Nr. 5 VERSLAG

De vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport, belast met het voorbereidend onderzoek van voorliggend wetsvoorstel, heeft de eer als volgt verslag uit te brengen van haar bevindingen.

Onder het voorbehoud dat de in het verslag opgenomen vragen en opmerkingen afdoende door de regering worden beantwoord, acht de commissie de openbare behandeling van het wetsvoorstel voldoende voorbereid.

De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het wetsvoorstel tot wijziging van de Tabaks- en rookwarenwet ter regeling van de elektronische sigaret zonder nicotine en nadere regeling van voor roken bestemde kruidenproducten. Gezien het rapport «De gezondheidsrisico’s van e-sigaret gebruik» van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) vinden genoemde leden een wijziging van de Tabaks- en rookwarenwet gewenst. Gebleken is dat zowel elektronische sigaretten met nicotine als elektronische sigaretten zonder nicotine meer risico’s voor de gezondheid opleveren dan aanvankelijk gedacht. Dit geldt ook voor de voor roken bestemde kruidenproducten. Vooruitgang is niet de gewone sigaret vervangen door een onveilige en ongezonde elektronische sigaret zonder nicotine en kruidenproducten. Vooruitgang is een rookvrije generatie. De verandering van de Tabaks- en rookwarenwet vinden deze leden daarom wenselijk. Wel hebben zij nog enkele vragen.

Is er inmiddels een verdere evaluatie na het onderzoek van het RIVM geweest? Is er internationaal onderzoek naar de gevolgen van het roken van elektronische sigaretten met nicotine en elektrische sigaretten zonder nicotine? Welke medische onderzoeken zijn er inmiddels al naar de effecten van propyleenglycol op de gezondheid van mensen? Is er meer onderzoek bekend naar het effect van propyleenglycol op lymfocyten? En zo ja, kan de regering uitleggen wat de effecten zijn?

De leden van de SP-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de Wijziging van de Tabaks- en rookwarenwet ter regeling van de elektronische sigaret zonder nicotine en nadere regeling van voor roken bestemde kruidenproducten. Genoemde leden hebben naar aanleiding van de voorgestelde wijziging nog onderstaande opmerkingen en vragen.

In de Tabaksproductenrichtlijn worden geen eisen gesteld aan elektronische sigaretten zonder nicotine. De leden van de SP-fractie vinden dit wel van belang en vinden het dan ook een positieve ontwikkeling dat hiervoor nu een apart voorstel is voorgelegd aan de Kamer. Ook het roken van elektronische sigaretten zonder nicotine moet immers aan bepaalde regels voldoen en zoveel mogelijk ontmoedigd worden, zo stellen deze leden.

Dat de verkoopregels (onder andere de leeftijdsgrens) die gelden voor de verkoop van rookwaren ook gaan gelden voor «voor roken bestemde kruidenproducten» vinden de leden van de SP-fractie van belang. Een dergelijke eenduidigheid vinden zij relevant. Vervolgens menen deze leden dat dit de handhaving van de regels ten goede zal komen.

De leden van de D66-fractie hebben met interesse kennisgenomen van het voorstel tot wijziging van de Tabaks- en rookwarenwet om de bescherming van de volksgezondheid van met name jongeren te waarborgen.

Genoemde leden zijn verheugd dat de regering uniformiteit in regels rondom leeftijdsgrens, reclame- en sponsorregels, verpakkingseisen, producteisen en rapportageverplichtingen voor de elektronische dampwaar zonder nicotine realiseert. Deze worden in lijn getrokken met de elektronische sigaret, nadat is gebleken dat de schadelijkheid van teer en koolmonoxide, aanwezig in dampwaar zonder nicotine niet onderschat moet worden. In 2015 bleek uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu dat zowel elektronische sigaretten met nicotine als elektronische sigaretten zonder nicotine meer risico’s voor de gezondheid opleveren dan aanvankelijk gedacht. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) adviseerde ook voor roken bestemde kruidenpreparaten onder de Tabakswet te laten vallen.

De leden van de D66-fractie spreken hun waardering uit voor het gegeven dat bescherming van de volksgezondheid van jongeren het achterliggend doel is voor deze wetswijziging en zij hebben verder geen vragen over dit wetsvoorstel.

