Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN FINANCIËN (IX)

A. ALGEMEEN

1. AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

AAN de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer van de Staten-Generaal

Hierbij bied ik, mede namens de Staatssecretaris van Financiën, het departementale jaarverslag van het Ministerie van Financiën (IX) over het jaar 2013 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Financiën decharge te verlenen over het in het jaar 2013 gevoerde financiële beheer.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden. Het rapport bevat de bevindingen en het oordeel van de Rekenkamer met betrekking tot:

• a. Het gevoerde financieel beheer en materieelbeheer;

• b. De ten behoeve dat beheer bijgehouden administraties;

• c. De financiële informatie in het jaarverslag;

• d. De betrokken saldibalans;

• e. De totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

• f. De in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen verder de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

• a. Het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2013;

• b. Het voorstel van de slotwet over 2013 dat met het onderhavige jaarverslag samenhangt;

• c. Het rapport van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk;

• d. De verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2013 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2013 alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2013 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Financiën, J.R.V.A. Dijsselbloem

2. LEESWIJZER

Algemeen

Het begrotingshoofdstuk IX (Financiën) omvat het beleidsterrein van het Ministerie van Financiën. In het jaarverslag worden de gerealiseerde beleidsdoelen, instrumenten en ingezette middelen ten opzichte van de ontwerpbegroting 2013 verantwoord.

De focus ligt op beleidsmatige hoofdpunten. Waar relevant wordt verwezen naar Kamerstukken. Voor een toelichting op de belastingontvangsten wordt verwezen naar het Financieel Jaarverslag van het Rijk.

De IX-beleidsartikelen (paragrafen 4.1 t/m 4.9) en niet-beleidsartikelen (paragrafen 5.1 t/m 5.3) zijn de volgende:

De beleidsartikelen voor Financiën zijn:

De beleidsartikelen voor Nationale Schuld zijn

De niet-beleidsartikelen zijn:

Vanaf 2013 behandelt dit jaarverslag tevens de schuld van de Nederlandse rijksoverheid (het voormalige begrotingshoofdstuk 9A). Er wordt onderscheid gemaakt tussen de schuld die extern wordt gefinancierd, door bijvoorbeeld banken, beleggers en pensioenfondsen, en de schulden of tegoeden die verschillende aan de schatkist gelieerde instellingen – via het geïntegreerd middelenbeheer – hebben bij het Ministerie van Financiën. De schuld die extern wordt gefinancierd, wordt in het artikel financiering staatsschuld behandeld (paragraaf 4.8). Het geïntegreerd middelenbeheer wordt behandeld in het artikel kasbeheer (paragraaf 4.9). Deze twee artikelen worden middels een aparte begrotingstaat vastgesteld.

Het jaarverslag van de Nationale Schuld heeft twee specifieke eigenschappen. De eerste eigenschap is dat voor beide artikelen «kas is verplichting» geldt. Voor beide artikelen wordt verondersteld dat de aangegane financiële verplichting gelijk zijn aan de kasuitgaven. De tweede eigenschap is dat de rente-uitgaven en renteontvangsten op transactiebasis worden verantwoord. Met de registratie van rente op transactiebasis voor de Nationale Schuld wordt aangesloten bij de Europese voorschriften van het ESR 1995 (Europees Stelsel van Rekeningen). Het ESR 1995 is de Europese methode om onder meer het EMU-saldo en het geharmoniseerde BNP (Bruto Nationaal Product) als grondslag voor de afdracht van de eigen middelen aan de Europese Unie te berekenen.

Opbouw van het jaarverslag

De Jaarrekening bestaat uit paragraaf 7 verantwoordingsstaten IX, Domeinen Roerende Zaken (DRZ), paragraaf 8 saldibalans, paragraaf 9 agentschapdienst DRZ en paragraaf 10 Topinkomens.

Bijlage 1 bevat een overzicht van zelfstandige bestuursorganen (ZBO’s) en rechtspersonen met een wettelijke taak (RWT’s) waarvoor Financiën beleidsmatig verantwoordelijk is. In bijlage 2 staat informatie betreffende de externe inhuur. Bijlage 3 bevat afgerond evaluatie- en overig onderzoek. Bijlage 4 beschrijft de staatsschuldfinanciering volgens de benchmark.

Groeiparagraaf

In het jaarverslag is het nieuwe overzicht «garanties en achterborgstellingen» opgenomen. Verder bevat de bedrijfsvoeringparagraaf nu ook de nieuwe verplichte onderwerpen: het door de Tweede Kamer benoemde focusonderwerp fraude en «grote lopende ICT-projecten».

B. BELEIDSVERSLAG

3. BELEIDSPRIORITEITEN

In dit beleidsverslag wordt een overzicht gegeven van de maatregelen die door het Ministerie van Financiën zijn genomen bij het bestrijden van de kredietcrisis, de Europese schuldencrisis en het bewaken van de stabiliteit op de financiële markten. In het Financieel Jaarverslag van het Rijk (FJR) staan de ontwikkelingen in Hoofdstuk 3 Risicoanalyse en -beleid beschreven. Daarnaast wordt in deze paragraaf ingegaan op de voortgang en ontwikkelingen ten aanzien van deze maatregelen. Tevens wordt ingegaan op de beleidsprioriteiten van de ontwerpbegroting van het Ministerie van Financiën voor 2013. In paragraaf 3.2 is een tabel met toelichting opgenomen met daarin per beleidsprioriteit informatie over hoofddoelstelling en prestaties.

3.1 Ontwikkeling, inzet en effectief beheer van instrumenten in het kader van de krediet- en schuldencrisis.

Inleiding

Als gevolg van de kredietcrisis en de daarop volgende Europese schuldencrisis zijn door de Minister van Financiën diverse maatregelen getroffen om de financiële stabiliteit binnen en buiten Nederland te borgen. Deze maatregelen hebben hun weerslag gevonden in verschillende beleidsartikelen van de begrotingen van het Ministerie van Financiën. In de tabel hieronder wordt een totaalbeeld gegeven van de verschillende maatregelen, de budgettaire consequenties en de vindplaatsen in het jaarverslag. Tevens wordt hierbij ten aanzien van het jaar 2013 ingegaan op de ontwikkelingen en de mate van doelbereiking met betrekking tot deze maatregelen. In aanvulling hierop wordt in het Financieel Jaarverslag van het Rijk een rijksbreed overzicht van de maatregelen opgenomen.

Tabel 1: De budgettaire gevolgen van de kredietcrisis (x € mln.)

	In € mln.1	2008–20112	2012	2013	Bron jaarverslag
A. Verwerving Fortis/RFS/AA
1	ABN AMRO Group N.V.	27.971	27.9553	27.955	Saldibalans
2	Overbruggingskredieten Fortis	44.341	0	0	par. 4.8
3	Aflossingen overbruggingskredieten Fortis	– 40.591	0	0	par. 4.8
4	Stand overbruggingskredieten Fortis (2–3)	3.750	3.750	3.750	Saldibalans
5	Renteontvangst overbruggingskredieten Fortis	– 1.543	– 152	– 103	par. 4.8
6	Dividend ABN AMRO Group	– 200	– 50	– 400	par. 4.3
7	Dividend ASR	0	– 71	– 88	par. 4.3
8	Dividend en repatriëring kapitaal RFS	– 22	0	0	par. 4.3
Capital Relief Instrument ABN-AMRO (CRI)
9	Premieontvangsten uit CRI	– 193	0	0	par. 4.3
10	Stand openstaande garanties	0	0	0	Saldibalans
Mandatory Convertible Notes ABN-AMRO (MCN)
11	Rente-ontvangsten uit MCN’s	– 103	0	0	par. 4.3
Counter Indemnity ABN-AMRO (garantie)
12	Garantieverlening (geëffectueerd)	950	0	0	par. 4.3
13	Stand openstaande garanties (12)	950	950	950	Saldibalans
14	Premie-ontvangsten uit garantie	– 52	– 26	– 26	par. 4.3
Δ Staatsschuld 2013 (nr. 2+3+5+6+7+8+9+11+14)		29.608	– 299	– 617
B. Verwerving SNS Reaal
15	SNS Reaal N.V.			2.200	par. 4.3
16	Overbruggingskredieten SNS			1.100	par. 4.3
17	Rente overbruggingskrediet			– 7	par. 4.3
18	Aflossingen overbruggingskredieten SNS			0	par. 4.3
19	Propertize			500	par. 4.3
20	Garantie Propertize			4.166	par. 4.3
Δ Staatsschuld 2013 (nr. 15+16+17+18+19)		–	–	3.793
C. Kapitaalverstrekkingsfaciliteit (€ 20 mld.)
21	Verstrekt kapitaal ING	10.000		0	par. 4.3
22	Verstrekt kapitaal Aegon	3.000		0	par. 4.3
23	Verstrekt kapitaal SNS Reaal	750		0	par. 4.3
24	Aflossing ING	– 7.000	– 750	– 750	par. 4.3
25	Aflossing Aegon	– 3.000		0	par. 4.3
26	Aflossing SNS Reaal	– 185		0	par. 4.3
27	Stand uitstaand kapitaal ING	3.000	2.250	1.500	Saldibalans
28	Stand uitstaand kapitaal Aegon	0			Saldibalans
29	Stand uitstaand kapitaal SNS Reaal	565	0	0	Saldibalans
30	Couponrente ING	– 684	– 34	– 31	par. 4.3
31	Couponrente Aegon	– 177			par. 4.3
32	Couponrente SNS Reaal	– 39			par. 4.3
33	Repurchase fee ING	– 1.347	– 341	– 344	par. 4.3
34	Repurchase fee Aegon	– 910			par. 4.3
35	Repurchase fee SNS Reaal	0			par. 4.3
Δ Staatsschuld 2013 (nr.21 t/m 26 + 30 t/m 35)		408	– 1.125	– 1.125
D. Back-up faciliteit ING, EUR/USD wisselkoers			1,27	1,38
36	Funding fee (rente + aflossing)	11.490	2.644	4.808	par. 4.3
37	Management fee	145	33	26	par. 4.3
38	Incidentele uitgaven			19	par. 4.3
39	Portefeuille ontvangsten (rente + aflossing)	– 10.889	– 2.434	– 4.275	par. 4.3
40	Garantiefee	– 317	– 73	– 58	par. 4.3
41	Additionele garantiefee	– 282	– 110	– 87	par. 4.3
42	Additionele fee	– 146	– 46	– 35	par. 4.3
43	Verhandelbaarheidsfee		– 15	– 18	par. 4.3
44	Incidentele ontvangst			– 379	par. 4.3
Saldo Back-up faciliteit (nr. 36 t/m nr. 44)		0	0	0
45	Meerjarenverplichting aan ING	10.264	7.655	2.722	Saldibalans
46	Alt-A portefeuille	13.934	11.140	4.686	Saldibalans
E. Garantiefaciliteit bancaire leningen (€ 200 mld.)
47	Garantieverlening (geëffectueerd)	50.275		0	par. 4.2
48	Afname voorwaardelijke verplichting (zonder uitgaven)	– 17.100	– 15.933	– 7.349	par. 4.2
49	Premieontvangsten op basis van garanties bancaire leningen	– 889	– 230	– 165	par. 4.2
50	Terugbetaling openstaande fees	5	0	0	par. 4.2
51	Stand openstaande fees (nr. 45 – 46)	33.175	17.242	9.893	Saldibalans
52	Schade-uitkeringen	0	0	0	par. 4.2
F. Stabiliteitsmechanisme
53	Garantieverlening NL-aandeel EU-begroting	2.826	6	– 42	par. 4.4
54	Stand openstaande garanties (nr. 53)	2.826	2.832	2.790	Saldibalans
55	Garantieverlening NL-aandeel EFSF	97.782		– 48.142	par. 4.4
56	Stand openstaande garanties (nr.55)	97.782	97.782	49.640	Saldibalans
57	Deelneming SPV (EFSF)	2		0	par. 4.4
58	Stand deelneming SPV (EFSF) (nr. 57)	2	2	2	Saldibalans
59	Garantieverlening NL-aandeel ESM		35.445	0	par. 4.4
60	Stand openstaande garanties (nr. 59)		35.445	35.445	Saldibalans
61	Deelneming ESM		1.829	1.829	par. 4.4
62	Stand deelneming ESM		1.829	3.658	Saldibalans
G. Garantie DNB
63	Garantie DNB	13.610		5.700	par. 4.3
63b	Crisisgerelateerde winst			– 905	par. 4.3
64	Stand openstaande garanties (nr. 63)	13.610	13.610	19.310	Saldibalans
Δ Staatsschuld 2013 (nr. 49+50+52+57+61+63b)		– 882	1.599	759
H. IJsland
65	Uitkeringen depositogarantiestelsel Icesave	1.428		0	par. 4.2
66	Uitvoeringskosten IJslandse DGS door DNB	7		0	par. 4.2
67	Vordering op IJslandse DGS	1.012	770	721	Saldibalans
68	Opgebouwde rente op vordering	93	119	143	Saldibalans
69	Correctie n.a.v. nieuw voorgestelde overeenkomst	– 64		0	Saldibalans
70	Ontvangsten lening IJsland (i.) aflossing	– 443	– 291	– 77	par. 4.2
71	Ontvangsten lening IJsland (ii.) rente	0	0	0	par. 4.2
I. Griekenland
72	Lening Griekenland	3.194	5	0	par. 4.4
73	Vordering Griekenland	3.194	3.198	3.198	Saldibalans
74	Ontvangsten lening Griekenland (i.) aflossing	0	0	0	par. 4.4
75	Ontvangsten lening Griekenland (ii.) rente & servicefee	– 145	– 41	– 26	par. 4.4
76	Uitkering rente aan Griekenland		13	139	par. 4.4
Δ Staatsschuld 2013 (nr. 65+66+70+71+72+74+75+76)		2.793	– 314	36
J. Overige gevolgen
77	Uitvoeringskosten en inhuur externen	65	1	8	par. 4.3
78	Terug te vorderen uitvoeringskosten inhuur externen	3	0	5	Saldibalans
79	Ontvangen uitvoeringskosten externen	– 24	– 0,5	– 3	par. 4.3
Δ Staatsschuld			– 139	2.846
Staatsschuld cumulatief voor renteberekening		33.176	33.038	35.884
Berekende rente over gemiddelde staatsschuld4 2013				899

Toelichting op mutaties:

A. Verwerving Fortis/RFS/AA

Op 23 augustus 2013 heeft het kabinet in een brief aan de Kamer1 haar toekomstplannen bekend gemaakt voor de financiële instellingen die in staatshanden zijn. ABN AMRO, ASR (en SNS REAAL) gaan volledig terug naar de markt als de financiële sector voldoende stabiel is, er voldoende interesse is in de markt en de ondernemingen er klaar voor zijn. In de brief is gemeld dat een beursgang de meest reële optie is voor ABN AMRO; onderhandse verkoop is echter niet uitgesloten. Voor ASR is zowel beursgang als onderhandse verkoop mogelijk.

ABN AMRO heeft wederom dividend uitgekeerd aan de staat in 2013, € 250 mln. aan slotdividend 2012 en € 150 mln. interimdividend over het eerste deel van 2013. ASR heeft ook dividend uitgekeerd, namelijk € 88,4 mln. aan slotdividend over 2012.

B. Verwerving SNS REAAL en oprichting Propertize

Op 1 februari 2013 heeft de Minister van Financiën SNS REAAL genationaliseerd. Daarmee kreeg de Staat er een nieuwe deelneming bij. Op 31 december 2013 is de vastgoedtak Property Finance afgesplitst van SNS Bank, waarmee dit een separate deelneming is geworden en hernoemd tot Propertize2. De aandelen in Propertize en SNS REAAL zijn, net als die van ABN AMRO, ABN AMRO Preferred Investments, ASR en RFS, overgedragen tegen uitgifte van certificaten aan de Stichting administratiekantoor beheer financiële instellingen (NLFI). Met de verwerving gingen ook kapitaalinjecties gepaard. In SNS Bank en SNS REAAL (de holding) werd respectievelijk € 1,9 mld. en € 0,3 mld. aan kapitaal geïnjecteerd. Aan het afgesplitste Propertize werd een bedrag van € 500 mln. gefourneerd. Tot slot verstrekt de staat maximaal een garantie op de funding van Propertize ter grootte van ca. € 4,2 mld.

C. Kapitaalverstrekkingsfaciliteit (20 mld.)

In 2008 ontving ING een kapitaalinjectie van de Staat van € 10 mld. Van deze hoofdsom is inmiddels € 8,5 mld. terugbetaald en is voor € 2,8 mld. aan rente en premies ontvangen. De resterende € 1,5 mld. aan hoofdsom zal vergezeld van een vergoeding van € 750 mln. aan rente en premies gedurende de komende anderhalf jaar worden ontvangen.

D. Back-up faciliteit ING

In december 2013 heeft een eerste veiling van een deel van de Alt-A portefeuille plaatsgevonden. In 2014 is de rest van de portefeuille verkocht en is de lening van ING aan de Staat volledig afgelost. Het uiteindelijke resultaat op de IABF was ten tijde van schrijven van dit jaarverslag reeds bekend en bedroeg ca. € 1,4 mld. Dit is inclusief € 0,4 mld. die is ontvangen van ING ter compensatie van de toekomstige garantiefees (Kamerstukken II 2013/2014, 31 371, nr. 380).

E. Garantiefaciliteit bancaire leningen (€ 200 mld.)

Per 1 januari 2011 is de garantieregeling bancaire leningen gesloten en kunnen geen aanvragen meer worden ingediend. Als onderdeel van de exitstrategie wordt sinds 1 januari 2011 aan banken die onder de garantieregeling leningen hebben uitgegeven de mogelijkheid geboden gegarandeerde leningen terug te kopen. Ultimo 2013 stond er nog een kleine € 10 mld. aan gegarandeerde leningen uit. De laatste gegarandeerde leningen lopen begin december 2014 af. Op dat moment zal de garantieregeling definitief stoppen.

F. Stabiliteitsmechanisme

Sinds de inwerkingtreding van het ESM in oktober 2012, is het ESM het voornaamste noodfonds. Sinds juli 2013 kunnen de tijdelijke noodfondsen, EFSM en EFSF, geen nieuwe leningen meer aangaan. Deze tijdelijke noodfondsen verstrekken nog wel de reeds toegezegde leningen van Griekenland en Portugal. Het EFSF en EFSM blijven bestaan totdat de laatste leningen zijn afgelost.

Het EFSF en EFSM hebben in 2013 financiële steun verstrekt aan Ierland, Portugal en Griekenland (voor Griekenland gaat het alleen om EFSF steun). Het ESM heeft in 2013 financiële steun verstrekt aan Spanje en Cyprus. Op 25 maart 2013 bereikte de Eurogroep een akkoord over een leningenprogramma voor Cyprus. Het leningenpakket bedraagt in totaal maximaal € 10 mld., waarvan circa € 9 mld. afkomstig is van het ESM en circa € 1 mld. van het IMF. In 2013 heeft het ESM € 4,6 mld. uitgekeerd aan Cyprus. Spanje en Ierland kondigden tijdens de Eurogroep van 14 november 2013 aan het leningenprogramma te zullen verlaten en geen vervolgprogramma aan te vragen. Voor Spanje betekent dit dat er niet getrokken zal worden op de nog beschikbare leningcapaciteit van maximaal € 58,6 mld. Aan het einde van het programma heeft Spanje dus € 41,4 mld. aan leningen uitstaan bij het ESM. Ierland en Spanje hebben het leningenprogramma succesvol verlaten.

Onderstaand een overzicht van de stand van de uitgekeerde leningen door het EFSF, EFSM, ESM en het IMF aan Ierland, Portugal, Griekenland, Cyprus en Spanje eind 2013.

Tabel: Overzicht uitgekeerde leningen1 (x € mld.)

Griekenland 1	Totaal leningen	Uitgekeerd eind 2013
Bilaterale leningen	52,9	52,9
IMF	20,1	20,1
Ierland	Totaal leningen	Uitgekeerd eind 2013
EFSF	17,7	17,7
EFSM	22,5	21,7
IMF	22,5	22,5
Bilaterale leningen VK, DK, ZW	4,7	4,7
Portugal	Totaal leningen	Uitgekeerd eind 2013
EFSF	26	24,8
EFSM	26	22,1
IMF	26	24,7
Griekenland 2	Totaal leningen	Uitgekeerd eind 2013
EFSF	144,6	133
IMF	28	10,1
Spanje	Totaal leningen	Uitgekeerd eind 2013
ESM	100	41,3
Cyprus	Totaal leningen	Uitgekeerd eind 2013
ESM	9	4,6
IMF	1	0,26

Zie voor de actuele stand over de uitgekeerde tranches ook de website van de Europese Commissie (http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/efsm/index_en.htm), de website van het IMF (http://www.imf.org/external/country/index.htm), de website van het EFSF: (www.efsf.europa.eu) en de website van het ESM: (www.esm.europa.eu).

G. Garantie DNB-winstafdracht

Aan de Nederlandsche Bank (DNB) is een garantie ter grootte van maximaal € 5,7 mld. verstrekt. Met de garantie wordt het buffervermogen van DNB versterkt. De langjarige afspraak leidt ertoe dat er (nu) geen noodzaak bestaat het buffervermogen van DNB te versterken via winstinhoudingen of voorzieningen. Anders dan in voorgaand jaar worden de crisisgerelateerde inkomsten uit hoofde van Europese steunoperaties als winst uitgekeerd.

H. IJsland

Het Ministerie van Financiën heeft in 2013 een vierde boedeluitkering ontvangen van de Winding-up Board van Landsbanki. Het gaat daarbij om een bedrag van ruim € 77 mln. Deze vierde boedeluitkering brengt de stand van de totale ontvangst op € 811 mln., wat overeenkomt met 57% van het totale in 2008/2009 uitgekeerde bedrag van € 1,428 mld. Zowel de Winding-up Board als de IJslandse overheid hebben de verwachting uitgesproken dat de boedel voldoende middelen bevat om uiteindelijk de volledige hoofdsom aan Nederland te voldoen. Bovendien claimt De Nederlandsche Bank van het IJslandse depositogarantiestelsel een vergoeding voor gederfde rente en gemaakte kosten.

3.2 Samenvatting Nationale Schuld

De Nationale Schuld was aan het eind van 2013 gelijk aan € 368 mld. De vordering van de Nederlandse Staat op ABN AMRO bedraagt € 3,8 mld. per ultimo 2013.

De rentekosten voor de financiering van de schuld zijn uitgekomen op € 9,6 mld. Dit is € 0,6 mld. lager dan geraamd. De belangrijkste oorzaak hiervoor is dat de Staat op de uitgegeven leningen lagere tarieven heeft betaald dan waarmee in de begroting rekening was gehouden.

Er is sprake van een schuldverhouding tussen de Staat en de deelnemende instellingen doordat publieke instellingen deelnemen aan schatkistbankieren. In december 2013 is de Wet verplicht schatkistbankieren van kracht geworden. Deze wet verplicht decentrale overheden om hun overtollige middelen in ’s Rijks schatkist aan te houden. Deze vorderingen van decentrale overheden op de Staat tellen mee in de schuldverhouding. De interne schuldverhouding is bijna € 21,3 mld. negatief per ultimo 2013. Dit houdt in dat de Staat per saldo een vordering heeft op de deelnemers. Deze netto vordering wordt veroorzaakt doordat er leningen zijn verstrekt aan de deelnemers van schatkistbankieren (€ 12,4 mld. negatief) en doordat het rekeningen-courantsaldo van alle deelnemers samen ook negatief is (€ 13,6 mld. negatief). Tegenover deze leningen en roodstand staat een vordering van de deelnemers op de Staat vanwege de bij de schatkist gestalde deposito’s van € 4,7 mld. positief. De roodstand op de rekening-courant komt voornamelijk doordat de sociale fondsen ultimo 2013 gezamenlijk € 21,8 mld. rood stonden op hun rekeningen-courant bij de schatkist. De interne schuldverhouding is wel minder negatief uitgevallen dan oorspronkelijk begroot. Dit komt enerzijds doordat het effect van het verplicht schatkistbankieren door decentrale overheden nog niet in de begroting was opgenomen. Anderzijds is de roodstand van de sociale fondsen ook minder toegenomen dan geraamd.

Vanwege bovenstaande (negatieve) interne schuldverhouding zijn de rentekosten interne schuldverhouding (artikel 12) – € 0,4 mld. De deelnemers aan het schatkistbankieren betalen dus netto meer rente aan de Staat (op leningen en rekening-courantkredieten) dan dat zij van de Staat ontvangen (op rekening-couranttegoeden en deposito’s).

Tabel 1: Kerncijfers ontwerpbegroting en realisaties 2013 (in mld. euro's)

	Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
EMU-schuld	443	447	– 4
Nationale schuld1	368	369	– 1
Schuldverhouding met ABN AMRO	– 3,8	– 3,8	0
Interne schuldverhouding (artikel 12)	– 21,3	– 28,9	7,7
Rentekosten staatsschuld (artikel 11)	9,6	10,2	– 0,6
Rentekosten schuldverhouding ABN AMRO	– 0,1	– 0,1	0
Rentekosten interne schuldverhoudingen (artikel 12)	– 0,4	– 0,4	0
Rentekosten Totaal	9,1	9,7	0,6

Opbouw en dekking financieringsbehoefte

De financieringsbehoefte bedroeg in 2013 € 93,4 mld. De financieringsbehoefte is gedekt door uitgifte van langlopende leningen en leningen op de geldmarkt.

De omvang van het cash collateral is in 2013 gedaald. Cash collateral is onderpand in de vorm van kasgeld dat banken bij de Staat plaatsen in verband met swapcontracten. Cash collateral is daarmee een vorm van financiering voor de Staat. De omvang van het onderpand is afhankelijk van de marktwaarde van de swaps. Door de afgenomen marktwaarde van de swapportefeuille is het gestorte onderpand afgenomen. Dit heeft geleid tot financiering elders op de geldmarkt (via de uitgifte van bijvoorbeeld DTC’s of Commercial Paper).

Tabel 2. Opbouw en dekking van de financieringsbehoefte van het Rijk in 2013, inclusief de geldmarkt (in mld. euro’s)1

	Realisatie
Financieringsbehoefte:
Aflossingen kapitaalmarkt	28,7
Geldmarkt ultimo 2012	38,7
Cash collateral ultimo 2012	14,5
Kassaldo Rijk 2013	11,5
Totaal	93,4
Dekking door:
Kapitaalmarktuitgifte	52,2
Geldmarkt ultimo 2013	30,7
Cash collateral ultimo 2013	10,5
Totaal	93,4

3.3 Verantwoording beleidsprioriteiten

In de ontwerpbegroting IXB 2013 zijn de beleidsprioriteiten van het kabinet op het terrein van het Ministerie van Financiën voor 2013 gepresenteerd. In deze paragraaf is een tabel met toelichting opgenomen met daarin de prestaties die in 2013 zijn behaald.

Tabel beleidsprioriteiten

	Beleidsprioriteit	Hoofddoelstelling	Prestaties in 2013	Hoofddoelstelling behaald
	IXB
1	Houdbare financiering van beleidsprioriteiten	Het terugdringen van het overheidstekort en de overheidsschuld. Handhaven van de begrotingsregels.	Het tekort is ten opzichte van 2012 verbeterd; de schuld is daarentegen ten opzichte van 2012 verder opgelopen. De begrotingsregels zijn gehandhaafd.	Grotendeels
2	Sobere en effectieve EU-begroting	Begroting waarbij de afdrachten evenwichtiger en transparanter worden verdeeld.	Akkoord over het Meerjarig Financieel Kader 2014–2020 en daling van de EU-begroting 2014 ten opzichte van 2013.	Grotendeels
3	Robuuste financiële sector	Activiteiten van financiële instellingen zijn gericht op het leveren van betrouwbare dienstverlening aan burgers en bedrijven, waarbij de kosten van overmatig risicovol gedrag niet worden afgewenteld op de belastingbetaler.	Oprichting van o.a. een Financieel Stabiliteitscomité en een wetsvoorstel voor beloningsbeleid op nationaal niveau. In Europa zijn er grote stappen richting een Bankenunie gezet.	Grotendeels
4	Financieel beheer interventies financiële sector	Substantiële reductie van de belangen in de financiële sector waarbij gestreefd wordt naar het volledig terug verdienen van de publieke middelen.	Er zijn concrete stappen genomen richting verkoop. De verkoopplannen voor ABN AMRO en ASR zijn in augustus aan de Kamer gepresenteerd. De doelstelling is aangepast naar volledig afstoten van de belangen waarbij gestreefd wordt zo veel als mogelijk van de publieke middelen terug te verdienen. Door de nationalisatie van SNS REAAL heeft de Staat er een deelneming bij gekregen. Property Finance is einde 2013 afgesplitst van SNS. De aandelen van zowel SNS REAAL als Property Finance zijn overgedragen aan NLFI.	Deels
5	Herstellen en bewaken stabiliteit eurozone	De Europese schuldencrisis heeft aanleiding gegeven tot wijziging en uitbreiding van afspraken omtrent economische beleidscoördinatie (o.a. versterkt Stabiliteits- en Groeipact).	Geen afwijking van planning, echter volledige realisatie conform brief kabinet is niet mogelijk voor 31 december 2013. De brief met daarin de visie van het kabinet op de toekomst van de EMU/EU gaat in op stappen die wat het kabinet betreft van belang zijn voor de toekomst van de EMU/EU.	Ja
6	Fiscale voornemens	Een eenvoudiger, meer solide en fraudebestendiger belastingstelsel en tegelijkertijd het terugdringen van de administratieve lasten.	De werkzaamheden in 2013 hebben hoofdzakelijk in het teken gestaan van het terugdringen van het begrotingsakkoord. In dat verband is uitvoering gegeven aan het regeerakkoord en de verschillende akkoorden die in dit verband in 2013 zijn gesloten. Bij die uitwerking is waar mogelijk tevens invulling gegeven aan de hoofddoelstelling.	Grotendeels
7	Toezicht Belastingdienst	De Belastingdienst beoogt met zijn toezicht de mate waarin burgers en bedrijven vrijwillig hun verplichtingen nakomen (compliance) maximaal te vergroten.	Door intensivering van het verticaal toezicht is meer evenwicht bereikt tussen horizontaal en verticaal toezicht. Maatregelen zijn getroffen om fiscale fraude en fraude met toeslagen tegen te gaan.	Grotendeels
8	Financiering staatsschuld	Schuldfinanciering tegen zo laag mogelijke rentekosten onder acceptabel risico voor de begroting.	In 2013 is dit bereikt door zoveel mogelijk de benchmark te benaderen. Enkele malen is hier bewust van afgeweken door een lange lage rente te laten staan en niet naar 7 jaar te swappen.	Ja
9	Schatkistbankieren	In 2013 wordt verplicht schatkistbankieren zonder leenfaciliteit ingevoerd voor gemeenten, provincies, gemeenschappelijke regelingen en waterschappen.	Dit voornemen is gehaald.	Ja

Toelichting beleidsprioriteiten IX

1. Houdbare financiering van beleidsprioriteiten

Het jaar 2013 was een economisch zwaar jaar. De Nederlandse economie kromp in 2013 met 0,8%, waarmee over heel 2013 de economische groei 1,5% lager bleek dan waarop werd gerekend bij het vaststellen van de begroting. Het EMU-saldo is in 2013 uitgekomen op een tekort van 2,5% van het bbp. Het tekort over 2013 is aanzienlijk verbeterd ten opzichte van een jaar eerder – het begrotingstekort in 2012 bedroeg 4,1% van het bbp. Bij het vaststellen van de begroting werd rekening gehouden met een begrotingstekort ter grootte van 2,7% van het bbp; ten opzichte van die raming is over 2013 het begrotingstekort eveneens enigszins verbeterd. De EMU-schuld bedroeg eind 2013 73,5% van het bbp. Hiermee is de schuldpositie van Nederland opgelopen ten opzichte van 2012 (EMU-schuld 2012: 71,3%).

