Nr. 76 VERSLAG VAN EEN WETGEVINGSOVERLEG

De vaste commissie voor Financiën heeft op 3 november 2014 overleg gevoerd met Staatssecretaris Wiebes van Financiën over:

• – het wetsvoorstel Wijziging van enkele belastingwetten en enige andere wetten (Belastingplan 2015) (Kamerstuk 34 002);

• – schriftelijke antwoorden van de Staatssecretaris van Financiën op een deel van de vragen die zijn gesteld tijdens het wetgevingsoverleg van 27 oktober 2014 over het Belastingplan 2015 (Kamerstuk 34 002, nr. 14).

Van het overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Duisenberg

Griffier: Maas

De voorzitter: Ik open het tweede deel van het wetgevingsoverleg over het Belastingplan 2015. Ik heet de Staatssecretaris, de Kamerleden en alle belangstellenden op de publieke tribune van harte welkom. Dit overleg is gepland tot 23.00 uur.

Ik heb een paar logistieke opmerkingen. In de procedurevergadering heeft de commissie een bepaalde orde afgesproken. Vandaag hebben we de beantwoording in eerste termijn door de Staatssecretaris en de tweede termijn van de Kamer én van de Staatssecretaris. Volgende week zal in één termijn de plenaire afronding plaatsvinden.

De Staatssecretaris heeft een aantal blokken aangegeven in zijn beantwoording. Als de Kamerleden met mij meeschrijven, kunnen zij zien wanneer bepaalde onderwerpen aan bod komen. Er zijn zes blokken. Het eerste blok betreft auto's, het tweede blok betreft de werkkostenregeling, het derde blok betreft afvalstoffen, het vierde blok betreft stelselherziening, het vijfde blok betreft overige en het zesde blok betreft de naheffing.

Ik wil een schorsing inbouwen voor de lunch. Afhankelijk van waar we dan zijn, zal die schorsing rond 13.00 uur beginnen. Ik wil dan een iets langere schorsing, sowieso van een uur, omdat de brief met de antwoorden op de schriftelijke vragen over de naheffing net is binnengekomen. De Kamerleden hebben dan iets meer tijd om die brief door te nemen. De verdere behandeling daarvan zal dan in de middag plaatsvinden.

Staatssecretaris Wiebes: Voorzitter. Natuurlijk geheel volgens de logica die mevrouw Schouten haarscherp aanduidde, was er het plan om ver voor dit debat een brief te sturen, zelfs vergezeld van een nota van wijziging voor de autobelastingen. De coalitie was eruit, maar er is nu iets bijzonders gebeurd: de gezamenlijke branche, maar ook de milieuorganisaties en de werkgeversverenigingen hebben gisteravond om 22.00 uur een voorstel gedaan dat niet op alle punten maar wel op sommige punten afwijkt van wat ik en de partijen in gedachten hadden. Dan is het maatschappelijk gezien wel zo ordelijk om kennis te nemen van dat voorstel om daarop te kauwen en te bezien of dat nog veranderende inzichten geeft. Het is heel bijzonder dat het voorstel een gezamenlijke handreiking is en ook dekkend is. Dat was in dit proces nog niet eerder voorgekomen. Het is op zich een ordentelijk en serieus voorstel. Ik denk dus dat wij dat heel serieus moeten nemen.

Het natuurlijke plan was om nu met een nota van wijziging te komen. Over die nota van wijziging heb ik nooit gecommuniceerd naar de pers. Het is ook niet zo dat alle elementen daarvan op straat liggen. Ik wil nu echter niet filosoferen over een voorstel dat er nu niet ligt. Ik wil mij nu richten op het voorstel zoals dat er misschien wel komt, al dan niet in een gewijzigde vorm. Daarover zijn de fracties nu druk met elkaar in gesprek. De vragen die daarbij op dit moment leven, zijn: wat zijn de precieze budgettaire effecten en wat zijn de effecten op verschillende soorten autorijders? Het gaat in 2016, dus niet nu, immers om autorijders. Het gaat dus niet om de huidige leaserijders. Voordat je ja zegt tegen zo'n voorstel, elementen daarvan overneemt of juist elementen daarvan verwerpt, wil je heel precies weten wat die effecten zijn. Daar gaat het gesprek nu dus over. Ik kies ervoor om nu niet de oorspronkelijke, door mij bedoelde en dit weekend gereed gemaakte nota van wijziging uit te sturen, want dat zou de situatie alleen maar onordelijker maken. Om de orde terug te krijgen in het proces, moeten we nu even heel precies bekijken wat de branche zegt.

Er is geen communicatie naar buiten over dingen die wij eerst aan Kamerleden zouden moeten melden, want zo'n communicatie is niet gepast. Er vindt nu een afweging plaats van de voorstellen van de gezamenlijke branche tegen het voorstel dat ik oorspronkelijk in voorbereiding had en dat daar overigens elementen van heeft. Het is niet helemaal aan mij maar aan de coalitie om daar vaart achter te zetten. Ik denk dat bijvoorbeeld mevrouw Neppérus en de heer Groot willen dat we de effecten in beeld hebben voordat we hier allerlei wilde toeren gaan krijgen. Ik heb dit niet helemaal in de hand, maar de bedoeling en mijn hoop is dat wij daar vandaag of zelfs vanochtend of straks uit zullen zijn. Het was mijn bedoeling om in het algemeen iets te zeggen over het autodossier, om onder andere dit toe te lichten en om de discussie te hervatten op het moment dat er een concreet voorstel ligt. Ik denk echter dat ik ook los van dit voorstel zal moeten ingaan op een aantal gestelde vragen.

Staatssecretaris Wiebes: Als er vaart wordt gemaakt, zou dat een heel goed idee zijn. Natuurlijk sluit ik mij aan bij de orde van de vergadering, want die wordt door de leden vastgesteld, niet door mij.

Ik wil wel even ingaan op de opmerking van mevrouw Schouten. Zij heeft natuurlijk volkomen gelijk: het kabinet heeft een voorstel gedaan en dat voorstel ligt er nog. Het ligt in eerste instantie zelfs niet in de rede dat daar een nota van wijziging overheen komt, want er was een amendement aangekondigd. Waarom heb ik daar toch voor gekozen? Dat meld ik nu en niet straks, want dit is belangrijk en de verbazing van mevrouw Schouten is natuurlijk volkomen terecht; staatsrechtelijk heeft zij zelden ongelijk. Om een reden die ik later zal toelichten, heb ik deze autokwestie later toegevoegd aan het Belastingplan. Het autodossier is daarmee «te gast» in een dossier waarin heel veel op het spel staat, namelijk het realiseren van de inkomsten van de rijksoverheid. Door er zelf een nota van wijziging van te maken, heb ik willen uitdrukken dat de varianten die er liggen en die nader uitonderhandeld zijn, wel degelijk vallen binnen de randvoorwaarden die oorspronkelijk door het kabinet zijn gesteld. Dat kun je niet duidelijker uitdrukken dan door daar zelf een nota van wijziging van te maken, door dat dus niet te laten afhangen van amenderering maar door zelf uit te drukken dat door die nota van wijziging is geborgd dat het voorstel financieel «rondrekent», dat de ambities worden gerealiseerd en dat het uitvoerbaar is voor de Belastingdienst. Dat zijn drie zeer belangrijke dingen. Om te voorkomen dat daarover twijfels zouden ontstaan, heb ik ervoor gekozen om dit zelf met een nota van wijziging te doen. Dat is wat ongebruikelijk, zoals mevrouw Schouten haarfijn heeft uitgelegd. Duidelijkheid hierover is heel belangrijk, want dit dossier is «te gast».

Staatssecretaris Wiebes: Voorzitter. Ik wil beginnen zoals een redelijk aantal van de leden ook zijn bijdrage is begonnen. Inderdaad is dit mijn eerste belastingplan. Wij werken nu acht maanden met elkaar samen. Sommigen van de leden hebben een aantal vriendelijke dingen gezegd over mijn eerste maanden als Staatssecretaris. Dat vond ik aardig, maar die woorden ontvangend, zeg ik er meteen bij dat het geheel wederzijds is. Zonder dat dit ooit is uitgesproken, ben ik niet alleen in mijn nopjes, maar ook danig onder de indruk van deze commissie. Ik meen het. Ik mag vandaag één gemeend ding zeggen, daarna gaan we het gewoon weer over politiek hebben. Ook deze commissie kent natuurlijk haar relletjes, hypejes en minicrisisjes. Over het algemeen ben ik er de afgelopen tijd echter van overtuigd geraakt dat het de commissie uiteindelijk om de inhoud gaat en dat ze handelt vanuit een oprechte interesse en aandacht voor het publieke belang. Dat zullen we nog hard nodig hebben.

Hoe ver sommige leden hier inhoudelijk op punten van mening verschillen, er zijn een paar dingen die we allemaal willen: een eenvoudiger belastingstelsel, meer mensen aan het werk door lagere lasten op arbeid, minder fraude, en minder ongerechtvaardigde belastingontwijking. Dat laatste zeg ik graag tegen de heer Klaver. Dat zijn de dingen die wij allemaal willen.

Het avontuur voor het betere belastingstelsel kan nog best spannend zijn, maar ik ben ervan overtuigd dat ik op deze reis heb ingetekend met een aantal medereizigers die uiteindelijk geïnteresseerd zijn in het resultaat en die vinden dat er iets goeds uit moet komen. Daarom gelden de vriendelijke woorden in minstens zo heftige vorm in omgekeerde richting.

Daarbij ben ik er altijd van onder de indruk hoezeer de verschillende leden met vragen en suggesties komen die uiteindelijk op het departement landen en erkend worden als goede verbeteringen. Daar zijn heel veel voorbeelden van. Voorbeelden die al in het belastingplan van vorig jaar werden gesignaleerd en kunnen worden ingevoerd. De heer Koolmees en mevrouw Schouten hebben ervoor gezorgd dat ondernemers lid kunnen worden van een coöperatie, zodat ze kunnen profiteren van gunstige tarieven voor lokale duurzame energieopwekking. De heer Van Vliet heeft zich gebogen over de taxatierapporten van de heffing van bpm over het importeren van gebruikte auto's. De heer Omtzigt heeft bij de behandeling van het Belastingplan 2015 schriftelijk bezwaren geuit tegen de overgangsregeling die voor de aanpassing van het gebruikelijk loon was voorgesteld. Een groot aantal van deze suggesties konden worden overgenomen, omdat het goede ideeën waren. De heer Omtzigt heeft zich ten slotte samen met mevrouw Neppérus gebogen over de aanpassing van de aftrek van weekenduitgaven voor gehandicapten en zij hebben daarmee gezorgd voor een vereenvoudiging. Het was een beperkte vereenvoudiging, die zorgde voor een net iets rationelere inrichting van de regeling. Daarvoor dank.

Laat ik beginnen met de afvalstoffenbelasting. Daar speelt specifiek het punt van de exportheffing. De exportheffing is een punt ...

Staatssecretaris Wiebes: Dat is ook uitstekend. De volgorde lijkt mij arbitrair. Het doel van het aanpassen van de werkkostenregeling was om deze te vereenvoudigen. Dat was hard nodig, want definities waren soms niet helder en regelingen waren onwerkbaar of zelfs juridisch kwetsbaar. De rechter heeft zelfs nog geïntervenieerd in onze werkkostenregeling. Zo ver moet je het natuurlijk nooit laten komen. Er was een enorme boom aan afzonderlijke regelingen ontstaan. Er waren afzonderlijke regelingen voor de fiets, maar ook voor maaltijden, vakliteratuur en muziekinstrumenten. Al die regelingen kennen een aparte administratie en aparte voorwaarden, en moeten apart worden bijgehouden. Met deze operatie bereiken we een grote vereenvoudiging. Dat is niet alleen belangrijk voor de Belastingdienst, maar ook voor de werkgevers. De administratieve lasten nemen hiermee af met 90 miljoen per jaar. Dat verdienen die ondernemers, want deze aparte regelingen zijn uiteindelijk niet bedacht door bedrijven, maar door de overheid. Het bedrag van 90 miljoen wil ik graag zo groot mogelijk houden. Het is uiteraard zo dat elke introductie van een aparte regeling een deel van dit bedrag vergt. Dat de regeling complex is, zie je aan de vragen die erover gesteld zijn. Een flink aantal van de vragen gaat over de regeling die al sinds 2011 bestaat. Het feit dat de overgangsregeling vervalt, zet de vragen in een nieuw licht, maar technisch gesproken gaan veel van de vragen over zaken die al bestaan en waaraan niets verandert: de fiets, de fitness, de bedrijfsfeestjes en de werkkleding. Dit is de top vier. Door de jaren heen is dit altijd een vrij constante top vier geweest, heb ik begrepen. Aan deze regelingen is niets veranderd.

De fiets zit veel Kamerleden hoog. Mevrouw Neppérus heeft ernaar gevraagd. De heer Bashir heeft mij ferm ondervraagd over de fiets, evenals mevrouw Schouten en niet te vergeten de heer Klaver. Velen hebben zich de vriend van de fiets getoond. Ik wil mij graag bij deze vriendenclub aansluiten. Ik vraag me af of de leden het in vriendschap voor de fiets winnen van mij. Als wethouder van Amsterdam was ik verantwoordelijk voor het fietsbeleid in dé fietsstad van de wereld. Daar was ik enorm trots op en ik had er enorme lol in. Ik weet niet waarom het mij overkomt dat ik altijd een beetje emotioneel word als ik over Amsterdam spreek. Het was een schitterende verantwoordelijkheid en de fiets hoorde daarbij.

Waarom vindt een VVD'er de fiets belangrijk? De fiets is een individueel vervoermiddel, vrijwel subsidieloos, onbelast, maatschappelijk efficiënt, flexibel en hij geeft een ultieme keuzevrijheid in bestemmingen in grote steden zonder dat anderen er nadeel van ondervinden. Ik heb het fietsen altijd beschouwd als het toppunt van liberalisme! Ik heb me in mijn rol als wethouder uitvoerig verdiept in de vraag hoe we het gebruik van de fiets kunnen bevorderen. Dat heeft in Amsterdam onherroepelijk te maken met stallingen, maar veel belangrijker is dat veel Nederlanders wier ouders nooit hebben gefietst, niet of veel minder gebruik maken van de fiets. Veel mensen weten dit niet, maar dit aspect vergt al onze aandacht. Er zijn in Amsterdam middelbare scholen waar maar weinig fietsen in het rek staan. Wij moeten mensen die niet met fietsen zijn opgegroeid en wier ouders er niet mee zijn opgegroeid, meenemen in deze fantastische traditie. Dat is in Amsterdam, maar ook in andere steden, een hele opgave! Op dat soort dingen hangt het. Het heeft niets te maken met een groot fietsentekort in Nederland. Er is geen fietsentekort. De heer Bashir zegt dat mensen na de aanschaf van een fiets via de regeling 10% meer gaan fietsen. Dank je de koekoek: mensen die mínder willen gaan fietsen, kopen geen nieuwe fiets. De fiets wordt juist gekocht door mensen die van plan zijn om meer te gaan fietsen. Dat is dus een bewijs in zichzelf. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat het bevorderen van het fietsen, waarvan ik een ferm voorstander ben, iets te maken heeft met de beschikbaarheid van fietsen.

Overigens blijft de fiscale stimulering van de fiets mogelijk. Dat is heel belangrijk. Het wordt niet meer gestimuleerd met een aparte fietsregeling, maar wel op allerlei andere manieren. Ik pik er twee manieren uit. Het kan uit de vrije ruimte. Waar de fietsregeling het bedrag van de fiets nog limiteerde tot € 750, kent de vrije ruimte geen limiet. Het aanschaffen van een fiets is ook niet gebonden aan woon-werkverkeer. Als iemand om een andere reden meer wil gaan fietsen, kan hij ook een fiets bekostigen vanuit de vrije ruimte. De tweede manier om de fiets fiscaal te bevorderen is in het kader van de € 0,19 per km onbelaste vergoeding voor woon-werkverkeer. Dat zijn twee manieren die blijven. Maken marktpartijen hier gebruik van? Ja, dat doen zij uitdrukkelijk. Werkgevers bieden de fiets aan in een vorm van een cafetariaregeling. Je kunt voor de fiets kiezen en dat doen werknemers ook.

Het is volkomen juist, zoals de heer Klaver zegt, dat de fiets daarmee concurreert met feestjes en kleding. Wat de heer Klaver heel tekenend «concurrentie» noemt, noemen liberalen gewoon keuzevrijheid. Sociaaldemocraten laten dit überhaupt liever over aan werkgevers en werknemers zelf. Dat is een andere manier van keuzevrijheid. Het is dus nog mogelijk, maar als werkgevers en werknemers dolgraag hun vrije ruimte aan iets anders willen besteden, bijvoorbeeld omdat ze al een fiets hebben, kan dat ook. Met keuzevrijheid lijkt mij niets mis. Het is ook niet zo dat de fiscale ruimte voor de werkkostenregeling in het algemeen kleiner wordt. Ze is alleen anders verdeeld en biedt meer ruimte.

Staatssecretaris Wiebes: Als het alleen maar via de fiets van de zaak kan, zullen mensen daarvoor kiezen. Dat betekent overigens niet dat ze de fiets anders niet hadden gekocht. De suggestie van de heer Bashir is dat hier geld zou worden weggenomen van de besteding binnen de werkkostenregeling en dat dit geld een negatief werkgelegenheidseffect zou nalaten. Dat is echter niet waar; er verschuiven alleen budgetten. Het verschuift van activiteiten waar werkgelegenheid in zit naar andere activiteiten waar werkgelegenheid in zit. Er zijn veel andere bestedingen binnen de werkkostenregeling mogelijk die een heleboel branches op de been houden, van catering tot bedrijfskleding. Het is dus totaal niet gezegd dat dit werkgelegenheid kost. Het is een verschuiving van bestedingen en werknemers en werkgevers mogen zelf kiezen. Ik ben het geheel met mijn collega Mansveld eens dat het fietsen bevorderd moet worden. Sterker nog, wij hebben op dat punt zelfs samengewerkt. Toen ik wethouder was, was zij al Staatssecretaris en toen hebben wij elkaar daarin gevonden. Een en ander gaat via andere instrumenten echter effectiever dan specifiek via het in leven houden van een aparte werkkostenregeling, terwijl de fiscale stimulering ook gewoon kan via de vrije ruimte.

Ik kom nu aan de concernregeling, een zeer gewenst instrument.

Staatssecretaris Wiebes: Ik vind dat weer een zeer ordelijk voorstel, want dan weten wij preciezer waarover wij het hebben.

Mevrouw Neppérus heeft zich over een soortgelijke constructie zorgen gemaakt. Het gaat dan niet over de «verschmerzing» binnen het concern, maar over de jaren heen. Dit lijkt op de andere vraag. Beide leden vinden dat het zo gemakkelijk mogelijk moet worden gemaakt om van de hele vrije ruimte gebruik te maken en dat de minnen en de plussen op een of andere manier met elkaar in balans zijn. Voor de heer Dijkgraaf geldt dat voor binnen het concern en voor mevrouw Neppérus geldt dit over de tijd heen. Ook dit is weer een heel sympathiek en logisch idee. Wij hebben ons ten aanzien hiervan ook afgevraagd of je dit met de bestaande vastleggingen überhaupt kunt uitvoeren. Gebleken is dat de berekening van wat er voortgewenteld moet worden – want dat is de term – niet aansluit bij de wijze waarop dat nu wordt vastgelegd. Een en ander wordt nu vastgelegd op basis van kosten. Je zou dat dan verlaten, want het gaat ook om kosten uit het verleden. Je moet dus, naast de daadwerkelijke kosten, ook administreren wat het saldo van dit jaar is ten opzichte van vorig jaar. Er komen dus allerlei administratieve handelingen bij. Je gaat dan iets optuigen waardoor er extra bewerkingsslagen bij de Belastingdienst komen, terwijl wij dat bijvoorbeeld met heffingskortingen niet doen. De rekening die hieraan hangt, is nogal onthutsend en ik heb dan ook nog eens apart gevraagd of deze echt klopte. Dit zou namelijk een dekking van 40 miljoen vragen. Dat zegt twee dingen. Ten eerste dat er nogal wat te dekken is. En ten tweede dat mevrouw Neppérus inhoudelijk natuurlijk wel weer een punt heeft, want als dit blijkbaar zo veel kost, is er blijkbaar ongebruikte vrije ruimte. De zorg van mevrouw Neppérus wordt alleen maar redelijker, terwijl de haalbaarheid daarmee alleen maar minder wordt. Mijn complimenten gaan echter wel uit naar mevrouw Neppérus die hier een terecht punt aandraagt, maar waardoor ook hoofdpijn ontstaat aan de kant van de Belastingdienst.

Staatssecretaris Wiebes: Natuurlijk geldt voor mevrouw Neppérus hetzelfde aanbod als ik net aan de heer Dijkgraaf heb gedaan, namelijk dat nadere onderbouwingen nog kunnen worden uitgewisseld.

