Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat Diergezondheidsfonds)

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaat voor het jaar 2014 vast te stellen.

De in de begrotingsstaten opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Het (standaard-)wetsartikel inzake de euro als waarde-eenheid van de begroting behoeft geen toelichting.

De Minister van Economische Zaken, H.G.J. Kamp

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSARTIKEL

1. LEESWIJZER

De leeswijzer gaat in op de volgende onderwerpen:

• 1. Begrotingsstructuur;

• 2. Prestatiegegevens.

1. Begrotingsstructuur

Verantwoord Begroten

Op 20 april 2011 is de aanpassing van de presentatie van de Rijksbegroting onder de naam «Verantwoord Begroten» in de Tweede Kamer behandeld (TK, 31 865, nr. 26). Deze presentatie geeft meer inzicht in de financiële informatie, de rol en verantwoordelijkheid van de Minister en laat een duidelijke splitsing tussen apparaat en programma zien.

In deze begroting is sprake van 1 beleidsartikel met een indeling naar 4 verschillende artikelonderdelen.

Beleidsagenda

Het Diergezondheidsfonds heeft geen aparte beleidsagenda. Het beleid dat aan de basis ligt van de inzet van het Diergezondheidsfonds (bijvoorbeeld bestrijdingsbeleid) is weergegeven in het beleidsartikel 16 (artikelonderdeel 16.3 Plant- en diergezondheid) van de begroting van het Ministerie van Economische Zaken (EZ).

Beleidsartikelen

2. Prestatiegegevens

Algemeen

In het beleidsartikel wordt onder de algemene doelstelling aangegeven waar de Minister van EZ voor verantwoordelijk is. In de artikelonderdelen zijn de prestatiegegevens opgenomen voor de bewakingsprogramma’s en voor bestrijdingsmaatregelen.

2. BELEIDSARTIKEL

01 Bewaking en bestrijding van dierziekten en voorkomen en verminderen van welzijnsproblemen

Algemene doelstelling

Bewaking en bestrijding van bepaalde dierziekten en voorkomen en verminderen van welzijnsproblemen.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van EZ is verantwoordelijk voor:

• • Het bestrijden van dierziekten die op basis van wetgeving verplicht moeten worden bestreden en indirect verantwoordelijk voor welzijnsaspecten bij de bestrijding.

• • Het tijdig signaleren en afhandelen van verdenkingen en besmettingen door onderzoek en monitoring/bewaking van bepaalde dierziekten (scrapie, bluetongue, brucella melitensis, Klassieke Varkens Pest, MKZ, AI en BSE).

• • Effectieve en doelmatige crisisorganisatie bij dierziekteuitbraken.

Telkens na een uitbraak van een besmettelijke dierziekte vindt een evaluatie plaats op alle onderdelen van bestrijdingsmaatregelen, welzijnsmaatregelen en crisisorganisatie.

Beleidswijzigingen

Beleidswijzigingen op het terrein van het diergezondheid worden opgenomen onder artikel 16 «Concurrerende, duurzame, veilige, agro-,visserij- en voedselketens» van de begroting van het Ministerie van EZ.

Budgettaire gevolgen van beleid

De financiële instrumenteninzet is gekoppeld aan de artikelonderdelen.

Bedragen x 1.000	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018
01 Bewaking en bestrijding van dierziekten en voorkomen en verminderen van welzijnsproblemen
Verplichtingen	15.433	15.786	10.900	10.900	10.900	10.900	10.900
Uitgaven	15.433	15.786	10.900	10.900	10.900	10.900	10.900
waarvan juridisch verplicht			100%
Beginsaldo	7.508	4.636
Programma-uitgaven
Opdrachten	15.433	15.786	10.900	10.900	10.900	10.900	10.900
Bewaking van dierziekten (U1.11)	5.169	4.150	4.200	4.200	4.200	4.200	4.200
Bestrijding van dierziekten (U1.12)	9.474	11.636	6.700	6.700	6.700	6.700	6.700
Voorkomen en verminderen van welzijnsproblemen (U1.13)	0	0
Overig (U1.14)	790	0
Ontvangsten	12.561	15.786	10.900	10.900	10.900	10.900	10.900
Eindsaldo	4.636	0	0	0	0	0	0

Budgetflexibiliteit

Er is veelal sprake van doorlopende contracten met bedrijven om bewakingsprogramma’s uit te voeren waardoor verplichtingen 100% juridisch verplicht zijn.

