Nr. 110 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

De voorzitter van de commissie, Wolbert

De adjunct-griffier van de commissie, Verstraten

De ambities van het kabinet uit de Begrotingsafspraken 2014 zullen in overleg met het veld en in de betreffende departementale begrotingen verder uitgewerkt worden in concrete en meetbare doelstellingen.

OCW monitort op basis van de personeelsgegevens (jaarlijkse peildatum 1 oktober) het verloop van personeel in de verschillende sectoren. Deze gegevens zijn onder andere uitgesplitst naar leeftijdscategorieën. Op deze wijze is inzichtelijk hoe groot de instroom van (jonge) leraren in po en vo is.

In het NOA is afgesproken dat in 2013 (te besteden in 2014) een incidenteel bedrag van € 150 miljoen beschikbaar wordt gesteld om in het primair (€ 85 miljoen) en voortgezet onderwijs (€ 65 miljoen) de instellingen in de gelegenheid te stellen jonge leraren in dienst te houden en te nemen. Zie de onderstaande tabel. De Begrotingsafspraken 2014 zijn daarop aanvullend.

Aanvullende incidentele middelen NOA (Bedragen x € 1 miljoen)

	2013	2014	2015	2016	2017
Inzet aanvullende middelen PO	85	0	0	– 45	– 40
Inzet aanvullende middelen VO	65	0	0	– 35	– 30
Inzet aanvullende middelen MBO	0	0	0	10	5
Inzet aanvullende middelen HO	0	0	0	70	65
Totaal aanvullende middelen	150	0	0	0	0

Op dit moment vindt nog overleg plaats met verschillende onderwijssectoren en de extra middelen zijn nog niet uitgekeerd. Het doorvoeren van wijzigingen in de praktijk van scholen is daarom nog niet aan de orde. Over de uitkomsten van de integrale financiële afweging voor 2014 wordt u bij Voorjaarsnota geïnformeerd, voor 2015 bij Miljoenennota.

Bij de begrotingsafspraken is in totaal € 650 miljoen aan extra middelen beschikbaar gesteld, waarvan € 600 miljoen structureel beschikbaar is gesteld voor onderwijs en onderzoek en € 50 miljoen structureel voor de publieke omroep. Daarnaast is € 187 miljoen tot 2018 (247 miljoen in 2015) en nadien 185 miljoen structureel beschikbaar gekomen voor het terugdraaien van de bezuiniging op de gratis schoolboeken.

Vanaf 2017 wordt er € 50 miljoen bezuinigd op de publieke omroep. De oorspronkelijke bezuiniging (regeerakkoord) was hoger, te weten € 50 miljoen in 2016 oplopend naar € 100 miljoen vanaf 2017. Bij de Begrotingsafspraken 2014 is overeengekomen om € 50 miljoen vrij te maken voor de publieke omroep vanaf 2016. Hierdoor resteert er een bezuiniging op de publieke omroep vanaf 2017 van € 50 miljoen structureel. De ombuiging uit het regeerakkoord is daarmee één jaar vertraagd en gehalveerd.

Over de verdeling van de € 150 miljoen over de onderwijssectoren vindt momenteel nog nadere besluitvorming plaats. U wordt hierover geïnformeerd bij de begroting 2015.

Het grootste deel van de extra middelen wordt toegevoegd aan de lumpsum of aan de prestatiebox (po en vo) en kwaliteitsafspraken (mbo). Wij maken afspraken met de verschillende onderwijssectoren over te realiseren doelstellingen en de indicatoren die we daarbij gaan hanteren. Voor het po, vo en mbo zullen deze afspraken worden vastgelegd in respectievelijk de sectorakkoorden en de kwaliteitsafspraken. In het vo is hierover reeds een principeakkoord bereikt, in het po en mbo wordt momenteel nog onderhandeld. De scholen hoeven niet specifiek verantwoording af te leggen over de besteding van de extra middelen. Dat is immers strijdig met de lumpsum- en prestatieboxsystematiek en zou tot meer administratieve lasten leiden.

