Nr. 3 VERSLAG HOUDENDE EEN LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

De vaste commissie voor Defensie, belast met het voorbereidend onderzoek van dit voorstel van wet heeft de eer als volgt verslag uit te brengen. Onder het voorbehoud dat de hierin gestelde vragen en gemaakte opmerkingen voldoende zullen zijn beantwoord, acht de commissie de openbare behandeling van het voorstel van wet genoegzaam voorbereid.

De voorzitter van de commissie, Ten Broeke

De adjunct-griffier van de commissie, Dekker

Hieronder volgt een overzicht van het verkochte materieel in 2012:

Type materieel	(Land van) Bestemming
Onderdelen voor de Lynx-helikopter	Verenigd Koninkrijk (Air & Ground Aviation Ltd), Denemarken, Duitsland, Zuid-Korea
Onderdelen en munitie voor de F-16 (amendement)	Jordanië
Starfighter (gedemilitariseerd)	Museum Canada
Unmanned Aerial Vehicle Aladin in onderdelen	Duitsland (OEM, EMT Ingenieurgesellschaft)
Navigatieapparatuur	Verenigde Staten van Amerika (Blue Aerospace)
Onderdelen voor fregatten	Chili
Onderdelen voor vrachtwagen en voor de YPR	Chili
Onderdelen voor de Leopard-tank	Duitsland, Canada
Onderdelen voor de Patria (amendement)	Estland
120 mm tankmunitie	Griekenland
Munitie ten behoeve van testen	Duitsland (Krauss-Maffei Wegmann)
Vrachtwagens (diverse types), shelters, aanhangwagens en waterwagens	Estland, Rwanda (National Police), Uruguay, Litouwen
Diverse verkopen in Afghanistan	Verenigd Koninkrijk, Canada, Finland
Testapparaat	Duitsland (PRT Service GmbH)
Werkstation (testapparaat) voor de Leopard-tank	Zwitserland (RUAG Defence Land Systems)
Gevechtslaarzen en scherfwerende vesten	Botswana

In 2013 zijn inmiddels verkoopcontracten afgesloten met Jordanië voor de Cheetah’s en met Krauss Maffei Wegmann voor enkele tanks. De Zuiderkruis wordt bij gebrek aan een koper verschroot.

Een overzicht van het defensiematerieel dat beschikbaar is voor verkoop treft u aan in het Materieelprojectenoverzicht 2012 (Kamerstuk 27 830, nr. 105). Het betreft momenteel nog:

Type materieel
Agusta Bell 412-reddingshelikopter
Bevoorradingsschip Zr.Ms. Amsterdam
Cougar-helikopters
F-16 vliegtuigen
Command Launch Units van de Fennek
Fokker 50 vliegtuigen
Leopard-2 gevechtstanks
Lynx-helikopters (in onderdelen)
Mijnenjagers van de Alkmaarklasse
Pantserhouwitser 2000
Pantserrupscommandovoertuig M-577
Pantserrupsvoertuig YPR (diverse types)

De financiering van het merendeel van de projecten is verspreid over verschillende jaren. In 2012 zijn negen nieuwe voorstellen goedgekeurd door de CODEMO. Het betreft de projecten Pharos Ratio, IP Payload Encryptor, Luchtondersteund landingsvaartuig, Simulator Pantserhouwitser/M777, Kunststof Munitie Schakels, 3kw Generator prototype, Ballistische veiligheid vanuit kunststof en HecTOS. Daarnaast zijn in 2012 twee projecten voltooid, te weten de Mortiersimulator en AVISA. Naar verwachting zullen deze projecten in het eerste kwartaal van 2014 resulteren in de eerste verkopen, waarna royalty’s aan het fonds worden afgedragen.