Financiering DGF

De middelen ter financiering van de uitgaven van het DGF zijn afkomstig van het Rijk, van het bedrijfsleven en van de Europese Unie. De bijdrage van het Rijk wordt geraamd en verantwoord in het artikel 16.3 «Plant- en diergezondheid» van de EZ-begroting. De bijdrage van het bedrijfsleven aan het DGF is gebaseerd op de afspraken met het Productschap Zuivel (PZ), Productschap Vee en Vlees (PVV) en Productschap Pluimvee en Eieren (PPE) in het «Convenant financiering bestrijding besmettelijke dierziekten LNV – PVV – PPE – PZ» (Stcrt. Nr. 11754, d.d. 26 juli 2010). Het convenant DGF heeft onder meer betrekking op medefinanciering door het bedrijfsleven van de kosten van monitoring, verdenking en eventuele bestrijding van besmettelijke dierziekten. In verband met de in het regeerakkoord afgesproken opheffing van de product- en bedrijfsschappen zal het convenant DGF feitelijk komen te vervallen (kamerstuk 2012–2013, 32 615 nr. 8). Het is noodzakelijk dat de afspraken, onder andere over medefinanciering door het bedrijfsleven, worden voortgezet. In de loop van 2013 wordt in samenwerking met het bedrijfsleven een alternatieve invulling van de afspraken over medefinanciering door het bedrijfsleven uitgewerkt.

Het op dit moment nog geldende (derde) convenant DGF bepaalt dat de kosten voor de bestrijding, tot een per diersoort afgesproken plafond, voor 100% worden doorberekend aan de veehouderijsectoren. Boven deze plafonds draagt de overheid de resterende kosten in de betreffende convenantperiode. De kosten van de bestrijding bij particulieren en hobbydierhouders worden gedragen door het Rijk. In onderstaande tabel zijn de plafondbedragen weergegeven zoals deze voor de periode 2010 tot en met 2014 vooralsnog zijn gegarandeerd.

Maximale bijdragen van het bedrijfsleven 2010 tot en met 2014

Bedragen x € 1.000	Uitgangsbedragen		Bedragen na indexering 2012
Sector
Rundveehouderij	19.500		20.112
Varkenshouderij	68.000		72.907
– AVP en SVD		42.000		45.031
– Overige dierziekten		26.000		27.876
Schapen/geitenhouderij	4.520		4.690
– Scrapie		1.350		1.401
– Overige dierziekten		3.170		3.289
Pluimveehouderij	26.000		27.223
– NCD		2.000		2.094
– Overige dierziekten		24.000		25.129
TOTAAL	118.020		124.932

De uitgangsmaxima worden met ingang van het kalenderjaar 2011 aangepast aan de hand van de omvang van de betrokken veestapel zoals gepubliceerd in de CBS-LEI uitgave over de land- en tuinbouwcijfers van het lopende kalenderjaar. Daarbij geldt de landbouwtelling 2009 als referentiepunt. De genoemde uitgangsmaxima worden ook aangepast aan de hand van het percentage gelijk aan het consumentenprijsindexcijfer van alle huishoudens over januari van het lopende kalenderjaar zoals laatstelijk gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek, waarbij het consumentenindexcijfer alle huishoudens over januari 2009 als referentiepunt geldt. In het jaarverslag 2013 zullen de voor 2013 geïndexeerde bedragen voor het eerst vermeld staan.

Motie Hachchi

Sinds 10 oktober 2010 is Nederland verantwoordelijk voor de veterinaire gezondheidszorg in Caribisch Nederland (Bonaire, St Eustatius en Saba). Het DGF heeft vooralsnog geen betrekking op de veehouders in dit gebied.

