Nr. 28 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

De vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft een aantal vragen en opmerkingen voorgelegd aan de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over de brief van 23 september 2014 over de aanbieding van de nota naar aanleiding van het verslag, een tweede nota van wijziging inzake het wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader en een ontwerpbesluit tot wijziging van het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen en het Besluit uitvoering Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling in verband met de Wet aanpassing financieel toetsingskader (Kamerstuk 33 972, nr. 9).

De vragen en opmerkingen zijn op 30 september 2014 aan de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid voorgelegd. Bij brief van 9 oktober 2014 zijn ze door hem beantwoord.

De voorzitter van de commissie, Van der Burg

Adjunct-griffier van de commissie, Weeber

Inhoudsopgave

		blz.
I	Vragen en opmerkingen vanuit de fracties	2
	Vragen van de leden van de PvdA-fractie	2
	Vragen van de leden van de CDA-fractie	3
	Vragen van de leden van de PVV-fractie	5
	Vragen van de leden van de ChristenUnie-fractie	5
	Vragen van het lid van de 50PLUS/Baay-Timmerman-fractie	6
	Vragen van het lid van de 50PLUS/Klein-fractie	8
II	Antwoord / Reactie van de Staatssecretaris	9

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdA-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

Vragen en opmerkingen van het lid van de 50PLUS/Baay-Timmerman-fractie

Vragen en opmerkingen van het lid van de 50PLUS/Klein-fractie

II Antwoord / Reactie van de Staatssecretaris

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdA-fractie

De leden van de fractie van de PvdA vragen de voor- en nadelen te inventariseren van een herstelplansystematiek met, respectievelijk zonder einddatum. Is niet lastig uit te leggen dat een fonds oneindig in herstel kan verkeren, vragen deze leden.

Een herstelplansystematiek zonder vaste einddatum heeft twee belangrijke voordelen. In de eerste plaats wordt hiermee voorkomen dat een pensioenfonds – bij een financiële schok kort vóór die einddatum – wordt gedwongen om maatregelen te treffen die achteraf bezien niet, of niet in die mate, nodig zijn. Dit zorgt voor een gelijkmatiger ontwikkeling van de pensioenen en de opgebouwde aanspraken. In de tweede plaats voorkomt een systeem zonder vaste einddatum dat pensioenfondsen bij het naderen van die datum geforceerd beleggingsrisico terugnemen, waardoor de lange termijndoelstelling van het fonds in de knel komt.

Het voornaamste nadeel van een herstelplansystematiek zonder vaste einddatum is dat het lang kan duren voordat het fonds weer over het vereist eigen vermogen beschikt. In theorie zijn scenario’s denkbaar waarin het herstel nooit wordt bereikt. Dit is echter vooral een instrumenteel nadeel, dat de regering – gelet op de effecten van het nieuwe ftk als geheel op de pensioenresultaten en op de generatie-effecten – minder zwaar weegt dan bovengenoemde voordelen. De gekozen systematiek zorgt ervoor dat een fonds altijd de goede kant opstuurt en dat maatregelen zwaarder zijn naarmate de afwijking van de vermogensnorm groter is.

De communicatie over een lopend herstelplan naar de deelnemers is toegespitst op de concrete maatregelen die uit dat plan voortvloeien. Het moment waarop een fonds naar verwachting weer over het vereist eigen vermogen beschikt, is daaraan ondergeschikt.

De leden van de fractie van de PvdA vragen of het wenselijk is als fondsen met een gesloten systeem gaan werken.

De leden van de fractie van de PvdA vinden het opmerkelijk dat de pensioenpremies die voor het jaar 2015 worden vastgesteld, op de huidige wet- en regelgeving worden gebaseerd. Zij vragen of de beleidsregel van DNB dat de premie bij een dekkingstekort moet bijdragen aan het herstel, in 2014 nog zal worden toegepast, nu deze na de aanpassing van het ftk komt te vervallen. Mogen fondsen bij hun premiebesluit op het nieuwe ftk vooruitlopen, vragen deze leden.

Pensioenfondsen moeten zich houden aan de geldende wet- en regelgeving. Tot 1 januari 2015 moeten de fondsen opereren binnen het huidige toetsingskader en de huidige parameters. Bij een premiebesluit in 2014 moeten zij zich dus baseren op de huidige regels omtrent de premiebepaling.

Onder het aangepaste ftk weegt het belang van stabiele premies zwaarder. Zoals in de memorie van toelichting is aangekondigd, zal DNB na de aanpassing van het ftk de bijdrage aan hersteleis niet langer toepassen.

De leden van de fractie van de PvdA vragen op welke wijze pensioenfondsen die niet over het vereist vermogen beschikken, in 2015 aan hun herstel werken. Welke maatregelen nemen deze fondsen vooruitlopend op hun nieuwe herstelplan, vragen deze leden.

Het herstel naar het vereist eigen vermogen zal in 2015 vooral worden bevorderd doordat de pensioenen (en de opgebouwde aanspraken) bij een reservetekort niet volledig worden geïndexeerd. Op basis van de thans lopende (lange termijn) herstelplannen zijn de pensioenen in 2014 niet of nauwelijks verhoogd. De herstelkracht van het fonds, het verschil tussen het feitelijke rendement en de rente waarmee de pensioenverplichtingen zijn gewaardeerd, wordt hierdoor maximaal benut voor herstel van het eigen vermogen.

De leden van de fractie van de PvdA vragen of het klopt dat fondsen de kostendekkende premie kunnen dempen met verwacht rendement onder de voorwaarde van een verplichte opslag van ten minste de minimale verwachtingswaarde voor de groeivoet van het prijsindexcijfer en of het niet meer voor de hand ligt om uit te gaan van een groeipad van het huidige inflatieniveau naar het structurele inflatieniveau, zoals de commissie Parameters heeft voorgesteld.

Het klopt dat fondsen die de kostendekkende premie dempen met verwacht rendement, rekening moeten houden met ten minste de minimale verwachtingswaarde voor de groeivoet van het prijsindexcijfer, conform het meest recente advies van de commissie Parameters ftk. Hierbij geldt ook het ingroeipad vanaf het huidige inflatieniveau, zoals dat in het ontwerpbesluit tot wijziging van het Besluit ftk in verband met vaststelling van de parameters vanaf 2015 (verder: ontwerpbesluit parameters 2015) is vastgelegd. Dat blijkt uit de verwijzing in artikel 4, derde lid, onderdeel a. van het ontwerpbesluit in verband met de Wet aanpassing financieel toetsingskader naar het tweede lid van artikel 23a van het ontwerpbesluit parameters 2015. In de nota van toelichting bij het ontwerpbesluit in verband met de Wet aanpassing financieel toetsingskader wordt aangegeven dat het voornoemde ingroeipad van toepassing is bij de vaststelling van een met verwacht rendement gedempte kostendekkende premie.

De leden van de fractie van de PvdA vragen in hoeverre er rekening gehouden kan worden met de duratie van een fonds.

