2001 te compenseren (circa € 3,3 miljard).

Opdrachten

Informatievoorziening zorg en ondersteuning (IZO)

Op het terrein van de informatievoorziening zorg en ondersteuning is een aantal producten afgerond en zijn projecten uitgevoerd met als doel het bevorderen van de standaardisering van gegevensuitwisseling Wmo 2015 en Wlz, vereenvoudiging en modernisering van de Wlz-brede zorgregistratie (AZR) en beheer en verdere optimalisatie van de webvoorziening Regelhulp. In 2015 zijn diverse producten en projecten afgerond en/of overgedragen aan (uitvoerings)organisaties, waaronder het CAK en het Zorginstituut (in totaal circa € 3 miljoen).

Bijdragen aan agentschappen

Bijdrage aan agentschap CIBG voor de WTZi

Het CIBG verleent toelatingen aan zorginstellingen in het kader van de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi). De bijdrage in 2015 bedroeg circa € 2,7 miljoen.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Uitvoeringskosten SVB pgb trekkingsrechten

Aan de SVB is in 2015 in totaal een bijdrage beschikbaar gesteld van € 76,2 miljoen in verband met uitvoeringskosten in het kader van pgb trekkingsrechten, waarvan € 75,1 miljoen betrekking heeft op uitvoeringsjaar 2015. Zie ook de toelichting in de tweede suppletoire wet 2015 (TK 34 350-XVI, nr. 2).

Centrum Indicatiestelling Zorg

Het CIZ verzorgt de onafhankelijke en regelgebonden indicatiestelling voor de Wlz. De totale kosten komen neer op circa € 77,8 miljoen.

Artikel 4 Zorgbreed beleid

1. Algemene beleidsdoelstelling

Het scheppen van randvoorwaarden om het zorgstelsel te laten werken zodat de kwaliteit, de toegankelijkheid en de betaalbaarheid van de zorg voor de burger is gewaarborgd.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister bevordert de werking van het stelsel door partijen in staat te stellen hun rol te spelen en door belemmeringen weg te nemen die een goede werking van het stelsel in de weg staan. Daar waar publieke belangen in het geding zijn, die niet voldoende door (partijen in) het stelsel behartigd kunnen worden, bevordert de Minister dat deze belangen worden behartigd.

Stimuleren:

• – Subsidieregeling voor organisaties van patiënten en gehandicapten, zodat deze mensen geholpen worden hun rol in het stelsel te spelen.

• – Stimuleren van de juiste kwaliteit van zorgopleidingen en een logische opleidingsmatrix met de juiste samenhang tussen opleidingen.

• – Bevorderen van een logische beroepenstructuur, gebaseerd op competenties nodig voor de invulling van de huidige en toekomstige zorgvraag en gericht op samenwerking.

• – Stimuleren van beschikbaarheid van voldoende gekwalificeerd zorgpersoneel.

• – Bevorderen van kwaliteit van individuele zorgverlening.

• – Creëren randvoorwaarden om innoverend vermogen van de gezondheidszorg te waarborgen.

• – Stimuleren van gezondheidsonderzoek en het gebruik van ontwikkelde kennis (o.a. ZonMw).

• – Vervullen van een coördinerende rol op het terrein van de bestrijding van zorgfraude en onrechtmatige declaraties. Er wordt ingezet op het realiseren van de totstandkoming, implementatie en monitoring van een ketenaanpak voor preventie, toezicht, opsporing en vervolging op het gebied van fraude en oneigenlijk gebruik in de zorg.

• – Verstrekken van subsidies aan vijf jeugdstichtingen in Caribisch Nederland.

Financieren:

• – Financieren van het Stagefonds.

• – Bijdrage leveren aan regionaal arbeidsmarktbeleid.

• – Bijdrage leveren aan stimulering van de kwaliteit van opleiden en invulling geven aan een adequate beroepenstructuur.

• – Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls personeel ziekenhuiszorg.

• – Subsidieregeling opleidingen publieke gezondheidszorg.

• – Financieren van de zorg in Caribisch Nederland.

Regisseren:

• – Zorgen voor adequate wet- en regelgeving die positie patiënt versterkt en privacy en beveiliging zeker stelt.

• – Bewaken van de totstandkoming en het vasthouden van een toekomstgericht opleidingscontinuüm, met juiste kwaliteit en gewenste instroom.

• – Monitoren en sturen van de totstandkoming en het vasthouden van een innovatieve, kwalitatieve beroepenstructuur.

• – Constant optimaliseren van de inhoud en uitvoering van de Wet BIG.

• – Zorg voor prikkels gericht op kwaliteitsverbetering, normen voor kwaliteit en transparantie.

• – Opstellen van wetgeving waarin taken van NZa, ZiNL en andere organisaties worden vastgelegd.

• – Bevorderen dat het aanbod van zorg in Caribisch Nederland wordt verbeterd tot een voor Europees Nederland aanvaardbaar niveau.

• – Inzetten op de totstandkoming, implementatie en monitoring van een ketenaanpak voor preventie, toezicht, opsporing en vervolging op het gebied van fraude, oneigenlijk gebruik en onrechtmatig declareren in de zorg. Voorbeelden van activiteiten zijn het met alle betrokkenen uitvoeren van fraudetoetsen op nieuwe wet- en regelgeving en ingrijpende wijzigingen in bekostigingssystemen, het vergroten van kennis over (preventie van) fraude en het verkennen en optimaliseren van de opsporingsfunctie voor de zorg.

• – Via de directie jeugd en gezinsvoogdij Caribisch Nederland het bieden van goede jeugdgezondheidszorg, opvoedingsondersteuning, seksuele educatie, gezinsvoogdij en het aanpakken van kindermishandeling.

3. Beleidsconclusies

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar nagenoeg conform de verwachtingen, zoals vermeld in de begroting.

Positie cliënt

De positie van cliënten in de zorg ten opzichte van zorgaanbieders was voor verbetering vatbaar, onder meer op het terrein van de afhandeling van klachten en geschillen (EK 32 402-F). Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van een nieuwe wet op dit terrein. Op 6 oktober 2015 heeft de Eerste Kamer de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) aangenomen, die 1 januari 2016 in werking is getreden (TK 32 402). Tevens is in 2015 gestart met voorbereidingen voor diverse (communicatie-)activiteiten die de inwerkingtreding in 2016 ondersteunen.

In 2015 is het artikelonderdeel Positie cliënt doorgelicht en in combinatie hiermee is het Beleidskader subsidiëring patiënten- en gehandicaptenorganisaties (pg-organisaties) geëvalueerd. De doorlichting en kabinetsreactie hierop is op 27 januari 2016 naar de Tweede Kamer gestuurd (TK 32 772, nr. 10). Bij de beleidsdoorlichting is gekeken naar de beleidsvorming, de doeltreffendheid en de doelmatigheid van het gevoerde beleid. Conclusie van het rapport is dat het beleid doelmatig is en redelijk doeltreffend. De onderzoekers bevelen aan door te gaan met het huidige beleid en doen een aantal suggesties voor verbetering van het huidige Beleidskader subsidiëring pg-organisaties. Om de positie van de cliënt verder te versterken vraagt een aantal trends zoals individualisering en vermaatschappelijking van de zorg voor de lange termijn actie vanuit de pg-organisaties. Hierover gaan we met de pg-organisaties, maar ook met andere stakeholders in gesprek.

Opleidingen beroepenstructuur en arbeidsmarkt

Het jaar 2015 heeft in het teken gestaan van de verbetering van de aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs. Het zorgpact dat afgelopen jaar met veel enthousiasme en draagvlak van start is gegaan om de samenwerking tussen regionale zorgaanbieders, onderwijsinstellingen en overheid te stimuleren, geeft hier uitdrukking aan. Inmiddels zijn vijf regionale zorgpacten gesloten en zijn 28 koplopers als goed voorbeeld van duurzame samenwerking aangemerkt.

De commissie zorgberoepen en opleidingen van het Zorginstituut heeft in april 2015 haar advies over de ontwikkeling van de zorgvraag en de gevolgen voor de beroepsuitoefening gepubliceerd (TK 29 282, nr. 221). In het najaar 2016 volgt het advies met de consequenties voor het opleiden.

In het najaar 2015 is het wetsvoorstel modernisering tuchtrecht Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (hierna: Wet BIG) voorgelegd ter internetconsultatie. De evaluatie van de Wet BIG is aanleiding geweest voor dit wetsvoorstel. De in de evaluatie geconstateerde verbeterpunten rondom herkenbaarheid van de zorgverlener, voorbehouden handelingen, cosmetische sector en het tuchtrecht worden met dit wetsvoorstel aangepakt.

In november 2015 is het eindrapport van het evaluatieonderzoek Experiment artikel 36a Wet BIG met de physician assistant en de verpleegkundig specialist aangeboden aan de Tweede Kamer. De Minister heeft in haar reactie aangegeven de conclusies en aanbevelingen van dit onderzoek te volgen en de beroepen physician assistant en verpleegkundig specialist definitief in de Wet BIG te regelen.

Met het wetsvoorstel BIG komen er meer maatregelen om de veiligheid van mensen die cosmetische ingrepen ondergaan beter te beschermen. Zo mogen schoonheidsspecialisten niet injecteren en laserbehandelingen worden voorbehouden handelingen. Met deze wijzigingen krijgt de Inspectie voor de Gezondheidszorg meer mogelijkheden om toezicht te houden op de cosmetische sector. In aanvulling daarop heeft in de zomer van 2015 de Minister de slogan «Kijk uit. Jezelf mooier maken kan lelijk uitpakken. Een geslaagde ingreep begint bij een goede arts.» gelanceerd. Ook is er een website geopend www.rijksoverheid.nl/cosmetische-ingrepen waar mensen betrouwbare informatie kunnen vinden over cosmetische ingrepen.

Op 4 december 2015 heeft het kabinet met de FNV, CNV en gemeenten afspraken gemaakt over een gezamenlijke aanpak voor het creëren van nieuw perspectief voor langdurige zorg en ondersteuning en verantwoord marktgedrag (TK 29 282, nr. 238). Dit houdt onder andere in dat er nieuwe functies komen voor ondersteuning van mensen thuis, waarbij huishoudelijke hulp bijvoorbeeld wordt gecombineerd met vormen van begeleiding en persoonlijke verzorging. Daarvoor worden structureel extra middelen vrijgemaakt. Daarnaast zullen in de Wmo 2015 extra waarborgen worden vastgelegd voor goede arbeidsvoorwaarden voor medewerkers en de verantwoordelijkheid van werkgevers.

Om de werkgevers en werknemers te ondersteunen bij de aanpak van agressie en geweld is in 2015 een extra impuls gegeven aan het actieplan Veilig werken in de zorg, zodat nog meer instellingen zich konden aanmelden voor een traject gericht op de juridische aanpak van veroorzakers van agressie. Ruim 70 instellingen konden hierdoor een verbeterslag maken in hun anti-agressie beleid. Ook kon een verbetering van de juridische aanpak van agressie en geweld in zorginstellingen worden gerealiseerd in samenwerking met politie en justitie.

Kwaliteit, transparantie en kennisontwikkeling

Het Jaar van de Transparantie (TK 32 620, nr. 149) is een middel om Samen beslissen in de praktijk te versnellen. Dit kan immers alleen als patiënten beschikken over de juiste informatie. Daarom zijn in het Jaar van de Transparantie stappen gezet die onomkeerbaar tot een betere informatievoorziening in de zorg moeten leiden. Allereerst voor patiënten, maar ook voor zorgaanbieders en zorgverzekeraars. In het kader van de kwaliteit- en doelmatigheidsagenda worden de 30 belangrijkste aandoeningen doorgelicht waardoor er versneld kwaliteitsinformatie beschikbaar komt. Met de sector zijn hierover afspraken gemaakt (zie ook de beleidsconclusies bij artikel 2 onder Hoofdlijnenakkoord MSZ). Daarnaast worden 300 richtlijnen van wetenschappelijke verenigingen toegevoegd aan het Register van het Kwaliteitsinstituut. Deze worden voorzien van begrijpelijke informatie voor patiënten. Voor deze maatregelen zijn extra middelen beschikbaar gesteld. Zie voor uitgebreide informatie de tweede voortgangsrapportage die in december naar de Kamer is gestuurd (TK 31 765, nr. 169).

In 2015 is extra ingezet op het verminderen van de regeldruk in de zorg. In 2015 is in de Kamerbrief «Merkbaar minder regeldruk» (TK 29 515, nr. 364) meerjarig de inzet naar voren gebracht. Enkele eerste mooie resultaten zijn het gezamenlijk met verzekeraars, huisartsen, NZa en VWS verminderen van de administratieve lasten voor de huisartsen (TK 33 578, nr. 18). Deze aanpak is uitgerold naar de rest van de eerstelijnszorg (TK 29 515, nr. 372).

Ook is in een ziekenhuis met de Kafka-methodiek de ervaren regeldruk op individueel niveau onderzocht om tot slimmere oplossingen te komen en is de Innovatieplaats Cure gelanceerd, een experiment om (domeinoverstijgende) zorgaanbieders te ondersteunen om regelarme werkwijzen in de praktijk te brengen (TK 29 515, nr. 371). Daarnaast is een enquête gehouden onder zorgprofessionals over de vraag welke overheidsregels zij als overbodig ervaren of vereenvoudigd kunnen worden (TK 29 515, nr. 368). Zoals afgesproken in het AO regeldruk cure zal mede aan de hand van genoemde trajecten de aanpak van de regeldruk in de zorg in 2016 met grote voortvarendheid worden voortgezet.

Inrichten uitvoeringsactiviteiten

De aanbevelingen uit de evaluatie naar de regulering van de Wet marktordening gezondheidszorg en de NZa en het rapport van de commissie Borstlap zijn opgepakt (TK 25 268, nr. 87). Doel hiervan is om de NZa duidelijker te profileren als een robuuste en onafhankelijke toezichthouder. Dit is deels uitgewerkt in het wetsvoorstel herpositionering taken NZa en deregulering (een aanpassing van de Wet marktordening gezondheidszorg). Dit wetsvoorstel wordt naar verwachting in het eerste kwartaal van 2016 naar de Tweede Kamer gestuurd.

In de voortgangsrapportage NZa (TK 25 268, nr. 131) is de Kamer geïnformeerd over de voortgang van de verbeteringen onder andere op het gebied van personeelsbeleid, integriteit en informatievoorziening en informatiebeveiliging, die worden doorgevoerd bij de NZa.