Toelichting op de artikelonderdelen/instrumenten

01.11 Bewaking van dierziekten

Streefwaarden

• ▪ Behoud van de huidige, officieel door de EU en door het Office Internationale des Epizoöties (OIE) verleende, status vrij te zijn van een aantal dierziekten.

Beleidsinstrumenten

Ook wordt het monitoringprogramma naar Blauwtong (BT) bij vee (eveneens niet relevant voor de indicator EU en OIE vrije status) voortgezet. In verband met de Nederlandse vrijstatus voor Blauwtong per 15 februari 2012 is de uitvoering van de monitoring van Blauwtong viruscirculatie in 2012 aangepast. Nederland voert jaarlijks, zo ook in 2014, een monitoringprogramma uit dat voldoet aan de eisen van de Europese Unie (Verordening 1266/2007, Bijlage I punt 2: blauwtongmonitoring).

Voor een snelle opsporing van dierziekten is de overheid in sterke mate afhankelijk van de opmerkzaamheid van veehouder en dierenarts en van hun bereidheid een verdenking te melden. In aanvulling op de monitoringsprogramma’s die voor de vrijstatussen van belang zijn, worden «early warning-programma’s uitgevoerd voor AI en KVP. Deze bieden de mogelijkheid om bij een verdenking een monster op te sturen voor uitsluitingdiagnostiek zonder dat bedrijven volledig op slot worden gezet.

Prestatiegegevens

Uitgaven x € 1.000

Bewaking van dierziekten1	Bedrijven	Dieren	Uitgaven
Brucella (schaap, geit)	1.500	14.000	250
Blauwtong (rund, schaap, geit)			100
BSE rund, bij destructor en bij noodslachting		43.000	1.950
TSE schaap/geit, bij destructor en slacht		22.500	450
KVP (varkens)1
– Veehouderij (early warning)
– Veehouderij (tonsillen)		3.200	300
– Wilde zwijnen		500	100
AI
Bedrijfsmatig pluimvee: early warning
– Insturen monsters (swabs)2		1.400	100
– Melding afwijkende verschijnselen (bij GD)	1.500		2
– Bedrijfsmatig pluimvee: monitoring serologische testen	2.700	170.000	3
Wilde vogels:			3
– Monitoring levende wilde vogels		7.000
– Monitoring dode vogels		500	503
Q-koorts (melkmonsters)	380		900
Totaal			4.200

1.12 Bestrijding van dierziekten

Onder de bestrijding van dierziekten vallen:

• • Onderzoek naar verschijnselen die kunnen duiden op een aangifteplichtige dierziekte na een melding door een (vee)houder en/of door een dierenarts;

• • Onderzoek van verdachte dieren;

• • Treffen van voorzieningen om onmiddellijk te kunnen bestrijden;

• • Bestrijding van besmettelijke dierziekten zoals Q-koorts, tuberculose, brucellose en leukose;

• • Bestrijding van zeer besmettelijk dierziekten zoals AI, MKZ en KVP.

Als veehouders verschijnselen signaleren bij hun dieren die kunnen duiden op een aangifteplichtige dierziekte, is melding daarvan verplicht. Het onderzoeken van deze meldingen is een belangrijke structurele taak van de NVWA. Naast dit structureel onderzoeken van verschijnselen bij dieren als gevolg van een melding, wordt structureel onderzoek uitgevoerd naar brucellose bij runderen als deze runderen binnen een bepaalde periode hun vrucht hebben verloren. Ook bij een positief testresultaat in een bewakingsonderzoek van een aangifteplichtige ziekte wordt dit gemeld bij de NVWA. Indien een bevestigingstest positief is, wordt het bedrijf door de NVWA besmet verklaard en wordt tot bestrijding overgegaan.

De bestrijding van dierziekten omvat feitelijk twee fasen, de eerste fase (de verdenkingsfase) vangt aan als verschijnselen, informatie of resultaten van onderzoek worden gemeld die kunnen duiden op een aangifteplichtige dierziekte, de tweede fase (de bestrijdingsfase) vangt aan als een besmetting is vastgesteld of als er zodanige aanwijzingen zijn dat moet worden uitgegaan van een besmetting.