Zoals gemeld in onder andere de brief van 12 april 2013 over de consequenties van de vertraging van de reorganisaties voor de begroting (Kamerstuk 32 733, nr. 124), raamt Defensie de financiële gevolgen van de vertraging van de reorganisatie op € 9,5 miljoen per maand. De werkelijke kosten zullen duidelijk worden als de reorganisatie is uitgevoerd. Voor 2013 zijn er netto nauwelijks financiële gevolgen. Dit is een gevolg van het feit dat de hogere uitgaven voor formatie, in verband met de vertraging van de reorganisatie, worden gecompenseerd door de lagere uitgaven op het SBK. In 2014 is dit anders. Daar leidt de vertraging van de reorganisatie tot een verwacht tekort op de SBK-budgetten van ongeveer € 40 miljoen. Inmiddels is na overleg met het ministerie van Financiën én zoals gemeld op 13 juni jl. tijdens het algemeen overleg over de aanbevelingen van de Commissie-De Veer, voorzien in dekking van deze € 40 miljoen door het toepassen van een kasschuif vanuit 2013 naar 2014.

Overigens worden de resulterende personele exploitatiekosten door meer factoren beïnvloed dan de vertraging in de reorganisaties. Indien de in- of uitstroom van personeel afwijkt van de planning, is dat ook van invloed op geraamde extra kosten. Als het reorganisatietraject afwijkt van de ramingen voor de kasschuif, zullen deze verschillen in het reguliere begrotingsproces worden meegenomen.

Bij de begroting 2013 is € 529 miljoen van de taakstelling van € 635 miljoen uit de beleidsbrief van 8 april 2011 gerealiseerd.

Defensie heeft een aparte afspraak met het ministerie van Financiën op het gebied van de eindejaarsmarge, die afwijkt van de 1 procent systematiek. Voor de begroting 2012 is met het ministerie van Financiën een maximale nominale eindejaarsmarge afgesproken van € 136,1 miljoen. De toevoeging aan de defensiebegroting 2013 blijft binnen dit maximum.

Naast de resterende verkoopopbrengsten bestaat de geraamde post ontvangsten op de begroting 2013 uit een aantal kleinere posten zoals medegebruik van vliegbases, het resultaat van IVENT uit 2012 en vergoedingen van Univé voor ziektekosten.

De extra ontvangsten worden veroorzaakt door het resultaat van IVENT in 2012. Hierdoor stijgt het eigen vermogen van IVENT boven het toegestane maximum. Het resultaat van IVENT is vastgesteld in het jaarverslag over 2012.

Zie het antwoord op vraag 3.

Nee, de geraamde kosten in 2013 in verband met de afspraken over de WUL-problematiek zijn volledig verwerkt in de eerste suppletoire begroting.

De toevoeging van € 11,5 miljoen aan de uitgavenzijde van de begroting betreft incidentele mutaties, zoals de eindejaarsmarge en de kasschuif, en de structurele toevoeging voor de ontwikkeling van de sociale lasten. Er is voor 2013 geen budget toegevoegd als dekking voor structurele maatregelen en beleid.

Voor energie en water is sprake van een structureel budgettekort. Dit tekort is voor 2013 gerepareerd. Het structurele aspect wordt meegenomen in de begrotingsvoorbereiding voor de ontwerpbegroting 2014

De toevoegingen aan HGIS bij de Voorjaarsnota zijn het gevolg van overlopende verplichtingen vanuit het vorige jaar. Deze toevoegingen zijn door middel van een eindejaarsmarge toegekend. Voor 2013 zijn de toevoegingen vooral noodzakelijk om de verplichtingen voor de Patriotmissie in Turkije te accommoderen. De toevoegingen in 2012 zijn onder meer het gevolg van een herfasering van het budget voor de redeployment uit Afghanistan (vanwege een vertraging van het herstel van teruggekeerd materieel) en van een herfasering van het budget van de Geïntegreerde Politietrainingsmissie (vanwege de vertraagde oplevering van de permanente infrastructuur in Kunduz). In 2011 is de eindejaarsmarge mede toegekend om de Geïntegreerde Politietrainingsmissie in Afghanistan te accommoderen.

De vakliteratuur die beschikbaar wordt gesteld op het Rijksportaal is toegankelijk voor alle medewerkers die toegang hebben tot de digitale werkomgeving van Defensie. In het recente verleden nam het ministerie van Defensie deze uitgaven voor eigen rekening. Nu wordt dit centraal gefinancierd vanuit het ministerie van Financiën.