Zorg, welzijn en jeugdzorg Caribisch Nederland

In 2015 zijn verdere verbeteringen gerealiseerd in het administratieve beheer bij het Zorgverzekeringskantoor (ZVK). In 2015 beschikte het Zorgverzekeringskantoor daartoe voor het eerst over een adequate verzekerdenadministratie en een volwaardig ICT-systeem. In 2015 is voorts vooruitgang geboekt met het afsluiten van contracten met de zorgaanbieders.

De verbetering van de zorg op basis van het advies van de commissie Goedgedrag is in 2015 doorgezet conform het advies, binnen de vastgestelde financiële kaders. Zo heeft zich in 2015 een lichte daling van het aantal medische uitzendingen voorgedaan en zijn ook de kosten per uitzending enigszins gedaald.

De focus voor de jeugd lag ook in 2015 op het bieden van goede basisvoorzieningen en het voortbouwen op de verbeteringen die de laatste jaren in dit kader zijn gedaan. Voorbeelden zijn de verbetering van de jeugdgezondheidszorg en het bieden van opvoedingsondersteuning.

Fraude

Fraude en fouten in de zorg ondermijnen de solidariteit binnen ons zorgstelsel. Het tegengaan van fouten en fraude in de zorg heeft daarom continue aandacht. VWS heeft in nauw overleg met zorgaanbieders, zorgverzekeraars, handhavingspartners en organisaties van patiënten en cliënten het programmaplan Rechtmatige Zorg: aanpak fouten en fraude 2015–2018 opgesteld dat op 27 maart 2015 aan de Tweede Kamer is aangeboden (TK 28 828, nr. 89). Een gezamenlijke aanpak door de gehele keten staat daarbij centraal. Er wordt ingezet op de totstandkoming en monitoring van een ketenaanpak voor preventie, controle en handhaving op het gebied van de aanpak van fouten en fraude in de zorg.

In de begroting is vanaf 2015 € 10 miljoen structureel beschikbaar gesteld voor het verscherpen van het toezicht en de fraudebestrijding in de zorg. Deze middelen zijn in 2015 hoofdzakelijk besteed aan het uitbreiden van de capaciteit bij de NZa, het OM en ISZW, zodat meer toezichttrajecten en opsporingsonderzoeken kunnen plaatsvinden.

In de vierde voortgangsrapportage Rechtmatige Zorg, die in oktober 2015 aan de Tweede Kamer is aangeboden (TK 28 828, nr. 93), zijn de activiteiten en behaalde resultaten ten aanzien van de versterking van rechtmatige zorg over het afgelopen jaar nader toegelicht. Het gaat hierbij onder andere om het versterken van de rechtmatige zorg in het gemeentelijke domein door middel van subsidiëring van een expertteam fraudepreventie en handhaving bij de VNG. Om kennis op te doen en te delen zijn er in 2015 diverse bijeenkomsten geweest waar partijen uit de hele keten vertegenwoordigd waren waaronder een succesvol congres over rechtmatige zorg met bijna 300 deelnemers. Ook vanuit zorgaanbieders, zorgverzekeraars, maar ook toezichthoudende en handhavende partijen worden diverse initiatieven ontwikkeld die de rechtmatigheid van de zorg bevorderen.

4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2012	2013	2014	2015	2015	2015
Verplichtingen			748.883	578.564	715.427	1.146.830	757.515	389.315
Uitgaven			1.832.888	815.589	697.803	873.245	779.740	93.505
1. Positie cliënt				33.238	26.045	24.556	25.790	– 1.234
	Subsidies			28.142	21.501	17.890	20.355	– 2.465
		Patiënten- en gehandicaptenorganisaties		27.814	21.080	17.463	19.927	– 2.464
		Overig positie cliënt		327	422	427	428	– 1
	Opdrachten			3.763	3.678	5.466	4.155	1.311
		waarvan onder andere:
		Ondersteuning cliënt organisaties		3.581	3.139	3.144	4.000	– 856
	Bijdragen aan agentschappen			1.333	866	1.200	1.280	– 80
		waarvan onder andere:
		CIBG: Landelijk Meldpunt Zorg		1.333	366	1.000	1.000	0
2. Opleidingen, beroepenstructuur en arbeidsmarkt				354.735	253.067	389.110	369.118	19.992
	Subsidies			334.307	242.099	373.060	359.914	13.146
		waarvan onder andere:
		Kwaliteitsimpuls categorale en algemene ziekenhuizen		0	48.353	135.468	134.588	880
		Stageplaatsen zorg / Stagefonds		105.926	110.400	109.950	110.409	– 459
		Publieke Gezondheidszorgopleidingen		15.093	16.054	16.634	20.603	– 3.969
		Vaccinatie stageplaatsen zorg		3.789	3.869	4.504	3.850	654
		Opleiding tot verpleegkundig specialist/physician assistant		21.744	20.718	19.433	37.010	– 17.577
		Opleiding tot ziekenhuisarts		1.606	2.489	6.142	628	5.514
		Capaciteitsorgaan		1.664	1.689	1.656	1.599	57
		Regionaal arbeidsmarktbeleid		7.500	7.813	7.949	7.500	449
		Veilig werken in de zorg		2.575	3.138	4.248	3.196	1.052
		Individualisering opleidingsduur en «dedicated» schakeljaar				3.501	3.700	– 199
	Opdrachten			2.379	2.649	4.619	609	4.010
		Arbeidsmarktonderzoek				2.042	0	2.042
	Bijdragen aan agentschappen			16.963	8.319	11.431	7.930	3.501
		waarvan onder andere:
		CIBG: Bijdrage voor onder andere UZI-register, BIG-register, SVB-Z		16.001	8.319	11.431	6.500	4.931
	Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s			1.086	0	0	665	– 665
		waarvan onder andere:
		Zorginstituut Nederland: sectie Zorgberoepen en opleidingen		0	0	0	665	– 665
3. Kwaliteit, transparantie en kennisontwikkeling				119.318	109.189	124.203	108.239	15.964
	Subsidies			5.293	5.287	7.711	5.014	2.697
		waarvan onder andere:
		Nivel		5.093	5.187	5.835	5.014	821
		Jaar van de transparantie		0	0	1.805	0	1.805
	Opdrachten			48	60	226	0	226
	Bijdragen aan agentschappen			2.123	2.099	2.535	2.240	295
		waarvan onder andere:
		CIBG: JMV		708	845	750	800	– 50
		RIVM: Zorgbalans		623	0	0	650	– 650
	Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s			111.854	101.743	113.731	100.985	12.746
		ZonMw: programmering		105.673	101.743	113.731	100.985	12.746
		ZonMw: exploitatie		6.181	0	0	0	0
4. Inrichten uitvoeringsactiviteiten				215.717	220.856	227.614	185.486	42.128
	Subsidies			256	426	80	51	29
		Uitvoering Wtcg		256	426	80	51	29
	Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s			212.894	216.019	225.008	182.807	42.201
		CAK		98.319	102.156	100.916	82.076	18.840
		NZA		46.844	47.120	52.756	46.541	6.215
		Zorginstituut Nederland		64.004	62.928	67.738	50.767	16.971
		CBZ		1.204	892	898	906	– 8
		CSZ		2.523	2.923	2.700	2.517	183
	Opdrachten			2.568	4.411	2.526	2.628	– 102
		waarvan onder andere:
		TNO centrum Zorg en Bouw		2.398	3.507	2.367	2.370	– 3
		Uitvoering Wtcg		170	169	156	152	4
5. Zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland				92.580	87.895	106.717	87.007	19.710
	Subsidies			0	21	0	0	0
	Bekostiging			92.580	87.874	106.717	87.007	19.710
		waarvan onder andere:
		Zorg en welzijn		88.033	86.265	104.083	85.632	18.451
		Jeugdzorg		4.547	1.610	2.634	1.375	1.259
6. Voorkomen oneigenlijk gebruik en aanpak fraude				0	748	1.044	4.100	– 3.056
	Subsidies			0	494	444	2.500	– 2.056
	Opdrachten			0	254	600	1.600	– 1.000
Ontvangsten			33.922	20.251	32.300	36.609	4.858	31.751

5. Toelichting op de instrumenten

1. Positie cliënt

Subsidies

Patiënten/ en gehandicaptenorganisaties

De uitgaven voor subsidieverstrekking aan patiënten- en gehandicaptenorganisaties zijn circa € 2,5 miljoen lager dan geraamd. Dit komt omdat de raming gebaseerd was op meer organisaties dan aan welke uiteindelijk instellingssubsidies zijn verstrekt, er minder projectsubsidies zijn verstrekt dan aan vouchers beschikbaar waren gesteld en een reservering voor bezwaar en beroep niet hoefde te worden aangesproken.

2. Opleidingen, beroepenstructuur en arbeidsmarkt

Subsidies

Publieke Gezondheidszorgopleidingen

De instroom in met name de opleiding tot jeugdarts is lager dan geraamd op basis van het advies van het Capaciteitsorgaan. Met veldpartijen is in 2015 een traject gestart om de instroom te stimuleren.

Opleiding tot verpleegkundig specialist/physician assistant

Ziekenhuizen zijn terughoudend in het beschikbaar stellen van stageplaatsen voor studenten Physician Assistant (PA) en Verpleegkundig Specialist (VS), mede vanwege de onduidelijkheid over de consequenties van de invoering van de integrale bekostiging. Hierdoor wordt het beschikbare budget niet helemaal uitgeput. De laatste jaren is er sprake van een geleidelijke stijging van het aantal vervulde opleidingsplaatsen PA en VS, elk jaar circa 50 plaatsen meer. VWS heeft de NVZ en NFU gevraagd te stimuleren dat ziekenhuizen voldoende stageplaatsen beschikbaar stellen.

Opleiding tot ziekenhuisarts

De subsidie-uitgaven voor de opleiding tot ziekenhuisarts zijn hoger uitgevallen dan oorspronkelijk is geraamd. Er is een traject gestart om de continuïteit van de opleiding te waarborgen tot het moment dat de uitkomsten van de evaluatie bekend zijn en er een beslissing kan worden genomen door VWS of de opleiding wel/geen onderdeel wordt van de beschikbaarheidsbijdrage als reguliere bekostiging van opleidingen. De opleiding tot ziekenhuisarts is niet opgenomen in de begroting 2015, maar is wel aan de Tweede Kamer gemeld (TK 34 000-XVI, nr. 33).

Veilig werken in de zorg

In 2015 is een extra impuls gegeven aan het actieplan Veilig werken in de zorg (€ 1 miljoen). De extra middelen zijn vooral ingezet voor de ondersteuningsregeling Veilig Werken in de Zorg (€ 0,7 miljoen), waardoor ruim zeventig extra instellingen een verbeterslag kunnen maken in hun anti-agressiebeleid. Daarnaast is de sector Maatschappelijk Opvang aangesloten bij de regeling en zijn er extra activiteiten ondernomen zoals regionale bijeenkomsten, een groot landelijk symposium en verbeteracties voor de juridische aanpak van agressie en geweld door zorginstellingen.

Opdrachten

Arbeidsmarktonderzoek

Bij de eerste suppletoire wet is via een technische herschikking € 10,1 miljoen overgeheveld naar arbeidsmarktonderzoek. Van de € 10,1 miljoen heeft € 2 miljoen betrekking op arbeidsmarktonderzoek en het resterende deel is bestemd voor andere opdrachten op het terrein van opleidingen en arbeidsmarkt, zoals gemeld in de tweede suppletoire wet.

Bijdragen aan agentschappen

CIBG: Bijdrage voor onder andere UZI-register, BIG-register, SVB-Z

Zoals gemeld in de tweede suppletoire wet 2015 is de bijdrage aan het CIBG hoger dan oorspronkelijk geraamd door hogere opdrachten voor onder andere UZI optimalisatie (€ 4,9 miljoen).

3. Kwaliteit, transparantie en kennisontwikkeling

Subsidies

Jaar van de transparantie

In het kader van het Jaar van de Transparantie is € 1,8 miljoen aan subsidies uitgegeven aan de Federatie Medisch Specialisten, de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra en de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

ZonMw: programmering

Conform de begroting heeft ZonMw diverse projecten en onderzoeken op het gebied van gezondheid, preventie en zorg laten uitvoeren. Per saldo zijn de uitgaven € 12,8 miljoen hoger dan begroot. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat bij eerste suppletoire wet € 12,9 miljoen aan het budget is toegevoegd door onder andere overboekingen vanuit artikel 2 in verband met de uitvoering van het programma Citrienfonds (€ 4,5 miljoen) en vanuit artikel 6 voor de Sportimpuls (€ 6,9 miljoen).

4. Inrichten uitvoeringsactiviteiten

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

CAK

Voor onder andere Schengenverklaringen, eigen bijdrage Jeugd en extra uitvoeringskosten door nieuwe wet- en regelgeving (onder andere Modulair Pakket Thuis (MPT)) is budget overgeboekt vanuit diverse andere artikelen. Het gevolg hiervan is dat het budget fors hoger is uitgevallen.

Daarnaast hebben het CAK, het Zorginstituut Nederland (ZiNL) en het Ministerie van VWS voorbereidingen getroffen om de regelingen die gericht zijn op burgers over te hevelen van het ZiNL naar het CAK. Met name de overheveling van de ICT heeft veel aandacht gekregen.

NZa

Aan de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) is € 6,2 miljoen extra beschikbaar gesteld voor onder meer de integratie van de publieke taken van DBC-O en verbeteringen op het gebied van ICT, HRM en integriteit.

ZiNL

Aan Zorginstituut Nederland (ZiNL) is € 17 miljoen extra beschikbaar gesteld voor onder meer de uitvoeringskosten van de regelingen bijzondere groepen (verdragsgerechtigden, wanbetalers, onverzekerden, illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen, gemoedsbezwaarden). Aan onderzoek is uiteindelijk circa € 4 miljoen niet uitgegeven.