Streefwaarden

• • Zo snel en effectief mogelijk bestrijden van dierziekten.

Concreet houdt dit in dat bij een melding een onderzoek wordt ingesteld. Voor zover de melding betrekking heeft op verschijnselen die duiden op een zeer besmettelijke dierziekte, moet binnen 3 uur een deskundigenteam ter plaatse een onderzoek instellen.

Beleidsinstrumenten

Voor de bestrijding van dierziekten staan onder andere de volgende instrumenten ter beschikking:

• • wettelijke verplichting van houders van dieren en dierenartsen om verschijnselen die duiden op een aangifteplichtige dierziekte te melden;

• • klinische inspectie door een team van dierenartsen op bedrijven waar mogelijk sprake is van aangifteplichtige dierziekten;

• • monsternames door een team;

• • diagnostisch onderzoek van afgenomen monsters bij dieren;

• • instellen van stand-still, vervoersverboden, compartimenten;

• • vaccineren van dieren;

• • onderzoek van dieren op buurtbedrijven en andere relevante bedrijven;

• • tracering van een besmetting (van en naar);

• • doden van besmette dieren;

• • doden van dieren die een reëel gevaar zijn voor verspreiding van de besmetting;

• • destructie van (besmette) dieren;

• • reinigen en ontsmetten van bedrijven;

• • schadeloosstellen van houders voor gedode dieren.

De grondslag voor de inzet van bovenstaande instrumenten zijn:

• • EU-richtlijnen en EU-verordeningen;

• • GWWD;

• • (beleids)draaiboeken;

• • crisisorganisatie en voorzieningen.

Prestatiegegevens

Uitgaven x € 1.000

Bestrijding van dierziekten	Bedrijven	Dieren1	Uitgaven
Verdenkingen
– Brucellose (verwerpersonderzoek)	2	11.000	1.000
– KVP	15		100
– MKZ (rund, schaap, geit)	3		15
– AI (HPAI & LPAI)	100		200
– BSE (rund)	7		20
– TSE (schaap, geit)	5		15
– Diagnostiek verdenkingen3			600
Voorzieningen
– AUV			300
– Calamiteitenreserve destructie4			1.500
– Waakvlamcontracten			650
– Voorziening MKZ / KVP5 – Overige voorzieningen			2.300
Totaal			6.700

Toelichting

Kosten van verdenkingen en bestrijding van overige relevante dierziekten worden opgenomen in de suppletoire wetten en in de verantwoording indien zich hierbij uitgaven voordoen.

1.13 Voorkomen en verminderen van welzijnsproblemen

Bij uitbraken van wettelijk te bestrijden dierziekten treden – op basis van het draaiboek – diverse veterinaire maatregelen in werking. Eén van de maatregelen is het instellen van een vervoersverbod waardoor in bepaalde gebieden het vervoer van bepaalde diercategorieën niet meer is toegestaan dan wel aan stringente voorwaarden is gebonden. Als gevolg van het vervoersverbod kunnen in deze gebieden welzijns- en huisvestingsproblemen ontstaan (meer of grotere dieren dan de beschikbare hokcapaciteit toelaat, met als gevolg onder andere gezondheidsproblemen, agressiviteit, stress etc.). Ter vermindering van de meest urgente welzijnsproblemen kan worden besloten om dieren op te kopen en gecontroleerd af te voeren.

Streefwaarden

Beperken van de welzijnsproblemen bij dieren in geval van een dierziekte uitbraak.

Beleidsinstrumenten

Opkoopregeling:

Een opkoopregeling wordt toegepast als sprake is van of een situatie ontstaat van overvolle stallen als direct gevolg van de bestrijdingsmaatregelen. Bij het instellen van een opkoopregeling kunnen veehouders in een afgebakend gebied hun dieren op vrijwillige basis aan de overheid aanbieden. Hier staat een financiële bijdrage tegenover waarbij aanvullende voorwaarden kunnen worden gesteld.

Er worden geen uitgaven geraamd aangezien er geen indicatie is dat de regeling in 2014 zal worden toegepast.