De kasschuif van € 95 miljoen komt vanuit nog niet uitgedeelde exploitatiebudgetten op artikel 12 nominaal en onvoorzien (€ 76 miljoen) en door neerwaartse bijstelling van gereedstellingsbudgetten bij de DMO (€ 19 miljoen). Het is niet nodig hiervoor investeringen uit te stellen.

Het aantal van 175 VPD’s per jaar strookt met het geschatte aantal transporten dat jaarlijks behoefte heeft aan bescherming in het risicogebied nabij Somalië. Vooralsnog blijft dit aantal het uitgangspunt vormen voor de planning van de jaarlijkse VPD-inzet. Het is mogelijk dat het aantal van 175 zal worden bijgesteld. Het aantal aanvragen voor een VPD in 2013 blijft immers achter. Het aantal van 175 bij de eerste suppletoire begroting 2013 is daarom incidenteel verlaagd naar 75 inzetten per jaar.

Defensie is vanaf eind 2013 in staat om jaarlijks 175 VPD’s in te zetten. Dit aantal strookt met het geschatte aantal transporten dat jaarlijks behoefte heeft aan bescherming in het risicogebied nabij Somalië. In de eerste helft van 2013 bleek het aantal aanvragen voor een VPD achter te lopen. Daarom is het aantal van 175 bij de eerste suppletoire begroting 2013 incidenteel verlaagd naar 75 inzetten. Er worden dus geen VPD-aanvragen om budgettaire redenen afgewezen. Indien nodig zal in het reguliere begrotingsproces budget worden geheralloceerd.

Bij keuzes over het afstoten van vastgoed is de eenmalige verkoopopbrengst een factor in de business case en dus deel van de afweging. Van groter belang is de structurele (exploitatie)besparing die met concentratie van eenheden en afstoting van vastgoed kan worden behaald. Het Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf maakt bij afstoting van vastgoed een taxatie, waarbij de marktsituatie de opbrengstraming mede bepaalt. Overigens krijgt binnen het Rijk het hergebruik van rijksvastgoed in eigendom momenteel prioriteit ten opzichte van huur en koop.

Anticiperen op de verkoopmarkt is bij roerende goederen, zoals materieel, niet aan de orde. Via allerlei wegen, zoals via ambassades, beurzen en internationale contacten wordt getracht materieel te verkopen. De verkoopmarkt voor militair materieel is momenteel echter slecht en meer landen zijn bezig hun materieel af te stoten. Het aanbod is groter dan de vraag; dit drukt de prijs. Met het oog op de dalende defensiebudgetten is er weliswaar ruimte voor de overname van bruikbaar materieel maar zijn landen niet altijd bereid de gewenste prijs te betalen. Ook de toets aan de wapenexportcriteria kan leiden tot een negatieve uitkomst.

De verstrekking van koffie en thee gebeurt op twee manieren. De eerste betreft de warme dranken automaten, waarbij gebruik wordt gemaakt van ingrediënten die zijn voorzien van een duurzaamheidskenmerk. De tweede manier betreft productie door de cateraar. De ingrediënten in deze lijn zijn nog niet voorzien van een duurzaamheidskenmerk. Defensie en de leverancier bezien momenteel welke duurzame alternatieven voor deze productielijn voorhanden zijn.

In de begroting 2013 is de jaarlijkse bijdrage aan Paresto centraal belegd bij het Commando DienstenCentra (CDC). Dit is gedaan om te voorkomen dat verschillende organisatieonderdelen dezelfde goederen of diensten moeten beheren en inkopen. Per assortiment is vastgesteld welk organisatiedeel belast is met een bepaald assortiment. De budgetten voor koffie- en theeverstrekking zijn met de eerste suppletoire begroting centraal belegd bij het CDC. Door deze centrale belegging van budgetten wordt gestreefd naar een versterking van de consistente en doelmatige koffie- en theeverstrekking.