Om de volksgezondheid te beschermen en daarin specifiek de gezondheid van jongeren worden de reclame- en sponsorregels verder aangescherpt. Een uitzondering wordt gemaakt voor de sponsoring van radioprogramma’s wanneer dit plaatsvindt door ondernemingen waarvan de hoofdactiviteit niet wordt gevormd door de vervaardiging of de verkoop van tabaksproducten of aanverwante producten. De leden van de VVD-fractie vragen de regering waarom specifiek voor deze uitzondering is gekozen. Deelt de regering de mening dat in het geval dat jongeren zoveel mogelijk beschermd moeten worden sponsoring via radioprogramma’s waarin elektronische sigaretten zonder nicotine (EZN) of aanverwante producten worden aangeprijsd niet mogelijk zou moeten zijn?

Met het voorliggende wetsvoorstel wordt het mogelijk om nadere regels te stellen aan verpakkingseisen, zoals in de wet reeds is neergelegd voor tabaksproducten, voor voor roken bestemde kruidenproducten, elektronische sigaretten met nicotine en navulverpakkingen met nicotine. De leden van de VVD-fractie vragen aan welke voorwaarden moet zijn voldaan om daadwerkelijk over te gaan tot het stellen van nadere regels in lagere wetgeving. Kan de regering tevens aangeven of zij voornemens is om op korte termijn nadere regels aan verpakkingen te stellen?

De leden van de PvdA-fractie zijn blij met de leeftijdsgrens voor zowel de elektronische sigaretten zonder nicotine als de voor roken bestemde kruidenproducten om te voorkomen dat jongeren deze producten gaan gebruiken. Wel vinden deze leden het noodzakelijk dat er ook wordt ingezet op bewustwordingscampagnes voor jongeren en voor verkopers. Hoe kijkt de regering daar tegenaan? De regering geeft aan dat de leeftijdsgrens naar achttien jaar ook zal bijdragen aan het tegengaan van het gebruik van shisha-pennen op basisscholen. In het verlengde daarvan hebben de leden van de PvdA-fractie de vraag hoe het zit met de handhaving van de leeftijdsgrens in een shisha-lounge?

De regering geeft aan dat de voor roken bestemde kruidenproducten ondanks de gezondheidsrisico’s die de verbranding oplevert, vaak als onschadelijk of minder schadelijk worden beschouwd. Dit komt doordat consumenten niet voldoende op de hoogte zijn van de samenstelling en gezondheidsrisico’s van deze producten. Om de informatieverstrekking aan de consument te verbeteren wordt er nu bijvoorbeeld verplicht om op verpakking van voor roken bestemde kruidenproducten de waarschuwing «Het roken van dit product schaadt uw gezondheid» te plaatsen. De leden van de PvdA-fractie vragen hoe de informatieverstrekking aan consumenten plaatsvindt in shisha-lounges. Wat wordt er richting de consument gecommuniceerd over de ingrediënten en de gezondheidsrisico’s? Mogen shisha-lounges in hun huidige opzet nog wel als er wetgeving is die toeziet op rookvrije horeca?

De leden van de SP-fractie lezen dat de shisha-pen (nog steeds) op kermissen aangeboden wordt (onder andere aan kinderen) als te winnen prijs. Genoemde leden menen dat, zeker na inwerkingtreding van voorliggende wijzigingen, hier hard tegen opgetreden moet worden. Daarom vragen deze leden de regering welke maatregelen er momenteel al genomen worden om op dergelijke zaken te handhaven en welke extra maatregelen naar aanleiding van de voorliggende wijzigingen genomen gaan worden.

De regering wil de regels met betrekking tot elektronische sigaretten en elektronische sigaretten zonder nicotine zoveel mogelijk op elkaar aan laten sluiten. De leden van de SP-fractie vragen wat er verstaan wordt onder «zoveel mogelijk». Waar zitten er precies nog verschillen? Kan de regering tevens een uitputtend overzicht geven van de verschillen op het gebied van regelgeving en handhaving die ook na dit wijzigingsvoorstel nog zullen bestaan tussen elektronische sigaretten en elektronische sigaretten zonder nicotine?