1.14 Overig

Dit artikel is voor de financiering van overige uitgaven, zoals de eventuele terugstorting van de voorfinanciering naar de begroting van EZ en uitgaven die onder andere betrekking hebben op de voedselveiligheid en daarmee samenhangend de diergezondheid. Omdat het karakter van dergelijke uitgaven op voorhand niet is te voorspellen, kunnen geen streefwaarden worden opgenomen.

Ontvangsten

De geraamde ontvangsten betreffen bijdragen van het bedrijfsleven en van het Rijk. De verdeling van de kosten tussen bedrijfsleven en het Rijk is vastgelegd in het «Convenant financiering bestrijding besmettelijke dierziekten LNV-PVV-PPE-PZ (Stcrt nr 11754 dd 26 juli 2010). De kosten van bewaking van dierziekten worden in beginsel 50% door het Rijk en 50% door het bedrijfsleven gefinancierd. De financiering van de kosten van bestrijding is afhankelijk van de soort dierziekte en de noodzakelijke voorzieningen. In aanleg worden deze kosten, tot een per diersoort afgesproken plafond, voor 100% doorberekend aan de veehouderijsectoren. Boven deze plafonds draagt de overheid de resterende kosten in de betreffende convenantperiode. In verband met de in het regeerakkoord afgesproken opheffing van de product- en bedrijfsschappen zal het convenant DGF feitelijk komen te vervallen (TK, 2012–2013, 32 615 nr. 8). Het is noodzakelijk dat de afspraken, onder andere over medefinanciering door het bedrijfsleven, worden voortgezet. In de loop van 2013 wordt in samenwerking met het bedrijfsleven een alternatieve invulling van de afspraken over medefinanciering door het bedrijfsleven uitgewerkt.

3. BIJLAGEN

3.1. Verdiepingsbijlage

01 Bewaking en bestrijding van dierziekten en voorkomen en verminderen van welzijnsproblemen

A. Opbouw uitgaven artikel 1 (x € 1.000)

	2013	2014	2015	2016	2017	2018
Stand ontwerpbegroting 2013	9.700	9.700	9.700	9.700	9.700	9.700
Mutatie 1e suppletoire begroting 2013	4.636
Nieuwe Mutaties:	1.450	1.200	1.200	1.200	1.200	1.200
Stand ontwerpbegroting 2014	15.786	10.900	10.900	10.900	10.900	10.900

Toelichting

De verhoging houdt met name verband met het sluiten van twee nieuwe contracten voor de levering van MKZ-vaccins door twee producenten. De hogere kosten ten opzichte van voorgaande jaren worden verklaard door de marktsituatie ten tijde van de aanbesteding en de eisen waaraan de marktpartijen dienden te voldoen, zoals de mogelijkheid om vaccins direct en in meerdere varianten uit voorraad te kunnen leveren.

B. Opbouw ontvangsten artikel 1 (x € 1.000)

	2013	2014	2015	2016	2017	2018
Stand ontwerpbegroting 2013	9.700	9.700	9.700	9.700	9.700	9.700
Mutatie 1e suppletoire begroting 2013	4.636
Nieuwe Mutaties:	1.450	1.200	1.200	1.200	1.200	1.200
Stand ontwerpbegroting 2014	15.786	10.900	10.900	10.900	10.900	10.900

3.2. Lijst met afkortingen

AI	Aviaire Influenza
BSE	Bovine Spongiforme Encephalopathy
CVI	Centraal Veterinair Instituut
DGF	Diergezondheidsfonds
DR	Dienst Regelingen
EU	Europese Unie
GD	Gezondheidsdienst voor Dieren
GWWD	Gezondheids- en welzijnswet voor dieren
KVP	Klassieke Varkenspest
MKZ	Mond- en Klauwzeer
OIE	Office Internationale des Epizoöties
PPE	Productschap voor Pluimvee en Eieren
PVV	Productschap voor Vee en Vlees
PZ	Productschap Zuivel
NVWA	Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit
BT	Blauwtong
SVD	Swine Vesicular Disease (Blaasjesziekte)
TSE	Transmissible Spongiforme Encephalopathies