5. Zorg, Welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland

Bekostiging

Zorg, Welzijn en Jeugd

De uiteindelijke realisatie in 2015 is circa € 19,7 miljoen hoger uitgevallen dan het oorspronkelijk geraamde bedrag van € 87 miljoen. De uitgaven voor de zorg zijn per saldo € 18,5 miljoen hoger uitgevallen dan geraamd en die voor jeugd € 1 miljoen. Deze verschillen worden voor ruim € 10 miljoen verklaard door een bijstelling van het budget als gevolg van de duurdere dollar in 2015. Het restant van de hogere uitgaven wordt verklaard door een aantal verschillende oorzaken. Een verwachte daling van de kosten van het ziekenhuis op Bonaire is niet volledig gerealiseerd, de geraamde daling van de uitgaven voor medische uitzendingen is minder dan verwacht (aantal is wel gedaald), het opzetten van de psychiatrische en verslavingszorg valt iets duurder uit dan verwacht en op een aantal kleinere posten is de raming ook overschreden. De bijstelling van het budget is overigens reeds verantwoord en opgenomen in de eerste suppletoire wet 2015.

6. Fraude

Subsidies en opdrachten

De bijstelling bij het voorkomen van oneigenlijk gebruik en de aanpak van fraude heeft verschillende oorzaken. In de eerste plaats heeft er in 2015 een technische herverdeling plaatsgevonden tussen de instrumenten. Dit leidde tot een verhoging van het instrument opdrachten respectievelijk een verlaging van het instrument subsidies bij eerste suppletoire wet 2015. Bij de tweede suppletoire wet 2015 is deze herverdeling gedeeltelijk gecorrigeerd. De lagere realisatie bij de opdrachten dan oorspronkelijk begroot hangt grotendeels samen met middelen die voor de uitvoering van het beleid zijn overgeboekt naar andere artikelen en andere begrotingen. Zo hebben er onder andere overboekingen plaatsgevonden naar het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en Veiligheid en Justitie (VenJ) in verband met de intensivering van de strafrechtelijke handhaving. Daarnaast zijn middelen overgeboekt in verband met de inzet ten behoeve van het Expertisecentrum Zorgfraudebestrijding (EZb). Ook zijn de uitgaven voor onder andere het EZb en de ontwikkeling van en communicatie over het programmaplan Rechtmatige Zorg in 2015 lager dan oorspronkelijk begroot en heeft er een intertemporele compensatie plaatsgevonden van 2015 naar 2017. Ten slotte komt een deel van de subsidies met betrekking tot de aanpak van fraude in het gemeentelijk domein pas in 2016 tot besteding.

Ontvangsten

Als gevolg van de overschrijding van de zogenaamde overlooppost is € 13,5 miljoen ontvangen van ZonMw. Deze overlooppost is bedoeld om fluctuaties in de liquiditeitsbehoefte op te vangen als gevolg van vertragingen c.q. versnellingen binnen een programma.

Artikel 5 Jeugd

1. Algemene doelstelling

Kinderen in Nederland groeien gezond en veilig op, ontwikkelen hun talenten en doen mee aan de samenleving.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

Ouders/verzorgers zijn primair verantwoordelijk voor de opvoeding en verzorging van hun kinderen. Als ouders of het ondersteunende sociale netwerk hun rol niet kunnen vervullen, is er een taak weggelegd voor de overheid om jeugdigen met de juiste hulp (maatwerk) naar een zelfstandige toekomst te leiden. Kinderen, die in hun ontwikkeling worden bedreigd, moeten passende hulp krijgen en indien nodig in bescherming worden genomen.

Met de invoering van de Jeugdwet op 1 januari 2015 zijn gemeenten bestuurlijk en financieel verantwoordelijk voor de ondersteuning, hulp en zorg van jeugdigen (jeugdhulp) die voorheen viel onder de Wet op de jeugdzorg, de Zorgverzekeringswet (jeugd-geestelijke gezondheidszorg) en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (zorg voor jeugdigen met een verstandelijke beperking). De Minister is systeemverantwoordelijk voor het gedecentraliseerde stelsel van jeugdhulp (jeugdstelsel). De Minister is verantwoordelijk voor het wettelijk kader (Jeugdwet) en aanspreekbaar op de algemene publieke doelen als toegankelijkheid, kwaliteit, doelmatigheid en doeltreffendheid van het jeugdstelsel.

De Minister is verantwoordelijk voor:

Stimuleren:

• – Faciliteren van de verschillende actoren (gemeenten, jeugdhulpaanbieders, cliënten, jeugdprofessionals) opdat ze hun verantwoordelijkheid (kunnen) nemen om de maatschappelijke doelen van het jeugdstelsel te realiseren.

• – Stimuleren dat de kwaliteit en veiligheid in de jeugdhulp geborgd worden door verdere professionalisering en het stellen van kwaliteitseisen.

• – Bevorderen van een effectieve aanpak van kindermishandeling, onder andere door de uitvoering van het Actieplan aanpak kindermishandeling 2012–2016 «Kinderen Veilig».

• – Het stimuleren van gemeenten om perspectief te bieden aan kwetsbare jongeren door verbetering van de samenhang in beleid en uitvoering tussen zorg, school en werk.

• – Een landelijke kennisinfrastructuur voor beleidsontwikkeling, -implementatie en zorgvernieuwing en hierbij gemeenten en het veld van jeugdhulp de ruimte geven om de eigen aanpak verder te ontwikkelen.

Financieren:

• – Financieren van de gemeenten via het Gemeentefonds (integratie-uitkering sociaal domein) i.v.m. hun verantwoordelijkheid voor jeugdhulp op grond van de jeugdwet.

• – Uitvoeren van de Regeling vergoeding bijzondere transitiekosten Jeugdwet.

• – Uitvoeren van de Subsidieregeling schippersinternaten.

Regisseren:

• – Het wettelijk kader (Jeugdwet) dat regels bevat voor de inrichting van het systeem onder andere op het gebied van toegang, kwaliteit en beleidsinformatie.

• – Bestuurlijk overleg met de relevante actoren in het jeugdstelsel gericht op het realiseren van de maatschappelijke doelen van het jeugdstelsel.

• – De Inspectie Jeugdzorg (IJZ) en de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van onafhankelijk toezicht op de aanbieders van jeugdhulp.

• – Monitoren en evalueren van de werking van het jeugdstelsel. De Jeugdwet verplicht tot een evaluatie na 3 jaar.

3. Beleidsconclusies

In 2015 is de uitvoering van het beleid volgens plan verlopen. De belangrijkste behaalde resultaten zijn als volgt:

Stelselwijziging Jeugd2

1 januari 2015 is alle jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering succesvol gedecentraliseerd naar gemeenten, die vanaf die dag verantwoordelijk zijn voor de uitvoering. Belangrijk doel was het afgelopen jaar om de continuïteit te bewaken en de kwaliteit van de geboden jeugdhulp in stand te houden. Beide doelen zijn bereikt. Op 14 april 2015 schreven de staatssecretarissen van VWS en VenJ, mede gebaseerd op een rapportage van de Transitie Autoriteit Jeugd, dat de continuïteit van zorg voor kinderen die voor 1 januari 2015 zorg ontvingen is gewaarborgd. De Transitiecommissie Sociaal Domein (www.transitiecommissiesociaaldomein.nl) concludeerde in haar najaarsrapportage dat, alhoewel er nog een vernieuwingsslag gemaakt moet worden, de kwaliteit van de geboden jeugdhulp overeind is gebleven.

Verder is de nodige aandacht uitgegaan naar het beperken van administratieve lasten. Hiertoe zijn in samenwerking met gemeenten en aanbieders gemeenschappelijke productcodes voor de verschillende vormen van jeugdhulp opgesteld, om voor meerdere administratieve processen rond de inkoop van jeugdhulp voor 2017 de lasten te beperken.

Een knelpunt dat via gemeenten, aanbieders en accountants naar boven is gekomen, betreft de rechtmatigheid van betalingen vanuit gemeenten voor 2015. Met de Autoriteit persoonsgegevens, accountants, aanbieders en Rijk zijn de VNG en gemeenten in gesprek over een duurzame oplossing voor dit knelpunt. De structurele oplossing zit hem in het door gemeenten ontwikkelen van meer integrale bekostigingsmodellen met prestatieafspraken, die het inkopen van maatwerk beter faciliteren en waarvoor minder persoonsgegevens behoeven te worden gewisseld, wat leidt tot minder rechtmatigheid- en privacy problematiek. Diverse gemeenten hebben hiertoe al stappen gezet.

De ministeries van VWS en OCW hebben met gemeenten en onderwijsbesturen in 2015 extra inspanningen gepleegd om de gedecentraliseerde jeugdhulp goed te laten samengaan met de processen van passende hulp in het onderwijs. Omdat de afstemming tussen gemeenten en onderwijs nog niet overal vanzelf verloopt en dit wel van belang is voor kinderen en gezinnen, is onder andere een gezamenlijke werkagenda (VNG, PO raad, VO raad, OCW en VWS) opgesteld van waaruit diverse landelijke en regionale kennisbijeenkomsten met gemeenten en samenwerkingsverbanden passend onderwijs zijn georganiseerd. Ook zijn er sinds augustus 2015 onderwijszorgconsulenten aangesteld om ouders en scholen te ondersteunen bij het organiseren van zorg in onderwijstijd.

Demedicaliseren, ontzorgen en normaliseren

In 2015 hebben de beroepsgroepen uit zorg en onderwijs en de oudervereniging een gezamenlijk plan van aanpak Zorg, onderwijs en ouders samen voor gepaste zorg 3opgesteld en in november bestuurlijk geaccordeerd. Doel van het plan is meer focus op wat een kind kan in plaats van wat een kind heeft en meer gepaste zorg voor kinderen met druk, impulsief gedrag of aandachtsproblemen.

Het plan van aanpak is een concrete uitwerking van de intentieverklaring tot gepaste zorg die begin 2015 werd getekend naar aanleiding van het Gezondheidsraadadvies «ADHD: medicatie en maatschappij». De doelstellingen en ambities in het plan worden gerealiseerd middels een groot aantal acties en projecten op het gebied van preventie en bewustwording, samenwerking tussen zorg en onderwijs, en richtlijnen en interventies.4 De uitvoering van het plan is gestart en wordt in 2016 voortgezet. Het uiteindelijk resultaat is dat het bijdraagt aan demedicalisering, in het bijzonder aan een zorgvuldige afweging door alle zorgverleners van het gebruik van medicijnen als onderdeel van de behandeling.

Aanpak kindermishandeling

Met de midterm review (TK 31 015, nr. 112.) van het actieplan Kinderen Veilig is in 2015 het accent gelegd op het ondersteunen van gemeenten en professionals via een meer op de praktijk gerichte aanpak. In het Collectief tegen Kindermishandeling hebben vijf gemeenten een verbeteragenda opgesteld vanuit de lokale praktijk. VNG en departementen bieden hierbij hun expertise aan. Informatie-uitwisseling is een van de speerpunten waar de departementen actieve ondersteuning bieden door de inzet van kennis- en werkateliers voor gemeenten, beroepsgroepen, juridisch medewerkers en andere professionals.

Professionalisering jeugdhulp

Begin 2015 is het vierjarige Programma Professionalisering Jeugdhulp en Jeugdbescherming (www.professionaliseringjeugdhulp.nl) van start gegaan. Gemeenten, brancheorganisaties, beroepsverenigingen en andere betrokken partijen in het jeugddomein hebben zich gecommitteerd aan het Plan van Aanpak 2015–2018 waarin onder andere vorm wordt gegeven aan de beroepsregistratie van professionals op hbo- en wo-functies en beroepsontwikkeling in het brede jeugddomein. Het programma bouwt deels voort op het Actie- en Implementatieplan Professionalisering Jeugdzorg (TK 31 839, nr. 23) dat in 2014 is afgesloten.

In het kader van de professionalisering van de jeugdhulp is door VWS de afgelopen jaren het programma Richtlijnontwikkeling jeugdhulp en jeugdbescherming (www.richtlijnenjeugdhulp.nl) gesubsidieerd. Richtlijnen geven aanwijzingen voor het handelen van beroepsbeoefenaren in bepaalde situaties of met betrekking tot bepaalde doelgroepen. Eind 2015 heeft het programma 14 richtlijnen gepresenteerd. In 2016 worden deze geïmplementeerd in de praktijk.

4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2012	2013	2014	2015	2015	2015
Verplichtingen			1.550.615	1.496.199	136.133	117.034	209.109	– 92.075
Uitgaven			1.503.200	1.472.741	1.545.047	110.430	209.109	– 98.679
1. Laagdrempelige ondersteuning bij het opvoeden en opgroeien				37.705	47.516	0	0	0
2. Noodzakelijke en passende zorg				1.435.036	1.497.531	0	0	0
3. Effectief en efficiënt werkend jeugdstelsel				0	0	110.430	209.109	– 98.679
	Subsidies					103.068	174.477	– 71.409
		Schippersinternaten				20.076	22.512	– 2.436
		Participatie				1.630	2.692	– 1.062
		Kennis en beleidsinformatie				7.316	6.846	470
		Kindermishandeling				952	2.116	– 1.164
		Jeugdhulp				56.511	46.476	10.035
		Transitie jeugd				16.582	93.835	– 77.253
	Opdrachten					3.522	8.362	– 4.840
		waarvan onder andere:
		Kennis en beleidsinformatie				923	1.735	– 812
		Kindermishandeling				196	443	– 247
		Jeugdhulp				1.023	3.160	– 2.137
		Transitie jeugd				1.349	3.024	– 1.675
	Bijdragen aan medeoverheden					0	915	– 915
		waarvan onder andere:
		De «Nieuwe Kans»				0	900	– 900
	Bijdragen aan agentschappen					1.209	1.232	– 23
	Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken					2.631	24.123	– 21.492
		waarvan onder andere:
		VenJ: Vervoerskosten				2.448	3.100	– 652
		OCW: Onderwijskosten JeugdzorgPlus en kijkwijzer				183	2.800	– 2.617
		SZW: Compensatie AKW/WKB				0	18.200	– 18.200
Ontvangsten			24.143	24.454	24.660	11.647	4.508	7.139
		waarvan onder andere:
		Laagdrempelige ondersteuning opvoeden en opgroeien		107	0	0	4.423	– 4.423
		Effectief en efficiënt werkend jeugdstelsel		0	0	8.099	0	8.099
		Noodzakelijke en passende zorg		14.139	15.236	3.548	85	3.463

5. Toelichting op de instrumenten

Subsidies

Schippersinternaten

Voor het huisvesten, verzorgen en opvoeden van minderjarige kinderen van binnenschippers, kermisexploitanten en circusartiesten hebben internaten circa € 20,1 miljoen subsidie ontvangen. Het kinderaantal is in 2015 gedaald. De voorbereiding van de evaluatie van de desbetreffende subsidieregeling is gestart. In de evaluatie wordt ook de financiering van schippersinternaten meegenomen.