De heer Dijkgraaf zegt vervolgens: dat is nu toch mal, want ik zie wel kritiek uit de praktijk. Hebben wij dan helemaal niet met die mensen gesproken? Misschien deelt de werkkostenregeling een eerste plaats met enkele dossiers die wij later behandelen, maar ik denk dat het inmiddels een van beleidsterreinen is waarover het meest intensief overleg is gevoerd met de branches. Ook ikzelf heb met een branche aan tafel gezeten. Er is niet één branche, maar er zijn branches die onderling met elkaar concurreren om regelingen en die het ook onderling helemaal niet met elkaar eens zijn. Tijdens een sessie waar ik bij zat en waar een klap op het finale voorstel moest worden gegeven, kwam nog een wens naar voren. Ik heb daar echt kunnen zeggen dat die wens weliswaar ten bate van deze branche is, maar ten laste van andere branches. Als zij er met elkaar achter staan, doe ik het, maar anders niet. Dat is toen gelukt: de branches zijn elkaar uiteindelijk erg behulpzaam geweest en elkaar ook tegemoetgekomen. Het blijft echter zo dat verschillende branches verschillende belangen hebben ten aanzien van de werkkostenregeling. Ik denk dat dit een heel mooi midden is. Wel rust bij ons de verantwoordelijkheid om dit goed te evalueren. Ik heb daarom ook een evaluatiebepaling opgenomen, met name voor het noodzakelijkheidscriterium. Het noodzakelijkheidscriterium dreigde de grote oplossing te worden, de deus ex machina: we zijn eruit en de komende 100 jaar zal er geen discussie komen. Ik geloof dat niet. Ik heb in eerste instantie gekozen voor een beperkt noodzakelijkheidscriterium met een stevige evaluatie. We moeten namelijk goed in de gaten houden hoe het loopt. Dat moet ook ten aanzien van de concernregeling gebeuren en dan zul je zien dat je nog aan een paar knopjes moet draaien. We hebben werkgevers aan tafel gehad die de nieuwe werkkostenregeling sinds 2011 of 2012 hanteren. In deze maanden van voorbereiding hebben zij heel zinvolle suggesties voor verbetering aangedragen. Ik ben ook voornemens om daar ruimte voor te houden in de toekomst, want voordat je het weet, hebben we weer een draak gecreëerd.

Staatssecretaris Wiebes: Mijn voorstel blijft om daar in de tweede termijn op in te gaan. De leden gaan over de vragen, maar ik heb tenminste nog een beetje invloed op de antwoorden. Ik zal er in tweede termijn een betoog aan wijden dat een iets grotere gedegenheid heeft dan die de heer Van Dijck heeft teruggevonden in het schriftelijke antwoord.

Bij afvalstoffen gaat het vooral over de exportheffing. Dat is kwalitatief gezien logisch: als je in Nederland iets belast wat in sommige andere landen voor geïmporteerd afval niet is belast, moet je je altijd afvragen of er gezien het speelveld geen exportheffing geïntroduceerd moet worden. Theoretisch is dat volkomen juist. De heer Dijkgraaf heeft zich tot het ultieme bekwaamd in deze materie. Ik kan er alleen maar mee schermen dat ik vijftien jaar geleden nog een Europees recyclingmodel heb gebouwd, maar de heer Dijkgraaf wint het moeiteloos van mij. Hij heeft zelfs een afvalmodel gebouwd. Daar moeten we nodig een keer een borrel over drinken, want een goed gesprek over afval is nooit weg.

Het is echter wel een afweging, want kwalitatief en kwantitatief zijn niet hetzelfde. Het is een afweging tussen wat je verwacht aan omvang van het exportvraagstuk en de uitvoerbaarheid door de Belastingdienst. Ik schat in dat niet alleen de omvang van het probleem beperkt is, maar ook de uitvoerbaarheid. Die twee beperktheden laten bij mij het muntje beslist naar één kant vallen.

De heffing bedraagt € 13 per ton. Naar mijn overtuiging is dat onvoldoende om zo'n grote beweging op gang te brengen. In de eerste plaats is deze € 13 per ton beperkt ten opzichte van de verschillen in verbrandingstarieven. De belangrijkste beïnvloeder van de verbrandingstarieven in Europa is niet de heffing, maar het verschil in capaciteitsbenutting. We weten allemaal dat de prijzen aanzienlijk boven de integrale kosten kunnen liggen als er sprake is van een volledige bezetting van de capaciteit en dat we al gauw op marginale kosten zitten als de bezettingsgraad laag is. Ik doel daarmee op de nettokosten, want het kan ook wat opbrengen bijvoorbeeld doordat er elektriciteit wordt opgewekt. Er is dus een heel groot verschil tussen integraal – of nog hoger – en marginaal. Die verschillen zijn groter dan waar we het hier over hebben. Je moet je allereerst richten op capaciteit als je je druk wilt maken over exportstromen.

In de tweede plaats is deze afvalstoffenbelasting beperkt ten opzichte van de transportkosten. Wie wil exporteren, heeft transport nodig. Voor een bulkvrachtauto die regulier – dus op een vast contract – naar het buitenland moet rijden en op basis van integrale transportkosten weer leeg terugrijdt, ligt het break-evenpunt als € 13 ongeveer correspondeert met 70 tot 100 kilometer bulkvervoer. De installaties liggen gemiddeld genomen veel verder. Het heeft dus een beperkte invloed. Hadden we te maken met een belasting in de orde van grootte van – eerder – de stortbelasting – rond € 100 per ton en in andere landen soms meer – dan hadden we ons daar serieus druk over moeten maken. De heffing is beperkt ten opzichte van de transportkosten naar organisaties over de grens, gerekend van de eigen installaties aan de grens zoals Duiven en in Twente. Die afstanden zijn bepaald geen 70 tot 100 kilometer.

In andere landen heeft men gekozen voor deze constructie. In Denemarken wordt het iets anders berekend, namelijk met kilowatturen. Omgerekend hebben ze daar een verbrandingsbelasting van € 44 per ton tegenover € 13 per ton bij ons. Deze € 44 is zonder exportheffing. Er is overigens geen overwegende en significante toename van de export gezien. In Frankrijk heeft men ook voor een heffing zonder exportheffing gekozen.

De heer Dijkgraaf houdt vol dat het misschien wel beperkt is – dat is de weging die ik eraan geef – maar vraagt wat erop tegen is om dit gewoon te heffen. Wat is er tegen een exportheffing? Die zou dekking verschaffen voor een aantal kleine jongens die hier om de tafel zijn gesignaleerd. Dat is opportunistisch en zo hoor je niet te redeneren, maar de vraag mag gesteld worden waarom niet toch voor een exportheffing wordt gekozen. De uitvoering moet zich dan onherroepelijk baseren op het EVOA-systeem. Dat afvalregistratiesysteem, een vergunningsstelsel, wordt in Nederland uitgevoerd door de Inspectie Leefomgeving en Transport. Die moet vervolgens de gegevens aan de Belastingdienst leveren. De ILT en de Belastingdienst, twee organisatie die doordrenkt zijn van het besef van het publieke belang, hebben beide met afgrijzen gekeken naar de uitvoering hiervan, ook al omdat de manieren om dat eventueel vorm te geven vrij roekeloos zijn in het nalaten van een handhavingsgat. Het EVOA-systeem is bedoeld om afvalstromen te reguleren. Het is niet bedoeld, niet opgezet en niet geschikt om precieze hoeveelheden per wijze van verwerking te meten. Het is een soort raamvergunning: je spreekt aan het begin van het jaar af hoeveel ton je wilt exporteren en dat 80% daarvan gerecycled en 20% verbrand wordt. De vergunning wordt niet aangevraagd voor een transport, maar voor een periode. De afroep op dat volume kan jaren duren. Volgens de ILT komt dat in de praktijk voor. Het kan jaren duren voordat je weet wat daadwerkelijk is gerecycled en wat is verbrand. De opgave is ook niet erg fijnmazig. Op zendingniveau krijg je geen precieze volumina. Je weet uit de terugmelding niet precies of het echt recycling dan wel verbranding was. Bovendien, omdat het niet in Nederland gebeurt maar in het buitenland – je weet niet eens hoe ver en precies – is het voor de Belastingdienst en de ILT vrij ingewikkeld om dat per individuele zending te controleren. Het EVOA-systeem is een goedwerkend vergunningensysteem voor de regulering van afvalstromen. Hiermee wordt echter een perverse prikkel geïntroduceerd om – zonder iemand te beschuldigen – het aandeel voor recycling te overschatten. Je vraagt een vergunning aan en je schat daarbij de ratio's tussen recycling en verbranding, maar als je weet dat je op recycling niet wordt afgerekend en op verbranding wel, ontstaat een heel andere prikkel bij dat wat het voorheen was, namelijk het zo goed mogelijk proberen te schatten van de gegevens om het systeem zo zuiver mogelijk te houden. De ILT geeft scherpe waarschuwingen.

Ik heb met de branche twee keer over dit punt gesproken. Ik heb tegen de branche gezegd dat we wel iets moeten doen als dit alsnog grote afvalstromen op gang brengt. Dat verwacht ik niet, maar ik ben niet alwetend. Misschien komen er heel andere krachten op gang dan ik nu voorspel. Op basis van deze getallen verwacht ik dat niet, maar het zou kunnen. Je mag een branche niet zomaar met een systeem opzadelen zonder daaraan een heel duidelijke evaluatie of monitoring toe te voegen. Mijn voorstel was daarom om dit een jaar heel goed in de gaten te houden. Onze enige kans op een uitvoerbaar systeem, als je al tot een exportheffing zou moeten komen, is een systeem dat op vergunningsniveau en niet op zendingsniveau bestaat. Dat betekent dat je de heffing laat afhangen van wat op vergunningsniveau de opgaven waren van degene die het afval exporteert. Dat laat echter een handhavingsgat over dat ik onaantrekkelijk vind. Het is een zo onzuiver systeem met zo weinig fijnmazigheid dat ik, inmiddels gewend geraakt aan de discussie over «tax gap», dit de Kamer allerminst kan aanbevelen.

De heer Omtzigt (CDA): Ik pak het punt van de heer Dijkgraaf op. De Staatssecretaris zegt dat er, gemeten vanaf de afvalverbrandingsinstallatie – behalve die ene installatie die precies op de grens staat – vaak meer dan 70 kilometer moet worden gereden. Dat is echter natuurlijk geen relevante afstand. Vanuit de gemeente Denekamp kan het afval naar Hengelo worden gereden; dat is ongeveer 25 kilometer. Het afval kan echter ook naar Duitsland worden gereden. Dan is men binnen 20 kilometer bij de eerste de beste verbrander. Dan bespaar je per kilo € 13 belasting. De reden voor mijn vraag is dat grenseffecten notoir lastig in te schatten zijn; daar hebben we vorig jaar ook iets van meegekregen. Dat zou ook in dit geval zomaar het geval kunnen zijn. Zou de Staatssecretaris inzage kunnen geven in de grenseffecten die verwacht worden zonder exportheffing en in hoe daarmee gerekend wordt? Dat is voor mijn fractie belangrijk. Wij hoeven niet, zoals de heer Dijkgraaf stelt, 6 miljoen uit te geven aan handhaving als dat 6 miljoen oplevert. Ik kan mij er iets bij voorstellen dat de Staatssecretaris daartegenop ziet. Het gaat ons om de vraag of wij het gat van tevoren dicht moeten maken.

De reden waarom ik dit hier heel specifiek vraag over de grens tussen Nederland en Duitsland, is dat die grensstreek zeer dichtbevolkt is, in tegenstelling tot de grensstreek bij de grens tussen Duitsland en Denemarken. Daar bestaat bovendien een btw-verschil, want de Denen hebben helemaal geen laag btw-tarief. Je kunt aan die grens dus heel veel dingen doen met een heffing, maar omdat daar niemand woont, heeft niemand daar last van. Dat is aan de grens tussen Duitsland en Nederland anders; dat zeg ik ook uit ervaring.

Staatssecretaris Wiebes: Ik was nog niet aan het eind van dit blokje. Ik ga aandacht besteden aan de vragen van de heer Bashir, maar ik heb ook nog vragen van de heer Dijkgraaf en mevrouw Neppérus. Ik ben nog helemaal niet klaar met het afval. Ik wil mijn betoog voortzetten over een aantal andere punten, waaronder dit punt. Ik kom ook terug op een punt van de heer Koolmees.

Laten we het eerst hebben over het zuiveringsslib, waarover vragen zijn gesteld door de heer Dijkgraaf en mevrouw Neppérus. Het is de eerste keer dat we in dit parlement een discussie hebben over poep, want daar hebben we het over. Zuiveringsslib dat wordt aangeboden aan een slibverbrandingsinstallatie, wordt niet belast. Slib dat wordt aangeboden aan een gemengde afvalverbrandingsinstallatie, wordt echter wel belast. Ook hierbij speelt het level playing field natuurlijk een rol. Ik ben het eigenlijk wel met de heer Dijkgraaf en mevrouw Neppérus eens dat dit geen schoonheidsprijs verdient. Dat zou wel betekenen dat we het pad der uitzonderingen weer opgaan. Ik heb niet de op zich logische oplossing gehoord om ook slibverbrandingsinstallaties geheel te belasten met dit tarief. Dat zou een andere manier zijn om dit op te lossen. Ik zie aan de heer Dijkgraaf dat hij daar stiekem al aan had gedacht, maar dat heeft hij niet gesuggereerd; ook ik heb dat niet gesuggereerd. De derving bedraagt 1 miljoen. Ik ben het in zoverre met de heer Dijkgraaf eens dat, als dit op de een of andere manier kan worden opgelost, ik daar helemaal niet onsympathiek tegenover sta. We gaan echter het pad van de uitzonderingen op en we zullen hiervoor ergens een kleine dekking moeten vinden. Ik sta natuurlijk achter het voorstel dat ik heb gedaan, maar ik begrijp de zorgen van de twee leden bijzonder goed.

De heer Koolmees vraagt om een overgangsregeling. Bij een overgangsregeling zijn de vragen altijd: van wat naar wat gaat die overgang, voor wie en waarom? De heer Koolmees maakt zich zorgen over de voorraden die er al zijn, maar die nog niet «voorbij de poort» zijn. Dat is een beetje arbitrair. Afval zit in een keten. De enige manier om op afval te heffen, is door een heel concreet en helder punt in die keten aan te wijzen waar dan geheven moet worden. Je komt natuurlijk altijd in de verleiding om je af te vragen wat er gebeurt als je één stapje teruggaat in de keten. Pietje had immers nog een heleboel afval liggen, Jantje had in zijn fabriek nog heel veel liggen dat op export stond en Keesje wist eigenlijk van te voren al dat er na het verwerken van zijn batch nog heel veel afval zou kunnen vrijkomen. Zo kun je steeds verder terug in de keten. De enige manier om eenduidig in een keten te heffen, is door een specifiek punt af te spreken. Dat werkt natuurlijk twee kanten op. Als je de regeling weer zou afschaffen – in het verleden zijn er situaties geweest dat een regeling weer werd afgeschaft – werkt het de omgekeerde richting op.

Als wij het pad van de vrij arbitraire uitzonderingen opgaan, kunnen wij nog zo veel meer uitzonderingen bedenken. De enige manier waarop wij deze regeling kunnen uitvoeren, is door heel eenduidig op één punt te heffen. Als je de regeling zou afschaffen of zou veranderen, geldt ook dat op ditzelfde punt wordt afgerekend. Dat kan in je voor- of je nadeel werken. Consistentie is hier heel belangrijk: voor de uitvoering, maar ook om iedereen op lange termijn eerlijk te behandelen.

De heer Bashir vraagt zich twee dingen af. Zou het verbrandingstarief niet hoger kunnen? Dat zou kunnen, maar ik heb er twee kanttekeningen bij. De eerste is dat het roekeloos opvoeren van een tarief zonder exportheffing op een gegeven moment tot problemen leidt. Het tweede is dat er geen reële onderbouwing ligt bij de claim dat recyclingstromen gebaat zijn bij verdere verhoging van het tarief. Ook bij recycling hangt het soms af van heel andere zaken dan het tarief. Welke afvalstromen hebben we beleidsmatig precies op het oog? Van welke stromen denken we dat ze net op de wip zitten om gerecycled te worden? Als we dat niet weten, vind ik het ingewikkeld om af te wijken van de afspraak die er nu ligt. Deze was in eerste instantie budgettair gericht, maar moet nu recycling stimuleren. Ik zou eerst met deze afspraak aan de slag willen gaan. Als in de toekomst blijkt dat er ineens geweldige kansen ontstaan door het systeem anders in te richten, kan dat altijd nog. Ik vind deze, in internationaal perspectief, enigszins voorzichtige stap niet zo'n gekke.

Verder vraagt de heer Bashir wat we met de importvrijstelling moeten doen. Als je een importheffing overweegt, is mijn grote vraag welk probleem je daarmee oplost. De exportheffing was bedoeld om een gelijk speelveld te creëren tussen Nederland en Duitsland door ervoor te zorgen dat binnenlandse stromen en geëxporteerde stromen gelijk behandeld worden. De heer Bashir gaf dit ook aan. Precies datzelfde geldt voor Engeland dat geen heffing kent. Het betekent dat je de importvrijstelling juist overeind houdt. In Engeland is het afval onbelast. Als je het in Nederland zou belasten, zou je juist een ongelijk speelveld creëren voor afvalstromen die uit Engeland komen. Je zou jezelf nog wel eens schade kunnen aandoen, want de afvalstromen uit Engeland zijn omvangrijk en heel belangrijk voor Nederland. Ik zou geen beleidsmaatregel aanbevelen die niet past binnen het budgettaire doel en die uitsluitend gericht is op het tegenwerken van de import en het actief wegnemen van een gelijk speelveld. Hiermee ben ik aan het einde gekomen van mijn mondelinge toelichting op het onderwerp van de afvalstoffenregelingen.

Staatssecretaris Wiebes: De opvattingen van mevrouw Schouten zijn helemaal helder. Wij hoeven daar verder ook helemaal niet over te discussiëren. Een amendement lijkt mij de geëigende route. Er zijn overigens nog wel andere mogelijkheden dan percentages, maar daarover gaan wij dan wel in gesprek.

De discussie kwam onherroepelijk ook op het belastingstelsel waarmee wij aan de gang gaan. Er zijn daartoe allerlei wensen geuit. Ik beschouw die maar even als een appetizer voor de sonderingsronde die in de steigers staat. De heer Koolmees heeft alvast aangekondigd dat hij zal komen met verlangens rondom het eigen vermogen en vreemd vermogen. Ik zie die graag terug in een stuk met zijn voorstellen voor verdere bezuinigingen, het zogenaamde Koolmeeslijstje. De heer Dijkgraaf heeft zich daar ook achter geschaard. Zijn wens is lastenverlichting door bezuinigingen. Ik zeg nog even dat dit niet de keuze van het kabinet is, maar dat het ook geen taboe is. Wij hebben daar niet voor gekozen, maar wij staan overal voor open. Het is geen taboe.

De voorrang voor het onderzoek naar box 3 waarnaar de heer Groot heeft gevraagd, heb ik opgevat als een aanmaning tot haast. Ik ben het met hem eens dat dit degelijk moet worden bekeken. Ik ben het met hem eens dat het, zoals het nu in de regeling zit, voor te veel mensen geen reflectie is van hun gevoel van rechtvaardigheid. Ik ben het met hem eens dat wij goed moeten kijken naar de relatie met het werkelijk behaalde rendement. En ik ben het natuurlijk met hem eens dat dit niet onnodig vertraging moet oplopen. Wij hebben daar dus een beetje vaart achter gezet. Hij heeft eenzelfde oproep gedaan ten aanzien van box 2, waarbij het gaat over het emigratielek. In veel bredere zin moeten wij natuurlijk ten aanzien van ondernemers kijken naar het fiscaal instrumentarium, zoals dat ook staat in de stelselbrief. Wij moeten een en ander ook meer zien te richten op doorgroei en innovatie. Daar komen wij ook mee, maar eerst hebben wij nog een sonderingsronde te gaan. Ook komt er nog een interdepartementaal beleidsonderzoek van de band rollen. Dat zijn dingen die je in de overweging en in de vormgeving niet wilt negeren, maar juist wilt meenemen. Ik vraag dan ook om enige behoedzaamheid en ordelijkheid in de manier waarop dit tot stand komt. Ik ben het echter uiteraard met hem eens dat box 2 en het hele ondernemersveld uitvoerig in het belastingstelsel aan de orde moeten komen. Ik kan niet anders zeggen dan dat dit nog komt, maar dat is natuurlijk een inkopper. Wij kunnen dit spel ook in twee richtingen spelen en dat zou ook terecht zijn.