Beleidsmatige conclusie

Het jaar 2013 is het eerste volle jaar van het nieuwe kabinet. Het uitgavenkader voor 2013 – zoals vastgesteld aan het begin van de kabinetsperiode – is gehandhaafd. Ook de begrotingsregels zijn gehandhaafd. Ondanks de tegenzittende economische ontwikkeling is het begrotingstekort verbeterd ten opzichte van een jaar eerder en voldoet het begrotingstekort voor het eerst sinds het begin van de kredietcrisis aan de vereisten uit het Stabiliteits- en Groeipact. De schuldontwikkeling blijft daarentegen achter bij de raming ten tijde van het vaststellen van de begroting.

2. Sobere en effectieve EU-begroting

In 2013 heeft Nederland zich ingezet voor een substantiële vermindering van de afdrachten aan de EU. Nederland streeft naar een sobere en effectieve begroting waarin duidelijke prioriteiten worden gesteld en waarbij de afdrachten evenwichtiger en transparanter worden verdeeld. De Minister van Financiën heeft zich in de Begrotingsraad ingezet om dit standpunt in de jaarbegroting van de EU terug te zien, terwijl hij, tezamen met de Minister-President en de Minister van Buitenlandse Zaken, zich ook heeft ingezet voor een voor Nederland gunstige ontwikkeling van de onderhandelingen over het Meerjarig Financieel Kader van de EU voor de periode 2014–2020. Tijdens de Europese Raad van 7 en 8 februari 2013 is hierover een akkoord bereikt. Nederland heeft daarin wederom een korting op de afdrachten weten te bedingen van ruim € 1 mld. per jaar.

Beleidsmatige conclusie

De doelstelling is grotendeels gerealiseerd. Mede dankzij de gedane inspanningen is er een akkoord over het Meerjarig Financieel Kader 2014–2020 en daalt de EU-begroting 2014 ten opzichte van 2013.

3. Robuuste financiële sector

Met een volwaardige Bankenunie en hogere kapitaal- en solvabiliteitvereisten voor financiële instellingen zal de financiële sector in zowel Nederland als in de Europese Unie voldoende robuust moeten worden. Hiertoe is in 2013 overeenstemming bereikt over een aantal belangrijke maatregelen waaronder de totstandkoming van Europees bankentoezicht (SSM) en een Europees resolutie-mechanisme (SRM), de richtlijn voor herstel en afwikkeling van banken (BRRD), de herziening van de richtlijn over de kapitaaleisen voor banken (CRD IV) en de Omnibus II richtlijn waardoor gewerkt kan worden aan de invoering van de Solvency II richtlijn voor verzekeraars. Andere belangrijke Europese initiatieven uit 2013 om het vertrouwen in de financiële sector te herstellen zijn een nieuwe Verordening marktmisbruik met daarin o.m. een verbod op het manipuleren van benchmarks zoals LIBOR en accountancyvoorstellen neerkomend op een verplichte kantoorroulatie en een strengere scheiding van controle en advies.

Met het oog op de doelstelling dat financiële instellingen zich richten op het leveren van betrouwbare dienstverlening aan burgers en bedrijven waarbij de kosten van overmatig risicovol gedrag niet worden afgewenteld op de belastingbetaler, zijn er ook in Nederland beduidende ontwikkelingen geweest. Zo is er een nieuw Financieel Stabiliteitscomité opgericht en er is door de Commissie Structuur Nederlandse banken een rapport afgeleverd met aanbevelingen om de bankensector te versterken. Daarnaast zijn in 2013 nieuwe hypotheekregels in werking getreden terwijl in hetzelfde jaar een provisieverbod voor beleggingsondernemingen alsmede een nieuw vakbekwaamheidstelsel voor financiële adviseurs tot stand zijn gekomen en het wetsvoorstel beloningsbeleid financiële ondernemingen in consultatie is gebracht.

De geboekte resultaten in 2013 laten onverlet dat er op enkele onderdelen ook vertraging is ontstaan, met name in Europa. CRD IV zal later geïmplementeerd worden dan de Europese Commissie ambieerde. De aanvankelijke streefdatum van januari 2014 is inmiddels verschoven naar juli 2014. Tevens zijn de onderhandelingen over de directe herkapitalisatie van banken vanuit het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) doorgeschoven naar 2014. Vertraging heeft zich ook voorgedaan bij de onderhandelingen over de regels omtrent markten voor financiële instrumenten (MiFID II) en over een nieuwe richtlijn tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme (vierde witwasrichtlijn). In januari 2014 werd wel een akkoord bereikt over MiFID II. Ten slotte vergde het bereiken van een akkoord over de Omnibus II richtlijn eveneens meer tijd dan aanvankelijk was voorzien.

Beleidsmatige conclusie

Het Kabinet heeft zich het afgelopen jaar sterk ingespannen voor een robuuste financiële sector. Met name in Europa is dit niet altijd zonder slag of stoot gegaan, maar de geboekte resultaten zien er veelbelovend uit. De Bankenunie die in 2014 van start zal gaan en de verhoogde kapitaal- en solvabiliteitvereisten voor financiële instellingen moeten er onder meer voor zorgen dat de financiële markten in zowel Nederland als in de Europese Unie in de toekomst aanzienlijk beter geëquipeerd zijn om schokken op te vangen.

4. Financieel beheer interventies financiële sector

Het beleid is gericht op een voortvarende, maar zakelijk verantwoorde exit uit de verschillende belangen. Op 1 februari 2013 heeft de Minister van Financiën SNS REAAL genationaliseerd. De Staat kreeg er daarmee een nieuwe deelneming bij. Op 31 december 2013 is de vastgoedtak Property Finance afgesplitst van SNS Bank, waarmee dit een separate deelneming is geworden. De aandelen in Property Finance en SNS REAAL zijn, net als die van ABN AMRO, ABN AMRO Preferred Investments, ASR en RFS, overgedragen tegen uitgifte van certificaten aan de Stichting administratiekantoor beheer financiële instellingen (NLFI).

Op 23 augustus 2013 heeft het kabinet in een brief aan de Kamer zijn toekomstplannen voor de financiële instellingen gepresenteerd. ABN AMRO, ASR (en SNS REAAL) gaan volledig terug naar de markt als de financiële sector voldoende stabiel is, er voldoende interesse is in de markt en de ondernemingen er klaar voor zijn. Geconcludeerd is dat een beursgang op dit moment de meest reële optie is voor ABN AMRO, onderhandse verkoop is echter niet uitgesloten. Voor ASR is zowel beursgang als onderhandse verkoop mogelijk. Voor een voornemen omtrent de toekomstplannen met SNS REAAL was het in 2013 nog te vroeg, dit volgt in 2014. Met betrekking tot ABN AMRO is aangegeven dat in ieder geval de Asset Quality Reviews zullen worden afgewacht voordat een besluit tot daadwerkelijke verkoop zal worden genomen. Verkoop van ASR kan eerder aan de orde zijn. Voor alle financiële instellingen geldt dat de Minister de Kamer vooraf zal informeren, voordat onomkeerbare stappen worden gezet.

In 2013 is tevens overeenstemming bereikt over de beëindiging van de IABF. De beëindiging heeft plaatsgevonden door de Alt-A portefeuille te verkopen. De opbrengsten zijn gebruikt om de lening van ING aan de Staat af te lossen. Het uiteindelijke resultaat op de IABF was ten tijde van schrijven van dit jaarverslag reeds bekend en bedroeg ca. € 1,4 mld. Dit is inclusief € 0,4 mld. die is ontvangen van ING ter compensatie van de toekomstige garantiefees (Kamerstukken II 2013/2014, 31 371, nr. 380).

Beleidsmatige conclusie

Er zijn belangrijke stappen gezet richting daadwerkelijke verkoop en beleidsmatig is er duidelijkheid over dat de belangen in de financiële sector op termijn volledig zullen worden afgestoten. Inmiddels is de IABF transactie al succesvol beëindigd.

5. Herstellen en bewaken stabiliteit eurozone

In 2013 is het herstellen en bewaken van de financiële stabiliteit van de eurozone een belangrijk onderwerp gebleven. De Europese schuldencrisis heeft aanleiding gegeven tot versterking en uitbreiding van afspraken omtrent economische beleidscoördinatie (o.a. door middel van een nieuw begrotingsverdrag tussen lidstaten van de EU). Als sluitstuk van versterkte economische beleidscoördinatie in de Eurozone verstrekt het ESM, onder strikte beleidscondities en waar mogelijk in samenwerking met het IMF, financiële steun aan landen in nood. Sinds juli 2013 kunnen het EFSM en EFSF geen nieuwe leningen meer aangaan. Deze tijdelijke noodfondsen verstrekken nog wel de reeds aangegane leningen van Griekenland, Portugal en Ierland. Het EFSF en EFSM blijven bestaan totdat de laatste leningen zijn afgelost. Het ESM is nu het voornaamste noodfonds.

Het EFSF en EFSM hebben in 2013 financiële steun verstrekt aan Ierland, Portugal en Griekenland (voor Griekenland gaat het alleen om EFSF steun). Het ESM heeft in 2013 financiële steun verstrekt aan Spanje en Cyprus. Op 25 maart 2013 bereikte de Eurogroep een akkoord over een leningenprogramma voor Cyprus. Het leningenpakket bedraagt in totaal maximaal € 10 mld., waarvan circa € 9 mld. afkomstig is van het ESM en circa € 1 mld. van het IMF. In 2013 heeft het ESM € 4,6 mld. uitgekeerd aan Cyprus. Spanje en Ierland kondigden tijdens de Eurogroep van 14 november 2013 aan het leningenprogramma te zullen verlaten en geen vervolgprogramma aan te vragen. Ierland en Spanje hebben inmiddels het leningenprogramma succesvol verlaten.

Beleidsmatige conclusie

Geen afwijking van de planning, echter volledige realisatie conform de lange termijn visiebrief van het huidige kabinet was eind 2013 niet gerealiseerd.

6. Fiscale voornemens

In de begroting IX voor het jaar 2013 is een aantal fiscale voornemens genoemd. De genoemde maatregelen op het gebied van de woningmarkt, zijnde de introductie van de eis dat de rente van nieuwe leningen die na 1 januari 2013 worden aangegaan alleen aftrekbaar is als de lening in maximaal 30 jaar en ten minste annuïtair wordt afgelost alsmede de afschaffing van de vrijstelling in Box 1 van de kapitaalverzekering eigen woning die na 1 januari 2013 wordt afgesloten, zijn gerealiseerd en hebben nog in 2012 het Staatsblad bereikt. Overigens is de primaire verantwoordelijkheid van het wetsvoorstel tijdens de parlementaire behandeling overgegaan naar de Minister voor Wonen en Rijksdienst.

De herziening van het fiscale regime voor de kosten van vervoer, houdende afschaffing van de onbelaste reiskostenvergoeding voor het woon-werkverkeer en – ten behoeve van de zogenoemde bijtelling voor het privégebruik van een door de werkgever ter beschikking gestelde auto – het aanmerken van de kilometers die met deze auto worden gemaakt in het woon-werkverkeer als privékilometers, is op Prinsjesdag in de vorm van een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer aanhangig gemaakt. Naar aanleiding van het Regeerakkoord3, is deze maatregel vervallen. Het betreffende wetsvoorstel in nog in 2012 ingetrokken.

De introductie van een verhuurderheffing is op Prinsjesdag in de vorm van een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer aanhangig gemaakt. Ook hier is de primaire verantwoordelijkheid van het wetsvoorstel tijdens de parlementaire behandeling overgegaan naar de Minister voor wonen en Rijksdienst. De parlementaire behandeling van dit wetsvoorstel is in 2013 afgerond.

Beleidsmatige conclusie

Zoals gezegd zijn de in de begroting IX voor het jaar 2013 genoemde fiscale voornemens deels gerealiseerd. Daarentegen zijn de in paragraaf 4.1 beschreven andere doelstellingen, waaronder vooral begrepen de uitwerking van de fiscale doelstellingen van het regeerakkoord en van de verschillende akkoorden die daarna zijn gesloten in het kader van het terugdringen van het begrotingstekort, vrijwel allemaal gerealiseerd.

7. Toezicht Belastingdienst

Beleidsmatige conclusie

De toezichtsdoelstellingen voor 2013 zijn nagenoeg volledig gerealiseerd. Met de extra middelen uit het regeerakkoord ter intensivering van het toezicht zijn dit jaar de eerste stappen gezet. Door de organisatie binnen de Belastingdienst, nieuwe wetgeving en intensievere samenwerking met andere handhavingsorganisaties zijn de voorwaarden geschapen voor een betere bestrijding van fraude.

8. Financiering staatsschuld

De doelstelling, schuldfinanciering tegen zo laag mogelijk rentekosten onder acceptabel risico voor de begroting, is sinds 2008 vormgegeven met een 7-jaars gecentreerde portefeuille als benchmark. Dit betekent dat in de benchmark ieder jaar een zevende deel van de staatsschuld geherfinancierd wordt door de fictieve uitgifte van leningen met een looptijd van 7 jaar. Op basis van de evaluatie uit 2011 is besloten met deze benchmark door te gaan6. Wel zijn er vanaf 2012 afwijkingen van het risicoprofiel van de benchmark mogelijk. Hiervoor gelden twee randvoorwaarden. De afwijkingen mogen niet leiden tot meer risico en de afwijking moet inpasbaar zijn in de begroting7. De benchmark borgt de transparantie over de afwijkingen. Immers, in de verantwoording worden afwijkingen ten opzichte van de benchmark in termen van risicoprofiel en kosten gerapporteerd.

Beleidsmatige conclusie

In praktijk worden leningen van verschillende looptijden (tot dertig jaar) uitgegeven, waardoor de feitelijke financiering afwijkt van de benchmark. Om toch het risicoprofiel en de rentelasten van de benchmark te benaderen, wordt het renterisico met renteswaps naar 7 jaar gebracht. Ieder jaar wordt inzichtelijk gemaakt in hoeverre de gewenste combinatie van risico en kosten zoals weergegeven door de benchmark benaderd wordt door de feitelijke wijze van financieren. Hierbij worden het risicoprofiel van en het resultaat op de benchmark en de feitelijke portefeuille met elkaar vergeleken. Het resultaat bestaat uit gerealiseerde en ongerealiseerde kosten. De gerealiseerde kosten zijn rentekosten en kosten die verbonden zijn aan schulduitgifte; de ongerealiseerde kosten zijn marktwaardeveranderingen. Deze worden meegenomen om niet alleen de consequenties van financieringsacties in het lopende jaar inzichtelijk te maken, maar ook op toekomstige jaren.

De feitelijk gerealiseerde kosten in 2013 waren € 74 mln. hoger dan wanneer de staatsschuld precies volgens de benchmark gefinancierd zou zijn. Zowel voor de feitelijke portefeuille als de benchmark was het ongerealiseerde resultaat positief, wat betekent dat de marktwaarde van beide portefeuilles zich gunstig ontwikkeld heeft als gevolg van stijgende rentes. Voor de feitelijke portefeuille heeft de marktwaarde zich echter gunstiger ontwikkeld en was het ongerealiseerde resultaat € 1.314 mln. hoger dan voor de benchmark. Hierdoor is het totale resultaat van de feitelijke portefeuille – ondanks de hogere gerealiseerde kosten – toch positief ten opzichte van de benchmark (€ 1.240 mln., wat de som is van – € 74 mln. en € 1.314 mln.). is onzeker of dit resultaat daadwerkelijk behaald wordt. Dit hangt af van toekomstige renteontwikkelingen.

In 2012 en 2013 is enkele malen bewust afgeweken van de benchmark door de rente op enkele lange leningen niet naar 7 jaar te brengen. Wanneer niet afgeweken zou zijn, zouden de gerealiseerde kosten in 2013 € 69 mln. lager geweest zijn dan volgens de benchmark, in plaats van € 74 mln. hoger. Het positieve totale resultaat (dus inclusief het ongerealiseerde resultaat) ten opzichte van de benchmark in 2013 zou dan niet € 1.240 mln. maar € 445 mln. geweest zijn. De bewuste afwijking van de benchmark heeft niet alleen invloed op het resultaat, maar ook op het risicoprofiel. Een deel van risico in 2019 en 2020 is naar 2030 en daarna verschoven. De gemiddelde looptijd van de actuele portefeuille is daarmee langer dan voorgeschreven door de benchmark. De rente is daardoor voor een langere periode vastgelegd, wat een lager risico betekent. Voor dit lagere risico is wel een prijs betaald in de vorm van hogere (maar wel binnen de begroting passende) rentelasten voor de komende jaren.

9. Kasbeheer

In 2013 wordt verplicht schatkistbankieren zonder leenfaciliteit ingevoerd voor gemeenten, provincies, gemeenschappelijke regelingen en waterschappen. De tarieven die de partijen over hun liquide middelen en beleggingen ontvangen worden geharmoniseerd aan de inleentarieven van de Staat. Schatkistbankieren houdt in dat decentrale overheden de middelen die zij (tijdelijk) niet nodig hebben voor uitoefening van hun taken aanhouden in de Nederlandse schatkist. Schatkistbankieren zal daarom een verlagend effect hebben op de EMU-schuld. De verwachting is dat de effecten voor de EMU-schuld op termijn ca. 15–29 mld. (4% bbp) kunnen zijn.

Beleidsmatige conclusie

De Wet verplicht schatkistbankieren en de bijbehorende regeling zijn in december 2013 van kracht geworden. Als gevolg hiervan zijn alle decentrale overheden (provincies, gemeenten, waterschappen en gemeenschappelijke regelingen) nu verplicht om hun overtollige middelen in ’s Rijks schatkist aan te houden. Dit heeft dit jaar al een verlagend effect op de EMU-schuld van zo’n € 5,6 mld. De decentrale overheden houden momenteel zo’n € 6,6 mld. aan in de schatkist door middel van deposito’s en rekening-courant. De totale instroom aan middelen in 2013 is niet gelijk aan de € 6,6 mld. die aan het einde van het jaar werd aangehouden. Dit komt doordat een aantal decentrale overheden al vrijwillig deelnam aan schatkistbankieren. Begin 2013 hielden deze decentrale overheden al € 1,1 mld. in de schatkist aan.

Realisatie beleidsdoorlichtingen

	Realisatie			Toelichting
Artikel	2011	2012	2013
1. Belastingen
Het genereren van inkomsten voor de financiering van overheidsbeleid. Solide, eenvoudige en fraudebestendige fiscale wet- en regelgeving is hiervoor de basis. Doeltreffende en doelmatige uitvoering van die wet- en regelgeving zorgt er voor dat burgers en bedrijven bereid zijn hun wettelijke verplichtingen ten aanzien van de Belastingdienst na te komen (compliance).
2. Financiële Markten
Beleid maken voor een stabiele werking van financiële markten, met betrouwbare dienstverlening van financiële instellingen aan burgers en bedrijven.	v			Kamerstukken II 2010/2011, 32 013, nr. 16
3. Financieringen
Optimaal financieel resultaat bij de realisatie van publieke doelen. In het bijzonder bij investeren in en verwerven, afstoten en beheren van de financiële en materiële activa van de Staat.			v	http://www.rijksoverheid.nl/ministeries/fin/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2013/03/01/bijlage-ibo-staatsdeelnemingen.html
4. Internationale Financiële Betrekkingen
Een bijdrage leveren aan een gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling.
5. Export Krediet Verzekering1
Het bieden van mogelijkheden voor verzekering van betalingsrisico’s die zijn verbonden aan export en investeringen in het buitenland, in aanvulling op de markt, en het creëren en handhaven van een gelijkwaardig speelveld voor bedrijven op het terrein van de exportkredietverzekeringsfaciliteit.
6. BTW-compensatiefonds
Gemeenten, provincies en Wgr-plusregio’s hebben de mogelijkheid een evenwichtige keuze te maken tussen in- en uitbesteding. De btw speelt hierin geen rol.
7. Beheer Materiële Activa
Een optimaal financieel resultaat bij het beheren en afstoten van materiële activa van/voor het Rijk ten behoeve van de realisatie van rijksdoelstellingen.			v	Kamerstukken 2013/2014, 31 935, nr. 12
Overig
Financieel en Economisch beleid van de overheid
Nationale Schuld
11 Financiering Staatsschuld
Schuldfinanciering tegen zo laag mogelijke rentekosten onder acceptabel risico voor de begroting
12 Kasbeheer
Optimaal kasbeheer van het Rijk en van de instellingen die aan de schatkist zijn gelieerd.

Toelichting:

In de Regeling periodiek evaluatieonderzoek (RPE) is vastgelegd dat al het beleid met een zekere regelmaat dient te worden geëvalueerd in een beleidsdoorlichting. Dit kan bijvoorbeeld eens in de vier jaar en ten minste eens in de zeven jaar. Er moet volgens RPE sprake zijn van een dekkende programmering van beleidsdoorlichtingen. De meejarige programmering van beleidsdoorlichtingen voor Financiën wordt in de begroting opgenomen. In dit jaarverslag wordt over de realisatie hiervan teruggeblikt.

In 2013 zijn twee beleidsdoorlichtingen bij Financiën afgerond. De beleidsdoorlichting over Staatsdeelnemingen is vanwege de samenloop met het Interdepartementale beleidsonderzoek (IBO) Staatsdeelnemingen samengevoegd. Het IBO is in het voorjaar afgerond en naar de Kamer gestuurd8. De beleidsdoorlichting bij Domeinen Roerende Zaken (DRZ) is in het najaar afgerond en naar de Kamer gestuurd9.

Overzicht garanties en achterborgstellingen

Nr.	Artikel	Omschrijving	Uitstaande garanties 2012	Verleende garanties 2013	Vervallen garanties 2013	Uitstaande garanties 2013	Garantieplafond 2013	Totaal plafond
1	Belastingen	Garantie procesrisico's	518	292	259	551		551
2	Financiële Markten	Garantie interbancaire leningen	17.242.342	–	7.349.358	9.892.984		9.892.984
3	Financiële Markten	Schatkistbankieren (faciliteit AFM)	37.000	–	–	37.000		37.000
4	Financiële Markten	Terrorismeschades (NHT)	50.000	–	–	50.000		50.000
5	Financiële Markten	WAKO (kernongevallen)	14.023.000	–	–	14.023.000		14.023.000
6	Financiële Markten	Garantie Stichting Waarborgfonds Motorverkeer	214	–	–	214		214
7	Financiële Markten	NBM	2.500	–	–	2.500		2.500
8	Financiële Markten	Waarborgfonds motorverkeer	2.500	–	–	2.500		2.500
9	Financieringsactiviteiten publiek-private sector	NIB – Regeling Bijzondere Fin.	387	–	387	–		–
10	Financieringsactiviteiten publiek-private sector	DNB winstafdracht	–	5.700.000	–	5.700.000		5.700.000
11	Financieringsactiviteiten publiek-private sector	garantie SNS	–	4.166.410	–	4.166.410		4.166.410
12	Financieringsactiviteiten publiek-private sector	Garantie en vrijwaring inzake verkoop van deelnemingen	968.442	–	13.600	954.842		954.842
13	Financieringsactiviteiten publiek-private sector	Deelneming ABN AMRO	950.000	–	–	950.000		950.000
14	Internationale Financiële Betrekkingen	DNB kredietverlening BIS	–	113.445	113.445	–	113.445
15	Internationale Financiële Betrekkingen	EFSF	97.782.181	–	48.141.770	49.640.411		49.640.411
16	Internationale Financiële Betrekkingen	EFSM	2.832.000	–	42.000	2.790.000		2.790.000
17	Internationale Financiële Betrekkingen	EIB – kredietverlening i.k.v. overeenk. Lomé/Cotonou	86.735	–	1.841	84.894		84.894
18	Internationale Financiële Betrekkingen	ESM	35.445.400	–	–	35.445.400		35.445.400
19	Internationale Financiële Betrekkingen	Kredieten EU-betalingsbalanssteun aan lidstaten	2.360.000	–	35.000	2.325.000		2.325.000
20	Internationale Financiële Betrekkingen	MIGA	25.414	–	1.105	24.309		24.309
21	Internationale Financiële Betrekkingen	EBRD	589.100	–	–	589.100		589.100
22	Internationale Financiële Betrekkingen	EIB	9.895.547	–	–	9.895.547		9.895.547
23	Internationale Financiële Betrekkingen	Wereldbank	3.225.558	29.496	–	3.255.054		3.255.054
24	Internationale Financiële Betrekkingen	DNB – deelneming in kapitaal IMF	46.485.244	–	1.140.268	45.344.976		45.344.976
25	Exportkredietverzekeringen, -garanties en investeringsverzekeringen	Regeling Investeringen	173.556	62.194	9.275	226.475	453.780
26	Exportkredietverzekeringen, -garanties en investeringsverzekeringen	MIGA – herverzekeren	–	–	–	–	150.000
27	Exportkredietverzekeringen, -garanties en investeringsverzekeringen	Exportkredietverzekering	17.423.847	12.901.909	9.467.687	20.858.069	10.000.000
	Totaal		249.601.485	22.973.746	66.315.995	206.259.236	10.717.225	185.174.692

Nr	Artikel	Omschrijving	Uitgaven 2012	Ontvangsten 2012	Saldo 2012	Uitgaven 2013	Ontvangsten 2013	Saldo 2013
1	Belastingen	Garantie procesrisico's	–	–	–	259	–	– 259
2	Financiële Markten	Garantie interbancaire leningen	–	230.241	230.241	–	164.792	164.792
3	Financiële Markten	Schatkistbankieren (faciliteit AFM)	–	–	–	–	–	–
4	Financiële Markten	Terrorismeschades (NHT)	–	1.600	1.600	–	1.500	1.500
5	Financiële Markten	WAKO (kernongevallen)	–	488	488	–	68	68
6	Financiële Markten	Garantie Stichting Waarborgfonds Motorverkeer	–	–	–	–	–	–
7	Financiële Markten	NBM	–	–	–	–	–	–
8	Financiële Markten	Waarborgfonds motorverkeer	–	–	–	–	–	–
9	Financieringsactiviteiten publiek-private sector	NIB – Regeling Bijzondere Fin.	–	210	210	–	278	278
10	Financieringsactiviteiten publiek-private sector	DNB winstafdracht	–	–	–	–	–	–
11	Financieringsactiviteiten publiek-private sector	garantie SNS	–	–	–	–	–	–
12	Financieringsactiviteiten publiek-private sector	Garantie en vrijwaring inzake verkoop van deelnemingen	4.800	4.800	–	5.375	4.800	– 575
13	Financieringsactiviteiten publiek-private sector	Deelneming ABN AMRO	–	25.555	25.555	–	25.555	25.555
14	Internationale Financiële Betrekkingen	DNB kredietverlening BIS	–	–	–	–	–	–
15	Internationale Financiële Betrekkingen	EFSF	–	–	–	–	–	–
16	Internationale Financiële Betrekkingen	EFSM	–	–	–	–	–	–
17	Internationale Financiële Betrekkingen	EIB – kredietverlening i.k.v. overeenk. Lomé/Cotonou	–	–	–	38	–	– 38
18	Internationale Financiële Betrekkingen	ESM	–	–	–	–	–	–
19	Internationale Financiële Betrekkingen	Kredieten EU-betalingsbalanssteun aan lidstaten	–	–	–	–	–	–
20	Internationale Financiële Betrekkingen	MIGA	–	–	–	–	–	–
21	Internationale Financiële Betrekkingen	EBRD	–	–	–	–	–	–
22	Internationale Financiële Betrekkingen	EIB	–	–	–	–	–	–
23	Internationale Financiële Betrekkingen	Wereldbank	–	–	–	–	–	–
24	Internationale Financiële Betrekkingen	DNB – deelneming in kapitaal IMF	–	–	–	–	–	–
25	Exportkredietverzekeringen, -garanties en investeringsverzekeringen	Regeling Investeringen	–	537	537	–	675	675
26	Exportkredietverzekeringen, -garanties en investeringsverzekeringen	MIGA – herverzekeren	–	–	–	–	–	–
27	Exportkredietverzekeringen, -garanties en investeringsverzekeringen	Exportkredietverzekering	57.983	141.725	83.742	91.157	167.008	75.851
	Totaal		62.783	405.156	342.373	96.829	364.676	267.847

Garanties groter dan € 5 mln. worden toegelicht

2. Garantie Interbancaire Leningen (Aflopend)

In oktober 2008 heeft de Staat der Nederlanden een garantieregeling voor banken geïntroduceerd, voor de uitgifte van middellang schuldpapier door banken. De regeling had tot doel het op gang brengen van de financiering van financiële instellingen, zodat de kredietverlening aan bedrijven en particulieren wordt gewaarborgd. Per 1 januari 2011 is de garantieregeling gesloten en kunnen geen aanvragen meer worden ingediend, de laatste garantie loopt af in 2014. Voor de garantie wordt een marktconforme premie gevraagd.

3. Schatkistbankieren faciliteit AFM

AFM neemt deel aan schatkistbankieren.

4. Terrorisme Schade (NHT)

De Nederlandse Herverzekeringsmaatschappij voor Terrorismeschaden (NHT) is opgericht, nadat herverzekeraars en verzekeraars waren begonnen terrorismerisico’s uit te sluiten in hun polissen. Binnen de NHT leveren verzekeraars, herverzekeraars en de staat gezamenlijk een dekkingscapaciteit van € 1 mld. per jaar.

5. WAKO (Kernongevallen)

Het doel van deze risicoregeling is tweeledig: enerzijds schadeloosstelling van slachtoffers indien zich een ernstig kernongeval in Nederland voordoet en anderzijds het internaliseren van kosten die met het gebruik van kernenergie samenhangen. De staat der Nederlanden staat voor 7 installaties garant tot een bedrag tot € 2,3 mld. per ongeval. Theoretisch is het totaalrisico dus ongeveer € 16 mld., maar omdat verzekeraars ook een deel van het risico dragen, wordt uitgegaan van een totaalrisico van € 14 mld.