Participatie

In 2015 zijn, conform de voornemens uit de begroting 2015, subsidies verleend op het terrein van jeugdparticipatie aan onder andere de Nationale Jeugdraad (NJR, de landelijke vereniging van jongerenorganisaties), het LOC Zeggenschap in Zorg, een landelijk netwerk voor cliëntenparticipatie en aan de Nederlandse Vereniging voor Pleeggezinnen (NVP). Ook is in 2015 subsidie verleend aan Defence for Children International (DCI) en het Kinderrechtencollectief (KRC) ten behoeve van activiteiten op het gebied van kinderrechten en is Unicef gestart met het project «Kinderrechten in de Klas».

In 2015 zijn NJR en KRC extern geëvalueerd. De resultaten worden in 2016 opgeleverd en met NJR en KRC zal worden bekeken of de uitkomsten aanleiding zijn om de resultaatafspraken aan te passen.

Er is sprake van onderbesteding op deze post. Hiervoor zijn twee verklaringen aan te wijzen: Een deel van de voor 2015 voorgenomen activiteiten is uiteindelijk bekostigd vanuit instellingssubsidies van betrokken organisaties. Dit geldt onder andere voor de voorbereidingen van het EU-voorzitterschap. Daarnaast hebben enkele voorgenomen activiteiten op gebied van participatie vertraging opgelopen, waardoor ze niet meer ten laste van 2015 gebracht konden worden.

Subsidies en opdrachten

Kennis en beleidsinformatie

• – In 2015 is subsidie verleend aan het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) om de met de Jeugdwet beoogde transformatie te stimuleren. De kennisactiviteiten van het NJI waren in 2015 niet alleen gericht op kwaliteitsverbetering van de jeugdsector maar ook op ondersteuning van gemeenten in hun nieuwe regierol in het jeugdbeleid. Najaar 2015 is een samenwerkingsprogramma van de kennisinstituten gestart rond integraal werken in de wijken.

• – Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft in april en oktober 2015 de eerste cijfers over het jeugdhulpgebruik onder de Jeugdwet gepubliceerd. De jeugdhulpcijfers vormen een belangrijke informatiebron voor Rijk, gemeenten, jeugdhulpaanbieders en andere betrokkenen. Gemeenten kunnen de cijfers gebruiken om hun jeugdhulpgebruik met elkaar te vergelijken, trends te volgens in het jeugdhulpgebruik en deze te spiegelen aan hun scores op 6 maatschappelijke indicatoren over wonen, school, werk, middelengebruik, politiecontacten en kindermishandeling. Naar aanleiding van de uitvraag in april 2015 heeft verdiepend onderzoek plaatsgevonden naar de werking van de toegang. Het CBS ontvangt een jaarlijkse bijdrage van VWS om de jeugdhulpcijfers te verzamelen en vervolgens te publiceren in de vorm van statistieken en rapportages.

Kindermishandeling

• – In 2015 is onder aanvoering van de VNG samen met het Ministerie van VenJ en OCW een tweejarig programma opgezet, het Collectief tegen Kindermishandeling, met zes gemeenten. Ook is het ondersteuningsprogramma Veilig Thuis voortgezet. Naast de gemeenten is het vizier gericht op de professionals in het toepassen van de meldcode en de kindcheck. Zo is in april een publiek private samenwerkingsovereenkomst gesloten met de huisartsverenigingen LHV en NHG, en Augeo, met het doel huisartsen beter in staat te stellen kindermishandeling te signaleren. Met name de implementatie van de kindcheck door het invoeren van een alert in het digitale registratiesysteem van huisartsen is een belangrijk resultaat dat in 2016 zijn beslag moet krijgen. Wat betreft preventie heeft het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid subsidie gekregen om het programma Voorzorg te implementeren. Dit programma biedt kwetsbare jonge moeder intensieve ondersteuning om kindermishandeling te voorkomen. Verder is in 2015 budget gegaan naar de Taskforce kindermishandeling en seksueel misbruik en de start van het prevalentieonderzoek. Een substantieel deel van het budget is ingezet via het Ministerie van Veiligheid en Justitie (bijvoorbeeld het budget voor de Taskforce) of via andere directies binnen VWS (bijvoorbeeld het prevalentieonderzoek of het ondersteuningsprogramma Veilig Thuis).

• – In 2015 heeft Slachtofferhulp Nederland subsidie ontvangen waarmee een hulplijn is opgezet voor kinderen die slachtoffer zijn geworden van seksueel geweld in kindertehuizen of pleeggezinnen, waarbij hulp kan worden geboden of doorverwezen naar de goede hulp.

• – In 2015 is aan het NJI – die het secretariaat voerde van de Commissie Azough5 – subsidie verstrekt om de aanbevelingen uit het rapport over verbetering van de opvang van slachtoffers van loverboys te concretiseren in praktische producten voor jeugdhulpinstellingen. In november 2015 heeft de Commissie de producten aan de instellingen gepresenteerd in een landelijke bijeenkomst.

Jeugdhulp

• – Sinds 2015 zijn de gemeenten verantwoordelijk voor de gesloten jeugdhulp. Uitzonderingen hierop waren de financiering van het beveiligd vervoer en de uitvoering van de Subsidieregeling sanering leegstand gesloten jeugdhulp en de Subsidieregeling Huisvestingslasten gesloten jeugdhulp 2015.

• – Voor de financiering van het beveiligd vervoer heeft VWS zoals in voorgaande jaren afspraken gemaakt met de Dienst Vervoer en Ondersteuning. 2015 was bedoeld als overgangsjaar zodat vanaf 2016 de gemeenten ook de verantwoordelijkheid voor het beveiligd vervoer op zich konden nemen. Dat is gelukt. De met het beveiligd vervoer gemoeide middelen zijn daarom per 1 januari 2016 toegevoegd aan het macrokader jeugdhulp.

• – Het doel van de Saneringsregeling was dat instellingen voor gesloten jeugdhulp leegstaande plaatsen konden saneren. Alle aanvragen van de instellingen die hiervoor in aanmerking kwamen zijn met wederzijds goedvinden afgehandeld. Dit heeft bijgedragen aan een «zachte landing» van instellingen voor gesloten jeugdhulp in het gemeentelijk domein. In de eerste suppletoire wet 2015 heeft er een kasschuif plaatsgevonden tussen 2016 en 2015 van € 25 miljoen. Hierdoor konden alle subsidies in 2015 worden afgerond. De met de capaciteitsreductie gemoeide kosten zijn € 10 miljoen lager uitgevallen dan geraamd was.

• – De subsidieregeling voor de huisvestingslasten was bedoeld om in 2015 een regeling te kunnen voorbereiden op basis waarvan een normatieve huisvestingsvergoeding voor de instellingen voor gesloten jeugdhulp kan worden ingevoerd. Dat is gelukt. Op 26 november 2015 is de Subsidieregeling huisvestingslasten gesloten jeugdhulp 2016–2020 gepubliceerd (Staatscourant nr. 41988).

Transitie Jeugd

• – In 2015 is circa 16,6 miljoen aan subsidies voor ondersteuning van de transitie van het jeugdstelsel beschikbaar gesteld. Dat is circa € 77,3 miljoen minder dan begroot. In de oorspronkelijke begroting 2015 werd er vanuit gegaan dat de grootste effecten van de transitie in 2015 op zouden treden. Zodoende was ook het grootste gedeelte van het budget van de subsidieregeling bijzondere transitiekosten Jeugdwet oorspronkelijk in 2015 geraamd. Door drie redenen is de realisatie vertraagd:

  • 1) Het overgangsrecht, dat bepaalt dat jeugdigen in 2015 hun hulptraject af mochten maken bij de instelling waar ze in zorg waren, heeft er voor gezorgd dat de instellingen voor 2015 nog in vrij grote mate van financiering waren verzekerd.

  • 2) Bij de voormalige Bureaus Jeugdzorg is voor 2015 een budgetgarantie van 80% van de oude omzet tussen rijk en gemeenten afgesproken waardoor ook daar de budgetterugloop in beperkte mate is opgetreden.

  • 3) Provincies hebben in 2014 gezorgd voor grotere reserves bij de provinciale jeugdzorg instellingen.

• – De verwachting voor 2016 is dat jeugdhulpinstellingen in 2016 door de verminderde hulpvraag, het vervallen van het overgangsrecht en het vervallen van de budgetgarantie in 2016 in grotere mate aanspraak moeten maken op de subsidieregeling bijzondere transitiekosten Jeugdwet dan in 2015.

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

OCW: Onderwijskosten JeugdzorgPlus en kijkwijzer

De onderwijskosten JeugdzorgPlus zijn structureel overgeboekt naar het Ministerie van OCW. De bijdrage aan de kijkwijzer is volgens begroting overgemaakt naar OCW.

SZW: Compensatie AKW/WKB

De middelen voor compensatie AKW/WKB zijn structureel overgeboekt naar het Ministerie van SZW.

Ontvangsten

Laagdrempelige ondersteuning opvoeden en opgroeien

De raming van deze ontvangsten is gebaseerd op een oud artikel welke voor de decentralisatie relevant was. Tegenwoordig worden deze middelen geboekt op effectief en efficiënt werkend jeugdstelsel (zie hieronder).

Effectief en efficiënt werkend jeugdstelsel

De ontvangsten op dit artikel bevatten onder meer de terugstortingen van de CJG’s, de terugbetaling van subsidies die niet tot besteding zijn gekomen en een eenmalige ontvangst van € 3,6 miljoen van de provincie Zuid Holland in het kader van het terugstorten van egalisatiereserves door provincies (deze ontvangst was eerder geraamd voor 2016).

Noodzakelijk en passende zorg

Deze ontvangsten hebben betrekking op de inning van de ouderbijdrage over 2014.

Beleidsartikel 6 Sport en bewegen

1. Algemene doelstelling

Een sportieve samenleving waarin voor iedereen een passend sport- en beweegaanbod aanwezig is en waarin uitblinken in sport wordt gestimuleerd.

2. Rol en verantwoordelijkheid

Aan het sportbeleid van de rijksoverheid ligt vooral de maatschappelijke betekenis van sport ten grondslag. Sport en bewegen dragen in belangrijke mate bij aan een betere gezondheid, aan het verbeteren van leefbaarheid en veiligheid, sociale samenhang en integratie, aan het verbeteren van schoolprestaties en het verminderen van schooluitval. Daarnaast erkent de rijksoverheid de intrinsieke waarde van sport.

Stimuleren:

• – Het bevorderen van de samenwerking tussen partijen uit verschillende sectoren, zodat op lokaal niveau een passend en veilig sport- en beweegaanbod tot stand komt en blijft.

• – Het bevorderen van innovatie, kennisontwikkeling en kennisdeling.

Financieren:

• – Het ontwikkelen en (mede)financieren van programma’s die er aan bijdragen dat er voor iedere Nederlander een passend en veilig sport- en beweegaanbod in de buurt aanwezig is.

• – Het faciliteren en mede financieren van de top 10 ambitie. Het scheppen van randvoorwaarden voor talenten en topsporters in Nederland, waardoor zij op een professionele en verantwoorde wijze kunnen uitblinken in sport, ook tijdens topsportevenementen in eigen land.

• – Het (mede) financieren van innovatie, kennisontwikkeling en kennisdeling.

3. Beleidsconclusies

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar nagenoeg conform de verwachtingen, zoals vermeld in de begroting.

Sport en bewegen

Veilig Sport Klimaat (VSK)

In 2015 heeft NOC*NSF in samenwerking met de sportbonden het actieplan «Naar een Veiliger Sportklimaat» uitgevoerd (TK 30234, nr. 141). De eerdere positieve resultaten zetten zich door, zo is het aantal excessen in het voetbal voor het vierde opeenvolgende jaar gedaald en voelt men zich steeds veiliger op en rond het sportveld (www.mulierinstituut.nl/projecten/veilig-sport-klimaat/monitor-naar-een-veiliger-sportklimaat-vsk/).

Integriteit

Topsport(evenementen)

Mede door het voortzetten van ondersteuning van de top 10 ambitie van de sportsector is 2015 een zeer succesvol topsportjaar gebleken met 67 gouden WK en EK medailles voor sporters met en zonder beperking (2014: 57). Het totaal aantal gewonnen gouden, zilveren en bronzen medailles in 2015 is 214 (bron: Infostrada sports).

Het topsport evenementenbeleid was eveneens succesvol. Afgelopen jaar vond een aantal toonaangevende evenementen plaats, zoals het Grand Départ (Tour de France) in Utrecht, het WK Beachvolleybal en het EK Volleybal. De organisatie van deze evenementen werd mede mogelijk gemaakt met behulp van middelen uit de subsidieregeling evenementenbeleid.

In 2015 zijn de eerste stappen op weg naar een slagvaardiger sportbestel gezet met de aankondiging van de Nederlandse sportraad (TK 30 234, nr. 142). Deze onafhankelijke raad gaat adviseren over het vergroten van de opbrengsten van sportevenementen voor de maatschappij en de sport zelf. Hierbij zal zij ook kennis nemen van de uitkomsten van de adviescommissie Europese Spelen 2019. De sportraad heeft een belangrijke financiële opdracht. Gestreefd wordt naar winstgevendheid van evenementen, een evenwichtige (legitieme) verdeling van baten en lasten van sportevenementen tussen publieke en private partijen, realistische begrotingen en helderheid vooraf over de gevolgen van financiële tegenvallers. Daarnaast werd een aantal ronde tafelbijeenkomsten met topsporters georganiseerd, Al deze inspanningen om samen met vertegenwoordigers uit alle geledingen van de (top)sport te spreken over actuele ontwikkelingen in de sport, dragen bij aan het verder ontwikkelen van het topsportbeleid in Nederland.