Ik neem nog even een minuut om iedereen, inclusief mijzelf, erop te wijzen dat wij hier een vereenvoudigingsdoelstelling hadden. Een vereenvoudigingsdoelstelling die het kabinet natuurlijk niet meteen een prijs geeft bij de terugkeer van kleine belastingen. Dat is volledig juist. Ik zie in het autodomein ook dat een tussenjaar niet per se zal leiden tot grote vereenvoudigingen. Daar mag u mij voor aankijken. U begint natuurlijk over exportheffingen. Dat is inhoudelijk begrijpelijk en ik snap het, maar het helpt bij de directe vereenvoudigingen niet heel hard. Wij hebben het gehad over een terugkeer van de fietsregeling. Verder zou een vermogensregister de wenkbrauwen omhoog doen gaan. De concernregeling voor stichtingen zou het voor de Belastingdienst niet echt gemakkelijk maken. Eigenlijk gaat de prijs voor een vereenvoudiging naar de gezamenlijke zorg van de heer Omtzigt en mevrouw Neppérus. Zij kunnen een klein vereenvoudigingspunt, maar in ieder geval toch een vereenvoudiging, te weten de weekenduitgave van gehandicapten, op hun naam schrijven. Verder denk ik dat wij ons collectief druk moeten blijven maken om vereenvoudigingen. Dat is hard werken! Er komt natuurlijk volgend voorjaar een fiscale vereenvoudigingswet. Ik hoop, en ik kan niks anders doen dan hopen, dat u die welwillend zult bespreken.

Ten aanzien van het belastingstelsel heeft de heer Klaver ook zijn wensen en zorgen op tafel gelegd, met name ten aanzien van multinationals die vrijwel geen belasting betalen. Ongeoorloofde ontwijking moeten wij tegengaan. Dit is nu niet meteen een grote taak voor de stelselherziening, omdat het erg eenzijdig is. Het is echter wel een grote taak voor Nederland. Het is niet het belastingstelsel in isolatie, maar het is juist ons belastingstelsel in relatie tot andere belastingstelsels. In OESO-verband doen wij daar het een en ander aan. Het zou echter ook kunnen dat tijdens de komende Ecofin de algemene misbruikmaatregel in het kader van de moeder-dochterrichtlijn aan de orde komt. Wij hebben daarover eerder ook gedebatteerd. Nederland had toen bezwaren. Nu gebeurt het allemaal erg achter de schermen, maar tijdens de komende Ecofin zou dit een agendapunt kunnen zijn.

De heer Klaver (GroenLinks): Dat zijn veel nuances van deze Staatssecretaris. Dat is prima, maar ik ben blij te horen dat het wel degelijk onderwerp van gesprek is voor de herziening van het belastingstelsel. Ik begrijp dat er een bredere context is, maar ook ik zal bij die stelselherziening inbrengen dat Nederland best nog wat meer stappen kan zetten en niet alleen hoeft te wachten op wat er internationaal gebeurt.

Ik heb ook nog een vraag gesteld over vergroening van de belastingen en ik heb gevraagd of de Staatssecretaris een aantal beleidsopties wilde doorrekenen en met de Kamer wilde delen. Komt hij daar nog op?

De voorzitter: Ik vat het even samen voordat u reageert, mijnheer Van Dijck. U was namelijk de eerste die zei dat wij het er vandaag niet over moeten hebben en dat wij dit moesten uitstellen.

Ik concludeer dat alle leden zeggen dat wij dit zorgvuldig moeten doen en dat wij hier dus niet vandaag overhaast over moeten spreken. Ik hoor een paar voorstellen. Ik denk dat iedereen het ermee eens is dat er in ieder geval een schriftelijke, feitelijke vragenronde wordt ingelast, zodra het document – ik noem het even «de brief» – er is. Die vragenronde lassen wij in en vervolgens vindt de behandeling ofwel in een apart WGO plaats ofwel plenair. Ik weet niet of er nu al overeenstemming is over de behandeling. Is men het eens met een schriftelijke behandeling en daarna een plenaire behandeling? Graag krijg ik reacties.

De voorzitter: Ik constateer dat de meningen in de commissie wat uiteenlopen maar dat we het er wel over eens zijn dat we ons gaan houden aan de termijnen die we net hebben afgesproken. De Staatssecretaris gaat in zijn beantwoording sowieso zeggen waarom dit onderdeel nu meegaat in deze behandeling van het Belastingplan en zal dan ook aangeven wat de status is van het advies van de Raad van State. Wellicht dat men nog contact heeft gehad en dat er hierover al dan niet tussentijds een advies komt. Dat wordt dan duidelijk gemaakt in de brief. Dat is een inspanningsverplichting maar geen resultaatsverplichting op dit punt.

Dan gaan we nu over naar het blok «naheffing».

De voorzitter: Dat klopt. We gaan eerst het blok «naheffing» behandelen. Dan volgt een korte schorsing en vervolgens gaan we het blok «overige» behandelen, wat ook best nog wel een lijstje is.

Dan geef ik nu graag het woord aan de Staatssecretaris.

Staatssecretaris Wiebes: Voorzitter. Ik wil graag met de hoofdzaak beginnen en dat betreft de mensen om wie het gaat. Het is heel vervelend voor mensen om, zonder dat ze dat konden beïnvloeden en zonder dat ze zich dat misschien van tevoren gerealiseerd hebben, geconfronteerd te worden met een lagere teruggaaf dan waar ze op gerekend hadden of met een bijbetaling in de inkomensbelasting. Zoals mijn collega Lodewijk Asscher zei, is dat geen lastenverzwaring maar wel verduiveld lastig. Nou ja, de eerste helft van de zin is van hem en de tweede is van mij. Het is in ieder geval wel wat het is: het kan verduiveld lastig zijn. Het wrange daarbij is dat het niet te maken heeft met het feit dat het kabinet allerlei pijnlijke maatregelen heeft moeten treffen. Dan zouden we er een argument voor hebben en is er weloverwogen de pijn genomen wat voor vervelend is voor mensen, maar in dit geval ligt het helemaal niet aan pijnlijke maatregelen die genomen moesten worden om de overheidsfinanciën gezond te maken; het ligt hier aan techniek. Het is onbevredigend om mensen met een andere dan een verwachte naheffing of teruggave te confronteren terwijl dat puur te maken heeft met techniek. Hoe kon dat dan eigenlijk veroorzaakt worden door techniek? De algemene heffingskorting werd inkomensafhankelijk en de arbeidskorting kreeg een verdere afbouw, maar dat was op zichzelf ruim van te voren bekend. Wat was daar nou nieuw aan? Dat is namelijk de motie-Zijlstra/Samsom van november 2012. Na die motie is men aan de gang gegaan met de uitwerking en heeft men het ook voor de reguliere loonbelastingtabellen geïmplementeerd. Dat is ook de volgorde. Je begint met de implementatie in de reguliere loonbelastingtabellen en daarna begin je aan de tabel voor de bijzondere beloning. Bij de bijzondere beloning kwamen extra juridische complicaties op. De vraag begon te spelen hoe de afbouw binnen de algemene heffingskorting toegedeeld zou moeten worden over bijvoorbeeld premie en loon. Dat lag namelijk helemaal niet vast in die motie en was ook niet gespecifceerd in die motie. Dat moest dus uitgewerkt worden. Op een gegeven moment heeft dat geleid tot een juridische complicatie die op een gegeven moment ook weer is opgelost. Zoals ik uit de stukken kan halen, is die opgelost in de zomer van 2013.

Op zich is het nog steeds mogelijk om getallen in de tabellen voor de zomer van 2013 te veranderen. Als er een percentage x staat, kun je dat nog steeds veranderen in een percentage y. Dat soort parameters is nog aan te passen. Het ging in dit geval echter niet om dat soort percentages. Er zijn twee dingen die je in die tabellen kunt aanpassen. Het eerste betreft de percentages binnen de bandbreedtes die al bestaan. In de tweede plaats betreft het de bandbreedtes, oftewel de «knikpunten» in het jargon. Het veranderen van getallen is relatief te doen binnen de grenzen van de bestaande programmatuur, maar voor het veranderen van de knikpunten moet je op een gegeven moment programmeurs op pad sturen. Daar is ten minste negen maanden voor nodig. Dit betekende dat in de zomer van 2013 geconstateerd moest worden dat dit niet meer op tijd af zou zijn voor 2014. Met andere woorden: doordat wij niet alleen de percentages, maar ook de knikpunten moesten veranderen, hadden wij het onszelf net iets te moeilijk gemaakt om een en ander in het resterende halfjaar op een verantwoorde manier te interpreteren. Het was een geluk dat het in de reguliere loonbelastingtabellen uiteindelijk wel goed kwam, omdat de juridische complicatie uiteindelijk niet leidde tot wijziging van dit gedachtegoed.

Voor zover ik kan nagaan is hierover, zodra het aan de orde kwam, gecommuniceerd met de Tweede Kamer. In het kader van het Belastingplan 2014 zijn er twee brieven over verschenen. Vervolgens is er een brief Asscher/Weekers geschreven, waarin met name het effect voor de ouderen aan bod kwam. In januari zijn er Tweede Kamervragen over gesteld. Daarmee heeft de Tweede Kamer dit op het netvlies gehad, zij het natuurlijk dat wij toen, halverwege en nu alleen maar konden en kunnen schatten om hoeveel mensen het zou kunnen gaan. Wij weten dat nog steeds niet precies. Er is toen gecommuniceerd dat de aantallen eigenlijk pas in het eerste kwartaal van 2015 duidelijk worden. Dat is nog steeds zo.

Nog belangrijker dan de communicatie met de Tweede Kamer over de getallen is de communicatie met de belastingbetaler over de bedragen en de getallen en over wat men te verwachten heeft. Daar gaat het uiteindelijk om. De mensen die er last van hebben, moeten goed worden geïnformeerd. Op het moment dat ik mij er in het voorjaar van dit jaar van had vergewist dat het voor 2015 goed zou komen, omdat voor dat jaar de juiste bedragen en knikpunten in de tabellen zouden worden verwerkt, heb ik mij natuurlijk gestort op de communicatie aan de belastingbetaler. Mijn eerste reactie – dat zal waarschijnlijk de eerste reactie zijn van veel mensen – was: laten wij daar een uitgebreide brief over sturen, dan weet iedereen het direct. Dat was overduidelijk een beginnerstrekje. Het is mij zeer sterk afgeraden. Als je niet weet om wie het gaat, als je voor degenen om wie het gaat niet weet om hoe veel het gaat, als je er geen zekerheid over kunt verschaffen en als mensen een heel beperkt handelingsperspectief hebben, moet je zo'n brief niet versturen. Dat heb ik in het begin moeten aannemen van de communicatiespecialisten van de Belastingdienst, die dagelijks omgaan met de informatie- en papierstroom naar de belastingbetaler.

Omdat ik het toch niet helemaal geloofde en dacht «nou, nou, zou dat wel waar zijn?» heb ik ook het advies en de begeleiding gevraagd van een ambtelijke commissie die hierop is gezet. In het tweede kwartaal, voor de zomer, is er onder leiding van de sg van SZW, – dat doet er verder niet toe – een commissie samengesteld, waar ook de RVD in zat. Die commissie is daar in overleg met de commissie Deurmatmomenten naar gaan kijken. In de loop van het jaar ben ik meer en meer onder de indruk geraakt van wat wij weten van de communicatie aan de belastingbetaler en wat wij weten van de respons. Zo weet ik nu dat wij, als wij een dergelijke ongerichte brief hadden verstuurd, miljoenen Nederlanders ten onrechte bezorgd zouden hebben gemaakt, maar ook dat wij de mensen om wie het gaat, geen wezenlijk onderhandelingsperspectief zouden hebben gegeven. Wij zouden hun ook geen wezenlijke informatie hebben gegeven. Wij zouden de grootste ontsporing van de Belastingtelefoon hebben gezien ooit. Ik heb er dus respect voor dat er mensen zijn die zich juist hierin hebben verdiept en die deze beginnende Staatssecretaris hebben kunnen afhouden van dit fatale idee om iedereen brieven te gaan sturen.

Staatssecretaris Wiebes: Ik heb in elk geval sympathie voor één aspect van het betoog van de heer Van Dijck en dat is dat hij aanhaakt bij de goede persoon en de goede emotie, namelijk die van de belastingbetaler. Die heeft er namelijk last van en die kan er niets aan doen. Vermoedelijk zullen belastingbetalers hier, afhankelijk van hun situatie, flink van balen. Ik ben het met het gedeelte van het betoog van de heer Van Dijck dat daarbij aanhaakt, geheel eens.

In het begin van het betoog van de heer Van Dijck waren wij nog «willens en wetens», maar daarna waren we «totaal onwetend». De werkelijkheid is anders, want op het moment dat het beleid werd vastgesteld, was niet duidelijk dat het niet verwerkt kon worden. Sterker nog: het is, nog onwetend van de juridische complicatie die zich voor zou kunnen doen, voor de reguliere tabellen gedaan. Daarna is die juridische complicatie werkelijkheid geworden en dacht men een tijd lang dat het helemaal niet kon. Op het departement heeft men, ook met mensen van andere departementen, koortsachtig gewerkt aan een oplossing. Toen bleek de constructie waarvoor gekozen moest worden, een andere te zijn dan degene die de tabellen beïnvloedde. Pas nadat die complicatie was opgelost, werd duidelijk dat het niet verwerkt kon worden en is het daarna in het Belastingplan 2014, dus in het najaar van 2014, aan de Kamer gecommuniceerd. Toen was het inmiddels duidelijk. Daarvoor was er geen «willens», want dit wil je niet, maar er was ook geen «wetens», zoals ik net heb uitgelegd.

Ik wil er een tweede element even uithalen. Het woord «schuld» is gevallen. Laat ik één ding heel duidelijk stellen. Ik heb zonet al gezegd dat de belastingbetaler hier in elk geval helemaal niets aan kan doen. Ook de Belastingdienst heeft geen fouten gemaakt. Ik moet het nogmaals zeggen, want de Belastingdienst treft hier geen blaam. Wie hiervan in het publieke domein de schuld krijgt, dat is ... Iedereen kiest zijn eigen woorden, maar dat zal niet de Belastingdienst zijn. De heer Van Dijck zegt dat ook niet en daar ben ik hem dankbaar voor.

De heer Tony van Dijck (PVV): Dat zeg ik ook niet. Voor de Belastingdienst was dit inderdaad onuitvoerbaar.

Als de Kamer met een voorstel komt en de staatsecretaris zegt dat het onuitvoerbaar is om het per 1 januari 2014 te implementeren, dan ... En dat wisten we vorig jaar om deze tijd, want toen wisten we al dat die tabel met bijzondere beloningen vast zou lopen op die inkomensafhankelijke algemene heffingskorting. Met andere woorden, het is aan de Staatssecretaris om in zo'n geval op te treden en te zeggen: luister, wat de Kamer wil, ontraad ik, want het is onuitvoerbaar. Dat heeft de Staatssecretaris niet gedaan. De Staatssecretaris heeft dit laten gebeuren en daardoor zijn 5 miljoen mensen die te goeder trouw waren, geconfronteerd met een onverwachte belastingnaheffing, waarvan het de vraag is of mensen die kunnen betalen. Dat is een kwestie van onbehoorlijk bestuur. Ik vind dat deze Staatssecretaris niet moet zeggen «het is vervelend» en «het is wel lastig», want een oudere, die toch al niet rond kan komen, moet straks binnen een à twee maanden € 370 betalen. Dat is onbehoorlijk bestuur en ik vind dat de Staatssecretaris zich dat moet aantrekken en dat hij die ouderen en al die andere mensen zijn excuses moet maken.

Staatssecretaris Wiebes: Ik pik er maar even de drie woorden uit waar ik me in kon vinden, namelijk dat de mensen «te goeder trouw» zijn en dat het onverwacht komt. Echter – ik verval in herhalingen – zodra duidelijk was dat dit punt aan de orde was, is het naar de Kamer gecommuniceerd. Ik ben het met de heer Van Dijck eens dat juist de communicatie naar de belastingbetaler hier belangrijk is.

Daarmee wil ik dan ook mijn betoog weer oppakken, waarin ik nu alvast een kleine vooruitwijzing doe, namelijk dat de bedragen die de heer Van Dijck noemde, niet behoren bij de mensen van wie vaststaat dat ze het toch al niet kunnen betalen. Ik kom straks echter nog te spreken over de bedragen; ik wil eerst even ingaan op de communicatie naar de belastingbetaler.

Staatssecretaris Wiebes: De professionals hebben zich dus gebogen over de vraag: als de Staatssecretaris niet zijn brief gaat versturen – iedereen opgelucht – wat dan wel? Dan moet het dominant gebeuren aan de hand van de zogenoemde «deurmatmomenten». Daarbij is aangetekend dat de deurmatmomenten steeds vaker elektronische deurmatmomenten worden. Dat blijven we echter toch maar gewoon stug «deurmatmomenten» noemen. De deurmatmomenten vormen de dominante lijn in de communicatie naar de belastingbetaler.

Het eerste deurmatmoment is bij de voorlopige aanslag 2015. Dat is in december, eventueel januari. Dan moeten we mensen al melden: dit kan er gebeuren; het precieze bedrag is nog niet bekend, maar u moet met dit en dat rekening houden; er is verder nog geen informatie over te verkrijgen, dus het helpt niet om de Belastingtelefoon te bellen, maar enigszins behoedzaam omspringen met het einde van het jaar, op naar de zomer van 2015 kan wel helpen. Het tweede deurmatmoment is het moment waarop mensen worden uitgenodigd om aangifte te doen over 2014. Die uitnodiging tot aangifte is een nieuw deurmatmoment. Ten slotte is het op 1 maart mogelijk om de vooringevulde aangifte te gebruiken om te zien waar het om gaat. Het grootste deel van de mensen wordt met deze deurmatmomenten bereikt.

Het gaat om een bedrag van gemiddeld € 150. Gezien de afronding maakt dit bedrag al duidelijk dat we echt werken met schattingen. Er wordt en is heel hard nagedacht over het soort groepen dat een rol speelt. Neem iemand die in de loonbelasting zit en alleen vakantietoeslag heeft. In zo'n situatie gaat het om enkele tientjes, maximaal € 74. Echter, als de categorie bijzondere beloningen uitgebreid wordt, bijvoorbeeld vakantietoeslag plus dertiende maand, komen er andere getallen uit. Die andere getallen zijn tot € 20.000 zodanig dat mensen eerder meer terugkrijgen dan dat zij moeten bijbetalen. Ook dat is het gevolg van het verleggen van grenzen en van de knikmomenten. In dat geval krijgen mensen dus meer terug.

Voor de mensen met de laagste inkomens is er daarmee een klein voordeel. Ik wil daarmee niet zeggen dat het gaat om een lastenvoordeel. Nee, het is slechts een kwestie van timing; het betreft geen wezenlijke meevaller. Men heeft gedurende het jaar blijkbaar te veel belasting betaald en krijgt dat terug. Er geen twijfel over mogelijk dat hier geen cadeautjes worden uitgedeeld. Dat zou heel mooi zijn, maar dat is niet zo. Tot modaal gaat het in dat geval over tientjes. Bij tweemaal modaal bereikt het bij mensen met een vakantietoeslag en een dertiende maand een bedrag van € 300.

In de koopkrachtplaatjes zitten ook de ouderen. Daar zit een groep in tot € 20.000. Dat is de groep die we altijd meenemen in de koopkrachtplaatjes. Bij die groep gaat het om € 4 en ook niet meer dan dat. De heer Van Dijck noemde een aantal bedragen in het geval van ouderen; «mensen die het toch al niet kunnen betalen», in zijn woorden. Feitelijk echter doen die bedragen zich alleen voor bij mensen met een aanvullend pensioen dat het totale inkomen aanvult tot ongeveer € 60.000. Bij die groepen kan het gaan om een bedrag zoals de heer Van Dijck noemde.

Dan is er nog de groep van de ondernemers. Ook bij hen kan het zich voordoen. Het betreft echter wel een bijzondere groep, want je hebt het dan over ondernemers die wel een voorlopige aanslag krijgen, dus ondernemers die niet in de loonbelasting zitten, daarvoor ben je ondernemer, maar die wel een voorlopige aanslag hebben. Dat is natuurlijk een zeldzame groep. De meeste ondernemers hebben fluctuerende inkomsten en zijn helemaal niet in staat om op basis van het instrument van een voorlopige aanslag te werken. Het is een wat zeldzame categorie en wat daar uitkomt, hangt af van wat de ondernemer gedurende het jaar verdient. Er is een theoretisch geval denkbaar van een ondernemer die in de voorlopige aanslag zit, wat uiterst zeldzaam en niet gebruikelijk is, en die dan ook nog eens volmaakt nauwkeurig zijn inkomsten heeft kunnen voorspellen. Dat zijn er niet veel en je kunt je afvragen wat voor soort ondernemer dat kan, maar voor zo'n ondernemer zou het maximaal kunnen oplopen tot € 737. Dat is de groep die hier en daar in de media is verschenen, maar daar moet je wel heel bijzondere omstandigheden bij bedenken.