10. Garantie DNB-winstafdracht

Winst die DNB maakt vloeit – via een vooraf bepaalde verdeelsleutel – in de staatskas. Dit betreft ook de winsten die worden gemaakt met crisisgerelateerde transacties. Hier staat echter tegenover dat DNB tijdelijk grotere risico’s op haar balans heeft staan. Het Ministerie van Financiën en DNB hebben in samenspraak besloten om de bestaande praktijk te handhaven onder afgifte van een garantie die de toegenomen risico’s voor DNB reflecteert.

11. Garantie SNS propertize

Bij de nationalisatie van SNS REAAL is een vastgoedbeheerorganisatie noodzakelijk gebleken. Deze vastgoedbeheerorganisatie krijgt tot doel om de vastgoedportefeuille op de middellange termijn zo kostenefficiënt en rendabel mogelijk af te wikkelen. De Staat heeft een garantie verstrekt op de financiering van de vastgoedbeheerorganisatie. Het gaat hierbij om een garantie van circa € 4,2 mld.

12. Garantie en Vrijwaring Staatsdeelnemingen

De Staat heeft een aantal garanties en vrijwaringen afgegeven aan verschillende deelnemingen die volgen uit verplichtingen uit de verkoop van deelnemingen. Het Ministerie van Financiën heeft als aandeelhouder aan TenneT Holding een garantie afgegeven ten gunste van de Stichting Beheer Doelgelden. De middelen uit deze Stichting dienen altijd direct beschikbaar dienen te zijn, bijvoorbeeld indien er een investering in interconnectiecapaciteit dient te worden gedaan. Daarnaast garandeert de Staat leningen die NS heeft afgesloten via Eurofima. Eurofima is een multilaterale bank, opgericht op basis van een Europees verdrag, die zich specialiseert in de financiering van rollend materieel. Alle nationale Europese spoorvervoerders kunnen hier financiering aantrekken onder garantie van het land van herkomst.

13. Deelneming ABN AMRO

ABN AMRO heeft Hollandsche Bank Unie (HBU) verkocht aan RBS. Indien RBS haar verplichtingen jegens crediteuren niet meer na kan komen, dan kunnen crediteuren van RBS tot maximaal € 950 mln. bij HBU claimen. In de koopovereenkomst is afgesproken dat ABN AMRO en HBU elkaar vrijwaren voor de cross-liabilities. De garantie loopt tot het voorjaar van 2015. Jaarlijks ontvangt de Staat een premie van 269 basispunten over het risico van € 950 mln. (circa € 25,6 mln.).

14. DNB kredietverlening BIS

Deze garantieovereenkomsten tussen de Staat en DNB ziet op het Nederlandse aandeel in de via de Bank voor Internationale Betalingen (BIS) te verstrekken kredietfaciliteiten. Als verplichtingenraming (stelpost) wordt jaarlijks een garantieplafond van € 113 mln. in de ontwerpbegroting opgenomen. De laatste jaren is er geen gebruik gemaakt van deze regeling.

15. en 16. EFSF en EFSM

In 2010 besloten de Ecofin en de Eurogroep tot oprichting van de Europese noodmechanismen EFSM en EFSF, naar aanleiding van ernstige onrust op de Europese obligatiemarkten die de financiële stabiliteit in het eurogebied bedreigde. De noodmechanismen kunnen steun verstrekken aan landen in nood onder strikte beleidscondities. Op dit moment staat Nederland voor € 49,6 mld. garant voor het EFSF en € 2,8 mld. voor het EFSM. De noodfondsen ontvangen fees voor de verstrekte leningen.

17. EIB-kredietverlening

De Europese Investeringsbank verricht activiteiten in de landen in Sub-Sahara Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (ACP – landen), alsmede Europese Overzeese Gebieden (OCT – landen). De projecten richten zich op economische ontwikkeling van deze landen via de ontwikkeling van de private sector en de financiële sector, investeringen in infrastructuur en het verbeteren van het ondernemingsklimaat. Verdrag van Cotonou (voorheen het Verdrag van Lomé) betreft een revolverend fonds gefinancierd door het European Development Fund (EDF). De EIB financiert echter ook met eigen middelen, hier is sprake van een garantie van de lidstaten voor het politieke risico.

18. ESM

De Europese Raad heeft in december 2010 besloten tot de oprichting van een permanent noodmechanisme, European Stability Mechanism (ESM), dat steun kan bieden aan landen van de eurozone als dat nodig is om de financiële stabiliteit van de hele eurozone te waarborgen. Op dit moment staat Nederland voor € 35,4 mld. garant voor het ESM.

19. Kredieten EU-betalingsbalanssteun

Gezien de verwevenheid in de Europese Unie kunnen serieuze betalingsbalansproblemen en financiële instabiliteit, via negatieve economische overloopeffecten tussen EU-lidstaten een gevaar vormen voor de financieel-economische stabiliteit in de Europese Unie als geheel. Het bevorderen en waarborgen van financiële stabiliteit is een taak van de Europese Unie. Uit de betalingsbalansfaciliteit kan voor een maximum aan € 50 mld. aan leningen worden verstrekt, het Nederlandse aandeel is € 2,3 mld.

20. MIGA

Multilateral Investment Guarantee Agency is onderdeel van de Wereldbankgroep. Deze organisatie ondersteunt de private sector bij het verzekeringen van buitenlandse investeringen. MIGA wordt gefinancierd door aandelenkapitaal (paid-in) en de rest wordt verstrekt in de vorm van garanties (callable capital).

21. EBRD

De EBRD is opgericht om de landen in Midden- en Oost-Europa en de voormalige Sovjet Unie bij te staan in hun transitie naar democratie en naar een markteconomie. Inmiddels is het operatiegebied uitgebreid met een aantal Centraal-Aziatische landen en enkele Noord-Afrikaanse landen. Het mandaat van de Bank is specifiek gericht op de transitie van (ex-communistische) economieën naar markteconomieën en integratie daarvan in de wereldeconomie. De EBRD wordt gefinancierd door aandelenkapitaal, waarvan zo’n 20% is ingelegd door de lidstaten (paid-in) en de rest wordt verstrekt in de vorm van garanties (callable capital).

22. De Europese Investeringsbank (EIB) is de bank van de Europese Unie.

De Europese Investeringsbank heeft tot taak, met een beroep op de kapitaalmarkten en op haar eigen middelen, bij te dragen aan een evenwichtige en ongestoorde ontwikkeling van de interne markt in het belang van de Unie. Op basis van dit kapitaal leent de EIB op de kapitaalmarkt waarmee het middelen genereert voor investeringen in zowel de publieke als de private sector.

23. Wereldbank

Met de naam Wereldbank (WB) wordt in dit geval één onderdeel van de World Bank Group bedoelt: The International Bank for Reconstruction and Development (IBRD). IBRD functioneert als een soort coöperatieve bank, waarvan lidstaten aandeelhouder zijn. Op basis van ingelegd aandeelkapitaal en garanties, leent IBRD in op kapitaalmarkten en worden leningen verstrekt.

24. DNB- Deelneming in kapitaal IMF

Bij het IMF gaat het om een garantie die de Nederlandse Staat aan DNB verleent om het risico te dekken indien het Fonds in gebreke blijft. De garantieverstrekking is daarmee dus in feite een nationale aangelegenheid. Deze garantie staat wel op de begroting, maar wordt alleen ingeroepen in het geval dat het IMF niet aan haar verplichtingen zou kunnen voldoen en een beroep doet op middelen van DNB.

25. Regeling Investeringen

De Staat kan jaarlijks voor maximaal € 453 mln. aan verplichtingen aangaan voor nieuwe investeringsverzekeringen. Via deze verzekeringen worden Nederlandse bedrijven die langdurig investeren gedekt tegen het politieke risico dat zij lopen in het buitenland.

26. MIGA-herverzekering

Herverzekering MIGA betreft de herverzekering van investeringsverzekeringen afgesloten door Nederlandse exporteurs onder de MIGA-faciliteit van de Wereldbank. Om deze herverzekeringscapaciteit af te bakenen is een separaat garantieplafond opgesteld.

27. Exportkredietverzekering

De Nederlandse Staat biedt de mogelijkheid voor het verzekeren van betalingsrisico’s verbonden aan het handels- en dienstenverkeer met het buitenland. Het productenassortiment van de EKV-faciliteit omvat momenteel onder andere: de exporteurspolis, financieringspolis, koersrisicoverzekering, werkkapitaaldekking en verzekering van garanties.

4. BELEIDSARTIKELEN

4.1 Belastingen

A: Algemene doelstelling

Het genereren van inkomsten voor de financiering van overheidsbeleid. Solide, eenvoudige en fraudebestendige fiscale wet- en regelgeving is hiervoor de basis. Doeltreffende en doelmatige uitvoering van die wet- en regelgeving zorgen ervoor dat burgers en bedrijven bereid zijn hun wettelijke verplichtingen ten aanzien van de Belastingdienst na te komen (compliance).

B: Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor het beleid en de uitvoering op het terrein van de belastingen. Het beleid is gericht op een eenvoudig, solide en fraudebestendig belastingstelsel. Een belastingstelsel dat begrijpelijk is en dat de administratieve lasten voor burgers en bedrijven en de uitvoeringskosten voor de Belastingdienst waar mogelijk reduceert. Een belastingstelsel dat een solide belastingopbrengst oplevert, zonder willekeurige schommelingen. Een eerlijk belastingstelsel waarbij uitholling van de belastinggrondslag effectief kan worden bestreden zodat ieder zijn deel bijdraagt.

C: Beleidsconclusies

De Belastingdienst richt zich op het vergroten van de mate van zekerheid over de belastingontvangsten en het terugbrengen van de nalevingstekorten. De Belastingdienst bevordert de naleving door passende dienstverlening te leveren, adequaat toezicht uit te oefenen en zo nodig de nakoming van de verplichtingen bestuurs- of strafrechtelijk af te dwingen. De Belastingdienst werkt vanuit handhavingsregie. De Belastingdienst kiest bewust welke instrumenten, in welke combinatie en met welke diepgang, worden ingezet om in een bepaalde situatie verbetering in het nalevinggedrag te bereiken dan wel goed gedrag te ondersteunen. Compliance wordt afgemeten aan de mate waarin burgers en bedrijven tijdig, juist en volledig aangifte doen en tijdig betalen. Om het nalevingstekort te meten doet de Belastingdienst steekproeven in de segmenten Particulieren en Midden- en Kleinbedrijf. De uitkomsten van de steekproeven worden geëxtrapoleerd en geven een schatting van het macro correctiepotentieel bij de geregistreerde belastingplichtigen. De Belastingdienst wil met het zo verkregen inzicht (bijvoorbeeld in de achterliggende oorzaak van de fouten, de aard van de fouten, de belastingmiddelen waar de fouten zich manifesteren, de soort belastingplichtigen en branches), scherpere keuzen maken in de handhaving en inzet van zijn beschikbare capaciteit. De meest recente stand van de compliancefactoren zijn in de volgende tabel opgenomen.

Tabel Compliance
Realisatie meetbare gegevens (kengetal) bij de algemene doelstelling

Jaar1	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013
Percentage aangiften omzetbelasting tijdig ontvangen	95,0%	95,8%	n.v.t.	95,3%
Percentage aangiften loonheffingen tijdig ontvangen	97,9%	98,2%	n.v.t.	99,1%
Juist en volledig aangifte doen; percentage nalevingstekort op basis van de steekproef Particulieren (uitgedrukt als percentage van de totale belastingopbrengst voor dit segment)2	1,5%	2,5%	n.v.t.	1,1%
Juist en volledig aangifte doen; percentage nalevingstekort op basis van de steekproef Midden- en Kleinbedrijf (uitgedrukt als percentage van de totale belastingopbrengst voor dit segment)	6,1%	5,8%	n.v.t.	4,4%
Percentage aanslagen op tijd betaald	86%	86%	n.v.t.	85%

Toelichting

De tijdigheid van aangifte en betaalgedrag laten over de afgelopen jaren geen bijzondere ontwikkeling zien. Zowel voor het segment particulieren als het segment MKB neemt het nalevingstekort af. Deze daling wordt onder meer veroorzaakt door aanpassing van de IH wetgeving waarbij de mogelijkheden tot het opvoeren van aftrekposten zijn beperkt.

Om het effect van de inzet van instrumenten op de naleving vast te stellen is de Belastingdienst begonnen met het inrichten van effectmeting. Dit is een meerjarig proces waarbij doelen, effecten van handelen en beschikbare data op elkaar worden afgestemd. In samenwerking met het CBS onderzoekt de Belastingdienst de mogelijkheden om op methodisch verantwoorde wijze de gemiste belastingopbrengsten (tax gap) in kaart te brengen. Externe factoren die de compliance beïnvloeden, positief of negatief, zijn de economische ontwikkelingen, de complexiteit van de (fiscale) wet- en regelgeving en de Europese en internationale samenwerking. Deze worden toegelicht in de Miljoenennota.

De mate van compliance wordt verder jaarlijks getoetst door middel van een set enquêtevragen aan burgers en bedrijven in de Fiscale Monitor. Dit is een onderzoek naar een breed scala van onderwerpen onder de doelgroepen particulieren, toeslaggerechtigden, ondernemers, douaneklanten, fiscaal dienstverleners en de toeslagen intermediairs. De belastingmoraal is gemeten door middel van het voorleggen van een aantal stellingen, waarbij gevraagd is in hoeverre men het ermee eens of oneens is.

Tabel belastingmoraal
Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Kengetal (in %)	0-meting 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013
Belastingontduiking is onaanvaardbaar	92	93	93	93	92
Zelf belasting ontduiken is uitgesloten	87	90	88	88	88
Belasting betalen betekent iets bijdragen	31	35	34	37	35
Ervaren kans op ontdekking	86	86	84	81	80

Toelichting

In de Fiscale Monitor wordt de belastingmoraal uitgedrukt in één getal. Dit gebeurt door de antwoorden op drie stellingen10 samen te nemen. Het getal varieert van 1 (zwakke belastingmoraal) tot 5 (sterke belastingmoraal). Gemiddeld wordt in 2013 een 4,0 gescoord en is daarmee gelijk gebleven aan 2012.

De ervaren kans op ontdekking op belastingfraude scoort ten opzichte van voorgaande jaren iets lager. Dit wordt met name veroorzaakt door een daling in de score bij toeslagen intermediairs en toeslaggerechtigden.

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Het genereren van inkomsten voor de financiering van overheidsbeleid. Solide, eenvoudige en fraudebestendige fiscale wet- en regelgeving is hiervoor de basis. Doeltreffende en doelmatige uitvoering van die wet- en regelgeving zorgen er voor dat burgers en bedrijven bereid zijn hun wettelijke verplichtingen ten aanzien van de Belastingdienst na te komen (compliance).					Realisatie	Vastgestelde begroting1	Verschil
	2009	2010	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	3.868.142	3.346.024	3.528.988	3.357.051	3.273.683	3.244.427	29.256
Uitgaven	3.759.696	3.414.784	3.394.668	3.268.814	3.187.000	3.244.427	– 57.427
(1) Programma-uitgaven	853.033	470.975	592.293	445.016	241.860	491.714	– 249.854
waarvan:
Rente
Belasting- en invorderingsrente	843.823	466.035	587.867	440.182	236.375	485.800	– 249.425
Rentevergoeding depotstelsel					0	0	0
Bekostiging				4.834	5.485	5.914	– 429
Proceskosten				3.872	3.749	3.536	213
Overige programma-uitgaven	9.210	4.940	4.427	962	1.736	2.378	– 642
(2) Apparaatsuitgaven	2.906.663	2.943.809	2.802.374	2.823.798	2.945.140	2.752.713	192.427
Personele uitgaven				2.063.064	2.105.757	2.005.831	99.926
waarvan: Eigen Personeel				1.877.434	1.875.697	1.889.439	– 13.742
waarvan: Inhuur externen				185.630	230.060	116.392	113.668
Materiële uitgaven				760.734	839.382	746.882	92.500
waarvan: ICT				232.263	247.976	170.572	77.404
waarvan: Bijdrage SSO's				222.993	228.255	195.427	32.828
Ontvangsten	104.564.951	112.796.839	109.815.639	105.863.956	108.151.202	119.063.575	– 10.912.373
(3) Programma-ontvangsten				105.838.010	108.124.386	119.043.603	– 10.919.217
waarvan:
Belastingontvangsten	103.304.531	111.828.592	108.883.363	105.037.894	107.503.003	118.211.450	– 10.708.447
Rente
Belasting- en invorderingsrente	867.065	580.676	511.029	432.004	255.029	497.000	– 241.971
Boetes en schikkingen
Ontvangsten boetes en schikkingen	360.794	359.297	394.396	168.749	167.381	147.877	19.504
Bekostiging
Kosten vervolging				199.363	198.973	187.276	11.697
(4) Apparaatsontvangsten	32.561	28.274	26.851	25.946	26.816	19.972	6.844

Verplichtingen (+ € 28,9 mln.)

Voor een toelichting op het verschil tussen ontwerpbegroting en realisatie wordt verwezen naar de toelichting op de uitgaven. Het verschil tussen de totalen van de gerealiseerde verplichtingen en de gerealiseerde uitgaven wordt verklaard door een hogere stand van de openstaande betalings- en garantieverplichtingen ultimo 2013.

Uitgaven (– € 57,7 mln.)

Uitgaven Belasting- en invorderingsrente (– € 249,4 mln.)

De uitgaven aan belasting- en invorderingsrente zijn € 249,8 mln. lager dan oorspronkelijk geraamd. Dit wordt met name veroorzaakt door de lage rentestand. In het voorjaar is de raming neerwaarts bijgesteld met € 50 mln. In het najaar is de stand nogmaals naar beneden bijgesteld met € 175 mln.

Apparaatsuitgaven Belastingdienst (+ € 192,4 mln.)

De apparaatsuitgaven van de Belastingdienst zijn € 192,4 mln. hoger dan oorspronkelijk geraamd. In het voorjaar is € 108 mln. toegevoegd aan de begroting in verband met de intensivering toezicht en invordering. Deze middelen zijn verdeeld over de personele en materiële uitgaven. Daarnaast zijn in het voorjaar extra middelen vrijgekomen voor:

• • Het updaten van de ICT infrastructuur en het uitbreiden van de ruimte voor dataopslag (+ € 25,0 mln.);

• • Een kasschuif als gevolg van kosten die in 2013 worden gemaakt onder andere ten behoeve van investeringen in detectiesystemen ten behoeve van douanecontroles (+ € 35,0 mln.);

• • Budget voor de inzet van identificatiemiddelen en het oprichten van één btw-loket voor ondernemers die opereren in verschillende landen (+ € 12,2 mln.);

• • Extra uitvoeringskosten als gevolg van nieuwe fiscale wet- en regelgeving (+ € 5,1 mln.);

• • De jaarlijkse loonbijstelling (+ € 3 mln.);

• • Het overige betreft budget van derden voor het uitvoeren van wet/ en regelgeving.

Ontvangsten (– € 10.913 mln.)

Belastingontvangsten (– € 10.708 mln.)

De realisatie van de belastingontvangsten wordt toegelicht in het Financieel Jaarverslag Rijk.

Ontvangsten Belasting- en invorderingsrente (– € 242 mln.)

De ontvangsten aan belasting- en invorderingsrente zijn € 242 mln. lager dan oorspronkelijk geraamd. Dit wordt met name veroorzaakt door de lage rentestand. In het voorjaar is de raming neerwaarts bijgesteld met € 50 mln. In het najaar is de stand nogmaals naar beneden bijgesteld met € 175 mln. Gesaldeerd met de uitgaven aan belasting- en invorderingsrente (zie hierboven) is er sprake van een meevaller van € 7,8 mln.

Boetes en schikkingen (+ € 19,5 mln.)

De ontvangsten uit boetes en schikkingen zijn in het najaar met € 5 mln. naar boven bijgesteld, op basis van het vermoedelijke beloop. Ten opzichte van Najaarsnota/2de suppletoire begroting is er een additionele meevaller ontstaan van € 14,5 mln. Deze wordt met name veroorzaakt door een stijging van het aantal boetes voor te laat betaalde loonaangiften en een toename van het ontvangen bedrag op fiscale strafbeschikkingen.

Kosten vervolging (+ € 11,7 mln.)

De raming kosten vervolging is in het voorjaar verhoogd met € 10 mln., op basis van het vermoedelijke beloop. Uiteindelijk is er nog een additionele meevaller ontstaan van € 1,7 mln.

Apparaatsontvangsten (+ € 6,8 mln.)

De realisatie ligt € 6,8 mln. hoger dan de raming. Tegenover deze ontvangsten staan extra uitgaven. Het betreft met name de vergoeding voor het verrichten van diensten aan derden.

E: Toelichting op de instrumenten

Fiscaal beleid en wetgeving

E.1: Genereren van inkomsten – fiscale wet- en regelgeving

Het genereren van inkomsten ten behoeve van uitgaven voor de rijksbegroting, de sociale fondsen en de zorgverzekeringen door middel van het ontwikkelen van solide, eenvoudige en fraudebestendige fiscale wet- en regelgeving die ook in internationale context werkbaar is.

In 2013 heeft bij de voorbereiding en totstandkoming van de fiscale wetgeving de nadruk gelegen op de uitwerking van het Regeerakkoord VVD-PvdA11 (regeerakkoord), met inbegrip van de maatregelen die voortvloeien uit de motie Zijlstra/Samsom12, de in februari 2013 overeengekomen integrale visie op de woningmarkt13, het in april 2013 gesloten Sociaal Akkoord14, het zogenoemde aanvullend pakket (augustus 2013), de Begrotingsafspraken 2014 zoals die in oktober 2013 door het kabinet zijn gemaakt met de fracties van D66, ChristenUnie en SGP15 en het in december 2013 tussen het kabinet en genoemde partijen gesloten Pensioenakkoord16.

De Begrotingsafspraken 2014 hebben geleid tot een aanpassing van het wetsvoorstel Belastingplan 2014, meer specifiek het (in aangepaste vorm) handhaven van de fiscale aftrek specifieke zorgkosten, de tijdelijke verlaging van het tarief in de inkomstenbelasting voor box 2, de verlenging van het verlaagde btw-tarief voor renovatie en onderhoud aan woningen, het terugdraaien van de afbouw van de algemene heffingskorting in de vierde schijf, de verlaging van het tarief van de eerste schijf in de loon- en inkomstenbelasting, de aanscherping van de CO2-grenzen in de BPM, de verhoging van het tarief van de belasting op leidingwater, de herinvoering van de belasting op storten van afval en de afschaffing van de werkbonus.

Het pakket Belastingplan 2014 bevatte in totaal vier wetsvoorstellen die alle in december 2013 het Staatsblad hebben bereikt. Een van die voorstellen betrof het wetsvoorstel Wet aanpak fraude toeslagen en fiscaliteit. Naast deze maatregelen op het gebied van de fraudebestrijding in de toeslagen en de fiscaliteit bevatte dat wetsvoorstel tevens een aantal maatregelen op het gebied van handhaving en invordering. De daarin opgenomen maatregelen laten zich op hoofdlijnen samenvatten tot de thema’s versterking toezichtinstrumentarium toeslagen, versterking boete- en strafrecht en versterking verhaalsfunctie. Dit wetsvoorstel heeft met unanimiteit in beide Kamers het Staatsblad bereikt.

Op 17 februari 2012 heeft de toenmalige staatssecretaris van Financiën de Commissie inkomstenbelasting en toeslagen ingesteld. Met de instelling van de commissie werd voldaan aan het verzoek dat de Tweede Kamer had verwoord in de motie-Dijkgraaf17. De commissie had tot taak verschillende scenario’s voor te bereiden voor een herziening van de inkomstenbelasting en de toeslagen. Met het oog op de toentertijd lopende formatie van het kabinet Rutte II heeft de commissie op 16 oktober 2012 een interim-rapportage uitgebracht met daarin voorstellen voor hervorming van box 1 van de inkomstenbelasting. In juni 2013 heeft commissie haar eindrapport uitgebracht18.

Rust en duidelijkheid zijn ook in 2013 het streven geweest bij het fiscale vestigingsklimaat. Er is onderhandeld over nieuwe belastingverdragen en heronderhandeld over diverse bestaande belastingverdragen. Daarnaast heeft Nederland, net als andere landen, te maken met fiscale planningsmogelijkheden door internationale mismatches en het verschuiven van grondslag naar laagbelastende jurisdicties. In de brieven van 17 januari en 30 augustus 201319 met daarin de kabinetsreactie op het zogenoemde SEO-rapport is daar uitgebreid op ingegaan. Naar aanleiding van de kabinetsreactie van 30 augustus 2013 hebben er ook Kamerdebatten plaatsgevonden met de Eerste en de Tweede Kamer.

In 2013 zijn in het kader van het bevorderen van een gunstig vestigingsklimaat onderhandelingen gevoerd met onder andere Chili, India, Colombia, VK, Curaçao (BRK), Cyprus, Spanje, Uruguay, Malawi, Tanzania en Indonesië. Het betrof zowel onderhandelingen ten behoeve van wijziging of algehele herziening van bestaande verdragen ter voorkoming van dubbele belasting als onderhandelingen met het oog op het tot stand brengen van een dergelijk verdrag in gevallen waarin nog geen verdrag bestaat. Daarnaast zijn onderhandelingen gevoerd met de VS over een bijzonder verdrag tot uitwisseling van fiscale informatie (FATCA). Voorts is met het VK en met België gesproken over een verdrag ter voorkoming van dubbele bankenbelasting.

Naast het genereren van inkomsten is het inzetten van het fiscale instrument er ook op gericht om de niet-fiscale doelstellingen van het kabinetsbeleid te realiseren. Dit zijn, tenzij expliciet anders vermeld, grotendeels beleidsmatige doelstellingen van andere departementen. De betreffende departementen verantwoorden zich over de mate van doelbereiking. Hierover worden derhalve geen meetbare gegevens opgenomen binnen de begroting en het jaarverslag IXB.

Belastingdienst

E.2: Dienstverlening

De Belastingdienst bevordert met passende dienstverlening dat burgers en bedrijven hun wettelijke verplichtingen nakomen.

Doelbereiking

De bereikbaarheid van de BelastingTelefoon over het jaar 2013 ligt onder de streefwaarde en de afhandeling van bezwaren is niet binnen de Awb-termijn gerealiseerd. De overige realisaties zijn op het gewenste niveau.

Realisatie meetbare gegevens

Prestatie-indicator (in %)		Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Streefwaarde 20131	Realisatie 2013
Bereikbaarheid Belastingtelefoon (BT)		74	83	82	82	80–852	79
Kwaliteit beantwoording fiscale vragen BT		81	87	87	86	80–85	86
Afgehandelde bezwaren binnen Awb-termijn		87	87	94	94	95–100	93
Afgehandelde klachten binnen Awb-termijn		94	98	96	95	98–100	98
Klanttevredenheid3:
Internet		n.v.t.	89	90	90	80–90	91
Balie		n.v.t.	91	76	89	80–90	85
Telefonie		n.v.t.	83
–	Algemeen			82	81	70–80	85
–	Intermediairs			82	87	80–90	89

Toelichting

Het beleid is erop gericht contacten tussen belastingplichtige en Belastingdienst gaandeweg steeds meer te laten lopen via het elektronische berichtenverkeer, waarbij gebruik wordt gemaakt van generieke overheidsvoorzieningen zoals de Berichtenbox van www.mijnoverheid.nl. Als eerste stap kunnen Toeslagontvangers sinds eind 2013 het toeslagenbericht over 2014 ontvangen in de berichtenbox.

In 2013 zijn 16% minder klachten ingediend dan in 2012; de afhandeling is conform de Awb-termijn verlopen.

De klanttevredenheid over internet, balie en telefonie wordt gemeten in de Fiscale Monitor. Het gemiddelde rapportcijfer voor het algemeen functioneren is in het verslagjaar gestegen van 6,5 naar een 6,6.

E.3: Toezicht en opsporing

De Belastingdienst oefent adequaat toezicht uit en dwingt, zo nodig, naleving af zodat burgers en bedrijven hun wettelijke verplichtingen nakomen.

Doelbereiking

De Douane heeft de doelstellingen gerealiseerd. De doelstellingen voor fiscaal toezicht en het toezicht op toeslagen zijn nagenoeg volledig gerealiseerd.

Misbruik en oneigenlijk gebruik

Algemeen

Met horizontaal toezicht wil de Belastingdienst zicht krijgen op de mate waarin het bedrijf zelf fiscaal in control is. Periodiek wordt dit getoetst door het uitvoeren van steekproefsgewijze controles. Waar horizontaal toezicht (nog) niet mogelijk is, voert de Belastingdienst op basis van handhavingsregie repressief toezicht uit.

Realisatie meetbare gegevens

Prestatie-indicator	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Streefwaarde 2013	Realisatie 2013
Aantal MKB ondernemingen onder een horizontaal toezichtconvenant (x 1.000)			33	87	75–100	89
M/ZGO organisaties waarbij de mogelijkheden tot horizontalisering zijn beoordeeld (als percentage van het aantal organisaties in dit segment)		40%	47%	n.v.t.	45–55%	62%
M/ZGO organisaties die adequaat werken aan opzet, bestaan en werking van de fiscale beheersing (als percentage van het aantal organisaties onder horizontaal toezicht in dit segment).		n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	65–75%	86%

Toelichting

De streefwaarden voor horizontaal toezicht zijn gerealiseerd. De Belastingdienst heeft de Leidraad individuele klantbehandeling Grote Ondernemingen vernieuwd. Ook is begonnen met het inrichten van effectmeting op de belangrijkste toezichtsinstrumenten. Dit is een proces waarbij doelen, effecten en beschikbare data op elkaar worden afgestemd. In 2013 is in het MKB-segment hiertoe een eerste stap gezet. Een van de beoogde effecten betreft het op tijd betalen van belastingschulden. Op basis van een voor- en nameting blijkt dat MKB-ondernemers vanaf het moment van deelname aan een convenant 8% meer op tijd betalen op alle middelen dan zij voor die tijd deden.

Realisatie meetbare gegevens

Prestatie-indicator	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Streefwaarde 2013	Realisatie 2013
Percentage contacten met starters; startersbezoeken en klantgesprekken (ten opzichte van het totaal aantal starters);		n.v.t.	20%	23%	15–25%	22%
Tijdigheid aangiften: Percentage bereikte belastingplichtigen na verzuim (OB)		n.v.t.	64%	69%	50–60%	70%
Tijdigheid aangiften: Percentage bereikte belastingplichtigen na verzuim (LH)		n.v.t.	93%	90%	90–95%	93%
Tijdigheid aangiften: Percentage bereikte belastingplichtigen na verzuim (IH niet winst)		n.v.t.	87%	74%	90–95%	77%
Tijdigheid betalen: Achterstand invordering (in %)	2,4	2,5	2,4	2,3	2,5–3,0	2,4

De aanpak voor de contacten met starters is preventief en gericht op het voldoen aan aangifte- en betalingsverplichtingen. De doelstelling is gerealiseerd.