Kennisontwikkeling en innovatie

De beoogde stappen om kennis gebruiksvriendelijker en efficiënter te ontsluiten zijn in 2015 gezet. Sinds 1 januari 2016 vormen NISB (Nederlands Instituut Sport en Bewegen) en de kennisfuncties van Onbeperkt Sportief het nieuwe Kenniscentrum Sport6. In opdracht van het Ministerie van VWS heeft het Topteam Sport de Kennis- en innovatieagenda sport 2015–2020 (TK 30 234, nr. 133) opgesteld. Sport, onderzoek, bedrijfsleven en overheden komen in één Sportinnovator ecosysteem samen en delen hun kennis. Het meerjarige programma sportinnovator is van start gegaan, inclusief de eerste subsidieronde voor ideeën, projecten en centra (www.sportinnovator.nl).

Energiebesparing en verduurzaming

De ingangsdatum van de subsidieregeling Energiebesparing en duurzame energie sportaccommodaties (Regeling van de Minister van Economische Zaken van 12 augustus 2015, nr. WJZ/14186622) was beoogd in 2015. Omdat de sportsector zelf aangegeven heeft meer tijd nodig te hebben om zich voor te bereiden op de nieuwe regeling, is de ingangsdatum van de regeling in overleg met de sportsector uitgesteld tot 4 januari 2016.

Bekostiging Sportinfrastructuur

Voor de bekostiging van de infrastructuur van sport is een structurele bijdrage vanuit de loterijopbrengsten van groot belang. De fusie tussen de Stichting exploitatie Nederlandse Staatsloterij (de Staatsloterij) en Stichting Nationale Sporttotalisator (SNS/De Lotto) zal aanzienlijke efficiencyvoordelen hebben en de marktpositie in het licht van de opening van de online-kansspelmarkt kunnen verstevigen. De afdrachten aan NOC*NSF en ALN zullen naar verwachting met € 17 miljoen toenemen tot ruim € 71 miljoen in 2018. Hiermee wordt een steviger basis gelegd voor de financiering van sport in het algemeen en NOC*NSF in het bijzonder. De Staatssecretaris van Financiën heeft op 9 oktober 2015 dit voornemen aan de Eerste en Tweede Kamer voorgelegd. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft begin december 2015 de fusie na diepgaand onderzoek goedgekeurd. De fusie moet in 2016 zijn beslag krijgen.

4. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2012	2013	2014	2015	2015	2015
Verplichtingen			42.713	80.526	84.715	63.971	88.753	– 24.782
Uitgaven			79.557	70.639	69.986	73.079	126.606	– 53.527
1. Passend sport- en beweegaanbod				25.487	26.825	25.144	81.901	– 56.757
	Subsidies			17.373	17.596	16.468	24.991	– 8.523
		Gehandicaptensport		2.966	2.828	3.071	3.179	– 108
		Verantwoord sporten en bewegen		2.404	2.571	2.418	3.097	– 679
		Sport en bewegen in de buurt		4.892	4.773	3.459	11.563	– 8.104
		Stimuleren van een veiliger sportklimaat		7.111	7.424	7.520	7.152	368
	Bekostiging			8.065	9.229	8.638	9.399	– 761
		Compensatie van betaalde energiebelasting		8.065	9.229	8.638	9.399	– 761
	Opdrachten			50	0	38	0	38
		Sport en bewegen in de buurt		50	0	38	0	38
	Bijdragen aan medeoverheden			0	0	0	47.511	– 47.511
		Sport en bewegen in de buurt		0	0	0	47.511	– 47.511
2. Uitblinken in sport				37.018	37.002	41.006	36.739	4.267
	Subsidies			26.842	25.533	29.783	26.483	3.300
		Topsportevenementen		4.065	4.912	6.771	6.430	341
		Topsportprogramma’s		21.109	18.754	21.465	18.803	2.662
		Dopingbestrijding		1.668	1.866	1.547	1.250	297
	Opdrachten			28	0	0	0	0
		Topsportevenementen		28	0	0	0	0
	Inkomensoverdrachten			10.148	11.284	11.025	10.062	963
		Stipendiumregeling		10.148	11.284	11.025	10.062	963
	Bijdragen aan (inter)nationale organisaties			0	185	198	194	4
		Dopingbestrijding		0	185	198	194	4
3. Borgen van innovatie, kennisontwikkeling en kennisdeling				8.134	6.159	6.929	7.966	– 1.037
	Subsidies			7.415	6.041	6.626	7.601	– 975
		waarvan onder andere:
		Kennis als fundament		7.299	6.041	6.626	7.599	– 973
		Internationaal beleid		116	0	0	2	– 2
	Opdrachten			661	63	251	303	– 52
		Kennis als fundament		397	63	251	303	– 52
		Internationaal beleid		264	0	0	0	0
	Bijdragen aan (inter)nationale organisaties			58	55	52	62	– 10
		Internationaal beleid		58	55	52	62	– 10
Ontvangsten			0	661	738	274	1.740	– 1.466

5. Toelichting op de instrumenten

1. Passend sport- en beweegaanbod

Subsidies

Sport en bewegen in de buurt

In 2015 is € 6,9 miljoen ingezet voor de Sportimpuls, met als doel het stimuleren van sport- en beweegaanbod op lokaal niveau. Dit bedrag is overgeboekt naar artikel 4 van de VWS-begroting. Vanuit dat artikel is de opdracht aan ZonMw verstrekt. Aan andere activiteiten op het terrein van sport en bewegen in de buurt en voor de implementatie en ondersteuning van het programma sport en bewegen in de buurt is € 3,5 miljoen uitgegeven. Ook zijn bijdragen aan een aantal andere thema’s verleend (circa € 1 miljoen) en is een klein deel niet tot besteding gekomen (€ 0,2 miljoen).

Bekostiging

Compensatie van betaalde energiebelasting

Sportverenigingen hebben € 8,6 miljoen ontvangen om de kosten als gevolg van de regulerende energiebelasting voor 50% te compenseren.

Bijdragen aan medeoverheden

Sport en bewegen in de buurt

Binnen het programma Sport en Bewegen in de Buurt worden binnen gemeenten in Nederland buurtsportcoaches ingezet om de verbinding te leggen tussen sport en andere sectoren als onderwijs, welzijn, zorg, en dergelijke. Totaal is in 2015 € 58 miljoen uitgekeerd aan 371 deelnemende gemeenten waarbij gezamenlijk voor 2.907 FTE is ingetekend. Deze decentralisatie-uitkeringen zijn verleend via het Gemeentefonds. Daarvoor zijn middelen overgeboekt vanuit de begrotingen van OCW (€ 10,9 miljoen) en VWS (€ 47,2 miljoen) naar het Ministerie van BZK.

2. Uitblinken in sport

Subsidies

Topsportprogramma’s

Om de top tien ambitie waar te kunnen maken is het topsportprogramma dat NOC*NSF samen met de sportbonden en andere partijen uitvoert financieel ondersteund. Inclusief een incidentele transitiesubsidie in verband met tegenvallende Lotto-opbrengsten is in 2015 in totaal € 21,5 miljoen uitgegeven.

De medailleklassementen zijn een momentopname, maar geven wel een indicatie van de mate waarin Nederland erin slaagt om zich te scharen bij de beste tien sportlanden.

3. Borgen van innovatie, kennisontwikkeling en kennisdeling

Subsidies en opdrachten

Kennis als fundament

Ingezet is op het valideren van kansrijke sport- en beweegconcepten en op het borgen en verspreiden van beschikbare kennis via onder meer het NISB, RIVM, SCP en het Mulier Instituut.

In totaal is in 2015 € 6,9 miljoen aan kennis en innovatie besteed.

Ontvangsten

Aan ontvangsten is € 0,3 miljoen gerealiseerd. Dit hangt samen met het terugvorderen van niet bestede subsidiegelden. De realisatie blijft achter op de raming doordat het aantal verleende en vastgestelde subsidies vanuit dit begrotingsartikel de afgelopen jaren is afgenomen.

Artikel 7 Oorlogsgetroffenen en Herinnering Tweede Wereldoorlog

1. Algemene beleidsdoelstelling

De zorg voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen uit de Tweede Wereldoorlog (WO II) is geborgd en mensen beseffen, mede op basis van de gebeurtenissen uit WO II, wat het betekent om in vrijheid te kunnen leven.

Het is belangrijk om de herinnering aan WO II levend te houden en te borgen dat blijvend betekenis kan worden gegeven aan het verhaal van «de oorlog». Ook dit is onderdeel van de leidende begrippen «ereschuld» en «bijzondere solidariteit» ten aanzien van de deelnemers aan voormalig verzet en de oorlogsgetroffenen. Het belang van het levend houden van de herinnering geldt niet alleen voor (nabestaanden van) mensen die deze oorlog hebben meegemaakt, maar juist ook voor nieuwe generaties. Generaties van nu en later moeten betekenis kunnen geven aan alle facetten van deze geschiedenis. Dat geldt zowel voor de oorlog zoals deze zich in Nederland en Europa heeft afgespeeld, en dan vooral de Holocaust als dieptepunt van het menselijk handelen, maar evenzo voor de oorlog (en de Bersiap-periode – 1945–1949) in voormalig Nederlands-Indië. De betekenis van het levend houden van de herinnering aan WO II is gerelateerd aan hedendaagse vraagstukken van grondrechten, democratie, (internationale) rechtsorde en vrijheid. We leven immers nog steeds in een wereld waarin deze begrippen niet voor iedereen vanzelfsprekend zijn.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister vervult een leidende rol met betrekking tot het actueel houden van de wet- en regelgeving voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II en een regisserende rol bij het in stand houden van een infrastructuur die het mogelijk maakt om de herinnering aan WO II blijvend betekenis te geven.

De Minister is verantwoordelijk voor:

Stimuleren:

• – De herinnering aan WO II blijvend betekenis laten houden.

Financieren:

• – Subsidiëring van begeleidende instellingen voor maatschappelijk werk en sociale dienstverlening aan erkende deelnemers aan het voormalig verzet en oorlogsgetroffenen.

• – Subsidiëring van instellingen die de herinnering aan de WO II levend houden.

Regisseren:

• – Het in stand houden van een infrastructuur die het mogelijk maakt de zorg- en dienstverlening aan verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II te garanderen en de herinnering aan WO II blijvend betekenis te laten houden.

• – Het actueel houden van de wet – en regelgeving voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II.

(Doen) uitvoeren:

• – Opdrachtgeven van en toezichthouden op de zelfstandige bestuursorganen Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR) en de Sociale Verzekeringsbank (SVB) voor toepassing en uitvoering van de wetten en regelingen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II.

• – Opdrachtgeven van en toezichthouden op het Nationaal Comité 4 en 5 mei voor het in mandaat verstrekken van projectsubsidies.

3. Beleidsconclusies

Door monitoring en bijsturing van ontwikkelingen op het terrein van de zorg- en dienstverlening en op het terrein van de herinnering WO II, is bijgedragen aan continuïteit en kwaliteit van het stelsel van voorzieningen en organisaties. Voor de herinnering WOII is hiertoe door de commissie Cohen een analyse en voorstel opgesteld om te komen tot een toekomstvaste infrastructuur. Alle partijen hebben zich hieraan gecommitteerd. VWS ondersteunt deze hoofdlijn en informeert de Tweede Kamer in 2016 over de inhoudelijke gevolgen daarvan voor het beleid rond herinnering WO II.

De geoormerkte rechtsherstelmiddelen, na de ontbinding van het Nederlands Instituut Sinti en Roma, zijn na overleg met de Sinti en Roma opnieuw bestemd. Vanaf 2015 kunnen op grond van het «Beleidskader voor de subsidiering van projecten en activiteiten ten behoeve van de participatie en emancipatie van de Sinti en Roma in Nederland» subsidies worden verleend. Het doel van het beleidskader is om de Sinti en Roma in Nederland zelf in staat te stellen om in de komende jaren hun positie in de maatschappij te verstevigen. Op deze wijze worden middelen, die als rechtsherstel Tweede Wereldoorlog zijn toegekend, ingezet voor een betere toekomst. Voor meer informatie over het beleidskader en de verschillende thema’s daarbinnen, wordt verwezen naar de brief aan de Tweede Kamer van 9 april 2015 (TK 32 824, nr. 91).

Er is vertraging opgetreden in de afwikkeling van de Stichting Afwikkeling Rechtsherstel Sinti Roma (Sarsr). De finale afwikkeling zal derhalve in 2016 worden afgerond. De Tweede Kamer is hierover op 7 december 2015 geïnformeerd middels de tweede suppletoire begroting van VWS (TK 34 350-XVI, nr. 2).

4. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2012	2013	2014	2015	2015	2015
Verplichtingen			340.290	322.143	320.591	574.550	309.002	265.548
Uitgaven			343.020	341.447	321.328	301.646	309.002	– 7.356
1. De zorg- en dienstverlening aan verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II en de herinnering aan WO II				16.459	16.165	16.262	20.257	– 3.995
	Subsidies			16.123	16.051	16.107	14.767	1.340
		waarvan onder andere:
		Nationaal Comité 4 en 5 mei		5.519	5.603	5.803	5.485	318
		Nationale herinneringscentra		2.052	1.788	1.814	1.837	– 23
		Sinti en Roma		0	0	146	0	146
		Zorg- en dienstverlening		6.958	6.295	5.955	5.031	924
	Bekostiging			0	0	0	962	– 962
	Opdrachten			336	114	155	2.427	– 2.272
	Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s			0	0	0	100	– 100
	Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken			0	0	0	2.001	– 2.001
2. Pensioenen en uitkeringen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II				324.988	305.163	285.384	288.745	– 3.361
	Inkomensoverdrachten			304.946	287.516	271.095	272.846	– 1.751
		waarvan onder andere:
		Wuv vervolgingsslachtoffers		169.567	161.600	153.200	155.900	– 2.700
		Wet uitkering burger oorlogsgetroffenen		73.400	69.900	67.500	68.500	– 1.000
		Wbp via Stichting 1940–1945		51.800	43.200	41.300	41.900	– 600
		Backpay		0	0	0	0	0
	Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s			20.043	17.647	14.289	15.899	– 1.610
		waarvan onder andere:
		SVB		13.398	11.889	10.956	9.787	1.169
		PUR		4.428	3.815	3.160	3.644	– 484
		Stichting Administratie Indonesische Pensioenen		1.928	1.943	37	2.468	– 2.431
Ontvangsten			1.043	1.298	9.125	3.765	901	2.864

5. Toelichting op de instrumenten

1. De zorg- en dienstverlening aan verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II en de herinnering aan WO II

Verplichtingen

In 2015 zijn er voor € 265,5 miljoen meer aan verplichtingen vastgelegd omdat naast de registratie van de verplichting voor pensioenen en uitkeringen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II in 2015 ook die van 2016 zijn vastgelegd.

