Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

1.

Uit de referentieraming leerlingen- en studentenaantallen 2015 blijkt dat het aantal leerlingen en studenten in 2015 per saldo hoger is dan de in de OCW-begroting 2015 verwerkte referentieraming 2014. Onderstaande tabel geeft de verdeling per sector weer:

2.

De raming voor studiefinanciering laat hogere kaderrelevante uitgaven zien ten opzichte van de in de OCW-begroting 2015 verwerkte raming uit het voorjaar 2014. Dit is het gevolg van de verwerking van nieuwe uitvoeringsgegevens van DUO. De hogere uitgaven doen zich zowel voor bij de basisbeurs en de aanvullende beurs.

3 & 4.

In 2014 zijn diverse budgetten niet volledig tot besteding gekomen. Daartegenover zijn eind 2014 twee betalingen gedaan, die eigenlijk in 2015 hadden moeten plaatsvinden. De Tweede Kamer is hierover geïnformeerd met een brief over de technische mutaties jaarafsluiting 2014.

De middelen die in 2015 vrijvallen doordat de twee betalingen reeds in 2014 zijn gedaan (totaal € 184,0 miljoen) worden overgeboekt naar artikel 91 Nominaal en onvoorzien. Na correctie van de negatieve eindejaarsmarge van vorig jaar (– € 57,1 miljoen), blijft er een eindejaarsmarge over van € 126,8 miljoen. Een deel van deze eindejaarsmarge wordt ingezet voor overlopende verplichtingen van 2014 naar 2015.

5.

Deze post bestaat uit diverse overlopende verplichtingen op de OCW-begroting, voor onder andere Caribisch Nederland (– € 18,9 miljoen), flexibel hoger onderwijs voor volwassenen (– € 6,0 miljoen) en het cultuurstelsel 2017–2020 (– € 6,0 miljoen). Deze middelen worden doorgeschoven naar latere jaren.

6.

Dit betreft de bijdrage van OCW aan de voorzieningen binnen de generieke digitale infrastructuur (GDI).

7.

De raming voor studiefinanciering laat lagere renteontvangsten zien ten opzichte van de in de OCW-begroting 2015 verwerkte raming uit het voorjaar 2014. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de neerwaarts bijgestelde rentevoet.

8.

De raming voor studiefinanciering laat lagere niet-kaderrelevante uitgaven en hogere niet-kaderrelevante ontvangsten zien ten opzichte van de in de OCW-begroting 2015 verwerkte raming van het voorjaar 2014. Dit betreft de doorwerking van de realisaties in 2014. De lagere uitgaven doen zich onder andere voor bij de reisvoorziening en de rentedragende lening. De hogere ontvangsten betreffen aflossingen op leningen: vanwege de lagere rente wordt het aflossingsdeel in de terugbetalingen groter.

9.

De loon- en prijsbijstelling tranches 2015 zijn toegevoegd aan de OCW-begroting.

10.

De overige mutaties betreffen overboekingen van en naar andere departementen en desalderingen van uitgaven en ontvangsten.

Het budget voor bekostiging wordt per saldo met € 7,6 miljoen verlaagd. De verlaging is met name het gevolg van de volgende mutaties:

• – Een overboeking van bekostiging naar subsidies (€ 12,5 miljoen) voor het innovatiefonds en het doorbraakproject ICT.

• – Een overboeking van artikel 1 naar artikel 3 (€ 5,5 miljoen) voor het verbeteren van de opleidingen voor leraren in het VMBO.

• – Het budgettaire effect van de leerlingenraming (€ 6,0 miljoen). Uit de referentieraming leerlingen- en studentenaantallen 2015 blijkt dat het aantal leerlingen in het primair onderwijs in 2015 per saldo hoger is dan de in de OCW-begroting 2015 verwerkte referentieraming 2014. Dit wordt veroorzaakt door meer geboorten en een hoger immigratiesaldo.

• – Een overboeking van structureel € 2,1 miljoen van VWS. Met de decentralisatie van de jeugdzorg is VWS niet langer verantwoordelijk voor de vaststelling van het aantal plaatsen bij onderwijsinstellingen verbonden aan de gesloten jeugdzorg. De zorgkosten gebaseerd op het aantal plaatsen 2014 worden structureel aan OCW overgeboekt.