Voor de tijdigheid van aangiften is evenals in vorige jaren een actief beleid gevoerd door zo snel mogelijk contact op te nemen met belastingplichtigen wanneer die verzuimen op tijd aangifte te doen. De doelstellingen voor bereikte belastingplichtigen na verzuim voor zowel OB als LH zijn gerealiseerd, de doelstellingen voor IH niet winst zijn niet gerealiseerd. In totaal is het aantal belastingplichtigen dat te laat aangifte heeft gedaan 465.000 (2012: 445.00025). Voor aangiften die niet tijdig zijn binnengekomen heeft de Belastingdienst ambtshalve aanslagen opgelegd. Ook zijn boetes opgelegd voor het niet tijdig aangifte doen.

Een deel van de burgers en bedrijven betaalt niet of niet tijdig zijn belastingen. De Belastingdienst neemt invorderingsmaatregelen om achterstallige vorderingen alsnog te innen.

Resultaten invordering

Kengetal	2009	2010	2011	2012	2013
Betalingsachterstand in bedragen (x € mln.)	3.965	4.285	4.280	4.201	4.503
Oninbare vorderingen (%)	1,1	1,0	1,0	0,91	0,8

De betalingsachterstand is in 2013 ten opzichte van 2012 gestegen. De stijging heeft betrekking op een toename van het openstaand bedrag bij naheffingsaanslagen omzetbelasting en loonheffing. Het percentage oninbare vorderingen is licht gedaald.

Volumeontwikkeling

Onderstaande tabel geeft de ontwikkeling van het aantal belastingplichtigen en toeslaggerechtigden over de afgelopen jaren weer.

Volumeontwikkeling belastingplichtigen en toeslaggerechtigden (belastingjaar t-1) (x 1.000)

Kengetal	2009	2010	2011	2012	2013
Belastingplichtigen IB/IH	8.644	8.526	8.408	8.003	7.845
Belastingplichtigen Vpb	810	817	838	853	886
Inhoudingsplichtigen LB/LH	627	629	642	638	639
Inhoudingsplichtigen OB	1.453	1.505	1.558	1.571	1.637
Aanvragen toeslagen	7.574	7.774	7.723	7.445	7.118

Het aantal belastingplichtigen is ook in 2013 gedaald door het afvoeren van belastingplichtigen die meerdere jaren een zogeheten nihilaanslag hebben ontvangen. De daling van het aantal aanvragen toeslagen wordt veroorzaakt door een afname voor zorgtoeslag. Door de normaanpassing als gevolg van gedaalde zorgpremies komen minder burgers in aanmerking voor de toeslag.

Toeslagen

Prestatie-indicator	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Streefwaarde 2013	Realisatie 2013
Toeslagen	Deels behaald	Deels behaald	Grotendeels behaald	Behaald	Het toezicht wordt volgens planning uitgevoerd	Aangepaste planning n.a.v. ontwikkelingen gedurende het jaar

Toelichting

Douane

Realisatie meetbare gegevens

Prestatie-indicator	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Streefwaarde 2013	Realisatie 2013
Controles op de goederenstromen	305.000	330.000	342.000	352.000	295.000 – 365.000	338.300
Gecertificeerde goederenstromen			51%	85%	>70%	91%
Controle op passagiersvluchten			12.500	13.100	12.000 – 15.000	13.600

Toelichting

Op de niet-gecertificeerde goederenstroom (vracht, koeriers, ambulant) voert de Douane controles uit. Daarbij gaat het om scancontroles en fysieke controles. De streefwaarden zijn gehaald. In het streven naar efficiënt toezicht wordt rekening gehouden met de mate waarin voor de betrouwbaarheid van de administratie kan worden gesteund op een stelsel van interne beheersingsmaatregelen. Dat kan resulteren in certificeringen of convenanten. Een bedrijf dat het certificaat van Authorized Economic Operator verkrijgt (gebaseerd op Europese wetgeving), voldoet aan een aantal gestelde eisen waardoor een lichter controleregime van toepassing is. Daardoor kan het logistieke proces sneller gaan. Ultimo 2013 is ongeveer 91% van de reguliere goederenstromen (in- en uitvoer) gecertificeerd (2012: 85%).

De aantallen correcties en processen verbaal, die voortvloeien uit deze controles, zijn opgenomen in onderstaande tabel

Aantal correcties en processen-verbaal VGEM en fiscaal (x 1.000)

Kengetal	2009	2010	2011	2012	2013
Correcties scan- en fysieke controles vracht	2,8	4,4	3,6	3,6	2,6
Correcties koeriers en postzendingen	21	16	15	14	15
Correcties passagiers	21	17	20	19	18
Correcties ambulante controles binnen/buitengrens	7,3	4,2	1,9	1,7	1,6
Correcties administratieve controles	0,9	0,7	0,7	0,6	0,5
Processen-verbaal	35	32	25	22	26

Het in de tabel opgenomen aantal correcties wordt beïnvloed door meerdere factoren, waaronder wijzigingen in aanbod/volume en wijzigingen in regelgeving.

Het landelijk fraudeteam Accijns (FTA) is per 1 januari 2013 van start gegaan. Het FTA analyseert en verwerkt de risicosignalen, die via diverse kanalen bij het fraudeteam binnenkomen. In 2013 heeft het FTA in totaal 817 risicosignalen ontvangen en 18 strafrechtelijke onderzoeken aangedragen bij de FIOD. Naast het Fraudeteam Accijns op de regio Rotterdam Rijnmond is er op Schiphol Cargo een vergelijkbaar team operationeel, gericht op andere Douane-gerelateerde fraude. Dit team heeft in 2013 vier vervolgenswaardige zaken opgeleverd en zesentachtig risicosignalen.

FIOD

Prestatie-indicator	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Streefwaarde 2013	Realisatie 2013
Percentage processen-verbaal dat leidt tot veroordeling/transactie	86	76	84	84	82–85	85

De doelstelling voor het percentage processen-verbaal dat leidt tot veroordeling/transactie is gerealiseerd. Het behalen van de doelstelling voor het percentage processen-verbaal dat leidt tot een veroordeling of een transactie door het aanleveren van kwalitatief goede zaken, is een resultante van het overleg tussen het Openbaar Ministerie, de financiële toezichthouders en de FIOD.

E.4: Massale processen

De Belastingdienst voert zijn massale processen efficiënt uit.

Doelbereiking

De doelstelling wordt afgemeten aan het aantal postzendingen zonder fouten. De doelstelling is gerealiseerd.

Realisatie meetbare gegevens

Prestatie-indicator	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Streefwaarde 2013	Realisatie 2013
Aantal postzendingen zonder fouten	99%	100%	100%	100%	≥ 99%	99,3%

Toelichting

Op verschillende plaatsen in het ontvangstproces zijn maatregelen getroffen om er op toe te zien dat belastingplichtigen de juiste berichten en gegevens ontvangen. Grote stromen beschikkingen (aanslagen, toeslagen, mailingen) zijn voor verzending systematisch gecontroleerd op juistheid, volledigheid en inhoudelijke (fiscale) kwaliteit. In 2012 zijn 11.039 partijen gecontroleerd. Deze partijen waren in totaal goed voor circa 138,5 miljoen poststukken.

Het aantal procesverstoringen is ten opzichte van 2011 licht toegenomen (81 verstoringen in 2013 tegen 75 in 2012). Op verschillende plaatsen in het ontvangstproces zijn maatregelen getroffen om de goede ontvangst van berichten zeker te stellen.

Het beleid is er op gericht belastingaangiften zoveel mogelijk elektronisch te ontvangen. Uit de Fiscale monitor blijkt dat internet ook het voorkeurskanaal is van burgers en bedrijven.

Aantal ingediende aangiften inkomstenbelasting (belastingjaar t-1) (x 1.000)

Kengetal	2009	2010	2011	2012	2013
Ontvangen aangiften	10.544	10.777	11.243	10.968	11.148
Waarvan digitaal	9.476	9.854	10.633	10.448	10.705
Waarvan papier	1.068	923	610	520	443

Steeds meer belastingplichtigen kiezen voor de digitale aangifte. Voor ondernemers is de score nagenoeg 100%, voor particulieren steeg deze van 95% vorig jaar naar 96% in 2013. Eén van de maatregelen om de aangifte makkelijker te maken is de vooringevulde aangifte (VIA). Het aantal mensen dat gebruik maakt van deze service steeg van 4,1 miljoen in 2012 naar 5,2 miljoen in 2013. Dit heeft geleid tot een sterke daling van het aantal aangiften op papier.

Tijdige afhandeling aangiften (%)

Kengetal	2009	2010	2011	2012	2013
Tijdigheid afhandelen aangiften IB	99,9	99,9	99,3	98,5	99,9

Als regel ontvangen degenen die vóór 1 april hun aangifte inkomstenbelasting doen, vóór 1 juli bericht van de Belastingdienst. De doelstelling voor tijdig afhandelen van aangiften IB bedraagt 98–100% en is met 99,9% ruimschoots gerealiseerd.

4.2 Financiële Markten

A: Algemene doelstelling

Beleid maken voor een stabiele werking van financiële markten, met betrouwbare dienstverlening van financiële instellingen aan burgers en bedrijven.

B: Rol en verantwoordelijkheid

Financiële markten en -instellingen vormen een onmisbare bouwsteen in het maatschappelijk verkeer. Een stabiel en adequaat financieel stelsel is nodig om de Nederlandse economie te laten functioneren, en daarmee onze welvaart en de economische vooruitgang te bevorderen. De kredietcrisis heeft laten zien hoe groot de systeemrisico’s op de financiële markten kunnen zijn en welke impact dit kan hebben op de Nederlandse economie.

De Minister van Financiën bevordert het goed functioneren van het financiële stelsel en heeft een regisserende rol. De Minister is verantwoordelijk voor de Nederlandse wetten en regels ten aanzien van de financiële markten, de institutionele structuur van het toezicht, en de besluitvorming over de besteding van publieke middelen bij een crisis. Het daadwerkelijke toezicht op de financiële markten wordt uitgevoerd door de Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM).

De randvoorwaarden die de Minister stelt voor een integer en stabiel systeem hebben hun basis in de Wet op het financieel toezicht (Wft). Hierin is de regelgeving en het toezicht geregeld die financiële instellingen stimuleert en verplicht om acceptabele en transparante risico’s te nemen. Deze regelgeving en dit toezicht dragen er aan bij dat consumenten met voldoende informatie en vertrouwen financiële producten kunnen afnemen.

Een van de lessen uit de crisis van de afgelopen jaren is dat sterk toezicht zowel op instellings- als ook op systeemniveau noodzakelijk is. Daarbij is het streven om de risico’s voor de belastingbetaler zoveel mogelijk te beperken. Indien problemen niet meer op andere wijze kunnen worden opgelost, dient de toezichthouder en uiteindelijk de Minister tijdig en effectief in te grijpen bij financiële instellingen. Hiervoor is een passend instrumentarium beschikbaar.

De Minister bevordert de educatie van de burger op financieel gebied, streeft naar een integer financieel stelsel met passende regelgeving in de Wet ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme (Wwft) en is verantwoordelijk voor de ongestoorde voorziening van voldoende munten in circulatie.

Realisatie meetbare gegevens

Prestatie-indicator	2009	2010	2011	2012	Streefwaarde 2013	2013
Implementatie Europese richtlijnen	75%	63%	100%	n.v.t.	100%	100%

C: Beleidsconclusies

In 2013 zijn verschillende beleidsdoelstellingen gerealiseerd, waarmee onder meer substantiële stappen zijn gezet om de financiële stabiliteit in Nederland en Europa te versterken.

Het afgelopen jaar heeft de betrokkenheid van Rabobank bij de LIBOR-affaire breed de aandacht getrokken. In Europa wordt inmiddels gewerkt aan voorstellen om dergelijke fraude in de toekomst te voorkomen. Allereerst is tussen de Europese Raad en het Europees Parlement overeenstemming bereikt over de nieuwe Verordening marktmisbruik, waarin onder meer een verbod op het manipuleren van benchmarks, zoals LIBOR, is opgenomen. Een dergelijk verbod wordt ook nationaal voorbereid. Verder heeft de Europese Commissie in het derde kwartaal een voorstel gepubliceerd met als doel de processen rondom de totstandkoming van benchmarks transparanter en meer integer te maken.

Daarnaast is in 2013 in lijn met de aanbevelingen van de Financial Action Task Force (FATF), een aanpassing van de Wwft in werking getreden, de financiering van terrorisme separaat strafbaar gesteld en de positionering van de Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-NL) aangepast.

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 2 Financiële markten
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Beleid maken voor een stabiele werking van financiele markten, met betrouwbare dienstverlening van financiele instellingen aan burgers en bedrijven.					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2009	2010	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	44.538.843	– 7.888.426	– 5.707.805	– 15.864.348	– 7.291.534	59.938	– 7.351.472
waarvan garantieverplichtingen	44.363.369	– 8.124.708	– 5.841.128	– 15.932.412	– 7.349.358	0	– 7.349.358
Garantiekredietfaciliteit AFM	0	– 15.000	– 18.000	0	0	0	0
Garantieregeling bancaire leningen	44.360.869	– 8.102.903	– 5.823.147	– 15.932.477	– 7.349.358	0	– 7.349.358
Garantie Nederlands Bureau der Motorrijtuigenverzekering	2.500	0	0	0	0	0	0
Garantie en waarborg NWB		– 6.769	0	0	0	0	0
waarvan verplichting uit hoofde van het Depositogarantiestelsel/Icesave	10.174	0	0	0	0	0	0
waarvan verplichting uit hoofde van het Depositogarantiestelsel/Voorfinanciering DNB		93.219	0	0	0		0
Uitgaven	342.869	228.478	128.238	71.169	60.866	59.938	928
Subsidies	531	1.029	1.150	1.467	2.870	1.353	1.517
Geldmuseum				689	1.500	530	970
CDFD				778	1.370	823	547
Bekostiging	92.254	73.153	62.678	9.775	12.203	14.800	– 2.597
Rechtspraak Financiële Markten	550	580	1.245	687	1.092	1.100	– 8
Muntcirculatie	10.111	6.837	9.393	8.500	10.895	13.385	– 2.490
Afname munt in circulatie	81.593	65.736	52.040	0	0	0	0
Overig				588	216	315	– 99
Garanties			4.481	0	0	0	0
Terugbetaling fee garantie bancaire leningen			4.481	0	0	0	0
Leningen	199.054	93.219	0	0	0	0	0
Voorfinanciering DNB (DGS)	199.054	93.219	0	0	0	0	0
Opdrachten	3.107	3.884	3.602	2.091	1.212	255	957
Wijzer in geldzaken	3.107	3.884	3.602	2.091	1.212	255	957
Bijdrage aan ZBO's en RWT's	47.881	57.162	56.305	57.432	44.201	43.130	1.071
Bijdrage toezicht AFM	28.931	28.666	30.505	29.722	20.500	25.749	– 5.249
Bijdrage toezicht DNB	18.950	28.496	25.800	27.710	23.701	17.381	6.320
Bijdrage aan (inter)nationale organisaties	42	31	22	403	380	400	– 20
Caribbean Financial Action Taskforce	42	31	22	23	0	20	– 20
IASB				380	380	380	0
Ontvangsten	132.212	412.754	906.597	586.778	362.270	176.748	185.522
Garanties	115.983	407.210	365.893	230.242	164.972	169.371	– 4.399
Feeopbrengsten garantieregeling bancaire leningen	115.983	407.210	365.893	230.242	164.972	169.371	– 4.399
Leningen	0	0	534.007	293.150	77.107	0	77.107
Terugontvangsten voorfinanciering DNB (DGS)			91.059	2.285	0	0	0
Ontvangsten IJsland			442.948	290.865	77.107	0	77.107
Bekostiging	9.440	2.276	2.840	60.313	75.451	5.184	70.267
Ontvangsten muntwezen	9.440	2.276	2.840	1.767	10.937	5.184	5.753
Toename munten in circulatie	0	0	0	58.546	64.514	0	64.514
Overig	6.789	3.268	3.857	3.073	44.740	2.193	42.547

E: Toelichting op de instrumenten

Uitgaven

Muntcirculatie (– € 2,5 mln.)

Vanwege een beperkte vraag naar reguliere circulatiemunten zijn de uitgaven voor grondstoffen kleiner dan begroot. In verband met de uitgifte van 15 miljoen herdenkingsmunten van 2-euro zijn de uitgaven voor grondstoffen wel hoger dan in voorgaande jaren.

Bijdrage toezicht AFM (– € 5,2 mln.)

De mutatie is het gevolg van de inwerkingtreding van de Wet bekostiging financieel toezicht en de eindafrekening over 2012.

Bijdrage toezicht DNB: (+ € 6,3 mln.)

De mutatie is het gevolg van de inwerkingtreding van de Wet bekostiging financieel toezicht en de eindafrekening over 2012.

Ontvangsten

Premieontvangsten garantieregeling bancaire leningen (– € 4,4 mln.)

Door het vervroegd aflossen van de garantie bancaire lening werd er in 2013 meer fee ontvangen dan geraamd. Voor deze transactie is een closing out fee betaald aan de staat ter compensatie van de naar beneden bijgestelde meerjarige premie-inkomsten.

Ontvangsten muntwezen (+ € 5,8 mln.)

Vanwege de uitgifte van een 10-euromunt ter gelegenheid van de aanvaarding van de troon door Koning Willem-Alexander zijn de ontvangsten hoger dan begroot (+ € 2,6 mln.). Daarnaast is er eenmalige ontvangst uit de verkoop van metaalschroot (+ € 3,1 mln.).

Toename munten in circulatie (+ € 64,5 mln.)

Er zijn meer munten in omloop gebracht dan dat er uit omloop terugkwamen, waardoor het aantal munten in circulatie is toegenomen. Deze toename heeft geleid tot netto inkomsten gelijk aan de nominale waarde van de munten. De toename is mede gunstig beïnvloed door de uitgifte van 15 miljoen stuks herdenkingsmunten van 2-euro «Dubbelportret» ter gelegenheid van de aankondiging door de Koningin van de abdicatie van de troon.

Overige programma-ontvangsten (+ € 42,5 mln.)

Deze mutatie wordt nagenoeg geheel veroorzaakt door het ontvangen van het Nederlandse aandeel uit de boedel van de Bank Nederlandse Antillen (BNA). Bij de staatkundige hervormingen (10-10-10) was afgesproken dat Nederland uit de boedel van de BNA (€ 38,7 mln.) zou ontvangen. Het overige deel van de mutatie € 3,6 mln. wordt veroorzaakt door een technische mutatie van «bijdrage toezicht AFM» aan zowel de uitgaven als de ontvangstenkant.

IJsland (+ € 77,1 mln.)

Het Ministerie van Financiën heeft in 2013 een vierde boedeluitkering ontvangen van de Winding-up Board van Landsbanki. Het gaat daarbij om een bedrag van ruim € 77 mln.. Deze vierde boedeluitkering brengt de stand van de totale ontvangst op € 811 mln., wat overeenkomt met 57% van het totale in 2008/2009 uitgekeerde bedrag van € 1,428 mld.. Zowel de Winding-up Board als de IJslandse overheid hebben de verwachting uitgesproken dat de boedel voldoende middelen bevat om uiteindelijk de volledige hoofdsom aan Nederland te voldoen. Bovendien claimt De Nederlandsche Bank van het IJslandse depositogarantiestelsel een vergoeding voor gederfde rente en gemaakte kosten.

4.3 Financieringsactiviteiten publiek-private sector

A: Algemene doelstelling

Optimaal financieel resultaat bij de realisatie van publieke doelen bij investeren in en verwerven, afstoten en beheren van de financiële en materiële activa van de Staat.

B: Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Financiën stimuleert en regisseert een verantwoorde en doelmatige besteding van overheidsmiddelen. Bedrijfseconomische expertise wordt ingezet bij staatsdeelnemingen, politiek belangrijke investeringsprojecten en transacties van de rijksoverheid en publiek- private investeringen in Nederland.

De Minister van Financiën is verantwoordelijk voor:

• – een optimaal financieel resultaat bij het beheren, aangaan en afstoten van staatsdeelnemingen met inachtneming van de betrokken publieke belangen;

• – het toetsen en adviseren op bedrijfseconomische doelmatigheid bij het realiseren van grote publieke investeringsprojecten van politiek belang die in samenwerking met de markt worden verwezenlijkt, zodat vakdepartementen in staat worden gesteld hun projecten binnen budget, op tijd en met de gewenste kwaliteit te realiseren. Voorbeelden van deze projecten zijn Design-Build-Finance-Maintain-(Operate) [DBFM(O)] projecten, bedrijfsvoerings- en duurzaamheidsprojecten, en projecten waarbij exclusieve rechten in de markt worden gezet;

• – het overkoepelende DBFM(O) beleid en de regie van het «systeem» dat ervoor moet zorgen dat DBFM(O) in Nederland structureel goed verankerd is en toegepast wordt;

• – het beheren en afwikkelen van de tijdelijke overheidsinvesteringen in de gesteunde financiële instellingen;

• – het beheren van de Illiquid Asset Back-up Facility binnen de contractvoorwaarden;

• – zwaarwegende en/of principiële beslissingen (o.a. exitstrategie en beloningsbeleid) van, alsmede het houden van toezicht op NL Financial Investments (NLFI, de stichting die de aandelen in ABN Amro, ASR Nederland, SNS REAAL en Propertize (voorheen SNS Property Finance) beheert).

De Minister van Financiën heeft een aantal instrumenten tot zijn beschikking, die ingezet kunnen worden voor de invulling van zijn verantwoordelijkheid:

• – bevoegdheden die de Minister van Financiën heeft op basis van de Comptabiliteitswet en als aandeelhouder op basis van Boek 2 Burgerlijk Wetboek en de statuten van de onderneming;

• – de gedragsregels uit de Corporate Governance Code;

• – bedrijfseconomische, juridische en corporate governance-expertise en kennis en kunde op het gebied van projectfinanciering en risicomanagement;

• – structureel en incidenteel overleg met bestuurders en commissarissen van de staatsdeelnemingen;

• – overleg met betrokken vakdepartementen over de mate waarin en de wijze waarop de relevante publieke belangen worden geborgd;

• – besluit privaatrechtelijke rechtshandelingen 1996, in het bijzonder artikel 6: huur-, huurkoop- en lease-overeenkomsten, zoals DBFM(O) en andere langjarige complexe projecten, mogen pas worden gesloten na overeenstemming met de Minister van Financiën;

• – PPS-code: de beheercode voor goede bedrijfsvoering binnen de rijksoverheid gericht op een doelmatige en rechtmatige inzet van het instrument van publiek-private samenwerking bij de realisatie en de exploitatie van (met name meerjarige) investeringsprojecten;

• – wet Stichting Administratiekantoor beheer financiële instellingen (NLFI).

Bovenstaande instrumenten zijn verschillend van aard. De bevoegdheden die voortvloeien uit het Burgerlijk Wetboek en Comptabiliteitswet vormen de basis van de (formele) zeggenschap. De overige instrumenten hebben een meer informeel karakter, zijn richtinggevend (zoals de Corporate Governance Code) of dienen als randvoorwaarde om invulling te kunnen geven aan de beleidsdoelstelling (zoals de beschikbaarheid over en/of toegang tot de benodigde kennis).

De Minister beoogt jaarlijks de effecten van zijn aandeelhouderschap in de reguliere staatsdeelnemingen te meten. Om deze effecten te kunnen meten waren er in de begroting een vijftal meetbare indicatoren/streefwaarden opgenomen. In onderstaande tabel zijn de realisaties van de afgelopen vier jaren inzichtelijk gemaakt, waarbij de realisatie van 2013 is afgezet tegen de streefwaarde, zoals deze in de begroting 2013 was opgenomen:

Realisatie meetbare gegevens

kengetal1		Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Streefwaarde 2013	Realisatie 2013
1.	% deelnemingen dat de Corporate Governance Code «comply or explain» toepast	94%	88%	100%	100%	100%
2.	% van deelnemingen dat minimaal een C-rating heeft conform de richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI)	n.v.t.	88%	100%	100%	100%
3.	% deelnemingen waarvan het beloningsbeleid conform de methodiek2 is vastgesteld	n.v.t.	93%	93%	n.v.t.	100%
4.	% van deelnemingen met dividend pay-out ratio3 van ten minste 40%	n.v.t.	47%	33%	90%	46%
5.	% van deelnemingen met een minimum return on equity (RoE) van 8%	n.v.t.	47%	40%	70%	46%

De meetbare indicatoren beogen zowel het publieke karakter van de deelnemingen te weerspiegelen als de bedrijfseconomische principes die gehanteerd worden bij het uitoefenen van het aandeelhouderschap. Ten behoeve van de realisatiecijfers over 2013 wordt gekeken naar de realisaties die samenhangen met het verslagjaar/boekjaar 2012 van de staatsdeelnemingen. Er kan immers niet op 2013 worden teruggeblikt zonder de officiële jaarrekeningen en jaarverslagen over 2013. Het merendeel van de door de aandeelhouder vastgestelde jaarrekeningen wordt pas verwacht, nadat het jaarverslag IX is opgesteld.

Bij twee indicatoren wordt de streefwaarde niet gehaald. Het minimumrendement op eigen vermogen dat als streefwaarde is opgenomen wordt niet door de beoogde 70% van de staatsdeelnemingen gerealiseerd, maar door 46% van de staatsdeelnemingen. Dit heeft twee oorzaken. Ten eerste heeft een aantal staatsdeelnemingen een grote investeringsagenda, waarbij de kosten voor de baten uitgaan en rendementen daarom pas later worden gerealiseerd. Ten tweede is er in sommige gevallen vanwege ongunstige marktomstandigheden sprake van tegenvallende bedrijfsresultaten.

Slechts 46% van de deelnemingen heeft een pay-out ratio van tenminste 40% weten te realiseren, terwijl de doelstelling 90% was. Ook hier is een aantal oorzaken voor aan te wijzen. Ten eerste zorgt regulering er bij bepaalde deelnemingen voor dat deze ondernemingen tijdelijk meer winst moeten reserveren, waardoor de pay-out ratio dus lager wordt (zie bijvoorbeeld de solvabiliteitseisen bij financiële instellingen). Ten tweede reserveren sommige deelnemingen een groter gedeelte van de winst om grote investeringen te kunnen financieren. Doorgaans vertaalt het reserveren van winst ten behoeve van investeringen zich in hogere winst en daarmee hogere dividenden in de toekomst.

De overige indicatoren werden wel behaald.

Om te meten in hoeverre publieke investeringsprojecten doelmatig worden gerealiseerd, is het aantal goed uitgevoerde Public Private Comparators (PPC) als indicator in de begroting opgenomen. Een PPC is een instrument om de voor- en nadelen van verschillende uitvoeringsvarianten van een project financieel inzichtelijk te maken en biedt de basis voor de besluitvorming over de DBFM(O)-variant van een project. In de PPS-code rijksoverheid 200826 is vastgelegd dat voor alle voorgenomen investeringen in Rijksgebouwen (nieuwbouw of renovatie) boven € 25 mln. en Rijksinfrastructuur boven de € 60 mln. PPC’s worden uitgevoerd. Er is een drietal indicatoren/streefwaarden opgenomen om te meten in hoeverre publieke investeringsprojecten doelmatig worden gerealiseerd. In onderstaande tabel is de realisatie van 2013 afgezet tegen de streefwaarde, zoals deze in de begroting 2013 was opgenomen.

Realisatie meetbare gegevens

Kengetal		Realisatie 2012	Streefwaarde 2013	Realisatie 2013
1.	Percentage van projecten binnen het Rijk (infrastructuur, Rijkshuisvesting, Defensie) waar een PPC voor is uitgevoerd zoals afspraken voorschrijven	100%	100%	100%
2.	Percentage PPC’s met meerwaarde voor DBFM(O) waarvoor «comply-or-explain» is toegepast	100%	100%	100%
3.	Aantal PPC’s met meerwaarde voor DBFM(O) waarvoor gekozen is voor DBFM(O)	67%	90%	100%

De gegevens uit de tabel zijn afkomstig van de vakdepartementen die periodiek rapporteren over ontwikkelingen op het gebied van DBFMO aan Financiën in het kader van haar toezichthoudende rol. Ingeval vakdepartementen voornemens zijn om af te wijken van het beleid voor PPC’s of van de uitkomst van een PPC dan geldt de afspraak dat zij dit voorafgaand ter goedkeuring dienen voor te leggen aan Financiën.

De verantwoordelijkheid voor de beslissing om volgens DBFM(O) aan te besteden ligt bij de vakdepartementen. Bij gebouwgebonden DBFMO ligt de verantwoordelijkheid tevens bij de cliënten van de Rijksgebouwendienst. De vakdepartementen dragen de primaire verantwoordelijkheid voor het welslagen van de projecten en dus voor het behalen van doelstellingen van bedrijfseconomische efficiëntie en doelmatigheid.

C. Beleidsconclusies

Deelnemingen

De Minister van Financiën is verantwoordelijk voor het aandeelhouderschap van het overgrote deel van de staatsdeelnemingen.

Nota deelnemingenbeleid rijksoverheid 2013

Op 18 oktober 2013 heeft de Minister van Financiën zijn Nota Deelnemingenbeleid Rijksoverheid 2013 gepresenteerd.27 De laatste Nota Deelnemingenbeleid stamt uit 2007. De motto’s «privatiseren, tenzij» (uit de nota 2001) of «publiek, tenzij» (uit de nota 2007) zijn met de nieuwe nota losgelaten. Een belangrijk verschil met voorgaand beleid is dat het besluit omwel of niet te privatiseren per casus wordt beoordeeld, zonder dat daar een streven aan ten grondslag ligt om de portefeuille zo klein of zo groot mogelijk te maken. Aan de hand van de nieuw geïntroduceerde criteria marktordening en strategisch belang is in deze nota bovendien per geval uitgewerkt of de Staat permanent aandeelhouder wil blijven van de deelnemingen of niet. Omdat publieke belangen altijd aan de oorsprong liggen van staatsdeelname, worden publieke belangen centraal gesteld in het aandeelhouderschap. Ook behoud van het in staatsdeelnemingen geïnvesteerde maatschappelijk kapitaal is een publiek belang. Daarvoor is een belangrijke taak weggelegd voor de Staat als aandeelhouder.

De nieuw geformuleerde missie van de Staat als aandeelhouder in de nota is: het verantwoord beheer van het in staatsdeelnemingen geïnvesteerde maatschappelijk kapitaal. Daarvoor zal de Staat als aandeelhouder:

• – bijdragen aan de borging van publieke belangen;

• – sturen op behoud van de financiële waarde die staatsdeelnemingen vertegenwoordigen;

• – een bijdrage leveren aan goed ondernemingsbestuur.