Subsidies

Nationaal Comité 4 en 5 mei en nationaal herinneringscentra

In 2015 zijn instellingssubsidies verleend aan de nationale herinneringscentra (Kamp Vught, Kamp Westerbork, Kamp Amersfoort en het Indisch Herinneringscentrum) (circa € 1,8 miljoen) en het Nationaal Comité 4 en 5 mei (circa € 4,7 miljoen).

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft ook (in mandaat van de Minister van VWS) projectsubsidies (circa € 1 miljoen) verstrekt aan derden op het terrein van de educatie over de gebeurtenissen uit WO II.

Sinti en Roma

Het beleidskader voor de subsidiëring van projecten en activiteiten ten behoeve van de participatie en emancipatie van de Sinti en Roma in Nederland is in 2015 in werking getreden. In 2015 gaat het om een bedrag van circa € 0,1 miljoen.

Zorg- en dienstverlening

Om zorg- en dienstverlening (maatschappelijk werk, sociale dienstverlening) aan (erkende) verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen mogelijk te maken, zijn subsidies (circa € 6 miljoen) verleend aan gespecialiseerde instellingen, waaronder stichting de Basis, Joods Maatschappelijk Werk en Stichting 1940–1945.

Opdrachten

Er is voor circa € 2,3 miljoen minder aan opdrachten verstrekt voor zorg- en dienstverlening (maatschappelijk werk, sociale dienstverlening) en minder opdrachten ten behoeve van de herinnering aan WO II dan geraamd.

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

Om de administratieve lasten rond het subsidieverleningproces te beperken hebben de ministeries van Defensie en VWS onderzoek gedaan naar integratie van de subsidiabele activiteiten van Defensie en van VWS (één subsidie voor Stichting de Basis) welke zo spoedig mogelijk kan worden gerealiseerd. Hiertoe zijn op dit moment de processen en tijdlijnen gestroomlijnd naar één integrale jaarplanning. Tevens worden gelijkluidende definities gehanteerd. Dit kan een opmaat zijn naar een werkelijk geïntegreerde subsidie vanuit Defensie, VWS en mogelijk ook Veiligheid en Justitie.

2. Pensioenen en uitkeringen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II

Inkomensoverdrachten

Wetten en regelingen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen

De wetten en regelingen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen worden alleen nog bijgesteld als wijzigingen in aanpalende wetten, bijvoorbeeld op het terrein van zorg en sociale zekerheid, dat noodzakelijk maken. In het kader van de wetten voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen uit WO II (Wuv, Wubo, Wiv en Wbp) worden onder andere tegemoetkomingen (inkomensafhankelijk) en vergoedingen (inkomensonafhankelijk) voor bijzondere voorzieningen toegekend als onderdeel van de totale uitkering. Het betreft met name uitgaven voor medische voorzieningen, huishoudelijke hulp, «deelname maatschappelijk verkeer» en overige voorzieningen zoals vervoer en extra vakantie.

Voor 2015 is een bedrag van circa € 271,1 miljoen in de vorm van pensioenen en uitkeringen verstrekt, waarvan het merendeel voor de Wet uitkeringen vervolgingsslachtoffers 1940–1945 (€ 153,2 miljoen).

Bovenstaand figuur geeft een overzicht van (de ontwikkeling van) de totale gerealiseerde programma-uitgaven in het kader van de wetten en regelingen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen over de periode 2014–2020. De uitgaven voor de periode vanaf 2015 betreffen ramingen inclusief een aanname voor de wettelijk verplichte indexering voor loon- en prijsbijstelling. De uitgaven dalen geleidelijk voor de Wuv en de Wubo met circa 5% per jaar en voor de Wbp met circa 15% per jaar.

Backpay

In november 2015 is besloten om een financiële regeling treffen voor de genoegdoening van niet uitbetaalde salarissen aan ambtenaren en militairen die in dienst waren van het Nederlands-Indisch Gouvernement gedurende de Japanse bezetting en nu zelf nog in leven zijn. Daarnaast wordt ingezet op versterking van de bewustwording van het verleden in Nederlands-Indië, zodat de Nederlandse samenleving onze historie in Indië beter zal kennen en dit deel van onze geschiedenis blijvend aandacht krijgt. De verwachte kosten hiervan bedragen circa € 20 miljoen. De Tweede Kamer is hierover op 7 december 2015 geïnformeerd middels de tweede suppletoire begroting van VWS (TK 34 350-XVI, nr. 2). Het is niet gelukt om in 2015 ook tot betalingen over te gaan, waardoor de middelen voor 2015 zijn vrijgevallen. De eerste betalingen hebben plaatsgevonden vanaf medio januari 2016.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

SVB

Om de pensioenen, uitkeringen en bijzondere voorzieningen te kunnen toekennen aan verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen, is in 2015 een bijdrage (in totaal circa € 11 miljoen) ter beschikking gesteld aan de SVB.

De realisatie van de gestelde behandeltermijnen is voor de eerste aanvragen, ondanks het toevoegen van de uitvoering van de Algemene Oorlogsongevallenregeling Indonesië (AOR), in 2015 op hetzelfde niveau gebleven als in 2014. Het aantal nieuwe «eerste» aanvragen in 2013 was 619 en in 2014 546 per jaar en in 2015 (inclusief AOR) 797 per jaar.

De percentages voor de afhandeling van de eerste aanvragen betreffen een gewogen gemiddelde van de Wet uitkeringen vervolgingsslachtoffers 1940–1945 (Wuv), de Wet uitkeringen burger-oorlogsslachtoffers 1940–1945 (Wubo), de Wetten buitengewoon pensioen (Wbp) en de Algemene Oorlogsongevallenregeling Indonesië (AOR). De feitelijke behandeltijd is mede afhankelijk van derden (geldt met name voor medische gegevens). Er wordt door de SVB gestreefd naar minimale doorlooptijden. Het percentage aanvragen dat is afgehandeld binnen de (verlengde) wettelijke termijn is een cruciale indicator voor de kwaliteit van de wetsuitvoering.

Stichting Administratie Indonesische Pensioenen

De uitkeringen op grond van de Algemene Ongevallen Regeling (AOR) worden met ingang van 2015 door de SVB gedaan. Derhalve zijn er aan de SAIP geen uitvoeringskosten (€ 2,4 miljoen) meer toegekend.

Ontvangsten

Het overgrote deel (€ 3,6 miljoen) betreft terugontvangsten als gevolg van de verantwoording van de pensioenen en uitkeringen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II door de SVB over 2014 die in 2015 zijn vastgesteld.

Artikel 8 Tegemoetkoming specifieke kosten

1. Algemene doelstelling:

Zorg dragen voor een tegemoetkoming in de kosten van de premie van de zorgverzekering en inkomensondersteuning voor mensen die geconfronteerd worden met meerkosten als gevolg van een handicap of chronische ziekte

2. Rol en verantwoordelijkheden Minister:

3. Beleidsconclusies

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar nagenoeg conform de verwachtingen, zoals vermeld in de begroting.

Jaar	Aantal ontvangers zorgtoeslag (afgerond op duizenden)1
2008	5.030.000
2009	5.152.000
2010	5.386.000
2011	5.710.000
2012	5.710.000
2013	5.354.000
2014	5.022.000
2015	4.638.000

Toelichting:

4. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2012	2013	2014	2015	2015	2015
Verplichtingen			6.375.508	5.588.214	5.296.989	4.825.515	4.068.504	757.011
Uitgaven			5.971.354	5.992.369	5.296.989	4.825.515	4.068.504	757.011
	Inkomensoverdrachten			5.992.368	5.296.989	4.825.515	4.068.504	757.011
		1. Zorgtoeslag		5.618.160	4.842.250	4.741.888	3.990.423	751.465
		2. Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg)		326.065	408.792	41.778	25.782	15.996
		3. Tegemoetkoming specifieke zorgkosten		48.143	45.947	41.849	52.299	– 10.450
Ontvangsten			669.003	607.111	786.389	800.656	0	800.656

5. Toelichting op de instrumenten

Inkomensoverdrachten

1. Zorgtoeslag

De zorgtoeslag is een inkomensafhankelijke tegemoetkoming van het Rijk in de kosten van de nominale Zvw-premie en het gemiddelde eigen risico. Hierdoor betaalt idealiter niemand een groter dan aanvaardbaar deel van zijn of haar inkomen aan Zvw-premie. De Belastingdienst/Toeslagen betaalt deze zorgtoeslag uit en is hier ook verantwoordelijk voor. De uitgavenraming zorgtoeslag is op basis van ramingen van het Centraal Planbureau bij eerste suppletoire wet met € 44,6 miljoen verhoogd en bij tweede suppletoire wet met € 10,8 miljoen verhoogd. De Belastingdienst heeft in 2015 in totaal € 4.741,9 miljoen betaald aan voorschotten zorgtoeslag en nabetalingen voor de definitieve tegemoetkomingen oude jaren. Dit leidt tot een bijstelling van € 751,5 miljoen. Hier staan € 800,3 miljoen ontvangsten zorgtoeslag tegenover. Per saldo zijn de netto-uitgaven aan zorgtoeslag dan ook € 48,8 miljoen lager uitgekomen dan geraamd in de begroting 2015. Deze bijstelling wordt enerzijds veroorzaakt doordat de standaardpremie 2015 lager is vastgesteld dan geraamd in de begroting van 2015 (omdat verzekeraars hun premie lager hebben vastgesteld dan door VWS geraamd in de begroting 2015). Daarnaast zijn de netto-uitgaven aan zorgtoeslag anders uitgekomen door afwijkingen tussen de raming en realisatie van de inkomensontwikkeling van zorgtoeslagontvangers en de bevoorschotting door de Belastingdienst/Toeslagen.

2. Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg)

Oorspronkelijk is voor de Wtcg-uitgaven in 2015 een bedrag van € 25,8 miljoen begroot. Als gevolg van de afschaffing van de Wtcg zijn er in het jaar 2015 alleen nabetalingen gedaan van tegemoetkomingen over de jaren 2009 t/m 2013. Doordat in december 2014 als gevolg van het ontbreken van juiste rekeningnummers van rechthebbenden een deel van de tegemoetkomingen 2013 niet tot betaling is gekomen, zijn deze uitgaven doorgeschoven naar 2015. Op basis van gegevens van het CAK is de raming van de Wtcg-uitgaven bij eerste suppletoire wet opwaarts bijgesteld met € 34 miljoen. In het najaar is op basis van uitvoeringsgegevens van het CAK de raming neerwaarts bijgesteld met € 7,5 miljoen. Bij de slotwet is gebleken dat ook de neerwaarts bijgestelde raming te hoog bleek en is uiteindelijk € 10,5 miljoen afgeroomd.

3. Tegemoetkoming specifieke zorgkosten

Met de invoering van de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten per 1 januari 2009 is in de Wet inkomstenbelasting 2001 de regeling tegemoetkoming buitengewone uitgaven (TBU-regeling) vervangen door de regeling tegemoetkoming specifieke zorgkosten (TSZ-regeling). De TSZ-regeling is een tegemoetkoming voor personen die in de inkomstenbelasting hun uitgaven voor specifieke zorgkosten als gevolg van heffingskortingen niet of niet geheel kunnen verzilveren. In 2015 is € 41,5 miljoen aan TSZ-tegemoetkomingen uitbetaald. De uitgaven voor de TBU-regeling bedragen € 0,3 miljoen. Dit is in totaal € 10,5 miljoen lager dan geraamd. De uitgaven voor de TSZ en TBU zijn lastig te ramen. De Belastingdienst bepaalt per aangifte welk bedrag er mag worden verzilverd. De uitbetaalde tegemoetkomingen op grond van de TBU- en TSZ-regeling komen ten laste van de begroting van het Ministerie van VWS.

Ontvangsten

De ontvangsten bestaan uit ontvangsten zorgtoeslag voor een bedrag van € 800,3 miljoen. Het betreft verrekeningen van verstrekte voorschotten en terugvorderingen op definitief vastgestelde tegemoetkomingen. De terugontvangsten voor de TSZ en de TBU bedragen € 0,3 miljoen.

Niet-beleidsartikel 9 Algemeen

1. Inleiding

In dit niet-beleidsartikel worden de departementsbrede uitgaven vermeld die niet zinvol kunnen worden toegerekend aan een beleidsartikel.

2. Ministeriële verantwoordelijkheid

Het Ministerie van VWS is verantwoordelijk voor het stimuleren, afstemmen en waarborgen van internationale samenwerking op de beleidsterreinen van volksgezondheid, welzijn en sport. Op specifieke gebieden wordt hiertoe nadrukkelijk samengewerkt met andere ministeries. Vooral de samenwerking met de Ministeries van Buitenlandse Zaken (WHO en drugs), Veiligheid en Justitie (drugs), Economische zaken (antimicrobiële resistentie, life sciences and health, geneesmiddelenbeleid en voedselveiligheid) en Sociale Zaken en Werkgelegenheid (EU) is hierbij van belang.

3. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2012	2013	2014	2015	2015	2015
Verplichtingen			71.254	29.611	36.020	31.095	28.144	2.951
Uitgaven			82.468	22.577	39.260	33.736	28.144	5.592
1. Internationale samenwerking				5.002	4.638	4.843	5.097	– 254
	Opdrachten			0	0	75	0	75
	Bijdrage aan (inter)nationale organisaties			5.002	3.834	3.964	5.097	– 1.133
		waarvan onder andere:
		World Health Organization		4.721	3.221	3.260	3.868	– 608
	Bijdrage aan agentschappen			0	804	804	0	804
2. Verzameluitkering VWS				1.729	8.559	0	0	0
		Verzameluitkering Sport		421	421	0	0	0
		Verzameluitkering Jeugd		848	300	0	0	0
		Verzameluitkering Langdurige Zorg		461	7.838	0	0	0
3. Strategisch onderzoek RIVM				15.846	26.062	28.893	23.047	5.846
	Bekostiging			15.846	26.062	28.893	23.047	5.846
		Strategisch onderzoek RIVM		15.846	26.062	28.893	23.047	5.846
Ontvangsten			32.484	0	1.000	0	0	0

4. Toelichting op de instrumenten

1. Internationale samenwerking

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

3. Strategisch onderzoek RIVM

Bekostiging

Strategisch onderzoek RIVM

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is een agentschap van het Ministerie van VWS en doet projectmatig onderzoek voor zijn primaire opdrachtgevers: de Ministeries van VWS, IenM, EZ en SZW. Op dit artikel worden de middelen voor het Strategisch Programma RIVM (SPR) en specifieke huisvestingkosten van het RIVM verantwoord. Het Ministerie van VWS verstrekt jaarlijks een eigenaarsbijdrage aan het RIVM.