• – Toevoeging uit de eindejaarsmarge voor de overlopende verplichting voor Stichting Gewoon Anders (€ 1,2 miljoen). Vanwege uitvoeringssystematiek leidt deze verplichting uit 2014 pas in 2015 tot uitgaven.

Het budget voor subsidies wordt per saldo met € 19,0 miljoen verlaagd. De verlaging is met name het gevolg van de volgende mutaties:

• – Een overboeking van € 20,9 miljoen van artikel 1 naar artikel 9. Vanuit het sectorakkoord zijn extra middelen beschikbaar gesteld voor de lerarenbeurs, zowel voor meer masters als voor het behalen van de brede bevoegdheid gym.

• – Een overboeking van bekostiging naar subsidies van € 12,5 miljoen. Dit betreft de middelen voor het innovatiefonds en het doorbraakproject ICT (€ 12,5 miljoen).

• – Een kasschuif van € 5 miljoen van 2015 naar 2016 en 2017. Voor het doorbraakproject ICT zijn incidenteel middelen beschikbaar. Het project heeft een looptijd van drie jaar met de daarbij behorende uitgaven. Door een kasschuif (€ 5 miljoen) naar 2016 en 2017 (€ 2,5 miljoen per jaar) worden de beschikbare middelen over de jaren verdeeld.

• – Een overboeking van artikel 1 naar artikel 3 (€ 8,3 miljoen) voor diverse projecten, waaronder de (adaptieve) eindtoets (€ 3,9 miljoen), Passend onderwijs (€ 1,4 miljoen) en School aan Zet (€ 1,9 miljoen).

• – Een kasschuif van € 2,8 miljoen van 2014 naar 2015. Voor een aantal projecten zoals onder andere Passend onderwijs, Excellentie en In balans is in totaal € 2,8 miljoen aan juridische verplichtingen doorgeschoven naar 2015.

De verplichtingen worden met € 79,7 miljoen verhoogd. Het verschil tussen de verplichtingen- en uitgavenmutaties (€ 26,2 miljoen) wordt veroorzaakt door:

• – Garantieverplichtingen aan onderwijsinstellingen die in 2015 zijn aangegaan en waar OCW garant voor staat.

• – Bijstelling van de verplichtingenraming doordat een deel van de uitgavenmutaties voor 2016 reeds in 2015 wordt verplicht.

Het budget voor de bekostiging wordt per saldo met € 29,2 miljoen verhoogd. De verhoging is met name het gevolg van de volgende mutaties:

• – De realisatie van het aantal leerlingen is hoger dan de raming (+ € 28,3 miljoen).

• – Overboekingen van en naar andere beleidsterreinen (+ € 0,9 miljoen).

Het budget voor subsidies wordt per saldo met € 11,3 miljoen verhoogd. De verhoging is met name het gevolg van de volgende mutaties:

• – Een overboeking van beleidsterrein 1 primair onderwijs van € 5,5 miljoen van NOA-middelen.

• – Het saldo van diverse overboekingen van en naar andere beleidsterreinen (€ 5,8 miljoen).

Het budget voor de SLOA-instellingen wordt per saldo met € 13,0 miljoen verhoogd. De verhoging is met name het gevolg van de volgende mutaties:

• – Overboeking van beleidsterrein 1 primair onderwijs van € 4,9 miljoen inzake hun bijdrage aan het CITO en het SLO voor diverse projecten.

• – Overboeking van beleidsterrein 4 beroepsonderwijs en volwasseneducatie inzake hun bijdrage aan het CITO voor de centraal ontwikkelde examens mbo (+ € 6,1 miljoen).

• – Overige (+ € 2 miljoen).

De verplichtingen worden met € 74,7 miljoen verlaagd. Het verschil tussen de verplichtingen- en uitgavenmutaties wordt met name veroorzaakt door:

• – In 2015 wordt € 41,1 miljoen overgeboekt naar artikel 91 en worden de uitgaven op artikel 4 met dit bedrag verlaagd. Dit leidt niet tot een verplichtingenmutatie.

• – Bijstelling van de verplichtingenraming als gevolg van de jaarlijkse doorrekening van de referentieraming en het berekenen van het macrobudget voor het mbo op basis van de definitieve telling vanaf 2016. De verplichtingen voor deze gedaalde uitgaven worden in 2015 aangegaan en de uitgaven worden in 2016 gerealiseerd.