In de uitwerking is besloten om reeksen I, II, IV en VIII uit de Begrotingsafspraken 2014 samen te voegen onder de noemer «kwaliteit onderwijs». In totaal komt de reeks hiermee uit op € 415 miljoen in 2015 aflopend tot € 350 miljoen structureel vanaf 2017. Reeksen I, II en IV uit de Begrotingsafspraken 2014 tellen samen op tot € 175 mln structureel. Deze worden aan de lumpsum van instellingen toegevoegd met de volgende doelen: «Meer en betere handen in de klas» en «zittenblijven voorkomen». De lumpsumreeks uit de Begrotingsafspraken 2014 (€ 175 miljoen structureel) is in de uitwerking als volgt verdeeld: € 150 miljoen wordt aan de lumpsum van instellingen toegevoegd als compensatie voor het mislopen van de prijsbijstelling en € 25 miljoen wordt beschikbaar gesteld voor matching.

Naast bovenstaand verschil is er in de tabel uit de Kamerbrief voor gekozen om een totaal overzicht te geven van alle maatregelen met een budgettair effect op het terrein van OCW. Zodoende zijn de reeksen «Publieke omroep» en «Schoolboeken» toegevoegd.

De gemiddelde Cito-score van 537 zal niet terugkeren als streefwaarde in de begroting 2015. In overleg met het veld en de Inspectie van het Onderwijs, zullen wij een bredere set indicatoren samenstellen voor het in beeld brengen van diverse aspecten van de onderwijskwaliteit. De eindopbrengsten van leerlingen zijn daarbij een relevante indicator. Daarom zal de «gemiddelde score op de Eindtoets Basisonderwijs van Cito», en vanaf 2015 de «gemiddelde score op de eindtoets in algemene zin», deel uitmaken van deze brede set. Zo blijven wij de ontwikkeling van deze score volgen, maar zonder daaraan een norm of streefwaarde te verbinden. Ook in het nieuwe sectorakkoord zal een dergelijke streefwaarde niet langer worden opgenomen.

De motie is uitgevoerd. In lijn met het dictum van de motie mogen scholen zelf de middelen kiezen waarmee zij de ontwikkeling van kleuters volgen. Het gebruik van een gevalideerd toetsinstrument gericht op taal- en rekenontwikkeling van jonge kinderen (de kleutertoets) is niet langer verplicht. Bij het oordeel van de Inspectie van het Onderwijs op de indicator »De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van leerlingen», speelt het al dan niet gebruiken van een kleutertoets geen rol meer. Wel vraagt de Inspectie van het Onderwijs van scholen dat zij de ontwikkeling van alle jonge kinderen regelmatig en op een voor ieder kind vergelijkbare wijze observeren. Hierbij hanteert de Inspectie geen voorschriften welke observatiemethode gebruikt moet worden, maar beoordeelt of scholen voldoende zicht hebben op de ontwikkeling van deze leerlingen, en of scholen daar passende vervolgacties aan koppelen.

Er zijn verschillende vormen van onderwijstijdverlenging mogelijk. Twee gangbare varianten zijn zomerscholen en verlengde schooldagen (een vorm van een schakelklas). Op een zomerschool gaat een selecte groep leerlingen in de zomervakantie een aantal weken naar school om extra onderwijs te volgen. Vaak met als doel om taal- en rekenachterstanden weg te werken. Verlengde schooldagen hebben doorgaans hetzelfde doel en worden aangeboden na reguliere schooldagen.

In beide gevallen gaat het nadrukkelijk om extra onderwijstijd. Leerlingen volgen deze lessen aanvullend op het reguliere lesaanbod. De uren die leerlingen doorbrengen op een zomerschool of schakelklas tellen niet mee als onderwijstijd. Deelname aan onderwijstijdverlenging is vrijwillig.

Er is een relatie tussen het structureel verhogen van het niveau van het mbo en een betere doorstroom naar het hbo. Mbo-4-afgestudeerden die het mbo verlaten met een hoger niveau algemene vaardigheden (bv. taal en rekenen), hebben meer kans de hbo-opleiding succesvol af te ronden. Studiesucces in het hbo hangt niet alleen af van een hoger niveau van mbo-4- gediplomeerden. Voor een goede en succesvolle doorstroom is ook van belang dat studenten een goed onderbouwde keuze maken voor een vervolgstudie. Loopbaanorientatie en studiebegeleiding helpt studenten in het maken van die keuze.