Strategie

In 2013 heeft de Staat als aandeelhouder met verschillende deelnemingen over de strategie gesproken.

Het kabinet is in 2013 tot het voornemen gekomen de aandelen die de Staat der Nederlanden indirect houdt in URENCO Ltd. te vervreemden. Een verkoop van de Nederlandse aandelen in URENCO kan alleen maar plaatsvinden op het moment dat de publieke belangen inzake non-proliferatie, veiligheid en leveringszekerheid geborgd zijn. In 2013 is Nederland daarover in gesprek gegaan met het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. Deze gesprekken lopen door in 2014.

In het regeerakkoord is opgenomen dat het kabinet voornemens is Holland Casino te verkopen. In 2013 is een begin gemaakt met de uitwerking van een visie op ordening van de casinomarkt, dit loopt door in 2014. Wanneer de Kamer akkoord is met de ordening van de casinomarkt kan Holland Casino een verkooptraject ingaan. Gezien de financiële situatie van de onderneming heeft Holland Casino geen winst afgedragen in 2013. Holland Casino voert een herstructurering door om zo een financieel solide basis te creëren om zelfstandig in een gemoderniseerde kansspelmarkt te opereren.

In 2013 is door het kabinet besloten om minderheidsprivatiseringen van Tennet en Gasunie niet mogelijk te maken. Tennet en Gasunie blijven vooralsnog volledig in handen van de Nederlandse Staat. Wel wordt onderzocht of de mogelijkheid moet worden geopend om via kruislingse participatie strategische samenwerking aan te gaan met netwerkbedrijven in andere EU-landen.

De afdrachten van de Staatsloterij (SENS) blijven onder druk staan als gevolg van de dalende vraag naar de producten die de Staatsloterij aanbiedt. SENS overweegt daarom haar strategie aan te passen door naast de offline markt ook de online markt te betreden, wanneer deze wordt opengesteld.

Investeringen en vermogenspositie

Het kabinet heeft de beslissing van NS om de V250 «Fyra» uit de dienstregeling te nemen ondersteund. Gemeten over de periode 2015–2024 is het effect hiervan een verlies van vermogensaanwas ter grootte van € 340 mln., hiervan komt € 119 mln. direct voor rekening van de Staat in de vorm van gemiste dividendopbrengsten over dezelfde periode28. Het vermogensverlies bij NS wordt opgevangen door € 340 mln. aan kostenbesparingen door efficiëncymaatregelen bij NS door de jaren 2016–2024.

Het Havenbedrijf Rotterdam heeft een deel van de bijdrage die Financiën zou krijgen in ruil voor de Rijksbijdrage aan Maasvlakte 2 vervroegd teruggestort in 2013. Het ging daarbij om een bedrag van circa € 295 mln. Het Havenbedrijf Rotterdam blijft ook na de storting sterk gekapitaliseerd.29

De Staat heeft in 2013 de resterende 33,3% van haar aandelen Connexxion verkocht.

Beloningsbeleid

In 2013 is overeenstemming bereikt over een nieuw gematigd beloningsbeleid bij Schiphol. In februari 2014 is het nieuwe beloningsbeleid formeel vastgesteld door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Schiphol. Het percentage deelnemingen waarvan het beloningsbeleid conform de beloningsmethodiek voor staatsdeelnemingen is vastgesteld komt daarmee op 100%. In de Nota Deelnemingenbeleid 2013 heeft de Minister van Financiën aangekondigd het beoordelingskader voor bestuurdersbeloningen van staatsdeelnemingen in 2014 te zullen herijken, waarbij onder meer richtlijnen zullen worden opgesteld voor de variabele beloning.

Nationalisatie SNS REAAL

Op 1 februari 2013 heeft de Minister van Financiën SNS REAAL genationaliseerd. De Staat kreeg er daarmee een nieuwe deelneming bij. De bij nationalisatie gegeven staatssteun is in februari 2013 voorlopig goedgekeurd door de Europese Commissie, wachtende een herstructureringsplan voor SNS REAAL. Deze is in augustus ingediend door de Staat en op 19 december 2013 door de Europese Commissie goedgekeurd. Onderdeel van het herstructureringsplan, reeds bij nationalisatie aangekondigd, was dat de vastgoedtak Property Finance zal worden afgesplitst van SNS Bank. Dit heeft plaatsgevonden op 31 december 2013. Tevens is bij nationalisatie aangekondigd dat de aandelen in SNS REAAL en de afgesplitste vastgoedtak zullen worden overgedragen aan NLFI tegen uitgifte van certificaten. Dit heeft ook plaatsgevonden op 31 december 2013.

Toekomstplannen voor de financiële instellingen ABN AMRO, ASR en SNS REAAL

Op 23 augustus 2013 heeft het kabinet in een brief aan de Kamer haar toekomstplannen voor de financiële instellingen gepresenteerd. ABN AMRO, ASR (en SNS REAAL) gaan volledig terug naar de markt als de financiële sector voldoende stabiel is, er voldoende interesse is in de markt en de ondernemingen er klaar voor zijn. Geconcludeerd is dat een beursgang op dit moment de meest reële optie is voor ABN AMRO, onderhandse verkoop is echter niet uitgesloten. Voor ASR is zowel beursgang als onderhandse verkoop mogelijk. Voor een voornemen omtrent de toekomstplannen met SNS REAAL was het in 2013 nog te vroeg, dit volgt in 2014. Met betrekking tot ABN AMRO is aangegeven dat in ieder geval de Asset Quality Reviews zullen worden afgewacht voordat een besluit tot daadwerkelijke verkoop zal worden genomen. Verkoop van ASR kan eerder aan de orde zijn. Voor alle financiële instellingen geldt dat de Minister de Kamer vooraf zal informeren, voordat onomkeerbare stappen worden gezet.

Publiek Private Investeringen

Nederland heeft internationaal door de kwaliteit van DBFM(O) projecten een toppositie bereikt door onder meer rijksbrede standaardisatie van het DBFMO contract en aanbestedingsleidraden, de professionaliteit van het Rijk als opdrachtgever en de goed gevulde pijplijn van projecten in komende jaren. Steeds meer marktpartijen (zowel bouwers als financiers) kiezen voor Nederland ten opzichte van andere Europese landen (zoals Duitsland, Frankrijk en het VK). Dit vergroot de concurrentie en leidt daardoor voor de belastingbetaler tot een betere prijs-kwaliteit verhouding van infrastructuur en gebouwen. Het kabinet wil dit succes van DBFM(O) verder uitbouwen. Zo is in 2013 gewerkt aan het verder implementeren van DBFM(O) bij de sector van sluizen en kanalen. Een ander belangrijk element hierbij is de verdere verbreding en verdieping van de financieringsmarkt voor DBFMO. In dit verband zijn bijvoorbeeld in 2013 meerdere initiatieven genomen alsmede aanpassingen gedaan in contracten en processen om institutionele beleggers te laten participeren in de financiering van DBFM(O) projecten. Daarnaast is in 2013 gewerkt aan verdere verbetering van het contractmanagement van lopende projecten opdat de voordelen van DBFM(O) zich ook in de exploitatiefase materialiseren en het contractmanagement op hetzelfde hoge kwaliteitsniveau komt te liggen als de aanbesteding van projecten. In dit verband is onder meer een onderzoek gestart om een performance model voor contractmanagement te ontwikkelen aan de hand waarvan vakdepartementen hun contracten beter kunnen aansturen.

Ook hebben de Minister van Financiën en de Minister van Economische Zaken samen een kwartiermaker aangesteld, die een concreet voorstel voor de uitwerking van de Nederlandse Investeringsinstelling (NII) gaat opstellen30. Daarbij staat centraal hoe de vraag naar en aanbod van financiering beter met elkaar kunnen worden verbonden om de investeringen in Nederland te ondersteunen en institutionele beleggers in de gelegenheid te stellen hun ambitie om meer te beleggen in de versterking van de Nederlandse economie waar te maken. Voor het realiseren van diverse beleidsdoelstellingen, zoals energiebesparing in woningen en internationaal ondernemen in opkomende markten, zijn en worden eveneens fondsen opgericht.

In 2013 heeft de Minister van Financiën bijgedragen aan het realiseren van een efficiëntere en effectieve bedrijfsvoering binnen het Rijk. Een ander voorbeeld is een onderzoek naar verbetering van de governance in het beheer en exploitatie van het vastgoed van de Rijksmusea. Financiën is betrokken gebleven bij het sourcingprogramma Defensie31 waarbij sourcingafwegingen en -trajecten zijn gefaciliteerd. De handleiding Publiek-Private Comparator is aangepast, om bredere toepassing van dit instrument bij de overheid mogelijk te maken. Inmiddels worden PPC’s ook buiten de sectoren infrastructuur en gebouwen ingezet, bijvoorbeeld bij enkele ICT-projecten. Vooralsnog zal dit echter niet worden voorgeschreven.

Illiquid Assets Back-up Faciliteit

De IABF is één van de kredietcrisismaatregelen. Begin 2009 hebben de Staat en ING Groep N.V. (ING) overeenstemming bereikt over een back-up faciliteit (IABF) die betrekking heeft op de gesecuritiseerde Amerikaanse hypothekenportefeuille van ING (de Alt-A portefeuille). De transactie bestaat uit zeven kasstromen (figuur 1).

In de transactie was initieel sprake van vier kasstromen (Kamerstukken II 2008/2009, 31 371, nr. 95). De Staat heeft 80% van het risico op de Alt-A portefeuille overgenomen en ontvangt van ING 80% van alle kasstromen die binnenkomen op de portefeuille. Deze kasstromen betreffen hoofdsommen en rente. Daarnaast ontvangt de Staat een garantiefee. De Staat betaalt een funding fee en een management fee aan ING. De funding fee is een periodieke betaling van aflossing en rente op een lening van ING aan de Staat.

Later zijn twee extra betalingen van ING aan de Staat overeengekomen (Kamerstukken II 2009/2010, 31 371, nr. 273). Die betalingen komen overeen met een verlaging van de rentecomponent van de funding fee met 0,5 procentpunt en een verhoging van de garantiefee met 0,826 procentpunt.

De zevende kasstroom (verhandelbaarheidsfee in figuur 1) is gevolg van afspraken die zijn gemaakt tussen ING en de Staat voor het loskoppelen van de IABF van ING Direct US in verband met de verkoop van ING Direct US (Kamerstukken II 2010/2011, 31 371, nr. 362). Eind 2012 is de structuur van de IABF verder aangepast om ook de overige ING US entiteiten los te koppelen van de IABF.

In 2013 is overeenstemming bereikt over de beëindiging van de IABF. De beëindiging zal plaatsvinden door de Alt-A portefeuille te verkopen. De opbrengsten zullen worden gebruikt om de lening van ING aan de Staat af te lossen (Kamerstukken II 2013/2014, 31 371, nr. 377).

Meetbare gegevens

Het uiteindelijke resultaat op de transactie zal pas na afloop bekend zijn. Contractueel is dit na ca. 40 jaar, of eerder als de Alt-A portefeuille volledig is verkocht en de lening volledig is afgelost. In december 2013 heeft een eerste veiling van een deel van de Alt-A portefeuille plaatsgevonden. In 2014 is de rest van de portefeuille verkocht en de lening van ING aan de Staat volledig afgelost. Het uiteindelijke resultaat op de IABF was ten tijde van schrijven van dit jaarverslag reeds bekend en bedroeg ca. € 1,4 mld. Dit is inclusief € 0,4 mld. die is ontvangen van ING ter compensatie van de toekomstige garantiefees (Kamerstukken II 2013/2014, 31 371, nr. 380).

Dit jaarverslag blikt echter terug op 2013 en laat daarom met behulp van kerncijfers de ontwikkeling van de gerealiseerde resultaten zien. In tabel 1 zijn de omvang van de zeven kasstromen uit de transactie in 2012 en 2013 weergegeven.

Tabel 1: kasstromen 2011, 2012 en 2013 (in € mln.)

	2011	2012	2013
Funding fee	3.242	2.644	4.808
Management fee	39	33	26
Incidentele uitgave			19
Totaal uitgaven	3.281	2.678	4.853
Portefeuilleontvangsten	3.012	2.434	4.275
Garantie fee	85	73	58
Additionele garantie fee	128	110	87
Additionele fee	55	46	35
Verhandelbaarheidsfee		15	18
Incidentele ontvangst			379
Totaal ontvangsten	3.281	2.678	4.853
Saldo	0	0	0

Het kasstromenoverzicht laat zien dat elke US dollar (in de tabel zijn dollars omgerekend naar euro’s) die uit de portefeuille of als fee is binnengekomen in 2012 en 2013 ook weer is terugbetaald aan ING. Ten opzichte van 2012 zijn er in 2013 twee extra kasstromen. Het betreft hier een incidentele uitgave (€ 19 mln.) en een incidentele ontvangst (€ 379 mln.) die zijn afgesproken tussen ING en Staat met betrekking tot de beëindiging van de IABF32. Het bedrag van € 379 mln. is opgebouwd uit drie componenten. De eerste component is een zogenaamde claw-back fee die volgens de IABF overeenkomst bij een eventuele exit moet worden afgerekend (€ 93 mln.). De tweede component betreft de contante waarde van de aanpassing in de garantiefee die in 2009 door de Europese Commissie is opgelegd (€ 193 mln.). De derde component is een compensatie voor het mislopen van toekomstige garantiefees door de Staat (€ 94 mln.). Tegenover de bijdrage van ING staat de incidentele uitgave. Dit is een verrekening van door ING vooruitbetaalde fees over de periode na afwikkeling van de IABF (€ 19 mln.). Netto is er sprake van een bijdrage van ING aan de Staat van € 360 mln. Deze bijdrage is volledig gebruikt om de lening van ING af te lossen. Dat komt tot uitdrukking in de funding fee.

Door (vervroegde) aflossingen en afboekingen (verliezen) en verkopen in december 2013 is de omvang van de RMBS portefeuille in 2013 teruggelopen met ca. € 6,4 mld. van € 11,0 mld. tot € 4,6 mld. De dollars die zijn binnengekomen zijn gebruikt om (versneld) te voldoen aan de verplichting aan ING. Als gevolg daarvan is de gegarandeerde waarde in 2013 teruggelopen met ca. € 4,9 mld. van € 7,5 mld. tot € 2,6 mld. per ultimo 2013. De cijfers en de voor omrekening van dollars naar euro gebruikte wisselkoersen zijn terug te vinden in tabel 2.

Tabel 2: balans ultimo 2011, 2012 en 2013 (in € mln.)

Omschrijving	Balans per 31-12-2011	Balans per 31-12-2012	Balans per 31-12-2013
Activa
RMBS portefeuille	13.751	11.004	4.623
Kas ($-rekening)	0	0	0
Te ontvangen RMBS hoofdsom	183	136	63
Te ontvangen RMBS interest	39	29	15
Te ontvangen additionele fee	4	3	0
Te ontvangen verhandelbaarheidsfee		2	0
Resultaat		118	1.377
Totaal activa	13.976	11.291	6.079
Passiva
Guaranteed Value (GV)	10.055	7.496	2.644
Buffer in de transactie	3.695	3.626	3.356
Te betalen GV	209	159	78
Te betalen funding fee	17	11	1
Totaal passiva	13.976	11.291	6.079
Eurodollar koers	1,2939	1,3194	1,3791

In tabel 2 staan ook nog enkele posten vermeld die reeds zijn verwerkt in de resultaten voor 2013, maar per 31-12-2013 nog niet zijn ontvangen van ING of nog niet zijn betaald aan ING.

Balans en relatie met de saldibalans

De saldibalans in bijlage C van het jaarverslag vermeldt de resterende betalingsverplichting uit hoofde van de IABF per ultimo 2013. Deze verplichting (€ 2,7 mld.) is opgebouwd uit de gegarandeerde waarde ultimo 2013 (€ 2,6 mld.) plus een verplichting van de Staat aan ING die begin 2014 is voldaan, maar betrekking heeft op december 2013 (€ 0,1 mld.). De verplichting luidt in US dollar en wordt omgerekend naar euro met de in de tabel 2 vermelde eurodollar koers.

De saldibalans in bijlage C vermeldt ook de omvang van de Alt-A portefeuille die tegenover de verplichting staat. De omvang van de Alt-A portefeuille luidt in US dollar en wordt omgerekend naar euro met de in de tabel vermelde eurodollar koers. De nominale omvang van dat deel van de Alt-A portefeuille waarvoor de Staat risico’s heeft overgenomen bedroeg € 4,6 mld. per ultimo 2013. Het op de saldibalans vermelde bedrag (€ 4,7 mld.) omvat daarnaast een deel van de portefeuille-ontvangsten die in december 2013 door ING zijn ontvangen, maar pas in januari 2014 zijn betaald aan de Staat (€ 0,1 mld.).

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Optimaal financieel resultaat bij de realisatie van publieke doelen bij investeren in en verwerven, afstoten en beheren van de financiële en materiële activa van de Staat					Realisatie	Vastgestelde begroting1.	Verschil
	2009	2010	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	58.803.151	– 27.770.244	1.027.232	68.581	13.595.835	336.637	13.259.198
Waarvan betalingsverplichting:
Verwerving vermogenstitels	429.667	0	0	0	0	0	0
Verplichting kapitaalstorting Tennet	0	0	600.000	0	0	0	0
Verplichting kapitaalconversie Fortis	1.350.000	0	0	0	0	0	0
Verplichting Tweede herkapitalisatie ABN AMRO	2.600.000	1.031.000	0	0	0	0	0
Verplichting Superdividend NS naar Prorail	0	1.400.000	0	0	0	0	0
Meerjarenverplichting aan ING	19.818.996	1.618.794	461.193	67.858	– 79.228	322.000	– 401.228
Overbruggingskrediet SNS					1.100.000	0	1.100.000
Kapitaalinjectie SNS					2.200.000	0	2.200.000
Kapitaalinjectie Propertize					500.000	0	500.000
Waarvan garantieverplichting:
Regeling BF	– 11.081	– 6.390	– 8.322	– 1.600	– 387	0	– 387
Voorwaardelijke verplichting Capital Relief Instrument	32.611.091	– 32.611.091	0	0	0	0	0
Garantie Counter Indemnity	0	950.000	0	0	0	0	0
Garanties en vrijwaringen	1.060.447	– 167.198	– 49.092	– 13.000	– 13.025	0	– 13.025
Garantie DNB winstafdracht					5.700.000	0	5.700.000
Garantie SNS Propertize					4.166.410	0	4.166.410
Waarvan overige verplichtingen	944.031	14.641	23.453	15.323	22.065	14.637	7.428
Uitgaven	9.282.251	6.833.292	3.599.367	2.993.758	8.674.220	1.994.237	6.679.983
Vermogensverschaffing
Kapitaalstorting Tennet			300.000	300.000	0	0	0
Uitkering superdividend NS	0	1.400.000	0	0	0	0	0
Tweede herkapitalisatie ABN AMRO		928.000	0	0	0	0	0
Kapitaalstorting couponbetaling MCN		103.000	0	0	0	0	0
Verwerving vermogenstitels	429.667	0	0	0	0	0	0
Kapitaalconversie Fortis	1.350.000	0	0	0	0	0	0
Kapitaalinjectie SNS REAAL					2.200.000	0	2.200.000
Kapitaalinjectie Propertize					500.000	0	500.000
Bekostiging
PPS	324	6	0	0	0	0	0
Bijdrage aan RWT
NLFI (voorheen STAK)				5.250	5.250	5.019	231
Lening
Management Fee IABF	58.754	46.592	38.756	33.206	26.457	31.000	– 4.543
Funding Fee IABF	3.903.293	4.345.040	3.242.213	2.644.371	4.807.961	1.948.000	2.859.961
Incidentele uitgaven IABF					18.960	0	18.960
Mandatory Convertible Note	2.600.000	0	0	0	0	0	0
Overbruggingskrediet SNS					1.100.000	0	1.100.000
Garantie
Regeling BF	13.918	0	0	0	6	600	– 594
Dotatie begrotingsreserve TenneT		1.644	4.800	4.800	4.800	4.800	0
Uitbetalingen garanties en vrijwaringen					575	0	575
Opdrachten
Afkoop bijdrage exploitatiebijdrage Westerscheldetunnel	881.464	0	0	0	0	0	0
Uitvoeringskosten tijdelijke regeling tankstations	24	0	0	0	0	0	0
Uitvoeringskosten staatsdeelnemingen	44.807	9.011	13.598	6.131	10.211	4.818	5.393
Ontvangsten	16.130.388	7.970.200	9.925.613	5.131.796	9.603.301	5.027.343	4.575.958
Vermogensonttrekking
Havenbedrijf Rotterdam Rijksbijdrage Landwinning	0	0	0	0	295.482	0	295.482
Opbrengst onttrekking vermogenstitels	1.400.000	154.600	9.000	12.441	0	0	0
Dividend staatsdeelnemingen	537.238	617.686	423.226	312.510	606.876	259.322	347.554
Winstuitkering DNB	1.279.950	1.658.738	544.278	749.494	1.974.773	1.139.366	835.407
waarvan SMP-Griekenland					163.852	278.000	– 114.148
waarvan investeringsportefeuille DNB					43.882	73.000	– 29.118
Afdracht Holland Casino	– 11.952	9.839	0	0	0	0	0
Afdrachten Staatsloterij	94.787	108.395	102.423	100.000	82.910	96.000	– 13.090
Opbrengst verkoop vermogenstitels	1.320.924	355	150	38	131.965	0	131.965
Dividend Financiële instellingen	0	6.410	216.244	121.302	488.400	394.000	94.400
Bijdrage aan RWT
NLFI (voorheen STAK)				2.419	4.134	4.300	– 166
Leningen
Portefeuille ontvangsten IABF	3.819.253	4.058.123	3.012.250	2.433.653	4.275.292	1.749.000	2.526.292
Garantie Fee IABF	129.260	102.502	85.262	73.054	58.205	67.000	– 8.795
Additionele fee IABF	13.535	77.068	55.409	46.350	35.319	43.000	– 7.681
Additionele garantie fee IABF	0	153.939	128.048	109.713	87.413	101.000	– 13.587
Verhandelbaarheidsfee IABF	0	0	0	14.807	17.659	19.000	– 1.341
Afkoop garantiefee IABF					0	0	0
Incidentele ontvangst IABF					379.490	0	379.490
Rente en aflossing div. leningen	71.014	67.007	62.999	0	0	0	0
Aflossing kapitaalversterking ING, Aegon en SNS Reaal	6.185.000	500.000	3.500.000	750.000	750.000	750.000	0
Couponbetaling en/of boetebetaling kapitaalversterking ING, Aegon en SNS Reaal	1.250.845	154.715	1.750.472	375.000	375.000	375.000	0
Renteontvangsten Mandatory Convertible Note	0	103.000	0	0	0	0	0
Renteontvangsten SNS krediet					6.898	0	6.898
Garantie
Regeling BF	548	258	658	210	278	0	278
Premie-ontvangsten garantie TenneT		1.644	4.800	4.800	4.800	4.800	0
Premie-inkomsten Capital Relief Instrument	28.214	165.482	0	0	0	0	0
Premie-inkomsten Counter Indemnity	0	25.555	25.555	25.555	25.555	25.555	0
Opdrachten
Terug te vorderen uitvoeringskosten staatsdeelnemingen	11.772	4.884	4.839	450	2.852	0	2.852

E: Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Meerjarenverplichting IABF (– € 401,2 mln.)

In 2009 is de Staat een Illiquid Assets Back-up Facility overeengekomen met ING. Als gevolg daarvan is er voor de Staat een meerjaren betalingsverplichting aan ING ontstaan. Deze verplichting is in 2013 toegenomen door de verplichting tot het betalen van een management fee en rentevergoeding over 2013. De verplichting is verder toegenomen door de incidentele uitgave voor de afwikkeling van de fees in relatie tot beëindiging van de IABF. Tegenover de toename staat een afname door de appreciatie van de euro ten opzichte van de dollar in 2013. Per saldo is sprake van een afname in 2013. De totale betalingsverplichting aan ING is ultimo 2013 afgenomen tot ongeveer € 2,7 mld. (zie saldibalans).

Kapitaalinjectie SNS REAAL (+ € 2,2 mld.), overbruggingskrediet SNS (+ € 1,1 mld.) kapitaalinjectie Propertize (+ € 500 mln.)

Zie toelichting bij de uitgaven.

Garanties en vrijwaringen Connexxion (– € 13,6 mln.)

Met de verkoop van de resterende 33,3% van de aandelen in Connexxion is de nog resterende vrijwaring komen te vervallen.

Garantie DNB winstafdracht (+ € 5,7 mld.)

Als gevolg van diverse maatregelen waartoe de Europese Centrale Bank (ECB) de afgelopen periode heeft besloten om het functioneren van de Eurozone te stabiliseren, zijn de zogenaamde crisisgerelateerde (financiële) risico’s in de balans van nationale centrale banken in de Eurozone, en dus ook van DNB (verder) opgelopen. DNB is met het Ministerie van Financiën in overleg getreden voor een passende oplossing. Verschillende mogelijkheden zijn besproken, waaronder die van de vorming van een voorziening. Binnen het Europees Stelsel van Centrale Banken (ESCB) is namelijk besloten om het nationale centrale banken mogelijk te maken een voorziening te treffen voor crisisgerelateerde risico’s. Een voorziening voor deze risico’s of een vergroting van de reserves van DNB leidt tot een evenredige verlaging van de winstafdracht van DNB aan de Staat (aandeelhouder). Een aan DNB te verstrekken garantie op zogenaamde crisisgerelateerde activa, is een volwaardig alternatief voor een dergelijke voorziening waartoe in samenspraak is gekomen.

Garantie SNS Propertize (+ € 4,2 mld.)

De Staat garandeert de door Propertize aangetrokken schuld. In de Kamerbrief van 5 februari 2014 is gemeld dat de maximale omvang van deze garantie € 4.055 mln. is. Dit betreft het nominale bedrag exclusief verschuldigde rente. De totale garantie inclusief verschuldigde rente komt daarmee uit op € 4.166 mln.

Uitgaven

Kapitaalinjectie SNS REAAL (+ € 2,2 mld.) en kapitaalinjectie Propertize (+ € 500 mln.)

Op 1 februari 2013 is SNS REAAL genationaliseerd. De hiermee betrokken kapitaalinjectie en het benodigde overbruggingskrediet aan SNS REAAL waren uiteraard niet reeds begroot. In SNS Bank en SNS Reaal (de holding) werd respectievelijk € 1,9 mld. en € 0,3 mld. aan kapitaal geïnjecteerd, van deze laatste kapitaalinjectie is € 0,25 mld. beschikbaar gesteld aan REAAL (verzekeraar). Propertize is einde 2013 afgesplitst van SNS Bank en de rest van SNS REAAL. Direct na de afsplitsing heeft de Staat in Propertize de reeds bij nationalisatie aangekondigde kapitaalinjectie van € 500 mln. gedaan. Hiervan is € 400 mln. door Propertize gebruikt om haar schuld aan SNS Bank te verkleinen.

Management fee (– € 4,5 mln.)

De omvang van de management fee is in 2013 lager dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt door twee factoren. In de eerste plaats was de omvang van de Alt-A portefeuille waarover de fee is berekend lager dan geraamd. In de tweede plaats is de realisatie lager dan geraamd door appreciatie van de euro ten opzichte van de dollar.

Funding fee (+ € 2,9 mld.)

De funding fee is hoger dan geraamd. Dit is gevolg van de verkoop van een deel van de Alt-A portefeuille in december 2013 en afwikkeling van de fees in relatie tot beëindiging van de IABF (zie toelichting bij portefeuille ontvangsten) en doordat elke dollar die binnenkomt, gebruikt wordt om de lening aan ING af te lossen.

Incidentele uitgave (+ € 19,0 mln.)

In 2013 is overeenstemming bereikt over de beëindiging van de IABF. Onderdeel van deze overeenstemming zijn afspraken over de afwikkeling van fees. De incidentele uitgave is gevolg van deze afspraken. In de begroting voor 2013 was nog geen rekening gehouden met deze incidentele uitgave.

Overbruggingskrediet SNS (+ € 1,1 mld.)

Op 1 februari 2013 is SNS REAAL genationaliseerd. De hiermee betrokken kapitaalinjectie en het benodigde overbruggingskrediet aan SNS REAAL waren uiteraard niet reeds begroot.

Uitvoeringskosten staatsdeelnemingen (+ € 5,4 mln.)

De uitvoeringskosten gelieerd aan het beheer van de staatsdeelnemingen zijn aanzienlijk hoger uitgevallen dan geraamd. De belangrijkste oorzaak is de nationalisatie van SNS REAAL en de daarmee gepaard gaande extra inhuur van extern advies.

Ontvangsten

Havenbedrijf Rotterdam Rijksbijdrage Landwinning (+ € 295,4 mln.)

Het Havenbedrijf Rotterdam heeft een deel van de bijdrage die Financiën zou krijgen in ruil voor de Rijksbijdrage aan Maasvlakte 2 vervroegd teruggestort in 2013.

Dividend staatsdeelnemingen (+ € 347,6 mln.)

In 2013 is het dividend van een aantal deelnemingen meegevallen en van een aantal deelnemingen tegengevallen. De meevallers hebben zich voorgedaan bij BNG, FMO, Gasunie, Tennet en UCN. Terwijl de kleine tegenvallers zich hebben voorgedaan bij KLM en NS.

Winstuitkering DNB (+ € 835,4 mln.)

Met DNB zijn afspraken gemaakt over de winstafdracht en is een garantie verstrekt (zie ook de verplichtingen). Mede door deze afspraak is er een hoger dan geraamde winstafdracht in 2013 van € 835,4 mln. De inkomsten uit het Griekse deel van SMP en de investeringsportefeuille DNB dragen in 2013 voor € 207,6 mln. bij aan de winstuitkering.

Afdracht Staatsloterij (– € 13,1 mln.)

De winstgevendheid van SENS staat onder druk. De verwachting is dat SENS de komende jaren minder winst zal maken.

Opbrengst verkoop vermogenstitels (+ € 132,0 mln.)

De Staat heeft in 2013 de resterende 33,3% van haar aandelen Connexxion verkocht.

Dividend financiële instellingen (+ € 94,4 mln.)

ABN AMRO en ASR hebben beide in 2013 meer dividend afgedragen dan verwacht. Dit heeft geresulteerd in een meevaller van € 94,4 mln.

Portefeuille ontvangsten (+ € 2,5 mld.)

De ontvangsten uit de portefeuille zijn in 2013 hoger dan geraamd door de opbrengsten als gevolg van verkoop van een deel van de portefeuille in december 2013 (ca. € 2,4 mld.). Daarnaast waren de gerealiseerde verliezen in 2013 lager dan de verliezen waarmee in de raming voor 2013 rekening was gehouden (ca. € 0,2 mld.). Tot slot is er sprake van een tegengesteld effect als gevolg van appreciatie van de euro ten opzicht van de dollar in 2013 (ca. – € 0,1 mld.).