Het SPR (voorheen het Strategisch Onderzoek RIVM) bestaat uit onderzoek en andere werkzaamheden die het RIVM uitvoert om de kennis en expertise te ontwikkelen die nodig zijn voor de continuïteit van het instituut. De Wet op het RIVM vormt de wettelijke basis voor het SPR. Deze wet bepaalt dat de directeur-generaal RIVM jaarlijks een programma van onderzoek opstelt. Hierin beschrijft hij welke inzichten het instituut moet verwerven om de taken adequaat te kunnen uitvoeren. Het programma is gericht op de continuïteit van het RIVM op de langere termijn, bedoeld om te kunnen anticiperen op nieuwe kennisvragen van de opdrachtgevers op de middellange en lange termijn en om de positie van het RIVM in het wetenschappelijk veld te handhaven en waar nodig te versterken. Met deze wettelijke bepaling laat de wetgever zien dat het RIVM professioneel zelfstandig is.

Daarnaast draagt VWS bij aan de specifieke huisvestingskosten die niet door middel van het tarief van het RIVM bekostigd worden. Dit zijn kosten die te maken hebben met de instandhouding en het vervangen van bepaalde installaties van het RIVM.

De realisatie 2015 op deze doelstelling bedraagt € 28,9 miljoen. Dat is € 5,8 miljoen hoger dan het in de begroting 2015 opgenomen bedrag van € 23 miljoen. Dit houdt verband met mutaties die in de eerste en tweede suppletoire wet 2015 zijn toegelicht: een tijdelijke bijdrage van de eigenaar ten behoeve van de tarieven van het RIVM, een bijdrage van de eigenaar voor doelgroepenbeleid RIVM en een bijdrage van de eigenaar inzake een interne RIVM verhuizing. Tevens is hier een eenmalige bijdrage van circa € 4,3 miljoen van de eigenaar geboekt voor het CIBG.

Niet-beleidsartikel 10 Apparaatsuitgaven

1. Inleiding

In dit niet-beleidsartikel wordt ingegaan op de personele en materiële uitgaven en ontvangsten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

2. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2012	2013	2014	2015	2015	2015
Verplichtingen			248.927	361.267	318.527	299.399	230.232	69.167
Uitgaven			245.655	353.373	318.157	300.731	230.232	70.499
	– Personele uitgaven			184.885	205.460	206.155	173.800	32.355
		waarvan eigen personeel		168.441	187.161	188.569	165.969	22.600
		waarvan externe inhuur		13.972	16.463	15.575	4.926	10.649
		waarvan overige personele uitgaven		2.472	1.836	2.011	2.905	– 894
	– Materiële uitgaven			168.487	112.696	94.575	56.432	38.143
		waarvan ICT		4.098	4.709	5.480	5.346	134
		waarvan bijdrage aan SSO’s		69.059	50.117	45.535	34.297	11.238
		waarvan overige materiële uitgaven		95.330	57.870	43.560	16.789	26.771
Ontvangsten			16.044	54.067	54.958	35.866	5.354	30.512

Nadere uitsplitsing apparaatsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2012	2013	2014	2015	2015	2015
Verplichtingen			248.927	361.267	318.527	299.399	230.232	69.167
Uitgaven			245.655	353.373	318.157	300.731	230.232	70.499
Personele uitgaven kerndepartement				117.484	135.769	136.598	114.768	21.830
		waarvan eigen personeel		105.385	122.929	123.410	108.385	15.025
		waarvan externe inhuur		10.278	11.502	11.557	4.186	7.371
		waarvan overige personele uitgaven		1.821	1.338	1.631	2.197	– 566
Materiële uitgaven kerndepartement				149.551	95.764	75.915	37.892	38.023
		waarvan ICT		2.479	2.819	3.508	2.766	742
		waarvan bijdrage aan SSO’s		68.867	50.079	45.125	28.917	16.208
		waarvan overige materiële uitgaven		78.205	42.866	27.282	6.209	21.073
Personele uitgaven inspecties				51.874	55.028	54.336	50.475	3.861
		waarvan eigen personeel		47.744	49.809	50.473	49.267	1.206
		waarvan externe inhuur		3.479	4.721	3.483	500	2.983
		waarvan overige personele uitgaven		651	498	380	708	– 328
Materiële uitgaven inspecties				13.951	12.737	12.731	16.347	– 3.616
		waarvan ICT		1.015	1.374	1.092	2.550	– 1.458
		waarvan bijdrage aan SSO’s		184	35	407	5.300	– 4.893
		waarvan overige materiële uitgaven		12.752	11.328	11.232	8.497	2.735
Personele uitgaven SCP en raden				15.527	14.663	15.221	8.557	6.664
		waarvan eigen personeel		15.312	14.423	14.686	8.317	6.369
		waarvan externe inhuur		215	240	535	240	295
		waarvan overige personele uitgaven		0	0	0	0	0
Materiële uitgaven SCP en raden				4.985	4.195	5.929	2.193	3.736
		waarvan ICT		604	516	880	30	850
		waarvan bijdrage aan SSO’s		8	3	3	80	– 77
		waarvan overige materiële uitgaven		4.373	3.676	5.046	2.083	2.963
Ontvangsten			16.044	54.067	54.958	35.866	5.354	30.512

Apparaatskosten agentschappen, ZBO’s en RWT’s (Bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2012	2013	2014	2015	2015	2015
Totaal apparaatskosten agentschappen			495.897	444.267	469.183	411.716	397.897	13.828
Agentschap College Ter Beoordeling van Geneesmiddelen				35.936	35.430	39.097	35.750	3.347
Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg				43.561	41.990	45.678	41.051	4.627
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu				341.784	335.364	326.941	321.096	5.854
Almata JeugdzorgPlus1				10.306	4.665
JeugdzorgPlus-instelling De Lindenhorst-Almata1				12.680	51.734
Totaal apparaatskosten ZBO’s en RWT’s			473.501	481.809	515.767	313.146	278.906	34.240
Zorg Onderzoek Nederland/ Medische Wetenschappen (ZonMw)			6.351	6.647	6.220	6.2202	6.116	104
Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ)			117.320	100.860	122.180	68.981	87.272	– 18.291
Centraal Administratie Kantoor (CAK)			96.798	98.319	102.156	100.916	80.628	20.288
Accommodaties op grond van de Wet op jeugdzorg (exclusief Almata en De Lindenhorst-Almata)			152.300	156.475	166.758
Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR)			5.540	4.197	3.644	3.160	3.644	– 484
Centrale Commissie voor Mensgebonden Onderzoek (CCMO), inclusief Medisch Ethische Commissies (METC’s)			1.826	1.940	1.802	1.845	1.588	257
Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)			33.366	46.844	47.120	51.617	46.462	5.155
Zorginstituut Nederland (ZiNL)			57.400	64.004	62.928	67.738	50.636	17.102
College Sanering Zorginstellingen (CSZ)			2.600	2.523	2.923	2.374	2.510	– 136
Stichting Afwikkeling Rechtsherstel Roma Sinti			0	0	36	0	50	– 50

Apparaatsuitgaven kernministerie 2015 onderverdeeld naar Directoraat-Generaal (Bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
Totaal apparaatsuitgaven kerndepartement			212.513	152.660	59.853
Directoraat-generaal Volksgezondheid			25.583	20.409	5.174
Directoraat-generaal Curatieve zorg			12.948	13.925	– 977
Directoraat-generaal Langdurige zorg			16.589	13.240	3.349
Totaal beleid			55.120	47.574	7.546
Secretaris-generaal / (plaatsvervangend) secretaris-generaal			157.393	105.086	52.307

2.1 Toelichting apparaatsuitgaven kerndepartement

Personele uitgaven

De personele uitgaven van het kernministerie bestaan uit alle personeelsuitgaven van het kernministerie inclusief de inhuur van externen van zowel primaire als ondersteunende processen. De personele uitgaven van het kerndepartement zijn door diverse oorzaken € 21,8 miljoen hoger uitgevallen dan voorzien in de begroting 2015. Een aantal noodzakelijke beleidsintensiveringen en enkele grote technische mutaties liggen hieraan ten grondslag. De stijging van € 21,8 miljoen wordt voor € 7,4 miljoen veroorzaakt door een stijging van de externe inhuur. De externe inhuur in de ontwerpwet van 2015 is lager ingeschat en bij eerste en tweede suppletoire wet heeft hierop een mutatie plaatsgevonden. Dit betreft met name inhuur voor projecten en tijdelijke extra capaciteit rondom het programmabureau Trekkingsrechten.

De wijzigingen ten opzichte van de stand ontwerpbegroting 2015 zijn opgenomen en toegelicht in de eerste en tweede suppletoire wet. De uitgaven voor de tijdelijke Projectdirectie Anthonie van Leeuwenhoekterrein (PD ALt) waren in de oorspronkelijke begroting niet geraamd op artikel 10. Bij eerste suppletoire begroting heeft hiervoor een mutatie plaatsgevonden van € 12,2 miljoen en deze is volledig tot besteding gekomen. Ook is er € 4,3 miljoen uitgegeven ten behoeve van de mobiliteitsorganisatie die is opgericht voor het personeel dat in Rijksdienst is gebleven van de in 2014 geprivatiseerde en gesloten jeugdzorginstellingen Almata en de Lindenhorst.

Daarnaast hebben er enkele intensiveringen plaatsgevonden die samenhangen met de uitvoering van het kabinetsbeleid. Het betreft hier hoger dan geraamde uitgaven op het terrein van de transitie van de jeugdzorg en de herziening van de langdurige zorg en de daarmee samenhangende uitvoering en ondersteuning van de strategische agenda van de bewindspersonen. Zo is er € 2 miljoen beschikbaar gesteld ten behoeve van het Jeugdbeleid inclusief middelen voor de Transitieautoriteit Jeugd (TAJ). Verder zijn de maatregelen uit de TK-brief «Kwaliteit loont in de zorg» (TK 31 765, nr. 116) gepaard gegaan met een intensivering van € 1 miljoen. Ook is er extra ingezet op het programmabureau Trekkingsrechten en op innovatie en zorgvernieuwing. Voorts zijn in de realisatie niet alle geplande uitgaven tot besteding gekomen in 2015.

Materiële uitgaven

2.2 Toelichting apparaatsuitgaven inspecties

2.3 Toelichting apparaatsuitgaven SCP en raden

De uitgaven bij het SCP en de Raden zijn op personeel en materieel respectievelijk met € 6,6 miljoen en € 3,7 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. Dit wordt onder andere veroorzaakt doordat de financiering van CCMO van artikel 1 naar artikel 10 is overgeheveld. Daarnaast zijn er bij het SCP een aantal desalderingen van circa € 4 miljoen verwerkt. Door het aannemen van extra onderzoeksopdrachten heeft het SCP meer uitgaven gedaan die worden gecompenseerd door hogere ontvangsten van departementen.

Ontvangsten

De ontvangsten op het apparaatsartikel zijn circa € 30,5 miljoen hoger dan geraamd. Dit is onder andere het gevolg van de ontvangsten van PD ALT (€ 15,4 miljoen). Daarnaast zijn er diverse ontvangsten voor detacheringen, ontvangsten van het SCP en betalingen van het CIBG aan het kerndepartement voor de inbesteding van de ICT-dienstverlening voor het CIBG.

Extracomptabele tabel invulling taakstelling (bedragen x € 1.000)

	2016	2017	2018	Structureel
Departementale taakstelling (totaal)	16.900	26.200	30.550	30.850
Inspecties
IGZ	630	1.440	1.800	1.800
IJZ	70	160	200	200
Totaal inspecties	700	1.600	2.000	2.000
Agentschappen
CIBG	300	800	1.000	1.000
RIVM	4.400	7.900	9.300	9.300
Totaal Agentschappen	4.700	8.700	10.300	10.300
ZBO’s/RWT’s
CAK	200	500	600	600
ZiNL	500	500	1.200	1.500
ZonMw	300	700	850	850
CIZ	2.600	6.100	7.500	7.500
Totaal ZBO’s/RWT’s	3.600	7.800	10.150	10.450
Kennisinfrastructuur
Preventie, jeugd en sport	3.600	3.600	3.600	3.600
Langdurige zorg	3.300	3.300	3.300	3.300
Curatieve zorg	1.000	1.200	1.200	1.200
Totaal kennisinfrastructuur	7.900	8.100	8.100	8.100

Niet-beleidsartikel 11 Nominaal en onvoorzien

1. Inleiding

Dit niet-beleidsartikel heeft een technisch-administratief karakter. Vanuit dit artikel vinden overboekingen van loon- en prijsbijstellingen naar de loon- en prijsgevoelige artikelen binnen de begroting plaats. Ook worden er taakstellingen of extra middelen op dit artikel geplaatst die nog niet aan de beleidsartikelen zijn toegedeeld.

2. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

			Realisatie	Realisatie	Realisatie	Realisatie	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Verschil
			2012	2013	2014	2015	2015	2015
Verplichtingen			0	0	0	0	– 46.645	46.645
Uitgaven			0	0	0	0	– 46.640	46.640
	1. Loonbijstelling			0	0	0	0	0
	2. Prijsbijstelling			0	0	0	2.190	– 2.190
	3. Onvoorzien			0	0	0	0	0
	4. Taakstelling			0	0	0	– 48.830	48.830
Ontvangsten			0	0	0	0	5.000	– 5.000

3. Toelichting

Loonbijstelling

Op dit onderdeel wordt de loonbijstelling verwerkt in het kader van algemene salarismaatregelen, incidentele loonontwikkeling en overige specifieke maatregelen op het gebied van arbeidsvoorwaarden en premies sociale zekerheid. Het artikel heeft het karakter van een «parkeerartikel» totdat de loonbijstelling toegedeeld kan worden aan de relevante begrotingsartikelen. De door het Ministerie van Financiën bij eerste suppletoire wet toegekende loonbijstelling tranche 2015 (circa € 2,9 miljoen) is grotendeels aan de begrotingsartikelen toegedeeld. Een reservering in verband met het CAO-akkoord (€ 0,7 miljoen) is niet tot besteding gekomen.