Nee, want de samenwerkingsverbanden liggen op koers om te starten per 1 augustus 2014. Dat blijkt uit de vierde voortgangsrapportage passend onderwijs die onlangs aan uw Kamer is toegezonden (Kamerstuk 31 497, nr. 122). Samenwerkingsverbanden kiezen voor een geleidelijke invoering en dat geeft voldoende mogelijkheden om bij de verdere uitwerking van de plannen scholen en leerkrachten verder te betrekken. In alle samenwerkingsverbanden is contact met de gemeente en op de meeste plekken is het op overeenstemming gericht overleg (oogo) gevoerd en zijn afspraken op hoofdlijnen gemaakt. Er is op alle vlakken ook na 1 augustus 2014 nog werk te verzetten. In de ontwikkelagenda die de Kamer in juni ontvangt, gaat de Staatssecretaris daar verder op in.

In het kader van de uitwerking van de afspraken van het Nationaal Onderwijs Akkoord (NOA) zijn wij in onderhandeling met de sectorraden over de concretisering van de ambitie om tot een hoger aantal masteropgeleiden in het primair onderwijs te komen. Wij hopen u op korte termijn hierover nader te kunnen informeren.

De onderwijstijd wordt enkel verlengd voor leerlingen die daar baat bij hebben (leerlingen die een achterstand hebben of onderpresteren). Het betreft hiermee slechts een fractie van het totale aantal leerlingen. Met de Begrotingsafspraken 2014 zijn er extra middelen vrijgemaakt. Het is aan de instellingen hoe ze deze middelen gaan inzetten. Het kan bijvoorbeeld worden gebruikt voor ondersteuning van zittende leraren of het inhuren van vervanging.

Voor het verbeteren van de overgang van het mbo naar het hbo wordt in het kader van de Begrotingsafspraken € 4 miljoen uitgetrokken. Zoals in onze brief «uitwerking Begrotingsafspraken 2014» vermeld, verkent de Minister of de inzet van deze middelen deel kan uitmaken van de bredere aanpak van excellentie in het mbo. Daarnaast zijn wij voornemens om een deel van de middelen specifiek in te zetten voor de doorstroom van het mbo naar de pabo.

Zie antwoord op vraag 17.

De € 29 miljoen wordt naar rato van het aantal leerlingen aan de samenwerkingsverbanden primair en voortgezet onderwijs toegekend, nadat voor elk van de schooljaren 2016/17 en 2017/18 € 4,6 miljoen wordt vrijgemaakt om de samenwerkingsverbanden die er op achteruit gaan tegemoet te komen. De twee maal € 4,6 miljoen worden heel expliciet ingezet om de gevolgen voor samenwerkingsverbanden die er door de verevening op achteruit gaan te verzachten. Zie ook mijn brief aan de Voorzitter van uw Kamer van 3 maart 2014 (Kamerstuk 33 750 VIII, nr. 95).

De teruggang in het aantal stages doet zich vooral voor in de conjunctuurgevoelige sectoren zoals bouw, afbouw, mobiliteit en techniek. Daarnaast worden enkele overheidsgerelateerde sectoren getroffen door een veranderende zorgbehoefte en overheidsingrepen om de zorg betaalbaar te houden. Voor beide sectoren is de verwachting echter dat de krapte op de arbeidsmarkt – mede door vergrijzing – van tijdelijke aard is.

Voor deze sectoren wordt er op dit moment op twee manieren gewerkt aan een oplossing.