De leden van de SP-fractie vragen de regering om een toelichting op de zinsnede «hiertoe kan een gezondheidswaarschuwing op de verpakking verplicht worden gesteld». Deze leden vinden het van groot belang dat een gezondheidswaarschuwing standaard en op alle verpakkingen een plaats heeft en zij vragen of dat hiermee nu verplicht wordt gesteld of niet, vooral omdat er staat dat het verplicht «kan» worden.

De leden van de SP-fractie zijn benieuwd naar de stand van zaken met betrekking tot de opbouw van de rapportagesystemen en het gebruik door producenten en importeurs van die systemen, en zij ontvangen daarom hierop graag een toelichting. Kan specifiek toegelicht worden wat de ervaringen zijn met betrekking tot het niet verplicht stellen van een bepaald registratiesysteem, hoe pakt deze keuze in de praktijk uit? Hoeveel verschillende registratiesystemen bestaan er bijvoorbeeld op dit moment, is daar inzicht in? Hoever zijn de verschillende importeurs en producenten met het registeren van hun producten? En is er inzicht in de kwaliteit en correctheid van de geregistreerde data?

Vanaf nu moeten ook bijvoorbeeld distributeurs en importeurs van navulverpakkingen zonder nicotine een dergelijk registratiesysteem gaan opzetten. Hoe sluiten deze partijen aan bij de ervaringen die tot nu toe zijn opgedaan?

Er komt een algeheel reclame- en sponsorverbod voor EZN, elektronische sigaretten zonder nicotine. Daarnaast geldt op het sponsorverbod de uitzondering dat sponsoring van radioprogramma’s is toegestaan, wanneer dit plaatsvindt door ondernemingen waarvan de hoofdactiviteit niet wordt gevormd door de vervaardiging of de verkoop van tabaksproducten of aanverwante producten. De leden van de ChristenUnie-fractie vragen deze uitzondering te motiveren en voorbeelden te geven wat dan nog is toegestaan.

Het is volgens de regering ook bij EZN belangrijk dat gebruikers over de schadelijke effecten worden geïnformeerd. Hiertoe kan een gezondheidswaarschuwing op de verpakking verplicht worden gesteld. Genoemde leden vragen waarom er niet voor is gekozen deze gezondheidswaarschuwing wettelijk te verplichten nu bekend is dat deze schadelijke effecten er zijn.

In verband met het wetsvoorstel vragen de leden van de ChristenUnie-fractie wat de stand van zaken is van het onderzoek door het RIVM dat door de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is toegezegd over de schadelijkheid van meedampen1 op basis waarvan zou worden bezien of aanvullende maatregelen nodig zijn om omstanders hiertegen te beschermen. De resultaten van dit onderzoek werden in april 2016 verwacht. Genoemde leden vragen de resultaten van dit onderzoek mee te sturen bij de beantwoording van dit verslag.

De leden van de SP-fractie vinden het positief dat de Nederlandse regering op sommige onderdelen verder wil gaan dan waartoe de Europese Tabaksproductenrichtlijn Nederland verplicht. Kan de regering een overzicht geven van hoe de verschillende Europese lidstaten ieder omgaan met de aanmoediging in de richtlijn om nationale regels te treffen om de verkoop van tabaksproducten en aanverwante producten aan kinderen te voorkomen door het stellen van leeftijdsgrenzen? Welke regels worden er gesteld in de verschillende lidstaten?

De leden van de SP-fractie gaan ervan uit dat de regels met betrekking tot verpakkingseisen, producteisen en rapportageverplichtingen geregeld worden door middel van een algemene maatregel van bestuur. Kan de regering aangeven wanneer deze regels worden vastgesteld?

De leden van de CDA-fractie vragen de regering wat ermee wordt bedoeld dat er bij de vaststelling van het jaarplan van de NVWA rekening zal worden gehouden met het toezicht op de nieuwe regels, zodat deze nieuwe taken niet ten koste gaan van reeds bestaande toezichtstaken. Betekent dit dat de uitbreiding van de taken financiële gevolgen heeft voor de NVWA?