Het budget voor de bekostiging wordt per saldo met € 45,6 miljoen verlaagd. De verlaging is met name het gevolg van de volgende mutaties:

• – In 2014 is abusievelijk de regeling salarismix 2015 (€ 41,1 miljoen) uitbetaald aan de mbo-instellingen (2014–2015, 34 000-VIII, nr. 82). Deze betaling is begin 2015 verrekend met de rijksbijdrage. De middelen die in 2015 overblijven doordat de betalingen reeds in 2014 zijn gedaan, worden overgeboekt naar artikel 91 (zie ook de algemene toelichting).

• – De jaarlijkse meerjarige doorrekening van de referentieraming 2015 leidt tot lagere aantallen mbo-studenten ten opzichte van de referentieraming 2014 en daarom wordt het macrobudget neerwaarts bijgesteld.

• – De bekostiging voor de kbb’s is met € 4,5 miljoen verlaagd, omdat deze middelen aan het instrument subsidies worden toegevoegd en aan de SBB worden verstrekt voor het uitoefenen van de bovensectorale taken en het voorbereiden van de transitie van de wettelijke taken van de kbb’s naar de SBB.

• – Aan de bekostiging Caribisch Nederland wordt in 2015 € 2,2 miljoen toegevoegd. Dit komt grotendeels door een stijging van het aantal mbo-studenten in Caribisch Nederland (€ 1,2 miljoen, zie ook de algemene toelichting) en een kasschuif van 2014 naar 2015 (€ 1 miljoen).

• – Het instrument versterken centrale en uniforme toetsing wordt in 2015 met € 5,0 miljoen verlaagd. Deze middelen worden overgeheveld naar het instrument bijdrage ZBO/RWT ten behoeve van het Cito en Cvte en het instrument subsidies voor examinering.

Het budget voor subsidies wordt per saldo met € 13,5 miljoen verhoogd. Deze verhoging is met name het gevolg van de volgende mutaties:

• – Vanuit de subsidieregeling praktijkleren wordt € 2,7 miljoen overgeboekt naar het instrument bijdrage aan agentschappen voor de uitvoeringskosten van deze regeling.

• – Voor het sectorplan mbo-hbo worden middelen overgeboekt naar artikel 6 (Hoger Onderwijs) en vanwege een verandering in de liquiditeitsbehoefte vinden er kasschuiven naar 2016 en 2017 plaats (€ 3,1 miljoen).

• – Er wordt € 4,5 miljoen overgeheveld van het instrument bekostiging voor subsidie aan de SBB.

• – Via een kasschuif worden er middelen uit 2014 toegevoegd voor het NOA (€ 4 miljoen).

• – Aan dit instrument worden middelen toegevoegd van het instrument bekostiging voor uitvoering en onderzoeken in het kader van de kwaliteitsafspraken en voor examinering (€ 4 miljoen).

• – De uitgaven zijn met € 6,5 miljoen verhoogd als gevolg van desaldering van de ontvangsten.

Het budget voor bijdragen aan agentschappen wordt per saldo met € 4,3 miljoen verhoogd. Deze verhoging is met name het gevolg van de volgende mutaties:

• – Er wordt via een kasschuif en vanuit het instrument subsidies een bedrag van € 4,3 miljoen toegevoegd voor de uitvoering van de subsidieregeling praktijkleren door RVO.

De verplichtingen worden met € 44,1 miljoen verhoogd. Het verschil tussen de verplichtingen- en uitgavenmutaties (€ 26,8 miljoen) wordt veroorzaakt door:

• – Garantieverplichtingen aan onderwijsinstellingen die in 2015 zijn aangegaan en waar OCW garant voor staat (€ 10,0 miljoen).

• – Bijstelling van de verplichtingenraming doordat de uitgavenmutatie voor het jaar 2016 – overeenkomstig de bekostigingsregelgeving – in het jaar 2015 wordt verplicht. Daarom wordt deze verwerkt in het verplichtingenbudget 2015.

Het budget voor de bekostiging wordt per saldo met € 10,3 miljoen verhoogd. De verhoging is het gevolg van:

• – een aanpassing op basis van de nieuwe raming van de studentenaantallen: € 18,9 miljoen (Referentieraming 2015: zie het algemeen deel);

• – een intertemporele compensatie (voor 2015 – € 5,3 miljoen) om de beschikbare budgetten voor Flexibel hoger onderwijs voor volwassenen (Leven Lang Leren) in overeenstemming te brengen met de beoogde uitgaven;

• – een overheveling van € 2,4 miljoen naar het instrument «bijdragen aan (inter)nationale organisaties» inzake het aandeel hbo in de herschikking van de middelen voor het EP-NUFFIC (zie toelichting hierna);

• – diverse overige geringe mutaties (interne overboekingen) die het budget per saldo verlagen met € 0,9 miljoen.