• 1. Door de stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) en de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven wordt hard gewerkt aan het stage- en leerbanenoffensief. Onderdeel hiervan is het meldpunt stagetekorten. Hierbij kunnen mbo-instellingen en studenten terecht die er zelf niet in slagen een passende stageplek te vinden. Daarnaast kan sinds kort een tijdelijke crisismaatregel worden ingezet. In plaats van stages kunnen in deze uitzonderlijke gevallen stimulaties of vervangende bpv-plaatsen tijdelijk erkend worden waar werkzaamheden uitgevoerd worden. Hiervoor gelden enkele voorwaarden:

  • • De kwaliteit van de leerplaats moet geborgd zijn en de werkzaamheden moeten passen bij het leren in de beroepspraktijk van de betreffende beroepsopleiding.

  • • Het is een beroepsopleiding met een goed of voldoende arbeidsmarktperspectief maar een aantoonbaar tekort aan stages en/of leerbanen onder invloed van arbeidsmarktomstandigheden (conjunctuur).

  • • Het georganiseerde (regionale) bedrijfsleven van de betreffende beroepsopleiding stemt in met de maatregel.

  • • Het is een tijdelijke maatregel voor maximaal een jaar, met de mogelijkheid tot verlenging.

  • • Het betreft een specifieke groep studenten in een specifieke beroepsopleiding.

  • • Het betreft een specifieke regio.

  • • De voorwaarden voor de tijdelijke crisismaatregelen worden over 1,5 jaar geëvalueerd.

• 2. Ook ondersteunt het kabinet gericht sectoren die door de crisis onvoldoende leerwerkplekken kunnen vinden. Daarnaast heeft het kabinet voor de zogenoemde sectorplannen € 600 miljoen vrijgemaakt voor de periode 2014–2015. Deze sectorplannen dienen namelijk bij uitstek om tekorten van tijdelijke aard, voorkomend uit de crisis, aan te pakken. Sectoren waar stagetekorten spelen, kunnen een sectorplan indienen.

• 3. Ten slotte ondersteunt het kabinet stageplekken structureel via de subsidie praktijkleren.

Deze oplossingen staan los van de inzet op toptalenten binnen het mbo. Het feit dat gezocht wordt naar oplossingen om alle mbo-studenten een stage te kunnen bieden, betekent niet dat we ze niet ook de mogelijkheid moeten bieden om in hun opleiding te kunnen excelleren.

Op de eventuele extra inzet van middelen voor het mbo wordt ingegaan in de brief aan uw Kamer over kwetsbare jongeren. Deze ontvangt u zoals eerder toegezegd voor het zomerreces. In die brief zal uw Kamer ook worden geïnformeerd over de inzet van de twee keer € 5 miljoen uit de Begrotingsafspraken 2014 bestemd voor passend onderwijs in het mbo.

Er wordt op verschillende manieren gewerkt aan het vergroten van complexe vaardigheden van leraren die nodig zijn voor passend onderwijs. In de akkoorden die met de sectoren worden gesloten is ruim aandacht voor het ontwikkelen van de basis- en complexe vaardigheden van leraren alsmede het streven om meer masters en academici in het onderwijs te hebben. Over de exacte inhoud van de akkoorden wordt u binnenkort geïnformeerd.

Zie bijgaande kaarten van Nederland waarop de gevolgen van de verevening in het primair en in het voortgezet onderwijs aangegeven zijn.

Zie antwoord op vraag 23.

In de Begrotingsafspraken 2014 is voor de jaren 2015 en 2016 jaarlijks € 1 miljoen extra beschikbaar gekomen voor Nuffic met als doel het werven van internationale studenten voor het Nederlands onderwijs. Het betreft een intensivering van de NESO-activiteiten van Nuffic. Momenteel werkt Nuffic aan een voorstel voor de invulling van deze activiteiten. Na goedkeuring van het voorstel door OCW zullen deze incidentele middelen worden toegevoegd aan de subsidies voor 2015 en 2016 aan Nuffic. De werkzaamheden zullen worden uitgevoerd door de Nuffic Netherlands Education Support Offices (Neso-kantoren). Het doel van de Neso-activiteiten is de internationale positionering van Nederland als een goed hogeronderwijs- en kennisland. De Neso’s voeren meerdere activiteiten uit die onderdeel uitmaken van het actieplan «Make it in the Netherlands!». Het gaat dan onder meer om het onderhouden van alumninetwerken en het verzorgen van generieke promotie van studeren en werken in Nederland. Daarmee komt een intensivering van deze Neso-taken ook ten goede aan het actieplan «Make it in the Netherlands!».

