Nr. 120 BRIEF VAN DE MINISTER EN STAATSSECRETARIS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 9 september 2014

Vandaag publiceert de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) de nieuwste editie van Education at a Glance 2014 (EAG). Dit rapport biedt de meest volledige en meest actuele internationale vergelijking op het terrein van onderwijs. Onderwijsstelsels van de meest welvarende landen over de wereld worden met elkaar vergeleken op basis van een breed scala aan statistische gegevens en indicatoren. Wij bieden u hierbij de publicatie ter kennisneming aan1.

De OESO concludeert dat de Nederlandse bevolking internationaal gezien hoog opgeleid is en bovendien dat we ook tot de landen met de hoogste vaardigheden behoren. Deze uitkomsten bevestigen opnieuw dat Nederland met – internationaal gezien – gemiddelde uitgaven een sterke onderwijspositie inneemt. Uit EAG 2014 concluderen wij daarnaast dat er nog ruimte overblijft voor verdere verbetering, bijvoorbeeld op de terreinen van professionalisering van leraren en van leven lang leren. Ook de verhoogde druk op het hoger onderwijs – door toegenomen studentenaantallen – heeft onze onverminderde aandacht.

In deze brief presenteren wij opvallende beelden uit EAG 2014. Voor een uitgebreidere set indicatoren uit EAG 2014 verwijzen wij u naar de OCW stelselmonitor Trends in Beeld (www.trendsinbeeld.minocw.nl). Deze indicatoren zijn een brede samenvatting van de kwaliteit, de deelname, de organisatie en de financiën van onderwijs in internationaal perspectief.

Opvallende beelden uit EAG 2014

Dit jaar is in EAG speciale aandacht voor de resultaten uit de OESO onderzoeken PISA, PIAAC en TALIS.2 ^, 3

Goede onderwijsprestaties en hoge onderwijsdeelname

PISA laat zien dat Nederland een sterke internationale positie inneemt op de competenties van 15-jarigen. Dit geldt ook voor de competenties van Nederlandse volwassenen (PIAAC). Nederland is één van de landen met de hoogste onderwijsdeelname. De deelname is toegenomen tussen 2000 en 2012: dat geldt zowel de deelname van jongeren als de deelname van jongvolwassenen. Met name de stijging in deelname aan het hoger onderwijs valt op. Dit zorgt voor een verhoogde druk op het hoger onderwijs. Om de kwaliteit van dit onderwijs te kunnen waarborgen, blijven we investeren in het hoger onderwijs. Zo zullen de opbrengsten van het studievoorschot worden ingezet voor het verhogen van de kwaliteit van het hoger onderwijs en het aan hoger onderwijs verbonden onderzoek.

Nederlandse uitgaven zijn gemiddeld

De publieke en private uitgaven als percentage van het bruto binnenlands product (bbp) laten zien welk deel van de welvaart een land uitgeeft aan onderwijsinstellingen. De Nederlandse uitgaven aan onderwijsinstellingen zijn vrijwel gelijk aan het OESO gemiddelde (figuur 1). De waargenomen stijging in Nederland en andere landen is onder andere een gevolg van de groeiende onderwijsdeelname en een daling van het bbp als gevolg van de financiële crisis.

Onderwijs loont

De opbrengst van het onderwijs is o.a. zichtbaar in sociale indicatoren, in deelname op de arbeidsmarkt en in behaalde individuele financiële baten.

Het PIAAC-onderzoek laat hogere sociale opbrengsten zien naarmate opleidingsniveau of vaardigheidsniveau hoger zijn. In PIAAC wordt als maatstaf voor sociale opbrengsten o.a. de volgende indicatoren gebruikt:

• • Van mening zijn dat je invloed hebt op de overheid,

• • vertrouwen hebben in anderen (zie figuur 2),

• • vrijwilligerswerk doen.

Een derde indicator van het lonende effect van onderwijs is de «net present value». Deze waarde presenteert de netto-opbrengst voor een individu van een ho-diploma ten opzichte van een startkwalificatie. In Nederland is deze waarde relatief laag, zoals ook in voorgaande publicaties van EAG te zien was. Dit komt onder meer doordat er in ons belasting- en toeslagenstelsel sprake is van een relatief sterke herverdeling van hoge naar lage inkomens.4

Leraren centraal

Professionaliseringsactiviteiten van álle leraren en goede begeleiding van startende leraren zijn belangrijk voor de kwaliteit van het onderwijs. De deelname van Nederlandse leraren aan «lichte» professionaliseringsactiviteiten (van minimaal 1 dag) is hoog, 96% van de leraren in het basisonderwijs, 92% van de leraren in het voortgezet onderwijs. Maar juist aan de «zwaardere» professionaliseringsactiviteiten, het volgen van een programma dat leidt naar een diploma of certificaat (figuur 4), nemen Nederlandse leraren minder deel. Met de masterambitie, zoals verwoord in het sectorakkoord met de VO-raad, kan ook dit percentage worden verhoogd. Onderwerpen waar Nederlandse leraren het meest behoefte aan hebben is het leren omgaan met nieuwe ICT-technologieën (15%) en het differentiëren in onderwijsaanbod (14%). Aan deze onderwerpen wordt ook expliciet aandacht besteed in de sectorakkoorden.

Ruim 90% van de startende leerkrachten heeft volgens hun schoolleider toegang tot formele begeleiding, maar nog geen 70% van de leraren in het vo rapporteert deelname hieraan (TALIS). In Nederland is in overleg met de sectoren de ambitie gesteld om alle startende leraren begeleiding te laten krijgen.

Leven lang leren

Conclusie

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, M. Bussemaker

De Staatsecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, S. Dekker