Deze wijziging veroorzaakt de volgende verschuivingen:

Van	Naar	Bedrag
CLSK	CDC	€ 579.000
CLAS	CDC	€ 1.400.000
CZSK	CDC	€ 700.000
DMO	CDC	€ 325.000

Van de overheveling tussen departementen die samenhangt met de taakuitvoering van de KMar heeft 70 procent betrekking op personeelsuitgaven.

Onderstaand overzicht geeft de percentages weer van de mutaties in verkoopopbrengsten van groot materieel en infrastructuur ten opzichte van de oorspronkelijke raming in de begroting 2013:

Boekjaar	2013	2014	2015	2016	2017	2018
VERKOOPOPBRENGSTEN	–36%	–8%	–12%	–13%	–10%	5%

De verlagingen in de geraamde ontvangsten voor verkoopopbrengsten werkt in elk van de jaren een-op-een door naar een lagere uitgavenruimte in dat jaar. De tegenvaller gaat ten koste van de bestedingsruimte van Defensie.

De programmaontvangsten verkoopopbrengsten groot materieel, zoals in de begroting vermeld, bestaan uit (zekere) opbrengsten van termijnbedragen van reeds gesloten contracten en een voorzichtige raming van nog te verkopen materieel. Zoals blijkt uit het antwoord op vraag 1, zijn in 2012 geen omvangrijke verkoopcontracten voor groot materieel gesloten, waardoor een bijstelling van de raming noodzakelijk was.

Een overzicht van groot materieel dat nog niet is verkocht, is opgenomen in het Materieelprojectenoverzicht. Zodra hiervan iets wordt verkocht, wordt de Kamer daarover geïnformeerd in overeenstemming met de motie-Van den Doel c.s. (Kamerstuk 22 054, nr. 24 van 17 december 1996). Met uitzondering van de Zuiderkruis (wordt verschroot) is geen materieel uit de verkoop genomen.

Het is nog steeds de bedoeling dat al het af te stoten defensievastgoed wordt verkocht. In de Voorjaarsnota is verwerkt dat de meeste objecten uit het meerjarig afstotingsplan later, ook na 2018, zullen worden verkocht (herfasering). Het beeld is nu dat in 2013 alleen de Tapijnkazerne, het oefenterrein de Haar en de brigade Arnhem opbrengsten genereren. De verkoop van de overige objecten (met name de Prins Willem Alexanderkazerne, het officierscasino, MC Weesp, de Topografische dienst, de Marinekazerne Driehuis en de Jargersborgh Roermond), die volgens het meerjarig afstotingsplan in 2013 zouden worden verkocht, schuiven door naar 2014 en latere jaren.

Voor verkoop van materieel en infrastructuur zijn verschillende specifieke middelenafspraken gemaakt met het ministerie van Financiën. Voor de onder artikel 6 geraamde ontvangsten geldt dat zij conservatief zijn geraamd en zij ten gunste komen van de defensiebegroting.

De complete vermindering van € 67,2 miljoen in 2013 is het gevolg van investeringen die in 2012 zijn betaald. Deze vermindering betreft een saldo van hogere en lagere investeringen in 2012. Enerzijds betreft het de versimpeling van het project Boxer (€ 67 miljoen) en diverse kleine investeringsprojecten (€ 54 miljoen), waardoor er meer in 2012 is gerealiseerd. Anderzijds is de afwijking het gevolg van de vertraging in de aflevering van de projecten Infanterie Gevechtsvoertuig plus training (– € 14 miljoen), Vervanging genie- en doorbraaktank (–  € 24 miljoen) en lagere uitgaven voor koersverschillen, IV-investeringen en Navo-investeringen (– € 16 miljoen).

De marktconforme waardebepaling vormt het vertrekpunt bij het opstellen van de begroting. Bij de taxatie van de marktwaarde van een object worden allerlei aannames gehanteerd. Omstandigheden kunnen echter wijzigen waardoor die aannames niet meer in overeenstemming zijn met de actuele omstandigheden. Door het doorschuiven van de verkoopopbrengsten naar latere jaren wordt geanticipeerd op de huidige situatie en de verwachting op een genormaliseerde markt in de toekomst.