De ruim 200 Nederlandse scholen in het buitenland kunnen tot en met 2016 financiële ondersteuning krijgen. Om over de middelen te kunnen beschikken moeten de scholen, zodra de middelen naar Stichting NOB zijn overgeboekt, bij haar een subsidieaanvraag indienen. Stichting NOB zal deze subsidieaanvragen beoordelen aan de hand van een aantal afspraken die de regering met haar maakt. Uitgangspunt bij die beoordeling is dat de subsidievoorwaarden voor alle scholen dezelfde zijn en dat er geen uitzonderingspositie wordt gecreëerd voor bepaalde scholen.

De extra middelen voor matching worden gedekt uit de voor onderwijs en onderzoek beschikbare middelen in de Begrotingsafspraken.

NWO stimuleert en financiert het vrije onderzoek via verschillende instrumenten waarin maatwerk wordt toegepast per wetenschapsgebied. Eén van de aspecten van dit maatwerk is de omvang van de subsidies die worden toegekend, deze varieert tussen ca. € 200.000 ca. € 1 miljoen. De exacte hoeveelheid extra subsidies die NWO kan toekennen met € 25 miljoen is dus op dit moment nog niet aan te geven, maar tentatief zou het kunnen gaan om circa 60 á 80 projecten. De honoreringspercentages worden in belangrijke mate (mede) bepaald door de aantallen aanvragen die bij NWO worden ingediend. Hoe dit precies uitpakt is niet precies te voorspellen. De open competitie bij NWO is de kraamkamer voor vernieuwende onderzoeksideeën in alle wetenschappelijke disciplines. Anders dan bij de Vernieuwingsimpuls ligt de nadruk hier vooral op het vernieuwende idee en niet zozeer de potentie van de onderzoeker zelf. Het biedt aldus kansen voor onderzoeksgroepen en senior onderzoekers die nieuwe richtingen willen inslaan c.q. verkennen. Het onderzoek zelf is vaak risicovol van aard vanwege het grensverleggende karakter. Veel nieuwe onderzoekslijnen die aan universiteiten worden opgezet vinden hun oorsprong (mede) in initiële projecten uit de open competitie. Dit betreft zowel fundamentele onderzoekslijnen als toepassingsgerichte onderzoekslijnen die voortkomen uit fundamentele onderzoeksvragen.

Op dit moment wordt de vormgeving onderzocht. We streven naar een zo eenvoudig mogelijke vormgeving, waarbij de vergoeding wordt gekoppeld aan de vergoeding uit de EU aan de instelling. Over de precieze vormgeving zullen we u later informeren.

De incidentele middelen voor 2015 en 2016 zijn als volgt verdeeld:

Maatregel	(bedragen x € 1 miljoen)
Leidse instrumentmakers School	3
Passend onderwijs	10
Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek	5
Nederlands onderwijs in het buitenland	10
Nuffic	2
Schone scholen fonds	10
Incidentele middelen	40

In het rapport van EY, dat u onlangs is toegestuurd, is aangegeven dat, onder een aantal veronderstellingen, de matchingsbehoefte van universiteiten voor EU-subsidies gemiddeld 32% is, ofwel: universiteiten dragen 32% van de totale projectkosten zelf en krijgen 68% van de totale projectkosten uit de EU vergoed. Als de 32% voor de gehele doelgroep zou gelden, dan is een tentatieve schatting dat er bij een vergelijkbare score van Nederland bij Europese middelen in het kader van Horizon 2020 als bij KP7 een bedrag in de orde van € 240 miljoen nodig zou zijn voor matching. De € 50 miljoen zou dan ongeveer 21% van daarvan dekken.

De middelen zijn conform de Begrotingsafspraken in 2013 aan de lumpsum toegevoegd en zullen in de jaarrekening over 2013 worden verantwoord. De scholen hoeven niet specifiek verantwoording af te leggen over de besteding van de extra middelen in de lumpsum.