Verder zijn er nog allerlei gevallen te bedenken, zoals de gevallen die twee keer zoveel hebben ontvangen in de bijzondere beloningen ten opzichte van hun reguliere beloning. Als je techneuten en een aantal whizzkids aan het werk zet, kun je een heleboel bijzondere gevallen bedenken, maar die hebben allemaal zo'n karikaturale achtergrond dat wij ze niet kennen.

Voor werkenden met een maximale vakantietoeslag is het € 74. Voor mensen met vakantietoeslag en een dertiende maand is dat tot modaal een paar tientjes, en bij twee keer modaal € 300, waarbij de laagstbetaalden geld terugkrijgen. Voor ouderen tot € 20.000 is het ongeveer niets, maar bij een inkomen van € 60.000 kan het oplopen tot de bedragen die de heer Van Dijck noemt. Gemiddeld gaat het om ongeveer € 150.

Hoe moeten die mensen dat betalen? Het helpt dat het voor veel van de laagstbetaalden weinig scheelt. Sommige laagbetaalden krijgen hierdoor juist geld terug. Niet dat dit beoogd is of dat het wenselijk of redelijk is, maar het is toevallig zo. Voor de mensen met de laagste inkomens gaat het om de laagste bedragen. Voor iedereen kan dit op 1 maart duidelijk worden. Moeten wij het dan allemaal op 2 maart betalen? Nee, het betaalmoment is ongeveer vier maanden daarna in de cyclus. Dat is voor de zomer en er zitten vier maanden tussen.

Ik kan mij voorstellen dat hierover nog heel veel vragen te stellen zijn. Ik heb vanochtend geprobeerd elke mogelijke mist uit de brief te halen door over dit onderwerp veel onderzoek te doen. Ik wil het geen promotieonderzoek noemen, want dan zou ik de heer Dijkgraaf veel tekortdoen, maar wij hebben alles wat wij hierover weten, inclusief de schattingen, aan het papier toevertrouwd. Ik kan me voorstellen dat er desondanks nog vragen zijn. Dat zouden vragen zijn die buiten dat stuk treden, wat op zich een knappe prestatie zou zijn, maar dat is niet uitgesloten. Ik wil het bij deze korte inleiding laten, na deze brief van elf pagina's.

Staatssecretaris Wiebes: De heer Omtzigt zegt dat de Kamer niet op de hoogte was van het juridische probleem. Ik heb dat niet uitgezocht. Het is een feit dat een departement dat een probleem ziet en daarvoor een oplossing gaat zoeken, niet meteen een brief aan de Kamer moet sturen, maar gewoon het probleem moet oplossen. Als wij overal waar wij risico's en problemen zien, brieven gaan sturen naar de Kamer, krijgen wij het heel druk. De uitvoering van dit soort wetgeving is een taak van een departement, dan wel van een dienst. Als het daar problemen ziet en de oplossing nog niet weet, dient het zich op de oplossing te richten. Als dit consequenties heeft voor het beleid of als het beleid erop moet worden aangepast, dan dient het dat te melden aan de Kamer. In dit geval is dit gebeurd, in die zin dat het juridische probleem heeft veroorzaakt dat er dit probleem voor één component van het geheel ontstond, namelijk de bijzondere beloning. Dat is vervolgens gemeld bij het Belastingplan, waarbij het gemeld moet worden, omdat het daar relevant is. Dan gaat het immers over belastingen.

Hetzelfde antwoord geldt voor de vraag of het moet worden gemeld als hier een zware werkgroep op wordt gezet. Ik zou nu juist zeggen dat het probleem was gemeld. Wat de Kamer van het kabinet mag verwachten, is dat er aan een oplossing wordt gewerkt. Dat is precies wat je doet. Nee, mijnheer Omtzigt, het is niet uitzonderlijk dat departementen samenwerken. Het zou pas uitzonderlijk zijn als wij de Kamer een brief moeten sturen dat wij een oplossing voor een probleem gaan verzinnen. Het is de taak van een departement om een oplossing te bedenken. Dat is gebeurd. Ik was ervan op de hoogte dat er een communicatievraagstuk lag, voortkomend uit de uitvoering, met een heleboel belastingplichtigen. Hoeveel dat er waren, was een gok en dat is het nog steeds. Dan is het aan mij om te zorgen dat er een goede oplossing wordt gevonden. Dat doet een Staatssecretaris niet door zelf met ideetjes over brieven te komen, maar door professionals die daar verstand van hebben bij elkaar te zetten en hun te vragen hier een routine voor te ontwerpen. Dat is het werk van het kabinet en van een departement. Dat verdient geen extra melding aan de Kamer. Gelukkig mag de Kamer ervan uitgaan dat, als er een probleem is, mensen aan een oplossing gaan werken.

Dan kom ik bij de vraag of de 5 tot 6 miljoen niet eerder gemeld zijn. Dat is ook nu nog geen feit. Iedereen die ernaar vraagt, krijgt van mij een schatting. Ik zeg er eerlijk bij dat het een schatting is. Wij weten het niet precies. Dat is het tragische. Je communiceert met iemand, maar je weet nog niet met wie. In de communicatie over dit onderwerp naar de Kamer in het kader van het Belastingplan 2014 is gemeld dat de omvang niet precies bekend was. Wij weten niet om hoeveel mensen het precies gaat. Ook degene die ambtelijk misschien wel het beste op de hoogte is van dit vraagstuk, bijvoorbeeld de persoon naast mij, weet het antwoord niet. Dit is een best guess. Is dat belangwekkende informatie? Nee, het is een bewijs van het feit dat wij het niet precies weten, omdat het van zo veel feiten en omstandigheden afhangt dat wij het niet precies kunnen zeggen.

Staatssecretaris Wiebes: Nee, dit is geen doorsneeprobleem. Bij een doorsneeprobleem zou het probleem niet maar liefst vier keer door het kabinet in allerlei antwoorden, documenten en brieven bij de Kamer aan de orde zijn gesteld. Er is uitvoerig gemeld dat er een probleem was met deze inkomenscomponenten. Dat was bepaald geen doorsneeprobleem. Op een doorsneeprobleem zetten wij immers niet dit soort zware mensen.

Ja, de Minister-President was op de hoogte. Hij was ook betrokken bij de voorbereiding en bij de overweging of wij hier een aparte groep op moesten zetten. Ik kan hem trouwens glimlachend aankijken, want ook hij kwam meteen met het idee dat er massaal een brief moest worden verstuurd en ook hem is dat afgeraden door mensen die hier jarenlange ervaring mee hebben.

Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in een club wijze mensen. Zij hebben een soort draaiboek of kalender gemaakt. De belangrijkste en meest dominante punten daarin waren de drie deurmatmomenten tot en met begin maart 2014. Dat zijn naar ieders oordeel de belangrijkste communicatiemomenten. Dat maakt dit geen doorsneeprobleem, maar wel een probleem waar hard aan gewerkt is, waarvan de Kamer op de hoogte was en waar nu nog steeds hard aan gewerkt moet worden. Het is ook een probleem waarmee uiteindelijk de belastingbetalers niet blij zullen zijn.

Mevrouw Schouten (ChristenUnie): De Staatssecretaris zegt steeds: het staat in de stukken, dus u had het kunnen weten. Het klopt dat het op een aantal momenten gecommuniceerd is. Wat was op dat moment de appreciatie van de Staatssecretaris zelf? Ik vrees dat we maatregelen nemen waarvan straks blijkt dat ze toch niet kunnen of dat ze uitvoeringsproblemen gaan opleveren. Ik hoop dat de Staatssecretaris dan zelf aangeeft: dit gaat een probleem opleveren; let op jongens, overweeg of je dit wel op deze manier wilt doen. Wat heeft in dit geval de doorslag gegeven om het wel door te laten gaan: puur het feit dat er een motie lag die moest worden uitgevoerd of is er eerst nog een appreciatie van de Staatssecretaris overheen gegaan om het wel of niet te doen?

Mijn tweede vraag betreft de naheffing voor ouderen. In de brief van de Minister van Sociale Zaken staat dat er een probleem kan ontstaan door de afbouw van de algemene heffingskorting. Opgemerkt wordt dat rekening wordt gehouden met degenen die een voorlopige aanslag hebben. Mensen zonder voorlopige aanslag zullen in 2015 echter in één keer de naheffing krijgen. Dat was dus bekend. Gaat er dan geen belletje rinkelen bij de Belastingdienst, in de zin van «tjonge, zullen we die mensen eens even informeren dat ze misschien beter kunnen kiezen voor een voorlopige aanslag, omdat ze anders mogelijk geconfronteerd worden met een grote naheffing ineens»? Op dat moment vindt er toch een afweging plaats? Hoe is dat gegaan?

Staatssecretaris Wiebes: Dat zijn drie vragen. Laat ik ze beantwoorden in de volgorde waarin ze zijn gesteld. Wat is mijn appreciatie? Als de Staatssecretaris vindt – mijn voorganger of ik, ik bedoel het instituut Staatssecretaris – dat iets niet kan, dan moet hij zeggen dat het niet kan. Ik denk dat ik hierover duidelijke taal heb gebezigd in de stelselbrief. Sterker nog, ik heb een aantal van u niet tot mijn genoegen vanochtend moeten ontrieven door te zeggen: dit is een buitengewoon moeilijk uitvoerbaar voorstel; deze kant moeten wij niet op. Het instituut Staatssecretaris kan dat niet vaak genoeg benadrukken als zoiets aan de hand is. Tegelijkertijd heeft dat een gevaar in zich en ik moet mezelf altijd weer tot de orde roepen. Het is immers te gemakkelijk om bij alles te roepen dat het niet kan. Je moet heel diep spitten om te weten wat er wel kan en wat niet. Maar als het echt niet kan, moeten we hard en helder zijn.

Ten aanzien van de motie-Zijstra/Samsom was dat niet aan de orde. Toen die werd ingediend, was er nog geen weet van het juridische vraagstuk. Met gezwinde spoed is er gewerkt aan het aanbrengen van knikmomenten. Voor de reguliere loontabel is dat ook gelukt. Op dat moment was er geen vermoeden dat dit niet zou lukken.

Ten aanzien van de ouderen en de voorlopige aanslag geldt wederom dat je erg wordt belemmerd door het feit dat je niet weet om wie het gaat. Alle ouderen in een bepaalde richting sturen en daarmee een chaos veroorzaken is ook niet de methode. Wat ons in dit vraagstuk niet helpt, is het feit dat je eigenlijk pas weet om wie het gaat als het probleem zich al helemaal heeft voorgedaan, namelijk in maart 2015. Voor die tijd is er grote onzekerheid over de vraag om wie het gaat. Alle feiten en omstandigheden van individuen verschillen immers. Het is moeilijk om je in algemene termen uit te drukken en een specifieke groep mensen aan te schrijven. Dat is ons gewoon niet gelukt en dat lukt ook nu niet. Dat is treurig, want het lukt ons in sommige gevallen natuurlijk wel. In het AO Belastingdienst heb ik gemeld dat we bij sommige gedragingen precies kunnen zien dat ze risicovol zijn en dat we heel precies belastingplichtigen kunnen aanschrijven, waardoor we het verdachte gedrag sterk zien teruglopen. In sommige gevallen kan het dus wel om mensen heel specifiek aan te schrijven, maar hier kan dat niet.

Mevrouw Schouten (ChristenUnie): Dan maar even een tweetraps wedervraag. Toen de motie werd ingediend, was het probleem nog niet bekend. Dat kan ik me voorstellen, maar op enig moment wordt het probleem wel duidelijk. In de zomer van 2013 werd in elk geval ergens op het ministerie een klok geluid. Dan heb je de keuze om het al dan niet op te nemen in het Belastingplan. Er heeft dus een afweging plaatsgevonden: er is een risico dat dit tot een enorme naheffing leidt; doen we het wel of niet? Wat heeft hierin de doorslag geven?

Verder gaat het mij er niet om dat degenen om wie het gaat specifiek worden aangeschreven. Dat weet je inderdaad nog niet, tot komend voorjaar. Alleen, uit voorzorg had je wel tegen de ouderen kunnen zeggen: let op, u krijgt mogelijk hiermee te maken, maar het probleem wordt gedempt op het moment dat u voorlopige aangifte doet; dan weet u zeker dat u niet met een vervelende situatie te maken krijgt. Dat kan een algemene mailing zijn. Daarvoor hoef je niet heel specifiek te onderzoeken wie het betreft. Wat is daarin de afweging geweest? Heeft de Staatssecretaris overwogen om dat te doen?

Staatssecretaris Wiebes: De laatste vraag heb ik voor mijn gevoel al beantwoord. Ja, je kunt tegen alle ouderen zeggen: loop die kant op. Maar slechts voor een deel is het relevant en slechts voor een deel is het voordelig. Dat leidt tot massale bewegingen, maar die gaan niet altijd de goede richting op. Bovendien gebeurt het niet door iedereen voor wie het bedoeld is. Daar is gewoon niet voor gekozen. Ik weet niet hoe de wereld eruit had gezien als we daar wel voor hadden gekozen. Er waren plussen en minnen geweest, maar ik kan die niet tegen elkaar afzetten. Eerlijk gezegd weet je dit pas na afwikkeling van het belastingproces 2014. Misschien kunnen we in het najaar van 2015 evalueren wat in hindsight het beste was geweest, maar nu kan ik dat niet zeggen. Toen is die afweging zo gemaakt om niet alle ouderen aan te schrijven en ze een bepaalde richting op te sturen.

Is de keuze voor deze complicatie gemaakt? Mevrouw Schouten heeft gelijk dat het op het moment dat we het probleem kenden, nog mogelijk was om dit technisch gezien te voorkomen. We hadden namelijk kunnen kiezen voor een andere manier van het dekken van de overheidsbegroting, en niet door deze technieken. Dat was best redelijk geweest en ook mogelijk geweest. Het kabinet heeft daar toen niet voor gekozen, want het werd in de motie ertoe opgeroepen om dit zo te regelen. Daarmee zou het kabinet tegen een Kamermotie zijn ingegaan. Ook in het herfstakkoord is er opnieuw gekozen voor een inkomensafhankelijke inrichting van die twee kortingen. Het kabinet en grote delen van de Kamer hebben willens en wetens – die woorden gebruik ik voor het eerst, want op dat moment was het willens en wetens – gekozen voor deze techniek om de begroting dekkend te krijgen, dit nadeel kennende. Daarbij was het voornemen om er goede communicatie tegenover te stellen. Ook dat is te lezen over het Belastingplan 2014. Iedereen wist dit. Hiervoor is gekozen. Dat maakt het nog niet leuk en dat maakt de taak om de belastingplichtige te informeren niet lichter.

De heer Omtzigt (CDA): Ik persisteer. Dit beleidsbesluit is op 23 januari uitgegaan. Dat is precies in de week na de WOZ-ophef van hier, over het feit dat de WOZ-waarde niet goed in de aanslag zat. Er staat dat de inspecteur een nieuwe aanslag moet opleggen als er sprake is van een aanmerkelijke afwijking. Als de Staatssecretaris niet kan aangeven wat een aanmerkelijke afwijking is en hier straks ook niet schriftelijk op terug kan komen, is dit een leeg beleidsbesluit. Ik snap dat dit niet voor 5 miljoen mensen geldt. Ik zei al dat € 4 geen aanmerkelijke afwijking is; dan zouden immers alleen de brieven al duurder zijn, dus daar zitten we niet op te wachten. Ik wil hier graag een precies antwoord op hebben.

Ik had nog een tweede vraag. Graag zie ik vóór de plenaire behandeling de nieuwe witte loontabellen. Die zouden ons helderheid geven over hoe het volgend jaar zal toegaan. En ook de groene, want juist bij de groene ging het tot mijn verbazing eveneens mis. We wisten dat het bij de witte mis zou gaan, maar bij de groene voor de gepensioneerden is er kennelijk ook een probleem. Kan de Staatssecretaris die vóór de plenaire behandeling aan de Kamer doen toekomen? Hoe zien ze er nu uit?

Mevrouw Schouten (ChristenUnie): Ik vind het allemaal nogal erg algemeen geformuleerd. Ik begrijp dat de Staatssecretaris nog niet helemaal exact kan zeggen hoe hij het allemaal gaat oplossen, maar het gaat mij om de intentie die hij uitspreekt. Hij heeft het nu over de mensen die direct in de problemen komen. Er is vrij duidelijk aan te wijzen wie als gevolg van deze maatregel met een naheffing te maken krijgen. Laten we tegen hen niet zeggen «bewijs eerst maar dat u in de problemen komt», maar «als u wilt, mag u het gespreid betalen en over dat bedrag zullen we bijvoorbeeld geen invorderingsrente inhouden, omdat u er redelijkerwijs geen rekening mee kon houden».

Ik krijg graag schriftelijk meer informatie over de technische details. Ik hoop dat de Staatssecretaris wil toezeggen dat hij die brief zal sturen wanneer hij daarover meer duidelijkheid heeft. Ik wil wel echt de uitspraak van de Staatssecretaris dat hij de intentie heeft om die kant op te denken.

Staatssecretaris Wiebes: Het is misschien nog sterker dan een intentie, namelijk een inspanningsverplichting. Als dingen onmogelijk zijn, zullen we echter wel moeten bekijken wat er nog wel kan. De Belastingdienst worstelt natuurlijk wel eens met naheffingen die nog groter zijn dan deze. Sommige bedragen moeten verder betaald worden door mensen die wel onderaan de inkomensboom zitten. Er is dus een instrumentarium. Het is nu aan mij om te onderzoeken in hoeverre, op welke manier en in welke gevallen je dat instrumentarium kunt inzetten.

Het leek er even op dat mevrouw Schouwen suggereerde dat je geen onderscheid zou moeten maken tussen mensen die iets nodig hebben en mensen die iets niet nodig hebben. Ik denk dat we die weg niet op moeten gaan. Dat is niet nuttig, want je moet problemen oplossen waar ze zijn en niet waar ze niet zijn. Ik ga dus met die intentie op pad, maar dan wel met de intentie om naar de problemen te kijken waar de problemen ontstaan en niet waar ze niet ontstaan.

Mevrouw Neppérus (VVD): Hier heeft natuurlijk niemand op zitten wachten, want het is inderdaad voor de belastingbetalers die het betreft, ontzettend vervelend. Ik begin daarmee, want het gaat hier wel om de belastingbetalers.

De hele gang van zaken dwingt je wel te zeggen: jongens, wat hebben we met z'n allen de laatste jaren toch voor een wetgeving gemaakt. Ik heb ooit belastingrecht gestudeerd en als ik op de website van de Belastingdienst kijk, dan denk ik toch kreunend «wat lees ik hier toch allemaal». Als we de komende jaren met het stelsel aan de gang gaan, zullen we daar echt wat aan moeten doen.

We zitten nu wel met dit probleem en ik val mevrouw Schouten bij die zei: laten we nadenken over een manier om te voorkomen dat mensen straks rente verschuldigd zijn, ook al hebben ze aan die naheffing geen enkele schuld. Daarover moeten we nadenken, waarbij ik aanteken dat ik niet nog vandaag een antwoord hoef te krijgen. Ik wil wel een duidelijk signaal geven, want het gaat om mensen die onbedoeld met betalingsproblemen en als gevolg daarvan met extra rente worden geconfronteerd. Het hoeft niet allemaal vandaag nog te worden geregeld, maar ik krijg wel graag een reactie van de Staatssecretaris op de vraag hoe we hiermee verdergaan. We voelen ons hier immers allemaal bij betrokken.

De heer Tony van Dijck (PVV): Een hartstikke nieuw punt, voorzitter.

Op pagina 18 van de brief lees ik dat er drie dingen niet zijn meegenomen. Ik hoor nu dat de brief van de Staatssecretaris geen achttien pagina's zou hebben. Mijn brief heeft er zelfs twintig. Misschien heb ik een andere brief gekregen, de ongecensureerde versie? Maar goed, ik kan het wel even toelichten. Wellicht heeft de brief van de Staatssecretaris een iets kleiner lettertype.

Er staat dat de beperkingen van de hypotheekrenteaftrek in de vierde schijf ook niet is meegenomen in de voorlopige aangifte. Zoals we allemaal weten, is de voorlopige aangifte voor heel veel mensen met een hypotheek heel belangrijk, vanwege de maandelijkse belastingteruggave. Mijn vraag is of alle mensen met een hypotheek ook nog een naheffing krijgen op basis van het feit dat de beperking van de hypotheekrenteaftrek in de vierde schijf niet is meegenomen in 2014. Of kunnen we ervan uitgaan dat het een omissie is in de brief?

Staatssecretaris Wiebes: De categorie overig heet niet voor niets zo. Dit is van alles wat. U hebt wel de onderwerpen genoemd, maar u hebt er geen nieuwe vragen bij gesteld. Dit wordt dan wel een deel improvisatietheater – de meeste onderwerpen zijn hier echter net iets te serieus voor – dan wel suggereer ik dat, als het heel diep gaat, wij het in een schriftelijke termijn kunnen meenemen.