Garantie fee (– € 8,8 mln.) en additionele garantie fee (– € 13,6 mln.)

De omvang van de management fee, garantie fee en aanvullende garantie fee zijn in 2013 allen lager dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt door twee factoren. In de eerste plaats was de omvang van de Alt-A portefeuille waarover de fee is berekend lager dan geraamd. In de tweede plaats is de realisatie lager dan geraamd door appreciatie van de euro ten opzichte van de dollar.

Additionele fee (– € 7,7 mln.) en verhandelbaarheidsfee (– € 1,3 mln.)

De additionele fee en de verhandelbaarheidsfee zijn beiden lager dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt door twee factoren. In de eerste plaats was de omvang van de resterende verplichting van de Staat aan ING waarover de fee is berekend lager dan geraamd. In de tweede plaats is de realisatie lager dan geraamd door appreciatie van de euro ten opzichte van de dollar.

Incidentele ontvangst (+ € 379,5 mln.)

In 2013 is overeenstemming bereikt over de beëindiging van de IABF. Onderdeel van deze overeenstemming zijn afspraken over de afwikkeling van fees. De incidentele ontvangst is gevolg van deze afspraken. In de begroting voor 2013 was nog geen rekening gehouden met deze incidentele ontvangst.

Renteontvangsten SNS krediet (+ € 6,9 mln.)

Deze ontvangst betreft de renteontvangsten op het aan SNS verstrekte krediet.

Terug te vorderen uitvoeringskosten staatsdeelnemingen (+ € 2,9 mln.)

Er is € 2,9 mln. doorbelast aan de onder beheer staande financiële instellingen.

4.4 Internationale Financiële Betrekkingen

A: Algemene doelstelling

Een bijdrage leveren aan een financieel gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling.

B: Rol en verantwoordelijkheid

De Nederlandse economie wordt door zijn openheid en relatief beperkte grootte sterk beïnvloed door internationale financieel-economische ontwikkelingen zoals de schuldencrisis. Verreweg het grootste deel van de Nederlandse export en import gaat naar of komt uit andere Europese landen. Een sterke Europese economie heeft daarmee een directe weerslag op de Nederlandse economie. Mede om die reden is Nederland gebaat bij een gezonde financieel economische ontwikkeling en een stabiele budgettaire en monetaire ontwikkeling in de Europese Unie en haar lidstaten, waarbij ook de financiële stabiliteit binnen de eurozone gewaarborgd is. De Minister van Financiën speelt in Nederland en in Europa door het voorzitterschap van de Eurogroep op dit gebied een regisserende rol en maakt daarbij gebruik van een aantal instrumenten.

Ten behoeve van de bevordering van financiële stabiliteit in de toekomst neemt de Minister actief deel aan internationaal toezicht ter bevordering van de begrotingsdiscipline van lidstaten van de EU en een stabiele macro-economische omgeving in de EMU. Hieronder valt ook de economische beleidscoördinatie in de EU en de EMU, zoals door een nieuw verdrag voor begrotingsdiscipline tussen lidstaten van de EU en een procedure voor macro-economische onevenwichtigheden. Verder neemt de Minister van Financiën besluiten over het Nederlandse oordeel over aanvragen voor het Exchange Rate Mechanism (ERM-II) en voor euro-invoering, en draagt de Minister van Financiën het Nederlandse standpunt over de EU begroting en het Meerjarig Financieel Kader (MFK) van de EU uit.

De Minister van Financiën draagt bij aan het beheer van stabilisatiemechanismen zoals het EFSF en het ESM ten behoeve van het bewaken van de financiële stabiliteit, ook in financieel-economisch moeilijke tijden. Dit doet de Minister door actief deel te nemen aan Europese overleggen zoals de Eurogroep en Ecofin en door een intensieve lobby bij Europese partners. De Minister van Financiën is sinds januari 2013 voorzitter van de Eurogroep en daarmee ook voorzitter van de Board of Governors van het ESM.

Internationale financiële instellingen beïnvloeden internationale financieel-economische ontwikkelingen, bijvoorbeeld door financieel-economische beleidstoezicht, en door de rol als financieel vangnet in geval van een crisis. Goed beleid van deze instellingen draagt daarom bij aan een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling en de ontwikkeling van lage- en middeninkomenslanden. De Minister draagt hieraan bij door toezicht te houden op de uitvoering van de taken van de Internationale Financiële Instellingen (IFI’s) en hun financiële soliditeit. Daarnaast levert de inbreng van de Minister bij discussies in internationale fora zoals de Ecofin, Eurogroep, Working Party 3 (van de OESO) en discussies bij het Internationaal Monetair Fonds, de Wereldbank en andere IFI’s een bijdrage aan de beïnvloeding van de internationale beleidsdiscussie en beleidsrespons.

C: Beleidsconclusies

In internationaal verband zijn maatregelen getroffen om de wereld-economie minder gevoelig te maken voor financieel economische crisissen en te zorgen dat de gevolgen, mocht een dergelijke crisis toch plaatsvinden, zo beperkt mogelijk blijven. Hierbij is het versterken van de rol van de Internationale Financiële Instellingen bij crisispreventie en het vormen van een vangnet voor landen die in ernstige problemen dreigen te raken voortgezet. De Minister van Financiën heeft hier voor Nederland als bewaker van de financiële belangen van de Nederlandse overheid en burger een centrale rol in.

Op Europees vlak was er in 2013 wederom substantiële aandacht voor het verdere herstel van de financiële stabiliteit van de eurozone. De Europese schuldencrisis heeft aanleiding gegeven tot wijziging en uitbreiding van afspraken omtrent economische beleidscoördinatie (o.a. versterkt Stabiliteits- en Groeipact). De Minister van Financiën zit de Eurogroep vergadering voor alsmede de ESM Board of Governors vergaderingen. De Staatssecretaris van Financiën neemt namens Nederland deel aan discussies en besluitvorming op ministerieel niveau in Eurogroep verband over deze onderwerpen. De Minister van Financiën neemt namens Nederland deel aan de discussies in Ecofin-verband. De Staatssecretaris van Financiën schuift aan in de Ecofin Raad als het fiscale onderwerpen betreft.

Als sluitstuk van versterkte economische beleidscoördinatie in de Eurozone verstrekt het ESM, onder strikte beleidscondities en waar mogelijk in samenwerking met het IMF, financiële steun aan landen in nood. Het ESM is sinds oktober 2012 het voornaamste noodfonds. Sinds juli 2013 kunnen het EFSM en EFSF geen nieuwe programma’s meer aangaan. Deze tijdelijke noodfondsen verstrekken nog wel de reeds aangegane en toegezegde leningen van Griekenland, Portugal en Ierland. Het EFSF en EFSM blijven bestaan totdat de laatste leningen zijn afgelost.

Het EFSF en EFSM hebben in 2013 financiële steun verstrekt aan Ierland, Portugal en Griekenland (voor Griekenland gaat het alleen om EFSF steun). Het ESM heeft in 2013 financiële steun verstrekt aan Spanje en Cyprus. Op 25 maart 2013 bereikte de Eurogroep een akkoord over een leningenprogramma voor Cyprus. Het leningenpakket bedraagt in totaal maximaal € 10 mld., waarvan circa € 9 mld. afkomstig is van het ESM en circa € 1 mld. van het IMF. In 2013 heeft het ESM € 4,6 mld. uitgekeerd aan Cyprus. Spanje en Ierland kondigden tijdens de Eurogroep van 14 november 2013 aan het leningenprogramma te zullen verlaten en geen vervolgprogramma aan te vragen. Ierland en Spanje hebben inmiddels het leningenprogramma succesvol verlaten.

Tezamen met de Minister president en de Minister van Buitenlandse Zaken, heeft de Minister van Financiën zich in 2013 ingezet voor een voor Nederland gunstige afronding van de onderhandelingen over het Meerjarig Financieel Kader 2014–202033. Tijdens de Europese Raad van 7 en 8 februari 2013 is hierover een akkoord bereikt. Nederland heeft daarin wederom een korting op de afdrachten weten te bedingen van ruim € 1 mld. per jaar. Daarnaast heeft de inzet van Nederland met een groep van gelijkgezinde lidstaten ertoe geleid dat het uitgavenplafond met 4% reëel is gedaald ten opzichte van de periode 2007–2013. Ten opzichte van ongewijzigd beleid is er zelfs sprake van een daling met 9% reëel34. Hiermee is de doelstelling van het kabinet Rutte II, te weten een substantiële afdrachtenvermindering, gerealiseerd. Mede dankzij dit akkoord hebben de begrotingsonderhandelingen over de ontwerpbegroting voor 2014 er ook toe geleid dat deze ruim 6% onder het niveau van de begroting 2013 ligt35. Desalniettemin heeft Nederland samen met Denemarken, Zweden en het Verenigd Koninkrijk tegen deze begroting gestemd vanwege de beperkte ruimte voor betalingen onder het betalingenplafond. Het akkoord bevat echter duidelijk positieve elementen waar de Nederlandse druk aan heeft bijgedragen. Naast de verlaging van de begroting is voorkomen dat flexibiliteitsinstrumenten buiten het betalingenplafond werden ingezet om zo extra wensen van het Europees Parlement te financieren. Ondanks de inzet van de Minister van Financiën, heeft Nederland niet kunnen voorkomen dat er in 2013 ook forse aanvullende begrotingen zijn aangenomen. Dit is mede te wijten aan het feit dat het Europees Parlement een aanvullende begroting van € 11,2 mld. voorwaardelijk had gesteld aan een akkoord over het Meerjarig Financieel Kader. Mede onder druk van Nederland is voor de volgende aanvullende begroting van € 0,4 mld. wel een andere oplossing gevonden36. Deze is deels via herschikking binnen de begroting 2013 opgevangen en deels binnen de begroting 2014.

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 4 Internationale financiële betrekkingen
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Een bijdrage leveren aan een financieel gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling.					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2009	2010	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	16.632.437	40.452.217	91.240.416	38.336.697	– 49.193.450	434.005	– 49.627.455
Waarvan betalingsverplichtingen	2.764	4.708.053	730.004	3.585.959	139.000	320.560	– 181.560
EIB				448.222	0	0	0
Lening Griekenland				– 1.505.643	0	0	0
Kapitaal ESM				4.573.600	0	0	0
Waarvan garantieverplichtingen:	16.629.673	35.744.164	90.510.412	34.750.738	– 49.332.450	113.445	– 49.445.895
Deelneming multilaterale ontwikkelingsbanken en -fondsen	2.739.375	277.118	304.524	120.110	26.588	0	26.588
DNB: IMF en BIS	13.473.298	5.416.546	18.518.207	– 825.772	– 1.140.268	113.445	– 1.253.713
EU betalingssteun	417.000	1.232.500	– 102.500	5.000	– 35.000	0	– 35.000
EFSM		2.946.000	– 120.000	6.000	– 42.000	0	– 42.000
EFSF		25.872.000	71.910.181	0	– 48.141.770	0	– 48.141.770
ESM				35.445.400	0	0	0
Uitgaven	95.370	1.304.504	2.284.106	2.005.213	2.599.623	2.449.757	149.866
Deelneming aan internationale instellingen
Multilaterale ontwikkelingsbanken en -fondsen	95.370	55.897	337.276	158.227	631.183	481.276	149.907
EFSF		1.054	571	0	0	0	0
ESM				1.829.440	1.829.440	1.829.440	0
Bijdrage uit inkomen Griekse obligaties
Lening Griekenland		1.247.553	1.946.259	4.546	0	0	0
Uitkering rente aan Griekenland				13.000	139.000	139.041	– 41
Ontvangsten	12.338	39.495	127.715	50.131	34.336	32.394	1.942
Deelneming aan internationale instellingen
Ontvangsten IFI's	12.338	9.611	13.081	9.454	8.630	8.480	150
Lening
Rente en Service fee ontvangsten lening Griekenland		29.884	114.634	40.677	25.706	23.914	1.792

E: Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Multilaterale Ontwikkelingsbanken en fondsen (+ € 26,6 mln.)

De aanpassing van de verplichtingen wordt voornamelijk veroorzaakt door wisselkoersbijstellingen van garanties aan de Wereldbank.

DNB: IMF en BIS (– € 1.140,3 mln. en – € 113,4 mln.)

De mutatie voor de garantie aan DNB bestaat uit twee delen: een negatieve bijstelling van € 1.140,3 mln. in verband met wisselkoerseffecten en een afboeking van € 113,5 mln. met betrekking tot de garantie BIS omdat deze niet is geëffectueerd

EU-betalingsbalanssteun (– € 35 mln.)

Naar aanleiding van een verandering in het Nederlandse aandeel in de EU-begroting is de bestaande garantieverplichting bijgesteld.

EFSM (– € 42, 0 mln.)

Naar aanleiding van een verandering in het Nederlandse aandeel in de EU-begroting is de bestaande garantieverplichting bijgesteld

EFSF (– € 48,1 mld.)

Het tijdelijke noodfonds EFSF gaat sinds juli 2013 geen nieuwe leningenprogramma’s meer aan. Hierop is besloten om het garantieplafond neerwaarts bij te stellen tot de benodigde geraamde garanties aan het EFSF voor de huidige programma’s van Ierland, Portugal en Griekenland en de benodigde geraamde garantie voor het aanhouden van de kasreserve van het EFSF.

Uitgaven

Deelneming multilaterale ontwikkelingsbanken en -fondsen (+ € 149,9 mln.)

Binnen de betalingen van IDA 16 (Internationale Development Association) vindt een kasschuif plaats. In 2013 wordt € 150,0 mln. meer uitgegeven. Hiertegenover staan lagere uitgaven in 2014. Het totaal van de aangegane verplichting voor IDA 16 blijft gelijk.

Ontvangsten

Rente Griekenland (+ € 1,8 mln.).

Door een hogere rente dan de geraamde CPB-rekenrente zijn de ontvangsten op de Griekse lening hoger uitgevallen.

4.5 Exportkredietverzekeringen, -garanties en investeringsverzekeringen37

A: Algemene doelstelling

Het bieden van mogelijkheden voor verzekering van betalingsrisico’s die zijn verbonden aan export en investeringen in het buitenland, in aanvulling op de markt, en het creëren en handhaven van een internationaal gelijkwaardig speelveld voor bedrijven op het terrein van de exportkredietverzekeringsfaciliteit.

B: Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Financiën heeft de rol van regisseur van de uitvoering van de exportkredietverzekeringsfaciliteit. De Minister stelt de randvoorwaarden vast waaronder de uitvoerder van de faciliteit verzekeringen mag afgeven. Sinds de stelselwijziging die op 1 januari 2010 in werking is getreden, treedt de Staat op als verzekeraar en voert Atradius Dutch State Business N.V. de EKV-faciliteit uit, op naam en voor rekening en risico van de Staat. De Minister van Financiën is budgetverantwoordelijk. De Minister van Financiën is, samen met de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, beleidsverantwoordelijk voor het verstrekken van de verzekeringen.

Op basis van de Kaderwet financiële verstrekkingen Financiën biedt de Nederlandse Staat, ter aanvulling op de private markt, faciliteiten aan waarmee Nederlandse ondernemers en hun financiers betalingsrisico’s kunnen afdekken bij de Staat. Met de verschillende producten beschikbaar binnen de exportkrediet- en investeringsverzekeringen (de EKV-faciliteit) kunnen Nederlandse bedrijven meer grote en op (middel)lange termijn gefinancierde exportorders verwerven, hetgeen een positief effect heeft op de werkgelegenheid.

De randvoorwaarden voor de afgifte van verzekeringen kunnen ieder moment worden aangepast zodat onverantwoord grote risico’s worden vermeden. Het risicoprofiel van de bestaande EKV-portefeuille en van nieuwe aanvragen wordt daarom nauwlettend gevolgd door het Ministerie van Financiën door middel van een uitgebreid risicokader.

Om zo veel mogelijk te voorkomen dat de Staat risico’s in verzekering neemt die door de markt kunnen worden gedekt, is de risicodracht opgezet. In de risicodracht staat vermeld op welke risico’s (landen, looptijd en omvang) de Staat potentieel dekking aanbiedt. Voor de overige risico’s gaat de Staat er in principe vanuit dat deze door de markt zelf in dekking kunnen worden genomen. De risicodracht wordt periodiek aangepast na overleg met de uitvoerder van de faciliteit of indien reacties van marktpartijen hiertoe aanleiding geven.

De Minister heeft een stimulerende rol ten aanzien van het bevorderen van een gelijkwaardig speelveld op het gebied van de exportondersteunende maatregelen. Om Nederlandse exporteurs en hun financiers internationaal onder gelijke voorwaarden te kunnen laten concurreren, wordt door Nederland in internationaal verband overlegd over de exportondersteunende maatregelen. Zo worden in OESO- en EU-verband afspraken gemaakt over de voorwaarden waaronder exportkredietverzekeringen mogen worden verstrekt, zoals kostendekkendheid, minimum premies, maximale looptijden, het gebruik van ontwikkelingshulpgelden, maatschappelijk verantwoord ondernemen en verantwoord leenbeleid. De OESO voert een actieve dialoog met de opkomende economieën die geen deel uitmaken van de OESO om mogelijke verstoringen van het speelveld zoveel mogelijk te beperken.

In 2013 is gekozen voor een aanpassing in de prestatie-indicatoren om een beter inzicht te geven in de mate waarin het beleid in het kader van de doelstelling effect heeft. Dit wordt verder toegelicht onder meetbare gegevens bij onderdeel E: Toelichting op de instrumenten.

C: Beleidsconclusies

De exportkredietverzekeringsfaciliteit bestond in 2013 uit de volgende instrumenten: de exportkredietverzekeringen en -garanties (EKV) en de regeling investeringsverzekeringen (RIV)38. In 2013 zijn 147 nieuwe polissen en dekkingstoezeggingen uitgereikt. Dit is een toename ten opzichte van 2012 toen er 127 nieuwe verzekeringspolissen en dekkingstoezeggingen zijn uitgereikt. Deze stijging laat zien dat Nederlandse exporteurs op markten opereren waar nog steeds behoefte is aan exportkredietverzekeringen.

Onderstaande figuur geeft de ontwikkeling van de EKV en de RIV-portefeuille weer door middel van de uitstaande garantieverplichtingen.

In de grafiek is een onderscheid gemaakt tussen definitieve verzekeringen (polissen) en voorlopige verzekeringen (dekkingstoezeggingen).

Onder het EKV-instrumentarium valt onder andere het product exportkredietgarantie (EKG). Dit instrument is in 2009 ingevoerd en beoogt de kredietverlening door banken voor financiering van Nederlandse export te bevorderen. Hierbij geeft de Nederlandse Staat de garantie dat indien de financierende bank niet meer aan zijn verplichtingen kan voldoen terwijl er wel betaald is, de financier van de bank (doorgaans een institutionele belegger) toch betaald krijgt. Indien er schade uit voortvloeit krijgt de Nederlandse Staat een vordering op de financierende bank. De EKG is in 2012 aangepast zodat het product beter aansluit bij de behoeften van institutionele beleggers. De toename in afgegeven polissen, van 0 naar € 270 mln., in 2013 laat zien dat het product nu beter aansluit bij de behoeftes van investeerders. Om de effectiviteit van het instrument nog meer te vergroten, is in 2013, gezamenlijk met banken en investeerders, onderzoek gedaan naar een verdere aanpassing van het instrument. Dit onderzoek zal in 2014 worden afgerond. Daarnaast heeft er in 2013 op minder in het oog springende onderwerpen productontwikkeling plaatsgevonden. Hierbij kan gedacht worden aan de verdere verfijning van de premieberekening op landenklasse 0, verduidelijking van het dekkingsbeleid binnen de Fair Calling Facility en introductie van de zelfstandige werkkapitaaldekking. Hoewel de impact van deze wijzigingen beperkt is, dragen zij alle bij aan een betere aansluiting bij de algemene beleidsdoelstelling.

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 5 Exportkredietverzekeringen, -garanties en investeringsverzekeringen
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Het bieden van mogelijkheden voor verzekering van betalingsrisico’s die zijn verbonden aan export en investeringen in het buitenland, in aanvulling op de markt, en het creëren en handhaven van een gelijkwaardig speelveld voor bedrijven op het terrein van de exportkredietverzekeringsfaciliteit.					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2009	2010	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	– 4.970.709	1.161.667	1.099.920	2.934.821	3.590.788	10.616.386	– 7.025.598
waarvan betalingsverplichtingen:	15.367	16.672	12.032	12.412	14.299	12.606	1.693
waarvan kostenvergoeding Atradius DSB	11.512	10.212	10.557	12.126	12.490	12.606	– 116
waarvan garantieverplichtingen:	– 4.986.076	1.144.995	1.087.888	2.922.409	3.576.489	10.603.780	– 7.027.291
EKV	– 5.051.312	1.198.639	1.118.144	2.942.882	3.523.570	10.000.000	– 6.476.430
RIV	50.000	– 49.220	– 19.752	– 20.473	52.919	453.780	– 400.861
MIGA	0	0	0	0	0	150.000	– 150.000
Omzetpolissen	15.236	– 4.424	– 10.504	0	0	0	0
Uitgaven	271.488	92.479	28.657	70.109	103.647	113.106	– 9.459
Programma-uitgaven	259.976	82.267	18.100	57.983	91.157	100.500	– 9.343
Schade-uitkering EKV	255.986	76.137	17.909	57.697	89.348	100.000	– 10.652
Schade-uitkering RIV	0	0	0	0	0	500	– 500
Schade-uitkering MIGA	0	0	0	0	0	0	0
Schade-uitkering Omzetpolissen	0	218	90	0	0	0	0
Uitgaven Seno-Gom	3.990	5.912	101	286	1.809	0	1.809
Opdrachten
Kostenvergoeding Atradius DSB	11.512	10.212	10.557	12.126	12.490	12.606	– 116
Ontvangsten	223.489	158.374	141.642	350.432	202.684	128.550	74.134
Programma-ontvangsten	223.489	158.116	141.142	142.277	167.684	93.550	74.134
Premies EKV	36.190	25.382	55.106	43.629	86.471	40.000	46.471
Premies RIV	791	723	563	537	675	1.250	– 575
Premies omzetpolissen	44	330	88	15	0	0	0
Schaderestituties EKV	182.474	125.769	84.834	97.911	80.287	52.300	27.987
Schaderestituties Seno-Gom	3.990	5.912	551	185	251	0	251
Ontvangsten Seno-Gom	0	0	0	207.655	34.500	34.500	0
Overige ontvangsten	0	258	500	500	500	500	0

E: Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

In de ontwerpbegroting zijn stelpostramingen opgenomen ter hoogte van het maximaal te verstrekken jaarlijkse netto garantieplafond voor verplichtingen. De realisatie van de verplichtingen betreft het saldo van verleende en vervallen garanties.

Garantieverplichting exportkredietverzekering (– € 6,5 mld.)

In 2013 is er voor € 12,9 mld. aan nieuwe verplichtingen aangegaan en is € 9,5 mld. aan verplichtingen vervallen. Over 2013 bedraagt het saldo van nieuwe en vervallen garanties € 3,5 mld. Deze mutatie betreft het afboeken van het resterende deel van het verplichtingenplafond.

Garantieverplichting Regeling Investeringen (– € 400,9 mln.)

In 2013 is er voor € 62,2 mln. aan nieuwe verplichtingen aangegaan en is € 9,3 mln. aan verplichtingen vervallen. Over 2013 bedraagt het saldo van nieuwe en vervallen garanties € 52,9 mln. Deze mutatie betreft het afboeken van het resterende deel van het verplichtingenplafond.

Garantieverplichting Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA) (– € 150,0 mln.)

Het jaarlijkse plafond voor de MIGA bedraagt € 150,0 mln. In 2013 is er geen beroep gedaan op de MIGA-faciliteit.

Uitgaven

Schade-uitkering EKV (– € 10,7 mln.)

De schade-uitkeringen zijn beperkt lager uitgevallen dan de raming. In 2013 heeft zich een grote schade gematerialiseerd op Brazilië van ca. € 40 mln.

Schade-uitkering SENO-GOM (+ € 1,8 mln.)

De Seno-Gom portefeuille wordt afbeheerd. De schade heeft zich voorgedaan op Gambia.

Ontvangsten

Premies EKV (+ € 46,5 mln.)

In 2013 zijn de premieontvangsten van de exportkredietverzekeringen € 46,5 mln. hoger uitgevallen dan begroot. Er is een aantal omvangrijke verzekeringen afgesloten. Het gaat hierbij om een combinatie van exporttransacties die snel tot stand zijn gekomen en projecten die een langere voorbereiding kenden en in 2013 daadwerkelijk in gang zijn gezet.

Schaderestituties EKV (+ € 28,0 mln.)

Ondanks de moeilijke periode die de wereldeconomie doormaakt is de provenustroom boven verwachting goed op gang gebleven. Hierdoor zijn de schaderestituties hoger uitgekomen dan geraamd. De meevaller wordt veroorzaakt door schaderegelingen die buiten de club van Parijs om zijn getroffen.

Meetbare gegevens

In 2013 is de doorlooptijd als indicator vervangen door een positief bedrijfsresultaat (BERB) en een best of class notering (A rating) op basis van de jaarlijkse benchmark voor de verzekeringsvoorwaarden en -mogelijkheden. Deze informatie werd al jaarlijks gemeld in zowel het jaarverslag als de begroting, maar niet vanuit het perspectief van prestatie-indicator. Beide kengetallen, de benchmark en BERB, bieden informatie over het gelijkwaardige speelveld. Door kostendekkend te opereren en dit ook transparant te presenteren wordt door Nederland aangetoond dat er bij de Nederlandse EKV geen oneerlijke concurrentie plaatsvindt door middel van te lage verzekeringspremies. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan het voorkomen van een internationale race to the bottom.

Uit de benchmark (2013) kwam naar voren dat Nederland, op de beleidsonderdelen landenbeleid, premies, dekkingsbeleid en milieu- en sociale beoordeling, goed bestand is tegen de concurrentiedruk van de meeste andere exportkredietverzekeraars. Nederland heeft zich in de benchmark verbeterd van de middengroep naar de kopgroep. Dit is onder andere veroorzaakt door een verbetering in het premiebeleid in landenklasse 0. Verder bleek uit de internationale vergelijking dat net zoals vorig jaar er nog steeds een verschuiving plaatsvindt in de rol van exportkredietverzekeraars, waarbij financieringsinstrumenten steeds belangrijker worden.

De kostendekkendheid zoals gemeten door middel van BERB (cumulatief voor polissen afgegeven per 1-1-1999), komt uit op een resultaat van € 231 mln.

Prestatie indicator (mln. €)	Streefwaarde 2013	Realisatie 2013
BERB	> 0 mln.	231 mln.
benchmark	A	A

4.6 BTW-compensatiefonds

A: Algemene doelstelling

Gemeenten, provincies en Wgr-plusregio’s hebben de mogelijkheid om een evenwichtige keuze te maken tussen in- en uitbesteding. De BTW speelt hierin geen rol.

B: Rol en verantwoordelijkheid

Het BTW-compensatiefonds is opgericht om een eind te maken aan de factor btw bij de afweging door decentrale overheden tussen het uitbesteden van werkzaamheden of het uitvoeren ervan door de eigen organisatie.

C: Beleidsconclusies

In 2013 hebben zich qua uitvoering en beoogde resultaten geen bijzonderheden voorgedaan. Wel zijn er belangrijke afspraken gemaakt over de toekomstige vormgeving van het BCF.

Het kabinet had aanvankelijk het voornemen om het BTW-compensatiefonds per 2015 af te schaffen. Hoewel het primaire doel van het BTW-compensatiefonds bereikt is, blijkt niet uit de beleidsdoorlichting uit 201039 dat het fonds tot het achterliggende doel – doelmatigheidswinst door meer uitbesteding – heeft geleid. Politieke, strategische en beleidsmatige factoren hebben meer impact op dergelijk beslissingen om al dan niet uit te besteden dan doelmatigheid. Tegelijkertijd is het BTW-compensatiefonds budgettair gezien aanzienlijk in omvang toegenomen.

In het financieel akkoord40 dat het Rijk en de decentrale overheden op 18 januari 2013 hebben gesloten is echter afgesproken om het BTW-compensatiefonds niet af te schaffen. Dit vanwege de aanmerkelijke bezwaren die de medeoverheden hiertegen hadden. Onderdeel van het financieel akkoord is dat de ingeboekte korting van in totaal € 550 mln. gehandhaafd blijft en op het gemeentefonds en provinciefonds wordt toegepast. Daarnaast wordt het voor het BTW-compensatiefonds jaarlijks beschikbare budget gemaximeerd. Concreet betekent dit dat er per 2015 een plafond op het BTW-compensatiefonds komt. Het plafond wordt gekoppeld aan de accrespercentages zoals deze volgen uit de normeringssystematiek voor het gemeentefonds en provinciefonds. Uitgangspunt voor het plafond is de raming van het BTW-compensatiefonds voor 2014 zoals weergegeven in de begroting 2013, namelijk € 3,1 mld. Vanaf 2015 groeit dit bedrag met het accrespercentage. Het plafond wordt tevens aangepast voor taakmutaties (zoals de decentralisaties) die gepaard gaan met onttrekkingen of toevoegingen aan het BTW-compensatiefonds. Als het plafond overschreden wordt, komt het verschil ten laste van het gemeentefonds en provinciefonds. Bij een realisatie lager dan het plafond, komt het verschil ten gunste aan het gemeentefonds en provinciefonds. De toevoeging of uitname wordt over het gemeentefonds en provinciefonds verdeeld conform de aandelen van de gezamenlijke gemeenten en gezamenlijke provincies in het BTW-compensatiefonds in het gerealiseerde jaar.

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 6 BTW-compensatiefonds
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Gemeenten, provincies en Wgr-plusregio's hebben de mogelijkheid een evenwichtige keuze te maken tussen in- en uitbesteding. De BTW speelt hierin geen rol.					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2009	2010	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	2.577.086	2.789.430	2.788.318	2.664.772	2.715.812	2.895.357	– 179.545
Uitgaven	2.577.086	2.789.430	2.788.318	2.664.772	2.715.812	2.895.357	– 179.545
Instrument: BTW-compensatieregeling
w.v. bijdragen aan gemeenten en Wgr-plusregio's	2.343.904	2.511.061	2.496.131	2.360.993	2.413.355	2.561.662	– 148.307
w.v. bijdragen aan provincies	233.182	278.369	292.187	303.779	302.457	333.695	– 31.238
Ontvangsten	2.577.086	2.789.430	2.788.317	2.664.772	2.715.812	2.895.357	– 179.545

Uitgaven

Gemeenten declareren in absolute zin meer btw bij het BTW-compensatiefonds dan provincies.