Bij de inkoop van nieuwe pensioenverplichtingen in enig jaar op basis van ten minste een kostendekkende premie, moeten fondsen rekening houden met de verwachte looptijd (duratie) van die verplichtingen. Dat geldt ook voor de nieuwe indexatieverplichtingen die voortvloeien uit de eis dat bij de keuze van een fonds om de kostendekkende premie te dempen met verwacht rendement ten minste de minimale verwachtingswaarde voor de groeivoet van het prijsindexcijfer in de kostendekkende premie moet worden ingerekend.

De leden van de fractie van de PvdA vragen waarom fondsen die een lagere indexatieambitie hebben dan prijsinflatie ten minste de verwachte prijsinflatie op basis van de meest actuele parameters moeten meenemen. Tevens vragen zij of de actieven dan niet te veel premie betalen ten opzichte van de indexatieambitie die wordt nagestreefd.

Het voorschrift dat fondsen ten minste de verwachte prijsinflatie bij demping met verwacht rendement in de premie moeten meenemen, is noodzakelijk om het risico op een tekortschietende financiering van nieuwe pensioenaanspraken voldoende te beperken. Bij de evaluatie van het financieel toetsingskader is vastgesteld dat bij demping van de kostendekkende premie het risico bestaat dat de pensioenopbouw niet kostendekkend wordt ingekocht. Daar staat tegenover dat demping met verwacht rendement fondsen de mogelijkheid biedt om de kostendekkende premie te stabiliseren. Het belang van stabiele premies is groot.

Het voorschrift dat bij demping met verwacht rendement ten minste de verwachte prijsinflatie op basis van de parameters ftk moet worden ingerekend, mitigeert de risico’s van het dempen van de kostendekkende premie met verwacht rendement. Het risico dat de fondsen hun ambitie niet kunnen realiseren, wordt substantieel verkleind. Voorts compenseert het rekenen met de verwachte prijsinflatie in voldoende mate voor het risico van een niet kostendekkende inkoop. Bij het rekenen met een lagere indexatiegrondslag nemen de genoemde risico’s navenant toe.

De actieven betalen per saldo niet teveel premie ten opzichte van de indexatieambitie. Vanwege de demping met verwacht rendement ligt hun kostendekkende premie in het algemeen lager dan wanneer deze op basis van de actuele rente zou zijn berekend.

De leden van de fractie van de PvdA vragen welke maatregelen ten grondslag liggen aan het verschil tussen de feitelijke premie en de gedempte kostendekkende premie. In dat verband vragen de leden van deze fractie zich af of er in 2013 sprake was van een herstelpremie van 6 miljard.

De kostendekkende premie schrijft slechts voor welke premie minimaal moet worden geheven voor een nominale aanspraak. Zo zijn er nu al fondsen die de kostendekkende premie dempen met verwacht rendement, maar in de premie vrijwillig rekening houden met de kosten van indexatie, terwijl de regels nu slechts voorschrijven dat er een opslag moet worden meegenomen in verband met het vereist eigen vermogen. Pensioenfondsen hanteren in het algemeen bij hun feitelijke premie enige marge ten opzichte van de gedempte kostendekkende, om onvoorziene ontwikkelingen het hoofd te bieden. Het genoemde verschil van 6 miljard kan dan ook niet zonder meer worden geduid als een herstelpremie. Het betekent alleen dat deze fondsen de verlaging van de kostendekkende premie door deze te dempen op verwacht rendement niet volledig doorvertalen in een verlaging van de feitelijke premie.

De leden van de fractie van de PvdA vragen een toezegging dat – voorafgaand aan de behandeling van voorliggend wetvoorstel – duidelijkheid zal worden geboden over het dilemma van het aanpassen van het strategisch beleid. Kan de Staatssecretaris zich een tekortsituatie kan voorstellen, waarbij het aanpassen van het strategisch beleggingsbeleid leidt tot een (iets) hoger risicoprofiel welke is gebaseerd op lange termijnherstel, juist om opportunistisch gedrag te voorkomen, vragen deze leden.

De leden van de PvdA-fractie vragen een reactie op de tegenstrijdige berichten en cijfers van de Pensioenfederatie aan de ene kant en pensioenconsultant Aon Hewitt aan de andere kant, dat het nieuwe ftk slecht respectievelijk gunstig uitpakt voor jongere generaties. Zij vragen daarbij of het verschil te verklaren is door de korte termijn waarop de Pensioenfederatie zijn bevindingen presenteert, namelijk 15 jaar.

De analyse van Aon Hewitt laat zien dat jongeren wel profijt hebben van de nieuwe indexatieregels. Deze regels zorgen voor een sneller herstel van de dekkingsgraden. Hierdoor zijn de fondsen eerder in staat om de pensioenen en de opgebouwde aanspraken volledig in overeenstemming met de ambitie te indexeren.

De leden van de fracties van PvdA vragen om een reactie op de cijfers van Aon Hewitt. Deze leden vragen in te gaan op de effecten op pensioenopbouw en uitkeringen, premies, koopkrachtontwikkeling, verloop van de dekkingsgraad en indexatie.

De cijfers van Aon Hewitt laten een grotendeels herkenbaar beeld zien. Kortingen worden beter gespreid en de premie wordt stabieler. De komende jaren kan minder geïndexeerd worden. Dit is niet het gevolg van het nieuwe ftk, maar van de lage actuele dekkingsgraden bij een groot deel van de fondsen. Ook onder het bestaande ftk zou de komende jaren geen (volledige) indexatie mogelijk zijn.

Verder commentaar op de uitkomsten van de sommen van Aon Hewitt over verschillen tussen generaties is niet goed mogelijk, nu niet helder is hoe is omgegaan met de pensioenopbouw, de stijgende levensverwachting en de premies die in het verleden zijn betaald.

De leden van de fractie van de PvdA vragen een reactie op de berekeningen van de Pensioenfederatie, op basis waarvan deze organisatie concludeert dat de eisen voor inhaalindexatie en het ongedaan maken van kortingen te streng zijn.

De regering heeft in het wetsvoorstel een afweging gemaakt met betrekking tot het deel van het eigen vermogen dat jaarlijks beschikbaar is voor incidentele toeslagverlening (inhaalindexatie en het ongedaan maken van kortingen). Bij de maatvoering van de maatregel is aangesloten bij de herstelplansystematiek, binnen de randvoorwaarde van evenwichtige generatie-effecten. Naar het oordeel van de regering zijn de eisen die aan incidentele toeslagverlening worden gesteld, niet te streng.

De leden van de PvdA-fractie vragen hoe aannemelijk is dat een fonds er 80 jaar over zal doen om de indexatieachterstand in te lopen.

Bij de actuele dekkingsgraden zullen veel fondsen de pensioenen in de komende jaren naar verwachting niet (volledig) kunnen indexeren. Dat heeft niets te maken met dit wetsvoorstel, maar is het resultaat van de ontwikkelingen op de financiële markten sinds 2008. In hoeverre, en per wanneer een fonds in staat zal zijn de indexatieachterstand in te lopen, is eveneens primair afhankelijk van die ontwikkelingen.