De heer Omtzigt heeft het onderwerp van de oldtimers aangemeld. Hij is benieuwd naar de budgettaire opbrengst. Wij weten de budgettaire opbrengst niet want het jaar is nog niet afgelopen. Wij hebben daar gewoon nog geen compleet beeld van. Het is een overgangsregeling. Het voornemen is om de Kamer daarover in februari 2015 te informeren. Ik weet zeker dat de heer Omtzigt daarover een interruptie heeft, voorzitter.

Staatssecretaris Wiebes: De heer Omtzigt is niet alleen ons collectieve, maar ook ons individuele geheugen. Ik kan alleen maar doen wat er kan. Als het een keer kon en een keer niet kon, is er ruimte voor twijfel. Ik ga nog een keer kijken wat er kan. Dat is dan ook het finale antwoord. Wat er kan, kan er en wat er niet kan, kan dan niet. Ik heb bewondering voor het feit dat de heer Omtzigt deze twee tegenstrijdigheden heeft gedetecteerd en ga terug naar de bron om te zien wat er wel kan. Ik beloof niets, behalve dat ik er serieus naar kijk.

Ik weet niet of het mogelijk is om bij accijnzen nog vragen te stellen die nog niet beantwoord zijn. Het is duidelijk dat de heer Omtzigt zich voortdurend verticaal – dit is jargon – in de rijksbegroting begeeft. Hij bekijkt het verschil tussen ramingen van toen over nu met ramingen van toen over toen. Dit heet verticaal in begrotingstaal. De brieven die ik heb geschreven over meeropbrengsten gaan juist over horizontaal, namelijk toen versus nu. Wij kunnen het daar heel lang over blijven hebben. Ik heb in mijn antwoorden in eerste termijn nog een en ander samengevat. Wij hebben ook plenaire debatten gevoerd over precies dit onderwerp. Ik heb daar weinig aan toe te voegen, anders dan dat dit een heel pijnlijke maatregel is waarmee pomphouders te maken hebben en die vooral in de grensstreek en voor de betrokkenen uiterst vervelend is. Ik krijg er echter geen nieuwe waarheden over boven tafel.

De heer Omtzigt heeft gevraagd of de tijdelijke regeling voor aftrek van rente op restschulden ook toegankelijk kan worden gemaakt voor restschulden die een jaar eerder zijn ontstaan. Ik vind dat onlogisch. Prikkels zijn bedoeld om te werken in het jaar waarin de beslissing wordt genomen. Het heeft geen zin om prikkels met terugwerkende kracht te hanteren. Dan zijn het namelijk geen prikkels, maar beloningen. Daar is op zich niets tegen, maar dat is hier niet het doel. Omdat hier strikt prikkels worden bedoeld, moet je die niet met terugwerkende kracht laten gelden. Dat is mijn antwoord op de vraag van de heer Omtzigt over de rente op restschulden.

Staatssecretaris Wiebes: Dat lijkt mij een heel goede suggestie. Ik doe dat graag. Dan hebben wij de getallen erbij en kunnen we aan de hand daarvan hiernaar kijken.

De heer Omtzigt heeft gevraagd of de koopkrachttabel kan worden aangevuld met maatregelen voor 2016. Volgens mij heeft hij het over de Zvw-maatregelen, omdat die maatregelen voor ouderen in 2016 ingaan. Het koopkrachtdomein is niet mijn domein, maar dat van de heer Asscher. De heer Asscher heeft laten weten dat hij geen aparte koopkrachttabel gaat maken voor slechts een deel van het pakket. De koopkrachttabel voor 2016 wordt in september 2015 opgesteld. Dan zijn de maatregelen voor die groep bekend en wordt er een integraal beeld gegeven. Het beleid is niet om onvolledige koopkrachtplaatjes te geven over een jaar dat nog niet aangebroken is en ook nu nog niet aanbreekt. Dat leidt trouwens ook tot verwarring.

Staatssecretaris Wiebes: Akkoord.

Voorzitter. Mevrouw Schouten heeft vragen gesteld over de energiecoöperaties en btw. Het is denk ik de fractie van de SP geweest die over hetzelfde onderwerp vragen heeft gesteld aan de Minister van Economische Zaken. De commissie Economische Zaken heeft in de procedurevergadering aan de Minister van Economische Zaken gevraagd om schriftelijk verslag te doen van de gesprekken die er geweest zijn met de Belastingdienst, het Ministerie van Economische Zaken en vertegenwoordigers van de energiecoöperaties. Deze week vindt een gesprek plaats om de knelpunten in kaart te brengen. Het gaat om de knelpunten om lokale initiatieven tot stand te brengen. Mochten die bestaan, dan zal worden beoordeeld of er oplossingen mogelijk zijn. Dit ligt even bij de Minister van Economische Zaken.

Staatssecretaris Wiebes: Dat halen we niet, denk ik. Dan komt mevrouw Schouten terug met de vraag of het waarschijnlijk is dat er in de fiscale sfeer belemmeringen moeten worden opgelost. Het begint allemaal bij de inhoudelijke zorg van mevrouw Schouten. Zij zegt dat er mogelijk fricties zijn. Als die fiscaal van aard zijn, dan moeten we daar wat mee. Misschien moeten we aan de hand van wat er al ligt, nagaan wat de aannemelijkheid is van de verschillende fiscale fricties. Ik haak gewoon even aan bij het inhoudelijke punt. We kunnen moeilijk zeggen dat ze misschien fiscaal van aard zijn, maar dat het allemaal te laat komt en we er daarom niks aan doen. Dan moet er misschien gewoon een best guess komen van waar we het dan zouden moeten zoeken, bijvoorbeeld of het met de btw te maken heeft en of het überhaupt te vermijden is. Daarnaast gaat het in dit kader om de postcoderoos. In Amsterdam hadden we de bierfiets en hier hebben we de postcoderoos. Ze zijn even bizar qua onoplosbaarheid.

Mevrouw Neppérus en de heer Omtzigt hebben weer de aftrekpost voor weekenduitgaven gehandicapten op het allerleilijstje gezet. Aan het begin van het debat heb ik het al even heel kort genoemd, omdat dit een voorbeeld is van een punt waarbij de leden er terecht op hamerden dat hier iets aan gedaan moet worden. Daar is nog eens goed naar gekeken. Toch is besloten om de voorwaarden van de gedrongenheid te schrappen, waardoor dit verschil niet meer kan optreden. Naar aanleiding van de vraag van deze twee leden komt dit in een nota van wijziging, die ik zo snel mogelijk aan de Kamer zal sturen.

Staatssecretaris Wiebes: Ja, kijk, het is of een boekwerk of een heel lang betoog. Dan stuur ik het liever met precisie en beknopt naar de Kamer, dan dat ik er hier een betoog van maak dat daadwerkelijk tot 23.00 uur duurt.

Ik ga nu in op het partnerbegrip voor mensen die zich in een opvangsituatie bevinden en daardoor als partner worden gekwalificeerd, dus op toeslagen in de opvanghuizen. In de schriftelijke antwoorden naar aanleiding van dit wetgevingsoverleg heb ik de heer Omtzigt geantwoord dat ik geen uitzondering wil maken op het partnerbegrip voor personen die fiscaal partner en toeslagpartner worden omdat zij met een andere persoon op één adres gaan wonen. Voor mensen in een opvanghuis is dat nooit een plezierige omstandigheid, maar opvanghuizen en alle verdrietige toestanden daarachter staan wel los van het partnerschap voor de fiscaliteit en de toeslagen. Hoe treurig de situatie ook is, daarvoor hoeft niet de definitie te worden veranderd.

We hebben op dit moment een objectief partnerbegrip. Als je aan de wettelijke voorwaarden voldoet, wordt er automatisch partnerschap geconstateerd. De Belastingdienst kijkt daarbij niet naar de feitelijke huishoudsituatie. Het maakt voor het partnerbegrip niet uit of twee personen met een kind van een van beiden in een opvangsituatie wonen, of een relatie hebben en samenwonen in een koopwoning. Wanneer twee volwassenen op hetzelfde adres zijn ingeschreven met een kind van een van beiden, kwalificeren zij als partner. Dat is niet raar, want het partnerbegrip is gericht op de veronderstelling dat daarmee schaalvoordelen in het huishouden kunnen worden gerealiseerd. Technisch kan dat, en daardoor wordt daarop dus het partnerbegrip van toepassing. Er is ook een grond. Toen het objectieve partnerbegrip werd geïntroduceerd, is al onderkend dat zich situaties kunnen voordoen waarin dit ongewenst is. Partners kunnen door middel van een zakelijke huurovereenkomst aan de Belastingdienst aantonen dat een van beiden op zakelijke gronden een gedeelte van de woning van de ander huurt. Dan is er geen sprake van partnerschap. Als je daar uitzonderingen op gaat maken, zet je de hele definitie op de helling, wordt het allemaal complexer en levert dat een enorme hoeveelheid extra werk op.

De heer Omtzigt (CDA): Het betreft hier duizenden mensen, vooral vrouwen, die vaak uit een situatie komen waarin ze mishandeld of slecht behandeld zijn. Zij vluchten met hun kinderen naar een opvanghuis en op het moment dat ze binnenkomen, wijst de fiscus hun een nieuwe partner toe. Dat komt feitelijk door de wijze waarop dit is vormgegeven. Om allerlei administratieve redenen wonen ze vaak op één adres. Soms komt het adres, voor hun bescherming, niet eens overeen met het adres waar ze daadwerkelijk wonen, en wordt zelfs door de gemeente afgedwongen dat ze hun adres niet mogen wijzigen. Deze vrouwen komen dus in een kafkaëske situatie terecht. Volgens de wet zou dan de ene vrouw iets moeten onderhuren van de andere vrouw, terwijl het natuurlijk heel logisch is dat het opvanghuis van een stichting is, waarvan ze eigenlijk allemaal onderhuren. Ze huren niet van elkaar. Nu maakt het mij niet zoveel uit of dit via een wijziging in de wet wordt opgelost of in overleg met de Federatie Opvang, waarbij wordt gezegd: als u het huurcontract zo vormgeeft, zien wij hen als alleenstaande ouders. Want vergeet niet dat de doorstroom heel groot is. Er zijn mensen die worden geconfronteerd met drie of vier toeslagpartners in een jaar, omdat die partners natuurlijk doorstromen. Je wordt niet geacht om een jaar in dat huis te wonen als het even kan. Het levert kafkaëske taferelen op. Ik ben er op bezoek geweest.

Mijn verzoek is heel simpel: wil de Staatssecretaris voor de plenaire behandeling met deze groep praten om te bekijken of er een oplossing gevonden kan worden? Hoe die oplossing eruitziet, is niet belangrijk. Vergeet niet: omdat het zowel Financiën als SZW regardeert, komen deze mensen ook in de knel met sociale wetgeving, zoals bijstandsuitkeringen, verplichtingen en kinderopvangtoeslag. De kinderopvangtoeslag wordt immers gebaseerd op die partner, met wie men echter niets gezamenlijks deelt. Nou, daar zit je niet op te wachten. Wil de Staatssecretaris bekijken of hiervoor een creatieve oplossing mogelijk is in plaats van een wetswijziging hoe dan ook, en dit alles terugkoppelen naar de Kamer?

Staatssecretaris Wiebes: Als ik zou weten wat ik zou doen, kon het wel voor vrijdag, want dan hoefde ik het alleen maar op te schrijven. Juist het feit dat dit complex is, maakt dat ik hier niet zomaar uit ben. Ik weet ook niet of wij eruit gaan komen, want het is natuurlijk een geüniformeerd begrip. Juist de feitelijke leefsituatie zit niet in deze definitie. Dit geldt voor mensen die onder die omstandigheden met hun kinderen op één adres wonen. Dat is niet voor niks gedaan. Het is niet zo dat zij per se een relatie met elkaar moeten hebben. Het is zo gedaan, omdat zij schaalvoordelen uit het huishouden genieten die het rechtvaardig maken dat je het partnerbegrip op deze manier toepast. Als je daar iets aan wilt doen, moet je bijzondere omstandigheden gaan meewegen, terwijl het nu een uniform begrip is. De uniformiteit van dat begrip is destijds precies gekozen om het eenvoudig en uitvoerbaar te houden en om aan te sluiten bij de bedoeling, namelijk het benutten van schaalvoordelen. De vraag is dus een beetje: laten wij afstand nemen van dat gedachtengoed en hoe kan dat het beste? Dat vergt iets meer bezonkenheid. Het is iets anders dan een oplossing naar voren toveren die al in de kast ligt.

Die oplossing ligt niet in de kast en ze is ook niet snel te verzinnen. Alles afwegend, vraag ik me af of het überhaupt wenselijk zou zijn om dit anders te gaan doen. Dat is namelijk echt de vraag. Dit onderwerp is in eerdere jaren aan de orde gekomen. We zijn toen in één bepaalde richting geschoven, wat nu dit probleem geeft. Vroeger gaf het een ander probleem. Dat andere probleem is destijds door de heer Omtzigt aangekaart. Hij had inhoudelijk wel een punt; daarom is dit nu op deze manier gedefinieerd. Maar we kunnen dit nu niet even gemakkelijk oplossen. Op een gegeven moment gaat het om keuzes. Als de Kamer mij toestaat, zal ik haar vrijdag melden op welke termijn wij hier iets meer over weten.

De heer Van Dijck vroeg in hoeverre de maatregelen in het Belastingplan 2015 op het terrein van de woningmarkt bijdragen aan de doorstroming daarop. Het is aannemelijk te maken dat sommige maatregelen bijdragen aan een doorstroming op de woningmarkt. Hoeveel dat is, zal de tijd leren. Ik kan het antwoord op die vraag niet geven.

De voorzitter: Dit is het eind van dit blok. Daarmee zijn we ook aan het eind gekomen van de eerste termijn van de beantwoording van de Staatssecretaris.

Er is nu gelegenheid voor een tweede termijn van de Kamer. Ik weet dat een aantal leden behoefte hebben aan een tweede termijn, dus we gaan nu in één keer door.

De heer Bashir (SP): Voorzitter. Dank aan de Staatssecretaris voor de beantwoording. Ook dank aan de hard werkende ambtenaren op het Ministerie van Financiën. Afgelopen donderdag hebben we 27 pagina's aan serieuze schriftelijke antwoorden gekregen op de gestelde vragen. Dat waarderen we zeer want het is goed om eerst schriftelijk goed met elkaar van gedachten te wisselen voordat we aan de mondelinge behandeling toekomen. Ik heb nog wel een aantal vragen die zijn blijven liggen die ook te maken hebben met de bezuinigingen die op de Belastingdienst afgewenteld worden.

In het algemeen overleg over de Belastingdienst hebben we ook over de bezuinigingen gesproken, waarbij de Staatssecretaris heeft toegezegd met een aantal businesscases te zullen komen. Mijn concrete vraag vorige week maandag was of de Staatssecretaris met die businesscases zou willen komen zodat we met het gericht inzetten van extra ambtenaren bij de Belastingdienst extra opbrengsten zouden kunnen genereren. Het zou niet goed zijn om daar heel lang mee te wachten. Het is zaak om daarmee nu snel aan het werk te gaan om die extra opbrengsten te realiseren. Kan de Staatssecretaris toezeggen dat hij uiterlijk in maart met een concreet plan komt? Dat zou heel fijn zijn en dan behoeft hij in de plenaire behandeling geen motie van de SP hierover te verwachten.

In het kader van de werkkostenregeling hebben we het over de fiets gehad. Ik ben het niet eens met de beantwoording van de Staatssecretaris op dat punt. We hebben hierover een politiek meningsverschil. Wij komen dan ook met een amendement op het wetsvoorstel.

Ik ben verder ontevreden over de beantwoording over de bedrijfsfitness. Voor 2001 hadden we de situatie dat er een ongelijkheid bestond tussen bedrijfsfitness op werkplekken en bedrijfsfitness elders. Die ongelijkheid wordt straks weer geïntroduceerd. Een werkgever die op het werk een lege zaal heeft, kan daar een fitnessruimte creëren, waar de werknemers dan gratis kunnen fitnessen, maar als men dat buiten wil doen, terwijl dat voor de werkgever eigenlijk even veel geld kost, dan is dat belast. Mijn vraag is dan ook of het wel slim is om in dezen weer een ongelijkheid te introduceren. Mij lijkt dat in ieder geval niet verstandig.

In eerste termijn hebben wij als SP-fractie vragen gesteld over het nettopensioen en de nettolijfrente in relatie tot de vrijstelling van successiebelasting, gelet op de opneming van een desbetreffende bepaling in artikel 32 van de Successiewet. Zo hebben we gevraagd waarom deze vrijstelling niet in de nota van toelichting is opgenomen. Ook hebben we gevraagd wat deze vrijstelling gaat kosten. Nettolijfrente en nettopensioen zijn vrijgesteld van box 3-belasting en van de successiebelasting op het moment dat iemand komt te overlijden. Dat gaat dus bovenop de bestaande vrijstelling. Voor partners gaat het dan om € 600.000 en daarnaast zijn er hoge vrijstellingen voor kinderen. Straks komt dit daar bovenop en ook nog specifiek voor een bepaalde doelgroep, namelijk mensen die meer dan € 100.000 aan inkomen hebben. Mijn vraag is dan ook of dit niet rechtgezet kan worden. Op deze manier wordt het namelijk vrijstelling op vrijstelling.

Vorig jaar bij de behandeling van het Belastingplan 2014 hebben we specifiek stilgestaan bij de belasting op leidingwater. We hebben inmiddels gezien hoe dat afgelopen is. Gaandeweg die behandeling is die belasting meerdere keren gewijzigd, hetgeen geen schoonheidsprijs verdiende. Deze keer zien we een soortgelijk iets, namelijk bij het leaseplan en de bijtelling voor auto's. We zijn de vorige week geconfronteerd met een nota van wijziging en nu moesten we eigenlijk weer over hetzelfde onderwerp spreken, terwijl dit een voorstel is dat ingaat in 2016. De SP-fractie zou het waarderen als we in het vervolg meer de tijd en ruimte nemen om op een goede manier het debat te voeren zonder op het laatste moment geconfronteerd te worden met allerlei wijzigingsvoorstellen van de kant van het kabinet.

We hebben nog heel veel amendementen op andere punten. Die zullen de Kamer en het kabinet snel bereiken. Daarover gaan we graag bij de plenaire behandeling het debat met het kabinet aan.

Mevrouw Neppérus (VVD): Voorzitter. Ik wil de Staatssecretaris danken voor de antwoorden, net als zijn medewerkers. Ik zeg erbij: ook vroeger waren het altijd heel veel vragen. Het is goed dat het altijd weer lukt om er zo veel schriftelijk te beantwoorden, en aansluitend mondeling.

Ik ga nog even kauwen op de mogelijkheid om de werkkosten verder af te wentelen. Dat kost geld; wellicht kom ik er tussendoor met schriftelijke vragen nog op terug. Daarna heb ik het gehad over de dga's en de bewijslast om aan te tonen dat een lager loon voor de hand ligt. Het antwoord op de schriftelijke vragen is gelukkig een stuk scherper geworden dan het er eerder stond. Ik ga ervan uit dat de bewijslast komt te liggen bij de Belastingdienst. Dat zie ik graag nog bevestigd.

Ik kom op de energiebelastingen. In de schriftelijke ronde heb ik aangegeven dat we het voorstel gewoon steunen, maar er kunnen toch extreme situaties zijn. Ik kan me voorstellen dat het dit jaar niet oplosbaar is. Ik heb daarvoor een bakje met geld nodig en dat heb ik niet. Zou er toch eens, meer in de onderzoekssfeer, bekeken kunnen worden wat je wellicht kunt doen met het oog op de toekomst als er echt extremen bij zitten?

Ik ga verder met het punt van de afvalbelasting. Ik vond de reactie van de waterschappen op het punt van het slib best positief. Ik denk dat ik er met de heer Dijkgraaf mee verderga, want het lijkt ook wel betaalbaar te zijn.

Ik wacht de reactie af als het gaat om familiebezoek van mensen uit AWBZ-instellingen, vooral op het punt van de verwachtingen, want die worden tot vandaag nog steeds op de website gewekt.

Ik heb nog één punt, de nabetalingen. De Staatssecretaris zei het ook: het is wetgeving waarvan je je afvraagt of het allemaal niet simpeler kan. Daarmee gaan we bij de stelselwijziging aan de slag. We hebben het over belastingbetalers. Ik benadruk nogmaals dat mensen er niet op konden rekenen. Ik ben dus blij met de toezegging van de Staatssecretaris om er in ieder geval schriftelijk op te reageren.

De heer Tony van Dijck (PVV): Vorige week waren de leaserijders de klos bij de VVD en deze week zijn ze nog steeds de klos bij de VVD. Leaserijders in het land moeten zich dus geen illusies maken over deze partij.