In relatieve zin declareren de provincies echter meer bij het BTW-compensatiefonds. De provincies zijn vooral actief op het gebied van verkeer en vervoer, een uitgavencategorie die veelal voor compensatie van BTW-bedragen in aanmerking komt. Dit is een mogelijke verklaring voor het feit dat provincies in vergelijking tot gemeenten een relatief groot beroep doen op het BTW-compensatiefonds.

Ontvangsten

De ontvangsten zijn gelijk aan de uitgaven omdat de terugbetaalde BTW-bedragen tevens belastinginkomsten zijn.

E: Toelichting op de instrumenten

Compensatie

De Belastingdienst is belast met het verstrekken en verzamelen van opgaafformulieren en het compenseren van de BTW over niet-ondernemersactiviteiten.

Controle- en toezichtsbeleid

De controle op de toepassing van de Wet op het BTW-compensatiefonds is belegd bij de Belastingdienst. De algemene beleidsdoelstelling van de Belastingdienst is het onderhouden en versterken van compliance bij belastingplichtigen. Om dat te bereiken, zet de Belastingdienst meerdere toezichtinstrumenten in.

Bij de uitvoering van de Wet op het BTW-compensatiefonds is een centrale rol toegekend aan de Belastingdienst. Dit vanwege de nauwe relatie tussen de heffing van de omzetbelasting op grond van de Wet op de Omzetbelasting en de compensatie van de omzetbelasting op grond van het BTW-compensatiefonds. Uit het oogpunt van eenvoud en doelmatigheid is ervoor gekozen de Wet op het BTW-compensatiefonds in belangrijke mate aan te laten sluiten bij het systeem van heffing van omzetbelasting in de Algemene wet inzake rijksbelastingen. Dit betekent onder meer dat de controle van het BTW-compensatiefonds onderdeel uitmaakt van de reguliere controle bij gemeenten en provincies van de aangiften omzetbelasting. De handelwijze van de Belastingdienst met betrekking tot de opgaaf BTW-compensatiefonds is, gezien de nauwe relatie met het systeem van heffing van omzetbelasting, niet anders dan die met betrekking tot de aangifte omzetbelasting. Dit betekent de mogelijkheid van controle achteraf gedurende een periode van vijf jaar. Inherent aan het systeem van heffing van omzetbelasting (voldoening op aangifte met slechts beperkte informatie) is dat de controle op de juistheid van de ingediende aangiften achteraf en op basis van risicoafweging plaatsvindt. Dit is ook het geval indien sprake is van een zogenoemde negatieve aangifte (de voorbelasting overtreft de verschuldigde belasting). Slechts in uitzonderingsgevallen vormt de aangifte omzetbelasting zelf aanleiding tot het instellen van een boekenonderzoek. Voornoemde handelswijze met betrekking tot het BTW-compensatiefonds betekent dat de Belastingdienst niet per uitkeringsjaar vaststelt in welke mate de uitbetaalde bedragen rechtmatig zijn geweest, maar binnen het algemene handhavingsbeleid zich er op richt om in de actualiteit te beoordelen welke gemeenten en provincies op welke aspecten het meest voor nadere toezichtsactiviteiten in aanmerking komen.

De algemene beleidsdoelstelling van de Belastingdienst is het onderhouden en versterken van de compliance bij belastingplichtigen. Het streven is om bij zoveel mogelijk provincies en gemeenten een horizontaal toezichtstraject te starten. In een traject naar horizontaal toezicht werkt een gemeente of provincie aan haar interne procedures met als doel het opstellen en indienen van aanvaardbare opgaven voor het BTW-compensatiefonds. De Belastingdienst bespreekt met de gemeenten en provincies hoe zij hun verantwoordelijkheid invullen met betrekking tot hun opgave. Daarbij wordt vastgesteld hoe zij omgaan met fiscaliteit en of de randvoorwaarden aanwezig zijn om te komen tot een adequate beheersing daarvan. De gemeenten en provincies beoordelen zelf daarna cyclisch de opzet, het bestaan en de werking van de interne beheersing van de (fiscaal relevante) bedrijfsprocessen en delen de resultaten daarvan met de Belastingdienst. De Belastingdienst monitort dit en bepaalt in welke mate gesteund kan worden op deze interne beheersing. Vervolgens wordt dit getoetst. De Belastingdienst voert verder toezicht uit gericht op grote afwijkingen in de opgaven BTW-compensatiefonds ten opzichte van eerdere periodes. Tot slot vinden traditionele boekenonderzoeken plaats naar de juistheid van de door gemeenten en provincies ingediende opgaven BTW-compensatiefonds wanneer daar gerede aanleiding toe is.

Realisatie meetbare gegevens

Prestatie-indicator1	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Streefwaarde 2013	Realisatie 2013
Gemeenten en provincies, waarbij de mogelijkheden tot horizontalisering zijn beoordeeld (als percentage van het totaal aantal gemeenten en provincies).	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	45–55%	86%
Gemeenten en provincies die adequaat werken aan opzet, bestaan en werking van de fiscale beheersing (als percentage van het aantal organisaties onder horizontaal toezicht in dit segment).	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	65–75%	86%

Toelichting

Bij 349 gemeenten en provincies zijn de mogelijkheden beoordeeld tot horizontalisering van het toezicht, bij 219 is het horizontaal toezicht afgesproken. Bij 189 gemeenten en provincies heeft de Belastingdienst zicht op de opzet, bestaan en werking van de fiscale beheersing.

4.7 Beheer Materiële Activa

A: Algemene doelstelling41

Een optimaal financieel resultaat bij het beheren en afstoten van materiële activa van/voor het Rijk ten behoeve van de realisatie van rijksdoelstellingen.

B: Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Financiën heeft een uitvoerende rol op het gebied van roerende materiële activa. De Minister is verantwoordelijk voor het vervoeren, bewaren, vernietigen en verkopen van overtollige en in beslaggenomen roerende zaken. Deze taken zijn opgedragen aan het baten-lastenagentschap Domeinen Roerende Zaken (DRZ). Het Ministerie van Financiën is eigenaar van DRZ. Het aan Financiën toebehorende deel van de verkoopopbrengsten van in beslag genomen goederen staat geraamd in de tabel budgettaire gevolgen van beleid. De hoogte van de verkoopopbrengsten wordt voornamelijk bepaald door de te nemen (verkoop)beslissingen over in beslag genomen goederen door het Openbaar Ministerie. Om deze reden is bij dit artikel geen prestatie-indicator opgenomen. Voor de doelmatigheidsindicatoren wordt verwezen naar de paragraaf inzake het agentschap DRZ.

Het Rijk bezit materiële activa die nodig zijn voor de realisatie van rijksdoelstellingen. De wettelijke basis voor deze uitvoerende rol ligt in de Comptabiliteitswet. Daarin staat dat de Minister van Financiën belast is met de verantwoordelijkheid voor het (privaatrechtelijk) beheer van de roerende zaken die aan de Staat toebehoren dan wel zijn toevertrouwd, een en ander voor zover de verantwoordelijkheid voor dat beheer niet bij of krachtens de Wet bij een of meer andere ministers is gelegd.

C: Beleidsconclusies

Op grond van artikel 7 van de Regeling agentschappen heeft een doorlichting van DRZ plaatsgevonden. Aangezien DRZ niet volledig voldoet aan de Regeling, is besloten de agentschapsstatus van DRZ in te trekken met ingang van 1 januari 2015 en de organisatie om te vormen tot een reguliere ambtelijke dienst. De budgettaire implicaties van de herpositionering zullen worden verwerkt in de Ontwerpbegroting 2015.

Tevens heeft op grond van de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek een beleidsdoorlichting van artikel 7 plaatsgevonden. De beleidsdoorlichting heeft aangetoond dat DRZ in de onderzoeksperiode 2006–2012 de effectiviteit en de efficiëntie van de uitvoering aanzienlijk heeft verbeterd, zowel binnen de eigen organisatie als binnen de Rijksdienst.

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 7 Beheer materiële activa
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Een optimaal financieel resultaat bij het beheren en afstoten van materiële activa van/voor het Rijk ten behoeve van de realisatie van rijksdoelstellingen.					Realisatie1	Vastgestelde begroting2	Verschil
	2009	2010	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	0	0	383	500	– 1.550	300	– 1.850
Uitgaven	0	0	383	500	334	300	34
Bekostiging
Beheerskosten DRZ	0	0	383	500	334	300	34
Ontvangsten	– 158	– 12.052	1.905	2.767	2.278	1.800	478
Programma-ontvangsten Baten-lastendiensten
Vervreemding DRZ	– 158	– 12.052	1.905	2.767	2.278	1.800	478

E: Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

De negatieve verplichting vloeit voort uit de afwikkeling van de overgang van het RVOB naar Wonen en Rijksdienst, eind 2012: de verplichting wordt bij Financiën afgeboekt en bij WenR opgeboekt.

Ontvangsten

Vervreemding DRZ (+ € 0,5 mln.)

De verkoopopbrengsten van DRZ zijn hoger dan geraamd door een hoger aantal verkopen.

Niet uit tabel blijkende budgettaire gevolgen

Middelenafspraken

De Minister van Financiën verzorgt behalve de vervreemding van de eigen (overtollige) roerende zaken ook de vervreemding van (overtollige) roerende zaken van andere ministers. Wanneer een middelenafspraak is gemaakt met een Minister, dan wordt de opbrengst uit vervreemding door deze Minister verantwoord op zijn eigen begroting.

4.8 Financiering staatsschuld

A: Algemene doelstelling

Schuldfinanciering tegen zo laag mogelijke rentekosten onder acceptabel risico voor de begroting.

B: Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Financiën heeft een uitvoerende rol bij de financiering van de staatsschuld. Het doel is om de schuld tegen zo laag mogelijke rentekosten met een acceptabel risico voor de begroting te financieren. De wettelijke basis voor deze uitvoerende rol is geregeld in de Comptabiliteitswet 200142.

Het risico voor de begroting is laag wanneer de rentes op leningen zo lang mogelijk vast worden gezet. Op deze manier zijn de rentekosten immers zo stabiel en zeker mogelijk. Als de rente langer vastgezet wordt, gaat dit echter over het algemeen gepaard met hogere kosten. Er is daarom een balans gezocht tussen kosten en risico. Mede op basis van onderzoek in 2007 wordt de balans tussen kosten en risico optimaal geacht als de rente steeds voor 7 jaar wordt vastgezet43. Daarom werkt het Agentschap van de Generale Thesaurie sinds 2008 met een renterisico voor de staatsschuld dat gelijk is aan dat van een 7-jaars gecentreerde portefeuille. In een 7-jaars gecentreerde portefeuille worden alleen leningen met een looptijd van 7 jaar uitgegeven. Een dergelijke financiering is efficiënt in de zin dat er geen portefeuille is met een gelijk risico maar lagere kosten, of gelijke kosten maar een lager risico.

Om het gewenste renterisico te bereiken gebruikt de Nederlandse Staat renteswaps. Met het gebruik van swaps worden renterisico en uitgiftebeleid losgekoppeld. Het is hierdoor mogelijk om leningen met gangbare looptijden en een voldoende omvang uit te geven en tegelijkertijd met renteswaps het renterisico te optimaliseren. In praktijk betekent dit dat de rente op elke kapitaalmarktuitgifte met een receiverswap wordt omgezet in een variabele rente die vervolgens met dagelijkse payerswaps weer wordt omgezet in de op dat moment geldende 7-jaarsrente.

Sinds 2012 is het onder voorwaarden mogelijk om van dit kader af te wijken en de rente op een kapitaalmarktuitgifte niet met renteswaps om te zetten naar de 7-jaarsrente. De voorwaarden zijn dat afwijkingen niet mogen leiden tot meer risico voor de begroting en inpasbaar zijn binnen de begroting. De eerste voorwaarde impliceert dat alleen afwijkingen die de portefeuille verlengen toegestaan zijn. De portefeuille wordt verlengd als leningen met een looptijd langer dan 7 jaar niet naar de 7-jaarsrente geswapt worden. Deze afwijkingen zijn bevorderlijk voor de stabiliteit van de begroting omdat ze zorgen voor minder risico. De tweede voorwaarde zorgt ervoor dat als gevolg van bewuste afwijkingen de begroting niet overschreden wordt.

Om te meten hoe goed de 7-jaars gecentreerde portefeuille wordt benaderd, wordt sinds 2008 gewerkt met een benchmark. De benchmark is een theoretische financiering van de staatsschuld waarbij elke dag een deel van financieringsbehoefte wordt gefinancierd met de uitgifte van een 7-jaars lening. Ieder jaar wordt in het jaarverslag gerapporteerd in hoeverre de benchmark benaderd is. De benchmark maakt het mogelijk om de gevolgen van bewuste afwijkingen van het renterisicokader te rapporteren. Het gaat dan om zowel de kosten als het risico van de feitelijke portefeuille ten opzichte van de benchmark.

C: Beleidsconclusies

In deze paragraaf worden achtereenvolgens het risico en het resultaat van de feitelijke portefeuille afgezet tegen die van de benchmark. Op deze manier wordt verantwoord in hoeverre in 2013 de benchmark benaderd is. Om de leesbaarheid te vergroten beschrijft deze paragraaf alleen de hoofdlijnen. In de bijlage is uitgebreide informatie over dit onderwerp opgenomen en worden de gevonden resultaten en verschillen meer in detail verklaard.

Het risico van de feitelijke portefeuille ten opzichte van de benchmark

De vergelijking van het risico van de feitelijke portefeuille met die van de benchmark gebeurt met (rente)risicoprofielen. Het risicoprofiel van een portefeuille geeft weer over welk deel van de portefeuille (schuld en swaps) in welk jaar de rente opnieuw vastgesteld moet worden. Figuur 1 geeft het risicoprofiel aan het eind van 2013 voor de benchmark en de feitelijke portefeuille.

De risicoprofielen lijken behoorlijk op elkaar voor de jaren 2015–2018. In deze jaren moet in zowel de benchmark als de feitelijke portefeuille over ongeveer € 50 mld. van de ultimo 2013 uitstaande staatsschuld (inclusief swaps) de rente opnieuw vastgesteld worden. Voor de overige jaren zijn er echter duidelijke verschillen tussen de risicoprofielen:

• – in 2014 is het risico voor de feitelijke portefeuille lager dan in de benchmark;

• – in 2019 en 2020 is het risico voor de feitelijke portefeuille lager dan in de benchmark én ook lager dan het feitelijke risico in 2015–2018;

• – vanaf 2027 is het risico voor de feitelijke portefeuille hoger dan in de benchmark.

Het eerste verschil is technisch van aard en wordt toegelicht in de bijlage. Daarin wordt ook uitgelegd waarom voor beide portefeuilles het risico in 2014 hoger is dan in de jaren 2015–2020. Het tweede en derde verschil zijn het gevolg van bewuste afwijkingen van de benchmark. In 2012 en 2013 is bij acht uitgiftes van kapitaalmarktleningen besloten de relatief lage lange rente te laten staan en niet met renteswaps om te zetten naar de 7-jaarsrente. Dit verhoogt het risico in de jaren waarin deze leningen afgelost moeten worden (202844, 2033, 2037 en 2042), maar verlaagt het risico in 2019 en 2020. De rente over dit deel van de staatsschuld wordt immers opnieuw vastgesteld in de jaren waarin de leningen aflopen en niet al in 2019 en 2020.

Gerealiseerde kosten van de feitelijke portefeuille ten opzichte van de benchmark

In het jaarverslag worden de gerealiseerde kosten voor staatsschuldfinanciering (dit zijn rentelasten en kosten die verbonden zijn aan schulduitgifte) verantwoord, alsmede de budgettaire gevolgen daarvan (zie paragraaf 4.1.D). Gerealiseerde kosten zijn onder andere rentekosten, maar bijvoorbeeld ook bemiddelingskosten («fees»). Hieronder worden de gerealiseerde kosten afgezet tegen die van de benchmarkportefeuille. In de benchmark wordt de staatsschuld gefinancierd tegen de gemiddelde 7-jaarsrente, die in de praktijk benaderd wordt door een combinatie van leningen en swaps. Door de rentelasten van beide portefeuilles te vergelijken, kan nagegaan worden hoe goed de gemiddelde 7-jaarsrente benaderd wordt door de combinatie van leningen en swaps.

Tabel 2 geeft de opbouw van de gerealiseerde kosten die vergeleken worden met de benchmark. Op deze manier kan het verband gelegd worden met de tabel in paragraaf 4.1.D, waarin alle budgettaire gevolgen van het beleid weergegeven worden. Wanneer de financiering volgens de benchmark had plaatsgevonden, waren de gerealiseerde kosten in 2013 € 9.418 mln. geweest, terwijl deze in werkelijkheid € 9.492 mln. waren (€ 74 mln. hoger). In de bijlage wordt uitgelegd waardoor er verschillen zijn tussen de gerealiseerde kosten van de feitelijke en van de benchmarkportefeuille.

Tabel 2: gerealiseerde kosten van de actuele portefeuille afgezet tegen de benchmark1

	(in € mln.)
Rentelasten vaste schuld2	– 9.528
Rentelasten vlottende schuld	– 55
Fees3	– 13
Rentebaten vlottende schuld exclusief Fortis1	0
Totale rentelasten staatsschuld exclusief Fortis	– 9.596
Rentebaten vlottende schuld Fortis	104
Totale rentelasten staatsschuld inclusief Fortis	– 9.492
Totale rentelasten benchmark	– 9.418
Totaal gerealiseerd resultaat t.o.v. benchmark	– 74

Resultaat afwijkingen benchmark

Zoals hierboven reeds vermeld is in 2012 en 2013 acht keer besloten de lage lange rente te laten «staan» en de uitgifte van een lening niet terug te swappen naar de voorgeschreven 7 jaar. De eerste 7 jaar van de looptijd van de niet geswapte uitgiftes zijn de rentekosten hoger dan wanneer er wel geswapt zou zijn, omdat de lange rente doorgaans hoger is dan de 7-jaars swaprente. Concreet, wanneer er niet afgeweken zou zijn van de benchmark, dan zouden de gerealiseerde kosten in 2013 op de feitelijke portefeuille € 143 mln. lager geweest zijn (€ 9.349 mln. in plaats van € 9.492 mln.). De gerealiseerde kosten op de feitelijke portefeuille zouden dan € 69 mln. lager geweest zijn dan de gerealiseerde kosten op de fictieve benchmarkportefeuille, in plaats van € 74 mln. hoger. Door af te wijken wordt de rente echter voor een lange periode vastgelegd, waardoor het renterisico lager is. Daarnaast wordt het waarschijnlijk geacht dat het initiële nadeel goed gemaakt wordt in de resterende looptijd van de niet geswapte uitgiftes. Dit kan als na 7 jaar de 7-jaarsrente voldoende gestegen is45.

Totale resultaat van de feitelijke portefeuille ten opzichte van de benchmark

Het alleen vergelijken van de rentelasten levert geen volledig beeld op. In de feitelijke portefeuille en de benchmark zijn de momenten waarop schuld wordt afgelost, herfinanciering plaatsvindt of renteswaps aflopen verschillend. De marktwaarde van de aangegane verplichtingen is in beide portefeuilles dus verschillend. Daarom wordt bij vergelijking van de feitelijke financiering met die volgens de benchmark ook gekeken naar marktwaardeveranderingen, ofwel het ongerealiseerde resultaat. Zowel voor de feitelijke portefeuille als de benchmark was dit ongerealiseerde resultaat positief, wat betekent dat de marktwaarde van beide portefeuilles zich in 2013 gunstig ontwikkeld heeft. De toegenomen marktwaarde kan verklaard worden uit het feit dat renteniveaus eind 2013 hoger lagen dan begin 2013 (de figuren zijn terug te vinden in de bijlage). Hogere rentes betekenen lagere marktwaardes. Lagere marktwaardes zijn negatief voor de belegger, maar positief voor de Staat. De Staat heeft immers tegen verhoudingsgewijs lagere rentes kunnen uitgaven dan de rentes die golden aan het einde van het jaar, en is bijvoorbeeld in staat schuld tegen relatief lagere prijzen terug te kopen.

Voor de feitelijke portefeuille heeft de marktwaarde zich echter gunstiger ontwikkeld en was het ongerealiseerde resultaat € 1.314 mln. hoger dan voor de benchmark. Hierdoor is het totale resultaat van de feitelijke portefeuille – ondanks de hogere gerealiseerde kosten – toch positief ten opzichte van de benchmark (€ 1.240 mln., wat de som is van – € 74 mln., ofwel het verschil in gerealiseerde kosten, en € 1.314 mln., het verschil in ongerealiseerd resultaat). Of het ongerealiseerde resultaat inderdaad gerealiseerd wordt, is niet zeker en hangt af van toekomstige renteontwikkelingen.

Tabel 3 geeft het resultaat op de feitelijke portefeuille en de benchmark in 2013. De zogeheten Fortisportefeuille46 is apart opgenomen in deze tabel. Het totale resultaat op de feitelijke portefeuille was € 3.405 mln., terwijl het totale resultaat op de benchmark € 2.165 mln. was. Dit betekent dat er ten opzichte van de benchmark een positief resultaat geboekt is van € 1.240 mln. Het effect van de gunstigere marktwaardeverandering van de feitelijke portefeuille ten opzichte van de benchmark in 2013 is groter dan de hogere gerealiseerde kosten ten opzichte van de benchmark. Er is dus een positief resultaat geboekt ten opzichte van de benchmark (€ 1.240 mln.).

Tabel 3: resultaat (in mln. €) van de feitelijke portefeuille en de benchmark in 2013

	Feitelijk1	Benchmark	Verschil
Exclusief Fortis	3.306	2.165	1.141
Fortis	100	0	99
Totaal	3.405	2.165	1.240

Tabel 4 geeft het cumulatieve resultaat van de feitelijke portefeuille weer ten opzichte van de benchmark sinds de invoering ervan in 2008. Het resultaat ten opzichte van de benchmark over de gehele periode 2008–2013 bedraagt € 828 mln.

Tabel 4: resultaat ten opzichte van de benchmark sinds 2008

	2008–20121	2013	2008–2013
Exclusief Fortis	– 246	1.141	895
Fortis	– 166	99	– 67
Totaal	– 413	1.240	828

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 11 Financiering staatsschuld
Bedragen x € 1 mln.

Algemene beleidsdoelstelling: Schuldfinanciering tegen zo laag mogelijke rentekosten onder acceptabel risico voor de begroting.					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2009	2010	2011	2012	2013	2013	2013
Uitgaven	44.980	37.230	49.609	53.467	46.230	42.011	4.219
Programma-uitgaven	44.959	37.205	49.588	53.437	46.214	41.994	4.220
Totaal rentelasten schuld	10.114	9.833	10.040	10.312	9.583	10.190	– 607
Rentelasten vaste schuld	8.842	9.377	9.332	10.088	9.520	9.966	– 446
Rentelasten vlottende schuld	1.271	456	705	199	55	224	– 169
Uitgaven voortijdige beëindiging	1	0	4	25	8	0	8
Aflossing vaste schuld	34.845	23.349	28.229	33.325	28.687	31.804	– 3.116
Mutatie vlottende schuld	0	4.023	11.319	9.799	7.943	0	7.943
Personeel en materieel	6	6	6	0	0	0	0
Overige uitgaven	15	19	15	30	16	17	– 1
Ontvangsten	60.532	53.392	53.243	65.891	51.869	46.106	5.763
Programma-ontvangsten	60.532	53.392	53.243	65.891	51.869	46.106	5.763
Totaal rentebaten schuld	1.109	249	262	226	104	113	– 9
Rentebaten vaste schuld	0	0	0	0	0	0	0
Rentebaten vlottende schuld	1.109	249	262	223	104	113	– 9
Ontvangsten voortijdige beëindiging	0	0	0	3	0	0	0
Uitgifte vaste schuld	48.097	53.143	52.980	65.665	51.765	45.993	5.772
Mutatie vlottende schuld	11.325	0	0	0	0	0	0
Overige baten	0	0	0	0	0	0	0

E: Toelichting op de instrumenten

Uitgaven

Rentelasten (– € 607 mln.)

De rentelasten voor de staatsschuld komen € 0,6 mld. lager uit dan begroot. De oorzaak hiervoor ligt voor het leeuwendeel in de betaalde rentetarieven, die lager zijn dan waarmee in de begroting is gerekend. Voor de nieuw uitgegeven schuld op de kapitaalmarkt werd in 2013 gemiddeld een rentetarief van 1,3% betaald terwijl de rekenrente voor de begroting 2,5% bedroeg. Voor de geldmarkt is een rekenrente van 0,25% begroot terwijl gemiddeld 0% rente is betaald op het nieuw uitgegeven kortlopende schuldpapier.

Aflossing vaste schuld (– € 3,1 mld.)

De aflossing vaste schuld is lager dan geraamd, omdat in het najaar van 2012 een deel van de schuld die in 2013 afliep al is afgelost. Op basis van kasmanagement overwegingen is in het najaar besloten om vervroegd te gaan aflossen. Hiermee is in de begroting voor 2013 geen rekening gehouden omdat op het moment dat de begroting wordt opgesteld (september 2012) nog niet vastligt of en hoeveel er in het najaar vervroegd afgelost gaat worden.

Mutatie vlottende schuld (+ € 7,9 mld.)

De mutatie van de vlottende schuld wordt verklaard door vier factoren. Er zijn drie factoren die bijdragen aan een lagere vlottende schuld en één factor die bijdraagt aan een hogere vlottende schuld. De eerste factor betreft de uitgiften op de kapitaalmarkt. De uitgiften hebben € 6,2 mld. meer opgeleverd dan volgens de ramingsregel in de begroting werd geraamd. Er is € 5,8 mld. meer vaste schuld uitgegeven en daarnaast is er per saldo € 0,4 mld. agio gerealiseerd. Dit houdt in dat de prijs bij uitgifte van obligaties gemiddeld hoger dan 100 lag, waardoor de opbrengst van de uitgiften hoger is was dan de nominale schuld. De tweede factor betreft de aflossingen op de kapitaalmarkt. Vanwege vervroegde aflossingen in 2012 is in 2013 € 3,1 mld. minder afgelost. Het derde effect betreft het kassaldo. Dit is € 2,7 mld. lager geworden dan de raming in de begroting. Ten slotte is er een vierde effect, namelijk de mutatie van het cash collateral. Het geplaatste onderpand is met € 4 mld. gedaald. Dit is opgevangen door meer vlottende schuld uit te geven. De vier effecten gezamenlijk leiden per saldo tot de mutatie van de vlottende schuld van € 7,9 mld.

Ontvangsten

Uitgifte vaste schuld (€ 5,8 mld.)

Er wordt voor de uitgifte vaste schuld in de begroting met een ramingsregel gewerkt omdat bij het opstellen van de begroting (in september 2012) het financieringsplan voor 2013 nog niet bekend is. Er wordt aangenomen dat de som van de aflossingen en het kastekort volledig wordt gefinancierd met de uitgifte van vaste schuld. De mutatie van de vlottende schuld wordt hiermee in de begroting gelijk aan nul verondersteld. Voor de uitgifte van vaste schuld is op basis van deze ramingsregel in de begroting uitgegaan van € 46,0 mld.

Na het opstellen van de begroting is in december het financieringsplan gepubliceerd. Hierin wordt aangegeven hoeveel de Staat op de kapitaalmarkt gaat lenen en hoeveel op de geldmarkt.

Belangrijk uitgangspunt bij het financieringsbeleid is dat onverwachte ontwikkelingen worden opgevangen op de geldmarkt. De uitgifte op de kapitaalmarkt ligt dus nagenoeg vast. Wel kunnen nog kleine afwijkingen ontstaan, omdat de opbrengst van veilingen niet exact van te voren bekend is. Uiteindelijk is in 2013 € 51,8 mld. via de kapitaalmarkt geleend. Dit is beduidend meer dan in de begroting (volgens de ramingsregel) is geraamd.

4.9 Schatkistbeheer

A: Algemene doelstelling

Optimaal kasbeheer van het Rijk en van de instellingen die aan de schatkist zijn gelieerd.

B: Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Financiën is verantwoordelijk voor het beheer van publieke middelen en de bijbehorende geldstromen. Het doel is dat publieke middelen doelmatig worden beheerd en financiële risico’s worden voorkomen. De wettelijke basis voor deze uitvoerende rol is geregeld in de Comptabiliteitswet 200147.

Het kasbeheer is onder te verdelen in het schatkistbankieren en het betalingsverkeer van de rijksoverheid.

Bij schatkistbankieren heeft de Minister van Financiën een uitvoerende rol. Schatkistbankieren houdt in dat instellingen met een publieke taak die hiervoor gelden van het Rijk ontvangen hun middelen aanhouden bij het Ministerie van Financiën. Publieke middelen verlaten de schatkist dan niet eerder dan noodzakelijk is voor de uitvoering van de publieke taak. Hierdoor is de externe financieringbehoefte van het Rijk minder groot. Onder voorwaarden kunnen deelnemers aan schatkistbankieren ook leningen krijgen bij het Ministerie van Financiën. Het schatkistbankieren wordt uitgevoerd door het Agentschap van de Generale Thesaurie van het ministerie.

Ook bij het betalingsverkeer van de rijksoverheid heeft de Minister van Financiën een uitvoerende rol. Het betalingsverkeer is verdeeld in percelen die periodiek worden aanbesteed. Door de aanbesteding worden banken geprikkeld om hun diensten tegen een zo gunstig mogelijke prijs-kwaliteitverhouding aan te bieden. Het Ministerie van Financiën treedt in deze aanbestedingsprocedures op als opdrachtgever.

C: Beleidsconclusies

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar conform de verwachtingen zoals vermeld in de begroting.

Schatkistbankieren

In 2013 is voornamelijk gewerkt aan het schatkistbankieren voor decentrale overheden. De Wet verplicht schatkistbankieren en de bijbehorende regeling zijn in december 2013 van kracht geworden. Als gevolg hiervan zijn alle decentrale overheden (provincies, gemeenten, waterschappen en gemeenschappelijke regelingen) nu verplicht om hun overtollige middelen in ’s Rijks schatkist aan te houden. Het schatkistbankieren voor decentrale overheden wijkt enigszins af van het schatkistbankieren voor de andere, bestaande deelnemers. Zo is er voor decentrale overheden geen mogelijkheid om bij het Rijk te lenen of krediet te krijgen (rood te staan op de rekening-courant). Daarnaast mogen decentrale overheden een klein bedrag aan overtollige middelen buiten de schatkist houden. Dit zogenaamde drempelbedrag hangt af van de omvang van de decentrale overheid en vereenvoudigt de dagelijkse treasury werkzaamheden: niet elke laatste euro hoeft elke dag naar de schatkist te worden overgeboekt.