Tussen de Ministers van OCW en BH&OS is afgesproken dat de ODA-labeling (ODA: Official Development Assistance) van de subsidie aan de Stichting EP-Nuffic (per 1 januari 2015 zijn organisaties Nuffic en Europees Platform gefuseerd) met ingang van 2015 wordt omgezet in non-ODA. De consequentie hiervan is dat dit een verlaging betekent van het ODA-plafond van € 7,1 miljoen in 2015 en 2016 en voor de jaren vanaf 2017 van € 6,5 miljoen. Beide ministeries nemen de daaraan verbonden financiële compensatie elk voor de helft structureel voor hun rekening. Dat betekent dat in 2015

€ 3,6 miljoen wordt gecompenseerd tussen BH&OS en OCW; voor het jaar 2016 gaat het om hetzelfde bedrag, voor de jaren vanaf 2017 om een bedrag van € 3,2 miljoen.

De door OCW te leveren compensatie van in omvang dezelfde bedragen wordt bereikt door herschikking van middelen op de artikelen 6 (hbo) en 7 (wo).

Het budget voor de bekostiging wordt per saldo met € 32,1 miljoen verhoogd. De verhoging is het gevolg van:

• – een aanpassing op basis van de nieuwe raming van de studentenaantallen: € 30,4 miljoen (Referentieraming 2015: zie het algemeen deel);

• – overboekingen van het Ministerie van EZ voor in totaal € 2,4 miljoen betreffende de programma’s Zwaartekracht en Alternatieven dierproeven;

• – een intertemporele compensatie (voor 2015 – € 0,7 miljoen) om de beschikbare budgetten voor Flexibel hoger onderwijs voor volwassenen (Leven Lang Leren) in overeenstemming te brengen met de beoogde uitgaven;

• – een overheveling van € 1,2 miljoen naar het instrument «bijdragen aan (inter)nationale organisaties» inzake het aandeel wo in de herschikking van de middelen voor het EP-NUFFIC (zie toelichting hierna);

• – diverse overige geringe mutaties (interne overboekingen) die het budget per saldo verhogen met € 1,2 miljoen.

Tussen de Ministers van OCW en BH&OS is afgesproken dat de ODA-labeling (ODA: Official Development Assistance) van de subsidie aan de Stichting EP-Nuffic (per 1 januari 2015 zijn organisaties Nuffic en Europees Platform gefuseerd) met ingang van 2015 wordt omgezet in non-ODA. De consequentie hiervan is dat dit een verlaging betekent van het ODA-plafond van € 7,1 miljoen in 2015 en 2016 en voor de jaren vanaf 2017 van € 6,5 miljoen. Beide ministeries nemen de daaraan verbonden financiële compensatie elk voor de helft structureel voor hun rekening. Dat betekent dat in 2015

€ 3,6 miljoen wordt gecompenseerd tussen BH&OS en OCW; voor het jaar 2016 gaat het om hetzelfde bedrag, voor de jaren vanaf 2017 om een bedrag van € 3,2 miljoen.

De door OCW te leveren compensatie van in omvang dezelfde bedragen wordt bereikt door herschikking van middelen op de artikelen 6 (hbo) en 7 (wo).

De verplichtingen worden met € 2,7 miljoen verhoogd. Het verschil tussen de verplichtingen- en uitgavenmutaties (€ 1,8 miljoen) wordt veroorzaakt door:

– Bijstelling van de verplichtingenraming als gevolg van een vierjarige verplichting aan Neth-ER (Netherlands house for Education and Research) met kasgevolgen in 2015–2018. De verplichtingenramingen voor de jaren 2016 t/m 2018 zijn overeenkomstig aangepast.

In totaal wordt € 27,2 miljoen meer uitgegeven aan inkomensoverdrachten dan eerder geraamd. Dit is het gevolg van de volgende mutaties:

• – De basisbeursuitgaven vallen hoger uit dan eerder geraamd. In 2015 wordt per saldo € 114,9 miljoen meer aan basisbeursuitgaven verwacht.