Door een aantal landen is belangstelling getoond voor de Leopard-tank. Vanwege commercieel vertrouwelijke overwegingen doet Defensie hierover in dit stadium nog geen mededelingen. Zodra principeovereenstemming is bereikt, zal de Kamer daarover worden geïnformeerd in overeenstemming met de motie-Van den Doel c.s.

Het betreft hier een overheveling van de budgetten voor medisch specialisten en het verhuiscontract Defensie voor internationale verhuizingen. Deze worden met ingang van 2013 verantwoord onder de materiële uitgaven. De personele uitgaven zijn per saldo verlaagd als gevolg van deze technische mutatie. De materiële uitgaven zijn met eenzelfde bedrag verhoogd.

De gevolgen van de WUL-compensatie en de exploitatietekorten energie en water worden in 2013 opgevangen met de eindejaarsmarge. Voor zover deze problematiek structureel is, wordt deze meegenomen in de begrotingsvoorbereiding voor de ontwerpbegroting 2014.

In het regeerakkoord is een extra bezuiniging op het postennetwerk afgesproken, waaraan Defensie pro rato bijdraagt. De korting wordt in 2014 en 2015 geheel en in 2016 voor de helft gedekt uit de HGIS-begroting van het ministerie van Buitenlandse Zaken. De korting drukt dus pas vanaf 2016 op de begroting van Defensie (HGIS-deel attachés). Door deze compensatie is er meer tijd om een goede invulling aan deze taakstelling te geven, waarbij het verlies aan formatieplaatsen wordt geminimaliseerd.

De meerontvangsten van de stichting ziektekostenverzekering krijgsmacht worden veroorzaakt door overloop van declaraties vanuit 2012 naar 2013 en door hogere declaraties vanwege hogere uitgaven die bij de ziektekostenverzekering kunnen worden gedeclareerd. Door de staf van het CDC werd in 2012 nog ondersteuning verleend aan de baten-lastendienst IVENT op het gebied van audits en personeel en organisatie. Deze personele kosten worden gevorderd op IVENT en geboekt op de ontvangsten. De vordering over 2012 is pas in 2013 door IVENT betaald en daarom is de ontvangst pas in 2013 geboekt.

Naar verwachting is het totaal aan kosten en verwachte kosten € 225 miljoen. Hiervan is in 2012 reeds € 169 miljoen uitbetaald. Van de resterende € 56 miljoen wordt naar verwachting circa € 55 miljoen in 2013 gerealiseerd.

Het geheralloceerde budget voor de schadeloosstelling veteranen komt uit de eindejaarsmarge.

Achteraf blijkt dat de raming van het aantal invalide veteranen te laag was. Daarnaast heeft de verruiming van de definitie van arbeidsongeschiktheid geleid tot een hogere uitkering aan reeds onderkende gevallen.

Het hele budget, ook de verhoging, is bestemd voor de Ereschuld uitkering en er is geen relatie met gerechtelijke uitspraken. Het gemiddelde netto bedrag ligt (per mei 2013) op € 55.000. Bij de raming is uitgegaan van een gemiddeld netto bedrag van € 50.000.

Het besluit over de uitkering van de meerjarige prijsbijstelling wordt genomen in de periode in aanloop naar de vaststelling van de Miljoenennota. De gevolgen van dit besluit worden verwerkt en toegelicht in de ontwerpbegroting 2014.

Het doel van de jaarlijkse prijsbijstelling is inderdaad een compensatie voor de prijsontwikkeling die in beginsel jaarlijks wordt overgeboekt. Het incidenteel niet toekennen van prijsbijstelling betreft geen incidentele bezuiniging, omdat de toekenning van de prijsbijstelling nooit een vanzelfsprekendheid is. Het leidt wel tot verdringingseffecten bij Defensie. Prijsverhogingen die zijn opgetreden en die niet worden gecompenseerd binnen de eigen begroting moeten immers worden opgevangen.

De prijsbijstelling tranche 2013 is voor Defensie berekend op € 79 miljoen.