In het voorbeeldscenario van de Pensioenfederatie duurt het 80 jaar voordat de indexatieachterstand is ingehaald. In dit scenario wordt gerekend met een dekkingsgraad die decennia lang exact op het niveau ligt waarbij er wel reguliere indexatie kan worden verstrekt, maar niet of nauwelijks inhaalindexatie. Het jaarlijkse rendement is in dit scenario decennia lang net genoeg om te kunnen indexeren, maar te weinig om (substantieel) inhaalindexatie te verlenen. De praktijk laat echter een meer volatiel beeld zien, waarin met hoge regelmaat financiële mee- en tegenvallers optreden. Als de dekkingsgraad door meevallers naar een hoger niveau stijgt, kan er vanzelfsprekend sneller inhaalindexatie worden verstrekt en zal de achterstand eerder worden ingelopen.

De leden van de PvdA-fractie vragen een reactie op de constatering van de Pensioenfederatie dat er te grote buffers worden opgebouwd in economisch goede tijden. Zij verwijzen hierbij naar een grafiek van de Pensioenfederatie waarin de dekkingsgraad in het goed-weerscenario in 2042 op 400% staat.

De hoge dekkingsgeraden in een (extreem) positief scenario worden niet veroorzaakt door het nieuwe ftk. Onder het huidige ftk, zonder indexatieregel, ziet de grafiek er bij dit scenario niet anders uit. De buffervorming bij een gunstige economische ontwikkeling met hoge rendementen is een gevolg van de begrenzing van de indexatie als gevolg van fiscale regels, die ertoe strekken dat pensioenen niet uitstijgen boven de fiscale maxima. Boven die begrenzing worden de hoge rendementen niet uitgekeerd, maar leiden zij tot extra buffervorming.

De leden van de PvdA-fractie vragen hoe realistisch het is dat in de berekening van Aon Hewitt de dekkingsgraad onder het nieuwe ftk pas in 2075 naar 150% stijgt in het optimistische scenario.

In het optimistische voorbeeldscenario van Aon Hewitt stijgt de dekkingsgraad jaarlijks met een half procent, zodat het tot 2075 duurt voordat de dekkingsgraad op 150% ligt. In de praktijk is een dergelijk scenario onwaarschijnlijk, omdat er voortdurend financiële mee- en tegenvallers optreden. In de situatie van een financiële meevaller stijgt de dekkingsgraad veel sneller naar een hoger niveau.

De leden van de fractie van de PvdA merken op dat de Pensioenfederatie waarschuwt voor een stijgende premie in 2015 in plaats van de verwachte daling. Kan de Staatssecretaris hierop reageren, vragen deze leden.

De hoogte van pensioenpremies wordt – onder meer – beïnvloed door:

• 1. De invulling van pensioenregelingen, bijvoorbeeld als gevolg van onderhandelingen van sociale partners naar aanleiding van het gewijzigde fiscale kader (Witteveenkader).

• 2. Financieel-economische ontwikkelingen, zoals de ontwikkeling van de rente.

• 3. Wijzigingen van het wettelijk kader, zoals het ftk.

Volgens berekeningen van het CPB heeft de aanpassing van het ftk een beperkt opwaarts effect op de pensioenpremies. De premiestijging als gevolg van de wijzigingen in het ftk en de nieuwe parameters is in de periode tot 2017 circa 5%. De versobering van het Witteveenkader leidt volgens diezelfde berekeningen tot een premiedaling van 16%, waardoor als gevolg van nieuwe wettelijke regels per saldo een premiedaling van 11% resteert. De omvang van de premiedaling wordt vanzelfsprekend beïnvloed door de wijze waarop sociale partners de versobering van het Witteveenkader verwerken en door ontwikkelingen op de financiële markten.

De leden van de fractie van de PvdA vragen hoe de indexatieregels uitwerken bij volledig herverzekerde fondsen. Het gaat daarbij om de situatie waarin de indexatie wordt ingekocht tegen een koopsom.

Fondsen die hun risico volledig bij een verzekeraar verzekeren, vallen onder het financieel toetsingskader. Deze fondsen lopen voor het verzekerde deel geen verzekeringstechnisch- en beleggingsrisico meer. Die risico’s zijn immers door de verzekeraar overgenomen. Het fonds hoeft daarvoor dan ook geen buffers aan te houden. De hoogte van het minimaal vereist eigen vermogen bedraagt voor fondsen die hun risico’s volledig hebben verzekerd, 1% van de technische voorzieningen.

De indexatieregels in het nieuwe ftk hebben uitsluitend betrekking op voorwaardelijke indexatie. De situatie die in de vraagstelling wordt geschetst, heeft ook betrekking op voorwaardelijke indexatie. De hoogte van de indexatie staat immers niet per se vooraf vast. Het feit dat de indexatie na de inkoop onvoorwaardelijk wordt, is op zich niet anders dan als het fonds de uitvoering in eigen hand houdt. In alle gevallen geldt dat de indexatie door de toekenning onvoorwaardelijk wordt en gaat behoren tot de nominale toezeggingen. Nu de vraagstelling ziet op voorwaardelijke indexatie, zijn hierop de voorgestelde regels ten aanzien van de voorwaardelijke indexatie van toepassing.

De leden van de PvdA-fractie vragen tot slot of de Staatssecretaris in overleg is met verzekeraars over hun voorstel een pensioencontract wettelijk mogelijk te maken waarbinnen de aanspraken (en uitkeringen) meebewegen met de ontwikkeling van de levensverwachting? Zo ja, wat is de stand van zaken van dit overleg, vragen deze leden.

Op verzoek van verzekeraars heeft ambtelijk overleg plaatsgevonden om te bezien of een levensverwachtingsaanpassingsmechanisme voor verzekerde regelingen mogelijk kan worden gemaakt. Het voorliggend wetsvoorstel voorziet niet in een dergelijk mechanisme, noch voor verzekeraars (die primair onder de Wet op financieel toezicht vallen), noch voor pensioenfondsen. Wijzigingen in de levensverwachting worden in het wetsvoorstel in voorkomende gevallen via de nieuwe herstelplansystematiek verwerkt.

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie merken op dat zij graag nog de lagere regelgeving ontvangen die nog niet aan de Kamer gestuurd is en wel bij dit wetsvoorstel hoort.

Dit betreft een technische aanpassing van de Regeling Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling in verband met de wijziging van het Besluit financieel toetsingskader. Het ontwerp voor dit besluit is eind september aan de Kamer gezonden. De ministeriële regeling waarin de technische uitwerking wordt opgenomen wordt opgesteld na de vaststelling van het ontwerpbesluit.

De leden van de fractie van het CDA verzoeken een scherpere toezegging op welke wijze pensioenfondsen dezelfde UFR mogen gebruiken als de verzekeraars.