• – Dit betreft € 15,7 miljoen meer relevante basisbeursuitgaven (gift). Bij de bol worden per saldo € 5,3 miljoen minder basisbeursuitgaven verwacht. De uitgaven basisbeurs bij de bol die direct als gift wordt verstrekt (niveau 1 en 2) dalen met € 12,3 miljoen; de relevante uitgaven basisbeurs als prestatiebeurs bol (niveau 3 en 4, voornamelijk omzettingen) vallen naar verwachting € 7,0 miljoen hoger uit. Bij het hoger onderwijs stijgen de relevante basisbeursuitgaven, merendeels als gevolg van meer omzettingen met € 21,0 miljoen, voornamelijk bij het hbo.

• – De niet-relevante uitgaven basisbeurs (prestatiebeurs) stijgen met € 99,1 miljoen. Dit is voornamelijk het gevolg van een gewijzigde boekingssystematiek bij de niet relevante uitgaven. DUO is een andere boekingsmethode gaan hanteren bij het registreren van omzettingen van prestatiebeurs naar gift en rentedragende leningen. Dit resulteert in hogere niet-relevante uitgaven op omzettingen en lagere niet-relevante uitgaven op rentedragende leningen. Per saldo ontstaat er door de gewijzigde systematiek dus geen verschil.

• – De uitgaven aanvullende beurs vallen per saldo € 35,9 miljoen hoger uit dan geraamd:

• – Dit betreft € 8,1 miljoen meer relevante aanvullende beurs-uitgaven (gift en omzettingen). In lijn met de stijging van de uitgaven bij de basisbeurs stijgen ook de relevante uitgaven bij de aanvullende beurs.

• – De niet-relevante uitgaven aanvullende beurs stijgen in 2015 met € 27,8 miljoen, voornamelijk vanwege de wijziging in de boekingssystematiek.

• – De uitgaven voor de reisvoorziening stijgen in 2015 met € 25,4 miljoen:

• – Dit is het gevolg van de volgende boekingen:

• – een correctie van de inschatting voor de netto opbrengsten van het onterecht kaartbezit; lagere contractkosten als gevolg van dalende aantallen OV-kaart gerechtigden; lagere gemiddelde kaartprijzen waardoor de definitieve vergoeding 2014 lager uitvalt dan eerder geraamd en lagere nabetaling over 2014.

• – Lagere niet-relevante prestatiebeurs-boekingen die als gevolg van de boekingssystematiek resulteren in hogere relevante uitgaven op dit artikelonderdeel.

• – Meer omzettingen van niet-relevante prestatiebeurs-uitgaven naar OV-uitgaven in gift.

• – De overige uitgaven vallen in 2015 € 149,0 miljoen lager uit dan geraamd:

• – Van deze bijstelling is + € 21,1 miljoen relevant. Deze mutatie van de overige uitgaven geschiedt op basis van de realisaties over 2014 op dit artikelonderdeel.

• – De niet-relevante overige uitgaven vallen € 170,1 miljoen lager uit. Met deze mutatie worden de technische bijstellingen op de verschillende onderdelen aangesloten. Ook lagere aantallen toekenningen van OV-kaarten zorgen hier voor een meevaller.

Er wordt per saldo naar verwachting € 59,5 miljoen minder uitgegeven aan rentedragende leningen dan geraamd:

• – De verwachte daling bij de uitgaven aan rentedragende leningen is ondermeer het gevolg van een lagere groei van het gemiddelde geleende bedrag wat blijkt uit de realisatiecijfers over 2014.

• – De uitgaven aan collegegeldkrediet worden op basis van de realisaties over 2014 verlaagd.

De ontvangstenraming wordt per saldo verhoogd met € 12,5 miljoen:

• – Op basis van de realisatiecijfers over 2014 en de lagere rente worden de relevante rente-ontvangsten naar beneden bijgesteld. Samen met de relevante ontvangsten op de hoofdsom wordt per saldo – € 39,5 miljoen gemuteerd.

• – Bij de kortlopende vorderingen worden € 8,2 miljoen meer ontvangsten verwacht.

• – Op basis van de realisaties 2014 worden de verwachte niet-relevante ontvangsten met € 43,8 miljoen verhoogd. Dit betreft ontvangsten van direct verstrekte rentedragende studieleningen en in langlopende leningen omgezette prestatiebeurs-uitgaven.