We kennen de VVD ook van inkomensafhankelijke krentenbollen. Heeft mevrouw Neppérus met de kennis van nu en gezien de problemen die er zijn ontstaan door de inkomensafhankelijke algemene heffingskorting, spijt van het feit dat zij zich heeft laten meesleuren in dat nivelleringsfeestje van de PvdA?

Mevrouw Neppérus (VVD): Door wat ik allemaal tot nu heb gehoord, houd ik er rekening mee dat het best wel eens veel beter zou kunnen worden voor de leaserijders. Wellicht kan de heer Van Dijck zijn conclusies voor zich houden totdat hij daarvan iets heeft gezien.

In het regeerakkoord zitten maatregelen die de VVD niet leuk vindt. Dat geldt ook voor de collega-partij, want ook voor deze partij zitten er maatregelen in die ze niet zelf zou hebben verzonnen. We hebben verantwoordelijkheid genomen voor dit land, want dit land moest na alle financiële ellende weer economisch op orde worden gebracht. Ik ben er trots op dat mijn partij dat gewoon doet samen met de steun van de collega's en ook regelmatig met steun van de drie andere partijen.

De heer Dijkgraaf (SGP): Dit is inderdaad uitlokking.

Wij kijken serieus naar elk voorstel en een stempelmachine zijn we echt nooit geweest. Ik snap dat de SP op deze manier politiek bedrijft en dat ze daarom met die blik naar andere partijen kijkt, maar wij zijn gewoon gewend om onze eigen afweging te maken. Wij bepalen echt zelf of we ergens voor of tegen zijn.

Mevrouw Schouten (ChristenUnie): Voorzitter, de laatste mensen op de publieke tribune hebben de zaal verlaten en het wordt nu wel heel stil. Ik geloof dat we iedereen weggejaagd hebben!

Ik heb het autovoorstel van de gezamenlijke partners – laat ik ze zo maar noemen – ook gelezen. Daarin staat een bijtelling voor de volledig elektrische auto van 4%. Vindt de VVD dat op zichzelf een goed uitgangspunt?

De heer Groot (PvdA): Voorzitter. Ik bedank de Staatssecretaris namens de Partij van de Arbeid voor de antwoorden en voor alle inspanningen die zijn mensen het afgelopen weekend hebben geleverd. Het is dit jaar een dun Belastingplan, maar desondanks blijkt het net als elk jaar heel bewerkelijk te zijn. Ik ben bang dat dat voorlopig, ondanks alle vereenvoudigingspogingen, ook niet zal veranderen, maar we gaan daar dus wel hard mee aan de slag.

Ik kijk uit naar de nota van wijziging over de autobelastingen. Wat de Partij van de Arbeid betreft staan de uitgangspunten die ik vorige week schetste, recht overeind: de belastingopbrengst van deze maatregel moet robuust zijn, het moet budgetneutraal zijn en de energiedoelstellingen van het kabinetsakkoord met de SER moeten gerespecteerd worden. Voor een oplossing binnen dat kader is een dialoog met de branche van harte welkom. We zien wel wat er uit zal komen.

Ik bedank de Staatssecretaris voor zijn antwoorden op de vragen over de naheffing. Hij gaf terecht aan dat het probleem en de orde van grootte ervan al langer bekend waren. Het was natuurlijk alleen in kleine kring in de Tweede Kamer en binnen de Haagse kaasstolp bekend en het is daarom dus eigenlijk een geluk bij een ongeluk dat het beeld door alle publiciteit en de uitgebreide beantwoording van de vragen in brede kring duidelijk is geworden. Het was ook precies de strekking van een motie die ik vorig jaar heb ingediend dat dit soort problemen in het loonstrookjesoverleg breder gecommuniceerd moeten worden naar de samenleving.

Op dat punt heb ik wat twijfel bij de aanpak van de deurmatmomenten. Ik vraag mij af of de intuïtie die de Staatssecretaris had, dat er gewoon een brief naar de samenleving gestuurd moest worden, niet toch de goede was. Als mensen alleen al weten dat zij een naheffingsaanslag tegemoet kunnen zien van gemiddeld € 150 en dat die afhankelijk van het inkomen hoger of lager kan uitvallen, biedt dat wel degelijk handelingsperspectief, als zij dit tenminste ver van te voren weten. De communicatie had beter gekund, ook al op Prinsjesdag. Ik hoop dat dit nog een voortzetting krijgt en dat die communicatie naar de samenleving op een permanente basis georganiseerd kan worden.

Dank ook voor het bevlogen verhaal van de Staatssecretaris over de fiets. De grootste knelpunten op dit punt zitten, denk ik, niet in de aanschafkosten van de fiets. Om het fietsen te stimuleren, zou je het beter kunnen zoeken in de verbetering van de infrastructuur, dus in zaken zoals stallingen. Er zijn inderdaad nu al fiscale mogelijkheden om de fiets te stimuleren. Het gaat in ieder geval een stap te ver om een extra stimulans voor de fiets te financieren uit de vrije ruimte in de kostenregeling, die toch al zo afgeknepen is.

Ik kom te spreken over de afvalstoffen. Ik blijf zitten met de benadeling van enkele bedrijven op het punt van de voorraden. Ik wil niets afdoen aan de systematiek van belastingheffing die de Staatssecretaris heeft gekozen, maar ik zou graag een pragmatische oplossing willen voor de bedrijven die dit betreft. Ik overweeg om op dit punt een motie in te dienen, om de Staatssecretaris zo op te roepen om hier een oplossing voor te verzinnen.

Dan kom ik te spreken over energiebelasting in den brede. Steun voor de algemene lijn. De grootverbruikers gaan iets meer betalen, maar dat is te billijken. Het is jammer dat de Staatssecretaris niet wat verder is ingegaan op het verzoek van de heer Klaver op het punt van de vlaktaks. Als hij nog wat langer studeert op het antwoord, denk ik dat dat idee helemaal van de baan zal zijn. In het voorstel namelijk worden zowel de zonnepanelen voor kleinverbruikers om zeep geholpen als allerlei vormen van werkgelegenheid geschaad, die dan naar het buitenland verhuizen, waardoor er geen positief effect op het milieu overblijft. De heer Klaver zal ongetwijfeld nog een verdere toelichting op zijn plannen geven, maar het lijkt mij niet de weg die wij op moeten gaan.

Ten slotte is er enige teleurstelling over het antwoord van de Staatssecretaris op de vragen over de btw op kranten. Het is mij niet helemaal duidelijk geworden wat het precies kost als je het lage btw-tarief alleen op de journalistieke producties van kranten zou heffen noch wat de kosten zijn als je alleen de pfd-kranten in het lage tarief zou brengen. Wellicht kan de Staatssecretaris in zijn brief een schatting geven van wat dit zou kosten. Dan kunnen we dat eventueel meenemen en anders kunnen wij op dit onderwerp terugkomen in de loop van volgend jaar, als we de fiscale verzamelwet behandelen.

Helemaal ten slotte de discussie over vermogens. Ik dank de Staatssecretaris voor de bevestiging dat hij daar voortvarend mee aan de slag gaat. Deze discussie is natuurlijk breder; het gaat niet allen om box 3, het gaat bijvoorbeeld ook om vermogensopbouw in box 2. De heer Bashir heeft het daar al eerder over gehad. In het kader van de discussie over de immigratie van box 2-vermogen heb ik in eerste termijn de vraag opgeworpen of het geen goed idee zou zijn om de termijn voor de conserverende aanslag te verlengen van tien jaar naar vijftien jaar. Ik krijg daar graag nog een reactie op van de Staatssecretaris.

De heer Dijkgraaf (SGP): Voorzitter. Ik dank de Staatssecretaris voor zijn antwoorden, ook voor de schriftelijke over de toezegging van de liquidatie verliesregeling. Er komt een mooi onderzoek waarin de collega's te zijner tijd ongetwijfeld geïnteresseerd zijn. De pro rata-benadering zit daar nog niet in, maar ik denk dat deze er vanzelf wel in komt als dit serieus wordt onderzocht.

Ik dank de Staatssecretaris ook voor zijn positieve oordeel over het amendement over slibverwerking, dat ik samen met de heer Koolmees en mevrouw Neppérus heb ingediend. De Staatssecretaris zei in een bijzin dat dit de eerste keer is dat in dit parlement over poep wordt gesproken. Ik ben bang dat dit niet helemaal waar is. Ik ben ook woordvoerder landbouw en ik nodig de Staatssecretaris uit om het verslag na te lezen over de mestwet, want dan rijzen de haren hem te berge. Morgen is er een stemming over een motie over de vrijstelling van stromest; deze zal de Staatssecretaris in het kabinet ook nog wel eens voorbij kunnen zien komen.

Over het punt btw op kranten sluit ik aan bij de heer Groot. Dit speelt al zo lang. Het kabinet zit te wachten op nieuwe wetgeving in Brussel, maar dit gaat nog heel lang duren. Waarom volgen wij niet gewoon de Belgische route? Deze werkt en als mijn amendement over de exportheffing wordt aangenomen, is hij al gedekt. Misschien kunnen wij daarover nog een deal sluiten.

Wij hebben de argumenten over de exportheffing afval gewisseld. Volgens mij kunnen beiden gelijk hebben. De Staatssecretaris kan gelijk hebben dat het wel meevalt en dat de verschillen al groot zijn als wordt gekeken naar de verwerkingskosten. De transportkosten zijn hoog, maar het ligt eraan hoe je het precies doet. Een ding is helder: je voegt € 13 kostenverschil toe aan het hele verhaal. De grote vraag is hoe dit gaat uitwerken. De Staatssecretaris kiest voor de route: ik doe het liever niet vanwege de uitvoering en ik zie het wel als het misgaat, want dan repareer ik het wel. Aan de andere kant staat de Kamermeerderheid die zegt: laten wij zorgvuldig zijn, de uitvoering kan nog wel even lastig zijn, maar het is te doen. Wij hebben vele miljarden geïnvesteerd in de groei van de verwerkingscapaciteit – dit is voor een deel publiek geld en voor een deel privaat geld – en wij moeten niet het risico lopen dat de verwerking naar het buitenland gaat, want dat gaat ons veel geld kosten.

De terechte vraag is dan of het uitvoerbaar is. Ik hoor de Staatssecretaris zeggen dat het zou kunnen als je aanhaakt bij de vergunningen. De heer Koolmees en ik hebben hier lang over nagedacht en voorgesteld dat de heffing aan de vergunning wordt gekoppeld en ook pas na afloop van de vergunning afgerekend wordt. Wij hebben begrepen dat dit dan de beste systematiek is. Na afloop van die vergunning weet de exporteur dat er een naheffing komt en hij zal daar rekening mee houden. Dit is eigenlijk materieel nog de belangrijkste vraag. Primair doen wij dit niet om geld binnen te halen, wan het zit helemaal niet in de prognoses van het geld. Primair doen wij dit om een gat dicht te schroeien, zodat die exporteurs niet tegen een laag tarief exporteren. Als zij weten dat zij een naheffing krijgen, zullen zij die in hun tarieven verwerken. Dan hebben wij het gat dichtgeschroeid. Graag vraag ik dus aandacht van de Staatssecretaris daarvoor.

Hetzelfde geldt voor de concernregeling voor stichtingen. De Staatssecretaris heeft een punt met betrekking tot de uitvoering. Wij hadden niet zozeer een discussie over de wenselijkheid van de stichtingen, maar het moet wel uitvoerbaar zijn. Het idee dat de heer Koolmees en ik ontwikkeld hebben, is dat het alleen zou moeten gelden voor stichtingen die een fiscale eenheid vormen voor de omzetbelasting en daar een beschikking voor hebben. Die zouden dan vallen onder de concernregeling. Het is nu al zo dat stichtingen daarvoor een aanvraag kunnen indienen. Dan moeten zij aantonen dat zij in financieel, organisatorisch en economisch opzicht een eenheid zijn. Dan krijgen zij een beschikking voor de omzetbelasting. Als zij die hebben, kunnen zij meeliften met de concernregeling, want dan hebben zij die op papier en heeft de Belastingdienst die informatie. Op die manier zou het volgens ons moeten kunnen. Graag een reactie van de Staatssecretaris.

Mevrouw Schouten (ChristenUnie): Voorzitter. Elk jaar bij het WGO Belastingplan heb je wel een woord dat de toon van het debat zet. Vorig jaar – ik kan het niet genoeg zeggen – was dat «postcoderoos». Dit jaar is dat het woord «deurmatmomenten». Je kunt er lacherig over doen, maar het geeft wel aan hoe complex de wetgeving is die wij maken, maar ook de wijze waarop wij die willen uitvoeren.

Ik dank de Staatssecretaris voor de manier waarop hij heeft aangetoond wat hij heeft gedaan rondom de naheffingen. Ik denk dat er ook een ander probleem aan ten grondslag ligt, namelijk de vraag hoe veerkrachtig de Belastingdienst is in zijn systemen en in de verwerking van processen. Daarin hebben wij met elkaar een verantwoordelijkheid. Het gaat niet alleen om de wetgeving die wij invoeren. De fiscale wetgeving is altijd in meer of mindere mate complex. Er wordt altijd veel gevraagd van de Belastingdienst. Het gaat echter ook om de vraag hoe de systemen ervoor staan. Moeten wij niet eens nagaan of de Belastingdienst überhaupt kan uitvoeren wat wij met elkaar willen? Wij hebben al vaker gezegd dat de grenzen bereikt zijn, maar het is ook de vraag wat wij er dan aan moeten doen. Ik vraag de Staatssecretaris ook op dat punt te reflecteren. In een tijd waarin je digitaal heel veel kunt, zou je niet met deurmatmomenten moeten werken of met systemen waarmee je bepaalde dingen niet kunt communiceren of doorvoeren. Daar moeten wij op een andere manier naar gaan kijken. Dat over de naheffing.

Op een aantal technische vragen krijgen wij een schriftelijke reactie. Ik wacht af wat er vrijdag komt. Ik noem de energiecorporaties, de afdrachtkorting voor het onderwijs en de transportsector, en de bedragen waaraan wij moeten denken bij de restschulden.

Met betrekking tot de btw op de digitale kranten sluit ik mij gemakshalve aan bij de vragen die de heer Groot heeft gesteld. Er is gevraagd nog eens te kijken naar de Belgische oplossing.

Bij de toeslagpartners in de opvanghuizen heeft de heer Omtzigt het woord «kafkaësk» genoemd. Ik heb er begrip voor dat er hele discussies achter zitten, maar op enig moment moet je een knoop doorhakken en het pragmatisch oplossen. Ik zie alle mitsen en maren, maar het is gewoon een keuze. Daarom zal de heer Omtzigt mede namens mijn fractie een motie indienen om daar wat meer beweging in te krijgen.

Bij de werkkosten blijft de fiets een puntje. De Staatssecretaris heeft gesproken over de bierfiets in Amsterdam. Ik ben heel benieuwd of die nog onder de werkkostenregeling blijft vallen, maar dat terzijde. «Daar maken we een uitzondering op», hoor ik hier. Ik dub nog even op dit punt. Ik ben er nog niet zeker van. Ik kan een eind meegaan met de Staatssecretaris, maar ik heb nog een vraag. Hoe bekend is de regeling onbelast woon-werkverkeer nu eigenlijk bij werkgevers en bij werknemers? Kan de Belastingdienst erop wijzen dat daar ook nog opties liggen? Dit zou uitkomst kunnen bieden.

De langverwachte autobrief is er toch niet gekomen. Het blijft spannend. Ik wacht maar af wat daarmee gaat gebeuren. Ik waardeer het zeer dat de branche heeft geprobeerd tot een gezamenlijk compromis te komen. Ik weet nog steeds niet hoe het precies uitwerkt, maar daarover zullen wij het ook weer hebben. Het is wel goed dat er op een gegeven moment duidelijkheid komt.

De heer Omtzigt (CDA): Voorzitter. Ik dank de Staatssecretaris voor de antwoorden. Het is heel zinnig dat hij op een aantal technische onderwerpen zal terugkomen om daarover duidelijkheid te geven.

Ik sluit mij aan bij de opmerking van mevrouw Schouten dat deze naheffing laat zien waar de limieten liggen van ons belastingstelsel. Als de tarieven niet worden verhoogd maar het 42%-tarief gewoon een 48%-tarief is geworden voor de middenklasse en als je dat versleutelt via de heffingskortingen, dan loop je recht tegen een muur aan. Dat is dit jaar gebeurd. Ik zie dat met lede ogen aan, want het zal heel veel naheffingen opleveren.

Als er op 21 januari een beleidsbesluit moet uitgaan van de Belastingdienst zelf dat hij mag afwijken van de eigen regels als hij het niet in de ICT kan implementeren, dan had dat eigenlijk een heel groot waarschuwingssignaal moeten zijn. Dat wil je niet in een rechtsstatelijke samenleving, waarin belastingen van tevoren moeten vastliggen en voor de burger duidelijk moeten zijn. Je kunt het oneens zijn over het niveau van accijnzen of loonbelastingen; daar zijn allerlei verschillende meningen. Sommige mensen willen kapitaal meer belasten. Dat is prima. Maar als je een keuze maakt, moet die helder zijn voor de burger. Op dat elementaire stukje is het gewoon heel goed misgegaan. Ik vind dat die helderheid er zo snel mogelijk moet komen voor de belastingplichtige. Daartoe dien ik de volgende motie in.

De voorzitter: Deze motie is voorgesteld door het lid Omtzigt. Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.

Zij krijgt nr. 18 (34 002).

De voorzitter: Deze motie is voorgesteld door het lid Omtzigt. Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.

Zij krijgt nr. 19 (34 002).

De voorzitter: Deze motie is voorgesteld door de leden Omtzigt en Schouten. Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.

Zij krijgt nr. 20 (34 002).

De heer Omtzigt (CDA): In het kader van de afvalstoffenbelasting verlenen we steun aan de exportheffing. Wat de werkkostenregeling betreft: dank voor de toezegging. Voor ons is belangrijk voor welke ruimte de werkgever arboverantwoordelijk is. Wanneer ben ik als werkgever arboverantwoordelijk voor de parkeerplaats? Stel dat de werknemer zijn eigen lunch betaalt in de kantine, is er dan sprake van loon onder de werkkostenregeling? Het lijkt een rare vraag, maar heel veel werkgevers zitten ermee. Als de Staatssecretaris nu duidelijkheid verschaft, hoeven we niet allemaal met de belastinginspecteur te bellen in januari.

Ten aanzien van de gebruikelijkloonregeling ontkent de Staatssecretaris in zijn brief dat er sprake is van een verschuiving van de bewijslast van de inspecteur naar de belastingplichtige. Volgens mij klopt dat niet. Veel fiscalisten laten mij dat ook weten. Als de inspecteur nu met een soortgelijke dienstbetrekking komt, moet de dga alleen bewijzen dat de vergelijking niet klopt. Die gegevens heeft hij ook. Maar als de inspecteur vanaf 2015 met de meest vergelijkbare dienstbetrekking komt, moet de dga met een nog meer vergelijkbare dienstbetrekking komen. Anders staat het bedrag van de inspecteur vast, of dat nu te hoog is of niet. Gegevens over wat de concurrenten verdienen, heeft de dga natuurlijk niet tot zijn beschikking. Dat behoort tot de bedrijfsvertrouwelijke informatie. Kan de Staatssecretaris dit bevestigen of uitleggen waarom toch geen sprake is van verschuiving van de bewijslast?

Over de oldtimers hoop ik iets te horen.

Op de accijnzen komen we plenair terug.

Wat de energiebelasting betreft ben ik helaas wat teleurgesteld over de mineralogische uitzondering. Er is een zeer groot verschil met de ons omringende landen. Ik doe een klemmend beroep op de Staatssecretaris om na te gaan of het mogelijk is om een gelijk speelveld te creëren. Kunnen we dat doen door een verhoging in de andere landen, dan zijn we misschien nog wel blijer dan wanneer de Staatssecretaris hier een uitzondering maakt. Laat ik daarover maar helder zijn. Bedrijven komen in acute problemen door het ophogen van de energiebelasting.

Dank voor de antwoorden op de vragen over de WVA. Ik ben echter nog niet tevreden. Ik ben langs geweest bij ondernemers. Zij zitten in de knel. Ik zal er op een later moment nog op terugkomen. Het lukt mij nu niet om de vragen precies te stellen – ik houd immers van precieze vragen – maar er zullen oplossingen moeten komen.