Een dergelijke toezegging zou op dit moment onverstandig zijn. De UFR die volgens de huidige planning vanaf 2016 voor verzekeraars zal gaan gelden, vormt onderdeel van een pakket van maatregelen in het kader van Solvency II. Het kabinet en de Tweede Kamer zijn beide van oordeel dat dit pakket niet van toepassing dient te zijn op Nederlandse pensioenfondsen. Het ligt niet voor de hand om één onderdeel van dat pakket wel op pensioenfondsen van toepassing te verklaren, zonder daarbij de (effecten van) de andere elementen te betrekken. Dit neemt niet weg dat de invoering van de UFR voor verzekeraars in het kader van Solvency II aanleiding kan zijn om de UFR-methodiek voor Nederlandse pensioenfondsen opnieuw tegen het licht te houden. Het is echter niet verstandig op de uitkomsten vooruit te lopen.

De waarde van de rentederivaten voor de gehele sector zal bij een dergelijke, zeer forse rentestijging met ongeveer 100 miljard dalen. De totale waarde van de bezittingen (inclusief derivaten) van alle pensioenfondsen zou in de geschetste situatie naar schatting met circa 20% afnemen, een daling van iets minder dan 200 miljard. De dekkingsgraad neemt per saldo toe.

	huidige situatie	Overnight stijging rente 3%
Dekkingsgraad	110%	136%
Waarde bezittingen	1.000	800
Marktwaarde verplichtingen	909	588

De leden van de fractie van het CDA vragen of de regering bereid is het wetsvoorstel te wijzigen in overeenstemming met de motie van het lid Van Haersma Buma tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen2.

Met zijn motie verzoekt het lid Van Haersma Buma aanpassing op drie punten:

• 1. Een verlaging van de indexatiedrempel naar 105%.

• 2. Het gelijktrekken van de UFR voor verzekeraars en pensioenfondsen.

• 3. Het wegnemen van belemmeringen om gemiste indexatie in te halen, zodra de pensioenfondsen weer over forse overschotten beschikken.

De leden van de CDA-fractie begrijpen dat verzekeraars graag zouden zien dat een wettelijke mogelijkheid ontstaat voor een pensioencontract waarbinnen de aanspraken (en uitkeringen) meebewegen met de ontwikkeling van de levensverwachting. Klopt het dat dit in het huidige voorstel niet mogelijk is en dat een levensverwachtingsaanpassingsmechanisme (LAM) dus niet beschikbaar is voor de verzekeraars?

Deze vraag komt overeen met de laatste vraag van de PvdA-fractie. Voor het antwoord op de vraag van de CDA-fractie wordt verwezen naar het antwoord op genoemde vraag van de PvdA-fractie.

Herverzekerde fondsen zijn een speciale categorie. Voor hen blijft gelden dat zij slechts een buffer van beperkte omvang hoeven aan te houden van circa 1% van de technische voorzieningen. Dat is verklaarbaar omdat de verzekeraar een nominale garantie geeft op de pensioenaanspraken en -rechten. Kan in het verlengde daarvan worden bevestigd dat voor een volledig herverzekerd pensioenfonds niet de eis geldt van een minimum dekkingsgraad van 110% alvorens (gedeeltelijk) mag worden geïndexeerd?

Deze vraag komt overeen met de voorlaatste vraag van de PvdA-fractie. Voor het antwoord op de vraag van de CDA-fractie wordt verwezen naar het antwoord op genoemde vraag van de PvdA-fractie.

De leden van de CDA-fractie merken op dat de indexatie onmiddellijk tegen een koopsom wordt ingekocht bij de herverzekeraar en is daarna ook volledig herverzekerd zonder dat dit op de dekkingsgraad drukt. Kan de Staatssecretaris uitleggen hoe fondsen dienen om te springen met de buffer op het moment van herverzekering, vragen deze leden.

De in onderhavig wetsvoorstel opgenomen regels voor voorwaardelijke indexatie zijn eveneens van toepassing fondsen die hun risico’s hebben herverzekerd. Zie ook het antwoord op de voorlaatste vraag van de PvdA-fractie.

De leden van de fractie van het CDA verzoeken de vragen in de brief van Pensioenfederatie van 27 september 2014 te beantwoorden.

De leden van de fractie van het CDA vragen duidelijk te maken of pensioenfondsen bij AAA-obligaties een risico-opslag moeten aanhouden. Is het juist is dat pensioenfondsen bij derivaten geen risico-opslag dienen aan te houden, vragen deze leden. Zal dit niet leiden tot een forse uitbreiding van derivatenposities?

Voor derivatenposities dienen pensioenfondsen kapitaal aan te houden om marktschokken op te vangen. Pensioenfondsen moeten bijvoorbeeld voor rentederivaten (renteswaps) die zij gebruiken om het renterisico af te dekken, rekening houden met de voorgeschreven renteschokken. Voor het gebruik van deze rentederivaten hoeft in de berekening van het vereist eigen vermogen (de buffer) echter geen kapitaal te worden aangehouden voor kredietrisico, omdat deze als vrij van kredietrisico worden beschouwd.

De leden van de fractie van het CDA verzoeken te berekenen hoeveel geld een fonds in kas moet hebben om over 10 jaar eenmalig € 100 uit te keren.

Op basis van de rentestand per 30 september 2014 zou dit € 89,09 zijn.

De leden van het CDA vragen tot slot hoeveel een Nederlands fonds onder het nieuwe ftk in kas moet hebben voor de bij de vorige vraag genoemde toezegging en wat een Belgisch, een Brits, een Amerikaans, een Iers en een Luxemburgs fonds hiervoor zouden moeten reserveren.

Onderhavig wetsvoorstel is niet van invloed op het bedrag dat een Nederlands fonds voor bedoelde toezegging in kas moet hebben. De rekenrente wijzigt immers niet.

Een internationale vergelijking van de bedragen die pensioenfondsen in kas moeten houden, zou mank gaan. Tussen genoemde landen bestaan grote verschillen in de aard van de pensioenovereenkomsten en tussen de middelen die in het nationale raamwerk voor de nakoming van die overeenkomsten worden meegenomen. In België en het Verenigd Koninkrijk (mogelijk ook in de Verenigde Staten) kan sprake zijn van een «belofte» die vergelijkbaar is met de Nederlandse pensioenovereenkomst, maar worden andere prudentiële eisen gesteld vanwege een wettelijke verplichting voor werkgevers om tekorten in het pensioenfonds aan te vullen. Een dergelijke verplichting kent Nederland niet.

In de andere genoemde landen kennen de pensioenaanspraken voor deelnemers (veel) minder zekerheid, waardoor deze niet zijn aan te merken als een belofte.

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

De leden van de fractie van de PVV merken op dat de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op 26 september 2014 heeft weersproken dat het mogelijk uitblijven van premiedaling volgend jaar met voorliggend financieel toetsingskader te maken heeft. Deze leden menen dat dit op gespannen voet staat met het gecombineerde effect van de nieuwe parameters en voorliggend wetsvoorstel op de hoogte van de pensioenpremies.