Prijsbijstelling

Op dit onderdeel worden de in het kader van de prijsbijstelling ontvangen bedragen geboekt totdat toerekening plaatsvindt aan prijsgevoelige begrotingsartikelen. De bij ontwerpbegroting beschikbare prijsbijstelling tranche 2014 (circa € 2,2 miljoen) en de door het Ministerie van Financiën bij eerste suppletoire wet toegekende prijsbijstelling tranche 2015 (circa € 1,6 miljoen) zijn bij eerste respectievelijk tweede suppletoire wet ingezet voor het VWS-brede budgettaire beeld, met uitzondering van de prijsbijstelling voor het begrotingsgefinancierde BKZ (€ 0,2 miljoen).

Onvoorzien

De grondslag voor dit onderdeel ligt in de Comptabiliteitswet, waarin de mogelijkheid bestaat een artikel voor onvoorziene uitgaven op te nemen. VWS heeft daar in 2015 geen gebruik van gemaakt.

Taakstelling

Op dit onderdeel worden taakstellingen geboekt in afwachting van concrete invulling ervan en inboeking op de betreffende begrotingsartikelen. De in de begroting 2015 opgenomen taakstelling betrof grotendeels de taakstellende onderuitputting die op de VWS-begroting is ingeboekt.

De taakstelling voor 2015 (€ 48,8 miljoen) is deels bij eerste (€ 0,8 miljoen) en deels bij tweede suppletoire wet 2015 (€ 48 miljoen) ingevuld.

Ontvangsten

De ontvangstenraming van VWS is bij de voorjaarsbesluitvorming in 2010 structureel verhoogd met € 5 miljoen. De ontvangstenraming is bij eerste suppletoire wet 2015 verhoogd in verband met de afroming van eigen vermogen bij het agentschap RIVM dat hoger was dan de maximum toegestane omvang conform de regeling agentschappen (€ 0,4 miljoen). Bij de tweede suppletoire wet 2015 is de taakstelling op de ontvangsten (€ 5,4 miljoen) ingevuld.

Bedrijfsvoeringparagraaf VWS Jaarverslag 2015

Deze paragraaf gaat in op de vaste elementen uit de Rijksbegrotingsvoorschriften voor de bedrijfsvoeringparagraaf. De paragraaf heeft voor het overige het karakter van een uitzonderingsrapportage.

Rechtmatigheid

Artikeltoleranties

De tolerantiegrens van onzekerheden met betrekking tot de rechtmatigheid van artikel 4 Zorgbreed beleid is overschreden. Deze overschrijding wordt grotendeels veroorzaakt door een onzekerheid over de in 2015 vastgestelde uitgaven 2014 van Caribisch Nederland. De onzekerheid bedraagt € 86 miljoen. Het totaal van de onzekerheid op dit artikel bedraagt € 86,3 miljoen. Dit is een overschrijding van de rapporteringstolerantie met € 59 miljoen (216% van de tolerantie).

De tolerantie van onzekerheden met betrekking tot de rechtmatigheid van de samenvattende verantwoordingsstaat agentschappen is overschreden. Duidelijkheid over het toepassen van de criteria bij de motivering van de leverancierskeuze bij aanbestedingen is in 2015 uitgebleven. Daardoor zijn de agentschappen onvoldoende in de gelegenheid geweest om hierop in te spelen. De onzekerheid op dit punt bedraagt € 29,6 miljoen. Het totaal van de onzekerheid op dit artikel bedraagt € 31,1 miljoen. Dit is een overschrijding van de rapporteringstolerantie met € 16,1 miljoen (107% van de tolerantie).

Totstandkoming beleidsinformatie

Er zijn geen belangrijke tekortkomingen geconstateerd bij de totstandkoming van de beleidsinformatie. Het totstandkomingsproces inzake informatie over prestatie-indicatoren en kengetallen, dat onderdeel is van de informatie over beleid en bedrijfsvoering, voldoet aan de daaraan te stellen eisen. De Auditdienst Rijk constateert dat de totstandkoming van het jaarverslag, en dan met name de onderbouwing van de artikelgewijze toelichting, aandacht verdient.

Financieel- en materieel beheer

Pgb-trekkingsrechten

Bij de invoering van het trekkingsrecht bij het persoonsgebonden budget (pgb) per 1 januari 2015 zijn problemen opgetreden die ertoe leidden dat pgb-betalingen mogelijk niet tijdig en/of niet juist plaatsvonden. Hierdoor is hinder, ongemak en stress ontstaan bij pgb-houders en hun zorgverleners. 2015 heeft om die reden in het teken gestaan van het herstellen en stabiliseren van het trekkingsrecht. Inmiddels zijn de betalingen gestabiliseerd.

De nadruk heeft in 2015 gelegen op uitbetaling, ook om hiermee de continuïteit van zorg zo goed mogelijk te borgen. Hierbij is bewust gekozen voor een aangepast controleregime, met de hieruit voortvloeiende mogelijke rechtmatigheidskwesties. Op dit moment wordt door de ketenpartijen samengewerkt om de uiteindelijke onrechtmatige of onzekere posten binnen de pgb-betalingen in 2015 zoveel als mogelijk te beperken.

Voorts is er, mede naar aanleiding van de aanbevelingen van de Rekenkamer in haar verantwoordingsonderzoek, verder gewerkt om verbeteringen te realiseren in de trekkingsrechtketen. In 2015 is het fundament gelegd voor de structurele vereenvoudiging en vernieuwing van het trekkingsrechtsysteem. Ketenpartners zijn nader tot elkaar gekomen en hebben gezamenlijk een visie op het systeem ontwikkeld, die zij hebben uitgewerkt in het verbeterplan trekkingsrecht pgb. Dit plan is inmiddels uitgewerkt in een werkagenda voor 2016, met een gefaseerde aanpak. Bovendien wordt ook de governance van de keten met ingang van 2016 structureel ingericht en doorontwikkeld, mede met de komst van een nieuwe ketenregisseur.

Fraudebestrijding

De bestrijding van fouten en fraude in de zorg is geïntensiveerd. Het afgelopen jaar zijn belangrijke stappen gezet om de rechtmatigheid in de zorg te versterken. De programmadirectie Fraudebestrijding Zorg van VWS heeft in nauw overleg met zorgaanbieders, zorgverzekeraars, gemeenten, handhavingpartners en organisaties van patiënten en cliënten het programmaplan «Rechtmatige Zorg: aanpak fouten en fraude 2015–2018» opgesteld dat op 27 maart 2015 aan de Tweede Kamer is aangeboden (TK 28 828, nr. 89). VWS zet in op het realiseren van de totstandkoming en monitoring van een ketenaanpak voor preventie, toezicht, opsporing en vervolging op het gebied van fraude, oneigenlijk gebruik en onrechtmatig declareren in de zorg. In het hiervoor genoemde programmaplan zijn doelstellingen en activiteiten opgenomen die zijn gerangschikt naar vier thema’s: ketenbrede samenwerking, preventie, controle en handhaving.

In de vierde voortgangsrapportage Rechtmatige Zorg (TK 28 828, nr. 93), die in oktober 2015 aan de Tweede Kamer is aangeboden, zijn de activiteiten en behaalde resultaten ten aanzien van de versterking van rechtmatige zorg over het afgelopen jaar nader toegelicht. De eerste resultaten zijn veelbelovend: kennis wordt actiever gedeeld door onder meer het organiseren van het congres Rechtmatige Zorg op 1 oktober 2015. Ook ondersteunen we gemeenten bij hun nieuwe taken. Verder scherpen we de toelating en screening van nieuwe toetreders aan. Daarnaast hebben zorgverzekeraars hun controles geïntensiveerd en kunnen patiënten en cliënten – door meer inzicht in zorgkosten – hierbij beter assisteren. Tot slot is de capaciteit voor handhaving uitgebreid.

Frauderisico’s en het M&O-beleid

Voor de uitvoering van het M&O-beleid voor de zorgtoeslag wordt verwezen naar het jaarverslag van het Ministerie van Financiën.

Er zijn bij VWS geen gevallen van fraude gebleken.

Oprichting Dienst Uitvoering Subsidies aan Instellingen

In de zomer 2015 is de Dienst Uitvoering Subsidies aan Instellingen (DUS-I) van start gegaan. DUS-I is als shared service organisatie van VWS, OCW en SZW opgericht voor de uitvoering van de subsidieverstrekking door VWS, OCW en SZW. Ten behoeve van deze samenwerking is een nieuwe kaderregeling subsidies ontwikkeld en zijn de standaarddocumenten van het subsidieverleningproces geharmoniseerd. Een nieuw geharmoniseerd werkproces voor de drie departementen is eveneens vastgesteld. Dit nieuwe werkproces zal de komende periode stapsgewijs worden geïmplementeerd.

Onzekerheid inkoopuitgaven door interpretatie aanbestedingswet m.b.t. motivering leverancierskeuze

Artikel 1.4 van de Aanbestedingswet (AW) stelt dat aanbestedende diensten bij meervoudig en enkelvoudig onderhandse aanbestedingen (onder de Europese drempel) de ondernemers die zij uitnodigen op basis van objectieve criteria kiezen.

Bovendien moeten zij op verzoek van een ondernemer de motivering van die keuze verstrekken. Voor het verantwoordingsjaar 2015 bestond onduidelijkheid over de vraag of en zo ja welke documentatievereisten werden gesteld aan deze keuze.

Voor het verantwoordingsjaar 2015 heeft de Algemene Rekenkamer aangekondigd dat, in afwachting van nadere kaders voor het controlejaar 2015, de motivering van de objectieve leverancierskeuze voor alle inkopen tussen de nul en € 33.000,– niet in het rechtmatigheidsoordeel wordt betrokken. Bevindingen op dit punt bij inkopen boven deze grens kunnen leiden tot onzekerheden in de inkoopstroom.

Voor 2016 en volgende jaren wordt een nader kader opgesteld dat kan rekenen op draagvlak bij alle betrokken partijen (regelgevers, kaderstellers, uitvoerders en controleurs).

Financieel informatiesysteem

Op 1 juni 2015 is het FDC, het Financieel Dienstencentrum waar de financiële administratie van de 3F partijen (Financiën, SZW en VWS) gezamenlijk wordt gevoerd, van start gegaan. Voordat dit zover was heeft een uitgebreid onderzoekstraject plaatsgevonden. Hierbij is gestreefd om de werkwijzen van de afzonderlijke departementen zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen tot een geharmoniseerde werkwijze. De samenwerking op het gebied van de financiële administratie moet bijdragen tot een verbetering van de continuïteit en de kwaliteit van de dienstverlening.

Beheer en controle Caribisch Nederland

Het Ministerie van VWS heeft de verantwoording over 2014 van het Zorgverzekeringskantoor (ZVK) ontvangen. De verantwoording gaat vergezeld van een controleverklaring en accountantsverslag. De externe onafhankelijke accountant is van oordeel dat de verantwoording van het ZVK een getrouw beeld geeft. De accountant heeft geen oordeel gegeven omtrent de rechtmatigheid van de jaarrekening 2014 van het ZVK. De accountant was namelijk niet in staat om voldoende en geschikte controle-informatie te verkrijgen om daarop een controleoordeel met betrekking tot de financiële rechtmatigheid over 2014 te kunnen baseren. Hierdoor kan er geen zekerheid worden verkregen over de rechtmatige uitgaven ZVK 2014. Zodoende wordt de artikeltolerantie bij artikel 4 overschreden.

Daarbij zij opgemerkt, dat alle acties van het plan om het financieel beheer bij het ZVK op orde te krijgen, in 2015 op één na zijn gerealiseerd. De administratieve organisatie (AO), de interne controle (IC), de ICT en het verzekerdenbestand zijn op orde en voldoen aan de eisen. Wat resteert en het vaststellen van de rechtmatigheid van de uitgaven belemmert, is de moeizame medewerking van enkele zorgaanbieders om hun zorgcontract te ondertekenen.

Overige aspecten van bedrijfsvoering

Informatiebeveiliging

De informatieverwerkende systemen binnen VWS met de bijbehorende organisatie en processen zijn ingericht overeenkomstig de rijksnormen voor informatiebeveiliging, zoals samengevat in de Baseline Informatiebeveiliging Rijksdienst. Hierover heeft VWS een in control-verklaring afgeven aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De punten waar de inrichting nog niet aan voldoet zijn per organisatieonderdeel gesignaleerd en zijn opgenomen in verbeterplannen. Er zijn geen afwijkingen die volgens het bestaande inzicht tot onacceptabele risico’s kunnen leiden.

VWS is voor een belangrijk deel van zijn infrastructuur en beheer van bedrijfsapplicaties afhankelijk van de Shared Service organisaties van het Rijk. Voor de dienstverlening van de Shared Service organisaties waaraan geen aanvullende eisen worden gesteld ten opzichte van hetgeen is vastgesteld als generieke rijksbrede dienstverlening, is de Rijksbrede richtlijn dat gesteund wordt op de in control-verklaring die de betreffende SSO afgeeft aan het departement waaronder de betreffende SSO ressorteert.

Grote ICT-projecten

In 2015 kende VWS twee projecten met een meerjarenbegroting boven de vijf miljoen euro. Het betreft het project Trekkingsrecht PGB, dat is beëindigd per 31 maart 2015, en het project Marjolein. Het project Marjolein (het digitale documentmanagementsysteem van VWS) is al een aantal jaren in uitvoering, maar is vanwege veranderde criteria vanaf 2015 als te melden «Groot ICT-project» geclassificeerd. Beide projecten zijn middels het Rijks ICT-Dashboard aan de Tweede Kamer gerapporteerd.

Verslag van de activiteiten van het Audit Committee

Het Audit Committee is in 2015 vier keer bijeen geweest. De reguliere producten uit de jaarlijkse verantwoording van VWS en controles zijn geagendeerd en besproken. Het Audit Committee heeft daarnaast over specifieke onderwerpen gesproken, zoals het risicomanagement, pgb-trekkingsrechten, de Wet marktordening gezondheidszorg en de evaluatie van de inkoopnormatiek van VWS.