Genoemde leden vragen of de NVWA geconsulteerd is over de uitvoerbaarheid van het wetsvoorstel.

Deze leden vragen bij welke overtredingen op grond van de Wet op de economische delicten een geldboete, taakstraf of gevangenisstraf zal worden opgelegd.

De leden van de CDA-fractie vragen waarop de verwachting van de regering is gebaseerd dat de toename van de werkdruk voor de rechterlijke macht gering zal zijn.

Door de voorgestelde wijziging van het vijfde lid, onderdeel b, van artikel 5 wordt de invulling van de reguliere presentatie van tabaksproducten en aanverwante producten bij verkooppunten op het niveau van algemene maatregel van bestuur gebracht. De leden van de VVD-fractie vragen welke ambitie de regering heeft om de huidige regelgeving aan te passen en neer te leggen in een algemene maatregel van bestuur. Wordt het bijvoorbeeld door deze wijziging mogelijk om de zogenoemde «display ban» dan wel andere vergaande beperkingen in de wijze waarop tabaksproducten te koop worden aangeboden voor verschillende verkooppunten per algemene maatregel van bestuur te implementeren? In hoeverre is het juridisch mogelijk om dergelijke grote wijzigingen in lagere wetgeving te regelen? In hoeverre acht de regering het wenselijk dat dergelijke vergaande beperkingen inderdaad worden geregeld in lagere wetgeving?

Hoe gaat de regering om met de huidige uitzondering in het vijfde lid, onderdeel b, voor wat betreft de eis van gesloten verpakking voor sigaren, pijptabak en pruimtabak in speciaalzaken? Vervalt met de voorgenomen wijziging van dit artikel de mogelijkheid om ook een open verpakking te tonen in speciaalzaken daar waar het gaat om sigaren, pijptabak en pruimtabak? Kan de regering dit toelichten?

Het derde lid van artikel 17a blijft in tegenstelling tot het eerste en tweede lid alleen van toepassing op specifieke elektronische sigaretten of navulverpakkingen dan wel op bepaalde typen elektronische sigaretten of navulverpakkingen. Dit betekent dat bij ministeriële regeling geen maatregelen genomen kunnen worden tegen specifieke EZN, navulverpakkingen zonder nicotine en patronen zonder nicotine en voor roken bestemde kruidenproducten die voldoen aan de krachtens de wet gestelde eisen. Wanneer het nodig mocht blijken maatregelen te nemen tegen deze producten, dan zullen de krachtens de wet gestelde eisen aangepast moeten worden. De leden van de ChristenUnie-fractie vragen waarom deze bepaling niet ook van toepassing wordt verklaard op EZN, navulverpakkingen zonder nicotine en patronen zonder nicotine en voor roken bestemde kruidenproducten aangezien de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport deze bevoegdheid toch alleen maar mag toepassen indien de Minister vaststelt of op redelijke gronden vreest dat ze een ernstig risico voor de gezondheid van de mens zouden kunnen vormen.

Ook het vierde lid blijft alleen van toepassing op categorieën van tabaksproducten, elektronische sigaretten, navulverpakkingen en voor roken bestemde kruidenproducten. Dat maakt dat het niet mogelijk is om bij ministeriële regeling bepaalde categorieën van elektronische sigaretten zonder nicotine, navulverpakkingen zonder nicotine of patronen zonder nicotine die voldoen aan de krachtens de wet gestelde eisen bij ministeriële regeling te verbieden. Indien het nodig mocht blijken deze producten vanwege de bescherming van de volksgezondheid te verbieden, zullen de krachtens de wet gestelde eisen moeten worden aangepast. Ook dit vragen genoemde leden nader te motiveren. Het derde en vierde lid zouden blijkens de memorie van toelichting niet op EZN, navulverpakkingen zonder nicotine en patronen zonder nicotine van toepassing zijn, omdat deze leden de implementatie vormen van de Tabaksproductenrichtlijn. De leden van de ChristenUnie-fractie vragen waarom er niet is gekozen om hier verdergaande regels te stellen dan de richtlijn aangezien ook verschillende andere bepalingen in het wetsvoorstel nadrukkelijk verder gaan dan de minimumeisen in de Tabaksproductenrichtlijn.