De leden van de fractie van de PVV vragen hoe de pensioensector denkt over de gevolgen van dit wetsvoorstel voor de administratieve lasten. Hoeveel kosten hebben pensioenfondsen gemaakt door de wisselende beleidsplannen van dit kabinet, vragen deze leden.

De Pensioenfederatie vraagt in haar position paper Financieel Toetsingskader van 22 augustus jl. aandacht voor de administratieve lasten van de met dit wetsvoorstel beoogde maatregelen. De koepelorganisatie van pensioenfondsen bepleit onnodige lasten te voorkomen. Hierbij worden twee maatregelen genoemd, te weten (1) de registratie van gemiste toeslagen en toegepaste kortingen op het niveau van de individuele deelnemer en (2) de regeling van de interne collectieve waardeoverdracht bij aanpassing van de pensioenregeling.

Zoals in de nota naar aanleiding van het verslag reeds aangegeven, bevat onderhavig wetsvoorstel geen voorschriften voor de wijze waarop pensioenfondsen de pensioenaanspraken, inclusief eventueel daarop toegepaste kortingen en gemiste indexaties, administreren. Het wetsvoorstel heeft derhalve geen gevolgen voor de kosten van het registreren of administreren van kortingen of gemiste indexaties van pensioenen en opgebouwde aanspraken.

Met betrekking tot het tweede punt bestaat oog voor de problemen die pensioenfondsen ondervinden bij een collectieve wijziging van de pensioenovereenkomsten, met name als die gevolgen heeft voor voordien opgebouwde rechten en aanspraken (een collectieve waardeoverdracht). Bij onderhavig wetsvoorstel treden deze problemen niet op. Het voornemen is om de door de Pensioenfederatie aangekaarte problematiek te bezien in het kader van de wijziging van de regeling voor waardeoverdracht.

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

De leden van de fractie van de ChristenUnie vragen om een reactie op de berekeningen van de Pensioenfederatie waarin jongeren ook nadeel ondervinden van de voorgestelde indexatieregel. Zij vragen tevens of er een met cijfers onderbouwd inzicht gegeven kan worden in de verwachte ontwikkeling van de indexatie voor jongere generaties op de langere termijn.

Naar aanleiding van de vragen van de PvdA-fractie is al gereageerd op de berekeningen van de Pensioenfederatie waar de leden van de ChristenUnie-fractie op doelen.

Op mijn verzoek heeft het CPB de gevolgen voor de verwachte ontwikkeling van de indexatie voor jongere generaties op lange termijn berekend. Het CPB geeft aan dat de ontwikkeling van het pensioenresultaat van een huidige 25-jarige nauwelijks verschilt tussen het huidige ftk en het wetsvoorstel. Het CPB heeft op basis van een gemiddeld fonds becijferd dat de pensioenuitkering van een 25-jarige in verwachting (in het mediane scenario) zo’n 95% van een volledig geïndexeerd pensioen bedraagt. Dit geldt zowel in het huidige ftk als in het wetsvoorstel. Het pensioenresultaat van jongeren ligt in verwachting dicht bij een volledig geïndexeerd pensioen omdat jongeren relatief weinig last hebben van kortingen op indexatie op korte termijn en omdat er op lange termijn in verwachting weer volledig geïndexeerd kan worden. In een slecht-weer scenario (in het 5% percentiel) bedraagt de koopkracht voor jongeren, zowel in het huidige ftk als in het wetsvoorstel, ongeveer 50% van een volledig geïndexeerd pensioen. De onzekerheid rondom de pensioenuitkering is groot voor jongeren, omdat het nog lang duurt voordat zij pensioen zullen ontvangen en er onzekerheid is over de economische ontwikkelingen in de tussenliggende periode.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen om een onderbouwde reactie op de berekeningen van Aon Hewitt en de Pensioenfederatie (inclusief effecten aanpassing Witteveenkader) waaruit blijkt dat de premies zullen stijgen.

In de berekening van Aon Hewitt is er sprake van een stijging van de premie, maar de omvang van deze stijging is beperkt. Dit is in lijn met de berekening van het CPB waarin ook wordt uitgegaan van een beperkte stijging van de premie als gevolg van het ftk (in combinatie met de nieuwe parameters). Daarnaast is er in de CPB berekening sprake van een daling van de premie als gevolg van de aanpassing van het Witteveenkader, zodat er per saldo sprake is van een premiedaling. Deze effecten van de aanpassing van het Witteveenkader zijn niet meegenomen in de sommen van Aon Hewitt.

De leden van de fractie van de ChristenUnie vragen tevens een reactie op het onderzoek van Aon Hewitt over de verwachte pensioenopbouw en de koopkrachteffecten voor verschillende generaties.

Naar aanleiding van de gelijkluidende vraag van de PvdA-fractie is hierboven al een reactie gegeven op bedoeld onderzoek van Aon Hewitt.

De leden van de fractie van de Christenunie vragen een nadere toelichting op de eerder gestelde vraag of DNB bevoegd is om aan het fonds een andere spreidingsperiode op te leggen. Kan dit gevolgen hebben voor het beleggingsbeleid van het pensioenfonds, vragen deze leden.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen of de Staatssecretaris kan inschatten of fondsen bij een dalende rente meer strategisch zullen gaan beleggen in AAA-obligaties. Tevens vragen zij of het klopt dat deze fondsen bij een verder dalende rente profijt hebben van de waardestijging van de AAA-obligatie en daardoor het voor indexatie beschikbare vermogen zien stijgen. Tot slot vragen zij of een dergelijk fonds op korte termijn dan minder hoeven te korten op de indexatie om aan het lagere vereist eigen vermogen te voldoen, terwijl op lange termijn toch de perspectieven op indexatie afnemen omdat het verwacht rendement afneemt en omdat het beleggingsrisico niet mag worden vergroot zolang het fonds in een tekortsituatie verkeert.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen om een toelichting of het klopt dat het overrendement boven de risicovrije rente bepalend is voor de toe te kennen indexatie, ook in situaties waarin ruim aan het vereist eigen vermogen wordt voldaan.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen om een toelichting waarom in het ontwerpbesluit (artikel 15, derde lid) niet duidelijk wordt aangegeven dat op het verwachte bruto rendement op aandelen niet alleen de uniforme kostenafslag in mindering moet worden gebracht, maar ook de risicovrije rente.

In tegenstelling tot hetgeen de leden van de ChristenUnie-fractie veronderstellen, is er geen sprake van een afslag voor de risicovrije rente. Voor de indexatiekasstroom, die bovenop een nominale kasstroom (die contant gemaakt wordt met de risicovrije rente) ligt, is geen sprake van een renteafslag. De indexatiekasstromen worden contant gemaakt met (maximaal) het netto rendement op aandelen.