Om de decentrale overheden voor te bereiden op de wetswijziging zijn in 2013 meerdere voorlichtingsbijeenkomsten gehouden. Om mee te doen aan het schatkistbankieren dienden decentrale overheden zich aan te melden. Dit aanmelden was mogelijk vanaf de zomer van 2013. Het grootste deel van de decentrale overheden is in december 2013 gestart met schatkistbankieren. Het gaat daarbij om meer dan 700 nieuwe deelnemers. Aan 25 decentrale overheden is een uitzondering verleend omdat zij begin 2014 ophouden te bestaan, bijvoorbeeld vanwege fusies of herindelingen. Daarnaast is aan 37 decentrale overheden een vrijstelling verleend van de aanmelding voor schatkistbankieren. Deze decentrale overheden krijgen geen eigen rekening-courant bij de schatkist maar houden hun middelen via een andere deelnemer in de schatkist aan. Dit komt bijvoorbeeld voor bij kleine gemeenschappelijke regelingen waarvan de administratie al wordt uitgevoerd door een van de deelnemende gemeenten. De deelname van decentrale overheden aan schatkistbankieren heeft in 2013 een verlagend effect op de EMU-schuld gehad van circa 0,9% van het bbp (€ 5,6 mld.). Met dit effect op de EMU-schuld werd in de Miljoenennota 2013 al rekening gehouden. Hierdoor is het schuldverlagend effect ten opzichte van Miljoenennota 2013 niet gelijk aan de instroom van middelen in 2013.

Het totale aantal deelnemers aan schatkistbankieren is in 2013 sterk gestegen. Dit komt uiteraard doordat er meer dan 700 decentrale overheden zijn gaan deelnemen. Het aantal deelnemende RWT’s is in 2013 afgenomen tot 196. Hoewel het aantal deelnemende onderwijsinstellingen licht is gestegen, zijn vanwege de vorming van de nationale politie alle politieregio’s opgehouden te bestaan. De politieregio’s doen dus niet afzonderlijk meer mee aan schatkistbankieren. Eind 2013 namen er 41 Agentschappen deel aan het schatkistbankieren.

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 12 Kasbeheer
Bedragen x € 1 mln.

Algemene beleidsdoelstelling: Optimaal kasbeheer van het Rijk en van de instellingen die aan de schatkist zijn gelieerd.					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2009	2010	2011	2012	2013	2013	2013
Uitgaven	17.996	6.020	8.598	7.353	2.733	8.246	– 5.513
Programma-uitgaven	17.996	6.019	8.597	7.353	2.733	8.246	– 5.513
Rentelasten	1.821	1.941	110	67	36	56	– 20
Verstrekte leningen	7.616	4.070	1.755	2.059	1.605	1.305	300
Mutaties in rekening-courant en depositio's	8.558	0	6.732	5.227	1.090	6.885	– 5.795
Uitgaven bij voortijdige beëindiging	0	8	0	0	3	0	3
Apparaatsuitgaven	1	1	1	0	0	0	0
Ontvangsten	6.981	4.612	2.224	2.652	3.205	1.922	1.283
Programma-ontvangsten	6.981	4.612	2.224	2.652	3.205	1.922	1.283
Rentebaten	525	508	584	521	483	528	– 45
Ontvangen aflossingen	6.455	2.642	1.525	2.130	2.717	1.394	1.323
Mutaties in rekening-courant en deposito's	0	1.375	111	0	0	0	0
Ontvangsten bij voortijdige beëindiging	1	87	4	1	5	0	5

Uitgaven

Rentelasten (– € 20 mln.)

De rentelasten zijn iets lager uitgevallen dan geraamd. Dit komt doordat de rente gedurende 2013 lager was dan waar in de begroting 2013 rekening mee werd gehouden. Hierdoor betaalt de Staat dus minder rente op rekening-couranttegoeden en nieuw afgesloten deposito’s. Omdat decentrale overheden pas eind 2013 zijn begonnen met schatkistbankieren heeft dit geen grote gevolgen voor de betaalde rente gehad.

Verstrekte leningen (+ € 300 mln.)

Het aantal verstrekte leningen is iets hoger uitgevallen dan geraamd.

Mutaties in rekening-courant en deposito’s (– € 5,8 mld.)

De saldi op de bestaande rekening-courant en deposito’s zijn in 2013 licht afgenomen. Dit betekent netto een uitgave voor de Staat. De saldi op rekening-courant en deposito’s van Agentschappen en RWT’s zijn licht gedaald. De daling van het saldo van de sociale fondsen is fors groter: ultimo 2013 is het debetsaldo van alle sociale fondsen samen € 21,8 mld. negatief. Dit is een daling van € 6,5 mld. ten opzichte van eind 2012. In de begroting 2013 werd echter nog uitgegaan van een daling rond de € 6,9 mld., dus de daling is minder sterk dan eerder geraamd.

Tegenover de daling van het saldo van de sociale fondsen, RWT’s en Agentschappen staat een forse toename van het saldo dat door decentrale overheden bij de schatkist wordt aangehouden. Dit saldo steeg, dankzij het verplicht worden van schatkistbankieren voor decentrale overheden, met € 5,6 mld. (niet EMU-saldo relevant, wel EMU-schuldverlagend). Met deze instroom was in de begroting 2013 nog geen rekening gehouden, dit verklaart het grote verschil tussen begroting en realisatie in de tabel.

Ontvangsten

Rentebaten (– € 45 mln.)

De gerealiseerde rentebaten wijken niet veel af van het bedrag dat was begroot. De Staat ontvangt rente over roodstand op de rekening courant en op verstrekte leningen. De roodstand van de sociale fondsen is in 2013 weliswaar toegenomen (dus meer negatief geworden), maar de toename is lager dan eerder geraamd. Hierdoor vallen de geraamde rentebaten iets lager uit.

Ontvangen aflossingen (+ € 1,3 mld.)

Het bedrag aan afgeloste leningen is hoger uitgevallen dan geraamd. Ondanks dat het aantal verstrekte leningen ook licht hoger is uitgevallen dan geraamd, is het uitstaande bedrag aan leningen hierdoor gedaald en bedraagt ultimo 2013 € 12,3 mld.

Mutaties in rekening-courant en deposito’s

De mutaties in rekening-courant en deposito’s worden gesaldeerd in de tabel weergegeven. Omdat de saldi op rekening-courant en deposito in 2013 licht zijn afgenomen is er netto sprake van een uitgave voor de Staat. Deze wordt onder de uitgaven toegelicht.

5. NIET BELEIDSARTIKELEN

5.1 Apparaat kerndepartement

A. Apparaat kerndepartement

Beleidsartikel 8 Apparaat Kerndepartement
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Op dit artikel staan alle personele en materiële uitgaven en ontvangsten van Financiën met uitzondering van de Belastingdienst (zie artikel 1) en de baten-lastendiensten DRZ (zie de baten-lasten paragrafen).					Realisatie	Vastgestelde begroting1	Verschil
	2009	2010	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	200.712	208.773	195.796	182.512	198.523	203.021	– 4.498
Uitgaven	200.712	208.773	195.796	189.009	198.490	203.021	– 4.531
Personeel Kerndepartement				123.624	136.284	135.877	407
Eigen personeel				118.331	126.960	130.914	– 3.954
Inhuur externen				4.990	9.127	4.517	4.610
Overig personeel				303	197	446	– 249
Materieel Kerndepartement				65.385	62.206	67.144	– 4.938
waarvan ICT				10.321	9.756	13.122	– 3.366
waarvan bijdrage aan SSO's				27.716	30.699	35.517	– 4.818
waarvan overig materieel				27.348	21.751	18.505	3.246
Ontvangsten	20.975	34.960	30.793	36.539	36.211	27.346	8.865

Uitgaven

Personeel kerndepartement (+ € 0,4 mln.)

Bij de subcategorie eigen personeel is vooruitgelopen op de taakstelling, waardoor minder is uitgegeven dan geraamd. Er is meer uitgegeven aan externe inhuur dan geraamd. Bij het ramen is de scheidslijn tussen de categorieën externe inhuur en ICT soms moeilijk te maken, waardoor achteraf bezien de raming op externe inhuur te laag is en op uitgaven aan ICT juist te hoog.

Daarnaast is bij de Auditdienst Rijk extra inhuur geweest als gevolg van vraag naar controlecapaciteit voor Europese middelen, waaronder voor de Eurogroep. Dit laatste wordt doorbelast, zie de hogere ontvangsten van de Auditdienst Rijk. Per saldo is een relatief kleine overschrijding van de personele uitgaven kerndepartement gerealiseerd.

Materieel kerndepartement (– € 4,9 mln.)

Bij ICT zijn uitgaven begroot, die op externe inhuur hadden moeten staan (zie ook bij personeel). Daardoor vallen de uitgaven lager uit. Tevens is sprake van vertraging van ICT-projecten naar 2015. Dit heeft een technische oorzaak, zoals bij de digitale documenthuishouding. De bijdrage aan SSO’s is lager dan geraamd vanwege een bijstelling als gevolg van Verantwoord Begroten. Dit heeft geleid tot lagere uitgaven voor SSO’s en hogere uitgaven voor overig materieel. Per saldo zijn er minder uitgaven aan materieel dan geraamd. Vooruitlopend op de taakstellingen is alvast minder uitgegeven.

Ontvangsten

Ontvangsten (+ € 8,9 mln.)

De ontvangsten zijn hoger door extra verhuur van kantoorruimte aan de Rijksgebouwendienst in het pand aan het Korte Voorhout. Daarnaast zijn de ontvangsten hoger door het gedeeltelijk afromen van het (surplus aan) eigen vermogen van Domeinen Roerende Zaken.

B. Totaal overzicht Apparaat Financiën

Financiën is in 2013 verantwoordelijk voor het baten-lastenagentschap Domeinen Roerende Zaken. De apparaatuitgaven en -ontvangsten worden verder uitgesplitst en toegelicht in de baten-lastenparagraaf.

Voor de AFM, Waarderingskamer en DNB wordt de volledige overheidsbijdrage gebruikt voor apparaat. De onderstaande tabel geeft de totale apparaatuitgaven voor Financiën weer. Hierbij zijn de apparaatuitgaven voor het kerndepartement, de Belastingdienst, het baten-lastenagentschap en ZBO’s bij elkaar opgeteld.

Tabel 1: Totaaloverzicht apparaatsuitgaven en -kosten Financiën (bedragen x € 1.000)

	2009	2010	2011	2012	2013
Totaal apparaat Financiën IX	3.168.963	3.224.531	3.069.225	3.088.424	3.207.126
Departement	3.107.375	3.152.582	2.998.170	3.012.807	3.143.630
Kerndepartement	200.712	208.773	195.796	189.009	198.490
Belastingdienst	2.906.663	2.943.809	2.802.374	2.823.798	2.945.140
Baten-lasten agentschap1	13.040	14.120	14.083	17.631	18.099
Domeinen Roerende Zaken	13.040	14.120	14.083	17.631	18.099
ZBO’s en RWT’s	48.548	57.829	56.972	57.986	45.397
AFM	28.931	28.666	30.505	29.721	20.500
DNB	18.950	28.496	25.800	27.710	23.701
Waarderingskamer	667	667	667	555	1.196

	2009	2010	2011	2012	2013
Kerndepartement	200.712	208.773	195.796	189.009	198.490
GT	27.771	28.873	27.757	23.985	23.051
DGRB	25.868	28.978	20.949	22.390	20.384
SG cluster	133.159	136.211	132.884	128.294	141.251
DGFZ	13.914	14.711	14.206	14.340	13.804

C. Taakstelling

De taakstelling die de DG’s opgelegd hebben gekregen voor de apparaatuitgaven, liep in 2013 volgens schema.

5.2 Algemeen

Per ontwerpbegroting 2012 heeft IX geen budgetten meer op het niet-beleidsartikel Algemeen.

5.3 Nominaal en onvoorzien

D. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Artikel 10 Nominaal en onvoorzien
Tabel budgettaire gevolgen
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Vanuit dit artikel vinden overboekingen van loon- en prijsbijstelling naar de loon- en prijsgevoelige artikelen binnen IX plaats. Dit artikel is ook bedoeld om eventuele onzekere ontwikkelingen op de begroting op te vangen.					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2009	2010	2011	2012	2013	2013	2013
Verplichtingen	– 5.900	0	– 7.300	0	0	5.685	– 5.685
Uitgaven	0	0	0	0	0	5.685	– 5.685
Onvoorzien	0	0	0	0	0	3.152	– 3.152
Loonbijstelling	0	0	0	0	0	0	0
Prijsbijstelling	0	0	0	0	0	2.533	– 2.533
Ontvangsten	0	0	0	0	0	0	0

Uitgaven

Onvoorzien

De post onvoorzien in de ontwerpbegroting was bedoeld om onzekere ontwikkelingen op te vangen. Dit bedrag was dit jaar niet noodzakelijk voor specifieke problematiek binnen de begroting IX.

6. BEDRIJFSVOERINGPARAGRAAF

1. Inleiding

Financiën besteedt op een gestructureerde wijze aandacht aan de bedrijfsvoering. Er is een planning- en controlcyclus en een interne governance, waaronder een Audit Committee met een meerderheid aan externe leden. Op basis van de periodieke informatie over de beleids- en bedrijfsvoeringprocessen en de risico’s die daarbij aan het licht treden, wordt systematisch bewaakt of het ministerie zijn doelstellingen op doelmatige en rechtmatige wijze realiseert. Waar nodig wordt bijgestuurd.

Over het bereiken van de doelstellingen van Financiën over 2013 wordt in het jaarverslag bij de beleidsartikelen verantwoording afgelegd. In deze bedrijfsvoeringparagraaf wordt ingegaan op de bedrijfsvoeringvraagstukken die zich gedurende het begrotingsjaar hebben voorgedaan en waarvan informatieverstrekking voor het inzicht en de oordeelsvorming door de Staten Generaal van belang is.

2. Algemene Rekenkamer over jaarverslag IXB Financiën 2012

In 2013 is veel aandacht besteed aan de onvolkomenheden in de bedrijfsvoering die door de Algemene Rekenkamer zijn geconstateerd in het Rapport bij het Jaarverslag IXB 2012.

Personeelsbeheer bij de Belastingdienst

De naleving van de procedures rondom de uitbetaling van verlofuren heeft opnieuw bijzondere aandacht gekregen. In het najaar van 2013 is met behulp van P-Direkt een maatregel ingesteld, waardoor voorgenomen uitbetalingen, welke niet voldoen aan wet- en regelgeving, worden tegengehouden.

Informatiebeveiliging bij de Belastingdienst

De Belastingdienst heeft software in gebruik genomen, die het proces van toekenning en intrekking van autorisaties ondersteunt. De gevraagde toegangsrechten worden aan medewerkers toegekend op basis van zogenaamde rolmodellen. De koppeling van de software aan de primair processystemen, die gebruik maken van het mainframe, is gerealiseerd. De automatische koppelingen voor de overige aan te sluiten primair processystemen zijn voorzien in 2014.

Teruggaven omzetbelasting aan EU-ondernemers

De Belastingdienst heeft eind 2012 voor het OB-teruggaafproces aan EU-ondernemers de applicatie VRCA en bijbehorende hardware gekocht. Dit systeem kent functionele en technische beperkingen. De Belastingdienst heeft in 2013 gewerkt aan het verbeteren van het systeem. Dit wordt in 2014 voortgezet.

Interne controle bij het Agentschap

In reactie op de onvolkomenheden in het financieel beheer heeft het Agentschap in 2013 een verbeterplan opgesteld dat moet leiden tot een versterking van de interne bedrijfsprocessen. In 2013 is een extern onderzoek naar het financieel beheer bij het Agentschap uitgevoerd. De ambitie van het Agentschap is om de aanbevelingen van het externe onderzoek het komend jaar voortvarend op te pakken. Dit zal leiden tot een herinrichting van de financiële functie die in 2015 zal zijn gerealiseerd. Hiertoe heeft het Agentschap een plan van aanpak «Agentschap in Control» opgesteld, in aanvulling op het eigen verbeterplan uit 2013. De Tweede Kamer is hier bij brief d.d. 21 februari 2014 over geïnformeerd.48

EU-aanbestedingen bij het Kerndepartement

In 2013 is dit inkoopproces verstevigd. Er hebben twee spendanalyses plaatsgevonden die hebben bijgedragen aan het completeren van het contractenregister, het inzichtelijk maken van de mogelijkheden voor het afsluiten van nieuwe contracten en het tegengaan van maverick buying. Ook is er een aanbestedingskalender tot en met medio 2015 opgesteld. Desalniettemin zijn de Europese aanbestedingsregels niet altijd nageleefd. Dit hangt onder andere samen met oude contracten en de complexe regelgeving.

Informatiebeveiliging bij het Kerndepartement

In 2013 heeft een analyse plaatsgevonden of Financiën voldoet aan de Baseline Informatiebeveiliging Rijksdienst (BIR). Gestart is met een aantal cruciale systemen. Aan de hand van de analyse zijn de geconstateerde risico’s van maatregelen voorzien. In 2014 wordt onderzocht of de BIR is geïmplementeerd. Toetsen op de BIR worden opgenomen in de plan-do-check-act-cyclus.

Conform de toezegging aan de Algemene Rekenkamer is een pentest uitgevoerd op de externe websites van Financiën. Geconstateerde bevindingen zijn gedeeld met de eigenaren en opgevolgd. Een pentest van de systemen die gekoppeld zijn aan internet wordt ingepland.

3. Claims

Fortis en ABN AMRO

Met betrekking tot de verwerving van de Nederlandse onderdelen van Fortis en ABN AMRO door de Staat, is door een aantal (voormalige) aandeelhouders gesteld dat zij hierdoor schade hebben geleden. Zij hebben de Staat aansprakelijk gesteld en gerechtelijke procedures opgestart. Deze procedures lopen op dit moment nog steeds. Het Ministerie van Financiën is van mening dat de Staat een sterke positie heeft. In eerste aanleg hebben enkele rechters al claims afgewezen. Het ministerie acht de kans op toewijzing van de claims in de lopende hogerberoepsprocedures klein.

SNS REAAL

De Minister van Financiën heeft in het belang van de stabiliteit van het financiële stelsel op 1 februari 2013 besloten tot onteigening van bepaalde effecten en vermogensbestanddelen van SNS REAAL en SNS Bank. Op grond van de Wet op het financieel toezicht hebben de onteigenden recht op schadeloosstelling. Op 4 maart 2013 heeft de Minister van Financiën de onteigenden een aanbod tot schadeloosstelling van nul euro gedaan en heeft hij de ondernemingskamer van het Gerechtshof te Amsterdam verzocht de schadeloosstelling overeenkomstig zijn aanbod vast te stellen. Op 11 juli 2013 heeft de ondernemingskamer een tussenuitspraak gedaan. Op 9 oktober 2013 heeft de Nederlandse Staat hiertegen cassatie ingesteld bij de Hoge Raad. Op dit moment heeft de Hoge Raad hierover nog geen uitspraak gedaan.

Het valt niet uit te sluiten dat er naast de voornoemde procedure over de hoogte van de schadeloosstelling (inter)nationale procedures zullen worden gevoerd tegen de Staat, de toezichthouder, SNS REAAL of SNS Bank.

4. Rechtmatigheid van de begrotingsuitvoering

Op basis van de mij beschikbare informatie bevatten:

• – de departementale verantwoordingsstaten over 2013 met de financiële toelichtingen daarbij;

• – de samenvattende verantwoordingsstaat over 2013 betreffende de dienst die een baten-lastenstelsel voert met de toelichting daarbij;

• – de departementale saldibalansen per 31 december 2013 met de toelichting daarbij;

geen zodanige onrechtmatigheden en/of onzekerheden, dat deze op grond van de rapporteringstoleranties of vanwege in het bijzonder te signaleren risico’s vermeld dienen te worden behoudens het onderstaande.

Naleving wet- en regelgeving toeslagen, regelgeving huurtoeslag

De betalingen voor de huurtoeslag worden door de Minister voor Wonen en Rijksdienst verantwoord op beleidsartikel 01 Woningmarkt van het begrotingshoofdstuk XVIII Wonen en Rijksdienst.

De Rijksbegrotingsvoorschriften schrijven voor dat, indien bij statistische steekproeven de meest waarschijnlijke en/of maximale fout de tolerantiegrens overschrijdt, in de bedrijfsvoeringparagraaf de meest waarschijnlijke fout moet worden gerapporteerd. Voor de toeslagregelingen geldt een tolerantiegrens van 3% behalve voor de huurtoeslag vanwege de geringe omvang van het desbetreffende begrotingshoofdstuk. Voor de huurtoeslag geldt voor 2013 een tolerantiegrens van 1,14%.

Op basis van de meest waarschijnlijke fout voor de uitbetaalde voorschotten, ad € 48,7 mln. (1,71%), en de definitief toegekende huurtoeslagen, ad € 51,4 mln. (2,53%), wordt de – verhoudingsgewijze zeer lage – tolerantiegrens ad € 37,2 mln. overschreden. Wanneer dezelfde tolerantiegrens wordt gehanteerd als bij de andere toeslagen blijft de meest waarschijnlijke fout ruimschoots binnen de tolerantiegrens.

M en O (w.o. Fraude als focusonderwerp van de Tweede Kamer)

Voor het heffen en innen van belastingen en het betalen van toeslagen is de Belastingdienst afhankelijk van gegevens die belastingplichtigen en toeslaggerechtigden zelf verstrekken en van al dan niet beschikbare contra-informatie. Het bestrijden van misbruik en oneigenlijk gebruik vraagt om een actief rechtshandhavingsbeleid. Het tegengaan van fraude bij de uitvoering van fiscale wet- en regelgeving en de toeslagregelingen vormt een geïntegreerd onderdeel hiervan. Op 14 april 201149 heeft de Staatssecretaris van Financiën de Fiscale agenda aan de Tweede Kamer aangeboden waarin 20 maatregelen tegen systeemfraudezijn opgenomen. Eind 2013 zijn in de Wet aanpak fraude toeslagen en fiscaliteit50 maatregelen vormgegeven die er op zijn gericht om fraude zoveel mogelijk aan de poort te detecteren en daarmee te voorkomen. Over de implementatie van de maatregelen en de resultaten van de bestrijding van de verschillende vormen van fraude is de Tweede Kamer tussentijds gerapporteerd in de 12e51 en 13e halfjaarsrapportage Belastingdienst over 201352.

5. Financieel- en materieel beheer IXA en IXB

Op basis van de mij beschikbare informatie zijn er geen vermeldenswaardige bevindingen behoudens het onderstaande.

ICT-voorwaarden voor open standaarden (KD)

Voldaan wordt aan de verplichting van artikel 3, eerste lid van de Instructie rijksdienst bij aanschaf ICT-diensten of ICT-producten, met uitzondering van het onderdeel webrichtlijnen. De webrichtlijnen gaan over het ontwerpen, bouwen en beheren van websites en zijn gebaseerd op internationale standaarden voor kwaliteit en toegankelijkheid. In 2013 is op nagenoeg alle websites actie ondernomen. Deze acties lopen door in 2014 en hebben betrekking op het overbrengen van websites naar andere platforms, zoals bijvoorbeeld rijksoverheid.nl, dan wel het aanpassen van websites om te gaan voldoen aan de webrichtlijnen. Dit vindt plaats in nauwe samenwerking met het Ministerie van Binnenlandse Zaken, dat de acties voor de overheid coördineert.

Regeling kasbeheer (KD)

De regeling schrijft voor dat alle facturen worden voorzien van een prestatieverklaring.

Vanuit efficiency-overwegingen stelt Financiën facturen < € 1.250 zonder controle vooraf op prestatieverklaring, betaalbaar. Achteraf worden facturen steekproefsgewijs geselecteerd om alsnog de prestatieverklaring op te vragen en vindt er een risico-analyse plaats om ongewenste ontwikkelingen te signaleren. Uit de uitgevoerde steekproeven zijn geen onrechtmatigheden gebleken. In 2014 wordt deze werkwijze geëvalueerd.

Externe inhuur

Het structurele percentage externe inhuur ligt met circa 9% onder de Rijksbrede norm. Over 2013 zijn extra financiële middelen beschikbaar gesteld om specifieke werkzaamheden bij de Belastingdienst, zoals de uitvoering van fraudemaatregelen bij Toeslagen en de Intensivering Toezicht en Invordering (ITI) bij Belastingen, uit te voeren. In aanloop naar een structurele inbedding van deze extra werkzaamheden in de bedrijfsvoering van de Belastingdienst is gebruik gemaakt van uitzendkrachten en overige externe inhuur. De kosten voor deze extra inhuur bedragen € 40 mln. en resulteren in een tijdelijke verhoging van het inhuurpercentage met circa 1,6%.

Er is één overschrijding van het maximumtarief van € 225 (motie De Pater). Het betreft inhuur van een adviseur met specialistische kennis van treasury systemen in verband met het lopende project upgrade huidige treasury systeem.

6. Totstandkoming van niet-financiële beleidsinformatie IXB

Op basis van de mij beschikbare informatie zijn er geen belangrijke tekortkomingen geconstateerd die vermelding behoeven in de bedrijfsvoeringparagraaf met betrekking tot de totstandkoming van de niet-financiële beleidsinformatie.

7. Overige aspecten van de bedrijfsvoering

Betaalgedrag

De betalingstermijn voor de Nederlandse overheid is op dertig dagen gesteld. De norm is om 90% van de nota’s op tijd te betalen.

In 2013 is 97,1% van de facturen van het Ministerie van Financiën op tijd (binnen 30 dagen) betaald. De betalingstermijn van het ministerie voldoet daarmee aan de norm.

Grote lopende ICT-projecten

Bij de Belastingdienst lopen een aantal grote ICT-projecten. Over de stand van zaken ten aanzien van deze producten wordt in het Rijksdashboard ICT53 gerapporteerd. De risico’s voor de uitvoering, waaronder eventuele privacyrisico’s, maken daar onderdeel van uit. De stand van zaken bij deze projecten geeft geen aanleiding tot het maken van nadere opmerkingen.

Audit Committee (AC)

Het AC van het Ministerie van Financiën bestaat uit de SG, de CFO Belastingdienst en 3 externe onafhankelijke leden aangevuld met de directeuren FEZ en ADR als adviseurs en een secretaris vanuit de ADR. Eén van de externe leden fungeert als voorzitter. De voorzitter bepaalt welke onderwerpen aan de orde komen. In 2013 is het AC vier keer bij elkaar geweest. Naast de reguliere onderwerpen als uitkomsten audits, het risicomanagement en uitkomsten planning & controlcyclus heeft het AC zich met name gefocust op de risico’s in de bedrijfsvoering en actuele thema’s bij Financiën. Deze betroffen onder andere de systeemfraude Toeslagen, oprichting Bankenunie, ministeriële verantwoordelijkheid voor op afstand geplaatste financiële toezicht, nieuwe Comptabiliteitswet, de uitkomsten IBO onderzoek Staatsdeelnemingen en nota Deelnemingenbeleid 2013. Het AC maakt zoveel als mogelijk gebruik van intern beschikbare stukken en laat zich vervolgens over die onderwerpen informeren. Van elke bijeenkomst wordt een verslag gemaakt en waar mogelijk voorzien van een advies aan de ambtelijke en politieke top.

Oprichting stichting SNS

Op 1 februari 2013 is de Stichting Afwikkeling Onderhandse Schulden SNS REAAL opgericht. Formeel had het voornemen tot oprichting van de stichting op grond van artikel 34, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2001 (CW) bij de Staten-Generaal moeten worden voorgehangen. Vanwege het vertrouwelijke en spoedeisende karakter van de onteigening waar deze oprichting een onlosmakelijk onderdeel van uitmaakt, is het niet mogelijk geweest deze procedures te volgen. De Minister heeft wel waar mogelijk in de geest van artikel 34, eerste lid, van de CW op 25 januari jl. de ministerraad en, tijdens een vertrouwelijk overleg, de financieel woordvoerders van de Tweede Kamer fracties gemeld dat ingeval tot onteigening zou moeten worden besloten een stichting zou worden opgericht met het oog op onteigening van de onderhands verstrekte achtergestelde leningen.

Herinrichting Belastingen

De Belastingdienst is met de herinrichting van Belastingen gestart. De omslag van regiostructuur naar segmentstructuur is in 2013 goed verlopen. De continuïteit van de bedrijfsvoering bij de herinrichting is over 2013 gewaarborgd. De eerste concentratiebewegingen verlopen naar tevredenheid. Voor het vervolg van het traject is het van belang dat bij het uitwerken van de nadere plannen en de monitoring hierop voldoende rust en ruimte bestaat om op evenwichtige wijze nieuwe stappen te gaan zetten.

Bedrijfsvoering op langere termijn Belastingdienst

De Belastingdienst staat voor de opdracht mede als gevolg van de moeilijke economische situatie meerdere fiscale maatregelen respectievelijk wetswijzigingen te verwerken, de continuïteit van het bestaande te waarborgen en daardoor de kasstroom te garanderen en tegelijkertijd de weg naar vernieuwing te vinden. De vernieuwing behelst onder meer het overeenkomstig de eisen van burger en bedrijf digitaliseren van de dienstverlening en het geleidelijk vernieuwen van de technische infrastructuur en softwareprogramma’s van de dienst. Daarnaast ligt er de opdracht bestaande taakstellingen in te vullen en de intensiveringsopdracht van het toezicht waar te maken. De realisatie van deze opdracht is een grote opgave voor de Belastingdienst, welke qua programmering nauw luistert. Door de frequentie en omvangrijke pakketten wet- en regelgeving fiscaliteit en overige maatregelen is de belasting op de uitvoering, waaronder de ICT, in 2013 fors toegenomen. Voor de toch al kwetsbare massale heffings- en inningsprocessen dreigt, steeds meer dat damages optreden, welke veel ongemak voor burger en bedrijf opleveren en voor de Belastingdienst grote hersteloperaties en een overbelasting van de telefonische dienstverlening met zich meebrengen. In dit kader is een onderzoek aangekondigd naar de massale processen van de Belastingdienst54. Een verdringingsrisico is dat de vernieuwing van de ICT-infrastuctuur en software programma’s en daarmee een goede gegevensontsluiting naar de toekomst worden doorgeschoven. Nieuwe wetsvoorstellen worden door de Belastingdienst onderworpen aan een stringente uitvoeringstoets. Aspecten die hierbij, naast de inpasbaarheid in de tijd en technische haalbaarheid, nadrukkelijk een rol spelen zijn de begrijpelijkheid van wetswijzigingen voor de burger en bedrijf bij introductie, de afdekking van toezichts- en frauderisico’s en implementatierisico’s in verband met de massale omvang van heffings- en inningsprocessen.

Conclusie

Bij het Ministerie van Financiën is, afgezien van de hiervoor genoemde punten, sprake geweest van ordelijk en beheerst verlopen bedrijfsprocessen, welke tevens voorzien in waarborgen voor een rechtmatige begrotingsuitvoering, inclusief een toereikend beleid ter voorkoming van misbruik en oneigenlijk gebruik. Wat betreft de genoemde uitzonderingen zijn maatregelen getroffen om de bedrijfsvoering te verbeteren.