De heer Koolmees (D66): Voorzitter. Dank voor de beantwoording, zowel schriftelijk als mondeling, door de Staatssecretaris. Laat ik beginnen met het uitspreken van mijn verbazing, met name over het proces rondom de autootjes. Eerst kregen we vorige week een voorstel van de Staatssecretaris. Dat moest van mevrouw Neppérus van tafel; het was onbespreekbaar. Vervolgens kwam er een voorstel van de coalitie, zo lazen we in de krant. Daar hoorden we verder niets over. Gisterenavond kwam er een voorstel van de branche. Dat lazen we ook in de krant. Vervolgens lukt het vandaag de hele dag niet om overeenstemming te bereiken om het er vandaag over te hebben. Dit politieke probleem van de VVD wordt ondertussen een soort wrijven in een vlek. Bovendien belooft het weinig goeds voor de brede belastingherziening waar we allemaal op zitten te wachten. Het alternatief van de branche bevat relatief kleine verschuivingen. Het gaat om slechts één jaar. Als over dit kleine punt al geen overeenstemming kan worden bereikt tussen de VVD en Partij van de Arbeid, vraag ik mij af hoe we die grote belastingherziening dan wel gaan vormgeven. Daarover ben ik verbaasd. Ik wacht het voorstel af. Volgende week zullen we daarover uitgebreid debatteren.

Ik kom terug op het punt van de naheffingen, om meer duidelijkheid te krijgen. Bij het wetgevingsoverleg van vorig jaar wisten we dit al. De heer Groot heeft in de nota naar aanleiding van het verslag vragen gesteld. Het CDA en D66 hebben vragen gesteld in de eerste mondelinge behandeling daarvan en daarop antwoord gekregen van de regering. We hadden tegelijk de discussie over de Wet uniformering loonbegrip. De heer Groot heeft een motie ingediend over de contactmomenten en over het loonstrookjesoverleg. In 90% van de gevallen gaat het bij dit probleem om de inkomenscategorieën van € 25.000 tot € 55.000. Dat zijn ook de inkomenscategorieën die in de tweede en derde schijf van de inkomstenbelasting vallen. Die zit rond de 42%. We wisten dat dit probleem bij de bijzondere beloningen zat. Als je daar 4% bovenop gooit omdat dat de afbouw van de algemene heffingskorting is, zegt mijn gevoel dat het voor 90% van de gevallen een oplossing was geweest. Ja, het kan zo zijn dat sommige mensen dan gedurende het jaar te veel betalen, maar aan het einde van het jaar geld terugkrijgen in plaats van nabetalen is voor heel mensen een stuk makkelijker. Ik heb de volgende vraag gesteld in eerste termijn, maar nog geen helder antwoord gekregen. Waarom is niet in het loonstrookjesoverleg besloten om voor mei, dus voor de vakantie-uitkering, dat bijzondere tarief te verhogen van 42% naar 46%? Naar mijn idee hadden we dan 90% opgelost, maar misschien zit ik er helemaal naast. Dat hoor ik graag van de Staatssecretaris.

Wat betreft de coulance sluit ik mij aan bij de vraag van mevrouw Schouten over de intentie van de Staatssecretaris om dit goed op te lossen. Het gaat een groot proces worden als 5 tot 6 miljoen mensen geld gaan terugeisen. Ik wacht het antwoord van de Staatssecretaris af. Overigens ben ik het ook zeer eens met de reflecties van mevrouw Schouten over hoe ingewikkeld we het systeem hebben gemaakt en dat daaraan een einde moet komen. Dat is ook een oproep aan onszelf.

Ik heb nog een paar losse puntjes, allereerst de navordering van de afdracht OCW. Ik ben zeer benieuwd naar de schriftelijke antwoorden op de vraag of dit een structureel probleem of een casuïstisch probleem is. Ik vind het wel opvallend dat er zo'n groot verschil is tussen de inspectie en de Belastingdienst. Ik wacht het antwoord af.

De energiecoöperatie en de postcoderoos – ik gebruik dat woord toch – zijn inderdaad net de bierfiets. Ik begrijp de verzuchting van de Staatssecretaris helemaal. De reden waarom we er steeds over beginnen, is dat we iets willen bereiken met het verduurzamen van de energievoorziening. De kern van het probleem is dat het iedere keer lijkt alsof de fiscale wetgeving een rem zet op die ontwikkeling. De Staatssecretaris gaat deze week in overleg met de branche. Als het doel is om het energieakkoord te halen en om een groter aandeel duurzame energie te krijgen, hoe kunnen we er dan voor zorgen dat dit momentum krijgt in plaats van dat het iedere keer afgeremd wordt? Qua budgettaire dekking is het geen probleem, want het zit gewoon in het eerste tarief van de energiebelasting. Ik doe de oproep om in dat overleg echt ambitie te tonen en een stap vooruit te zetten.

Ik heb vorige week een voorstel aangekondigd over premiekorting voor werkloze jongeren. Op dit moment wordt daar hard aan gewerkt. Helaas kan ik het nog niet rondsturen. Als het klaar is, zal ik het rondsturen, ook aan de collega's, zodat we daar volgende week over kunnen spreken.

Tot slot sluit ik mij aan bij de vragen van de heer Groot over de btw op kranten, namelijk de Belgische variant. Wat kost die? Is dat inderdaad 1 miljoen? Is dat Europees gezien uitvoerbaar door het lage tarief te hanteren voor iets wat er gedrukt hetzelfde uitziet als in pdf?

De heer Tony van Dijck (PVV): Voorzitter. Het zou mijn idee niet geweest zijn, hoorden we de Staatssecretaris vorige week zeggen. Vandaag zei mevrouw Neppérus hetzelfde over de inkomensafhankelijke algemene heffingskorting. Nu zien we maar weer hoe moeilijk het is om in een coalitie met twee partijen die totaal verschillende ideeën hebben – de ene wil nivelleren en de andere wil de lasten verlichten – te voorspellen hoe je uiteindelijk uitkomt. We zien nu ook met het leaseplan, dat we nog moeten krijgen, hoe complex het dan wordt. Het was zo'n eenvoudig plan met één tarief voor alle auto's. Dat was een stuk eenvoudiger geweest, maar nu krijgen we weer vijf of zes tarieven aan de hand van de CO₂-uitstoot. Het wordt weer heel complex. Uiteindelijk wordt het door zo'n consensusmodel met twee heel verschillende partijen spaghetti. Het wordt heel complex, terwijl men het er Kamerbreed over eens is dat het eenvoudiger en minder complex moet en dat de belastingen omlaag moeten. En weer gaan de belastingen omhoog.

Ik vind ook dat de Staatssecretaris de zaak van de naheffing een beetje bagatelliseert. Als ik namelijk vraag wie er schuld heeft en wie er een fout heeft gemaakt, zegt de Staatssecretaris in de pers, en hier ook weer: er is geen fout gemaakt. Maar als er geen fout is gemaakt, krijgen niet 5 of 6 miljoen mensen niet een naheffing. Er is dus wel degelijk iets fout gegaan, en de vraag is natuurlijk: waar is het fout gegaan? Wat ons betreft is dat bij deze coalitie en bij de inkomensafhankelijke zorgpremie, een vreselijk idee dat vervangen is door een ander vreselijk idee, namelijk de inkomensafhankelijke algemene heffingskorting. De coalitie is dus de schuldige en de Staatssecretaris heeft dit laten gebeuren. De Staatssecretaris had ons gewoon moeten waarschuwen in oktober vorig jaar. Het was niet deze Staatssecretaris, maar dat maakt niet uit. Het instituut Staatssecretaris had ons veel beter moeten waarschuwen, want dit gaat 5 of 6 miljoen mensen pijn doen over anderhalf jaar. Dat blijkt.

Ik heb nog een vraag die ik eigenlijk schriftelijk wilde stellen. Mij is nog steeds niet duidelijk waarom de voorlopige aanslag niet tussentijds is aangepast. Ik kan me voorstellen dat je in oktober de bijzonderebeloningstabellen niet voor januari aangepast kan krijgen, maar dat kan wel voor maart of april. De Staatssecretaris antwoordt dat dit een heel ander systeem van belastingheffing zou zijn, maar het is geen ander systeem. Als je nu namelijk tussentijds iets verandert, doordat je bijvoorbeeld je huis verkoopt en een huis gaat huren, verandert je voorlopige aanslag ook tussentijds. Dat kan dan wel voor de Belastingdienst. Ik vind het dus onduidelijk waarom niet gewoon tussentijds is ingegrepen: je krijgt € 500 per maand terug en dat wordt nu € 450, want de tabellen van de bijzondere beloning zijn aangepast. Burgers hebben te goeder trouw belasting betaald en krijgen nu uit het niets een naheffing. Het is terecht dat iedereen daarover valt.

Tot slot ga ik in op de gepensioneerden. Ik begrijp werkelijk niet waarom de gepensioneerden door alle blunders en bezuinigingsmaatregelen constant het hardst getroffen worden. Ze krijgen al geen indexatie en hun pensioenen worden al gekort. Het eigen risico raakt deze mensen hard. We weten allemaal wat er staat te gebeuren met de thuishulp en de langdurige zorg. Ook de Wul raakt de gepensioneerden het hardst van allemaal. Nu krijgen ze een naheffing voor hun kiezen, oplopend tot € 371, en volgend jaar wordt nog de ouderenkorting verlaagd en de ouderentoeslag geschrapt. Waarom legt de Staatssecretaris de rekening neer bij de gepensioneerden? Er wordt gezegd dat de huishoudentoeslag, die 600 miljoen zou opleveren en die niet doorgaat – ook zo'n plannetje van deze coalitie dat uiteindelijk niet doorgaat – betaald moet worden. Maar waarom moet die alleen betaald worden door de gepensioneerden, in de vorm van de toeslag, de kortingen en de inkomensafhankelijke zorgpremie? Hoe vindt dus de dekking plaats van die huishoudentoeslag? Ik begrijp dat die in 2015 weer anders wordt gedekt dan in 2016. Als deze vraag toch schriftelijk kan worden meegenomen, zou ik graag horen hoe de dekking plaatsvindt van de 600 miljoen, en waarom de ouderen van ons land daarmee worden opgezadeld.

De heer Klaver (GroenLinks): Voorzitter. In 2011 zei toenmalig Minister Donner: wetten zijn als worstjes; je kunt maar beter niet zien hoe ze zijn gemaakt. Nu we het vandaag zo vaak over de autobrief hebben gehad, begin ik de oud-minister eigenlijk steeds beter te begrijpen. Aan de andere kant maakt dit het proces transparanter en laat het zien welke ruimte er nog is om plannen aan te passen. Dat zie ik als iets heel positiefs. Ik kijk dus erg uit naar het voorstel dat naar de Kamer komt, en naar de ruimte om hierover in de Kamer te debatteren en eventueel aanpassingen te doen.

We hebben het gehad over de postcoderoos en de btw-problematiek. Op de vragen daarover komen nog antwoorden. Daar wacht ik nog even op. Ik zou de Staatssecretaris in ieder geval het volgende willen meegeven als hij zoekt naar oplossingen. We kunnen die zoeken in de structuur van onze belastingwetten, in hoe we die hebben opgetuigd. Zorgt die structuur er echt voor dat duurzaamheid wordt bevorderd? Ik denk dat die structuur dat te vaak nog tegenhoudt. Wij zouden volgens mij ook kunnen bekijken op welke wijze wij de energiecorporaties binnen de huidige wetgeving vooraf zekerheid kunnen geven over wat hen te wachten staat. Dat is misschien wat minder ingewikkeld dan het verbouwen van het belastingsysteem. Op die manier kunnen wij ervoor zorgen dat wij innovatie niet tegenhouden maar juist stimuleren.

Over de BKR-regeling voor fietsen heb ik al eerder een amendement ingediend, dat ik ook houd. Ik hoorde dat de heer Groot op zichzelf sympathie heeft voor dit amendement, maar dat de dekking volgens hem niet helemaal deugdelijk was. Wij gaan dus op zoek naar een andere dekking en bekijken dan of wij onder anderen de heer Groot daarvoor mee kunnen krijgen.

Nu kom ik op de vlaktaks voor de energiebelasting. Ik ben blij met de toezegging van de Staatssecretaris, die hij inderdaad al eerder heeft gedaan, om een aantal groene varianten door te rekenen. Ik hoop dat hij de vlaktaks daarin wil meenemen.

Op het terrein van de digitale kranten sluit ik mij aan bij de heer Groot.

Staatssecretaris Wiebes: Voorzitter. Ik zal proberen om zo snel mogelijk door de vragen heen te gaan. Ik wil het in de juiste volgorde doen, met een paar uitzonderingen. Ik wil bij één ding stilstaan, toevallig het eerste. Ik ben de heer Bashir erg erkentelijk voor diens compliment aan de ondersteunende ambtenaren. Verschillende leden hebben dat ook gedaan, waarvoor dank. Ik weet nu hoe terecht dat compliment is.

De heer Bashir ziet uit naar de businesscases. Dat doe ik ook. Hij wil ze uiterlijk maart ontvangen. Ik zal dat proberen. Ik zal een en ander proberen te bevestigen in de brief die ik waarschijnlijk morgen naar aanleiding van het AO over de Belastingdienst naar de Kamer stuur. Het voorstel is om te proberen om dit in de halfjaarrapportage te krijgen. Dat zou in maart zijn. Ik ga dit dus proberen.

De heer Bashir vraagt bij de WKR naar de verschillen tussen bedrijfsfitness op het werk en bedrijfsfitness elders. Als je externe bedrijfsfitness gelijk behandelt met interne bedrijfsfitness en er een nihilwaardering aan geeft, dan krimpt de vrije ruimte. Het is veel beter om werkgevers en werknemers zelf de keuze te geven over die vrije ruimte. Ze kunnen dan kiezen voor bedrijfsfitness of voor iets anders, wat hun meer aanstaat, bijvoorbeeld de fiets. Het was zelfs logisch om dit ook voor de interne bedrijfsfitness zo te doen in de vrije ruimte, maar omdat interne bedrijfsfitness niet is te monetariseren, kan dat niet. Je zou dit eigenlijk meer naar de ene kant willen opschuiven dan naar de andere kant. Een en ander betekent overigens dat beide onbelast mogelijk zijn, maar via verschillende routes. Uiteraard is fitness als onderdeel van een arbofitnessprogramma wel vrijgesteld, zoals eerder is toegezegd. De fitness heeft dan echter ook een ander karakter.

De heer Bashir heeft zorgen over de vrijstelling van successierechten bij de nettolijfrente. Ik zei «zorgen», maar hij is zelfs enigszins argwanend, omdat hij dit er een beetje tussen gepropt vindt. Hij suggereert zelfs dat daarmee douceurtjes worden geregeld voor een klein groepje. Hierbij is echter het volgende aan de hand: een pensioenvorm verandert. Het was pensioen, maar het wordt nu een andere pensioenvorm. In de successie wordt dit precies ook als pensioen behandeld. En om de heer Bashir gerust te stellen: het gaat bij deze groep niet om een verruiming, maar om een versobering. Ik had begrepen dat zijn gefronste voorhoofd bij deze passage daarop sloeg. Hierbij wordt niemand gepamperd. Er is een versobering doorgevoerd, maar het pensioen wordt daarbij natuurlijk wel als pensioen behandeld, ook in de successie. Dat is consistent en het maakt dit tot een volwaardige oudedagsvoorziening.

Staatssecretaris Wiebes: Dat is een vraag die ik even op kantoor moet beantwoorden. Dat zal ik dan ook meenemen in de uitwerking ofwel zal ik dat, als de heer Bashir een technisch verzoek daartoe doet, meenemen in de opbouw van een eventueel amendement.

Mevrouw Neppérus vraagt zich af hoe het met de bewijslast zit ten aanzien van gebruikelijk loon bij dga's. Als de inhoudingsplichtige een lager zakelijk loon wil vaststellen dan € 44.000 dan ligt de bewijslast ook bij de inhoudingsplichtige. Dan moet hij aantonen dat hij beneden die grens gaat. Dat was al zo, dat is niet veranderd. Als de Belastingdienst zelf meent dat de inhoudingsplichtige een hoger loon dan die € 44.000 zou moeten worden toegekend, dan ligt de bewijslast daarvoor bij de Belastingdienst. Die wil namelijk iets veranderen.

De heer Omtzigt heeft er zorgen over dat de meest vergelijkbare dienstbetrekking moeilijker is vast te stellen dan een soortgelijke; hij stelt dat de wetgeving daardoor complexer wordt. Maar zo zit het natuurlijk niet. We hadden de soortgelijke dienstbetrekking en daar waar een soortgelijke dienstbetrekking bestaat, is dat de meest vergelijkbare dienstbetrekking. Dus dan is de soortgelijke dienstbetrekking nog steeds het referentiepunt. Het probleem bestond juist in gevallen waarin de soortgelijke dienstbetrekking niet bestond. Daarom is het voor het die gevallen juist een oplossing om daar de meest vergelijkbare dienstbetrekking voor te nemen. Kortom, wat gemakkelijk was, blijft gemakkelijk, maar wat onmogelijk was, wordt mogelijk. Ik zal er een voorbeeld bij noemen. De functies van orthodontist en tandarts zijn best goed vergelijkbaar, maar ze zijn niet soortgelijk, want tandartsen vertonen zich ook wel eens in dienstloon en orthodontisten nooit. Dus het mocht van de rechter niet als voorbeeld voor elkaar gebruikt worden. Daarom is het juist dat deze uitbreiding naar de meest vergelijkbare dienstbetrekking datgene in stand houdt waar het al gemakkelijk was en het al kan, maar juist een oplossing biedt voor die gevallen waarin het wel evident was dat er een goede vergelijking was, maar het niet een soortgelijke dienstbetrekking mocht heten. Dat werd door de rechter dan geblokkeerd. De stelling is dus juist dat hiermee een lacune wordt weggenomen in plaats van dat hier een situatie complex wordt gemaakt.

Mevrouw Neppérus heeft gevraagd of wij eventueel optredende extreme situaties bij de energiebelasting goed in het oog houden. Dat vraagt zij niet voor niets, want zij is de afgelopen jaren net als iedereen hier aan tafel door schade en schande wijs geworden. Ik behoef maar het voorbeeld van de belasting op leidingwater te noemen. Dat is dus een goede vraag van mevrouw Neppérus. Er is nauw contact over met EZ, dat hierbij fungeert als een bijna natuurlijk klachtenloket waar het gaat om de energiebelasting. We moeten dus wel degelijk dit soort dingen in de gaten houden. Er duikt namelijk toch altijd wel weer een klein bedrijfstakje op of een geval waarvan je denkt dat dit geen schoonheidsprijs verdient. Waar het extreme situaties oplevert, zouden wij ons genoodzaakt moeten voelen om op te treden.

De heer Groot maakt duidelijk dat hij het prettig zou vinden als we eerder zouden communiceren over de naheffingen. Met mijn collega Asscher kijken wij daarnaar. De essentie daarvan is nu juist, na rijp beraad, dat je dit moet doen op de deurmatmomenten, maar ook dan kun je alleen maar communiceren over wat je weet. Je weet niet precies om wie het gaat en je weet niet om welke bedragen het voor individuen gaat. Het blijft dan bij algemene waarschuwingen. Het echte moment waarop mensen het handelingsperspectief krijgen is 1 maart. Voor die tijd kun je ze waarschuwen en kun je ze inlichten. Maar je kunt niet veel eerder iets doen en je kunt niet veel preciezer iets doen. Dat is precies het verdrietige van dit dossier. Daarom is dit voor heel veel mensen heel vervelend. Als je in een vroegtijdig stadium veel kon vertellen en als die informatie persoonlijk was, dan zou het probleem niet zijn opgetreden. Dan zouden wij iedereen aan het begin van het jaar hebben kunnen vertellen wat hun stond te wachten.

De heer Groot pleit voor de «stoute schoenen», waar het gaat om de media, of moet ik het de «Belgische optie» noemen? De heer Groot staat hierin niet alleen, want hij vindt mevrouw Schouten, de heer Koolmees en de heer Klaver in hetzelfde rijtje ... ik geloof dat ik nu de heer Dijkgraaf tekort doe. De heer Dijkgraaf staat ook in dat rijtje. Wie staat er eigenlijk niet in? Iedereen denkt: als het in België kan, dan kan het bij ons ook. Welnu, het is maar zeer de vraag of het in België kan. Frankrijk en Luxemburg zijn België voorgegaan, maar hebben inmiddels te maken met inbreukprocedures. Bij België hoeven wij alleen nog maar te wachten op de inbreukprocedure, zo is echt mijn overtuiging. Dit is een strijd die wij vooralsnog proberen te voeren langs de officiële route. Dat betekent de beïnvloeding van de Europese wetgeving. Daar moet het uiteindelijk op uitdraaien, want wij kunnen straks allemaal wel met een inbreukprocedure aan onze broek gaan rondlopen, maar ik weet niet of Nederland daar nu op moet aansturen. Dat geldt zeker voor de heer Koolmees, die hier toch het Eurogeweten is.

Staatssecretaris Wiebes: Die opmerking is dermate bezijden de waarheid dat ik er beter niet op kan ingaan.

De heer Groot is nieuwsgierig naar wat het zou betekenen als de termijn voor de conserverende aanslag in box 2 van tien jaar naar vijftien jaar ging. Dit lijkt mij typisch iets wat inderdaad een stelselpunt zou kunnen zijn. Geen kwaad woord daarover, maar het is een punt dat ik graag bij de officiële sondering opgevoerd zou willen hebben als een punt van de Partij van de Arbeid. Ik weet zeker dat de heer Groot bereid is om dit nog een keer te herhalen in de setting waarin wij dan zitten. Er zijn er nog veel meer, ook van de Partij van de Arbeid, maar dit is bij de draagvlaksondering nu precies een idee dat zonder meer in het lijstje zou passen. Op die manier wil ik dit meenemen.