Vragen en opmerkingen van het lid van de 50PLUS/Baay-Timmerman-fractie

Het lid van de fractie van 50PLUS/Baay-Timmerman merkt op dat pensioenfondsen met een dekkingsgraad onder het vereist eigen vermogen, hun risicoprofiel niet mogen verhogen. Is de Staatssecretaris bereid dit knelpunt structureel op te lossen, vraagt dit lid.

Bij een structurele oplossing staat het belang van het voorkomen van een ongebreidelde uitbreiding van het risicoprofiel, teneinde ingrijpende maatregelen te voorkomen, tegenover het belang van pensioenfondsen om hun beleggingsbeleid te kunnen richten op hun lange termijndoelen.

Het lid van de fractie van 50Plus/Baay-Timmerman vraagt of het een mogelijkheid zou zijn dat pensioenfondsen in de haalbaarheidstoets op grond van een aanvullende regel aantonen dat de nominale uitkeringen niet meer risico lopen bij een aanpassing van het beleggingsbeleid.

Een aanpassing van het beleggingsbeleid, in de zin dat dit risicovoller wordt, leidt altijd tot een hoger risico voor pensioenen. Fondsen zullen dus niet op grond van een aanvullende regel in de haalbaarheidstoets kunnen aantonen dat de nominale uitkeringen niet meer risico lopen als zij hun beleggingsbeleid risicovoller maken.

Het lid van de 50PLUS/Baay-fractie vraagt om een reactie op de bevinding van de Pensioenfederatie dat het aangepaste financieel toetsingskader niet goed uitpakt voor de jongere en oudere generaties.

Naar aanleiding van de gelijkluidende vraag van de PvdA-fractie is hierboven al een reactie gegeven op de bevindingen van de Pensioenfederatie.

Het lid van de fractie van 50PLUS/Baay-Timmerman vraagt om een reactie op de mening van de Pensioenfederatie dat contractspartijen en pensioenfondsbesturen gezamenlijk verantwoordelijk moeten worden gehouden voor generatie-evenwicht over de gehele pensioenregeling.

De opvatting van de Pensioenfederatie lijkt mij juist. Waar contractspartijen (meestal sociale partners) oog dienen te hebben voor een evenwichtige invulling van de arbeidsvoorwaarde pensioen, geldt dat pensioenfondsen bij de uitvoering daarvan alle betrokken belangen op evenwichtige wijze dienen af te wegen3. Het juridisch kader voor deze verantwoordelijkheden verschilt natuurlijk wel. Waar sociale partners opereren binnen de kaders van het arbeidsovereenkomstenrecht, handelen pensioenfondsen primair binnen de regels van de Pensioenwet.

Het lid van de fractie van 50PLUS/Baay-Timmerman vraagt welk belang is gediend met de nieuwe eisen voor (inhaal)indexatie. Kan het in bepaalde gevallen decennia duren om een achterstand volledig weg te werken, vragen deze leden.

Naar aanleiding van gelijkluidende vragen van de PvdA-fractie en de CDA-fractie is hierboven al toegelicht waarom dit wetsvoorstel voorwaarden stelt aan indexatie en inhaalindexatie. Daarbij is ook een reactie gegeven op de rekensom van de Pensioenfederatie over de duur van het inhalen van gemiste indexatie.

Het lid van de 50PLUS/Baay-fractie vreest dat de nieuwe strengere financiële regels juist ten koste gaan van het vertrouwen in het pensioenstelsel. Dit lid vraagt hoe het nog uit te leggen is aan een pensioendeelnemer dat premies stijgen en/of de pensioenopbouw daalt, terwijl het door nieuwe indexatieregels veel langer duurt voor er compensatie of reparatie komt.

Het lid van de fractie van 50Plus/Baay-Timmerman merkt op dat de Pensioenfederatie voorrekent dat de kostendekkende premie voor 2015 stijgt met 17,7% ten opzichte van de kostendekkende premie in 2014. Kan de Staatssecretaris aangeven hoe het nieuwe ftk kan bijdragen aan een gematigde premieontwikkeling, vraagt dit lid.

Het lid van de fractie 50PLUS/Baay heeft gevraagd naar het inwinnen van uitvoeringstechnisch commentaar ten aanzien van het ontwerpbesluit. Kan de kamer hier kennis van nemen, vraagt dit lid.

De uitvraag van dit uitvoeringstechnische commentaar inzake het ontwerpbesluit is op dit moment nog niet afgerond. Waar dat in technische zin nodig is, zal het commentaar in het besluit worden verwerkt. Het uitvoeringstechnisch commentaar leidt uiteraard niet tot andere beleidsmatige keuzes.

Vragen en opmerkingen van het lid van de 50PLUS/Klein-fractie

Het lid van de fractie van 50Plus/Klein vraagt waarom de Staatssecretaris niet de mogelijkheid heeft overwogen om de haalbaarheidstoets een prominentere rol te geven om te toetsen of een fonds voldoende vermogen heeft om toekomstbestendig te kunnen indexeren.

Los van het feit dat de haalbaarheidstoets geen geschikt instrument is om te beoordelen of pensioenfondsen financieel in staat zijn om nu te kunnen indexeren of inhaalindexatie te kunnen verstrekken, doet de haalbaarheidstoets ook niet meer recht aan de fondsspecifieke situatie dan de indexatieregel. Voor de berekeningen ten behoeve van de haalbaarheidstoets moeten fondsen een uniforme scenarioset gebruiken, zoals voorgeschreven door de commissie parameters ftk. Dat is nodig om de resultaten van fondsen onderling vergelijkbaar te krijgen in het kader van pensioencommunicatie, maar doet afbreuk aan het tot uiting brengen van de individuele verschillen tussen pensioenfondsen. Ook het feit dat de haalbaarheidstoets een lange tijdshorizon kent, maakt de haalbaarheidstoets tot een ongeschikt instrument om fondsspecifiek de mate van toegestane indexatie op de korte termijn te kunnen bepalen. In die zin doet de indexatieregel in het voorliggende wetsvoorstel meer recht aan de individuele verschillen van pensioenfondsen, omdat het verschil in dekkingsgraden tussen fondsen rechtstreeks het verschil in de toegestane mate van indexatie bepaalt.

Het lid van de fractie van 50PLUS/Klein verzoekt de individuele toetsing van inhaalindexatie uit het nieuwe ftk te halen.

Onderhavig wetsvoorstel bevat geen bepaling op grond waarvan inhaalindexatie individueel dient te worden getoetst. Dit neemt niet weg dat op grond van bestaande fiscale regels begrenzingen gelden voor de (hoogte van) indexatie en inhaalindexatie.

Het lid van de fractie van 50PLUS/Klein vraagt om een oordeel over de motie van het lid Klein tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen waarin wordt verzocht een eenmalige inhaalindexatie van pensioenen mogelijk te maken4.

Deze motie ontraad ik. Een dergelijke maatregel zou inbreuk maken op het streven naar evenwichtige generatie-effecten. Een eenmalige inhaalindexatie, waarvoor de middelen op dit moment ontbreken, zou gepensioneerden en deelnemers met veel opgebouwde aanspraken bevoordelen, ten koste van de deelnemers met nog slechts weinig opgebouwd pensioen.

Het lid van de 50Plus/Klein-fractie vraagt een reactie op de vraag of het niet redelijk is dat afgestempelde aanspraken en rechten worden rechtgezet zodra ook de nieuwe nominale aanspraken gewaarborgd zijn met een zekerheid van 97,5%.

De regel dat kortingen pas worden ingehaald als het fonds over voldoende vermogen beschikt om de reguliere indexatie volledig te verstrekken, beperkt de herverdeling tussen generaties. Als kortingen zouden worden gecompenseerd voordat bedoeld vermogensniveau is bereikt, dan zou ook het rendement dat over de premies voor de nieuwe pensioenopbouw wordt geboekt, voor dat doel worden gebruikt. Deze compensatie gaat in dat geval ten koste van indexatieruimte voor jongere generaties. De invulling van de herstelplansystematiek en de regels voor incidentele toeslagverlening zorgen gezamenlijk voor evenwichtige generatie-effecten.

Antwoorden op de vragen van de Pensioenfederatie

Naar aanleiding van een vraag van de CDA-fractie zijn hieronder de vragen van de Pensioenfederatie beantwoord die zijn opgenomen in de notitie Input voor het nader verslag over het wetsvoorstel ftk (d.d. 26 september 2014), voor zover deze niet reeds in het verslag aan bod zijn gekomen.

Vragen naar aanleiding van de nota naar aanleiding van het verslag (Kamerstuk 33 972, nr. 10)

Indexatie en symmetrie

Vraag: Maken deze bepalingen ten aanzien van de indexatieambitie het mogelijk dat een fonds in enig jaar de indexatieambitie kan verhogen van jaarlijks 2% naar bijvoorbeeld jaarlijks 4% ten einde langs deze weg de facto een jaarlijkse inhaalindexatie van 2% mogelijk te maken zonder dat deze indexatie wordt beknot op grond van het voorgestelde artikel 137, tweede lid sub c, van de Pensioenwet?

Antwoord: inhaalindexatie dient in alle gevallen te voldoen aan het voorgestelde artikel 137, tweede lid sub c, van de Pensioenwet. Hierdoor kan een fonds niet sneller inhaalindexatie gegeven door de indexatieambitie te verhogen. De tweede vraag is hierdoor niet aan de orde.

Vraag: In hoeverre sluit deze handelwijze aan bij de stelling van de nota dat het materieel gezien weinig betekenis heeft dat gewone indexatie voor inhaalindexatie wordt gesteld, of in dit geval andersom inhaalindexatie voor gewone indexatie (p. 33)?

Antwoord: Gelet op het antwoord op de eerste vraag, is deze vraag niet aan de orde.

Antwoord: in herstelplannen mag er altijd rekening worden gehouden met de herstelcapaciteit, ongeacht of er sprake is van een mee- of tegenvaller ten opzichte van een eerder herstelplan. Wanneer een fonds uit herstel is, dan is een herstelplan niet aan de orde, en kan er dus geen sprake zijn van een situatie waarin herstelkracht te groot is ten opzichte van ingerekende herstelcapaciteit.

Vraag: Ligt het uit een oogpunt van symmetrie niet meer voor de hand om rekening houdend met de herstelkracht van het fonds (verwacht overrendement minus de reguliere toekomstbestendige indexatie) meevallers in de dekkingsgraad boven het VEV dakpansgewijs via inhaalindexatie zodanig te spreiden dat de meevaller over een termijn van 10 jaar ongedaan wordt gemaakt?

Antwoord: Dat ligt niet voor de hand omdat er bij dekkingsgraad boven het vereist eigen vermogen geen sprake meer is van een vermogenseis die bereikt moet worden via een herstelsystematiek. Daarnaast heeft een dakpansgewijze systematiek het nadeel dat deze leidt tot een complex systeem dat lastig is uit te voeren en uit te leggen, zoals De Nederlandsche Bank (DNB) aangeeft in haar eerste toezichttoets (21 november 2013).

Vraag: Ligt het dan ook niet voor de hand om naar analogie van de strengste van de twee geldt bij tegenvallers, bij meevallers de regel te hanteren dat de soepelste van de twee geldt, zodat de symmetrische systematiek ten aanzien van het bepalen van inhaalindexatie voorrang krijgt boven de toets op toekomstbestendigheid? Het spreekt voor zich dat deze symmetrische inhaalsystematiek vervalt op het moment dat er niets meer valt in te halen.

Antwoord: Dat ligt niet voor de hand. Het uitgangspunt in het wetsvoorstel is dat er pas inhaalindexatie wordt verstrekt als het fonds over voldoende vermogen beschikt om de reguliere indexatie ook volledig te verstrekken.

Volgens het voorgestelde artikel 137 van de Pensioenwet mag in enig jaar ten hoogste een tiende van het vermogen dat voor incidentele toeslagverlening beschikbaar is voor deze toeslag worden aangewend. Volgens het voorgestelde artikel 138 kan DNB bepalen voor specifieke fondsen voor het herstelplan een kortere termijn geldt dan tien jaar.

Antwoord: Naar mijn oordeel is geen sprake van asymmetrie in het wetsvoorstel. De mogelijkheid om een kortere hersteltermijn te hanteren, is bedoeld voor uitzonderlijke omstandigheden.

Inwinning uitvoeringstechnisch commentaar

De vragen over het inwinnen van uitvoeringstechnisch commentaar op het ontwerpbesluit zijn in het verslag zelf beantwoord, naar aanleiding van de gelijkluidende vragen van het lid van de fractie van 50PLUS/Baay-Timmerman.

Verantwoordelijkheidsverdeling

Vraag: Op welke keuzes doelt het kabinet? De keuzes die het pensioenfonds maakt of de keuzes die sociale partners maken in het pensioencontract?

Vraag: Is het pensioenfonds bestuur verantwoordelijk voor de mate waarin een pensioencontract evenwichtig uitpakt over de generaties of zijn de sociale partners daar verantwoordelijk voor?

Antwoord: Deze vragen zijn in het verslag reeds beantwoord naar aanleiding van een vraag van de fractie van 50PLUS/Baay-Timmerman.

Bevoegdheden DNB

Beleggingsbeleid

Antwoord: Deze vragen zijn in het verslag beantwoord naar aanleiding van vragen van de de fractie van de ChristenUnie.

Antwoord: Over de wijze waarop dit dilemma kan worden opgelost, vindt op dit moment nog overleg plaats.

Antwoord: Nee, daarmee zou niet kunnen worden voorkomen dat fondsen hun beleggingsbeleid uitsluitend aanpassen om geen ingrijpende maatregelen te hoeven treffen.

Antwoord: de haalbaarheidstoets is geen geschikt instrument om het beleggingsbeleid te toetsen.