Staatssecretaris Wiebes: Oké, het kleine misverstand kan geheel aan mijn kant liggen, maar u krijgt hier een schriftelijk antwoord op.

De heer Dijkgraaf speelt met het idee van een exportheffing. «Spelen» is dan nog een understatement, geloof ik. Hij had het over aanhaken op het vergunningsniveau. Dat beviel mij nog. Daarna werd het wat gevaarlijker, toen hij het had over afrekenen na afloop van de vergunning, dus na de naheffing. Dat lijkt mij op twee manieren verontrustend. Ten eerste hebben wij nu al voor de derde keer deze week de naheffing op een ongelukkige manier in het nieuws. Als wij dit ook na de naheffing moeten doen, lijken wij wel verslaafd aan de naheffing. Ten tweede suggereert het ook dat er bij de heer Dijkgraaf op ladingniveau in plaats van op vergunningniveau gedachten bestaan. Als je het hebt over «na afloop van de vergunning», dan lees ik: «na het volrijden van de vergunning». Dat betekent dat je alle ladinggegevens binnen moet hebben. Dat kan een paar jaar duren voor een zeker kalenderjaar en voor een zekere vergunning. Ik zou de heer Dijkgraaf daarom willen verzoeken om zijn gedachtevorming in haalbare richting te stimuleren.

Staatssecretaris Wiebes: Ik weet niet zeker of ik het amendement uit het hoofd ken, maar als daar 1 januari 2015 in staat, dan is dat wel weer iets om ongelukkig mee te zijn, want dat kan niet. Maar dat zijn details en dat hoeven we niet ter plekke uit te zoeken. 1 januari 2015 is niet haalbaar. Mocht het amendement uiteindelijk worden ingediend, dan moet er voor een realistischere datum worden gekozen.

De heer Dijkgraaf heeft, volgens mij in conclaaf met de heer Koolmees, uitgevonden dat je bij stichtingen aan zou kunnen sluiten bij de fiscale eenheid omzetbelasting. Dat idee deed niet meteen een belletje rinkelen en we moeten er dan ook nog even op studeren. Als het aan de criteria voldoet, is daar niets op tegen. Dat wil zeggen dat het moet aansluiten bij de gegevens die de Belastingdienst heeft en dat het een zinvolle en betrouwbare kwalificatie moet zijn van iets wat je op stichtingsniveau als een concern kunt beschouwen. Als de oplossing is gevonden, dan is die gevonden, maar daar gaan we dus nog wel even naar kijken. Ik doe dat dus met welwillendheid.

Staatssecretaris Wiebes: Het antwoord is ja.

Een van de meest zinvolle en misschien ook wel een van de oprechtste betogen was dat van mevrouw Schouten over de gezamenlijke verantwoordelijkheid die wij dragen voor de uitvoering door de Belastingdienst. Ik heb daar zorgen over en niet alleen – ik zeg dat in alle openheid – omdat sommigen Kamerleden zich gedwongen voelen om complexere voorstellen te doen, maar ook omdat ik daar zelf af en toe ook aan meedoe. Het kabinet is ook met voorstellen gekomen waarvan we zeiden: dan toch maar een beetje zo.

Ik verwacht dat u strenger wordt dan u nu bent en dan zal ik nog strenger worden op u. U hebt wel gelijk, want het moet inderdaad eenvoudiger. In dit Belastingplan zijn we terughoudender bij het ingewikkelder maken dan gewoonlijk, maar we zullen de komende jaren stappen moeten zetten om het echt eenvoudiger te maken.

De inhoudelijke vraag was hoe het nu verder moet met de Belastingdienst. Moeten we niet een soort frisse start of iets dergelijks maken? Dat zit er helaas bij de Belastingdienst niet in, want het moet allemaal doorlopen. In de procesagenda, de ontwikkelkalender voor ICT en processen, hebben we gezet dat de inning en de inkomstenheffing prioriteit moeten krijgen bij het ontwikkelen van nieuwe processen. Dat gaat niet alleen om ICT, maar om de gehele procesopzet.

Dat betekent ook dat we sommige dingen niet doen. Het betekent dat we niet nu aan de gang gaan met het systeem van autobelastingen. Het betekent ook dat we niet nu aan de gang gaan met het systeem van btw. We moeten prioriteiten stellen; als je alles tegelijk gaat doen, doe je uiteindelijk helemaal niets. We moeten dus meer ontwikkelcapaciteit vrijmaken voor de vernieuwing van processen en die capaciteit moeten we richten op een beperkt aantal processen, namelijk de processen die we het meeste nodig hebben: inning en inkomstenheffing. Alles tegelijk aanpakken zou ik stiekem misschien best willen, maar dat zit er niet in. We doen het via deze prioriteitstelling.

Staatssecretaris Wiebes: Als ik het gewoon heb over wat ze «going concerns» noemen, moeten we aan de slag met de processen en de ICT-systemen. Op de vraag naar de belastingstelselvereenvoudiging is het antwoord bijna in zichzelf strijdig. Enerzijds is zonder stelselvereenvoudiging het systeem niet meer te hanteren en zullen we steeds meer fouten en ongelukken zien. Anderzijds moeten we het tempo van vereenvoudiging ook weer niet te hoog maken, want ook de veranderingen in het stelsel kan de Belastingdienst niet allemaal tegelijk aan. Als we nu gaan vereenvoudigen in het tempo waarin we het de afgelopen tien jaar steeds complexer hebben gemaakt, is het voor de Belastingdienst prima. Als we echter van de ene dag op de andere een geheel nieuw belastingstelsel moeten gaan uitvoeren, is dat geen goed idee.

Het is hierbij een troostende gedachte dat het systeem van boxen en schijven niet op de helling hoeft; dat systeem is het probleem niet. We hoeven dus niet zoals in 2001 en eerder met echt fundamentele veranderingen in het mechaniek te gaan werken. We moeten vooral uitzonderingen schrappen evenals allerlei kleine wetgeving en aanhangsels die leiden tot naheffing, zoals we vanmorgen hebben besproken. Dat zijn allemaal technieken die aan die boom zijn vastgehangen en waar we langzaam vanaf moeten. Als we de ruggengraat van het belastingstelsel houden zoals die is, maar alle rimram er afhalen, en uitzonderingen en aftrekposten weten af te schaffen, is dat voor de Belastingdienst een weg die wat oplevert. Dat is de weg voor de Belastingdienst. Of dat voor de maatschappij ook zo is, daarvoor zitten de Kamerleden hier, maar voor de Belastingdienst is dat de weg.

Staatssecretaris Wiebes: Nou, alles wat er nog aan zit te komen ...

Ik kom even terug op de opmerking dat het systeem van de boxen en de schijven aan de politiek is. Jawel, dat is zo, maar ik denk dat het meest politieke aan boxen en schijven is hoe groot ze zijn en waar ze liggen. Dat is namelijk echt politiek: wie betaalt er in Nederland hoeveel belasting van wat? Dat is uiteraard volledig aan de politiek, maar dat is ook niet iets waar de Belastingdienst moeite mee heeft. De Belastingdienst is in die zin waardevrij; je kunt de schijftarieven en boxomvangen gewoon politiek aanpassen. Het gaat hier om het mechaniek. Er hoeven niet meteen bij wijze van spreken tien schijven in de inkomstenbelasting bij of af. Overigens is dat ook nog wel te doen. Het afschaffen van schijven om die te vervangen door iets anders is op zich niet nodig om je politieke wensen te realiseren. Het is ook niet wenselijk vanuit het mechaniek van de Belastingdienst. Hoe je de belastingdruk over inkomens legt, is een vraag waar de Belastingdienst buiten staat. Dat is volledig aan de politiek. De mechanica onder de motorkap hoeft niet zozeer te veranderen, maar er moet een heleboel van af, onder andere aftrekposten. Daarmee is het heel politiek geworden.

Staatssecretaris Wiebes: Ik meen dat ik dat net gedaan heb. Er is een brief verschenen over de Belastingdienst met drie sporen. Die is de Belastingdienst nu ook aan het uitvoeren. Eén van de sporen heeft te maken met de complexiteit; een ander heeft te maken met de massale processen die heel bepalend zijn voor de hartslag van die organisatie. Het heeft ook te maken met verwachtingspatronen en het heeft te maken met een andere opzet van de communicatie met de belastingplichtige. We hebben nu een batchgewijs proces, een beetje zoals men in de negentiende eeuw staal maakte: een batch, dan een tijdje niets en dan weer een batch. Je wilt eigenlijk een meer continue communicatie met de belastingplichtige, zoals je ook bij webwinkels kent. Je hoeft ook niet iets te downloaden als je iets invult, maar je hebt je eigen berichtenbox op het web. We kunnen via de vooraf ingevulde berichten steeds meer aankleden. Dat is het meest succesvolle ICT-project van de Belastingdienst van de afgelopen tien jaar, dat ervoor zorgt dat je minder hoeft te controleren. In feite controleer je iedereen, want we hebben zelf de gegevens in het systeem gezet; geen betere controle dan dat. De brede agenda van de Belastingdienst gaat daarover. Wat daaruit voortkomt, is de ICT-ontwikkelkalender die ook over de processen gaat. Er zijn allemaal afspraken gemaakt met de Kamer over wanneer wat komt. Dat zou tezamen heel langzaam aan een meer vitaler Belastingdienst moeten opleveren.

Verschillende leden hebben moeite met de situatie van partners en de verzorgingstehuizen. De heer Omtzigt heeft daarover een motie ingediend en mevrouw Schouten heeft zich bij dat gedachtegoed aangesloten. Ik wil graag herhalen wat ik eerder heb toegezegd: na de behandeling zal ik een brief opstellen over de manier waarop je over deze problematiek zou kunnen nadenken en welke oplossingsrichtingen er zouden kunnen zijn. Ik denk nog even na over de termijn. Als we dat voor de behandeling zouden doen, zouden we bezig zijn met afraffelwerk en daar bewijzen wij elkaar geen dienst mee. Dat is gewoon onhaalbaar. Dit probleem ligt er al een aantal jaren en als je daar een frisse blik op wilt werpen, dan moet je er meer tijd voor nemen dan er voor de behandeling resteert. Dan hebt u het gevraagd en heb ik het beantwoord, maar wat zijn we er eigenlijk mee opgeschoten?

De suggestie om meer aandacht te geven aan de 19-cent-per-kilometeroptie voor de fiets wordt meegenomen in de voorlichting naar de bedrijven over de nieuwe WKR. De indruk bestaat overigens niet dat die regeling erg onbekend is bij werkgevers. Er wordt redelijk gebruik gemaakt van allerlei regelingen om de fiets te stimuleren, onder andere via deze regeling, maar ook via andere methodes; veelal via carrouselachtige systemen, maar daar kan dit instrument bij gebruikt worden. We zullen het wel meenemen.

Ik ga op het eind van mijn betoog in op de moties. Over de ouderentoeslag is ook een motie ingediend, maar daar moet ik misschien iets meer over zeggen. Ik vind eigenlijk dat de heer Omtzigt het een beetje bont maakt. Hij noemt het eerst een straf op sparen. Hij suggereert dat de ouderen gestraft worden, terwijl mensen met een netto pensioen een douceurtje krijgen. Dat vind ik toch wel vreemd. De heer Omtzigt doet nu wel alsof het netto pensioen een mooie financiële tegemoetkoming is, maar ik ben toch plenaire behandelingen lang door het CDA om mijn oren geslagen dat dit een te grote versobering is. De striemen staan nog op mijn rug. Het begint net een beetje te genezen en nu hoor ik dat het een ongeoorloofde bevoordeling is van een beperkte groep. Dat gaat mij wat te ver. Bovendien vind ik dat je hierin het woord «straf» niet kan uitspreken.

Wat er gebeurt, is het volgende. Ouderen, een groep mensen met het grootste vermogen van Nederland, worden niet slechter behandeld dan andere Nederlanders, maar worden op dit punt, met behoud van allerlei voordelen, op dezelfde manier behandeld als alle andere Nederlanders. De ene Nederlander wordt hier op dezelfde manier behandeld ten aanzien van box 3 als de andere. Dat is wat er hier aan de hand is. Het woord «straf» is hiervoor niet geschikt. Ik vind dat echt. Dat is niet een goede manier om hierover te spreken. De dossiers zijn daarmee ook geen tegenstelling. Er kan niet gezegd worden dat de ene hand dit doet en de andere dat. Dat is een schijntegenstelling.

Als de heer Omtzigt dit terug wil draaien, dan gaat hij in tegen de lijn van zijn partij en dan moet hij er een amendement van maken. Dit is eigenlijk een motie om mij het amendement te laten maken. Als figuur vind ik dit ook niet helemaal consistent. Als wij straks de moties bespreken, zal ik deze niet nog een keer bespreken, want anders staan er op de rug van de heer Omtzigt dezelfde striemen als nu op mijn rug. Dat moeten wij elkaar niet aandoen. Dit is mijn advies voor deze motie en het woord «ontraden» is een eufemisme.

Over het partnerbegrip heb ik net een toezegging gedaan. Ik ontraad daarmee automatisch ook de motie om dit allemaal voor de plenaire behandeling te doen. Ik wil graag goede wil tonen, maar dan moeten wij er ook iets van maken en niet gaan flodderen. Ik zeg de heer Omtzigt toe dat ik in de schriftelijke behandeling zal proberen de juiste helderheid te verschaffen over de uitleggen van de werkkostenregeling. Ik vind dat hij daarmee een goed punt heeft. Ik denk dat wij een veilige barometer hebben in de heer Omtzigt, want als hij het niet begrijpt, is het volstrekt onduidelijk en moet er met spoed iets gebeuren. Ik ga dat dus ook doen.

De heer Koolmees zegt dat het heel makkelijk is en dat er gewoon 4% bovenop had gemoeten. Wat is daar mis aan? Hij zegt dat het in de tweede en derde schijf zit en dat er 4% opgeplust had kunnen worden. De tweede schijf begint bij € 20.000 en dan had je om te beginnen besloten om bij alle mensen die tussen € 20.000 en € 40.000 verdienen, belasting te gaan heffen die ze niet verschuldigd zijn. Er wordt dus veel opgehaald bij mensen, ook bij hen die buiten de groep van € 20.000 – € 40.000 vallen, die dat niet verschuldigd zijn. Dit lijkt niet de goede optie. Misschien dat terugkijkend en evaluerend in 2015 blijkt dat de heer Koolmees hier een briljante gedachte heeft ontvouwd. Daar was hij dan wel te laat mee. Vooralsnog dachten wij, tastend in het donker, niet dat dit een briljante gedachte was en dus hebben wij deze gedachte ook niet gevolgd.

Staatssecretaris Wiebes: Er is overwogen om in plaats van te weinig te veel belasting op te halen. Men kwam, misschien onterecht, tot de conclusie dat dit geen goed idee was.

De premiekorting jongeren is door de heer Koolmees genoemd. Hoorde ik daar ook het woord «amendement»? Is het niet logischer om dat bij de Verzamelwet SZW 2015 in te dienen deze week? Daar past het namelijk.

Staatssecretaris Wiebes: Spoort u uw collega Van Weyenberg aan!

De heer Van Dijck heeft gevraagd of tussentijds aanpassen ook had gekund. Ik ken daar de details niet van, maar tussentijds aanpassen wordt en werd door de Belastingdienst als een route naar chaos beschreven. Ik heb voor het antwoord op deze vraag bij de Belastingdienst gevraagd waar die chaos dan in zit. Het antwoord op die vraag is nog niet binnen. Ik besef dat ik hier wat globaal antwoord. Een preciezer antwoord is er niet, maar de Belastingdienst heeft hier niet zo veel fiducie in. Als de heer Van Dijck precies wil weten waarom dat tot chaos leidt, ben ik bereid om dat in de brief te schrijven. Ik kijk echter even naar hem en ik zie herkenning bij het woord «chaos».

Staatssecretaris Wiebes: De situatie die nu is ontstaan – en dat zal ik niet aan de Belastingdienst vragen, want die staat hier buiten – is buitengewoon onplezierig voor een heleboel belastingplichtigen. Dat is iets anders dan een Belastingdienst in chaos. Een dienst die een miljard per dag incasseert, kan zich geen chaos veroorloven. Deze situatie is buitengewoon vervelend, maar chaos bij de Belastingdienst zou nog wel eens erger kunnen zijn.

De heer Van Dijck vraagt waarom de rekening bij gepensioneerden is neergelegd. In deze samenleving is niet bij één specifieke groep een rekening neergelegd. Iedereen heeft als gevolg van overheidsmaatregelen, maar ook als gevolg van de inzakkende wereldhandel en de economie tegenslagen gehad of pijnlijke maatregelen moeten slikken. Dat hebben wij allemaal gedaan om de overheidsbegroting op orde te krijgen. Op sommige dingen had de regering echter geen invloed. Als mensen werkloos worden, is dat geen overheidsbeslissing. Een heleboel mensen in deze samenleving kunnen zeggen dat zij een rekening hebben gekregen. Met elkaar was dat een economische teruggang, maar er is niet bij één specifieke groep een rekening neergelegd. Dat bestrijd ik.

Staatssecretaris Wiebes: Nee, dat is niet juist. De groep waarop de huishoudentoeslag vooral betrekking had, is ongeveer de groep waarop het alternatieve pakket betrekking had. Dat is in de toelichting en in de bijbehorende brieven voldoende uitgelegd. Het is dezelfde groep geweest. Er is niet ineens voor een andere groep gekozen.

Ik kom op de motie op stuk nr. 18. Daarin staat heel eenvoudig: verzoekt de regering alle belastingplichtigen binnen twee maanden persoonlijk te informeren over de naheffing die hen te wachten staat. Het zou de grootste belediging van de betrokken groep zijn, als ik nu zeg dat deze motie uitvoerbaar is en dat wij dit gaan doen. Dan hadden wij dat ook tien maanden geleden kunnen doen. Het is bijna ongepast om alleen al te veronderstellen dat dit uitvoerbaar is. Dit is nu precies het probleem. Als dit had gekund, dan hadden de heer Omtzigt en ik gejuicht. Dan hadden we tien maanden geleden gejuicht, want dan zouden we actie hebben ondernomen. Als je dit precies weet, zou je de naheffing mogelijk zelfs hebben kunnen vermijden. Dit is dus niet mogelijk. Dat is zeer te betreuren en dat delen we, maar de tekst van de motie is echt te makkelijk.

Staatssecretaris Wiebes: Ik laat me graag inspireren door dit ambitieniveau. Ik neem het mee in het overleg met de experts die van voor tot achter weten hoe je met belastingplichtigen communiceert.

De voorzitter wees mij er even op dat ik onhelder ben geweest over mijn oordeel over de motie. Ik ontraad deze motie. Dat was eigenlijk helder, maar de voorzitter vind dat ik het heilige woord wel moet uitspreken, dus bij dezen.

De voorzitter: Ik heb een aantal afrondende opmerkingen. Voor de orde: de derde nota van wijziging is inmiddels binnen. U hebt die allemaal gezien en kunt die fijn lezen. Een goede timing! Hierover kunnen feitelijke vragen worden gesteld. De tijd van inbreng is aanstaande woensdag voor 12.00 uur. De beantwoording daarvan komt vrijdag voor het eind van de dag. Dan komt tevens de schriftelijke beantwoording van de nog openstaande vragen.

De motie-Omtzigt op stuk nr. 18 gaat mee bij de stemming over de rest van de moties en het wetsvoorstel op donderdag de 13de. Over de motie-Omtzigt op stuk nr. 19 en de motie-Omtzigt/Schouten op stuk nr. 20 wil de heer Omtzigt iets zeggen in verband met de regeling van werkzaamheden.

De voorzitter: Ik begrijp dat dit akkoord is.

De plenaire afronding vindt volgende week plaats. De Staatssecretaris fluisterde mij net over de derde nota van wijziging in dat hij de Kamer een technische briefing aanbiedt als zij daar prijs op stelt. Die zou voor de plenaire behandeling plaatsvinden. Wat is de reactie van de leden op die uitnodiging?

De voorzitter: Mochten de leden na het lezen van de nota en bij het opstellen van hun feitelijke vragen – de deadlines zijn zo snel dat dit moet doorgaan – toch nog een briefing willen, dan doen we dat via een schriftelijke procedure. Die briefing zou dan donderdag, vrijdag of volgende week maandag moeten plaatsvinden. Iemand moet het initiatief nemen tot die procedure om na te gaan of daar meer belangstelling voor is. We doen het alleen maar als er voldoende belangstelling is.

Ik dank iedereen, ook de medewerkers van de Kamer en de ambtenaren voor het harde werken, mede gezien het tijdstip.