Administratieve lasten

Antwoord: Het kabinet gaat ervan uit dat de toeslagverlening door pensioenfondsen voldoet aan de eisen die daaraan vanuit de fiscale wetgeving worden gesteld. Het kabinet heeft echter onvoldoende inzicht in de uitvoeringspraktijk om daarover een feitelijke uitspraak te kunnen doen.

Kostendekkende premie

Vraag: Waarom voorziet het wetsvoorstel niet in een wijziging van artikel 144 zodat de toetsing van de parameters iedere drie jaren wordt vervangen door een toetsing om de vijf jaren? Zorgt dat niet voor een betere aansluiting met de 5-jaars periode die geldt voor het vastzetten van de verwachtingswaarde voor vastrentende waarden? Is het oogmerk van een stabiele premieontwikkeling niet gebaat bij een vastzetten van de verwachtingswaarde voor vastrentende waarden op een marktrente die niet gevoelig is voor dagkoersen?

Het vereist eigen vermogen gaat omhoog

De onder dit kopje gestelde vragen zijn in het verslag beantwoord naar aanleiding van vergelijkbare vragen van de fracties van het CDA en de ChristenUnie.

Haalbaarheidstoets

Antwoord: Er is geen sprake van een afslag voor de risicovrije rente. De overige vragen zijn hierdoor niet aan orde.

Vraag: Is het niet zo dat juist de actuele dekkingsgraad een belangrijk uitgangspunt vormt voor de berekeningen die moeten laten zien in hoeverre sprake is van een sluitende financiële opzet tussen indexatiebeleid, premiebeleid en beleggingsbeleid?

Antwoord: De actuele dekkingsgraad vormt inderdaad het startpunt voor een aantal berekeningen in het kader van de haalbaarheidstoets. Doel van de haalbaarheidstoets is echter niet om een sluitende financiële opzet tussen indexatiebeleid, premiebeleid en beleggingsbeleid aan te tonen. Doel is om de consequenties van het premie, indexatie- en beleggingsbeleid op de lange termijn door te rekenen en inzichtelijk te maken, door de vertaling naar een reëel pensioenresultaat op fondsniveau in een mediaan en een slechtweer-scenario.

Vraag: Is het niet zo dat juist de haalbaarheidstoets inzicht moet geven in de onzekerheden die de verwachtingen over de ontwikkeling in de financiële positie op lange termijn omgeven.

Antwoord: De haalbaarheidstoets geeft inzicht in de onzekerheden ten aanzien van het reële pensioenresultaat op fondsniveau op de lange termijn, zoals die voortvloeien uit het door het fonds gevoerde beleid.

Vraag: Hoe verhoudt deze stellingname zich tot de uitspraak van DNB die het juist van belang noemt dat «het fonds in het kader van de haalbaarheidstoets inzichtelijk maakt hoe de belangen van generaties evenwichtig zijn meegewogen»?

Antwoord: Het doel van de haalbaarheidstoets is om fondsen, in samenspraak met sociale partners en fondsorganen, bewuster te maken van de consequenties van door hen gemaakte beleidskeuzes in de financiële opzet van de pensioenregeling. Daarbij past ook dat die beleidskeuzes voldoende evenwichtig uitpakken.

Vraag: Is het niet zo dat ook in de berekeningen van de toekomstbestendige indexatie wordt uitgegaan van (onzekere) verwachtingen over de toekomstige ontwikkeling van het in te rekenen rendement op aandelen?

Vragen naar aanleiding van het ontwerpbesluit (bijlage bij Kamerstuk 33 972, nr. 9)

Artikel 1a. Risicohouding

Vraag: Op basis waarvan wordt het VEV bepaald? Op basis van het feitelijke beleggingsbeleid of op basis van het strategische beleggingsbeleid (met bandbreedtes per beleggingscategorie)?

Antwoord: In het kader van artikel 132 Pensioenwet en art 12 Besluit ftk wordt het vereist eigen vermogen (verder: VEV) vastgesteld op basis van de feitelijke beleggingen van het fonds. Dit is het VEV dat bepalend is voor de vraag of al dan niet sprake is van een herstelsituatie. Hierover rapporteert het fonds in het jaarverslag.

Het richtniveau in een herstelplan wordt bepaald op basis van het vereist eigen vermogen bij het strategische beleggingsbeleid. Dat is in huidig ftk overigens niet anders. De VEV-risicofactoren worden dus gebruikt voor zowel de berekening van het VEV bij de feitelijke beleggingen als voor het VEV bij de strategische mix. Over beide vermogenseisen wordt op kwartaalbasis gerapporteerd aan DNB, zodat ook zichtbaar is of deze op elkaar aansluiten.

Artikel 12. Vereist eigen vermogen

De onder dit kopje gestelde vragen zijn in het verslag beantwoord naar aanleiding van vergelijkbare vragen van de fracties van het CDA en de ChristenUnie.

Artikel 13a. Beleggingsbeleid

Vraag: Volgens de nota van toelichting bij dit artikel dient het strategische beleggingsbeleid vastgesteld te worden op basis van een gedegen onderzoek, zoals een passende ALM-studie. Vormt dit onderzoek onderdeel van de haalbaarheidstoets? Welke bevoegdheden heeft DNB met betrekking tot dit onderzoek? Kan DNB om een ander, volgens DNB meer gedegen, onderzoek vragen?

Artikel 22. Haalbaarheidstoets

Vraag: Volgens het eerste lid moet een stochastische analyse inzicht geven tussen de financiële opzet, het verwachte pensioenresultaat en de risico’s die daarbij gelden. Wat wordt hier met verwacht pensioenresultaat bedoeld: het geambieerde pensioenresultaat of het in verwachting haalbare pensioenresultaat? Indien het gaat om het in verwachting haalbare pensioenresultaat is vervolgens de vraag waarom het in verwachting haalbare pensioenresultaat niet als eerste wordt genoemd in de opsomming van wat de aanvangshaalbaarheidstoets volgens het derde lid moet laten zien.

Vraag: In het derde lid wordt onder b gesteld dat het premiebeleid over de gehele berekeningshorizon voldoende realistisch en haalbaar is. Gaat het bij de gehele berekeningsmethode om de uitgaande kasstromen als bedoeld in artikel 2 of om het aantal prognose jaren zoals vermeld in artikel 22, zevende lid?

Antwoord: Over de gehele berekeningshorizon van de haalbaarheidstoets moet blijken dat het vooraf gedefinieerde premiebeleid ook daadwerkelijk uitvoerbaar en realistisch is.

Vraag: Volgens het derde lid, onderdeel c, moet een fonds beschikken over voldoende herstelcapaciteit. Wat moet precies onder herstelcapaciteit worden verstaan? Gaat het alleen om het overrendement of zijn ook de mogelijke maatregelen ten aanzien van het premie- en indexatiebeleid relevant?

Antwoord: Onder herstelcapaciteit moet worden verstaan het in de financiering besloten herstelvermogen (artikel 5, lid 2 besluit ftk), dus inclusief de mogelijke maatregelen ten aanzien van het premie- en indexatiebeleid.